Malleus maleficarum (ed. II) - Facsimile/Pars Prima - Questio Decimaoctaua

by Henricus Institor

Henricus Kramer

[[Malleus Maleficarum (Facsimile)]]

Prima Pars - Questio Decimaoctaua in Ordine.

1490

Vide:

 Haec pagina sine abbreviaturis

 Haec pagina transscripta

Questio Decimaseptima	Pars Secunda

¶ Sequit᷑ modus dicandi ↄtra q͛n argu​menta laicoꝝ q͛b ꝓbare videntur ſparm  eus nō ꝑmittat tātā ptātē iabolo ⁊ malefi­cis circa hmōi maleficia inferenda.
SJt eni dicatoꝛ ꝓuidus ſuper certa argumēta laicoꝝ vel etiā ꝑito​rū quoꝛūdam q͛ intantū maleficas ee negāt  licet malitiā ⁊ potentiā emonis ad infērēdū ex ſuo ederio hmōi mala ↄcedāt iuinā t ꝑmionē bi ↄdeſcē​dentē negāt. Nec volūt  eus talia fieri per​mittat. ⁊ licet modū arguendi nō habeāt ⁊ in tenebꝛis cut ceci palpitāt. iam vnū iam alte​rū mediū tāgēdo. opus t eſt eoꝛū aertiones ad q͛n argumēta reducere. Ex q͛b vti oēs eoꝝ cauillatōes ꝓcedere pt. Et pꝛimo  eꝰ non ꝑmittat iabolo ſub tanta poteſtate ſeui​re in homines.
UTrum ad maleficialē effectū a emo­ne ꝑ maleficā ꝓcurandū ſemꝑ habet concurrere iuina ꝑmio. Et argui­tur q͛n argumentis  eus nō ꝑmittit. v etiā maleficiū nihil ē in mundo. Et pꝛimū ſu​mit᷑ ex ꝑte ei. Secūdū ex ꝑte iaboli. Ter­cium ex ꝑte malefice. Quartuʒ ex ꝑte moꝛbi. Quintū ex ꝑte dicatoꝝ ⁊ iudicū q͛ talia ↄtra eas dicāt ⁊ iudicāt q͛ vti nūᷓ ſecuri eent Pꝛimo c. Deus punire pōt hoīem ter pec​cata. ⁊ punit gladio fame ⁊ moꝛtalitate. Jteʒ iuers alijs infirmitatib varijs ⁊ innume­ris q͛b humana conditio ſubiacet. v qꝛ opꝰ ei nō ē adiūgere alias punitōes iō nō ꝑmittit Sco c. Ex ꝑte iaboli  vera eēnt  dicā​tur  videlicʒ vim generatiuā īpedire pt. vt videlʒ mulier non ↄcipiat. vel  concipiat  aboꝛſum faciat. vel  nō aboꝛſum  etiā poſt ꝑtū natos interficiūt. vti c ꝑimere poent totū mūdū. Et iteꝝ poet ici  oꝑa iabo­li eēnt foꝛtioꝛa oꝑib ei. ſ. ſacr̄o matrimonij q ē opꝰ ei. Tercō ex ꝑte hoīs. Nā videmꝰ  maleficiū ebet ee aliq͛d in mūdo tūc aliq͛ hoīes plus alijs maleficiūtur. De q̊  ritur vti ꝛ hoc ee ter punitionem pctōꝝ. ſed hoc ē falſum. g̊ ⁊ illud  maleficia nt ī mun​do. Faltas aūt ꝓbat᷑ ex eo. qꝛ tunc maioꝛes pctōꝛes ampliꝰ punirent᷑. hoc ē falſum cū mi​nus puniātur ᷓ alij interdū iuſti. q etiā cer​nit᷑ in pueris innocētib q͛ aerūtur malefici​ari. Quarto pōt addi ⁊ aliud argumentuʒ ex ꝑte ei. hoc  q͛s impedire poet ⁊ non impe​dit ſed fieri ꝑmittit. vti iudicat᷑ ex ſua volū​tate ꝓcee. Sʒ eꝰ cuʒ t ſumme bonꝰ non pōt velle malū. g̊ nō pōt ꝑmittere vt fiat malū q ie impedire t. Jtem ex ꝑte moꝛbi efe­ctus ⁊ infrmitates q͛ icūtur maleficiales ­miles etiā ſunt efectib ⁊ infirmitatib natu­ralib. i. q͛ ex efectu nature ꝓcedūt.  