Malleus maleficarum (ed. II) - Facsimile/Pars Prima - Questio Decima

by Henricus Institor

Henricus Kramer

[[Malleus Maleficarum (Facsimile)]]

Prima Pars - Decima Questio in Ordine.

1490

Vide:

 Haec pagina sine abbreviaturis

 Haec pagina transscripta

Questio Nona	Questio Undecima

¶ Queſtio. x. An malefice operant᷑ circa ho​mines in beſtiales foꝛmas pꝛeſtigioſa arte il­los tranſmutando
QUarto ipſa veritas eclarat᷑. vbi etiā hoīes tranſfoꝛmant in beſtias. quod qualiter fiat arguit᷑  nō t pobile hoc fieri. xxvi. q. v. Ei. ex concilio acquiren. Quiſquis credit poe fieri aliquam creaturam. aut melius aut e­terius immutari aut trranſfoꝛmari in aliam ſpēʒ: vel aliā ī ꝉıtudinē ni ab ipſo creatoꝛe qui oīa fecit et per quē oīa facta ſunt: ꝓculdu​bio infidelis eſt ⁊ pagano eterioꝛ. et vtamur argumentis ſancti Tho. in. ij. ſenť. iſt. viij. An emones pont imp͛mere in ſenſus coꝛ​poꝛales ſtigijs eludendo Ubi pꝛimo ar­guit  nō. Nam illa foꝛma beſtie que videt᷑ opoꝛtet  t alicubi. ſed nō t ee t in ſen­ſu. qꝛ ſenſus nō habet aliquā ſpeciē ni a reb acceptā. et ibi nō eſt vera beſtia ꝑ auctoꝛitateʒ ca. allegatā. nec iterū t ee in re que videt᷑: cut  mulier videatur beſtia. qꝛ ue foꝛme ſubſtantiales nō pt ee in eodem mul ⁊ ſe­mel. ergo cū illa foꝛma beſtie que videt᷑ nulli​bi pot ee ideo nulla pꝛeſtigioſa illuo in oculo videntis fieri t. cū vio ꝑ aliquā foꝛ­mam neceario habeat terminari. Pꝛeterea  icatur  foꝛma illa t in aere circumſtan​te. hoc nō t ee. tum quia aer nō eſt ſuſcepti​uus alicuius foꝛme ſeu figure. tum etiā quia nō ſemꝑ vnus ⁊ idem aer circa illā ꝑſonā ꝓ­pter fluxibilitatē manere t cipue q moue­tur. tum etiā qꝛ c videretur ab omnib talis tranſfoꝛmatio q t nō fit qꝛ emones nō vi​dentur ad minus ſanctoꝝ viroꝝ viones e​cipere. Pꝛeterea ſenſus viuus ſeu potentia viua eſt potentia paua. ſed omne pauū mouet᷑ ab actiuo bi oꝛtionato. actiuū aūt oꝛtionatū ſenſui eſt uplex. Unū qᷓ oꝛi­ginās actū ſcʒ obieciū. Aliud aūt qᷓ eferēs cut mediū. ſed foꝛma illa que videtur nō t ee obiectū ſenſus: ne etiā mediū qua e­ferens. De pꝛimo ſcʒ  nō t ee obiectuʒ. qꝛ a nulla re ſumi t vt in cedenti argumento tactū eſt cum non t in ſenſu a re accepta. nec in ipſa re nec etiā in ipſo aere qua in medio eferente vt pꝛius tactū eſt in tercio argumē­to. Pꝛeterea  emon mouet vim cognitiuaʒ interioꝛē aut hoc facit ſe obijciendo virtuti cognitiue. aut hoc facit immutando iaʒ. nō autē hoc facit ſe ei obijciendo. qꝛ opoꝛteret  vel aumeret coꝛpus: et c nō poet interius ingredi ad oꝛganū imaginatōis. cū uo coꝛ­poꝛa nō nt mul in eodē loco: ne in au­mēdo fantaſma. q ec̄ ee nō t. qꝛ fantaſma nō eſt ne quantitate. Demon aūt omni quā­titate caret: ꝉr etiā non t hoc facere immutā​do. quia aut immutaret alterando q vide­tur nō poe facere: qꝛ omnis alteratio fit per qualitates actiuas quibus emones carent. Aut immutaret tranſmutando ue localiter mouendo q videtur ee incōueniēs