 LXX |
LXXII  |
INCIPIUNT CAPITULA CONCILII SARDICENSIS.
1. Episcopum non debere ad aliam civitatem transferri. 2. Episcopum de provincia ad provincias non transire, nisi fuerit invitatus. 3. De duobus episcopis unius provinciae inter se contentionem habentibus. 4. De episcopo adjudicato. 5. De episcopis a synodo depositis. 6. De quibus supra. 7. De episcopis accusatis. 8. Ut episcopi passim ad comitatum non pergant. 9. De quibus supra. 10. De quibus supra. 11. De quibus supra. 12. De quibus supra. 13. Ut ne ex laico quilibet episcopus ordinetur. 14. Ut episcopus in aliena provincia non immoretur. 15. De episcopis in aliena provincia possessiones habentibus. 16. De clericorum excommunicatione. 17. Licere clericis, si injuste fuerint excommunicati, vicinos adire episcopos. 18. Non licere episcopo alterius clericum in sua ecclesia ordinare. 19. De quibus supra. 20. Ut extranei clerici apud Thessalonicam non tradent. 21. Clerici vim passi, aut persecutionem, si ad aliam accesserint civitatem, non vetentur ibi morari quandiu potuerint redire. 64
INCIPIT CONCILIUM SARDICENSE TRECENTORUM EPISCOPORUM. (Anno Domini 351 in Thracia.)
Anno sexto Constantini imperatoris, Leontio et Sallustio consulibus, aera 371, Sardicensis synodus congregata est, ubi omnes per Orientem Ariani episcopi condemnati sunt, qui conventi ad concilium occurrere reatus conscientia noluerunt, in quo concilio inter caetera hae regulae pro disciplina ecclesiastica institutae sunt. CAP. I. Osius episcopus dixit: Non minus mala consuetudo quam perniciosa corruptela funditus eradicanda est, ne cui liceat episcopo de civitate sua ad aliam civitatem transire. Manifesta est enim causa qua hoc facere tentant, cum nullus in hac re inventus sit episcopus qui de majore civitate ad minorem transiret, unde apparet avaritiae eos ardore inflammari et ambitioni servire, et ut dominationem exerceant. Si ergo omnibus placet ut hujusmodi pernicies austerius vindicetur, nec laicam communionem habeat, qui talis est universi dixerunt, placet etiam si talis aliquis exstiterit temerarius, ut forsitan excusationem afferrat, quod populi litteras acceperit, cum manifestum sit praemio et mercede paucos qui sinceram fidem non habent potuisse corrumpi ut clamarent in Ecclesia et ipsum petere viderentur episcopum, omnino has fraudes removendas esse damnamus, ita ut nec laicam communionem in finem accipiat talis, quod si vobis omnibus placet, statuite. Universi dixerunt: Placet.
II. Osius episcopus dixit: Illud quoque statutum sit, ut episcopus de sua provincia ad aliam provinciam in qua sunt episcopi non transeat nisi forte a fratribus invitatus, ne videamur januam charitatis claudere. III. Osius episcopus dixit: Providendum est etiam ut si in aliqua provincia forte aliquis episcopus contra fratrem suum episcopum litem habuerit, ne unus e duobus ex alia provincia advocet episcopos ad judicium. IV. Osius episcopus dixit: Quod si aliquis episcopus adjudicatus fuerit in aliqua causa, et putat se bonam causam habere, ut iterum judicium removetur, si vobis placet, sancti Petri apostoli memoriam honoremus, ut scribatur, vel ab his qui causam examinaverunt, vel etiam ab aliis episcopis, qui in provincia, propinqua morantur Romano episcopo. Et si judicaverit renovandum esse judicium, revocetur et det judices. Si autem probaverit talem causam, ut ea non refricentur quae acta sunt, quae decreverit Romanus episcopus, confirmata erunt, si ergo omnibus placet, statuatur. Synodus respondit: Placet. V. Gaudentius episcopus dixit: Addendum est si placet huic sententiae quam plenam sanctitate protulistis ut cum aliquis episcopus depositus fuerit, eorum episcoporum judicio qui in vicinis commorantur locis et proclamaverit, agendum sibi negotium in urbe Roma. Alter episcopus, in eadem cathedra post appellationem ejus qui videtur esse depositus, omnino non ordinetur, nisi causa fuerit in judicio Romani episcopi determinata. VI. Osius episcopus dixit: Si contigerit, in una provincia in qua fuerint plurimi episcopi unum forte remanere episcopum, ille vero per negligentiam noluerit