 Evangelium auctore Marco |
Evangelium auctore Joanne  |
Caput I
recensereEvangelistae multi. Lucae sectator Theophilus. Zacharias et conjux senes, justi, soli. Gabriel de puero cum gaudio, gratia, dignitate, victu, spiritu eliano, fructu. Senex diffidens fit mutus. Anus gravida. Angeli ad Mariam aditio. Inter hos colloquium: illius discessio. Virgo ad cognatam. Fetus in utero exultatio. Elisabetae gratulatio. Virginis hymnus, mora, reditio. Pueri ortus, circumcisio, nomen. Seni eloquium restitutum. Popularium pavor. Nati favor. Patris hymnus. Pueri profectus et habitatio.
1. Quando quidem aggressi sunt multi narrationem contexere compertarum apud nos rerum, 2. Quemadmodum nobis tradiderunt, qui ab initio et spectatores et administratores rei fuerunt: 3. Visum est etiam mihi, qui omnia a capite diligenter consectatus sim, tibi ordine scribere, optime Theophile, 4. Ut quas auditione accepisti res, eas certo cognoscas. 5. Fuit temporibus Herodis Judaeae regis sacerdos quidam nomine Zacharias, Abianae classis: cujus uxor erat Aharone prognata, nomine Elisabeta. 6. Erant autem ambo apud Deum justi, sese in omnibus Domini praeceptis ac institutis gerentes inculpatos. 7. Sed non erant iis liberi: quandoquidem et Elisabeta sterilis erat, et ambo aetate provecta. 8. Accidit, dum is in suae classis ordine sacerdotio coram Deo fungitur, 9. Ex more sacerdotii ut ei suffiendi sors obtingeret. Itaque in Domini aedem ingressus est, 10. Omni populi multitudine foris hora suffitionis orante, 11. Apparuit autem ei Domini angelus ad arae suffitoriae dexteram astans. 12. Quo viso, turbatus Zacharias, et timore perculsus est. 13. Sed eum sic allocutus est angelus: Ne metue, Zacharia, nam exauditae sunt tuae preces: et tua conjux Elisabeta tibi filium pariet, quem Johannem nomine vocabis, 14. Qui tibi gaudio erit et laetitiae, multique ex ejus nativitate gaudebunt: 15. Erit enim in Domini conspectu magnus: nec vinum, nec temetum bibet, ac sacro spiritu plenus erit jam ab utero matris, 16. Et Israelitarum multos ad Dominum ipsorum Deum reconciliabit, 17. Eumque antecedet ipse, Eliano spiritu potentiaque praeditus, ut patrum animos ad natos convertat, et contumaces ad justorum prudentiam perducat, Dominoque compositum populum praeparet. 18. At Zacharias: Unde istud cognoscam? inquit angelo: cum et ego sim senex, et uxor mea jam grandis natu? 19. Cui angelus respondens inquit: Ego sum Gabriel, qui Deo appareo, et missus sum ut te alloquerer, tibique haec laeta nuntiarem. 20. Atque hoc sic habeto, te fore mutum, et loquendi impotem donec haec evenerint: quoniam meis dictis non credidisti, quae suo tempore comprobabuntur. 21. Exspectabat autem populus Zachariam, eumque tamdiu in aede morari mirabatur. 22. Is vero egressus, eos alloqui non poterat: itaque intellexerunt, eum visum aliquod in aede vidisse. Ipse vero iis innuebat, remansitque mutus: 23. Ac peracto sui muneris spatio, domum petiit. 24. Post id tempus concepit ejus uxor Elisabeta, et se quinque menses abdidit, 25. Propterea quod haec ei praestitisset Dominus, dum ejus inter homines dedecus abolere curat. 26. Mense autem sexto missus est a Deo angelus Gabriel, in oppidum Galilaeae, nomine Nazaretham, 27. Ad virginem desponsam viro, qui nomen habebat Josephus, ex domo Davidis: Virginis autem Maria nomen erat. 28. Ad eam ingressus angelus, dixit: Salve accepta, cui Dominus adest, quaeque es mulierum fortunatissima. 29. At illa, eo viso, ejus sermone turbata, cogitabat qualis esset ea salutatio. 30. Et angelus: Ne metue, Maria: nam propitium habes Deum: 31. Ac scito, te utero concepturam, parituramque filium quem Jesum nomine vocabis. 32. Is erit magnus, et Supremi filius vocabitur: eique dabit Dominus Deus solium Davidis, ejus parentis, 33. Isque in Jacobeorum domum regnabit in perpetuum, nec ullus ejus regni finis erit. 34. At Maria: Quo pacto fiet istud? inquit angelo: cum ego virum nesciam? 35. Et ille respondens: Te Spiritus Sanctus, inquit, invadet, et Supremi vis inumbrabit: itaque sanctus iste partus dicetur Dei filius. 36. Et quidem Elisabeta, cognata tua, concepit et ipsa filium in senectute sua: eique jam sextus hic mensis agitur, quae tamen sterilis dicebatur. 37. Adeo nulla res est, quam Deus facere non possit. 38. Tum Maria: Ecce me Domini servam, eveniat mihi ita ut tu dixisti. Ita angelus ab ea discessit. 39. Per eos dies profecta est Maria festinanter in montana, in urbem Judaeae: 40. Et ingressa domum Zachariae, salutavit Elisabetam. 41. Atque ubi audivit Elisabeta Mariae salutationem, exsultavit infans in ejus utero: repletaque Sancto Spiritu Elisabeta. 42. Exclamavit magna voce, et inquit: Tu es mulierum felicissima: felix et istius ventris fetus. 43. Unde autem hoc mihi, ut me mei Domini mater invisat? 44. Nam simul ac tuae salutationis vox pervenit ad meas aures, exsultavit laetitia infans in ventre meo. 45. Beatam te, quae credideris perfectum iri quae tibi a Domino significata sunt. 46. Tum Maria sic fatur: Magnificat animus meus Dominum, 47. Exsultatque mea mens de Deo servatore meo: 48. Qui spectaverit humilitatem ancillae suae, unde me in posterum beatam praedicatura sunt omnia saecula. 49. Quoniam mihi magna fecit praepotens ille, cujus et nomen sanctum est, 50. Et clementia perennis erga reverentes eum. 51. Qui fortia patrat suo bracchio, profligat eos qui animi fastu insolescunt. 52. Deturbat potentes de foliis, et humiles extollit. 53. Esurientes bonis explet, et divites inanes dimittit. 54. Subvenit Israelitis suis clementiae memor, 55. Quemadmodum majoribus promiserat nostris, Abrahamo, et ejus futurae posteritati. 56. Mansit autem Maria cum ea circiter menses tres: deinde domum revertit. 57. Elisabeta autem, exacto ad pariendum tempore, filium genuit. 58. Et ejus vicini atque cognati, audientes quanta Dominus erga eam usus esset clementia, congratulabantur ei. 59. Octavo autem die puerum circumcisum ierunt: et eum patris ejus nomine Zachariam appellabant: 60. Sed contradixit ejus mater: Non ita, inquit, sed vocabitur Johannes. 61. Cui illi: Nullus est, inquiunt, in cognatione tua, qui isto nomine nuncupetur. 62. Deinde innuunt ejus patri, quid eum vellet appellari. 63. Et ille, petita tabella, scripsit, ejus nomen esse Johannem: id quod mirati sunt omnes. 64. Atque ille aperto protinus ejus ore, solutaque lingua, loqui coepit, Deo gratias agens. 65. Metuque correpti sunt omnes eorum finitimi, ac per omnia Judaeae montana dictitabantur haec omnia: 66. Quae quicumque audierant, in animo reponebant, cogitantes, quidnam futurus esset ille puer? Atque ei Domini manus aderat. 67. Zacharias autem pater ejus, Sancto Spiritu plenus, vaticinatus est his verbis: 68. Grates Domino Israelitarum Deo, qui populi sui liberationem procuret, 69. Erigatque nobis cornu salutis in domo sui Davidis: 70. Quemadmodum promiserat priscorum ore sanctorum suorum vatum, 71. Quo vindicemur ab hostibus nostris, et ex omnium manu qui nos odere: 72. Ut utatur clementia erga majores nostros, et sui sancti foederis recordetur: 73. Qui jurejurando promiserit Abrahamo patri nostro, 74. Daturum se nobis, ut intrepide, ex hostium nostrorum manu liberati, 75. Ipsum coram pie justeque colamus, toto vitae nostrae tempore. 76. Et puer Supremi vates vocabere: praeibis enim Domino, paratum vias ejus, 77. Ad dandam salutis cognitionem ejus populo, quod iis venia datur peccatorum, 78. Per intimam Dei nostri misericordiam qua nos ex alto visit ortus, 79. Qui appareat iis qui in tenebris et atra nocte degunt, ad dirigendos pedes nostros in viam pacis. 80. Puer autem crescebat, et spiritu confirmabatur, ac in desertis agebat usque ad diem, qua Israelitis ostenderetur.
Caput II
recensereOrbis census. Mariae partus in stabulo: ad pastores angelus de Christo: vox caelestis: pastores ad infantem. Mariae cura: in circumcisione Jesus: puer Deo sistitur: fertur ex lege. Simeonis canticum, ad Mariam vaticinium. Vates Anna. Josephi reditus Nazaretham. Pueri ingenium, virtus: ejusdem in fano dissertatio. Mariae natique dicta. Parentum ignoratio: pueri obsequium, et profectus in horas.
