Malleus maleficarum (ed. II) - Facsimile/Pars Prima - Questio Duodecima

by Henricus Institor

Henricus Kramer

[[Malleus Maleficarum (Facsimile)]]

Prima Pars - Questio Duodecima in Ordine.

1490

Vide:

 Haec pagina sine abbreviaturis

 Haec pagina transscripta

Questio Undecima	Questio Tredecima

DEinde conderandū eſt e ia ꝑmi​one iuina. circa quā quatuoꝛ runt᷑ Pꝛimo an neceariū t iam ꝑmi­onem ad maleficialē effectū cōcurrere. Secū​do  eus iuſte ꝑmittit creaturam ex natura peccabilē etiam actū maleficialē ⁊ alia hoꝛrē­da flagitia perpetrare alijs uab ꝑmioni­bus pꝛeſuotis. Tercō  maleficioꝝ flagi​tia cūcta mala  eus fieri ꝑmittit excedunt. Quarto qᷓliť hec materia t ꝉo publicāda.
CJrca terciū pꝛincipale huius p͛me partis tangens iuinā ꝑmioneʒ queritur. An iuinā ꝑmionē in his oꝑibus maleficoꝝ cōmendare ita t catholicū  eius ootū. ſ. redargue­re illaʒ omnino t hereticū. ⁊ arguitur  nō t hereticū aerere.  eus tantam poteſtatē nō ꝑmittat iabolo in hmōi maleficijs. refu​tare e illa  in contumeliam creatoꝛis poſ­ſunt cedere eſt catholicū ⁊ non hereticū. Sʒ aerere  iabolo nō permittatur talis pote­ſtas nocendi hominib ē catholicuʒ. ꝓbatur. quia ootum aerere videtur cedere in cō­tumeliam creatoꝛis. Nam ſeq͛tur  nō oia nt ſubiecta iuine ꝓuidentie eo  ois ſa­piens pꝛouiſoꝛ excludit efectū ⁊ malū quan​tum poteſt ab his quoꝝ curam gerit. Cū aūt ea que ꝑ maleficia fiūt  a eo ꝑmittūtur ab eo nō excludūtur. ⁊  ab eo nō excludūtur nō erit ſapiens ꝓuiſoꝛ ipſe eus ⁊ c nō ſubſunt omnia ſue ꝓuidentie. q quia falſum ē ideo hoc falſum  eus ꝑmittat. Pꝛeterea ille ali­quid ꝑmittit fieri q poet impedire  vellet aut  non poteſt impedire etiam  vellet. ſed neutrū illoꝝ eo poteſt cōuenire. Nō pꝛimū qꝛ talis iudicatur inuidus. nō ſcm quia ta­lis iudicat᷑ impotēs. Tūc ritur incidentali­ter. hoc maleficiū petro accidit ⁊ eus potuit impedire ⁊ nō fecit. ergo eus ē inuidus ſeu nō habet curam e oib. Si ꝟo nō potuit impedire etiā  vellet tūc nō eſt omnipotēs  oīa cut incōueniēs ē aerere. ſ. eū nō habe­re curā oīm ⁊c̈. g̊ ⁊ hoc  maleficia ex ei per­mione ↄtingūt. Pꝛeterea. q͛cū imittit᷑ ​bi ⁊ ē s actuū ſuoꝝ nō ſubeſt ꝑmioni aut ꝓuidētie alicuiꝰ gubernātis. ſed hoīes bi­iis imittūtur a eo m illud Ecc̈i. xv. Deꝰ ab initio cōſtituit hoīem. ⁊ reliq͛t eū in manu conlij ſui. ſpāliter etiā mali in ſuis oꝑib re​linquūtur m illud. Dimit eos ſcm e­deria coꝛdis eoꝛū. igit᷑ nō oia mala iuine ꝑmioni ſubdūtur. Pꝛeterea Augꝰ. icit in Encheri. cut etiam pħus in. ix. metħ. Me​lius ē dam neſcire ᷓ ſcire vt vilia. ſed oe q ē melius ē eo attribuendū. ergo eꝰ non impedit ſe e illis vilimis maleficoꝝ oꝑi­bus vt illa permittat vel nō. Ad idē apꝉs. ij. Coꝛintħ. ix. Nō eſt eo cura e bob. ⁊ eadē rōne e alijs irrōnalib creaturis. v q ma­leficiatur vel nō. nō eſt eo cura. nec etiā eius ꝑmioni  ex eius ꝓuidentia ꝓcedit ſubdū​tur. Pꝛeterea  ex necetate cōtingunt ꝓui­dam permionem nō requirūt cut nec pꝛu​dentiā. patet hoc ꝑ pħm in. vi. ethi. Pꝛuden­tia ē recta ratio contingentiū e quib ē con­liū ⁊ electio. ſed plures effectus maleficia­les ex necetate cōtingūt. puta q ex aliqua cauſa ⁊ influentia coꝛpoꝛū celeſtiuʒ accidunt infirmitates vel aliqua alia  nos iudicamꝰ maleficia v nō ſemꝑ ſubduntur iuine per­mioni. Pꝛeterea  ꝑmione iuina homi​nes maleficiātur tūc ritur. Cur potius ſuꝑ vnū ᷓ ſuꝑ aliū. Si icatur  ter peccata.  