 Evangelium auctore Matthaeo |
Evangelium auctore Luca  |
Caput I
recensereDe Joanne vaticinium: ejusdem locus, actio, concio, vestis, cibus. Christi baptismus et Joannis. Baptizatus Jesus. Vox cum columba. Christi tentatio: ad hunc angeli: ejus doctrina. Simonis, Andreae, Jacobi, Joannis vocatio. Spiritus impurus. Petri socrus. Ad sacerdotem leprosus.
1. Initium evangelii Jesu Christi, Dei Filii, 2. Ut scriptum est in vatibus: Ego tibi meum praemittam nuntium, qui tibi viam praeparet. 3. Vox clamantis in solitudine: parate viam Domini: dirigite semitas ejus. 4. Baptizabat Johannes in solitudine, et emendationis vitae baptisma publicabat ad peccatorum veniam: 5. Ad eumque proficiscebatur tota Judaea regio, ac Hierosolymitani, et ab eo baptizabantur omnes in Jordane fluvio, confitentes peccata sua, 6. Erat autem Johannes indutus camelinis pilis, lateribus pellicio cingulo cinctis, vescebaturque locustis et melle silvestri, 7. Atque hujusmodi verbis publice docebat: Venit quidam post me, adeo me praestantior, ut ego non sim dignus qui ejus calceorum corrigiam pronus solvam. 8. Ego quidem vos aqua baptizavi: at is vos Sancto Spiritu baptizabit. 9. Accidit autem ut per eos dies veniret Jesus a Nazaretha Galilaeae, isque a Johanne baptizatus est in Jordane: 10. Qui Johannes simul ac ex aqua egressus est, vidit caelum findi, et spiritum quasi columbam descendere in eum, 11. Exstititque vox ex caelo: Tu es meus carissimus filius, qui mihi acceptus es. 12. Statimque Spiritus eum egit in solitudinem, 13. Ibique fuit in solitudine dies quadraginta, tentatusque est a Satana, eratque cum feris, et ei ministrabant angeli. 14. Postquam autem captus est Johannes, venit Jesus in Galilaeam, divinique regni evangelium publicavit, 15. Dicens, completum esse tempus, et instare Dei regnum, corrigerent se, et evangelio crederent. 16. Ambulans autem apud Galilaeae lacum, vidit Simonem et Andream ejus fratrem, jacientes in lacum retia: erant enim piscatores. 17. Et Jesus dixit iis: Venite post me, et efficiam ut sitis hominum piscatores. 18. Atque illi confestim, relictis suis retibus, eum secuti sunt. 19. Inde paululum progressus vidit Jacobum Zebedaei filium, et Johannem ejus fratrem, qui et ipsi in navi reficiebant fundas, 20. Eosque protinus vocavit atque illi patre suo Zebedaeo in navi cum mercenariis relicto, eum subsecuti sunt. 21. Profecti sunt autem Capharnaum, atque ille continuo ingressus sabbatis in collegium docet, 22. Illis ad ejus doctrinam attonitis: quippe qui eos doceret ut potestate praeditus, non ut scribae. 23. Erat autem in eorum collegio homo impurum habens spiritum, qui sic exclamavit: 24. Heu, quid tibi nobiscum rei est, Jesu Nazarene? venisti perditum nos? Scio te quis sis, Sanctus Dei. 25. At Jesus eum increpuit, dicens: Obmutesce, et ex isto migra. 26. Tum illum spiritus impurus laceravit, et ingenti cum clamore exiit ex eo, 27. Id quod admirati sunt omnes, ita ut inter sese disceptarent, quidnam id esset? quae nam ea foret nova doctrina? quod per potestatem etiam impuris spiritibus imperaret, iique ei parerent. 28. Itaque dimanavit celeriter ejus fama in omnia Galilaea finitima. 29. Simul ac autem ex collegio egressi sunt, venerunt in aedes Simonis et Andreae, cum Jacobo et Johanne. 30. Socrus autem Simonis jacebat febricitans, id quod illi ei statim dixerunt. 31. Atque ipse eam aggressus, ejus manu prehensa allevavit: eaque protinus liberata febre, coepit iis ministrare. 32. Sub vesperum autem, occidente sole, afferebantur ad eum omnes male affecti, ac furiosi, 33. Totaque civitas convenerat ad fores. 34. Atque ille multos, qui variis morbis vexabantur, sanavit, et multa daemonia ejecit, neque sinebat dicere daemonia, se scire eum esse Christum. 35. Mane autem, multa adhuc nocte, surrexit exiitque Jesus, et abiit in desertum locum, atque illic orabat. 36. Quem consecuti Simon et ejus comites, 37. Eumque nacti, dicunt ei eum ab omnibus conquiri. 38. Quibus ille: Eamus, inquit, in finitima oppidula, ut illic quoque praedicem. Hac enim de causa profectus sum. 39. Itaque publice docebat in eorum collegiis per totam Galilaeam, et daemonia ejiciebat. 40. Aggressus autem eum leprosus, congenuclans, hujusmodi verbis rogavit: Si vis, potes me purgare. 41. Et Jesus miseritus, illum porrecta manu tetigit: Volo, inquit ei, purgator. 42. Et simul eo locuto, discesserunt ab illo leprae, isque purgatus est. 43. Ei autem interminatus, eum protinus ejecit, 44. Et, Vide, inquit, ne cui quid dicas: sed i ostensum te sacerdoti, et offer ob tui purgationem quae praecepit Moses, ut iis essent testimonio. 45. At ille egressus, coepit multa praedicare, et rem ita divulgare, ut Jesus non jam posset palam in urbes ingredi, sed foris desertis in locis esset, cum quidem ad eum veniretur undique.
Caput II
recensereParalyticus. In peccata Jesus. Levi. Cum Christo peccatores. Cui Christus. Pro discipulis de jejunio ac spicis.
1. Cum autem rursus post aliquot dies ingressus esset Capharnaum, 2. Ubi auditum est eum esse domi, protinus tam multi convenerunt, ut eos ne vestibulum quidem caperet. 3. Ad quos cum verba faceret, veniunt ad eum quidam membris captum ferentes, qui a quattuor portabatur, 4. Qui cum ad eum accedere propter hominum turbam non possent, detexerunt tectum ubi erat ille, factoque foramine, demisere grabatum in quo jacebat sideratus. 5. Eorum visa fiducia, Jesus dicit siderato: Nate, ignoscuntur tibi peccata tua. 6. Erant autem scribarum quidam illic sedentes, qui cum suis animis sic cogitabant: 7. Qui fit, ut hic ita loquatur impie? Quis potest ignoscere peccata, nisi unus Deus? 8. Tum Jesus, cum protinus animo suo eos sic secum cogitare cognovisset, dixit iis: Quid ista cogitatis cum vestris animis? 9. Utrum facilius est dicere siderato: Ignoscuntur tibi peccata? an dicere: Surge, et tolle grabatum tuum et ambula? 10. Atque ut sciatis potestatem habere filium hominis ignoscendi in terris peccata, 11. Tibi dico (inquit siderato) surge, et sublato grabato tuo, abi domum tuam. 12. Atque ille protinus surrexit, sublatoque grabato exiit coram omnibus, adeo ut omnes attoniti Deum collaudarent, sese nihil umquam tale vidisse confitentes. 13. Profectus est autem rursus ad lacum, et ad eum omnes vulgo veniebant, isque eos docebat. 14. Praeteriens autem Jesus, conspicatus Levim Alphaei filium, ad publicanorum mensam sedentem, dicit ei: Sequere me. Atque ille surrexit, eumque secutus est. 15. Accidit autem ut Jesu in illius aedibus convivante, cum multi publicani et improbi cum eo, ejusque discipulis accumberent (erant enim multi qui eum secuti fuerant) 16. Scribae et Pharisaei, eo viso cum publicanis et improbis cibum capiente, quaererent ex ejus discipulis, qui fieret ut cum publicanis et improbis cibum potionemque sumeret? 17. Quo audito, Jesus dixit iis: Non egent valentes medico, sed male affecti. Non veni vocatum insontes, sed sontes ad frugem. 18. Cum solerent autem Johannis et Pharisaeorum discipuli jejunare, eum hujusmodi verbis convenerunt: Qui fit ut Johannis et Pharisaeorum discipuli jejunent? tui discipuli non jejunent? 19. Quibus Jesus: Possuntne qui nuptias celebrant, inquit, dum iis sponsus adest jejunare? Quamdiu habent mecum sponsum, non possunt jejunare. 20. Sed veniet tempus, cum iis sponsus auferetur: quo quidem tempore jejunabunt. 21. Neque vero quisquam panni rudis pittacium assuit veteri vestimento. Alioqui novum illud ejus supplementum auferret veteris partem, atque ita deterior fieret fissura. 22. Neque quisquam vinum novum in veteres utres recondit: alioqui rumperet utres vinum novum, et vinum effunderetur, et utres perderentur: sed est vinum novum in novos utres condendum. 23. Accidit autem ut eo per sata transeunte, cum Sabbati dies esset, ejus discipuli iter facientes spicas vellerent. 24. Itaque Pharisaei dixerunt ei: En, cur faciunt Sabbatis, quod non licet? 25. Quibus ille: Numquamne legistis, inquit, quid fecerit David, cum aliquando egeret, et esuriret, ipse ejusque comites? 26. Ut Dei domum ingressus, Abiathare pontifice, apposititios panes (quibus non nisi sacerdotibus vesci fas est) comederit, et suis etiam comitibus impertiverit? 27. Sabbatum (inquit iis) propter hominem factum est, non homo propter sabbatum. 28. Itaque Dominus filius est hominis, etiam sabbati.
Caput III
recensereArida manus. Concilium in Jesum. Discipulorum numerus, legatio, virtutes. Calumnia in Christum de Beelzebul: Peccatum inexpiabile. Quis Christo cognatus.