ordinare episcopum et populi convenerint episcopos vicinae provinciae, debent illum prius convenire episcopum, qui in eadem provincia moratur, et ostendere quod populi petant sibi rectorem, et hoc justum esse, ut et ipsi veniant, et cum eo ordinent episcopum, quod si conventus litteris tacuerit, et dissimulaverit, nihilque responderit, tunc satisfaciendum esse populis, ut veniant ex vicinis provinciis, et ordinent episcopum. Iterum licentia ordinandi episcopum danda passim non est, si enim subito aut vicus aliquis aut modica civitas cui satis est unus presbyter voluerit sibi episcopum ordinari ad hoc, ut vilescat nomen episcopi et summi honoris auctoritas, non debent illi ex alia provincia invitati facere episcopum, nisi aut in civitatibus quae episcopos habuerunt, aut si qua tam populosa est civitas, vel locus qui mereatur habere episcopum. Synodus respondit: Placet. VII. Osius episcopus dixit: Et hoc placuit, ut si episcopus accusatus fuerit, et omnes judicaverint congregati episcopi regionis ipsius, et de gradu suo ejecerint eum, si appellaverit qui dejectus videtur, et confugerit ad beatissimum Romanae Ecclesiae episcopum, et voluerit se audiri, si justum putaverit, ut renovetur, examen scribere episcopis dignetur Romanus episcopus his qui in finitima et propinqua altera provincia sunt, ut ipsi diligenter omnia requirant, et juxta fidem veritatis omnia definiant, quod si is qui rogat causam suam iterum audiri deprecatione sua moverit episcopum Romanum, ut de latere suo presbyteros mittat, erit in potestate ipsius quid velit, et quid aestimet, et si decreverit mittendos esse, qui praesentes cum episcopis judicent, ut habeant etiam auctoritatem personae illius a quo destinati sunt, erit in ejus arbitrio. Si vero crediderit sufficere episcopos comprovinciales, ut negotio terminum imponant, faciet quod sapientissimo consilio suo judicaverit. VIII. Osius episcopus dixit: Importunitatis nostrae nimia frequentia, et injustae petitiones fecerunt nos non tantam habere gratiam aut fiduciam, dum quidam non cessant ad comitatum ire episcopi maxime Afri, qui sicuti cognovimus, sanctissimi fratris coepiscopi nostri grati consilia salutaria spernunt, atque contemnunt, et non solum ad comitatum multas et diversas Ecclesiae non profuturas praeferunt causas, ut fieri solet aut oportet, ut aut pauperibus, aut viduis, aut pupillis subveniatur, sed et dignitates saeculares, et administrationes quibusquam postulant, haec itaque pravitas olim non solum murmurationes, sed et scandala excitat. Honestum est autem ut episcopus intercessionem suam his praestet qui aliqua iniqua vi opprimuntur, aut si vidua affligatur, aut pupillus exspolietur, tamen et ista omnia si justam habeant causam et petitionem. Si vobis ergo, fratres charissimi, placet, decernite, ne episcopi ad comitatum accedant, nisi forte hi qui religiosissimi imperatoris litteris, vel invitati fuerint vel vocati, sed quoniam saepe contingit, ut ad misericordiam Ecclesiae confugiant, qui injuriam patiuntur, et qui peccantes in exsilium, vel insulas damnantur, aut certe quamcunque sententiam suscipiunt, ideoque subveniendum est his, et sine dubitatione eis petenda per Ecclesiam indulgentia. Si vero hoc vobis placet, statuatur. Universi dixerunt: Placet, et constituatur. IX. Osius episcopus dixit: Haec quoque prudentia vestra tractare debet, quia ut decrevistis ne episcopi improbitas notetur ad comitatum pergendum, quaecunque ergo quales superius memoravimus preces habuerint, vel acceperint per diaconum suum mittat, quia persona ministri non erit invidiosa, quae celerius poterit quae impetraverit referre. Et hoc consequens esse videtur, ut unusquisque qui preces habuerit eas ad fratres et coepiscopos nostros qui in maxima civitate, id est, qui metropoli consistunt, mittant, et illi per suos diaconos destinent, tribuendo commendatitias epistolas pari ratione ad fratres et coepiscopos nostros qui in illo tempore in his regionibus et urbibus morantur, in quibus felix et beatus Augustinus rempublicam gubernat. Si vero habet quis episcoporum amicos in