magis abundāt in vno ᷓ in altero. hoc vi​detur ee falſum qꝛ tunc maioꝛes peccatoꝛes amplius maleficiarētur. cuius cōtrariū um aaret eo  minus in mūdo cut puniūtur Juxta illud. Bene eſt oib q͛ uaricant᷑ ita etiā maleficiātur. Patet eni ex eo  inno­centes pueri ⁊ alij iuſti amplius maleficiun­tur. Sed ↄtra eus ꝑmittit licet nō velit ma­lum fieri ⁊ hoc ter ꝑfectionē vniuer. Dio​nius. iij. ca. e i. no. Erit malū ad oes id ē ꝑfectionē vniuer ↄferēs. ⁊ Augꝰ. in ench. Ex oib bonis ⁊ malis cōſtit vniuerta­tis admirabilis pulcritudo. Jnquātū etiam illud q malū icit᷑ bene oꝛdinatum ⁊ in loco ſuo potū eminentius cōmendat bona ⁊ illa magis placeant ⁊ laudabilioꝛa nt ū cōpa­rant᷑ malis. Jtem ſctūs Tho. impꝛobat opi­nionē illoꝝ.  licet eus nō velit mala qꝛ ne­ creatura aliqua aetit malū ue aetitu naturali ue animali ue intellectuali que ē volūtas cuius obiectū eſt bonū. vult t mala ee vel fieri. hoc icit ee falſum. qꝛ eus ne­ vult mala fieri ne vult mala nō fieri. ſed vult ꝑmittere malū fieri ⁊ hoc eſt bonū ter ꝑfectionē vniuer. Quare aūt t erroneū i­cere. Deus vult mala ee vel fieri ter bonū vniuer icit. Quia nihil ē iudicandū bonū ni ſcm id q competit ei ꝑ ſe ⁊ nō per acci­dēs. cut virtuoſus iudicat᷑ bonus in intel­lectuali creatura ⁊ nō animali. Malū aūt nō oꝛdinatur ad bonū ꝑ ſe ſed ꝑ accidēs. qꝛ pꝛe­ter intētionē eoꝝ q͛ malū oꝑātur reſultat bo­nū. cut ter intentionē maleficoꝝ aut pꝛeter intentionē tirannoꝝ fuit  ex eoꝝ perſecutō­ne clareſceret patiētia martyrū. Ro. Que​ſtio quanta vtilioꝛ ad dicandū tanto etiam ifficilioꝛ ad intelligendū exiſtit. Eſt e in­ter argumenta hoc cipuū nō tam laicoꝛū ᷓ ⁊ quoꝛūdam ſapientū. Maleficia tam hoꝛrē​da vt ſuperius tacta ſunt non permitti a eo cauſas iuine ꝑmionis huius ignoꝛātes. ex qua etiā ignoꝛantia qꝛ malefice nō ſuꝛi­mūtur ꝑ vltionem ebitam iam totā xiani­tatem epopulare vidētur. vt ergo ad vtran­ viā iuxta theologoꝝ ſententiā octo ⁊ in­docto ſatiſfiat ꝑ iſcuones uaꝝ ifficulta​tū eſt reſpondendū ⁊ pꝛimo. Ꝙ mūdus iui​ne ꝓuidentie ita ſubiacet  ie īmediate oīb pꝛouidet. Secūdo  vniuertatē maloꝛū  fiūt ue in malis culpe ue pene ue amni ex uab pꝛimis ꝑmionib circa caſum an​geloꝝ ⁊ pꝛimoꝝ parentuʒ iuſte ꝑmittit. vnde et patebit  in his iffidere ꝑtinaciter here­m ſapit cū erroꝛib infideliū talis ſe impli­cat. Quo ad pꝛimū notandū.  ſuoto il​lo  pꝛouidentia eo cōueniat. Juxta illud Sapien. xiiij. Tu auteʒ pater gubernas oīa pꝛouidentia. opoꝛtet etiam aerere  omnia nt ita ſubiecta ſue pꝛouidentie  etiā oib immediate pꝛouideat quod vt pateat oſtēda­mus pꝛimo per repꝛobationem cuiuſdam cō​trarij erroris. Nam ſuꝑ illud Job. xxij. Nu​bes latibulum eius ⁊ circa cardines celi per­ambulat nec noſtra conderat. Quidā opi­nati fuerunt iuxta octrinam ſancti Tho. i. parte. q. xxij. Ponere tantummō incoꝛrupti­bilia ſubiacere iuine pꝛouidētie. pꝛout ſunt ſubſtantie ſeparate ⁊ coꝛpoꝛa celeſtia cum ſpe​ciebus rerum inferioꝛum que etiam ſunt in­coꝛruptibilia. Jndiuidua vero ſpecierum qꝛ ſunt coꝛruptibilia icebāt nō ſubiacere. U c iuine pꝛouidentie icebāt ſubiacere oīa inferioꝛa que in mundo aguntur. in vniuer­ſali tantū ⁊ non in particulari ſeu ngulari. Sed quia hoc alijs videbatur inconueniēs. vt e homine nō eet amplioꝛ eo cura ᷓ e alijs animalibus. Jdeo rabbi moyſes volēs mediū tenere ixit concoꝛdando cū pꝛimis. Coꝛruptibilia oia cut ſunt indiuidua re​rum omnino non ſubiacere iuine guberna​tioni ſed tantūmodo vniuerſalia ⁊ alia  ta­cta ſunt. Hominem vero ab illa generalitate coꝛruptibiliū