1. Ingressus est autem rursus in collegium, ubi cum homo esset aridam habens manum, 2. Illi eum observabant, an sabbato eum sanaret, ut eum incusarent. 3. Igitur ille homini siccam habenti manum dixit: Surge in medium. 4. Tum illos alloquens: Licetne sabbatis bene facere, an male facere? vitam servare, an interficere? 5. Cumque illi tacerent, ille eos irate circum intuitus, eorum animi callum dolens, dicit homini: Extende manum tuam. Atque ille extendit, eaque tam sana reddita est, quam erat altera. 6. Pharisaei vero egressi, protinus cum Herodianis consilium de eo perimendo ceperunt. 7. At Jesus sese cum suis discipulis recepit ad lacum, eumque ingens hominum multitudo a Galilaea secuta est, et a Judaea, 8. Et a Hierosolymis, et ab Idumaea, et ab agro transjordanino, Tyroque et Sidoni finitimi, cum audivissent quae faceret, ad eum ingenti multitudine venerunt. 9. Itaque ille suis discipulis mandavit, ut sibi praesto esset navicula, propter turbam, ne ab illis premeretur. 10. Multos enim sanaverat: itaque ruebant in eum, ut eum tangerent, quotquot erant in aliquo cruciatu. 11. Item spiritus impuri, cum eum aspexerant, accidebant ei, et ita clamabant: Tu es Dei filius. 12. Quos ille multum objurgabat, ne se manifestum facerent. 13. Ascendit autem in montem, et advocavit quos voluit, atque ubi illi ad eum venerunt, 14. Constituit duodecim, qui se comitarentur, et quos ad publice docendum dimitteret, 15. Quique potestatem haberent curandi morbos, et daemonia ejiciendi. 16. Imposuit autem Simoni nomen Petrum: 17. Itemque Jacobum Zebedaei filium, et Johannem Jacobi fratrem, quibus nomina imposuit Boanerges, hoc est tonitrus filii: 18. Et Andream, et Philippum, et Bartholomaeum, et Matthaeum, et Thomam, et Jacobum Alphaei filium, et Thaddaeum, et Simonem Cananitam, 19. Et Judam Iscariotam, eum a quo proditus est, 20. Deinde ubi domum venerunt, convenit rursum multitudo, adeo, ut ne cibum quidem capere possent. 21. Quo audito, sui ad eum capiendum profecti sunt: dicebant enim, eum esse insanum. 22. Scribae autem, qui a Hierosolymis descenderant, dicebant eum habere Beelzebulem, et per daemoniorum principem ejicere daemonia. 23. At ille eos advocatos sic est per similitudines allocutus: Potestne Satanas Satanam ejicere? 24. Quod si quod regnum ab sese dissidet, id regnum stare non potest. 25. Aut si qua domus secum ipsa dissident, ea domus stare non potest: 26. Quod si Satanas secum ipse pugnat, ac dissidet, stare nequit, sed finem habebit. 27. Non potest quisquam alicujus potentis supellectilem, in ejus aedes ingressus, diripere, nisi prius potentem illum vinciat, atque ita demum ejus aedes diripiat. 28. Certo scitote, omnium hominum generi peccata, et quaecumque maledicta dixerint, ea esse ignoscenda. 29. Sed qui Sancto Spiritui maledixerit, numquam assecuturus est veniam, sed obnoxius est supplicio sempiterno: 30. Quoniam dicebant, eum immundum habere spiritum. 31. Venerunt autem ejus mater et fratres, forisque manentes curarunt eum arcessendum, 32. Cum quidem eum circumsederet hominum multitudo. Cum igitur illi ei dixissent, adesse foris ejus matrem, et fratres qui eum quaererent, 33. Ille sic iis respondit: Quae est mea mater: meique fratres? 34. Tum circumspectis discipulis, qui se circumsedebant: Ecce mea mater, inquit, meique fratres. 35. Quisquis enim Dei voluntati paret, is meus frater, et soror, et mater est.
Caput IIII
recensereSemen incientis parabola. Cur quibusdam per parabolas Christus. Obscuri declaratio. Lucernae locus, usus. An quid vere latens. Relatio par. Seminator ac messor Sinapsis semen. Jesus in tempestates.
1. Rursus autem coepit ad lacum docere, tantaque ad eum convenit hominum multitudo, ut navem ingressus sederet in lacu, et omnem multitudinem, quae apud lacum in terra erat, 2. Multa per similitudines doceret, et inter docendum sic iis diceret: 3. Audite. Profectus est aliquando quidam sator ad serendum: 4. Atque inter serendum accidit, ut aliud caderet apud viam, id quod comederunt aereae volucres, quae supervenerunt. 5. Aliud cecidit in saxetum, ubi non multam habebat humum, idque statim exortum est, quod profundam terram non haberet: 6. Deinde orto sole, aestuavit, et quoniam radicem non habebat, aruit. 7. Aliud cecidit in spinas, quae spinae creverunt, idque suffocarunt, ita ut fructum non ediderit. 8. Aliud cecidit in bonam terram, ediditque fructum, qui tanto incremento auctus est, ut extulerit partim cum trigesimo, partim cum sexagesimo, partim cum centesimo. 9. Qui aures habet ad audiendum (inquit iis) audiat. 10. Cum autem seorsum esset, interrogarunt eum sui, cum duodecim, de ea similitudine. 11. Quibus ille: Vobis datum est, inquit, regni Dei arcanum nosse: at cum illis exteris omnia per similitudines aguntur, 12. Ut aspiciant, neque videant: et audiant, nec intellegant, ne ad frugem redeant, atque ita iis ignoscantur peccata. 13. An nescitis hanc similitudinem? inquit iis: quo pacto vero similitudines omnes cognoscetis? 14. Sator sermonem serit. 15. Secundum viam autem ubi seritur sermo, ii sunt qui simul ac audiverunt, venit Satanas, tollitque satum in eorum animis sermonem. 16. Similiter qui in saxetum seruntur, ii sunt, qui cum sermonem audiunt, eum protinus accipiunt cum laetitia: 17. Verum non habent in sese radicem, sed temporarii sunt: deinde orta propter sermonem calamitate, aut insectatione, cito dimoventur. 18. Qui autem in spinas seruntur, ii sunt qui sermonem audiunt, 19. Sed superveniunt hujus vitae curae, et divitiarum fallacia, reliquarumque rerum cupiditates, quae sermonem ita suffocant, ut sit infructuosus. 20. At in bonam terram sati, ii sunt qui sermonem, et audiunt et admittunt, et fructum ferunt partim trigecuplum, partim sexagecuplum, partim centuplum. 21. Item hoc dixit iis: Numquid accenditur lucerna, ut sub modio ponatur, aut sub lecto? Non ut in candelabro ponatur? 22. Nihil enim est tam occultum quod non sit patefaciendum: neque quidquam tam arcane sit, quod non palam futurum sit. 23. Si quis aures ad audiendum habet, audiat. 24. Videte quid audiatis, inquit iis: qua mensura metiemini, metiendum vobis est, et vobis addetur audientibus. 25. Nam qui habet, ei dabitur, qui vero non habet, etiam quod habet eripietur ei. 26. Deinde dicebat: perinde est caeleste regnum, ac si quis jaciat humi semen, 27. Deinde dormiat, atque surgat noctes et dies, semenque germinet, et grandescat, eo nesciente. 28. Nam terra sponte sua parit, primum herbam: deinde spicam, deinde plenum in spica frumentum. 29. Simul ac autem fructus adolevit, ille falcem immittit, quoniam messis adest. 30. Item dicebat: Cui assimilabimus regnum Dei? aut qua id comparatione comparabimus? 31. Perinde est ac granum sinapi, quod cum in terra satum est, est quidem omnium terrestrium seminum vel minimum: 32. Sed cum est satum, crescit, fitque omnium maximum olerum: tantosque ramos procreat, ut possint sub ejus umbra aereae volucres nidulari. 33. Hujusmodi similitudinibus multis ad illos verba faciebat, prout audire poterant. 34. Nec eos absque similitudine alloquebatur, sed seorsum discipulis suis explicabat omnia. 35. Dixit autem iis illo die sub vesperam: Trajiciamus. 36. Itaque illi, omissa hominum multitudine, eum admiserunt, ut erat in navi, cum quidem aliae quoque naviculae essent una cum eo. 37. Exstitit autem tanta venti procella, ut fluctus adeo navem invaderent, ut ea jam repleretur, 38. Cum esset ipse in puppi, super cervicali dormiens. Igitur illi eum excitant, et: Magister: inquiunt, nihilne hoc curas, quod perimus? 39. At ille expergefactus, ventum objurgavit et lacui dixit: Tace, obmutesce. Itaque sedato vento, magna tranquillitas exstitit. 40. Et ille: Adeone timidi estis, inquit iis: qui fit ut fiduciam non habeatis? 41. Illi vero ingenti metu perculsi, dicere inter sese: Et quis est hic, ut ei ventus et lacus oboediant?
Caput V
recensereDaemoniacus a legione. Demersi sues. Jesus dimissus. Personati officium grati. Filia rediviva. Profluvium vetus.