palatio, qui cupit aliquid quod tamen honestum est impetrare non prohibeatur per diaconum suum rogare, et significare eis quos scit benigna intercessione sibi absenti posse praestare. Qui vero Romam venerit, sicut dictum est, sanctissimo fratri et coepiscopo nostro Romanae Ecclesiae preces quas habet, tradat, ut ipse prius examinet si honeste, et justae sunt, et praestet diligentiam atque sollicitudinem ut ad comitatum perferantur. Universi dixerunt: Placere sibi. X. Aliphius episcopus dixit: Si propter pupillos et viduas vel laborantes, qui causas non iniquas habent, susceperint peregrinationis incommoda, habebunt aliquid justae rationis, nunc vero cum ea postulent, quae sine invidia omnium, et reprehensione esse non possunt, non necesse eos ire ad comitatum. XI. Gaudentius episcopus dixit: Ea quae salubriter providistis convenienti aestimatione omniumque Deo placitura et hominibus tenere hactenus fortitudinem possunt, si metus huic sententiae conjungatur, scimus enim etiam ipsi saepissime propter paucorum imprudentiam sacrum ac religiosum sacerdotale nomen fuisse reprehensum. Si igitur contra omnium sententiam aliquis visus fuerit ambitioni placere magis quam Deo, debet scire causis redditis honorem atque dignitatem se amissurum, hoc autem sciri, et comperiri poterit si unusquisque nostrum qui in canali constitutus est cum progredientem episcopum viderit, inquirat transitum ejus, causas videat, quo tendit, agnoscat. Et si quidem eum agnoverit ire ad comitatum, requirat illud quod superius comprehensum est, ne forte invitatus sit, ut ei facultas eundi permittatur, si vero ut superius meminit sanctitas vestra propter desideria et ambitiones ire ad comitatum tentaverit, neque litteris ejus subscribatur, neque in communione recipiatur. Si vobis placet, debet omnium sententia confirmari. Universi dixerunt: Hoc honestum esse, et placere sibi constitutionem. XII. Osius episcopus dixit: Sed et moderatio est necessaria, dilectissimi fratres, ne subito adhuc, quidam nescientes quid decretum sit in synodo, venerint subito ad civitates eas, quae in canali sunt, debet episcopus civitatis ipsius admonere et instruere illum, et ex eo loco ille mittat diaconum, admonitus tamen ipse redeat ad parochiam suam. XIII. Osius episcopus dixit: Necessarium, arbitror, ut diligentissime tractetis, si forte aut dives, aut scholasticus de foro, aut ex administratione episcopus fuerit postulatus, non prius ordinetur, nisi et ante lectoris munere, et officio diaconi et presbyteri fuerit perfunctus. Et ita per singulos gradus, si dignus fuerit, ascendat ad culmen episcopatus, potest enim per has, promotiones quae habent utique prolixum tempus probari, qua fide sit, quave modestia, et gravitate et verecundia. Et, si dignus fuerit, probatus divino sacerdotio illustretur. Nam nec conveniens est, nec rationis disciplina patitur, ut temere ac leviter ordinetur episcopus, aut presbyter, aut diaconus, qui neophytus est, maxime cum beatissimus Apostolus magister gentium, ne hoc fieret denuntiasse et prohibuisse videatur, sed hi quorum per longum tempus examinata sit vita et merita comprobata. Universi dixerunt placere sibi haec. XIV. Osius episcopus dixit: Hoc quoque statuere debetis, ut episcopus ex alia civitate cum venerit ad aliam civitatem, vel ex provincia sua ad aliam provinciam, et ambitioni magis serviat quam devotioni, ita ut si voluerit in aliena civitate multo tempore residere, et contingat ut episcopus civitatis ipsius non tam instructus sit, nec tam doctus, is vero qui advenit incipiat contemnere eum, et frequenter facere sermonem, ut dehonestet et deformet illius personam. 