1. Per id tempus decreto promulgatum est ab Augusto Caesare, ut censeretur totus orbis, 2. Qui primus census habitus est Quirino praetore Syriae. 3. Igitur cum omnes ad profitendum in suam quisque civitatem proficiscerentur, 4. Ascendit etiam Josephus ex Galilaea, ex oppido Nazaretha, in Judaeam, in Davidis oppidum, quae Bethlehema vocatur, quod esset ipse Davidicae domus atque familiae: 5. Ut profiteretur una cum Maria desponsa sibi uxore praegnante. 6. Accidit autem, ut dum illic sunt, illa exacto ad pariendum tempore, 7. Filium suum pareret primogenitum: quem fasciis involvit, et in praesaepi reclinavit, quod iis in diversorio locus non esset. 8. Erant pastores in eadem regione excubantes, et nocturnis vigiliis ovile suum custodientes: 9. Quibus ecce Domini angelus astitit, eosque Domini splendor circumfulsit, et magno timore perterritos, 10. Sic est angelus allocutus, Ne timete: en ego vobis enim ingentem nuntio laetitiam, toti populo futuram: 11. Videlicet vobis hodie natum esse servatorem, qui Christus Dominus in oppido Davidis. 12. Atque hoc vobis signum erit: invenietis infantem fasciis involutum, jacentem in praesaepi. 13. Et repente exstitit cum angelo caelestium copiarum multitudo, Deum laudantium, et ita dicentium: 14. Gloriam supremis Deo, et in terra pax: erga homines benevolentia. 15. Deinde ubi ab iis discesserunt in caelum angeli, pastores illi cohortati sunt invicem, ut Bethlehemam peterent, et viserent quid rei accidisset, quod Dominus sibi declarasset. 16. Itaque celeriter profecti, invenerunt Mariam et Josephum, et jacentem in praesaepi infantem: 17. Quo viso, praedicarunt quid sibi de puero illo dictum fuisset. 18. Ac quotquot audierunt, ea mirati sunt, quae iis a pastoribus dicta sunt, 19. Maria vero eas res omnes observabat, cum animo suo perpendens, 20. Redierunt autem pastores Deum celebrantes atque collaudantes, propter ea omnia quae et audiverant, et quemadmodum iis praedictum fuerat, viderant. 21. Postquam dies octo ad circumcidendum puerum completi sunt, nuncupatum ejus est nomen JESUS: quod nuncupatum fuerat ab angelo, priusquam in utero conciperetur. 22. Completis autem eorum purificationis diebus, ex lege Mosis tulerunt eum Hierosolymam, ut Domino sisterent, 23. (Quemadmodum in Domini lege scriptum est, scilicet omnem marem, qui vulvam aperuisset, Domino sacrum esse dicendum,) 24. Utque munus conferrent, quemadmodum in Domini lege dictum est, par turturum, aut duos pipiones. 25. Erat tum Hierosolymae homo nomine Simeon, qui homo justus erat, et religiosus, exspectans Israelitarum consolationem, et sancto spiritu praeditus. 26. Huic fuerat Sancti Spiritus oraculo dictum, non prius esse mortem sensurum, quam Domini Christum vidisset. 27. Is instinctu Spiritus venit in fanum, atque ubi intulerunt parentes puerum Jesum, ut de eo ex legis ritu facerent, 28. Ipse cum suis ulnis excepit, Deoque gratias egit his verbis: 29. Nunc dimittis tuum me, Domine, secundum promissionem tuam placide. 30. Quandoquidem vidi meis oculis salute tuam: 31. Quam omnibus expositam populis parasti. 32. Lumen gentibus patefaciendum, et tuorum Israelitarum gloriam. 33. Mirabantur autem ejus pater atque mater, ea quae de eo dicebantur, 34. Iisque fausta precatus Simeon, ejus matrem Mariam sic affatus est: Scito hunc multorum vel casui vel resurrectioni in Israelitis destinatum esse, et signum fore cui contradicatur. 35. Quin tuum quoque animum penetrabit gladius, ut patefiant multarum mentium cogitationes. 36. Erat autem Anna vates, Phanuelis filia, ex Aseriana tribu: quae multum aetate provecta, vixerat annos cum viro septem a virginitate sua: 37. Eratque eadem vidua annorum circiter quattuor et octoginta, quae ex sano non discedebat, jejuniis precibusque noctes et dies Deum colens. 38. Haec eadem hora supervenit, et Domino gratias agere, deque eo loqui coepit omnibus, qui Hierosolymis liberationem exspectabant. 39. Et illi omnibus ex lege Domini peractis redierunt in Galilaeam, in oppidum suum Nazaretham. 40. Puer vero crescebat, et spiritu confirmabatur, sapientiaque replebatur, eique aderat Dei gratia. 41. Proficiscebantur autem ejus parentes quotannis Hierosolymam festis paschae. 42. Igitur dum jam erat annorum duodecim, cum illi Hierosolymam ex more festorum ascendissent, 43. Diesque peregissent, iis revertentibus remansit puer Jesus Hierosolymae. 44. Id quod ignorantes ejus parentes, eum in comitatu esse rati, postquam iter unius diei fecerunt coeperunt eum inter cognatos et familiares conquirere: 45. Eoque non invento, reverterunt Hierosolymam eum quaesitum. 46. Accidit autem ut post triduum eum in fano invenerint, inter magistros sedentem, eosque audientem ac interrogantem. 47. Stupebant autem omnes eum audientes, ejus acumen, ac responsiones, 48. Atque eo viso attoniti sunt illi, eumque sic est allocuta mater: Nate, cur nobis ita fecisti? en pater tuus et ego te dolentes quaerebamus. 49. At ille: Quorsum me quaerebatis? inquit iis. An nesciebatis, mihi agenda esse mei patris negotia? 50. At illi, quid ille sibi dixisset, non intellexerunt. 51. Et ille cum iis descendit, venitque Nazaretham, et iis erat morigerus. Ejus autem mater eas res omnes animo observabat, 52. Et Jesus sapientia, et aetate, et gratia, tum apud Deum proficiebat, tum apud homines.
Caput III
recensereJoannis habitatio, concio, objurgatio acerba, praecepta: hujus et Christi collatio, item baptismatum. Christi potestas. Herodis scelus. Baptistae carcer. Christi baptismus., Vox caelestis, cum Spiritu Sancto imagine columbae. Jesu aetas, genealogia adusque Adamum et Deum.
1. Anno autem imperii Tiberii Caesaris decimo quinto, Pontio Pilato Judaeae praetore, Herode Galilaeae tetrarche: Philippo ejus fratre Ituraeae et Trachonitidis regionis tetrarche, et Lysania Abylenae tetrarche, 2. Pontificibus Anna et Caiapha, habitus est a Deo sermo ad Johannem Zachariae filium in solitudine: 3. Isque venit per omnem Jordanis oram, emendationis vitae baptisma publicatum, ad peccatorum veniam: 4. Quemadmodum in vatis Esaiae effatorum libro scriptum est, dum dicit: Vox clamantis in solitudine: Praeparate Domini viam, rectas facite semitas ejus. 5. Omnis et vallis complebitur, et mons collisque deprimetur, et prava in recta, et aspera viae redigentur in planas, 6. Aspicientque mortales omnes divinam salutem. 7. Dicebat igitur hominum vulgo, qui proficiscebantur ut ab eo baptizarentur: Viperina progenies, quis vos summovit futuram iram fugere: 8. Edite ergo dignos correcta vita fructus: neu velitis apud vos sic cogitare, Patrem habemus Abrahamum. Dico enim vobis: posse Deum ex his lapidibus Abrahamo suscitare natos. 9. Jam vero securis arborum radici admota est. Itaque omnis arbor bonum fructum non edens, excidenda et in ignem est conjicienda. 10. Et a vulgo sic interrogatus; Quid ergo agemus? 11. Respondit iis in hunc modum: Qui duas habet tunicas, impertiat non habenti: et qui habet cibaria, itidem faciat. 12. Venerunt item publicani ut lavarentur: eique dixerunt: Magister, quid agemus? 13. Quibus ille: Nihil amplius, inquit, exigite, quam quantum vobis praescriptum est. 14. Interrogarunt eum etiam milites his verbis: Et nos quid agemus? Quibus ille: Neminem, inquit concutite, neve calumniamini, et vestris este stipendiis contenti. 15. Dubitante autem populo, omnibusque de Johanne animo cogitantibus, num is esset Christus, 16. Johannes sic est omnes allocutus: Ego quidem aqua vos baptizo: sed adventat quidam ita me praestantior, ut ego dignus non sim qui ejus calceorum solvam corrigiam. Is vos Sancto Spiritu et igne baptizabit. 17. Habet autem in manu vannum suam, arcamque suam perpurgabit, et frumentum in horreum suum comportabit, paleam autem igni cremabit inexstincto. 18. Ita multa etiam alia monens, populum instituebat. 19. At Herodes tetrarches, cum ab eo de Herodiade, sui fratris uxore, deque tot quae committebat, sceleribus argueretur, 20. Hoc insuper ad omnia alia adjecit, quod Johannem in carcerem conclusit. 21. Accidit autem, ut baptizato omni populo, nec non Jesu baptizato, ac orante, aperiretur caelum, 22. Descenderetque Spiritus Sanctus corporea specie, quasi columba, in eum, et exsisteret de caelo vox dicens: Tu es meus carissimus filius, tu mihi acceptus es. 23. Incipiebat autem Jesus annorum esse fere triginta, Josephi (ut putabatur) filius, Elis filii, 24. Mathati filii, Levis filii, Melchis filii, Jannae filii, Josephi filii, 25. Mattathiae filii, Amosi filii, Naumi filii, Essis filii, Naggae filii, 26. Maathi filii, Mattathiae filii, Semeis filii, Josephi filii, Judae filii, 27. Johannae filii, Resiae filii, Zorobabelis, filii Salathielis filii, Niris filii, 28. Melchis filii, Addis filii, Cosami filii, Elmadami filii, Heris filii, 29. Hiesonis filii, Eliezeris filii, Joremi filii, Matthae filii, Levis filii, 30. Simeonis filii, Judae filii, Josephi filii, Jonami filii, Eliacimi filii, 31. Meleae filii, Menami filii, Mathathami filii, Nathani filii, Davidis filii, 32. Isaei filii, Obedis filii, Boozi filii, Salmonis filii, Naassonis filii, 33. Aminadabi filii, Arami filii, Esromi filii, Pharis filii, Judae filii, 34. Jacobi filii, Isaaci filii, Abrahami filii, Tharae filii, Nachoris filii, 35. Saruchi filii, Ragavi filii, Phaleci filii, Hebris filii, Salae filii, 36. Cainanis filii, Arphaxati filii, Semi filii, Noae filii, Lamechi filii, 37. Mathusalae filii, Enochi filii, Jarethi filii, Maleleelis filii, Cainanis filii, 38. Enosi filii, Sethi filii, Adami filii, Dei filii.