excepit. ⁊ hoc pꝛopter ſplendo­rem intellectus quo participant cum ſubſtā­tijs ſeparatis. ⁊ c m iſtam opinionem q͛c­quid hominibus accideret in maleficijs eet ex permione ei non autem quicq͛d anima​libus aut alijs terre frugib eueniret. Et hec opinio licet t veritati inquioꝛ ᷓ illa que omnino pꝛouidentiam ei e reb mundi ne​gabat aerens mūdum caſu ee factum cut fuerunt Democritus ⁊ epicuri. tamē etiā nō caret magna faltate eo  necee ē icere oīa iuine pꝛouidentie ſubiacere. nō in vniuerſa​li tantū ſed etiam in particulari. vt non ſolū maleficia hominū ſed ⁊ iumentoꝝ ⁊ terre fru​gum ex iuina ⁊ pꝛouida ꝑmione eueniūt quod c patet. Ad tantum ſe extendit pꝛoui​dentia ⁊ oꝛdinantia rerum in finem quantū ia cauſalitas ſe extendit. cut a mili in re­bus alicuius ominio ſubiectis que intātuʒ ſubiacent eius pꝛouidentie inquantum bi exiſtunt ſubiecte. Cum autem cauſalitas ei que eſt pꝛimū agens extendit ſe ad omnia en​tia non ſolum quantum ad pꝛincipia ſpeciei ſed etiam quātum ad pꝛincipia indiuidualia ⁊ non ſolum incoꝛruptibiliū ſed etiam coꝛ­ruptibilium. Jdeo cut omnia habent ee a eo ita omnia ſunt pꝛouiſa ab eo id eſt ad ali­quem finem oꝛdinata. Et hoc tangit apoſto­lus ad Roma. xiij. Que a eo ſunt oꝛdinata ſunt. qua icat. Sicut oia a eo ſunt. ita etiam omnia ab io oꝛdinata ſunt. ⁊ ꝑ conſe​quens pꝛouidentie eius ſubiecte. quia ꝓui­dentia ei nihil aliud ee noſcitur ᷓ ratio. id eſt cauſa oꝛdinis rerū in finem. Omnia ergo inquantū participant e ee intantū etiā ſub​duntur iuine pꝛouidētie. Jtem eus oia cognoſcit non ſolum in vniuerſali ſeu vniuer​ſalia īmo ⁊ in particulari ſeu particularia. Et cum ei cognitio cōparatur ad res creatas ​cut cognitio artis ad artificiata. Jdeo cut omnia artificiata ſubdūtur oꝛdini ⁊ pꝛouidē​tie artis ita oia ſubdūtur oꝛdini ⁊ pꝛouidē­tie ei. Sed qꝛ per hec non ſatis fit vt intelli​gatur  eus iuſte permittat mala fieri. ⁊ ma​leficia in mūdo licet intelligamus hoc  ie t ꝓuiſoꝛ omnia gubernans q quia conce­ditur ideo etiam eberet oe malum ab his quoꝝ curam gerit excludere. Jnter homīes e videmus ita fieri  ſapiens ꝓuiſoꝛ exclu​dit efectum ⁊ malū quantū poteſt ab his q̊­rum curam gerit. ideo ad intelligenduʒ iſta. cur non omnia mala eus excludit. Notan­dum  aliud eſt loqui e ꝓuiſoꝛe particula­ri ⁊ aliud e pꝛouiſoꝛe vniuerſali. Pꝛouiſoꝛ e particularis necee habet malum exclu­dere quātum poteſt quia non poteſt ex malo elicere bonū. Deus aūt cum t vniuerſalis ꝓ​uiſoꝛ totius mūdi ⁊ poteſt ex particularibus malis plurima bona elicere cut ex ꝑſecutio​ne tyrannoꝝ patientia martyrum. ⁊ ex operi​bus maleficoꝝ purgationem ſeu ꝓbationeʒ fidei ⁊ iuſtoꝝ vt patebit. Jdeo non habet eꝰ oia mala impedire ne multa bona eee cō​tingat vniuerſo. U Auguſtinus in encher̄. Adeo miſericoꝛs eſt omnipotens eus  nō neret aliquod malum ee in operibus ſuis ni adeo eet omnipotens ⁊ bonus vt bene­faceret etiam e malo. Et huius exemplū eti­am habemus in actionib rerum naturaliuʒ. Nam coꝛruptiones ⁊ efectus qui accidunt in reb naturalib. licet nt contra intentōnē nature particularis illius videlicet cui talis coꝛruptio contingit vt  fur ſuſpendatur vel  animalia in cibū hominis occidātur. ſunt tamē e intentione nature vniuerſalis. vt vi​delicet conſeruantur homines in vita ⁊ ī bo­nis vt ⁊ c bonū vniuer conſeruetur. vt e ſpecies rerum conſeruantur opoꝛtet vt coꝛru​ptio vnius t conſeruatio alterius. Occio​nes enim animaliū conſeruat vitaʒ leonum.

