 Progymnasma quinquagesimum quintum |
Progymnasma quinquagesimum septimum  |
Virtus in teneris.
Personae:
Parens, Ludimagister.
Parens
Operae pretium facturum me credidi, si aliquando interrogarem te, uti se da?? nt initia, quantumque proficeret meus Laurentiolus.
Ludimagister
Est cur Deo gratias agas: mirandum in modum procedit in literis.
Parens
Iam huc accessum, et hoc abs te auditum gaudeo, tibique secundum Deum ago gratias singulares propter tuam diligentiam.
Ludimagister
Similes illius utinam essent omnes. Verum alios plerosque minis, et ictibus aegre promoveo ad discendum quomodocunque: iste tantum laudibus alitur, nihilque peius timet quam dedecus. Quod si quando in concertationibus frangitur (quod perquam raro contingit) plorat tanquam si parentem amisisset. Excellenti inpressisset memoria: nam cum facile percipit quae audit et legit, tum fideliter continet. Quid multis ducit classem suam: et cum tempus aderit ad scholam superiorem ascendendi, aut primus, aut a primo proximus est ascensurus.
Parens
De moribus quid sperem?
Ludimagister
Non minora. Pius omnino puerulus est: Catechismum memoria tenet ut nomen suum: Rosarium secum assidue, et in sinu semper libellum precationum gestat: cum in templum venimus, quietissimus est, Deumque precibus colit quam religiosissime: quin et in ludo nemo ipso tranquillior, nemo ad parendum promptior. Aureum genuisti filium. Precare numen caeleste, uti sospitem annos iuveniles conficere patiatur: magnam utique et claram Reipub. lampadem accenderis.
Parens
Vix sum apud me prae gaudio. Insiste mihi puerum erudire, sicut facis: et scito te ob hoc ut fratrem fore mihi in medullis. Malo enim prorsus carere liberis, quam eos non habere quam praestantissimos: quales tua fideli opera me visurum spero.
Ludimagister
Deus votis tuis optatisque quam cumulatissime respondeat.
Notae
1 Reprehendit Plutarchus parentes, qui postquam filios suos paedagogis magistrisque commendarunt, ipsi quid discatur, neque inspiciunt unquam, neque audire curant. Non enim oportebat in mercenarii voluntate spem omnem collocare, qui et ipse maiorem diligentiam pueris instituendis erat impensurus, si identidem sui sibi muneris rationem reddendam fore sentiret. Affert deinde illud equisonis: nihil esse quod perinde saginaret equum, atque oculus Regis. De lib. educand.
2 CUM FACILE PERCIPIT: Quintilianus lib. 1. cap. 3. Ingenii signum in parvis praecipuum memoria est. Eius duplex virtus: facile percipere, et fideliter continere.
3 DUCIT CLASSEM: Quintiliani est. Idem prorsus quod, sui ordinis primus est: nam classem hic pro una quidam puerorum sedentium serie usurpavit . Simile, ducit familiam, quod in dialog. secundum explicavimus.
4 PLORAT TANQUAM SI: Mihi ille detur puer, quem laus excitet, quem gloria iuvet, qui victus fleat. Hic erit alendus ambitu, hunc mordebit obiurgatio, hunc honor excitabit, in hoc desidiam nunquam verebor. Quintil. lib. 1. cap. 3.
5 CARERE LIBERIS: Liberos voce multitudinis pro unico filio filiave dixisse antiquos oratores, hist. poetas, confirmat Gellius lib. 2. cap. 13. Cicero quidem 1. Philipp. Pax denique per eum (Antonium) et per liberos eius cum praestantissimis civibus confirmata est. Habebat Antonius duos filios, ex Q. Faby, cognomento Bambalionis, libertini hominis filia susceptos. Sed de uno hic sermo est, quem orat. 2. puerum nobilem, Bambalionis nepotem nominat. Ipsemet Cicer. infra declarat aperte, se de uno duntaxat locutum. Reipub. tuus parvus filius in Capitolium a te missus, pacis obses fuit. Pro lege Manil. cum de filia M. Antonii, qui fuit avus huius Antonii, loqueretur, etiam liberos dixit, ut Terent. Hecyra. Qui illum decreverunt dignum, suos cui liberos committerent, cum loquatur de unica filia. Et Heaut. Chremes Menedemo, cui unicus filius Clinia: Ingenio te esse in liberos leni puto. Et Virg. 10. Aeneid. similiter usus est voce, natis, pro uno tantum. Argenti atque auri memoras quae multa talenta, Gnatis parce tuis. Vide Servium. Apud Iurecos. Liberorum appellatione nepotes, pronepotes, abnepotes, trinepotes quoque continentur. Crinit. lib. 15. cap. 8.