Caput IIII
recensereIn solitudine Christus, tentatus, jejunus, esuriens, contra diabolum. Christi in Galilaea doctrina. Nazarethae lectio, de Jesu vaticinium. Concio, responsum. Jesu de vate in patria, de Elia, et Syro. Jesu a suis evasio. Capernai concio. Daemoniacus. Simonis socrus. Daemones de Jesu, objurgati.
1. Jesus vero Sancto Spiritu plenus, reversus est Jordane, et spiritus instinctu actus in solitudinem, 2. Ac quadraginta dies tentatus est a diabolo, per quos dies cum nihil comedisset, et iis finitis tandem esuriret, 3. Dixit ei diabolus: Si Dei filius es, jube huic lapidi ut fiat panis. 4. Cui Jesus respondens: Scriptum est, inquit, non solo pane vivere hominem, sed etiam eo omni quod ex ore Dei proficiscitur. 5. Tum: diabolus eum in excelsum montem subduxit, et ei omnia mundi regna momento temporis ostendit, 6. Eumque sic allocutus est diabolus: Hanc ego omnem potestatem, eorumque gloriam omnem tibi dabo. Nam ea mihi tradita est, ita ut cuicumque velim, eam donem. 7. Quod si tu me coram adoraveris, erunt omnia tua. 8. At Jesus ei respondens: Abi ex conspectu meo, Satana, inquit. Scriptum est enim: Dominum Deum tuum adorato, eumque solum colito. 9. Duxit item eum Hierosolymam, et in templi pinnis collocavit, atque ita allocutus est: Si Dei filius es, jace te ipsum hinc deorsum: 10. Nam ita scriptum est: Angelis suis de te mandabit, ut te custodiant, 11. Manibusque sustineant, ne pedibus in lapides impingas. 12. At Jesus sic ei respondit: Dictum est, Dominum Deum tuum ne tentato. 13. Et diabolus, peracta omni tentatione, ab eo discessit ad tempus. 14. Jesus vero vi spiritus rediit in Galilaeam, dimanavitque ejus fama per totam regionem finitimam: 15. Et ipse docebat in eorum collegiis, ab omnibusque celebrabatur. 16. Venit autem Nazaretham, ubi fuerat educatus: et ingressus (ut erat ei mos) die sabbati in collegium, surrexit ad legendum. 17. Traditus est autem ei vatis Esaiae liber: quo libro explicato, reperit locum, ubi sic scriptum erat. 18. Spiritu Domini praeditus sum, quandoquidem me unxit, me ad laeta pauperibus nuntianda misit, ad medicandum mente fractis, 19. Ad edicendam captivis libertatem, et caecis visum, ad calamitosos in libertatem emittendos, ad edicendum favorabilem Domini annum. 20. Deinde plicato libro, et ministro tradito, resedit: et omnium in collegio oculis in eum intentis, 21. Coepit iis dicere: Id scriptum hodie esse audientibus iis comprobatum. 22. Atque omnes de eo testabantur, et orationis gratiam mirabantur, quae ex ejus ore manabat, ac ita dicebant: Nonne hic est Josephi filius? 23. Et ille: Omnino (inquit iis) mihi dicetis hoc proverbium, Medice cura te ipsum. Quae Capharnai facta audivimus, fac etiam hic in tua patria. 24. Hoc vobis confirmo, inquit, nullum vatem acceptum esse in sua patria. 25. Atque hoc a me certo sic habetote: Multae viduae erant Eliae temporibus apud Israelitas, cum caelo per tres annos et sex menses clauso, exstitit gravis fames per totam terram. 26. Et tamen ad earum nullam missus est Elias, sed tantum ad Sarephtham Sidonium oppidum, ad mulierem viduam: 27. Et multi erant sub Elisaeo vate leprosi apud Israelitas, et tamen nullus eorum purgatus et, sed tantum Naaman Syrus. 28. Haec audientes omnes in collegio, ira pleni surrexerunt, 29. Eumque ex oppido ejecerunt, et usque ad montis cacumen (in quo constructum erat eorum oppidum) duxerunt, ut eum praecipitarent. 30. At ille per medios digressus abiit, 31. Et Capharnaum Galilaeae oppidum degressus, docebat eos sabbatis: 32. Atque illi ejus doctrinam stupebant, quippe cujus in oratione inesset auctoritas. 33. Erat autem in collegio homo habens impuri daemonii spiritum, qui magna voce sic exclamavit: 34. Heu, quid tibi nobiscum rei est, Jesu Nazarene? venisti perditum nos? Novi te quis sis, Sanctus Dei. 35. At Jesus eum objurgavit: Obmutesce, inquit, et ex isto exi. Tum daemonium, illo in medium prostrato, exiit ex eo, nihilque laesit eum. 36. Qua re attoniti omnes, inter sese hunc in modum colloqui: Quae est haec oratio, quod cum auctoritate potentiaque spiritibus immundis ita imperat, ut exeant? 37. Atque ejus fama in omnia finitimae regionis loca dimanabat. 38. Digressus autem ex collegio, intravit in Simonis domum. Laborabat autem Simonis socrus gravi febre. Itaque illi eum pro ea rogarunt. 39. Et ille supra eam astans, febrem objurgavit, et febris eam reliquit: atque illa continuo surrexit, iisque ministrare coepit. 40. Occidente autem sole, omnes quicumque variis morbis aegrotos habebant, eos ad eum adducebant: et eos ille, impositis unicuique manibus, sanavit. 41. Exibant etiam ex multis daemonia, ita clamantia: Tu es Christus Dei filius. Sed objurgans ille, non sinebat ea dicere, se scire eum esse Christum. 42. Deinde orta die, digressus, concessit in desertum locum: eumque vulgo quaerentes homines, ad eum venerunt, eumque ne ab ipsis discederet retinebant. 43. At ille iis dixit, oportere se aliis quoque civitatibus nuntiare Dei regnum: ad id enim se esse missum. 44. Ita per Galilaeae collegia praedicabat.
Caput V
recensereChristus e navi docens. Piscium praeda. Piscatores Jesus sectatores. Leprosus ad fanum. Jesus orans. Per tegulas paralyticus. Jesus in noxas, et morbum. Levi vocatio. Pravi Jesu convivae. Pharisaei confutati. Christi manus. Collationes aegrorum, nuptiarum, vestis, vini.