65 Qua occasione fit, ut non dubitet relinquere sibi assignatam ecclesiam, et transire ad alienam, definite ergo tempus, quia et non recipere episcopum inhumanum est, et diutius residere perniciosum est. Ne fiat ergo hoc providendum est. Memini autem superiori consilio fratres nostros constituisse, ut si quis laicus in ea qua commoratur civitate tres Dominicas, id est, per tres septimanas non celebrasset conventum communione privaretur. Si ergo haec circa laicos constituta sunt, quanto magis nec licet nec decet ut episcopus si ullam tam gravem habeat necessitatem nec tam difficilem rationem, ut tandiu desit ab ecclesia ne populum contristet. Universi dixerunt placere sibi. XV. Osius episcopus dixit: Quia nihil praetermitti oportet, sunt quidam fratres et coepiscopi nostri, qui non in ea civitate resident, in qua episcopi videntur esse constituti, vel certe parvam rem ibi, alibi autem idonea praedia habere noscuntur vel affectiones proximorum quibus indulgeant, hactenus autem eis permitti oportet, ut accedant ad possessiones suas, et disponant vel ordinent fructum laboris sui, ut, post Dominicas tres, id est post tres septimanas, si morari necesse est, in suis potius fundis morentur. Et si est proxima civitas in qua presbyter est, ne sine ecclesia facere videatur die Dominico, illuc accedat ut nec res ejus domesticae per absentiam ejus detrimentum sustineant. Et non frequenter veniendo ad aliam civitatem, in qua est episcopus suspicione jactantiae et ambitionis incurrat. Universi dixerunt placere sibi. XVI. Osius episcopus dixit: Si hoc quoque omnibus placet, ut sive diaconus, sive presbyter, sive quis clericorum ab episcopo suo fuerit communione privatus, et ad alterum perrexerit episcopum, et scierit ille ad quem confugerit eum ab episcopo suo fuisse abjectum, non oportuerit eum, ut ei communionem indulgeat. Quod si fecerit, sciat se convocatis episcopis causas esse dicturum. Universi dixerunt: Hoc statutum et pacem servabit, et concordiam custodiet. XVII. Osius episcopus dixit: Quod me adhuc movet reticere non debeo. Si episcopus quis forte iracundus (quod esse non debet) cito, aut aspere commoveatur adversus presbyterum, aut diaconum suum exterminare eum de ecclesia voluerit, providendum est ne innocens damnetur, aut perdat communionem. Et ideo habeat potestatem qui dejectus est, ut finitimos episcopos interpellet, et causa ejus audiatur, et diligentius tractetur, quia non oportet ei negari audientiam roganti. Et ille episcopus, qui aut juste, aut injuste eum abjecit, patienter accipiat ut negotium discutiatur, ut vel probetur sententia a plurimis, vel emendetur. Tamen priusquam omnia diligenter et fideliter fuerint examinata, eum qui fuerit a communione separatus, nullus alius debet praesumere ut recipiat et communioni societ. Qui autem convenerint ad audiendum, si clericorum esse fastigium viderint et superbiam, non decet ut episcopus aut injuriam aut contumeliam patiatur, austerioribus eos verbis castigent, ut obediant honesta praecipienti episcopo, quia sicut ille sincerum amorem debet clericis exhibere charitatis, ita quoque vicis sim ministri infucata debent episcopo suo obsequia exhibere. XVIII. Januarius episcopus dixit: Illud quoque sanctitas vestra statuat, ut nulli episcopo liceat alterius episcopi civitatis ministrum ecclesiasticum sollicitare, ut in sua dioecesi ordinare clericum, quia ex his contentionibus solent nasci discordiae. Et ideo prohibeat omnium sententia, ne quis hoc facere audeat. XIX. Osius episcopus dixit: Et hoc universi constituimus, ut quicunque ex alia parochia voluerit alienum ministrum sine consensu episcopi ipsius, et sine voluntate ordinare, non sit rata ordinatio ejus Quicunque autem hoc usurpaverit a fratribus et coepiscopis nostris admoneri et corrigi debet. XX. Cletitius episcopus dixit: Non ignoratis quanta et qualis sit Thessalonicensium civitas, saepe enim ad eam veniunt ex aliis regionibus presbyteri et diaconi, et non sunt contenti, ut brevi tempore remorentur, aut resideant ibi, aut certe vix post longa spatia ad sua redire coguntur. Universi dixerunt: Et tempora quae constituta sunt circa episcopos, et erga horum personas observari debent. XXI. Osius episcopus dixit: Suggerente fratre et coepiscopo nostro Olympio, hoc etiam placuit, ut si aliquis vim perpessus est et inique pulsatus pro disciplina vel catholica defensione, vel confessione veritatis fugiens pericula innocens, et devolutus ad aliam venerit civitatem non prohibeatur immorari, quandiu aut redire potuerit aut injuria ejus remedium acceperit. Durum est enim qui persecutiones patitur non recipi. Etiam et larga benevolentia et humanitas est ei exhibenda. INCIPIUNT CAPITULA CONCILII ANTIOCHENI. 