e ali​q͛s claudicat. excecat᷑ vel rōem ꝑdit vel etiam moꝛit᷑ ex efectu nature cōtingere pt. v nō pt ſecure maleficis aſcribi. Ultimo ex ꝑte iu​dicum ⁊ dicatoꝝ q͛ cū talia aduerſus malefi​cas dicāt ⁊ pꝛacticāt vti ter ingēs odiū a maleficis ↄᷓ eos ↄceptū nunᷓ eent ſecuri. Sʒ ↄᷓ argumēta ſumāt᷑ ex ſtione p͛ma ſuper terciū p͛ncipale p͛me ꝑtis tractatꝰ. ⁊ onāt᷑ illa  ſunt magis ap ꝉm quō videlʒ ꝑmittit mala fieri lʒ nō velit malū fieri. ꝑmittit aūt ꝓ​pter admirabilē ꝑfectōem vniuer  ↄderā​tur ī hoc  bona ↄmēdant᷑ eminētiꝰ ⁊ magis placent ⁊ ſunt laudabilioꝛa ū ↄꝑant᷑ malis. htur ibi auc̈tes. Jtē ꝓfunda ei iuine ſa­piētie iuſticie ⁊ bonitatꝭ relucēt.  alias eent occulta. Et bꝛeuiter ꝓ ecione ſtionis pt colligi ex his  ibi tāgunt᷑ varia ocumenta ꝓ infoꝛmatōe ꝉı. vicʒ  eus iuſte uos ca​ſus ꝑmit. ſ. angeloꝝ ⁊ p͛moꝝ ꝑentū q͛ cū nt maioꝛes oīb alijs cab. Nō miꝝ  alij mi­noꝛes ꝑmittant᷑. Qualiť aūt ſunt maioꝛes q̊ ad cauſalitatē non q̊ ad alias circūſtātias m qᷓs pctā maleficaꝝ vt ī. iij. q. tangit᷑. ⁊ maloꝛū āgeloꝝ ⁊ p͛moꝝ ꝑentū pctā excedūt. ⁊ qᷓre eꝰ iuſte ꝑmit illos p͛mos caſus tangit᷑ in. ij. q. ex q͛b plurima colligere ⁊ ilatare pōt ad ſuū placitum. Sed ad reſpondendum ſuper ar­gumenta. Nam ad pꝛimuʒ cum icit᷑. Deus ſufficienter punit ꝑ naturales infirmitates. moꝛtalitates. gladio ⁊ fame. Rdet᷑ ex trib. Pꝛimo qꝛ eus non limitauit ſuā virtutē ad naturalem ꝓceum aut etiam ad influentias coꝛpoꝝ celeſtiū vt videlicet ter illa agere nō pot ideo ⁊ ter illa ſepime egit in puniti​onem peccaminū. moꝛtalitates ⁊ alia inferen​do pꝛeter omnē influentiam coꝛpoꝝ. cut in punitione peccati ſuꝑbie in auid ſuꝑ moꝛ­talitatē inflictā populo ter populi numera​tionē ⁊c̈. Secūdo hoc vti congruit iuine ſapientie  cū reb oīb c adminiſtrat vt eas ꝛijs motibus agere nat. Jdeo cut nō cō​uenit maliciā emonis oīno impedire ſed po​tius ecet iam ꝑmittere vt agat ᷓtū ad bo­nū vniuer ſpectare pōt. licet cōtinuo etiā re­frenat᷑ ꝑ bonos angelos vt non tantū noceat quātū nocere vellet. Jta etiā nō conuenit ma​liciā hūanam refrenare ſuꝑ ea ad  ex liberta​te arbitrij pōt. vt ē fidem abnegare ⁊ ſeim e​moni euouere que vti facere in ptāte ſunt volūtatis hūane. Ex q͛bus etiā uobus cum eus maxime offendit᷑ iuſte ꝑmittit ea  a ma​lefica ederant᷑ ⁊ ter  fidē abnegauit ⁊ ad  iaboli potentia ſe extendit vt eſt homini­bus iumentis ⁊ terre frugibus poe nocere. Tercio eus iuſte ꝑmittit illa mala fieri ꝑ  iabolus etiam per indirectū maxime toꝛ­tur ⁊ ſummā recipit iſplicentiā ſed ꝑ illa ma​la  a maleficis virtute emonū fiunt ꝑ indi­rectum iabolus maxime toꝛtur um con­tra ſuam voluntateʒ eus oibus malis ad gloꝛiā ſui nominis ad fidei cōmendationem ad electoꝝ purgationē ⁊ cumulū meritoꝛum vtitur. Certū eſt e  inter oes iſplicen­tias quas iabolus ex ſuꝑbia  ſemꝑ contra eum erigit. iuxta illud. Superbia eoꝝ qui te oderunt aſcendit ſemꝑ. hec cipua ē qua ​bi iſplicet  eus oia ſua machinamēta in ſui gloꝛiā ⁊c̈. ↄuertit. Juſte ergo eus cū­cta permittit. Ad ſecundū ſuperius reſpon­ſum ē. ⁊ opoꝛtet reſpondere ad uo  inclu­dūtur in argumento. ſ.  nō icit᷑ iabolus foꝛtioꝛ eo nec eius factura. īmo cernit᷑  mi​nime virtutis exiſtit cum nihil pot ni per​mione iuina. v eius virtus pōt ici mi​nima cōꝑando ad iuinam ꝑmionē. licʒ t maxima cōparando ad virtutes coꝛꝑales qᷓs naturaliter excedit. iuxta illud ſepe allegatū. Non ē poteſtas ſuꝑ terrā  ei valeat compa­rari. Job. xli. Alteꝝ ad q reſpōdendū. Cur videlicet eus potius ſuꝑ vim generatiuā ꝑ​mittit maleficia fieri quā ſuper alios actꝰ hu​monos. De quibus etiā ſupꝛa tactū ē in ma­teria e ꝑmione iuina ſub titulo. quomō malefice vim generatiuā ⁊ actū venereū impe​dire pount. Eſt e hoc ter feditatē illius actus. Et quia oꝛiginale peccatū inflictuʒ ex culpa pꝛimoꝝ parentum per illū actū tranſ­funditur · ⁊ exemplificat᷑ etiaʒ e ſerpente qui pꝛimū inſtrumentū iaboli fuit. ⁊c̈. Ad ter​cium icendū  cut intentio ⁊ aetitus ia​boli maioꝛ ē ad temptandū bonos ᷓ malos. licet ex parte temptati magis temptat malos ᷓ bonos. id ē  amplioꝛ abilitas ē in malis ad recipiedū temptationem emonis ᷓ t in bonis. Jta etiam plus affectat ledere bonos ᷓ malos. licet maioꝛē abilitatem ledendi in­ueniret in malis ᷓ in bonis. Et huius ē ra­tio. qꝛ m Grego. quāto crebꝛius quis iabo​lo ſe ſubijcit tanto intolerabilioꝛē bi facit vt ei reluctari nō pot. Sed cuʒ mali crebꝛius ſe ſubijciant iabolo eis fit temptatio magis intolerabilis ⁊ frentioꝛ cū non habeant ſcu​tum fidei foꝛmate quo ſe tueātur. De q̊ ſcuto apoſtolus Ephe. vi. Jn omnibus ſumentes ſcutū fidei in quo potis oia tela nequi​mi ignea extinguere. Sed ex alia parte ma­gis ⁊ acrius impugnat bonos ᷓ malos. Et ratio quia cum iam podeat malos nō autē bonos. ideo magis conat᷑ per tribulationem trahere ad ſui ominiū iuſtos quos non ha­bet ᷓ peccatoꝛes poeos. cut aliq͛s pꝛin­ceps terrenus magis inſurgit cōtra illuʒ qui plus aufert e iure ſuo vel q͛ plꝰ nocet regno ᷓ cōtra illos q͛ nō bi ↄtrariant᷑. Ad quartū  eus permittit mala fieri non vult t mala fieri vltra mia  tacta ſunt dicatoꝛ ecla​rare pōt per quin gna volūtatis iuine.  