1. Cum autem hominum turba divini sermonis audiendi gratia ei incumberet, ad Genesarethicum lacum astanti, 2. Conspicatus duo navigia ad lacum stantia (de quibus degressi piscatores retia lavabant) conscendit navigiorum alterum, quod Simonis erat: 3. Eumque monuit ut paulum a terra summoveret, reseditque, et hominum turbam ex navigio docere coepit. 4. Deinde facto loquendi fine, Simoni jussit, ut in altum subduceret, utque sua retia laxarent ad praedam. 5. Cui Simon respondit: Praeceptor, tametsi totam noctem laborantes nihil cepimus, tamen ad tuum dictum laxabo rete. 6. Atque eo facto, tantam piscium multitudinem concluserunt, ut disrumperetur eorum rete. 7. Itaque sociis innuerunt, qui in altero erant navigio, ut se adjutum venirent. Qui ubi venerunt, utramque navem adeo repleverunt, ut eae summergerentur. 8. Eo viso, Simon Petrus ad ejus genua se abjecit, et, Discede a me, inquit, nam ego nocens homo sum Domine. 9. Erat enim stupore correptus tum ipse tum omnes ejus comites, ob piscium quam ceperant praedam. Similiter et Jacobus ac Johannes, Zebedaei filii, qui erant Simoni socii. 10. At Jesus Simoni dixit: Ne metue, deinceps homines capies. 11. Deinde illi deductis ad terram navibus, eum, relictis omnibus, secuti sunt. 12. Cum esset autem in quodam oppido, ecce vir quidam lepra scatens, qui viso Jesu pronus accidit, eumque sic oravit: Domine, si vis, potes me purgare. 13. Et ille porrecta manu eum tetigit, et, Volo, inquit, purgator: et protinus ab eo lepra discessit. 14. Ille autem ei praecepit ne cui diceret: sed i ostensum te sacerdoti, et ob tui purgationem libato quod praecepit Moses, ut sit iis testimonio. 15. Increbrescente autem sermone de eo, ingens ad eum conveniebat hominum multitudo, ut audirent, et ab eo a suis morbis sanarentur. 16. Ipse vero in deserta loca secedebat, ac supplicabat. 17. Quodam autem die cum doceret, assidentibus Pharisaeis, ac legis peritis, qui passim ex Galilaeae et Judaeae vicis, et a Hierosolyma convenerant, cumque Domini vis in illis sanandis adesset, 18. Viri quidam ferebant in lecto hominem, qui erat sideratus, eumque conabantur introferre, et ei proponere. 19. Cumque non invenirent qua eum introferrent propter turbam, conscenso tecto, per tegulas eum, una cum lectulo, in medium demiserunt ante Jesum. 20. Et ille, videns eorum fiduciam, dixit ei: Homo, ignoscuntur tibi tua peccata. 21. At Scribae et Pharisaei coeperunt hunc in modum cogitare: Quis est hic, qui tam impia loquatur? Quis ignoscere peccata potest, nisi solus Deus? 22. Et Jesus, cognitis eorum cogitationibus, sic eos affatus est: Quid cogitatis cum vestris animis? 23. Utrum facilius est dicere, Ignoscuntur tibi peccata tua? an dicere, Surge et ambula? 24. Atqui ut intellegatis potestatem habere filium hominis in terra ignoscendi peccata: Tibi dico: (inquit siderato) surge, et sublato lectulo tuo, i domum tuam. 25. Atque ille continuo in eorum conspectu surrexit: et eo, in quo jacebat, lectulo sublato, abiit domum suam, Deum laudans. 26. Ea re attoniti omnes Deum collaudare, metuque repleri, dicentes sese hodie incredibilia vidisse. 27. Postea egressus, et publicanum Levim nomine conspicatus ad publicanorum mensam sedentem, dixit ei: Sequere me. 28. Et ille, relictis omnibus, surrexit, eumque secutus est. 29. Fecit autem ei celebre convivium Levis domi suae: ubi cum ingens publicanorum aliorumque cum iis epulantium turba foret, 30. Fremebant Scribae et Pharisaei contra ejus discipulos, hujusmodi verbis: Cur cum publicanis et improbis cibum et potionem sumitis? 31. Quibus respondit Jesus in hunc modum: Non egent valentes medico, sed quibus male est. 32. Non veni vocatum insontes, sed sontes, ad frugem. 33. Illi vero sic ei dixerunt: Qui sit ut Johannis discipuli crebro jejunent, ac precibus utantur, itidem et Pharisaeorum? tui vero epulentur atque potent? 34. Quibus ille: Potestisne efficere, inquit, ut qui nuptias celebrant, donec iis sponsus adest, jejunent? 35. Sed veniet tempus, cum sponso privabuntur, atque eo quidem tempore jejunabunt. 36 Dicebat item iis hanc collationem: Nemo novae vestis pittacium adhibet veteri vesti, alioqui et novam scinderet, nec veteri quadraret ex nova pittacium. 37. Neque quisquam condit vinum novum in utres veteres: alioqui rumperet vinum novum utres, et ipsum efflueret, et utres perirent. 38. Sed vinum novum in novos utres condendum est: ita fit ut ambo conserventur. 39. Neque vero quisquam potato vetere, protinus vult novum: dicit enim vetus esse melius.
Caput VI
recensereDe spicis refutati pharisaei. Tabida manus. In Christum insidiae, is pernox orans. XII Apostoli. Beati qui. Qui miseri. Amandus hostis: plagae, vis, furta, lex naturae, mutuum, clementia. Temerarium judicium: largitas. Caeci cadentes, festuca, trabs. Arbor varia. Varius aedificator.
1. Accidit autem, ut cum Sabbato secundo primo iter per sata faceret, vellerent ejus discipuli spicas, manibusque confricatas comederent. 2. Quibus Pharisaeorum quidam sic dixerunt: Cur facitis quod Sabbatis facere non licet? 3. At Jesus iis respondens: Illudne non legistis, inquit, quod fecerit David, cum esuriret ipse et ejus comites? 4. Ut in Dei aedem ingressus, apposititios panes sumpserit, comederitque, et suis dederit comitibus, quibus tamen vesci non licet, nisi solis sacerdotibus. 5. Dominus est filius hominis (inquit iis) etiam Sabbati. 6. Accidit autem etiam alio Sabbato, ut in collegium ingressus doceret: ubi cum homo esset dextera manu tabida, 7. Observabant eum Scribae et Pharisaei, an in Sabbato curaret, ut crimen adversus eum invenirent. 8. At ille eorum cogitationes intellegens, dixit homini siccam habenti manum: Surge, et sta in medio. Cumque ille surrexisset et staret, 9. Dixit Jesus illis: Interrogabo vos, utrum Sabbatis bene facere liceat, an male facere: vitam servare, an perdere? 10. Deinde omnes illos circum intuitus, dixit homini: Porrige manum tuam, Quod postquam ille fecit, reddita est ejus manus tam sana, quam erat altera. 11. At illi furoris pleni, colloqui inter sese, quid Jesus facerent. 12. Per eos autem dies profectus est in montem ad orandum, et per nox oravit. 13. Deinde orto die discipulos suos convocavit, ex iisque duodecim elegit, quos etiam Apostolos nominavit: 14. Simonem, quem etiam Petrum nominavit, et Andream ejus fratrem: Jacobum et Johannem: Philippum et Bartholomaeum: 15. Matthaeum et Thomam: Jacobum Alphaei filium, et Simonem nomine Zelotam: 16. Judam Jacobi fratrem, et Judam Iscariotam, eum qui fuit proditor. 17. Cum his degressus, stetit in campestri loco, nec non ejus discipulorum grex et ingens hominum multitudo, ex omni Judaea, et Hierosolyma, et Tyria Sidoniaque ora, qui venerant ut eum audirent, et a suis morbis curarentur: 18. Item qui ab impuris spiritibus vexabantur. Atque illi sanabantur, 19. Eumque vulgus omne tangere conabatur: siquidem vis ab eo proficiscebatur, quae sanabat omnes. 20. Atque ille conjectis in discipulos suos oculis, sic dicere: Beati pauperes: nam vestrum est Dei regnum. 21 Beati qui nunc esuritis: nam saturabimini. Beati qui nunc ploratis: nam ridebitis. 22. Beati eritis, cum vos oderint homines, et separabunt, et conviciabuntur, vestrumque nomen tamquam malum propter filium hominis abicient. 23. Gaudete tum, et exsultate: scitote enim, grandem vobis esse mercedem in caelis: Eodem enim modo faciebant vatibus majores eorum. 24. Verum vae vobis divitibus: siquidem jam habetis vestrum solatium. 25. Vae vobis qui pleni estis: nam esurietis. Vae vobis qui nunc ridetis: nam lugebitis, atque plorabitis. 26. Vae vobis cum vobis bene dicunt omnes homines: idem enim faciebant falsis vatibus majores eorum. 27. Sed vobis hoc dico, auditores: amate inimicos vestros, bene facite iis qui vos odere, 28. Bene precamini iis qui vobis imprecantur: et pro iis orate qui vos afficiunt injuria. 29. Ferienti tibi malam, praebe etiam alteram: et auferentem tuum pallium, ne a tunica quidem prohibe. 30. Quin omnibus a te petentibus dato, et ab auferente tua ne repete: 31. Ac quemadmodum vultis ut vobis alii faciant, ita et vos iis facitote. 32. Quod si vestros amatores amatis, quae vobis debetur gratia? cum etiam improbi suos amatores amant. 33. Item, si iis bene facitis qui vobis bene faciunt, quae vobis gratia debetur, cum vel improbi idem faciant. 34. Et si iis commodatis, a quibus vos mutuum beneficium speratis, quae vobis debetur gratia? cum etiam improbi commodent improbis, ut paria recipiant. 35. Enimvero amate vestros inimicos, et bene facite et commodate, nihil inde sperantes: et vobis merces erit grandis, eritisque Supremi filii, qui sit erga ingratos ac malos benignus. 36. Este igitur misericordes, ut vester etiam pater est misericors. 37. Ne judicate, et non judicabimini: ne damnate, et non damnabimini. Remittite et vobis remittetur: 38. Donate, et vobis donabitur: vobis mensura bona, conferta, concussa, ac superfluens in sinum donabitur: eadem enim mensura qua metiemini, remetietur vobis. 39. Dicebat autem iis similitudinem: Potestne caecus caecum ducere? non ne ambo in foveam cadent? 40. Non est discipulus supra magistrum suum: quin praeclare cum quoque agitur, si eadem condicione est qua ejus magister. 41. Quid autem cernis festucam in tui fratris oculo, et trabem in tuo ipsius oculo non animadvertis? 42. Aut qui potes dicere fratri tuo: Frater, sine ut extraham festucam quae est in oculo tuo: ipse trabem, quae in oculo tuo est, non cernens? Histrio, extrahe prius trabem ex oculo tuo, tum demum cernes ut festucam extrahas, quae est in tui fratris oculo. 43. Nulla enim nec bona arbor est, quae taetrum ferat fructum: nec arbor mala, quae bonum ferat fructum. 44. Nam ex suo quaeque fructu arbor cognoscitur. Non enim ex spinis colliguntur ficus, nec ex rubo vindemiatur uva, 45. Vir bonus ex bona sui cordis cella bonum profert: itemque vir malus ex mala sui cordis cella malum profert: utpote cum ex ejus cordis redundantia loquatur ejus os. 46. Quid vero me vocatis, Domine, Domine, cum quae ego dico non faciatis? 47. Quisquis ad me venit, meaque dicta et audit et exsequitur, demonstrabo vobis cui sit similis. 48. Est similis homini domum construenti, qui alte fodit, et fundamentum in petra jacit. Deinde si accidit inundatio, quamvis torrens in domum illam impingat, eam tamen convellere nequit, quippe in petra fundatam. 49. Qui vero audit, nec exsequitur, similis est homini qui domum in terra fine fundamento construxit, in quam domum si torrens irruit, ea protinus corruit, et ingentem trahit ruinam.