1. Non licere Pascha diverso tempore facere, neque cum Judaeis celebrare. 2. Non licere communionem ecclesiae contemnere, aut excommunicatis communicare. 3. Non debere clericum ad ecclesiam migrantem ibi perseverare. 4. Non licere episcopo vel cuiquam clerico, si exauctoratus fuerit, ministrare. 5. Non licere clericis contempto episcopo seorsum se colligere. 6. De excommunicatis. 7. Nullum peregrinum absque episcopis suscipi. 8. Ut epistolae a solo coepiscopo fiant. 9. De metropolitanis episcopis. 10. De coepiscopis. 11. De his episcopis vel clericis qui sine litteris episcoporum ad imperatorem vadunt. 12. De episcopis vel clericis depositis. 13. Non licere episcopis in aliena provincia clericos ordinare. 14. De episcopis accusatis. 15. De quibus supra. 16. De episcopis vacantibus. 17. De episcopis qui accepta manus impositione non acquiescunt suscipere ministerium. 18. De his quibus supra. 19. Non licere sine consilio metropolitani episcopi episcopum ordinari. 20. Ut bis in anno synodus celebretur. 21. Episcopum de dioecesi ad dioecesim non debere transire. 22. Episcopum non debere in alienam irruere ei vitatem. 23. Episcopo non licere successorem sibi constituere. 24. De rebus ecclesiasticis et episcopalibus. 25. Episcopum habere potestatem in rebus ecclesiasticis exponendis. INCIPIT CONCILIUM ANTIOCHENUM. Sancta et pacatissima synodus in unum congregata, his qui per singulas provincias sunt unanimis sanctis et consacerdotibus in Domino salutem. Gratia et veritas Jesu Christi Domini et Salvatoris nostri sanctam Antiochenam Ecclesiam visitans, et in unum connectens per concordiam pacatissimi spiritus multa quidem et alia perfecit, in omnibus autem, suggerente sancto et pacifico spiritu, etiam hoc perfecit, ut quae visa sunt recte constitui cum plurima consideratione et judicio una cum omnibus nobis Antiochiam ex diversis provinciis in unum collectis episcopis in vestram notitiam deferantur, credimus autem gratiae Domini et Spiritui sancto pacis, quod ipsi conspirabitis nobis tanquam in unam fuissetis virtutem, et nobiscum orationibus adnitentes magis autem muniti, et in Spiritu sancto praesente, si iisdem ipsis quae definita sunt, consentientes, et ea quae visa sunt, recta roborantes consensu sancti Spiritus consignabitis. Sunt autem praefiniti canones ecclesiastici hi qui infra sunt scripti, quos subter inserti promulgavere episcopi, Eusebius, Archelaus, Aeneas, Macedonius, Niceta, Esicius, Bassus, Antiochus, Jacobus, Moyses, Agaphius, Petrus, Mocinius, Alexander, Narcissus, Etherius, Patricius, Siricius, Magnus, Paulus, Eustachius, Manicius, Petrus, Paulus, Theurus, Municius, Aliphius, Petrus, Tarcodunantus, Anatholius, Theodorus, Alius, Theurus, Sirion. Ex provinciis Syriae caeles et Phoenicis veris Arabiae, Mesopotamiae, et haec constituerunt quae infra scripta sunt.
CAP. I. Omnes qui audent dissolvere regulam sancti et magni concilii Nicaeni, quod celebratum est in praesentia Dei amantissimi Constantini imperatoris, de sancta et salutari festivitate Paschali Salvatoris nostri, excommunicatos et abjectos esse debere ab Ecclesia, maxime si perseverent studio contentionis ad subvertenda ea quae optime constituta sunt. Et haec quidem dicta sunt de laicis. Si autem praepositis Ecclesiae aliqui, id est, vel episcopus, vel presbyter, vel diaconus post hanc diffinitionem, et hunc terminum ausi fuerint in subversionem populorum et perturbationem Ecclesiarum seorsum colligere, et cum Judaeis Pascha voluerint celebrare, hunc sancta synodus jam alienum ab Ecclesia esse judicabit, tanquam eum qui non solum proprii peccati reus sit, sed aliorum corruptae mentis conversationis supplantator exstiterit. Et non solum hujusmodi deponi a sacerdotio et ministerio jubet, sed eos qui ausi fuerint his communicare post damnationem. Depositos autem etiam honore qui extrinsecus est privari oportet quem sanctus canon et Dei sacerdotium promeruit.