¶ Declaratur ſuper permionem iuinam  eus non potuit cōferre creature vt ex na­tura eet impeccabilis.
QUo ad ſecundum  vniuertatem maloꝝ ue in culpis ue in penis iuſte eus permittat ⁊ pꝛeſertim iā refrigeſcente ⁊ mundo ad occaſum eclinante eclaratur ex uabus otioni​bus neceario pꝛeſuonēdum quarum pꝛi­ma  eus nō poteſt facere ue melius vt cū timoꝛe ei loquamur. non eſt pobile vt na­tura creata vt eſt homo vel angelus haberet hoc  ex conditione ſue nature peccare non poet. Secūda  eus iuſte permit homi​nem peccare vel temptari. quibus ſtantibus cum ad iuinā pꝛouidentiam pertinet vt vna​que creatura in ſua natura relinquatur i­cere opoꝛtet.  ex pꝛemis impobile eſt  eus non permittat maleficia fieri virtute e​monū. Et pꝛimū quidem  non fuit pobi­le creature cōmunicare  peccare non poet ex conditione nature. oſtēditur a octoꝛe ſan​cto in. ij. i. xxiij. ar. i. quia  hoc fuiet ↄmu­nicabile alicui creature eus vti communi​caet eo  omnes alie cōmunicabiles bonita​tes ⁊ ꝑfectōnes creaturaꝝ ſunt communicate ſaltim in genere vt vnio ꝑſonalis uaꝝ na­turaꝝ in xo. maternitatis ⁊ virginitatis in maria. vnio gratuita in viatoꝛibus. vnio be­atifica in electis ⁊ c e alijs. Cū ergo nō le­gimus hoc alicui creature cōicatuʒ quia nec homini nec āgelo. iuxta illud. Et in angelis ſuis reerit pꝛauitatē. certuʒ ē  homī a eo nō pōt cōicari hoc  ex natura t impeccabi​lis licet hoc ꝑ gr̄am inueniāt. Secundo ad idem qꝛ  eet cōmunicabile ⁊ non cōicaret᷑ vniuerſum nō eet ꝑfectum. cuius ꝑfectio in hoc cōſtit vt oes bonitates creaturarū cō​municabiles in genere nt cōicate. Nec valet argumētū  eus cū t ſumme potēs ⁊ alias ad ſuaʒ militudinē hoīes et āgelos creauit  etiam hoc conferre potuerit  creatura ex conditione ſue natrue haberet  peccare non poet. Uel etiā  faceret vt habitus ille gra­tie q͛ ↄfirmationem in bono cauſat eet pars eentialis nature āgeli vel homīs vt c ſcm naturale ſuū pꝛincipiū ⁊ naturalē ↄditionem haberet ↄfirmationē in bono. vt peccare nō poet. Nam pꝛimū argumentū nō cōcludit. qꝛ licet eus t ſumme potēs cut ⁊ ſumme bonus nō tamē hoc cōferre pōt nō ex imꝑfe­ctione ſue potentie. ſed ex imꝑfectōne creatu­re.  imperfectio cōderatur pꝛimo.  