 Caput XXIII |
Caput XXV  |
VI LIBRIS PRIORIBUS DESCRIPTUS
[1] Ex hac temporis obscuri historia facile et commodum erit enarrare Aeneam, quem poeta antiquitatis doctissimus heroicum maiorum gentium characterem sex libris prioribus fingit, eoque heroas, qui primas gentes primasque urbes fundarunt, exprimit: uti heroicum characterem minorum gentium, si ve heroem bellorum, libri sex posterioribus describit.
[2] Aeneas proponitur heros pietate insignis et armis: pietate gente fundat, armis bella administrat. Et pro hoc naturae ordine prioribus libris describit Aeneam pium, posterioribus bellatorem.
[3] Aeneas erro est genus huinanum exlex.
[4] Veneris filius: nam primi homines ex incerto concubitu nati, sive genus humanum per terrarum orbem propagatum ab Asia[1], ubi cito sub monarchia plebibus communicata connubia.
[5] Invisus Iunoni: quae connubia inter patricios custodit.
[6] Novae urbis fundandae studio flagrat: sunt primi heroes urbium conditores.
[7J Et, non sibi suisque, sed diis urbem fundare studet: en theocratiae sub imperio deorum.
[8] Auspiciorum et oraculorum ubique maximus observator: primi heroes, qui divinatione gentes fundarunt.
[9] Penates Anchisae patri committit: sacris familiaribus imperia paterna constituta.
[10] Et dii penates, Neptunus et Vesta: aqua et ignis prima omnis humanitatis fundamenta.
[11] Ad Aeneam, Troia excisa abeuntem, magnus virorum mulierumque numerus confluit, eiusque auspicium, quocumque terrarum abducere velit, obsequi paratus: clientelae auspiciis conditae.
[12] Dido et Aeneas, urbium conditores, in antro coniunguntur: primi gentium fundatores venerem in propatulo vitant.
[13J Mercurius Iovis imperio edicit Aeneae ut Italiam capessat: agraria lex, qua Iupiter Aeneae Italiam assignat colendam sub imperio deorum.
[14] A Sybilla iubetur ire in antiquam sylvam: ingens terrae sylva, quae, a primis heroibus per suas partes auspiciis capta, colenda suscipitur.
[15] Aureum ramum evellit, quo, uno avulso, alter non deficit: frumenti segetes aurei coloris[2], quibus, demessis, aliae cultura succedunt.
[16] Non evellitur nisi sinentibus diis: quia cultura non prodest nisi prosperante natura.
[17] Aureus ramus ferendus Diti: qui inferior terra est, quae, culta, ditat respublicas.
[18] Cum hoc aureo ramo Aeneas ad inferna loca descendit, ut Ceres ad Inferos ire et redire dicta: nempe farris semen, terrae demissum et inde enatum.
[19] Sine aureo ramo non potest visere Anchisem: hoc est suos maiores.
[20] Neque suam posteritatem: sine eo quod certis sedibus haereat et colat agrum, gentem non habet.
[21] Misenum inhumatum sepelit. Palinuro coenotaphium adornat: religio deorum manium, ab optimis incoepta, humanitatis proprie dictae principium.
[22] Offa data, Cerberum dat sopori: canina impudentia correda. [23] Successorum ordinem in Inferis noscit: gentes conditae sepulchrorum religione.
[24] Ab eo Ascanius puer virtutem et verum laborem discit: disciplina oeconomica.
[25] Omnis Aeneae cura stat in Iulio Ascanio: custodia familiarum et gentium.