uab rōnibus. Pꝛimo quidē qꝛ tranſmutatio oꝛ­gani nō poet fieri ne ſenſu oloꝛis. Sco quia m hoc emon non oſtenderet homini ni nota. cum t Augꝰ icit.  oſtendit hoī foꝛmas et notas ⁊ ignotas. ergo videt᷑  e­mones nullo modo pt imaginatōʒ vel ſen­ſum hoīs eciꝑe. Sed cōtra Augꝰ. xviij. e ci. ei. icit  tranſmutatōes hoīm in aīalia bꝛuta que icunt᷑ arte emonū facte nō fue­runt m veritatē ſʒ ſolū m aarentiā. Hoc aūt fieri nō poet  emones hūanos ſenſus trāſmutare nō poent. Pꝛeterea alludit et au​toꝛitas Augꝰ. in li. lxxxiij. q. que etiaʒ pꝛius allegata fuit. ſerpit hoc malū emonis ꝑ oēs additus ſenſuales ⁊c̈. Ro  lectoꝛ volue­rit ſuꝑ modū tranſmutādi inſpicere inueni­et in ſca ꝑte oꝑis. ca. vi. varios modos. Ad ps tmodo ſcholaſtice ꝓcedendo. icamꝰ triū octoꝝ ſnīas ↄcoꝛdantes in eo  iabo​lus t fantaam hoīs ecipere. vt hō verus aīal videatur. inter quas etiā vltima ſubtili­oꝛ ceteris.  et ſctī Tho. eſt. Et pꝛima eſt i Anthonini in pꝛima ꝑte ſumme. ti. v. c. v. §. v. eclarantis  iabolus fantaaʒ hoīs ad ecipiendū q oꝑatur: et cipue circa illu­onem ſenſuū. et eclarat naturali rōne. ca­nonis auctoꝛitate ⁊ exꝑimentoꝝ multiplici­tate. Pꝛimū c. Coꝛꝑa naturaliter ſubdunt᷑ et obediūt nature angelice quantū ad motuʒ localē. Angeli aūt mali etiā  amiſerint grati​am nō t virtutem naturalē. vt ſepius ſupꝛa tactum eſt. Cum aūt potentia fantaſtica ue imaginatiua t coꝛpoꝛalis id eſt affixa oꝛga​no coꝛpoꝛeo naturaliter ſubditur etiā malis: vt pont eam trāſmutare cauſando varias fantaas ex eſcenone humoꝝ et ſpirituuʒ ad pꝛincipiū ſentiuū ꝓcurata ab eis. hec il­le. et ſubdit. Patet et ex hoc canone. xxvi. q. v epiſcopi. Jllud nō eſt obmittendū  quedaʒ ſcelerate mulieres poſt ſathan retro conuerſe emonum illuonib ⁊ fantaſmatib ſeducte credunt ſe et ꝓfitent᷑ cū yana hoꝛis noctur­nis ea paganoꝛum. vel cum herodiade ⁊ cū innumera multitudine mulieꝝ equitare ſuꝑ quaſdam beſtias. et multa terraruʒ ſpacia in tempeſte noctis lentio pertranre. et infra. Qua pꝛopter ſacerdotes pꝛedicare ebēt po​pulo ei vt nouerint omnino hec falſa ee. et non a iuino ſed a maligno ſpiritu talia fan­taſmata mentibus fidelium irrogari. quidē ie ſathanas tranſfoꝛmat ſe in iuerſarum ꝑ​ſonarum ſpecies at militudines ⁊ mentē quam captiuā tenet in ſomnis eludendo ꝑ euia que educit. Et quidem intellectus huius canonis in pꝛima ſtione tactus eſt q̊ ad qᷓtuoꝛ  dicanda ſunt. Sed  nō valeāt etiam vehi vbi hoc affectant et non impedi­untur iuina virtute. c nō eet verus intel­lectus. qꝛ ſepime hoīes inuiti et nō malefi­ci ꝑ multa terraꝝ ſpacia coꝛꝑaliter trāſferant᷑ Sed qꝛ vtro modo t fieri ſequit᷑ in fata ſumma. et in. ca. nec mirū. ea. q. Augꝰ narrat  in libꝛis gentiliū legit᷑ e quadā maga i­cta circes que ſocios vlixis mutauerat in be­ſtias q magicis ſtigijs potius fingebat᷑ ᷓ in reꝝ veritate ↄpleretur alterando fantaas hoīm. Patet hoc etiā ꝑ plura exempla. Legit᷑ enī in vitaſpatrū  quedā iuuencula