ſunt ceptum. pꝛohibitio. cōcilium. operatō. ⁊ permio. vide ſanctum Thomā pꝛecipue in pꝛima parte. quia ibi planius eclarat. q. xix. ar. xij. Nā licʒ vna t voluntas in eo  eſt ipſe eus cut ⁊ vna eius eentia. tamen ꝑ reſpectum ad eius opera indicatur ⁊ gnifi­catur nobis eius voluntas multipliciter m quod Pſalmiſta icit. Magna opera omi­ni exquita in omnes voluntates eius. Un­de voluntas in eo iſtinguitur non ex par­te rei ſed ex parte ſuoꝝ effectuū ita vt volun­tas pꝛopꝛie icta icatur volūtas beneplaci­ti. Uoluntas methaphoꝛice icta icatur vo​luntas gni inquantum videlicet per gna ⁊ methaphoꝛa indicatur nobis eū hoc vel­le. A mili. Sicut paterfamilias vnam ha­bens in ſe voluntatem emonſtrat illam q͛n​ modis. ſcilicet per ſe ⁊ per alium. Per ſe u​pliciter. irecte ⁊ indirecte. Directe cuʒ aliq͛d oꝑatur. ⁊ tūc eſt oꝑatio. Jndirecte autem q non impedit operantem cut ⁊ in. iiij. phi​coꝝ icitur. Remouēs ⁊ ꝓhibēs eſt mouēs ꝑ accidēs. ⁊ ᷓtum ad hoc ꝛ gnum permio Per aliū autem eclarat ſe paterfamilias ali​quid velle tripliciter. Uel inquantū oꝛdinat aliquē ad aliquid faciendū neceario ⁊ ꝓhi­bendo cōtrariū. ⁊ c ſunt ceptio in ceptis. ⁊ pꝛohibitio in affirmatiuis ⁊ negatiuis pꝛe​ceptis. Uel inquantū oꝛdinat aliquē ꝑſua­ue ad aliqua cōciliatiue. ⁊ hoc ꝑtinet ad con­liū. ⁊ cut volūtas humana manifeſtat᷑ per hec quin c ⁊ iius ei. Ꝙ e ceptum ꝓ​hibitio ⁊ conliū icatur volūtas ei patet ꝑ illud Matħ. vi. Fiat volūtas tua cut in ce­lo ⁊ in terra. id ē vt in terra impleamus eiꝰ ­cepta vitemus ꝓhibita ⁊ impleamus ꝓ poe conlia. Et militer  ꝑmio ⁊ oꝑatio ica​tur ei volūtas patet ꝑ Auguſtinū. q͛ icit in enche. Nihil fit ni omnipotēs eus fieri ve​lit. vel nendo vt fiat vel faciendo. Ad o​tum cuʒ icitur illud  quis impedire poet ⁊ nō impedit iudicat᷑ ex ſua volūtate ꝓcee veꝝ eſt. Sed cū infertur. Deus ē ſumme bo­nus. ergo nō poteſt velle mala fieri. verum ē. voluntate beneplaciti ⁊ ꝑ quatuoꝛ gna hu­ius volūtatis qꝛ nō poteſt oꝑari mala nec ­cipere mala nec vt nō ꝓhibeat mala ⁊ ꝑſuade​at bona ſuꝑerogationis. poteſt aūt velle ꝑmit​tere mala fieri. Ad aliud quō cernūtur infir­mitates ab inuicē vt vna t maleficialis. alte​ra naturalis puta ex efectu nature. Reſpon​det᷑  varijs modis. Pꝛimo medicoꝝ iudi­cio. xxvi. q. v. Non licet. ⁊. q. ij. c. Jllud. vbi verba Auguſtini ex ſecundo e oc. xiana. Ad hoc genus ſuꝑſtitionis ꝑtinent oes li​gature ⁊ remedia  medicoꝝ iſciplina cōdē​nat in q͛buſcū reb ſuſpendendis at ligā­dis. A mili vbi medici ex circūſtantijs vide​licet etate complexione ſana ⁊ ſubito qua in ictu oculi immutata ⁊  nō ex efectu ſangui​nis ſtomachi aut labe īfirmitas acciderit. Ju​dicant illam nō ex efectu nature. ſed ab ex­trinſeco accidie. Et ab extrinſeco vbi non ex venenoſa infectōne. quia c ſanguis ⁊ ſtoma​chus malis humoꝛibus eet repletus tūc ex ſufficienti iuione iudicāt effectū ee male​ficialem. Jtem ſecūdo cū eis exiſtit incurabi­lis vt nullis medicaminib eger poteſt releua​ri. īmo potius cernūt