Caput VII
recensereCenturionis molestia, fides, laus, Servi sanitas. Filius viduae redivivus. Legatis a Joanne responsum: hujus laudes. Judaei puerorum similes. Mulieris unguentum ad mensam pharisaei: hujus confutatio. Creditores duo. Collatio Simonis ac feminas; istius fides.
1. Postquam omnem orationem suam audiente populo absolvit, ingressus est Capharnaum. 2. Cujusdam autem centurionis servus adeo graviter laborabat, ut jamjam obiturus esset, quem servum ille in pretio habebat. 3. Itaque audiens de Jesu, misit ad eum Judaeorum senatores oratum, ut suum servum sanatum veniret. 4. Et illi Jesum aggressi sedulo rogant, ita dicentes: Dignus est cui tu id praestes: 5. Amat enim gentem nostram, idemque nobis collegium construxit. 6. Jesus vero cum iis profectus est. Cumque jam domo non procul abesset, centurio, missis ad eum amicis, sic monuit: Domine, ne labora: non enim sum dignus cujus tu tectum subeas, 7. Ideoque mihi ipsi ad te veniendum non putavi. Sed jube verbo, et sanabitur puer meus. 8. Nam ego quoque, qui homo sum alterius potestati subjectus, et militibus praesum, si cui dico, vade, vadit: si alii, veni, venit: si servo meo, fac hoc, facit. 9. His auditis Jesus miratus est eum: et conversus, sequenti hominum multitudini dixit: Scitote me ne in Israelitis quidem tantam invenisse fidem. 10. Igitur domum reversi qui fuerant missi, aegrotum servum invenere sanum. 11. Accidit postridie ut proficisceret in oppidum nomine Naim, comitantibus eum frequentibus ejus discipulis, et ingenti hominum turba. 12. Atque ut oppidi portae appropinquavit, ecce efferebatur mortuus, unicus matri filius, eique viduae comitante eam frequente oppidanorum turba. 13. Ea visa, miseratus eam Dominus, dixit ei: Ne plora. 14. Deinde ad feretrum accessit, et id tetigit, cumque restitissent qui portabant, dixit: Adolescens, inquam tibi, surge. 15. Tum mortuus sedit, loquique coepit, atque ille eum matri suae tradidit. 16. Inde omnes metu correpti, Deum collaudare, dicentes, magnum apud ipsos ortum esse vatem, Deumque suorum curam habere. 17. Atque is sermo de eo totam Judaeam finitimamque regionem pervasit. 18. Haec omnia Johanni sui discipuli nuntiarunt: 19. Et Johannes advocatos duos quosdam suorum discipulorum, misit ad Jesum, qui ita dicerent: Tune is es qui venturus est? an alium exspectemus? 20. Igitur homines Jesum aggressi, dixerunt: Johannes Baptista nos ad te misit, ut ita diceremus, Tune is es qui venturus est? an alium exspectemus? 21. At Jesus eadem hora multos a morbis miseriisque et malis spiritibus curavit, multosque caecos visu donavit. 22. Deinde illis in haec verba respondit: Ite renuntiatum Johanni quae videritis ac audiveritis: caeci cernunt, claudi gradiuntur, leprosi purgantur, surdi audiunt, mortui resurgunt, pauperes evangelium docentur, 23. Et beatus est qui in me non offenderit. 24. Deinde digressis Johannis nuntiis, coepit ad vulgus hominum ita dicere de Johanne: Ad quid spectandum profecti estis in solitudinem? arundinem vento agitatam? 25. Sed quid spectatum profecti estis? hominem mollibus indutum vestibus? At qui splendido vestitu et deliciis utuntur, degunt in regiis. 26. Sed ad quid videndum profecti estis? Vatem? Immo vero, inquam vobis, etiam plus quam vatem. 27. Is est de quo scriptum est: Ego tibi meum praemissurus sum nuntium, qui tibi viam praeparet. 28. Hoc enim vobis dico: Major in mulierum progenie, vates Johanne Baptista nullus est: et tamen qui in Dei regno minimus est, major est eo. 29. Hoc audito, populus omnis et publicani Deum collaudarunt, Johannis baptismate baptizati. 30. At Pharisaei et legisperiti, Dei consilium (quantum in se fuit) resciderunt, ab illo non baptizati. 31. Et Dominus: Cui igitur rei, inquit, hujus nationis homines comparabo, et cui sunt similes? 32. Similes sunt, ut cum pueri in foro manentes, alii ad alios clamant in hunc modum: Nos vobis fistula cecinimus, et non saltastis: vobis luximus, et non plorastis. 33. Venit enim Johannes Baptista, qui nec panem comedit, nec vinum bibit: et dicitis eum habere daemonium. 34. Venit filius hominis, qui et comedit et bibit: et dicitis hominem esse edacem, vinosumque, et publicanorum ac improborum amicum: 35. Ita suis omnibus aliena est sapientia. 36. Rogavit autem eum Pharisaeorum quidam, ut secum epularetur: itaque ille in Pharisaei domum ingressus accubuit. 37. Tum mulier quaedam in urbe, eaque impudica, quod eum in Pharisaei aedibus epulari intellexerat, unguenti alabastrum ferens, 38. Ei a tergo flens, astitit ad pedes, coepitque ejus pedes lacrimis rigare, et capitis sui capillis abstergere, ac deosculari, et unguento ungere, 39. Quo viso Pharisaeus, qui eum invitaverat, sic apud sese cogitavit: Hic si vates esset, cognosceret quae qualisque femina sit, quae eum attrectat: est enim impudica. 40. At Jesus sic eum contra allocutus est: Simon, habeo quod tibi dicam. Cui ille, Dic, magister, inquit. 41. Duo debitores erant cuidam creditori, quorum alter quingentos debebat denarios, alter quinquaginta. 42. Ii quoniam solvendo non erant, ille utrique condonavit. Dic igitur, uter eorum plus eum amabit? 43. Cui Simon respondens: Is opinor, inquit, cui plus condonavit. Et ille: Recte judicas. 44. Deinde ad feminam conversus: Vides hanc feminam? inquit Simoni. Tu mihi domum tuam ingresso, ne aquam quidem ad lavandos pedes meos dedisti: at ea pedes meos et lacrimis rigavit, et sui capitis capillis extersit. 45. Tu mihi osculum non dedisti: ea vero, ex quo sum ingressus, mihi pedes deosculari non destitit. 46 Tu nec oleo mihi caput unxisti: at ea unguento mihi pedes etiam unxit. 47. Quamobrem sic habeto, ei ejus peccata, quae multa sunt, ignosci quoniam multum amavit. Cui vero paulum ignoscitur, paulum amat. 48. Ignoscuntur tibi peccata, inquit ei. 49. At convivae apud sese cogitare coeperunt, quisnam is esset, qui etiam peccata ignosceret? 50. Et ille ad mulierem: Tua te fides servavit, inquit: abi salva.
Caput VIII
recensereSeminis varia sors, explicatio. Candela in domo. Christi proximi. Procella. Christi quies. Pavor suorum. Tranquillitas. Legio in porcos. Gadareni contra Jesum. Profluvium diuturnum. Jairi filia rediviva.