qꝛ aſ­ſentire noluit cuidaʒ iuueni e turpitudine eā ſollicitanti ie iuuenis turbatus ex hoc a quodā iudeo ꝓcurauit maleficiū fieri ↄtra il​lam. quo ꝑacto: mulier cōuerſa eſt in equam. que ↄuero nō fuit m rei veritatē ſʒ m lu­dificationē emonis immutantis fantaā et ſenſum iius mulieris ⁊ aſpicientiū eā vt vi­deretur equa  erat vera mulier: v ucta ad beatum Machariū nō potuit iabolus ita oꝑari  illuderet ſenſus eius cut alioꝝ ꝓ­pter ſuā ſanctitatē. nam bi videbat᷑ mulier vera nō equa. cuius tandē oꝛōne liberata eſt ab illa illuone. icēs hoc bi accidie qꝛ nō vacabat iuinis nec frequētabat ſacramenta vt icebat: ideo iabolus ptāteʒ habuerat ſu​per eā. et  alias eet honeſta. Poteſt igit᷑ ia​bolus ꝑ ↄmotōʒ interioꝝ ſpirituū ⁊ humoꝝ oꝑari ad immutandū actū ⁊ potentiā nutriti​ue. ſentiue ⁊ aetitiue et cuiuſcū potentie coꝛꝑalis oꝛgano vtentis. m bt Tho. i. ꝑte q. cxi. Sicut credi t fuie geſtū ſuꝑ mo­nem magū in incantatōib ſuis  e eo nar­rantur. Sʒ nihil hoꝝ t iabolus facere ni­ eo ꝑmittente qui cum angelis ſuis bonis frequenter repꝛimit maliciā eius eciꝑe nos et nocere querentis. U icit Augꝰ. loquēs e maleficis. Hi ſunt qui ꝑmiu ei elemen​ta ↄcutiūt: hoīm mentes ꝑturbant minus cō­fidentiū in eo. xxvi. q. v. nec mirū. Hoꝝ eti​am oꝑatōe ꝑ maleficā artē fit q vt vir non pot videre vxoꝛē ⁊ ecōuerſo. et hoc ꝑ immu​tationē fantae reſentando ei talē vt rē odi​bilem ⁊ hoꝛribilē. Je etiā iabolus vigilāti​bus ⁊ oꝛmientib ſuggerit reſentatōes tur​pium fantae ad ecipiendū ⁊ inducendum ad malū. Uerū qꝛ pcc̄m nō ↄſtit in imagi­natōne ſʒ in volūtate. ideo ex hmōi fantaȷs ꝑ iabolū ſuggeſtis ⁊ alteratōnib varijs hō nō peccat ni voluntate ꝛia pcc̄o aentiat. Sca ſentētia ad idem modernoꝝ octoꝝ eclarantes pꝛimo quid t pꝛeſtigiū et quot modis emon t hmōi illuones cauſare. Hic nota  Anthonius allegat ea que in ­cedenti. q. ix. tacta ſunt. v nō eſt opus illa re​nouare. Tercia ſententia eſt ſancti Tho. et eſt reſponua ſuꝑ argumentū quo queritur vbi t illa foꝛma beſtie  videt᷑. Aut in ſenſu aut in re. aut in aere circūſtante. et eſt talis.  illa foꝛma beſtie que videt᷑ nō eſt ni in ſenſu pꝛi​mo interioꝛi ⁊ ꝑ foꝛtē imaginatōʒ reſultat in ſenſum exterioꝛē quodāmodo. et  ibi t t ꝑ emonis oꝑationē contingere upliciter. Uno mō vt ſpēs aīalium icamus que ſunt in theſauro imaginatōis reſeruate fluāt ope­ratione emonū ad oꝛgana ſenſuū interioꝛū: c etiā in ſomno ↄtingit ꝓut ſupꝛa eclara­tum eſt. Et ideo q ille ſpēs ↄtingūt oꝛgana ſenſus exterioꝛis puta viſus vident᷑ ac  eſ­ſent res ptes extra: et actu ſentirent᷑. Alius modus t ee ex immutatōe oꝛganoꝝ interi­oꝛum quib mutatis fallit᷑ ſenſus iudicium cut patʒ in eo qui habet guſtū coꝛruptū cui oīa ulcia vident᷑ amara. ⁊ parū iffert a pꝛi​mo. Hoc aūt facere pt etiā hoīes virtute qᷓ­rundam reꝝ naturaliū cut ad vapoꝛatōem cuiuſdā fumi trabes omus vident᷑ ſerpen­tes. et multa exꝑimenta huius inueniunt᷑. vt etiā ſupꝛa tactū eſt.