im aggrauari. Tercio qꝛ c ſubito interduʒ accidit  iudiciū infir​mi ſuꝑ hoc cōtingit. Res geſta vni ex nobis innotuit. Nam q͛dam e optimatib ciuita­tis Spirēs nimis ceruicoſe volūtatis vxo​rem habuit intantū vt cū ie libens in oībus ei ↄplacere ſtuderet. t in cūctis fere ſuis affe​ctionib ei recalcitrabat ⁊ verbis contumelio​s ſemꝑ im moleſtare ſatagebat. Accidit in​de vt omū ingreus quadam ie cū mulier ſolito moꝛe contra ſe bꝛiganti verbis obpꝛo​bꝛios ⁊ ire locuʒ are ⁊ omū exire volebat ia hoſtiū per q exire habebat curſu veloci anticipando obſeruauit ⁊ vociferando cōte­ſtabatur  ni eaʒ verberaret nulla pꝛobitas aut honeſtas bi ineet. Ad  verba grauia ille manū nō animo ledendi extendit ⁊ ipſam expans igitis ſuꝑ ſpatulā leuiter tangēdo ſubito ad terrā colliſus omnē ſenſum ꝑdidit. ⁊ ꝑ plures ſeptimanas in lecto ecūbens gra​uima infirmitate etētus fuit. qua in re pē​ſari poteſt illā infirmitatē nō ex naturali e­fectu ſed per maleficiū mulieris bi accidie Plura īmo qua innūera ↄmilia acta ſunt ⁊ multis innotuerūt. Sunt q͛dam q͛ ꝑ certaʒ pꝛacticam exꝑientiam rei capiūt ꝑ hūc modū Nā plūbum lifactum ſuꝑ infirmū tenēt ⁊ in ſcutellā plenaʒ aqua infundūt ⁊  imago aliqᷓ ↄdenſata cernit᷑ tūc infirmitatē ex maleficio accidie iudicant. ⁊ quidam an talis imago oꝑe emonū aut naturali virtute erūpat vbi interrogātur talia pꝛacticātes rdere ſolent.  virtute ſaturni ſuꝑ plūbum q͛ alias malus exiſtit cut ſol ſuꝑ aurū maleficiū ſua virtu­te oſtendere ſolet. Sed q͛d e his ſentienduʒ t. an videlʒ pꝛactica licita t aut nō. Circa terciū pꝛincipale huius tractatꝰ tractabit᷑ ca­noniſtis e videt᷑ licitū vt vana vanis cōtun​dantur. licet theologis omnino ↄtrariū vide​atur cū nō nt facienda mala vt eueniāt bo­na. Ad vltimū vbi iuerſa querūtur. Pꝛimo cur malefice nō itantur. Secūdo cur pꝛin­cipib eis fauentib ad ꝑniciem omniū inimi​coꝝ ioꝛū nō cooperātur. Tercio cur dica­toꝛib ⁊ alijs eos perſentib non nocere va­leant. Ad pꝛimū icendū.  ideo vt plurimū malefice non itantur vt iuxta cōplacentiaʒ emonis in ↄtumeliā creatoꝛis quantū poſ­bile eſt ꝓ vilimo pꝛecio emant᷑. Et ſecun​do ne in iuitijs notentur. Ad ſecūdum cur pꝛincipib nō nocēt cauſa ē manifeſta. qꝛ quā​tum in ips eſt hoc fit vt ios in amicitia re​tineant. Et  queritur cur eoꝝ inimicis non noceant. Reſpondetur quia bonus angelus ex altera parte hoc maleficiū impedit. Juxta illud Danielis. Pꝛinceps perſarū reſtitit mi­hi viginti vna ieb. Uide octo. in. ij. ſentē. an inter bonos angelos t pugna ⁊ qualiter Ad terciū icitur  ideo nec inquitoꝛibus aut alijs officialib nocere pount qꝛ publica iuſticia vtūtur. Exēpla varia ad hoc poent adduci. ſed tꝑis ꝓlixitas nō patitur.