II. Omnes qui ingrediuntur ecclesiam Dei, et sacras Scripturas audiunt, non autem cum populo in oratione communicant, aversantur autem sanctam assumptionem Dominici sacramenti secundum aliquam propriam disciplinam, hos ab ecclesia abjici oportet, donec confitentes fructum poenitentiae demonstrent, et deprecati fuerint, ut data venia suscipi mereantur, non autem licet communicare excommunicatis, neque cum his per domos ingredi, et cum eis orare, qui ecclesiae participant in oratione, nec in alteram ecclesiam recipi qui ab alia excommunicantur, quod si quis fuerit deprehensus episcoporum, vel presbyterorum, vel diaconorum, vel etiam qui in canone detinentur excommunicatis communicare, et hunc oportet communione privari tanquam Ecclesiae regulas confundentem. III. Si quis presbyter, vel diaconus, vel quilibet clericus, deserta sua ecclesia ad aliam transeundum esse crediderit, et ibi paulatim tentet quo migravit perpetuo manere ulterius, ministrare non debet, praesertim si ab episcopo suo ad revertendum fuerit exhortatus quod, et si post evocationem sui episcopi non obedierit, sed inobediens perseveraverit, omnimode ab officio suo deponi debere, nec aliquando spem restitutionis habere. Si vero propter hanc culpam depositum alius episcopus susceperit, et ipse a communi synodo poenam merebitur increpationis, tanquam ecclesiastica jura dissolvens. IV. Si quis episcopus a synodo fuerit depositus, vel presbyter, vel diaconus a proprio episcopo condemnatus, et praesumpserit sacerdotii seu sacri mysterii quippiam, non ei amplius liceat, neque in alia synodo spem restitutionis habere, neque assertionis alicujus locum, sed et communicantes ei abjici omnes ab ecclesia, maxime si postquam cognoverunt sententiam adversus eum fuisse prolatam, contumaciter communicaverunt. 66 V. Si quis presbyter vel diaconus comtempto episcopo seipsum ab ecclesia segregaverit et privatum apud se collectis populis altare erigere ausus fuerit, et nihilominus episcopo suo exhortante, et semel et iterum revocante inobediens exstiterit; hunc modis omnibus deponendum, nec aliquando consequi curationem, aut proprium honorem recipere speret. Quod si etiam perseveraverit, perturbans cunctam Ecclesiam quae foris est, hunc tanquam seditiosum corripi oportet. VI. Si quis a proprio episcopo excommunicatus est, non eum prius ab aliis debere suscipi, nisi aut a suo fuerit receptus episcopo, aut concilio facto episcopis occurrat et respondeat, et si synodo satisfecerit, statuimus sub alia sententia eum recipi, quod etiam circa laicos, et presbyteros, et diaconos et omnes qui in clero sunt convenit observari. VII. Nullum absque formata (quod Graeci epistolam dicunt) peregrinorum clericorum suscipi oportet. VIII. Neque presbyter ad regiones longinquas, formatas, id est canonicas epistolas, nisi ad finitimos episcopos simplices epistolas mittere praesumat, vicariis vero episcopis qui a Graecis coepiscopi vocantur, formatas facere liceat. IX. Per singulas provincias episcopos singulos scire oportet, episcopum metropolitanum, qui praeest curam et sollicitudinem totius provinciae suscepisse. Propter quod ad metropolitanam civitatem ab his qui causas habent concurratur. Quapropter placuit eum, et honore praecellere, et nihil ultra sine episcopo reliquos episcopos agere secundum antiquum Patrum nostrorum canonem, nisi hoc tantum quod unicuique ecclesiae per suam dioecesim competit. Unumquemque enim oportet episcopum habere suae dioecesis potestatem ut regat et gubernet secundum competentem singulis reverentiam, et providentiam gerat omnis regionis quae sub ipsius est civitate, ita ut etiam ordinare ei presbyteros, et diaconos probabili judicio liceat, et de singulis illius regionis causis moderatione et pondere disceptare, ultra autem nihil agere permittitur citra metropolitani episcopi conscientiam, nec metropolitanus sine caeterorum aliquid gerat consilio sacerdotum. X. Coepiscopi qui manus impositionem ab episcopis susceperunt et ut episcopi sunt consecrati, tamen placuit sanctae synodo eos modum proprium retinere, et gubernare adjacentes sibi civitates et esse contentos propria sollicitudine et gubernatione quam susceperunt, constituere autem his permittitur lectores, et subdiaconos atque exorcistas, quibus sufficiat istorum tantum graduum licentiam accepisse. Non autem presbyterum, non diaconum audeant ordinare praeter conscientiam episcopi civitatis, vel ecclesiae cui adjacens invenitur, seu ipse seu regio in qua praeesse dignoscitur. Quod si quis praevaricari ausus fuerit constituta, deponi eum, et dignitate qua praeditus est debere privari. Coepiscopus autem ab episcopo civitatis vel loci cui idem adjacet ordinandus