Solutiones argumentoꝝ.
AD argumenta ptʒ ad pꝛimū  textus ille ſepe allegatur et male intelligitur Nam quo ad h̊  loquit᷑ e tranſfoꝛ­matione in aliā ſpeciē vel ꝉıtudinē eclara​tum eſt qᷓliter hoc fieri t ſtigioſa arte. Sed quo ad hoc  icit  nō pot fieri aliqᷓ crea​tura virtute emonis.  capit᷑ fieri ꝓ creari: manifeſtū eſt  nō.  vero capit᷑ fieri ꝓ natu­rali ꝓductōe c certū eſt  pt facere aliquaſ creaturas imꝑfectas. q qualiter fit eclarat ſcūs Tho. vbi. sᷓ. Nam icit  oēs tranſmu​tatōes coꝛꝑaliū reꝝ  pt fieri ꝑ aliquas vir­tutes naturales ad qᷓs ꝑtinent ſemina que in elementis huius mūdi inueniunt᷑ puta in ter​ra vel aquis cut relinquūt ſua ſemina ſerpē​tes et rane et his ꝉıa pt fieri ꝑ oꝑatōnes e​monum hmōi ſeminib adhibitis. cut cum aliqua res tranſmutatur in ſerpentes vel ra­nas que per putrefactionē generari pount. Jlle vero tranſmutatōes coꝛꝑaliuʒ reꝝ que nō pt virtute nature fieri nullo modo oꝑa­tione emonū m rei veritatē ꝑfici pt. cut  coꝛpus humanuʒ mutet᷑ in coꝛpus beſtie. aut  coꝛpus moꝛtui rruiuiſcat. q  fieri vi​deatur aarentia eſt ſtigioſa. aut iabolus in aumpto coꝛꝑe ſe agitat coꝛā hoīb. foꝛti­ficant᷑ iſta. Nā albertꝰ ī li. e aīalib vbi rit An emōes ſeu ec̄ icamꝰ malefici pont fa​cere ꝟa aīalia. Rdit  c eo ꝑmittēte. et h̊ quo ad imꝑfecta animalia. ſed nō pount in inſtanti cut eus facere: ſed motu quodā li​cet ſubito cut ptʒ e maleficis. Exo. vij. ſu​per iſto. Uocauit pharao ſapiētes icit. De­mones iſcurrūt ꝑ mundū ⁊ colligūt iuer­ſa ſemīa ⁊ eoꝝ adaptatōe pt ꝓrumꝑe iuer­ſe ſpēs. Et glo. ibidē c icit. Dū ꝑ incanta­tionē emonū malefici aliq͛d efficere conant᷑ iſcurrūt ꝑ mundū ⁊ ſemina ſubito eoꝝ e q͛​bus hoc agitāt afferūt. et c ex illis ꝑmittēte eo nouas ſpecies reꝝ ꝓducūt. Hec etiā ſu­perius tacta ſunt. At vbi  ifficultas ſubo­riret᷑. An talia facta emonū eent oꝑa mira​culoſa icenda. Ro patuit ex cedentib.  etiā emones aliqᷓ ꝟa miracula facere pt ad  virtus nature ꝑticularis ſe extendere t Et licʒ talia nt vera nō t ad veri cognitōʒ ab eo fiūt. m quē ſenſum oꝑa antixi pt i​ci gna mendacia: qꝛ ad ſeductōʒ hoīm fiūt. Patet et ſolutio ad aliud argumentū e ſub­iecto foꝛme icamꝰ. Beſtie foꝛma  videt᷑ nō eſt in aere nec in ia re: vt patuit. ſʒ in io ſen​ſu. ꝓut ex ſnīa ſcī Tho. vt ſuꝑius eclaratuʒ eſt. Ad illud  oe pauū mouet᷑ ab acti­uo bi oꝛtionato ↄcedit᷑. Et q ſubinfert᷑:  foꝛma illa  videtur nō t ee obiectū oꝛi­ginans actū ſeu eliciēs eo  a nulla re ſumat᷑ Dicit᷑  imo a re qꝛ a ſpecie ſenbili in ima­ginatōe reſeruata quā educere t et imagina­tioni ſeu etiā ſentiue potētie offerre t vt ſu­pꝛa ictū eſt. Ad vltimū icendū.  emon nō immutat potentiā ſentiuā et imaginati­uam ſe ei obijciendo vt oſtenſum eſt: ſed eam trāſmutando. nō quidē alterando ni ᷓtuʒ ad motū localē. qꝛ nō t e ſe impꝛimere no­uas ſpēs vt ictū eſt. immutat aūt tranſmu­tando. i. localiter mouendo. et hoc iterū facit nō ſuƀam oꝛgani iuidendo vt c cōſequat᷑ ſenſus oloꝛis. ſʒ mouēdo ſpūs ⁊ humoꝛes. Ꝙ autē vlterius obijcitur.  ſequeret᷑  m hoc emon nō pot aliq͛d noui homini e­monſtrare m imaginatiuā vionē. Dicen­dum eſt  nouū aliq͛d t intelligi upliciter Uno modo totaliter nouū et m ſe et m ſua pꝛincipia. et m hoc emon nō t aliq͛d no­uum hoī m vionē imaginariā emonſtra​re. non enī t facere  cecus natus imaginet᷑ coloꝛes vel  ſurdus natus imaginet᷑ ſonos Alio modo icitur aliquid nouū m ſpecieʒ totius. puta  icamꝰ ee nouū in imagina­tione  aliquis imaginetur montes aureos quos nunᷓ vidit qꝛ t vidit ⁊ aurū ⁊ montē t naturali motu imaginari fantaſmata au­rei montis. et hoc modo t emon aliq͛d no­ui imaginationi offerre.