1. Deinceps vadebat oppidatim et pagatim praedicens, Deique regnum nuntians, comitantibus eum duodecim, 2. Et quibusdam feminis, quae fuerant a malis spiritibus morbisque curatae, Maria nomine Magdalena, ex qua septem exierant daemonia, 3. Et Johanna Chuzae uxore, procuratoris Herodis, et Susanna, aliisque multis, quae ei de suis facultatibus ministrabant. 4. Confluente autem ingenti multitudine, et hominibus passim ex oppidis eum adeuntibus, sic per similitudinem locutus est: 5. Iit sator quidam satum suum semen: quo serente, aliud cecidit apud viam, idque conculcatum est, et ab aeris volucribus comesum. 6. Aliud in petram cecidit, idque exortum aruit, quod humorem non haberet. 7. Item aliud cecidit inter spinas, idque enatae simul spinae suffocarunt. 8. Aliud cecidit in bonam terram, et enatum edidit fructum cum centesimo. Haec dicens clamabat: Qui aures habet, quibus audire possit, audiat. 9. Interrogarunt autem eum sui discipuli, quae nam esset ea similitudo? 10. Quibus ille: Vobis datum est, inquit, divini regni arcana cognoscere: cum ceteris vero per similitudines agitur, ut videntes non videant, et audientes non intellegant. 11. Est autem haec similitudo. Semen est divinus sermo. 12. Qui apud viam, ii sunt qui audiunt, deinde venit diabolus, qui sermonem ex eorum animis aufert, ne credant atque ita salvi fiant. 13. Qui vero in petra, ii sunt, qui dum audiunt, cum laetitia accipiunt illi quidem sermonem, sed radicem non habent: itaque credunt ad tempus, et periculorum tempore desciscunt. 14. Quod vero in spinas cecidit, ii sunt, qui ubi audiverunt: eo veniunt ut curis et divitiis vitaeque voluptatibus suffocentur, neque fructum perferant. 15. Quod vero in bona terra, ii sunt, qui probo et bono animo auditum verbum retinent, et fructum cum patientia ferunt. 16. Nemo vero accensam a se candelam operit aliquo vase, sub lectove ponit, sed candelabro imponit, ut ingredientes lumen aspiciant. 17. Nihil enim tam tectum est, quod non sit perspicuum futurum: neque tam occultum, quod non sit cognoscendum, et in apertum venturum. 18. Videte igitur quomodo audiatis: nam qui habet, ei dabitur, qui vero non habet, ei id etiam quod videtur habere, eripietur. 19. Venerant autem ad eum ejus mater et fratres, qui cum prae turba cum eo congredi non possent, 20. Et ei a quibusdam nuntiatum esset, ejus matrem et fratres foris adesse, eum videre volentes, 21. Ille sic iis respondit: Mea mater meique fratres ii sunt, qui Dei sermonem audiunt et obeunt. 22. Quodam autem die conscendit ipse cum suis discipulis navem, iisque jussit ut lacum trajicerent. 23. Postquam autem solverunt, navigantibus iis ipse obdormivit: et tanta venti procella in lacum delapsa est, ut illi complerentur, ac periclitarentur. 24. Itaque eum adorti excitarunt, dicentes: Praeceptor, praeceptor, perimus. At ille surrexit, ventumque et aquae fluctus objurgavit: atque illa pacata sunt, et facta tranquillitas. 25. Deinde eos sic alloquitur: Ubi est vestra fiducia? At illi territi, mirati sunt, sic inter sese dicentes: Quisnam hic est, qui et ventis et aquae sic imperet, ut ei oboedient? 26. Navigarunt autem in agrum Gadarenorum, qui contra Galilaeam est: 27. Atque ei in terram egresso occurrit vir quidam ex urbe, qui daemonia longo jam tempore habebat, nec vestem induebat, nec domi manebat, sed in monumentis. 28. Is viso Jesu, exclamavit, eumque accidit, et magna voce dixit: Quid tibi mecum est, Jesu supremi Dei fili? oro te, ne me torqueas. 29. Jusserat enim impuro spiritui, ut ex homine exiret. Nam longo tempore eum ita correptum habebat, ut licet catenis compedibusque vinctus custodiretur, ruptis vinculis ageretur a daemone in deserta. 30. Interrogavit autem eum Jesus, quodnam ei nomen esset? Cui ille respondit, Legio, siquidem multa daemonia in eum intraverant, 31. Eaque illum rogabant, ne sibi imperaret ut in tartara abirent. 32. Erat illic numerosus porcorum grex, in monte pascentium: itaque daemonia eum orabant ut sibi in illos intrare permitteret. 33. Ac illo permittente, egressa ex homine daemonia, ingressa sunt in porcos: atque grex per praeceps delatus in lacum, suffocatus est. 34. Hac re visa, subulci fugerunt, idque in oppido et per rura nuntiarunt, 35. Et homines videndae rei causa egressi, venerunt ad Jesum: et sedentem ad Jesu pedes hominem, ex quo exierant daemonia, vestitum et sanae mentis nacti, timuerunt. 36. Cumque iis exposuissent qui viderant quo pacto sanatus fuisset furiosus, 37. Rogavit eum omnis finitimae Gadarenorum regionis multitudo, ut ab ipsis discederet, quoniam magno metu tenebantur. Itaque ille, conscensa navi, reversus est. 38. Et eum quidem orabat ille vir, ex quo exierant daemonia, ut esset cum eo: sed dimisit eum Jesus, ita dicens: 39. Revertere domum tuam, et quae tibi fecerit Deus narrato. Itaque ille discessit, et toto oppido quid sibi Jesus fecisset divulgavit. 40. Jesum autem reversum vulgo homines exceperunt: nam eum omnes exspectabant. 41. Interea venit vir quidam nomine Jairus, qui collegii magister erat. Is Jesu ad pedes accidit, eumque rogavit ut domum suam ingrederetur. 42. Erat enim ei unica filia, annorum circiter duodecim, quae moriebatur. 43. Ac Jesu vadente, et turba eum suffocante, mulier quaedam sanguinis profluvio jam a duodecim annis laborans (quae quidem consumptis in medicos suis omnibus facultatibus, a nullo curari potuerat) 44. Accessit a tergo, ejusque togae limbum tetigit, et statim cohibitum est ejus sanguinis profluvium. 45. Tum Jesus: Quis me tetigit? inquit. Cum omnes negarent, dixit Petrus, et qui cum eo erant: Praeceptor, te turba angit atque premit, et quaeris quis te tetigerit? 46. At Jesus: Tetigit aliquis me, inquit: sensi enim exire ex me vim. 47. Tum mulier, sese non latuisse videns, tremebunda venit, eumque accidit, et quam ob causam eum tetigisset, ei in totius populi praesentia exposuit, utque confestim fuisset sanata. 48. Et ille sic ei dixit: Bono es animo, filia, tua te fiducia servavit, abi salva. 49. Adhuc eo loquente, venit a collegii magistro quidam, qui ei filiam mortuam esse dixit, nec esse quod magistro negotium facesseret. 50. Quo audito, Jesus sic eum allocutus est: Ne metue: tantum crede, et sanabitur. 51. Deinde ubi domum venit, non sivit quemquam ingredi, nisi Petrum, et Jacobum, et Johannem, et puellae patrem atque matrem. 52. Cumque omnes eam plangentes deplorarent, ille eos plorare vetuit: non enim mortuam esse, se dormire. 53. At illi eum deridebant, scientes esse mortuam. 54. Ipse vero, ejectis foras omnibus, ejusque prehensa manu, sic clamavit: Puella, surge. 55. Atque illa, reverso ejus spiritu, protinus surrexit, et ille ei cibum dari jussit. 56. Attoniti sunt autem ejus parentes, et ille iis ne cui rem dicerent, praecepit.
Caput IX
recensereApostolorum potestas, egestas, institutio, facta. Herodis trepidi de Jesu cupido. Quinque panes, pisces duo, canistra XII. Rumor de Jesu, suorum sententia. Praedictum supplicium, et resurrectio. Crux piorum, et lucrum. Aliqui superstites. Jesu transformatio cum Elia et Mose. Discipulorum sopor, imprudentia. Vox e nube. Daemon per discipulos non pulsus. Qui maximus piorum. Quia Jesu sint discipuli. In Samaritanos diritas. Christi inopia. Mortuos qui curet. Qui ad caelum ineptus.