est. XI. Si quis episcopus, vel presbyter, vel omnis omnino qui est sub ecclesiastica regula constitutus, praeter consilium vel litteras eorum episcoporum qui sunt intra provinciam, et maxime metropolitani ad imperatorem perrexerit, hunc abdicari et ejici non solum de communione, sed etiam propria dignitate privari, tanquam molestum et importunum imperialibus auribus contra ecclesiastica constituta. Si autem necessitas cogit ad imperatorem excurrere propter aliquam actionem, cum deliberatione et consilio metropolitani ipsius provinciae episcopi, et caeterorum conscientia episcoporum qui in eadem provincia sunt atque cum litteris eorum ire debebit. XII. Si quis a proprio episcopo depositus presbyter, vel diaconus, aut etiam si a synodo quilibet episcopus fuerit exauctoratus, molestiam imperialibus auribus inferre non praesumat, sed ad majorem episcoporum synodum sese convertat, et quae se putat habere, justa in eorum concilio alleget, atque ab his de se exspectet quae fuerit deprompta sententia. Quod si deficiens pusillanimitate hoc noluerit facere, sed imperatori fuerit importunus, hujusmodi nullam veniam habeat, neque locum illius assertionis suae, nec spem recipiendi gradus habeat in futurum. XIII. Nullum episcopum audere debere ex alia provincia ad aliam transitum facere, et ordinare aliquos Ecclesiis aut referre ad sacrum ministerium, nec alios illuc attrahat episcopos, nisi forte per litteras rogatus abierit, non solum autem a metropolitano, sed et ab his qui cum eo sunt omnibus ipsius provinciae episcopis. Quod si nullo invitante inordinate superveniat, et aliquos vel ordinare praesumpserit, vel quoslibet actus illi ecclesiae competentes quae ad se minime pertinent, usurpare tentaverit, vacua quidem et inania erunt omnia quae gesserit, ipse vero hujus indisciplinati ausus irrationabilis coepti dignas causas expediat, tanquam depositus a synodo sancta, et propter hujusmodi praesumptionem jam praedamnatus. XIV. Si quis de aliquibus causis criminalibus in judicio episcoporum fuerit accusatus, contingat autem de ipsis episcopis provinciae qui convenerunt diversas habere sententias, et alios quidem innocentem eum pronuntiare, alios reum, propter hujuscemodi itaque controversiam amputandam placuit sanctae synodo metropolitanum episcopum alterius vicinae provinciae advocari, et aliquantos cum eo episcopos alios. Qui pariter residentes quaecunque fuerint, dirimant quaestiones propter hoc ut firmum sit judicium quod ab unius provinciae episcopis fuerit promulgatum. XV. Si quis episcopus criminaliter accusatus ab omnibus qui sunt intra provinciam episcopis acceperit unam consonamque sententiam, ab aliis ulterius judicari non poterit, sed manere circa eum oportet tanquam convenientem quae ab omnibus prolata est firmam ratamque sententiam. XVI. Si quis episcopus vacans in Ecclesiam vacantem supervenerit, et hanc obripienter praeter plenariam synodum occupandam esse crediderit, hunc abjici oportet, quamvis eum plebs quam diripuerit, velit sibi episcopum retinere. Illa autem dicitur synodus plenaria in qua etiam episcopus metropolitanus adfuerit. XVII. Si quis episcopus, suscepta manus impositione, et deputatus populis praeesse, non suscipiat ministerium sacerdotii, nec consentiat habere Ecclesiam, in qua fuerat ordinatus, hunc incommunicabilem esse debere, donec coactus consentiat plebem suscipere sibimet deputatam, aut provinciae plenaria synodus episcoporum de eo aliquid statuat. XVIII. Si quis episcopus ordinatus non abierit in parochiam cui ordinatus est, si non suo vitio, sed plebis forsitan contradictione, hic honorem susceptum retinere debebit, et sacerdotio fungi, ita ut nihil molestiae afferat Ecclesiae illi in qua fuerat constitutus. Exspectare autem eum oportet provinciae plenariam synodum, donec de eo quod competit statuatur. XIX. Episcopum non ordinandum sine consilio et praesentia metropolitani episcopi, cui melius erit si ex omni provincia congregentur episcopi. Quod si fieri non potest, hi qui adesse non possunt propriis litteris consensum suum de ipso designent, et tunc demum post plurimorum sive per praesentiam sive per litteras sententiam consonam ordinetur. Quod si aliter quam statuta sunt fiat, nihil valere hujusmodi ordinationem. Si vero etiam secundum definitas regulas ordinatio celebretur, contradicant autem aliqui propter proprias et domesticas simultates, his contentis, sententia de eo obtineat plurimorum. XX. Propter ecclesiasticas causas, et quae existunt controversias dissolvendas sufficere visum est bis in anno per singulas provincias episcoporum consilium fieri. Semel quidem post tertiam hebdomadam Paschalis festivitatis, ita ut in quarta