1. Venerunt autem trans lacum in agrum Gadarenorum, 2. Eique simul ac ex navi egressus est, occurrit ex monumentis homo impurum habens spiritum, 3. In monumentis degere solitus, quem ne catenis quidem poterat vincere quisquam: 4. Quippe a quo saepe compedibus catenisque vincto, discerptae fuerant catenae, et compedes comminutae: nec eum quisquam domare potuerat. 5. Semper autem noctes diesque in montibus et sepulcretis agens, clamabat, et se ipsum lapidibus contundebat. 6. Is viso procul Jesu accurrit, eique honorem praebuit, 7. Et ingenti voce clamans, inquit: Quid tibi mecum rei est, Jesu supremi Dei fili? Obtestor te per Deum, ne me torqueas. 8. Ille enim ei dicebat: Exi impure spiritus ex homine, 9. Eumque interrogabat quod ei nomen esset. Cui ille respondit: Legio mihi nomen est, quoniam multi sumus: 10. Eumque multum orabat, ne eos extra eam regionem mitteret. 11. Erat autem illic apud montes porcorum grex ingens qui pascebat. 12. Igitur eum rogarunt daemones omnes, ut se in porcos mitteret, ut in eos ingrederentur. 13. Id quod simul ac iis permisit Jesus, egressi spiritus impuri, ingressi sunt in porcos: atque grex per praeceps in lacum decurrit (erant autem circiter duo milia) inque lacu suffocati sunt. 14. Subulci autem fugerunt, idque et in urbe, et per rura nuntiarunt. Itaque profecti homines ad videndum quod accidisset, 15. Veniunt ad Jesum, spectantque furiosum illum sedentem, vestitumque, et sanae mentis, qui legionem habuerat, timueruntque. 16. Cumque iis narrassent, qui viderant, quid accidisset furioso, itemque de porcis, 17. Coeperunt eum orare, ut ex suis finibus discederet. 18. Eum autem in navem ingressum, rogabat qui furiosus fuerat, ut esset ei comes. 19. Verum Jesus non permisit ei, sed dixit: Abi domum tuam, ad tuos: iisque nuntiato quae tibi Dominus, tui miseritus fecerit. 20. Ita ille discessit, coepitque per Decapolim praedicare, quae sibi fecisset Jesus: id quod mirabantur omnes. 21. Jesu autem rursus in navi trajecto, convenit ad eum frequens hominum multitudo: 22. Cumque esset apud lacum, venit quidam magistrorum collegii, nomine Jairus, qui eo viso, ei ad pedes accidit: 23. Eumque multum oravit, dicens, filiolam suam in extremo esse periculo: veniret, eique manus imponeret ut servaretur, ac revalesceret. 24. Ita ille cum eo abiit, tanta eum sequente hominum multitudine, ut eum premerent. 25. Quaedam autem mulier, quae sanguinis profluvio duodecim jam annos laborabat, 26. Et multa a multis passa medicis, omni sua re consumpta, non solum nihil profecerat, sed in deterius venerat, 27. Cum de Jesu audivisset, venit a tergo inter turbam, ejusque vestimentum tetigit: 28. Cogitabat enim, si vel ejus vestes attingeret, se salvam fore: 29. Et protinus aruit ejus fons sanguinis, sensitque se corpore esse ab ea miseria sanatam. 30. Et Jesus statim apud sese vim a se profectam cognoscens, conversus in turba dixit: Quis mea vestimenta tetigit? 31. Cui ejus discipuli: Vides te turba premi, et quaeris quis te tetigerit? 32. Sed cum ille circumspiceret, ut eam videret, quae id fecerat, 33. Territa mulier, et tremebunda, sciens quid sibi accidisset, venit, et ei accidit, remque omnem, ut sese habebat, dixit. 34. Et ille: Filia, inquit ei, tua te fiducia servavit: abi salva, et esto a tuo malo sana. 35. Adhuc eo loquente, veniunt a magistro collegii, qui ei dicunt: Tua filia mortua est, quid jam molestus es magistro? 36. At Jesus, simul ac quid diceretur audivit, dixit magistro collegii: Ne metue, tantum crede. 37. Non sivit autem quemquam se subsequi, praeter Petrum, et Jacobum, et Johannem Jacobi fratrem. 38. Deinde ubi venit in aedes magistri collegii, videt tumultum, et plorantes, multumque ejulantes, 39. Ingressusque dicit iis: Quid tumultuamini, et ploratis? Puella non est mortua, sed dormit. 40. At illi eum deridere. Ipse, ejectis omnibus, assumpto puellae patre atque matre, et suis comitibus, ingreditur eo ubi jacebat puella: 41. Ejusque manu prehensa, dicit ei: Talitha cumi: Quae verba sic sonant: Puella (inquam tibi) surge. 42. Statimque surrexit puella, et ambulare coepit (erat autem annorum duodecim) unde illi vehementer attoniti sunt. 43. Praecepit autem iis Jesus magnopere, ne quis id rescisceret, eique cibum dari jussit.
Caput VI
recensereIn patria propheta. Apostolorum missio, virtutes, habitus, egestas, mandata, opera. De Jesu sententiae. Joannis vincula, mors, humatio. Panes quinque, ac duo pisces. Malacia, alia.
1. Illinc deinde profectus, venit in suam patriam, sequentibus eum ejus discipulis. 2. Atque ubi advenit sabbatum, coepit in collegio docere, ita ut multi audientes, attoniti dicerent: Unde ei haec? et quae est quae ei data est sapientia, et quae fiunt ejus manibus miracula? 3. An non is est faber, Mariae filius, Jacobi, et Josis, et Judae, et Simonis frater, et nonne sunt hic apud nos ejus sorores? Itaque in eo offendebantur. 4. Et Jesus dicebat iis, non esse vatem inhonoratum, nisi in sua patria, et apud consanguineos, domique suae. 5. Itaque non potuit illic ullum facere miraculum, nisi quod paucos aegrotos, impositis manibus sanavit, 6. Admiratus eorum infidentiam. Obibat autem vicos undique finitimos, docens: 7. Vocatosque duodecim, coepit binos dimittere, iisque in spiritus impuros potestatem dedit: 8. Praecepitque ne quid ad iter circumferrent, nisi baculum tantum, non peram, non panem, non aes in crumena, 9. Sed sandaliis calcearentur, neque binas induerent tunicas. 10. Item iis dixit: Ubicumque domum ingressi fueritis, illic manetote, donec inde migretis. 11. Et quicumque vos non admiserint, nec audiverint, vos illinc proficiscentes, excutite pulverem, qui suberit vestris pedibus, quod sit iis testimonio. Hoc vobis confirmo, mitius actum iri cum Sodomis et Gomorris in die judicii, quam cum illa civitate. 12. Igitur illi profecti, mores corrigere publice docebant, 13. Multaque daemonia ejiciebant, et multos aegrotos oleo ungebant, ac sanabant. 14. Id cum audivisset rex Herodes (nam celebre factum erat ejus nomen) dicebat, Johannem, qui baptizare solitus fuerat, ex mortuis surrexisse, ideoque eum tam esse factis potentem. 15. Alii dicebant Eliam esse, alii vatem esse, aut ut aliquem vatum. 16. Quo audito, Herodes dicebat, quem ipse decollasset Johannem, eum esse: ex mortuis surrexisse. 17. Nam ipse Herodes Johannem capiendum curaverat, et in custodia vinciendum, propter Herodiadem Philippi sui fratris uxorem, quam ipse duxerat in matrimonium. 18. Dicebat enim Johannes Herodi, non licere ei uxorem habere sui fratris. 19. Herodias autem imminebat Johanni, eumque interficere volebat: sed non poterat. 20. Propterea quod Herodes Johannem verebatur, sciens virum esse justum, atque sanctum, eumque observabat, eique multis in rebus auscultabat, et eum libenter audiebat. 21. Accidit autem opportuna dies, qua Herodes optimatibus tribunisque et primatibus Galilaeae natalicia dabat: 22. Et ingressa ipsius Herodiadis filia saltavit, Herodique et convivis ita placuit, ut dixerit rex puellae: Posce me quidquid voles, tibi dabo: 23. Eique sic juravit: Quidquid a me petieris, id tibi dabo, etiam si sit regni mei dimidium. 24. At illa egressa, consuluit suam matrem, ecquid peteret? Et mater jussit, ut Johannis Baptistae caput. 25. Itaque illa statim festinanter ad regem ingressa, petiit his verbis: Volo ut mihi des protinus in catino, caput Johannis Baptistae. 26. Id quod dolens rex, tamen propter jusjurandum et convivas noluit ei denegare: 27. Misitque confestim res speculatorem, et ei, ut illius caput afferret, imperavit; ille eum in carcere decollatum iit. 28. Et ejus caput in catino attulit, ac puellae tradidit: quod puella porro suae matri dedit. 29. Hoc audito, Johannis discipuli venerunt sublatum ejus corpus, idque in monumento posuerunt. 30. Convenerunt autem ad Jesum apostoli, eique omnia quaeque fecerant, quaeque docuerant, renuntiaverunt. 31. Et Jesus jussit iis, ut adessent ipsi seorsum in desertum locum, paululumque requiescerent. Erant enim qui veniebant, et qui abibant, tam multi, ut iis ne cibi quidem capiendi otium suppeteret. 32. Ita discessit in desertum locum, in navi, seorsum: 33. Quos cum vulgus abire videret, agnoverunt eum multi, et illuc pedestres ex omnibus urbibus concurrerunt, eosque aggressi, ad eum convenerunt. 34. Itaque egressus Jesus, tantam conspicatus multitudinem, miseritus est eorum, quod erant perinde ac pastorem non habentes oves, eosque multa docere aggressus est. 35. Postquam autem jam sera venit hora, ejus discipuli eum hujusmodi verbis sunt aggressi: Desertus est hic locus, et jam sera hora: 36. Dimitte eos, ut in finitimos pagos vicosque profecti panes sibi comparent: nam quod comedant, non habent. 37. Et Jesus iis respondens: Praebete vos iis cibum, inquit. Cui illi: Eamus emptum ducentis denariis panes, quibus eos pascamus. 38. Et ille: Quot panes habetis? inquit iis: Ite visum. Quo cognito, cum quinque, et duos pisces dixissent, 39. Jussit illos omnes discumbere catervatim in viridi gramine. 40. Ac postquam in classes distributi centeni et quinquageni discubuerunt, 41. Ille sumptis quinque panibus, et duobus piscibus, caelum suspiciens, laudes egit, fregitque panes, et suis discipulis tradidit, ut illis apponerent, duosque pisces distribuit omnibus, 42. Comederuntque cuncti ad satietatem, 43. Et sublata sunt fragmentorum duodecim canistra plena, nec non ex piscibus: 44. Et erant qui comederant, virorum circiter quinque milia. 45. Deinde confestim coegit discipulos suos navim conscendere, et ante trajicere ad Bethsaidam, dum ipse turbam illam dimitteret. 46. Postquam illis vale dixit, discessit in montem orandi gratia. 47. Sub vesperam cum esset navis in medio lacu, et ipse solus in terra, 48. Vidit eos in remigando vexari: quippe cum ventus esset iis contrarius. Deinde circa quartam noctis vigiliam venit ad eos, per lacum ingrediens, eosque volebat praeterire. 49. At illi eum lacu ambulantem conspicati, et spectrum esse rati, exclamare: 50. Omnes enim eum viderunt, turbatique sunt. Tum ille continuo eos allocutus: Bono este animo, inquit: ego sum, ne timete: 51. Ad eosque ascendit in navem, et ventus posuit: id quod illi supra modum attoniti, apud sese mirari. 52. Non enim considerabant illos panes, utpote qui torpentibus essent animis. 53. Postquam trajecerunt, venerunt in agrum Genezarethanum: 54. Ac simul ac appulsi, ex navi egressi sunt, incolae eo cognito, 55. Totam illam finitimam regionem percurrerunt, coeperuntque in grabatis male affectos eo afferre, ubi eum esse audiebant: 56. Ac quocumque intrabat in vicos, in urbes aut pagos, proponebant per fora aegrotantes, eumque rogabant, ut vel ejus togae limbum tangerent: ac quicumque eum tangebant sanabantur.
Caput VII
recenserePro discipulis illotis. Pharisaeorum increpatio. Nos foedantia. Syrophoenissae nata, fides, gratia.