1. Convocatis autem duodecim, dedit iis vim atque potestatem in omnia daemonia, sanandique morbos: 2. Eosque ad Dei regnum publicandum, et aegrotos sanandos dimisit, 3. Iisque dixit: Nihil in viam tollite, neque baculum, neque peram, neque panem, neque argentum, neque binas tunicas habetote. 4. Ac in quamcumque domum intraveritis, ibi manetote, et indidem exitote. 5. Quod si qui vos non admiserint, exite ex illa urbe, et pulverem etiam ex vestris pedibus excutite, quod sit adversus eos testimonio. 6. Igitur illi digressi vicos obibant, ubique Evangelium docentes, et morbos curantes. 7. Cum audivisset autem Herodes tetrarches, quam multa ab eo fierent, dubitabat quod dicebatur a quibusdam, Johannem ex mortuis surrexisse, 8. A nonnullis item Eliam exstitisse: ab aliis autem, aliquem veterum vatum revixisse. 9. Dicebat autem Herodes: Johanni ego caput praecidi: sed quis est hic, de quo ego talia audio? eumque videre cupiebat. 10. Reversi autem Apostoli, narrarunt ei quae fecerant. Et ille assumptis iis, facessit seorsum in desertum locum, urbis vocatae Bethsaida. 11. Quo cognito, vulgus hominum eum secutum est: quos ille excepit, iisque de Dei regno loquebatur, et curationis egentes sanabat. 12. Ut autem inclinare dies coepit, duodecim eum hujusmodi verbis aggressi sunt: Dimitte hanc hominum multitudinem, ut in finitimos vicos et rura profecti divertantur, et cibaria inveniant: nam hic in deserto loco sumus. 13. At ille: Praebete vos iis cibum, inquit illis. Cui illi: Non sunt nobis, inquiunt, plures quam quinque panes, et duo pisces: nisi forte eamus emptum ad omnem hunc populum cibaria. 14. Erant enim viri circiter quinquies mille. Tum ille suis discipulis jussit ut curarent, ut illi per quinquagenarios ordines discumberent. 15. Quod postquam illi fecerunt, et ut omnes discumberent curarunt, 16. Ille sumptis quinque panibus, et duobus piscibus, in caelum intuitus, eos (super iis fausta precatione usus) fregit, et discipulis multitudini apponendos dedit: 17. Comederuntque omnes ad satietatem, et sublatum est quod iis fragmentorum superfuit, canistra duodecim. 18. Cum autem seorsum orandi gratia esset, et una cum eo adessent discipuli, interrogavit eos his verbis: Quem me vulgo esse dicunt? 19. Cui illi respondent, Johannem Baptistam, alii Eliam, alii vatem aliquem veterum revixisse. 20. Et ille: Vos vero, inquit iis, quem me esse dicitis? Et Petrus sic ei respondit: Christum Dei. 21. Ille vero ei interminatus est, praecepitque ne cui id dicerent, 22. Dixitque oportere filium hominis multa pati, et senatoribus pontificibusque et scribis improbari, ac interfici, et tertia die resurgere. 23. Dicebat autem ad omnes: Si quid post me venire vult, abneget ipse se, tollatque suam crucem cotidie, et me sequatur. 24. Nam qui volet animam suam servare, perdet eam, qui vero animam suam mea causa perdet, is eam servabit. 25. Quid enim prodest homini, vel totum lucrari mundum, si se ipsum perdat, aut sui jacturam faciat? 26. Quem enim mei meorumque dictorum puduerit, hujus pudebit filium hominis, cum in sua et patris sanctorumque angelorum gloria venerit. 27. Hoc autem vobis certo dico, esse quosdam eorum qui hic adsunt, qui non ante sentient mortem, quam Dei regnum videant, 28. Deinde octo fere diebus post haec dicta, assumpto Petro, et Johanne, et Jacobo, montem conscendit, precandi gratia. 29. Atque eo precante, facta est ejus vultus species alia, ejusque vestitus candore fulgurans. 30. Et ecce viri duo cum eo colloquebantur, qui quidem erant Moses et Elias: 31. Qui cum splendore conspecti, dicebant ejus exitum, quo perfuncturus erat Hierosolymae. 32. Petrus vero et ejus comites somno gravati, postquam experrecti sunt, viderunt ejus splendorem, duosque qui apud eum aderant viros. 33. Atque illis ab eo digredientibus, dixit Petrus Jesu: Praeceptor, bonum est hic esse nos: faciamus tria tabernacula, tibi unum, Mosi unum, et Eliae unum. 34. Haec eo loquente, et quid diceret nesciente, exstitit nubes quae illos obumbravit. Quibus in nubem ingressis, cum hi territi essent, 35. Exstitit ex nube vox, dicens: Hic est filius meus carissimus: hunc audite. 36. Interea dum exstitit vox, repertus est Jesus solus. Atque illi tacuerunt, neque cuiquam per eos dies quidquam eorum quae viderant, indicarunt. 37. Postridie iis de monte digressis, occurrit ei ingens hominum multitudo, 38. Et ecce vir quidam ex turba sic exclamavit: Magister, quaeso te respice meum filium, qui mihi unicus est: 39. Quem simul ac corripuit spiritus, clamat, eumque ille spumans agentem lacerat, et vix ab eo discedit, eum dilanians. 40. Discipulos quidem tuos oravi ut eum ejicerent: sed non potuerunt. 41. At Jesus respondens: O diffidens, inquit, perversaque natio? quamdiu apud vos ero? vosque feram? adduc tuum huc filium. 42. Jam illo accedente, convellit et laceravit eum daemonium. Sed Jesus impurum spiritum objurgavit, puerumque sanavit, et ejus patri reddidit, omnibus tanta Dei majestate attonitis. 43. Cunctis autem tam multa, quae fecerat, mirantibus sic est discipulos suos allocutus: 44. Conjicite vos in aures vestras haec verba: Tradendus est filius hominis in hominum manus. 45. At illi dictum illud ignorabant idque iis ita tectum erat, ut id non sentirent: sed eum de eo dicto interrogare formidabant. 46. Venerunt autem in cogitationem, quis esset eorum maximus: 47. Et Jesus intellegens eorum animi cogitationem, prehenso puero, et apud se statuto, sic ad eos verba fecit: 48. Qui puerum hunc meo nomine accipit, me accipit: et qui me accipit, eum accipit qui me misit. Nam vestrum minimus quisque, maximus erit. 49. Tum Johannes sic eum allocutus est: Praeceptor, vidimus quendam nomine tuo ejicientem daemonia, et eum prohibuimus, quoniam non comitatur nos. 50. Cui Jesus: Ne prohibite, inquit: qui enim contra nos non est, a nobis est. 51. Cum autem compleretur ejus assumptionis dies, ipse ita composito vultu, ut Hierosolymam ire videretur, 52. Praemisit ante se nuntios, qui profecti intrarunt in Samaritanorum vicum, ut ei diversorium pararent. 53. Sed illi eum non admiserunt, quoniam ire se Hierosolymam prae se ferebat. 54. Quo viso, ejus discipuli Jacobus et Johannes dixerunt: Domine, vis jubeamus ignem de caelo descendere, qui eos conficiat, ut et fecit Elias? 55. At Jesus conversus, eos objurgavit: Nescitis, inquit, cujusmodi spiritus filii sitis vos. 56. Nam filius hominis hominum vitas non perditum venit, sed servatum. Ita in alium vicum profecti sunt. 57. Vadentibus autem iis in via, dixit ei quidam: Sequar te quocumque ieris, Domine. 58. Cui Jesus: Vulpes habent antra, inquit, et aereae volucres nidos: at filius hominis non habet ubi caput reclinet. 59. Item alteri dixit: Sequere me. Et ille: Domine, inquit, permitte mihi ut eam prius sepultum meum patrem. 60. At Jesus: Sine (inquit ei) mortuos sepelire mortuos suos: tu vero i adnuntiatum Dei regnum. 61. Item cum alius dixisset: Sequar te, Domine: sed prius permitte mihi valedicere meis domesticis, 62. Dixit ei Jesus: Nemo qui aratro admota manu respicit in tergum, aptus est ad Dei regnum.
Caput X
recensereDiscipuli LXXII, bini missi. Multa messis. Apostolorum calamitas, inopia. Eduliorum potestas. Minae in Chorazin, et Bethsaidam, et Capernaum. Reversi discipuli. Daemon ut fulgur. Piorum gaudia vera. Responsa ad juris peritum. Historia de vulnerato a latronibus, qui proximus. Martha et Maria ad pedes Jesu.
1. Postea constituit Dominus etiam alios septuaginta duos, eosque binos ante se praemisit in omnes urbes et loca quo ipse venturus erat. 2. Atque eos sic affatus est: Messis quidem multa est, sed operarii pauci: quocirca rogate messis dominum, ut operarios emittat in messem suam. 3. Vadite, en ego mitto vos tamquam agnos inter lupos. 4. Ne ferte crumenam, ne peram, neque calceos, neve quemquam in via salutaveritis. 5. In quamcumque autem domum intrabitis, primum dicite: Salveat haec domus. 6. Et si quidem erit ibi aliquis salute dignus, requiescet in eo vestra salus: sin minus, ad vos revertetur. 7. Atque in eadem domo manetote, comedentes et bibentes quae iis suppetant: nam dignus est operarius mercede sua. Ne migratote ex domo in domum: 8. Et in quamcumque urbem intraveritis, admissique fueritis, vescimini iis quae vobis apponentur: 9. Et qui erunt in ea aegroti, eos curatote, iisque ad eos Dei regnum venisse dicitote. 10. In quam vero urbem ingressi, nec admissi fueritis, exitote in ejus fora, et ita dicitote. 11. Etiam pulverem, qui nobis ex urbe vestra adhaesit, vobis abstergemus. Ceterum scitote, ad vos divinum venisse regnum. 12. Sic habetote, cum Sodomis in illa die lenius actum iri, quam cum illa urbe. 13. Hei tibi Chorazin, hei tibi Bethsaida: nam si Tyri et Sidone facta forent miracula, quae facta sunt in vobis, jampridem in centone et pulvere degentes redissent ad frugem. 14. Itaque cum Tyro et Sidone mitius agetur in judicio, quam vobiscum. 15. Et tu Capharnaum, quae ad caelum usque evecta es, ad inferos usque deprimeris. 16. Qui vos audit, me audit: et qui vos repudiat, me repudiat: qui vero me repudiat, eum repudiat qui me misit. 17. Reversi autem septuaginta duo cum laetitia, dixerunt: Domine, etiam daemonia nobis per tuum nomen subjiciuntur. 18. Quibus ille: Spectabam, inquit, Satanam fulguris ritu lapsum de caelo. 19. Equidem vobis potestatem do serpentes scorpiosque calcandi, et contra omnes hostis vires, ita ut nihil vos laesurum sit. 20. Verum eo ne gaudete, quod vobis subjiciuntur spiritus: sed eo potius gaudete, quod nomina vestra scripta sunt in caelis. 21. Ea ipsa hora exsultavit spiritu Jesus, dixitque: Ago tibi gratias, pater, caeli terraeque Domine, quod haec sapientes prudentesque celaveris, et infantibus patefeceris: idque, o pater, quoniam sic tibi placitum est. 22. Omnia mihi tradita sunt a patre meo: neque quisquam novit quis sit filius, nisi pater: aut quis sit pater, nisi filius, et cui voluerit filius patefacere. 23. Tum seorsum ad discipulos conversus: Felices, inquit, oculi qui aspiciunt quae vos aspicitis. 24. Scitote enim multos vates atque reges voluisse videre quae vos aspicitis, neque vidisse: et audire quae auditis, nec audivisse. 25. Hic surrexit quidam juris peritus, qui eum hujusmodi verbis tentavit: Magister, quid faciendo sempiternam vitam consequar? 26. Cui ille: In lege quid scriptum est? inquit: quomodo legis? 27. Et ille respondens: Dominum Deum tuum, inquit, toto corde, toto animo, totis viribus, totaque mente amato: itemque proximum tuum perinde ac te ipsum. 28. Recte respondisti, inquit ei: id facito, et vives. 29. At ille se ipsum commendare volens, dixit Jesu: Ecquis est meus proximus? 30. Tum Jesus ita subjecit: Homo quidam Hierosolyma ad Hiericuntem descendens, in latrones incidit, qui eum despoliarunt, inflictisque vulneribus discesserunt, eo semineci relicto. 31. Forte fortuna sacerdos quidam, qui descendebat per eam viam, illum ut vidit, praeteriit. 32. Similiter et Levita ad eum locum delatus, ubi venit, viditque, praeteriit. 33. Samaritanus vero quidam iter faciens, venit ad eum: eoque viso, miseritus, accessit, 34. Et ejus vulnera oleo vinoque perfusa obligavit, et eum jumento suo impositum duxit in diversorium, ejusque curam egit, 35. Et postridie digressurus, deprompsit duos denarios, et cauponi dedit, eique mandavit ut ejus curam haberet: sese quidquid ille insuper insumpsisset, ei in suo reditu esse soluturum. 36. Quis igitur horum trium tibi videtur proximus illius fuisse, qui in latrones inciderat? 37. Et ille: Qui ei misericordiam tribuit, inquit. Tum Jesus: I, inquit, et tu facito similiter. 38. Accidit autem, ut iis iter facientibus ingrederetur in quendam vicum: et mulier quaedam nomine Martha eum domi suae accepit. 39. Huic soror erat nomine Maria, quae ad Jesu pedes assidens, audiebat ejus orationem. 40. Martha vero, quae tanto ministerio distraheretur, sic dicere institit: Domine, hocine non curas, quod mea soror solam me ministrare sinit? Dic igitur ei ut me adjuvet. 41. Cui Jesus respondens: Martha, Martha, inquit, tu de multis sollicita turbaris, et uno est opus. 42. Maria bonam condicionem elegit, quae quidem ab ea non auferetur.