hoc re​cipere nō poteſt nec potuit homo vel āgelus. Ratio qꝛ cū t crtatura ee ſuum ependet a creatoꝛe. cut cauſatū a cauſa ſui ee ⁊ creare eſt aliquid ex nihilo facere ideo  bi relinq͛​tur eficit. ↄſeruatur aūt ᷓdiu cauſe influen​tiam recipit. Exemplū  vis e candela  tā​diu lucet ᷓdiu habet cerā. Quo ſtante notuʒ ē  eus creauit hominē. ⁊ reliquit eū in ma­nu cōlij ſui. Ecc̈i. xvij. Et militer angelū a pꝛincipio creatōnis. Et hoc factū eſt ꝑ liberū arbitriū cuius cut ꝛiū eſt facere vel obmit​tere ita ꝛiū eſt a ſua cauſa recedere ⁊ nō rece​dere. Et qꝛ hoc ē poe peccare: poe ex liber­tate arbitrij a eo recedere. iō non potuit hoc homo vel angelus reciꝑe. nec ei potuit a eo cōicari vt ex natura haberet libertatē arbitrij ⁊ etiā ex natura haberet nō poe peccare. alia imꝑfectio ex qua hoc non potuit homini vel angelo cōicari eſt. qꝛ implicat ↄtradictōnem  quia in ſe nō ſunt factibilia icimus eus nō poteſt illa facere. Sed potius icendū  creature non pt iſta recipere. vt videlʒ aliq͛d t viuū ⁊ moꝛtuū mul ⁊ ſemel. Jta etiā im­plicat vt aliq͛s habeat libeꝝ arbitrium ex quo pot cauſe ſue inherere vel nō inherere ⁊  pot nō peccare qꝛ  nō poteſt peccare nō t cauſe ſue nō inherere cū peccatū t ſpꝛeto in­cōmutabili bono reb mutabilibus inherere Spernere aūt vel nō ſpernere eſt ex libertate arbitrij. Secundū etiā argumentū nō valet. quia  gratia ↄfirmationis verteret᷑ creature in naturā ita  ex pꝛincipijs eentialib ha­beret nō poe peccare. tūc non haberet ex ali­quo ono accidentali ⁊ gratia non poe e­ficere ⁊ peccare ſed haberet hoc ꝑ naturam ⁊ tunc eet eus q ē abſurdum. Hanc ſolutō​nem tangit ſanctus Tho. vbi ſupꝛa in ſolu­tione vltimi argumēti. cum icit  qcun alicui nature ↄuenit aliq accidēs q ex in­fluentia ſuꝑioꝛis tantūmō ineſt. nō pōt infe­rioꝛ natura illud accidēs ꝑ ſe habere ni effi​ceretur nature ſuꝑioꝛis. cut  aer illumina​tur in actu ꝑ ignē nō pōt ee  t e natura ſua lucidus in actu ni fiat ignis. Dico ergo  cū ↄfirmatio int creature rōnali ſolum ꝑ gratiā  eſt quoddā ſpūale lumen ⁊ militu­do increati luminis. nō pōt ee  aliqua cre­atura ex natura ſua ↄfirmationeʒ habeat vel gratiā ni efficeret᷑ iuine nature ꝑ ee ica­mus eiuſdē nature. q ē omnino impobile Concludamus  nō poe peccare ꝑ naturaʒ eo tantūmō ↄuenit eo  cut ab ee efice­re nō poteſt cū at oib ee ita nec a rectitu­dine bonitatis eficere cū hoc ei ↄueniat per ↄditionē ſue nature.. Oibus autē alijs qui hoc habēt vt peccare nō pont cōfert᷑ ex hoc  cōfirmant᷑ ꝑ gr̄am in bono. ex qua filij ei efficiūtur ⁊ quodāmō iuine nature ↄſoꝛtes.