1. Convenerunt autem ad eum Pharisaei, et quidam scribarum, qui Hierosolymis venerant: 2. Qui cum vidissent quosdam ejus discipulorum profanis, hoc est, illotis manibus cibum capere, reprehenderunt. 3. Nam Pharisaei, Judaeique omnes non nisi saepe lotis manibus epulantur, tenentes veterum institutum. 4. Item a foro non nisi loti epulantur, aliaque multa sunt, quae tenenda acceperunt, poculorum lotiones, et urceorum, et aeramentorum, et lectorum. 5. Deinde sic eum interrogant Pharisaei, et scribae: Cur non agunt tui discipuli, ut veterum postulat institutio, sed illotis manibus cibum capiunt? 6. Quibus ille sic respondit: Recte de vobis simulatoribus vaticinatus est Esaias, ut scriptum est: Hic populus me labiis honorat, cum eorum cor absit a me procul. 7. Verum frustra me venerantur, docentes doctrinas, quae sunt hominum praecepta. 8. Nam relicto Dei praecepto, tenetis hominum institutum, urceorum, poculorumque lotiones: et alia his consimilia multa facitis. 9. Probe, inquit iis: Dei praeceptum antiquatis, ut vestram conservetis institutionem. 10. Moses enim dixit: Honora tuum patrem atque matrem: et, Qui patri matrive maledixerit, morte plectatur. 11. At vos dicitis: Si quis patri matrive dixerit: Corban, hoc est, donarium, quod a me proficiscetur, id tibi proderit. 12. Ita non sinitis eum jam quidquam suo patri matrive praestare, 13. Dei dictum ista, quam tradidistis, institutione rescindentes. Atque hujuscemodi multa facitis. 14. Tum advocata omni multitudine, dixit iis: Audite me omnes, et intellegite. 15. Nihil est extra hominem, quod in eum intret, quod eum possit inquinare: sed quae ex eo prodeunt, ea sunt quae hominem polluunt. 16. Si quis aures habet ad audiendum, audiat. 17. Ubi autem a turba domum ingressus est, interrogarunt eum ejus discipuli de illa similitudine. 18. Quibus ille: Adeone vos quoque tardi estis? An nondum intellegitis, nihil quod extrinsecus in hominem intrat, posse eum coinquinare? 19. Utpote cum non in ejus cor, sed in ventrem et in latrinam feratur, expurgans omnes cibos. 20. Sed quod ex homine exit, inquit, polluit hominem. 21. Interne enim ex hominum corde prodeunt pravae cogitationes, adulteria, stupra, caedes, 22. Furta, avaritiae, malitiae, fraus, libido, malus oculus, maledicta, superbia, dementia. 23. Haec omnia mala intrinsecus prodeunt, et hominem polluunt. 24. Illinc profectus, discessit in Tyri Sidonisque confinia, ingressusque domum, nolebat id scire quenquam: sed non potuit latere. 25. Nam cum de eo audivisset quaedam mulier, cujus filia spiritum habebat impurum, venit, et ei ad pedes accidit. 26. Erat autem mulier Graeca, genere Syrophoenissa. Ea rogabat eum, ut daemonium expelleret ex sua filia. 27. At Jesus dixit ei: Sine prius satiari natos. Non enim convenit sumere natorum panem, et catellis objicere. 28. Et illa: Etsi ita est, Domine, (inquit ei respondens) tamen catelli sub mensa comedunt de puerorum micis. 29. Tum ille: propter istud dictum, inquit ei, abi: migravit daemonium ex tua filia. 30. Itaque illa domum suam profecta, invenit egressum daemonium, et jacentem in lecto filiam. 31. Rursum profectus ex Tyriis, Sidoniisque finibus venit ad Galilaeae lacum, per medios fines Decapolis, 32. Eique adductus est surdus tardiloquus, cui ut manum imponeret, rogatus est. 33. Atque ille eo seorsum extra turbam seducto, immisit suos digitos in ejus aures, spuitque, et ejus linguam tetigit, 34. Et in caelum intuens, ingemuit, eique dixit, Ephata: hoc est, aperitor: 35. Ac protinus illius, et aures apertae, et solutum est linguae vinculum, ita ut recte loqueretur. 36. Praecepit autem iis, ut id nemini dicerent. Sed quo magis iis praecipiebat, eo magis praedicabant, 37. Et majorem in modum obstupescebant, dicentes eum omnia recte fecisse, ut surdi audirent, et ut muti loquerentur, efficere.
Caput VIII
recensereSeptem panes. Ostentorum cupidi. Fermentum pharisaeorum. Caecus. Petrus de Christo. Jesu mors praedicta. Petrus satanas, piorum crux.
1. Per dies erat permagna hominum multitudo, nec habebant quod comessent, et Jesus advocatis suis discipulis, inquit: 2. Miseret me hujus multitudinis: siquidem jam tres dies me comitantur, nec habent quod comedant. 3. Quod si eos domum jejunos dimisero, defetiscentur in via: nam eorum nonnulli procul venerunt. 4. Et discipuli ejus sic responderunt: Unde possit eos quisquam panibus hic in solitudine satiare? 5. At ille eos interrogavit: Quot habetis panes? Septem, inquiunt. 6. Tum ille jussit multitudinem humi discumbere: sumptosque septem panes, actis gratiis, fregit, suisque tradidit discipulis, ut apponerent, quos illi apposuerunt multitudini. 7. Cumque paucos haberent pisciculos, ille actis laudibus, jussit eos quoque apponi. 8. Illi vero epulati sunt ad satietatem, suntque sublatae reliquorum fragmentorum sportae septem. 9. Erant autem qui comederunt, circiter quattuor milia: 10. Quibus ille dimissis, confestim conscensa navi cum suis discipulis, venit in tractus Dalmanuthanos. 11. Eo profecti Pharisaei, coeperunt cum eo contendere, postulantes ab eo signum de caelo, ejus tentandi gratia. 12. At ille animo ingemuit, et dixit: Quid signum quaerit haec natio? Pro certo habetote, nullum huic nationi signum datum iri. 13. Deinde relictis iis, rursum conscensa navi trajecit. 14. Obliti autem erant panes sumere, nec nisi unum panem secum habebant in navi. 15. Itaque cum ille iis praeciperet, viderent ut Pharisaeorum Herodisque fermentum caverent, 16. Illi inter sese cogitabant ac dicebant, id eo pertinere, quod non haberent panes. 17. Quo cognito Jesus, iis inquit: Quid cogitatis? vos non habere panes? An nondum animadvertitis, nec intellegitis? adhuc torpentia habetis corda? 18. Oculos habentes non videtis? et aures habentes non auditis? neque meministis, 19. Cum illos quinque panes ad hominum quinque milia fregi, quot canistra plena fragmentorum sustuleritis? Duodecim, inquiunt ei. 20. Quid cum septem ad quattuor milia? quot plenas fragmentorum sportas sustulistis? Septem, inquiunt. 21. Et ille: Qui fit, inquit iis, ut non animadvertatis? 22. Deinde ubi Bethsaidam venit, allatus est ei caecus, quem ut tangeret, rogatus est. 23. Et ille prehensa caeci manu, eum eduxit ex vico, et ejus oculos conspuit, eique manus imposuit, et eum interrogavit, ecquid videret. 24. Et ille intuitus, dixit: Video homines: nam arborum ritu video ambulantes. 25. Deinde rursus ille ejus oculis manu imposuit, effecitque ut videret, ita ut restitutus, omnes perspicue discerneret. 26. Atque ille eum domum dimisit, vetans ne vel in vicum ingrederetur, vel id cuiquam in vico diceret. 27. Profectus est autem Jesus, ejusque discipuli, in vicos Caesareae Philippi, atque in via suos discipulos hujusmodi verbis interrogavit: Quem me dicunt homines esse? 28. Cui illi responderunt, Johannem Baptistam, alii Eliam, alii vatem aliquem. 29. Et ille: Vos vero, inquit iis, quem dicitis me esse? Cui Petrus ita respondit: Tu es Christus. 30. At ille iis interdixit, ne cui se indicarent: 31. Eosque docere coepit, oportere filium hominis pati multa, et a senatoribus, et pontificibus, et scribis improbari, ac interfici, et triduo post resurgere. 32. Dum ita aperte verba facit, prehendit eum Petrus, et objurgare coepit. 33. At ille conversus, discipulosque suos intuitus, Petrum his verbis objurgavit: Abi post me Satana: quandoquidem non divina, sed humana sapis. 34. Tum advocato vulgo cum suis discipulis, dixit iis: Qui me pone vult sequi, renuntiet sibimet ipsi, suamque crucem tollat, et me sequatur. 35. Nam qui volet animam suam servare, eam perdet: qui vero animam suam mea et Evangelii causa perdiderit, eam servabit. 36. Quid vero proderit homini, si vel totum mundum lucratus fuerit, et animae suae jacturam faciat? 37. Aut quam dabit homo animae suae compensationem? 38. Nam quem mei meorumque dictorum in hac adulterina improbaque natione puduerit, ejus vicissim pudebit filium hominis, cum in patris sui gloria venerit una cum sanctis angelis.
Caput IX
recensereChristus transfiguratur, caelitus celebratur. Precum ac jejunii contra spiritus virtus. Praedicta mors et exsuscitatio. Piorum dominatus. Puerorum beatitas. Quis cum Jesu. Offensarum poena. Salis ac pacis momentum.