¶ Quid e lupis interdū homines et pu­eros ex cunabulis rapientes ⁊ comeden​tes ſentiendū t: an etiā pꝛeſtigioſa arte per maleficas.
INcidentalis queſtio e lupis inter­dum hoīes ⁊ pueros e omib rapiē­tes ⁊ cōmedentes ⁊ cū magna aſtucia iſcurrētes ita vt ne aliqᷓ arte aut potentia ledi aut capi valeāt. Dicendū eſt  hoc inter­dum hʒ naturalē cauſam. interdū vero ſti­gioſam artē ū ꝑ maleficas ↄtingūt. De pꝛi­mo Albertus in e aīalib icit  ex quin caus ꝓuenire t. Aliq ter famis augmē​tum. cut ⁊ cerui aliq et alie beſtie hoīb ap­pꝛopinquāt. Aliq ter ferocitatē virium et hoc in regionib frigidis. et etiā q ht catu­los. Sed quia e his nihil ad otū: ici­mus.  emonū illuone fiunt. q eus ꝓ­pter peccata punit aliquē ꝉm. Juxta illud Leuiť. xvi. Si nō feceritis mādata mea mit­tam in vos beſtias agri que ↄſumant vos et pecoꝛa vr̄a. et Deutro. xxxij. Dentes beſtiaꝝ immittā in eos cū furoꝛe ⁊c̈. Per quē aūt mo​dum. An nt veri lupi vel emones in foꝛ­mis c aarentib icitur  ſunt veri lupi ſed obdentur a emonib vel agitant᷑ upli​ci modo. Uno modo abſ maleficoꝝ oꝑati​one cut quadragintaduob pueris ↄtigit a uob vꝛs e lua exeuntib q̊s iugulaue​runt ter irrionē factā heliſeo hete icen​do: aſcende calue ⁊c̈. Et e leone qui hetaʒ ei iuum nō implentē occidit. iij. Reḡ. xiij. Et hiſtoꝛia e eo vienen: qui letanias mi­noꝛes inſtituerat ante aſcenonē i eo  lu​pi ciuitates intrantes hoīes voꝛauerūt pu­blice. Alio mō etiā maleficoꝝ illuone. Si­cut Guiꝉ. vbi ſupᷓ narrat e quodaʒ viro qui ſe cōuerti putabat in lupū certis tꝑib quib in antris latitabat. Jlluc enī certo tꝑe iuit et bi interim cū fixus maneret videbat᷑  lu­pus ie factus circūiret pueros euoꝛando. et cū illud realiter ſolū emon quendā lupuʒ podens faceret putabat falſo ſe ſomnians circūire: et c tam iu ementatus fuit quo­uſ inuentus eſt iacere in lua raptus. De­lectatur in his emon vt paganoꝝ erroꝛem qui hoīes et vetulas in beſtias mutari crede​bant: inducat. Unde iſcernit᷑  ex ngula­ri ei ꝑmione ⁊ emonū oꝑe talia eueniūt: et non ex naturali aliq̊ efectu. q nulla arte aut potētia ledi aut capi pt. cut etiā Uinc̄. in ſpe. hiſto. li. vi. c. xl. narrat. Jn gallia inq͛t ante xi incarnatōʒ et a bellū punicū: lupus vigile vagina gladiū abſtulit.