hebdomada quae consequitur, id est media Pentecoste compleatur, admoneant autem provinciales episcopos hi qui in civitatibus, id est in metropolitanis civitatibus degunt, secundum vero concilium Idibus Octobris habeatur, qui dies apud Graecos Yperberetaei mensis decimus invenitur, in ipsis autem conciliis et presbyteros et diaconos praesentes esse oportet, et omnes quotquot se laesos existimant, et synodicam exspectare sententiam, nec liceat aliquibus apud semetipsos concilia sine metropolitanorum episcoporum conscientia facere, quibus de omnibus causis constat permissum esse judicium. XXI. Episcopum de dioecesi ad dioecesim alteram non debere transire, neque si seipsum ingesserit, neque si a populis fuerit violenter attractus, neque si etiam hoc ei ab episcopis suadeatur, manere autem eum debere in Ecclesia Dei quam ab initio sortitus est, et non alibi demigrare secundum regulam super hoc olim a Patribus constitutam. XXII. Episcopum non debere in alienam irruere provinciam, quae illi probatur non esse subjecta, neque in regionem quae ad ejus curam minime noscitur pertinere ad aliquid ordinandum, neque presbyteros, neque diaconos constituere, ad alios episcopos pertinentes, nisi forte cum voluntate et testimonio propriae regionis episcopi. Quod si quispiam horum tale facere voluerit irrita quidem erit hujusmodi ordinatio, et quae male usurpaverit a synodo arguantur. Nam si ordinare non potuerit, nullatenus alterius parochianum judicare praesumat. XXIII. Episcopum non debere tanquam successorem sibi futurum constituere alterum, quamvis circa vicinia mortis habeatur, quod si tale aliquid factum fuerit irrita erit hujusmodi ordinatio, custodire autem debet ecclesiastica constituta quae si ita continent, non posse aliter episcopum fieri, nisi in consilio, et consensu episcoporum eorum duntaxat qui post obitum ejus qui praecessit, habuerint potestatem eum qui dignus fuerit provehendi. XXIV. Quaecunque res Ecclesiae sunt, convenit cum omni diligentia, et bona fide quae Deo debetur, qui omnia providet atque judicat quaeque gubernare oportet, et dispensare cum judicio et potestate episcopi, cui totius plebis animae videntur esse commissae. Manifesta autem esse oportet quae Ecclesiae competunt cum notitia eorum presbyterorum et diaconorum, qui circa ipsum sunt, ut ipsi non ignorent, nec eos aliquid lateat eorum qui sunt propria Ecclesiae, ut si contigerit episcopum de hac vita migrare, manifestae sint et notae res ecclesiasticae, ne intercidant atque depereant, sed nec res propriae episcopi tanquam ohnoxiae rerum ecclesiasticarum occasione ullius pulsentur injuria, quia justum et acceptum est apud Deum et homines quae propria sunt episcopi quibus ipse judicaverit, derelinqui, et quae Ecclesiae ipsi reservari. Ita enim sit ut nec Ecclesia damno aliquo affligatur, nec episcopus occasione rerum ecclesiasticarum proscribatur, neque pertinentes ad eum causas incurrant, atque post mortem memoria ejus maledictis aliquibus oneretur. 67 XXV. Episcopum habere oportet rerum ecclesiasticarum potestatem ad dispensandum omnibus indigentibus cum omni timore et reverentia Dei, ipsum quoque ex eis percipere atque uti debere quibus indiget, si tamen indiget, vel ad suas necessarias expensas vel fratrum, qui apud eum hospitalitatis gratia morantur, ut nulla ex parte per inopiam defraudentur secundum Apostolum dicentem: « Habentes victum quotidianum et tegumentum corporis his contenti simus (I Tim. VI, 8). » Quod si his minime contentus atque sufficiens transferat in necessitates ecclesiasticas res vel commoda quaelibet ecclesiae, aut agrorum ecclesiasticorum fructus sine conscientia presbyterorum apud se redigat, et domesticis suis vel etiam affinibus aut fratribus, aut filiis earum rerum tribuat potestatem, ut per eorum secretam diligentiam ecclesiastici laedi videantur, reatum hunc qui hujusmodi est apud metropolitanum provinciae praestare debebit, quod si taliter reprehendatur episcopus, vel hi qui cum ipso sunt presbyteri quo dicantur haec quae ad ecclesiam pertinent, sive de agris, sive de aliis quibuscunque ecclesiasticis causis, eos sibimet usurpare, pauperes vero necessitate et penuria opprimi, atque ex hoc ipso non solum ecclesiasticae rationi, verum etiam dispensatoribus ejus maledicta reprehensio augeatur. Hunc enim correctionem oportet mereri, id quoque condecet sancta synodo cognoscente. Eusebius omnibus quae constituta sunt praesens scripsit. Theodorus, Niceta, Macedonius, Anatolius, Marcodunanetus, Atherius, Narcissus, Eustachius, Esichius, Manicius, Paulus, et caeteri, quorum nomina in Graeco jam superius continentur, consenserunt et subscripserunt. Explicit concilium Antiochenum.