1. Tum iis dicit: Hoc certo scitote, esse quosdam eorum qui hic adsunt, qui non ante mortem sensuri sint, quam Dei regnum videant venisse cum potentia. 2. Deinde sexto post die assumit Jesus Petrum, et Jacobum, et Johannem, iisque in arduum montem solis seorsum ductis, transfiguratus est coram iis, 3. Ejusque vestimenta facta sunt fulgentia, tam alba, quam est nix, quomodo nullus in orbe fullo dealbare possit: 4. Iisque conspectus est Elias cum Mose, qui cum Jesu colloquebantur. 5. Tum Petrus sic Jesum allocutus est: Rabbi, bonum est nos hic esse: itaque faciamus tria tabernacula, tibi unum, Mosi unum, et Eliae unum. 6. Nesciebat autem quid diceret, quippe cum essent territi. 7. Exstitit autem nubes, quae illos inumbravit, venitque vox ex nube, dicens: Hic est meus carissimus filius, hunc audite. 8. Et subito circumspicientes, nullum jam viderunt nisi Jesum solum cum ipsis. 9. Descendentibus autem iis de monte, praecepit iis, ne cui, quae viderant, narrarent, nisi postquam filius hominis ex mortuis resurrexisset. 10. Illi vero apud sese id dictum retinuerunt, quaerentes quid esset, ex mortuis resurgere. 11. Itaque eum interrogarunt de eo quod dicerent scribae, Eliam oportere venire prius. 12. Et ille respondens iis: Elias quidem prius venturus, et omnia instauraturus est, idque quemadmodum de filio hominis scriptum est, multa passurum, et contemnendum esse. 13. Sed scitote Eliam venisse, et illos ei, quae voluerint, fecisse, quemadmodum de eo scriptum est. 14. Deinde ubi venit ad discipulos, vidit circa eos ingentem hominum multitudinem, et cum iis contendentes scribas: 15. Ac vulgo simul ac eum viderunt admirati, eum salutatum accurrunt. 16. Ipse scribas interrogavit, quid cum illis contenderent. 17. Cui unus ex turba respondit in hunc modum: Magister, adduxi tibi meum filium, qui mutum habet spiritum: 18. Qui ubi eum corripuit, ita laceret, ut spumet, et dentibus strideat ac tabescat. Eum ut ejicerent, petii a tuis discipulis, sed nequiverunt. 19. Tum ille ei respondens: O diffidens natio, inquit, quousque tandem apud vos ero? quousque tandem vos feram? Adducite eum ad me, 20. Atque ille ad eum adducitur, et simul ac ille eum vidit, convulsit eum spiritus, ita ut collapsus humi volutaretur spumans. 21. Ille ex ejus patre sciscitatus est, quamdiu esset cum id ei accidisset? Et pater respondit: Jam a pueris: 22. Ac saepe eum et in ignem jecit, et in aquam, ut eum perderet. Sed si quid potes, succurre nobis, nostri miseritus. 23. Et Jesus: Siquidem potes (inquit ei) fidere, omnia fieri possunt fidenti. 24. Hic protinus exclamans pueri pater, cum lacrimis: Fido, inquit, Domine, succurre meae diffidentiae. 25. Videns autem Jesus vulgus accurrere, increpuit impurum spiritum, dicens ei: Spiritus mute et surde, ego tibi impero, ut ex eo emigres, nec amplius in eum intres. 26. Tum ille exclamando, eumque vehementer laniando exiit. Atque is perinde fuit ac mortuus, ita ut multi mortuum esse dicerent. 27. At Jesus eum manu prehensum allevavit, atque ille surrexit. 28. Eum autem domum ingressum, discipuli seorsum interrogarunt, cur ipsi eum expellere nequivissent? 29. Quibus ille: Hoc genus, inquit, nulla re ejici potest, nisi precibus et jejuniis. 30. Illinc profecti iter faciebant per Galilaeam, nec ille volebat, ut id sciret quisquam. 31. Docebat enim discipulos suos, iisque dicebat, filium hominis tradendum esse in hominum manus, qui eum interficerent, isque interfectus, tertio die resurgeret. 32. At illi eam rem ignorabant, et eum interrogare verebantur. 33. Venit autem Capharnaum: atque ubi domum venit, quaesivit ex iis quid in via inter sese disceptassent? 34. Cumque illi silerent (nam inter sese disputaverant in via, quis esset maximus) 35. Ille consedit, et vocatis duodecim dixit: Si quis primus esse vult, erit omnium ultimus, omniumque famulus. 36. Tum puerum sumpsit, et in eorum medio statuit, eumque complexus ulnis, inquit iis: 37. Qui aliquem talium puerorum accipit meo nomine, me accipit: et qui me accipit, non me accipit, sed eum qui me misit. 38. Tum Johannes sic eum est allocutus: Magister, vidimus quendam in tuo nomine ejicientem daemonia, qui non sequitur nos: itaque eum prohibuimus, quoniam non sequitur nos. 39. At Jesus: Ne prohibete eum, inquit. Nemo enim est qui meo nomine miraculum faciat, qui cito possit mihi maledicere. 40. Nam qui contra nos non est, a nobis est. 41. Etenim qui vobis vel aquae poculum meo nomine bibendum dederit, quod Christi sitis, certo scitote, eum non perditurum operam. 42. Et qui vel minimum eorum, qui mihi fidem habent, laeserit, satius esset ei, ejus collo molarem lapidem circumponi, eumque in mare dejici. 43. Quod si tibi tua manus officit, abscinde eam. Satius enim est tibi mancum in vitam ingredi, quam duas habentem manus abire in gehennam, ignem inexstinctum. 44. Ubi nec eorum vermis interit, nec ignis exstinguitur. 45. Et si tibi pes tuus officit, abscinde eum: satius est te in vitam claudum ingredi, quam duos habentem pedes in gehennam conjici, in ignem inexstinctum, 46. Ubi nec eorum vermis interit, nec ignis exstinguitur. 47. Et si tibi tuus oculus officit, erue eum: satius est tibi unoculum in Dei regnum ingredi: quam duos habentem oculos in ignis gehennam conjici, 48. Ubi nec eorum vermis interit, nec ignis exstinguitur. 49. Nam et omnes igne saliendi, et omne sacrificium sale saliendum est. 50. Bonum est sal: sed si sal insultum fiat, quo condietur ipsum? Habete in vobis salem, et pacem inter vos gerite.
Caput X
recensereMosis repudium. Christi conjugium, repudium. Puerorum salus ac faustitas. Bonus quis. Fortunarum discrimen. Dei omnipotentia. Piorum remuneratio. Instans letum Christi. A quo piis dignitas. Christus ad quid. Caecus Bartimaeus.
1. Illinc profectus venit in fines Judaeae, per transjordaninum agrum: eumque rursum convenit vulgus hominum, quos ille rursum, ut solitus erat, docet. 2. Aggressi autem eum Pharisaei interrogarunt, liceretne viro uxorem repudiare? tentantes eum. 3. Quibus ille sic respondit: Quid vobis praecepit Moses? 4. Et illi: Moses permisit scripto divortii instrumento repudiare. 5. At Jesus respondens: Propter vestram (inquit iis) pervicaciam scripsit ille vobis illud praeceptum. 6. Sed a creationis primordio marem et feminam fecit eos Deus. 7. Hujus causa homo, relicto suo patre atque matre, haerebit uxori suae, 8. Fietque ex duobus una caro: itaque non jam sunt duo sed una caro. 9. Quod ergo Deus conjunxit, homo ne disjungat. 10. Itemque domi rursus eum eadem de re interrogarunt ejus discipuli. 11. Quibus ille: Quisquis uxorem suam repudiat, aliamque ducit, adulterat in eam. 12. Et si uxor, repudiato viro suo, nupserit alteri, adulterat. 13. Adducebantur autem ei pueri, ut eos tangeret: discipuli vero eos a quibus adducebantur, objurgabant: 14. Quo viso, indignatus Jesus, dixit iis: Sinite pueros ad me venire, neve eos prohibete: talium enim est Dei regnum. 15. Hoc pro certo habetote, qui Dei regnum non acceperit ut puer, non esse in id ingressurum. 16. Deinde eos complexus ulnis, et manibus iis impositis, iis bene precatus est. 17. Eo autem iter faciente, accurrit quidam, qui eum flexis ad eum genibus, sic interrogavit: Magister bone, quid faciam, ut vitam adipiscar aeternam? 18. Cui Jesus: Quid me dicis bonum? inquit. Nullus est bonus, nisi unus Deus. 19. Praecepta nosti: Ne adulterato: ne occidito: ne furator: ne falsum testimonium dicito: ne fraudato: honorato tuum patrem atque matrem. 20. Et ille respondens: Magister, inquit, haec omnia a pueris servavi. 21. Hic Jesus eum intuitus, amavit, eique dixit: Unum tibi deest. I venditum quidquid habes, et in pauperes erogato, habiturus in caelo thesaurum: deinde me, crucem ferens, secutum venito. 22. At ille eo dicto maestus abiit, dolens: quippe qui multis praeditus esset opibus. 23. Et Jesus circum intuitus, dicit discipulis suis: O quam difficulter, qui pecunias habent, in Dei regnum ingredientur? 24. Hic cum discipuli ejus dicta demirarentur, Jesus rursum sic eos alloquitur: Nati, quam difficile est, fretos pecuniis in Dei regnum ingredi? 25. Facilius est rudentem per foramen acus trajici, quam divitem in Dei regnum intrare. 26. Cumque illi vehementius stuperent, si secum ipsi cogitantes: Quis ergo servari potest? 27. Intuitus eos Jesus, dixit: Ab hominibus fieri non potest, at a Deo potest: omnia enim a Deo possunt fieri. 28. Tum Petrus sic dicit ei: Nos quidem, relictis omnibus, te secuti sumus. 29. Et Jesus: Hoc vobis confirmo, inquit respondens, nullum esse, qui domum, aut fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut uxorem, aut liberos, aut agros, mea et Evangelii causa reliquerit, 30. Quin sit et nunc, hoc tempore centuplum, domos, et fratres, et sorores, et matres, et liberos, et agros inter adversa, et in futuro aevo sempiternam vitam consecuturus. 31. Sed multi et primi erunt ultimi, et ultimi primi. 32. Cum autem Hierosolyma ascenderent, et eos antecederet Jesus, pavebant, et inter sequendum formidabant. Et Jesus assumptis rursum duodecim, coepit iis eventura sibi praedicere. 33. Nos quidem ascendimus Hierosolyma, inquit, et filius hominis tradetur pontificibus atque scribis, qui eum morte damnabunt, exterisque tradent, 34. Illudendum, verberandum, conspuendum, et interficiendum, et tertia die resurrecturum. 35. Convenerunt autem eum Jacobus et Johannes, Zebedaei filii, in haec verba: Magister, velimus ut quod a te postulabimus, id nobis praestes. 36. Quibus ille: Quid vultis ut vobis praestem? 37. Et illi: Da nobis (inquiunt ei) ut tibi alter ad dexteram, alter ad sinistram assideamus in tua gloria. 38. At Jesus dixit iis: Nescitis quid postuletis. Potestis poculum potare, quod ego poturus sum? et eodem mecum baptismate baptizari? 39. Possumus, inquiunt. Et Jesus: Poculum quidem, quod ego poturus sum, potabitis, eodemque mecum baptismate baptizabimini. 40. Sed ut mihi dextra, laevaque assideatur, non est meum dare, nisi quibus id paratum est. 41. Hoc audito, decem coeperunt de Jacobo et Johanne indignari. 42. At Jesus advocatis iis dixit: Scitis eos, quos videmus imperare extraneis, in eos dominari, et eorum maximos quosque, in eos maxime potestatem obtinere. 43. At in vobis non sic fiet: sed qui vestrum volet fieri inter vos maximus, erit vester famulus: 44. Et qui volet fieri vestrum primus, erit omnium servus. 45. Nam filius hominis non venit, ut ipsi ministretur, sed ut ministret ipse, animamque suam in multorum redemptionem impendat. 46. Venerunt autem Hiericuntem: eoque et ejus discipulis ab Hiericunte cum frequenti multitudine discedentibus, Timaei filius Bartimaeus, caecus, qui apud viam sedens mendicabant, 47. Ut audivit Jesum esse Nazarenum, coepit ita clamare: Davidide Jesu, miserere mei. 48. Ac multis eum ut taceret objurgantibus, multo magis clamabat: Davidide, miserere mei. 49. Tum Jesus restitit, eumque jussit arcessi. Cumque illi eum arcesserent, et, Bono es animo dicerent, surge, arcessit te: 50. Ille abjecta veste sua surrexit, et ad Jesum venit. 51. Et Jesus sic eum alloquitur: Quid tibi vis faciam? Cui caecus: Magister, inquit ei, ut dispiciam. 52. Et Jesus dixit ei: Abi, tua te fiducia servavit. Atque ille protinus dispexit, et Jesum in via secutus est.
Caput XI
recensereChristus ovans in urbem. In ficum dirae. Purgatum templum. Conjuratio in Jesum. Fidei virtus ac precationis. In invidos dementia. Sacerdotum confutatio.
1. Cum autem Hierosolymae propinquarent ad Bethpage, et Bethaniam, ad montem olivarum, mittit suorum discipulorum duos: 2. Ite, inquit, in vicum qui est e regione vestri, et protinus in eum intrantes, invenietis vinctum asellum, quem nullus hominum insedit: eum solvitote, et mihi adducitote. 3. Quod si quis ex vobis quaesierit, cur id faciatis? dicitote Dominum eo egere: et statim eum huc dimittet. 4. Ita illi profecti, et asellum foris ad portam vinctum in bivio nacti solvunt. 5. Et eorum quidam qui illic aderant, ex iis quaesiverunt, quid facerent, qui asellum solverent? 6. Quibus illi dixerunt quemadmodum mandaverat Jesus: 7. Atque ita permittentibus illis, adduxerunt asellum ad Jesum, eique sua vestimenta superinjecerunt, atque ille superinsedit. 8. Frequentes autem suis vestimentis viam insternebant: alii abscissas ex arboribus frondes per viam sternere: 9. Quique antecedebant, quique subsequebantur, sic clamare: Hosanna, bene sit venienti in nomine Domini: 10. Felix veniens regnum in nomine Domini patris nostri Davidis: Hosanna in supremis. 11. Ingressus est autem Hierosolyma Dominus, et in templum: omnibusque circumspectis, cum jam sera esset hora, profectus est Bethaniam cum duodecim. 12. Postridie iis Bethania egressis esurivit. 13. Ficumque procul foliosam conspicatus accessit, si quid in ea forte inveniret. Sed ut ad eam venit, nihil invenit nisi folia: nec enim tempus erat ficuum. 14. Itaque sic eam allocutus est Jesus: Numquam deinceps quisquam ex te fructum comedat. Audiebant autem ejus discipuli. 15. Deinde veniunt Hierosolymam, et ingressus in fanum Jesus, coepit ejicere vendentes et ementes in fano, et nummulariorum mensas et sellas vendentium columbas evertit, 16. Neque sinebat quenquam per fanum ferre vasa. 17. Atque his verbis eos alloquens docebat: Nonne est scriptum, Domus mea domus supplicationis vocabitur cunctis gentibus? et vos ex ea latronum speluncam fecistis. 18. Hoc audito, scribae et pontifices eum perdere studebant. Metuebant enim eum: quippe cujus doctrinam stuperet omne vulgus. 19. Sub vesperam autem egressus est ex urbe. 20. Mane praetereuntes, vident siccatam a radicibus ficum: 21. Id quod recordatus Petrus, dicit ei: Rabbi, ecce ficus, quam tu exsecratus es, aruit. 22. Et Jesus respondens, inquit iis: Habete fidem Deo: 23. Hoc vobis confirmo, si quis jusserit huic monti, ut amoveatur, et in mare jaciatur, nec animo dubitaverit, sed quae dicet crediderit eventura, continget ei quidquid dixerit: 24. Itaque sic vobis dico: quidquid orantes postulatis, credite vos assecuturos, et vobis continget. 25. Oraturi autem agnoscite, si quid habetis, quod de quopiam expostuletis: ut vester quoque pater, qui in caelis est, vestra delicta vobis ignoscat. 26. Quod nisi ignoscetis, ne pater quidem vester, qui in caelis est, vobis delicta vestra ignoscet. 27. Deinde rursum veniunt Hierosolymam, eumque in fano ambulantem pontifices, scribaeque et senatores conveniunt his verbis: 28. Qua potestate ista facis? et quis istam tibi ista faciendi potestatem dedit? 29. Quibus respondens Jesus: Interrogabo ego quoque vos quiddam, inquit: quod si mihi responderitis, dicam vobis qua potestate haec faciam. 30. Johannis baptisma a caelone erat, an ab hominibus? respondete mihi. 31. At illi sic secum cogitare: Si a caelo dixerimus, dicet: Cur ergo ei non credidistis? 32. Sin ab hominibus dixissent, metuebant populum: omnes enim Johannem vere vatem esse ducebant. 33. Itaque Jesu responderunt, nescire se. Et Jesus iis sic respondit: Nec ego vobis dico, qua haec potestate faciam.
Caput XII
recensereVinea bene instructa, servi, heres. Cultorum punitium, et vineae locatio. Lapis offendiculi. Deo Caesarique danda. Sadducaeorum confutatio. Deus quorum sit. Praecepta duo. Quaestio Christi de Davide. Scribarum ambitio, avaritia, viduae manusculum.
1. Tum per similitudines eos alloqui orsus est: Vineam consevit quidam, et sepe circumdedit, et torcular defixit, turrimque construxit, et eam locavit agricolis, deinde peregre profectus est. 2. Post suo tempore misit ad agricolas servum, ut ab iis de vineae fructu perciperet. 3. At illi eum ceperunt, verberaruntque, et inanem dimiserunt. 4. Cumque rursus ad eos misisset alium servum, illi ei quoque caput lapidibus contuderunt, eumque contumeliose dimiserunt. 5. Rursus alium misit, quem etiam interfecerunt, aliosque multos partim verberarunt, partim necarunt. 6. Igitur cum adhuc unum haberet filium sibi carissimum, misit eum quoque ad illos ultimum, cogitans fore, ut suum filium revererentur. 7. At illi agricolae sic inter sese dicere: Hic est heres, agite, interficiamus eum, et nostra erit hereditas. 8. Itaque ceperunt eum, necaruntque, et ex vinea ejecerunt. 9. Quid ergo faciet vineae dominus? Veniet, agricolasque perdet, et aliis vineam dabit. 10. An ne illud quidem scriptum legistis? Quem lapidem improbaverant structores, is adhibitus est ad caput anguli: 11. Id quod a Domino profectum est, et nobis mirum videtur. 12. At illi eum capere conari, quippe qui eum similitudinem illam contra ipsos dixisse intellegerent: sed metuerunt plebem. Igitur eo relicto digressi, 13. Mittunt ad eum Pharisaeorum et Herodianorum quosdam, qui eum verbis irretirent. 14. Hi eum hujusmodi oratione aggressi sunt: Magister, scimus veracem esse te, neque quenquam curare, quippe qui ad hominum personam non spectes, sed vere divinam vitae viam doceas. Licetne censum Caesari pendere, an non? 15. Pendamus, an non pendamus? At ille eorum simulationem intellegens: Quid me tentatis? inquit iis: afferte mihi denarium, ut videam. 16. Cumque illi attulissent: Cujus est, inquit iis, imago haec et inscriptio? Caesaris inquiunt. 17. Et Jesus respondens iis: Solvite igitur, inquit, Caesariana Caesari, et divina Deo. Illi vero eum admirari. 18. Tum eum convenerunt Sadducaei, qui quidem resurrectionem esse negant, et sic interrogarunt: 19. Magister, scripsit nobis Moses, si cujus frater moriatur uxore superstite, nec liberos relinquat, ut ducat ejus frater, ejus uxorem, fratrique suo prolem suscitet. 20. Septem fratres fuerunt, quorum primus ducta uxore mortuus est, nulla prole superstite. 21. Itemque secundus eadem ducta mortuus est, nec ipse prolem reliquit. Similiterque tertius. 22. Denique septem illi eam duxerunt, neque progeniem reliquerunt. Postrema omnium mortua est etiam femina. 23. Igitur in resurrectione, cum resurrectum fuerit, cujus eorum erit uxor? cum septem eam habuerint in matrimonio? 24. Et Jesus respondens: Nimirum ideo erratis, inquit iis, quod scripta non intellegitis, neque Dei potentiam. 25. Cum enim a morte resurrectum fuerit, nulla conjungentur conubia, sed erunt angelorum similes, qui sunt in caelis. 26. De mortuis autem, quod resurgant, non legistis in Mosis libro, in rubo, ut eum sic allocutus sit Deus? Ego Deus Abrahami, et Isaaci, et Jacobi. 27. Non est mortuorum Deus, sed viventium Deus. Itaque vos multum erratis. 28. Tum scribarum quidam, auditis iis disceptantibus, videns eum illis recte respondisse, accessit, et ex eo quaesivit, quodnam esset omnium praeceptorum primum? 29. Cui Jesus sic respondit: Primum omnium praeceptorum est: Audi Israelita: Dominus Deus vester, Dominus unus est: 30. Itaque Dominum Deum tuum, toto corde, toto animo, tota mente, totisque viribus amato. Hoc primum est praeceptum. 31. Huic simile est alterum: Alterum ut te ipsum amato. His majus aliud praeceptum nullum est. 32. Et scriba: Recte magister, profecto, dixisti. Nam unus est Deus, praeterea nullus: 33. Quem toto corde, omni studio, toto animo, summaque ope amare, nec non alios ut se ipsum amare, plus est quam omnes victimae et sacrificia. 34. Hic Jesus eum cordate respondisse videns, dixit ei: Non procul abes a regno Dei. Ac deinceps eum interrogare audebat nemo. 35. Et Jesus in fano docens, sic verba fecit: Qui fit ut dicant scribae, fore ut Christus genus ducat a Davide? 36. Cum ipse David sancti spiritus instinctu dixerit: Ait Dominus Domino meo, sede ad meam dexteram donec efficiam ex hostibus tuis tuorum pedum subsellium? 37. Cum igitur eum dicat ipse David Dominum, unde fit ut sit ejus prognatus? Cumque frequens hominum multitudo eum libenter audiret, 38. Sic iis inter docendum dicebat: Cavete a scribis qui stolati incedere amant et in foris salutationes, 39. Et in collegiis primas sessiones, et in cenis prima accubandi loca: 40. Qui viduarum domos devorant, et per ostentationem prolixe orant. Hi graviores poenas dabunt. 41. Sedens autem Jesus e regione fisci, spectabat, ut multitudo conferret aes in fiscum. Ac multis divitibus multa conferentibus, 42. Venit quaedam vidua pauper, quae duos teruncios contulit. Est autem teruncius idem quod quadrans. 43. Tum ille advocatis suis discipulis: Certo scitote, inquit iis, hanc pauperem viduam plurimum omnium contulisse, qui contulerunt in fiscum. 44. Omnes enim ex eo quod ipsis supererat, contulerunt: at haec sua penuria, quidquid habebat, totum victum suum contulit.
Caput XIII
recensereTempli ruina. Pseudochristi. Orbis calamitates. Piorum aerumnae, consolatio. Familiae dissidia, beati. Caeli prodigia, coacti pii. Christi veritas perpetua. Judicii hora cui nota. Vigilantia.
1. Exeunti autem ex fano, quidam ejus discipulorum sic dixit: Magister, vide quanti lapides, et structurae. 2. Cui respondens Jesus: Vides, inquit, has ingentes structuras? ita dissolventur, ut nullus lapidi lapis impositus relinquatur. 3. Deinde sedentem eum in monte olivarum, e regione fani, interrogarunt seorsum Petrus et Jacobus, et Johannes, et Andreas, his verbis: 4. Dic nobis quando haec futura sint, et quod signum significabit haec, perficienda omnia? 5. Et Jesus iis respondens, sic loquitur: Videte ne quis vos fallat. 6. Venient enim multi in meo nomine: dicentes se eum esse, multosque fallent. 7. Cum autem bella, bellique rumores audietis, nolite turbari: oportet enim ea fieri, sed nondum erit finis. 8. Consurget enim gens in gentem, et regnum in regnum, eruntque terrae motus certis locis, et fames et turbae. Ea erunt dolorum principis. 9. Sed prospicitote vos vobis ipsis: sistemini enim in consessus, et collegia: vapulabitis, et ad magistratus, regesque ducemini mea causa, quod sit iis testimonio. 10. Ac per omnes gentes oportet prius evangelium publicari: 11. Cum autem ducemini, ac sistemini, nolite prius cogitare aut praemeditari dicenda, sed quod vobis eadem hora suggeretur, id dicitote. Non enim vos eritis qui loquimini, sed spiritus sanctus. 12. Tradet autem fratrem frater ad mortem, et pater filium, consurgentque in parentes nati, et eos necabunt, 13. Eritisque omnibus invisi propter nomen meum: sed qui ad finem pertulerit, is servabitur. 14. Cum autem calamitosum nefas a Daniele vate praedictum, stare videbitis ubi non debet, qui legit animadvertat: tum qui erunt in Judaea, fugiant in montes. 15. Et qui erit in tecto, ne descendat in aedes, nec ingrediatur ad auferendum aliquid ex suis aedibus: 16. Et qui ruri erit, ne gradum referat, suae vestis auferendae gratia. 17. Hei uterum ferentibus, et lactantibus illo tempore. 18. Optate vero, ne accidat hieme vestra fuga. 19. Erit enim temporis illius calamitas, quanta nec a rerum, quas Deus creavit, creatione fuit adhuc, nec postea futura est. 20. Quod nisi Dominus tempus illud decurtaret, nullus mortalium evaderet: sed propter electos, quod delegit, decurtabit id tempus. 21. Tum si quis vobis dixerit, hic aut illic adesse Christum, ne creditote. 22. Exsistent enim falsi Christi, falsique vates, qui prodigiosa et portentosa designabunt, ad decipiendos, si fieri posset, etiam electos. 23. Vos vero prospicite: en praedixi vobis omnia. 24. Sed illo tempore, post calamitatem illam, sol obscurabitur, et luna suum splendorem non emittet, 25. Et caeli stellae decident, caelestesque potestates commovebuntur. 26. Deinde cernetur filius hominis veniens in nubibus cum magna potentia atque gloria, 27. Ac tum suis dimissis nuntiis congregabit electos suos a quattuor ventis, ab ultimis terris ad extremum caeli. 28. A ficu autem discite exemplum: Cum jam ejus rami teneri sunt, eaque folia procreat, intellegitis instare aestatem. 29. Sic et vos cum haec fieri videbitis, scitote prope adesse pro foribus. 30. Hoc vobis confirmo, non ante praeteriturum esse hoc saeculum, quam fiant haec omnia. 31. Caelum licet et terra intereant, mea dicta non interibunt. 32. Ceterum diem illam, et horam, nullus scit, ne angeli quidem caelestes, neque filius, sed tantum pater. 33. Videte ut vigiletis, et oretis: nescitis enim quando tempus futurum sit: 34. Quemadmodum peregrinans homo, qui suam domum reliquit, suisque servis potestatem, et suum cuique munus assignavit, et janitori ut vigilaret, mandavit. 35. Vigilate igitur: nescitis enim quando domus dominus venturus sit, sero, an media nocte, an gallicinio, an mane: 36. Ne si de improviso venerit, offendat vos dormientes. 37. Quae autem vobis dico, omnibus dico, vigilate.
Caput XIIII
recensereIn Christum insidiae. Unguentum apud Simonem: defensa mulier. Judas proditor. Pascha. Coena dominica. Petri temeritas. Jesu angor, precatio terna, discipulorum sopor. Captus Jesus, suorum fuga. Falsi testes. Jesus de se ipso, spretus, ictus. Petrus deficiens, perjurus, lugens.
1. Cum autem futurum esset pascha et azymalia post biduum, studebant pontifices et scribae eum fraudulenter captum interficere: 2. Sed id die festo faciendum negabant, ne quis fieret populi tumultus. 3. Et dum erat Bethaniae in domo Simonis leprosi, eo accubante, venit mulier, habens alabastrum unguenti spicatae nardi, pretiosi, quae confracto alabastro perfudit ejus caput. 4. Erant autem quidam qui apud sese indignabantur, atque ita dicebant: Quorsum haec unguenti jactura facta est? 5. Poterat hoc plus quam trecentis denariis vendi, et in pauperes erogari. Dum illi sic adversus eam fremunt, 6. Jesus dixit: Sinite eam: quid negotium ei facessitis? bono opere functa est erga me. 7. Semper enim pauperes habebitis vobiscum, quibus quandocumque voletis, bene facere possitis: at me non semper habebitis. 8. Quod potuit haec, fecit: anticipavit meum corpus ad sepulturam ungere. 9. Hoc vobis confirmo, ubicumque toto orbe publicabitur hoc evangelium, etiam quid ea fecerit, dicetur, ad ejus memoriam. 10. Judas autem Iscariota, unus ex duodecim, pontifices adiit, ut eum illis traderet. 11. Quo illi audito laetati, promiserunt ei pecuniam se daturos. Itaque quaerebat, quo pacto eum posset opportune prodere. 12. Primo autem azymalium die, cum pascha immolandum foret, sic ei dicunt ejus discipuli: Ubi vis ut tibi epulandum pascha praeparatum eamus? 13. Tum ille discipulorum suorum duos dimittit, iisque dicit: Ite in urbem: occurret vobis quidam aquae fictile portans: eum sequemini, 14. Et quo intraverit, sic dicitote patrifamilias: Quaerit magister ubi sit mansio, ubi pascha cum discipulis suis polluceat? 15. Ipse vero vobis ingens cenaculum ostendet, instratum ac paratum, illic nobis praeparatote. 16. Ita profecti ejus discipuli, venerunt in urbem: et nacti quae ille iis dixerat, pascha praepararunt. 17. Deinde sub vesperum venit Jesus cum duodecim, 18. Ac discumbentibus et epulantibus iis, dixit: Certo scitote fore, ut unus ex vobis me prodat, qui mecum epulatur. 19. Illi vero dolere coeperunt, eique singuli dicere: Isne ego sum? Et alius: Isne ego sum? 20. Quibus ille respondens: Unus est ex duodecim, inquit, qui mecum intingit in catinum. 21. Filius quidem hominis abit quemadmodum de eo scriptum est. Sed vae homini illi per quem filius hominis prodendus est. Praestaret homini illi, numquam esse natum. 22. Epulantibus autem iis, Jesus sumptum panem, actis laudibus, fregit, iisque dedit, et dixit: Accipite, comedite, hoc est corpus meum. 23. Deinde sumptum poculum, gratiis actis, dedit iis: biberuntque ex eo omnes: 24. Atque ille iis dixit: Hic est sanguis meus novi foederis, pro multis effundendus. 25. Hoc vobis certo dico, non me amplius bibiturum ex fetu viteo, usque ad illam diem, cum eum bibam novum in regno Dei. 26. Deinde laudibus dictis, profecti sunt in montem olivarum, 27. Iisque sic dicit Jesus: Vos me omnes hac nocte deseretis: siquidem scriptum est: Percutiam pastorem, et dispergentur oves. 28. Sed postquam resurrexero, praecedam vos in Galilaeam. 29. At Petrus dixit ei: Etiamsi omnes deserant, at ego non item. 30. Cui Jesus: Hoc tibi confirmo, inquit, fore ut hodie in hac nocte, priusquam bis gallus cantet, tu me ter abneges. 31. At ille multo magis dicere: Immo etiamsi me una tecum mori oporteat, non abnegabo te: itidemque etiam omnes alii dicebant. 32. Deinde ubi venerunt in locum, cui nomen est Gethsemani, dixit suis discipulis: Sedete hic, dum ego oratum eo: 33. Assumptisque una secum Petro, et Jacobo, et Johanne, coepit turbari atque angi, 34. Iisque dixit: Prae animi dolore emorior. Manete hic, et vigilate. 35. Tum paululum progressus, procidit humi, oravitque, ut si fieri posset, horam illam declinaret: 36. Et: Abba pater, inquit, omnia tu potes: averte hoc a me poculum. Verum non quod ego volo, sed quod tu. 37. Deinde venit, et eos dormientes nactus, dicit Petro: Simon dormis? non potuisti unam horam vigilare? 38. Vigilate, et orate, ne veniatis in tentationem. Spiritus quidem promptus est, sed caro infirma. 39. Deinde rursus oratum iit, eademque verba dixit: 40. Ac reversus, eos rursum dormientes offendit: eorum oculis ita gravatis, ut nescirent quid ei responderunt. 41. Deinde tertio venit, et: Dormite jam, inquit, et requiescite. Satis est, venit horam, ecce traditur filius hominis in manus improborum. 42. Surgite, eamus. En, qui me prodit, adventat. 43. Et protinus adhuc eo loquente, advenit Judas, qui unus erat ex duodecim, comitante frequenti multitudine cum gladiis et fustibus, a pontificibus et scribis, ac senatoribus. 44. Dederat autem illis ejus proditor signum, dicens: Quem osculatus fuero, is est: eum capite, et tuto abducite. 45. Igitur simul ac venit, eum adit, et ei dicit: Magister, magister, eumque deosculatus est. 46. Illi vero in eum manu injecerunt, eumque ceperunt. 47. Quidam autem eorum qui aderant, stricto ense percussit pontificis servum, eique abstulit auriculam. 48. Et Jesus illos sic est allocutus: Tamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus, ad me comprehendendum. 49. Cotidie eram apud vos in fano docens, neque me cepistis: sed ea fieri oportet, quae scripta sunt. 50. Tum omnes eo relicto fugerunt. 51. Cumque adolescens quidam eum sequeretur, linteo nudum corpus indutus, adolescentes eum ceperunt. 52. Ille viro relicto linteo, nudus eos effugit. 53. Abduxerunt autem Jesum ad pontificem, ad eumque convenerunt omnes pontifices, et senatores atque scribae. 54. Eum procul secutus Petrus usque in pontificis atrium, una cum famulis residet, seque ad ignem calefacit. 55. Pontifices vero, totusque consessus, quaerebant contra Jesum testimonium, ut eum necarent, nec inveniebant. 56. Nam multi quidem adversus eum falsa testificabantur, sed consentanea non erant testimonia. 57. Et quidam exstiterunt, qui contra eum falsa testabantur, ita dicentes: 58. Nos eum audivimus dicentem, se templum hoc manu factum esse dissoluturum, et triduo aliud non manu factum exstructurum. 59. Sed ne sic quidem consentanea erant eorum testimonia. 60. Tum pontifex in medium surrexit, et Jesum sic interrogavit: Nihilne respondes? quid est, quod hi contra te testantur? 61. At Jesus silebat, nihilque respondebat. Rursum pontifex eum hujusmodi verbis interrogavit: Tune es Christus celebrandi Dei filius? 62. Et Jesus: Sum, inquit: et videbitis hominis filium sedentem ad dextram potentiae, et cum caelestibus venientem nubibus, 63. Tum pontifex lacerare suas vestes: Quid adhuc nobis opus est testibus? inquit: 64. Audivistis impiam vocem: quid vobis videtur? Illi vero eum omnes ut morte dignum damnarunt: 65. Coeperuntque eum quidam conspuere, eique faciem obvelare, et colaphos impingere, ac dicere, Divina: eique alapas impingebant ministri. 66. Cum esset autem Petrus infra in atrio, venit quaedam ancillarum pontificis, 67. Et viso Petro sese calefaciente, intuita eum dicit: Tu quoque cum Nazareno Jesu eras. 68. At ille negavit: ita dicens: nescio, nec intellego quid dicas. Deinde foras in vestibulum egressus est, et gallus cecinit. 69. Et ancilla eo viso rursum coepit dicere iis qui aderant, eum ex illis esse. 70. At ille rursum negavit. Paulo post rursum qui aderant dicunt Petro: Profecto tu ex illis es: nam Galilaeus es, et locutio tua congruit. 71. At ille coepit detestari, et jurare, sese non novisse hominem illum, quem illi dicerent: 72. Et iterum gallus cecinit. Tum Petrus recordatus ejus, quod ei dixerat Jesus, fore ut priusquam bis caneret gallus, ter eum negaret, coepit flere.
Caput XV
recensereChristus ad Pilatum. Judaeorum rex. Barrabas absolutus. Jesu supplicium, titulus, dicteria, tenebrae. Christi gemitus, potatio, mors. Veli scissura, militum professio. Christi monumentum.
1. Mane protinus inito consilio, pontifices una cum senatoribus, et scribis, totusque consessus, Jesum colligant, abductumque Pilato tradunt. 2. Eum Pilatus interrogavit, essetne Judaeorum rex? Cui ille respondens: Ut tu dicis, inquit. 3. Cumque eum vehementer accusarent pontifices, 4. Pilatus eum rursus his verbis interrogavit: Nihilne respondes? vide quanta contra te testificentur. 5. At Jesus nihil amplius respondit, adeo ut miraretur Pilatus. 6. Solebat autem in illis festis iis laxare unum vinctum, quemcumque postulassent. 7. Erat quidam nomine Barabbas cum seditiosis vinctus, qui in seditione caedem fecerant. 8. Itaque coeperunt vulgo clamantes id exigere, quod ille semper iis erat facere solitus. 9. Et Pilatus sic iis respondit: Vultis ut vobis Judaeorum regem solvam? 10. Sciebat enim, eum per invidiam a pontificibus esse traditum. 11. Pontifices vero plebem instigarunt, ut sibi Barabbam potius ab illo laxari postularet. 12. Et Pilatus rursus eos alloquens: Quid ergo vultis, inquit, ut de eo faciam, quem Judaeorum regem dicitis? 13. At illi denuo clamabant: Crucifige eum. 14. Et Pilatus: Quid enim mali fecit? inquit iis. At illi eo acrius clamare: Crucifige eum. 15. Igitur Pilatus volens plebi satisfacere, laxavit iis Barabbam, Jesumque verberavit, et iis crucifigendum tradidit. 16. Et milites eo extra atrium, hoc est praetorium, educto, totam cohortem convocant, 17. Eumque purpura induunt, et ei implexam spineam coronam imponunt, 18. Eumque sic salutare incipiunt: Salve rex Judaeorum: 19. Ejusque caput arundine tundunt, et eum conspuunt, ac positis genibus venerantur. 20. Deinde postquam ei illuserunt, spoliant eum purpura, ipsiusque vestimentis induunt: tum crucifigendum educunt: 21. Et praetereuntem quendam Simonem Cyrenaeum, rure venientem, Alexandri Rufique patrem, cogunt ejus ferre crucem. 22. Eumque ad locum Golgotha ducunt, quod Calvariae locum significat: 23. Et ei murrinum vinum bibere dant, id quod ille non accepit. 24. Eo autem crucifixo, partiti sunt ejus vestimenta, jacta super iis sorte, quid quisque auferret. 25. Erat hora tertia cum eum crucifixerunt, 26. Inscripto hoc ejus criminis titulo: REX JUDAEORUM. 27. Et cum eo latrones duos, alterum ad dexteram, alterum ad sinistram, crucifixerunt. 28. Ita comprobatum est scriptum illud, quod sic habet: Et inter sceleratos habitus est. 29. Praetereuntes autem ei maledicebant, capita quassantes, et dicentes: Vah qui templum dissolvis, et triduo instauras, 30. Serva te ipsum, et de cruce descende. 31. Similiter et pontifices inter sese illudentes, cum scribis dicebant: Alios servavit, se ipsum servare non potest. 32. Christus ille Israelitarum rex, descendat nunc de cruce, ut eo viso credamus. Item qui cum eo erant crucifixi, convicium ei faciebant. 33. Hora sexta autem exstiterunt per totam terram tenebrae, usque ad horam nonam. 34. Ac hora nona exclamavit Jesus magna voce, dicens: Eloi eloi lama sabachtani: quorum verborum haec notio est: Mi Deus, mi Deus, cur me dereliquisti? 35. Quo audito, quidam eorum que aderant, dicebant eum Eliam vocare. 36. Quidam autem accurrit, et impleta aceto spongia, arundinique affixa, ei bibere dat, dicens: Sinite videamus an eum ereptum veniat Elias. 37. Et Jesus, emissa magna voce expiravit, 38. Et templi velum a summo ad imum in duas partes fissum est. 39. Ac videns centurio, qui ei ex adverso astabat, eum ita clamantem expirasse, dixit: Profecto hic homo filius erat Dei. 40. Erant etiam mulieres procul spectantes, in quibus erat Maria Magdalena, et Maria Jacobi minoris, Josisque mater, et Salome, 41. Quae etiam dum ille erat in Galilaea, eum sequi, eique ministrare consueverant: itemque aliae multae, quae cum eo Hierosolymam ascenderant. 42. Postquam jam advesperavit, cum esset praeparatio, hoc est antesabbatum, 43. Venit Josephus ab Arimathaea honestus senator, qui et ipse Dei regnum exspectabat: et ad Pilatum ausus ingredi, petiit Jesu corpus. 44. Pilatus miratus si jam mortuus esset, arcessito centurione, sciscitatus est ex eo, quam dudum esset mortuus? 45. Quo a centurione cognito, donavit Josepho corpus. 46. Et ille empto linteo eum demisit, et involutum linteo posuit in monumento, quod ex petra excisum erat: et monumenti ostium ingens saxum advolvit, 47. Spectantibus Maria Magdalena, et Maria Josis matre, ubinam poneretur.
Caput XVI
recensereMulierum unguenta. Redivivus Jesus in Galilaeam. Idem ter visus. Discipulorum incredulitas. Missio evangelii, et baptismi mandata. Notae credentium. In caelum Jesus. Apostolorum officium.
1. Exacto sabbato, Maria Magdalena, et Maria Jacobi mater, et Salome, emptis aromatis, ut eum unctum irent, 2. Valde mane prima post sabbatum die veniunt ad monumentum, orto jam sole. 3. Ac dum inter sese quaerunt, quis sibi saxum avolveret ab ostio monumenti, 4. Intuitae vident avolutum esse saxum, quod erat permagnum: 5. Ac monumentum ingressae, viderunt adolescentem ad dexteram sedentem, alba stola vestitum, et expaverunt. 6. Et ille: Ne expavescite, inquit iis. Jesum quaeritis Nazarenum crucifixum: surrexit, non est hic: en locus ubi positus fuit. 7. Sed ite nuntiatum ejus discipulis, et Petro, eum praeire iis in Galilaeam: illic eum esse visuros, ut iis praedixit. 8. Igitur illae egressae celeriter ex monumento, fugerunt, idque tremore correptae, atque attonitae: neque cuiquam quidquam dixerunt, utpote quae metuerunt. 9. Resurrexit autem mane, primo post sabbatum die, et apparuit primum Mariae Magdalenae, ex qua septem ejecerat daemonia: 10. Id quod illa nuntiatum iit iis, qui cum eo fuerant, lugentibus atque plorantibus. 11. At illi audientes eum vivere, et ab ea visum esse, non crediderunt. 12. Postea duobus eorum ambulantibus apparuit alia forma, rus euntibus, 13. Id quod illi ceteris nuntiatum ierunt: sed ne illis quidem crediderunt. 14. Tandem discumbentibus illis undecim apparuit, et iis incredulitatem ac pervicaciam exprobravit, quod iis, qui se resurrexisse viderant, non credidissent: 15. Iisque dixit: Ite in totum orbem, praedicate evangelium omni creaturae: 16. Qui crediderit, et baptizatus fuerit, servabitur: qui vero non crediderit, condemnabitur. 17. Signa autem eos qui crediderint, haec sequentur: in nomine meo daemonia ejicient: linguis loquentur novis: 18. Serpentes tollent: et si quid mortiferum biberint, non iis nocebit: cum aegrotis manus imponent, illi bene habebunt. 19. Igitur Dominus postquam eos allocutus est, sublatus est in caelum, et ad Dei dextram sedit. 20. Illi vero digressi, ubique praedicarunt Domino adjuvante, et orationem sequentibus signis confirmante.