Caput XI
recensereOratio Christi. Petendum, quaerendum. Collationes de amico, de patre. Calumniae repulsae in Jesum de Beelzebule. Spiritus impurus, vagus. Qui vere beati. Lucerna. Manus illotae. Hypocritarum ingenia.
1. Cum autem quodam in loco oraret, postquam desiit, dixit ei quidam ejus discipulorum: Domine: doce nos orare, ut et Johannes docuit suos discipulos. 2. Et ille: Cum orabitis, inquit iis, dicitote: Pater noster qui es in caelis: Sancte colatur nomen tuum. Veniat regnum tuum. Fiat voluntas tua ut in caelo, sic et in terra. 3. Victum nostrum alimentarium da nobis cotidie: 4. Et remitte nobis peccata nostra, quandoquidem ipsi remittimus omnibus qui nobis debent: neve nos in tentationem adducito, sed a Malo tuere. 5. Tum illud iis dixit: Si quis vestrum habeat amicum, quem media nocte adeat, eique dicat: Amice, da mihi mutuo tres panes: 6. Etenim venit ad me amicus meus ex via, cui quid apponam non habeo, 7. Atque ille intus ita respondeat: Noli mihi molestiam exhibere: jam clausa janua est, et pueri mei mecum in lecto sunt: non possum surgere, et tibi dare si ille pulsare perseveraverit. 8. Mihi credite, etsi non surget ad ei dandum, quia sit ejus amicus: at certe propter ejus importunitatem surget, eique tot dabit, quot ille egebit. 9. Ego quoque vobis dico: Petite, et dabitur vobis: quaerite, et invenietis: pulsate, et vobis aperietur: 10. Quisquis enim petit, adipiscitur: et qui quaerit, invenit: et pulsanti aperitur. 11. Quis autem vestrum est, qui pater poscenti filio panem, det lapidem? aut poscenti piscem, det pro pisce anguem? 12. Aut si ovum petat, det ei scorpium? 13. Quod si vos, qui mali estis, scitis bona dona dare vestris liberis, quanto magis pater caelestis dabit sanctum spiritum petentibus a se? 14. Ejiciebat autem aliquando daemonium, quod erat mutum: quo daemonio egresso, locutus est mutus, id quod vulgo mirati sunt. 15. At eorum quidam dicebant, eum per Beelzebulem daemoniorum principem ejicere daemonia. 16. Alii tentandi gratia signum ab eo petebant de caelo. 17. Quorum ipse cogitationes intellegens: dixit iis: Omne regnum a se ipso dissidens vastatur, et domus super domus cadit. 18. Quod si Satanas a se ipso dissideret, quo pacto staret ejus regnum? ut vos me dicatis per Beelzebulem ejicere daemonia? 19. Quod si ego per Beelzebulem ejicio daemonia, vestri generis homines per quem ejiciunt? Itaque erunt ipsi vestri judices. 20. Sin ego divino digito ejicio daemonia, ergo venit ad vos divinum regnum. 21. Cum quis fortis armatus suum atrium custodit, salvae sunt ejus facultates. 22. Sed si quis eo fortior eum adortus vicerit, ejus et arma quibus confidebat, aufert, et spolia distribuit. 23. Qui mecum non est, contra me est: et qui mecum non congerit, dissipat. 24. Dum impurus spiritus exit ex aliquo homine, siticulosa loca peragrat, requietem quaerens. Eam postquam non invenit, statuit domum suam redire, unde exierat. 25. Deinde ubi venit, et eam versam ornatamque offendit, 26. Arcessit septem alios spiritus deteriores se: qui illuc ingressi, ibi manent: atque ita fit hominis illius condicio posterior, priore deterior. 27. Eo haec dicente, mulier quaedam ex turba, sublata voce dixit ei: Beatus venter qui te portavit, et ubera quae suxisti. 28. At ille: Immo inquit, beati qui divinum sermonem et audiunt et conservant. 29. Vulgo autem coeunte, sic infit: Haec natio mala est: signum quaerit: et nullum ei signum dabitur, nisi signum Jonae vatis. 30. Ut enim fuit Jonas signum Ninivitis, sic erit etiam filius hominis huic nationi. 31. Austri regina surget in judicio cum hujus nationis hominibus, eosque damnabit, quod ex ultimis terris venerit auditum Solomonis sapientiam, cum hic sit Solomone praestantior. 32. Homines Ninivitae surgent in judicio cum hac natione, eamque damnabunt, quod ad Jonae praeconium mores suos correxerint, cum hic sit Jona praestantior. 33. Nemo accensam lucernam in occulto ponit, aut sub modio, sed in candelabro, ut intrantes lumen aspiciant. 34. Lucerna corporis est oculus. Quod si tuus oculus sincerus est, etiam totum corpus tuum lucidum est: sin improbus est, tuum quoque corpus tenebricosum est. 35. Vide ergo, ne quod in te lumen est, tenebrae sint. 36. Quod si tuum corpus totum erit lucidum, et ita lucidum, ut nullam tenebricosi partem habeat, perinde erit ac si te fulgore lucerna collustret. 37. Haec locutum rogavit Pharisaeus quidam, ut apud se pranderet. Et ille ingressus accubuit. 38. Et Pharisaeus miratus est, videns eum non prius ante prandium lavisse. 39. Et Dominus dixit ei: Nunc vos Pharisaei exteriorem poculi catinique partem purgatis, cum interiora vestra rapinae sint et malitiae plena. 40. Dementes, quasi vero non idem qui exteriora fecit, etiam interiora fecerit. 41. Facite modo benigne ex iis quae suppetunt, ita fiet ut vobis omnia munda sint. 42. Sed vae vobis Pharisaeis, qui mentam, rutam, denique omne olus decimatis: et aequitatem, Deique amorem praetermittitis. Debebant et haec fieri, et illa non omitti. 43. Vae vobis Pharisaeis, qui primum sedendi locum in collegiis, et salutationes in foris amatis. 44. Vae vobis Scribae et Pharisaei personati, qui perinde estis atque abdita sepulchra, super quae inscientes gradiuntur homines. 45. Tum sic eum allocutus est quidam juris peritus. Magister, ista dicens, nobis quoque facis injuriam. 46. At ille: Et vobis juris peritis, inquit, vae, qui alios gravissimis oneratis oneribus, quae onera vos ne uno quidem digito attingitis. 47. Vae vobis, quod vatum monumenta exstruitis, cum vestri majores eos interfecerint. 48. Ergo vobis majorum vestrorum facta placere testamini, dum, quos illi peremerunt, eorum vos monumenta exstruitis. 49. Itaque divina Sapientia sic fata est: Mittam ad eos vates et legatos, quos partim interficient, partim persequentur, 50. Ut de hac natione supplicium sumatur sanguinis omnium vatum, ab orbe condito effusi, 51. Ab Abelis sanguine, usque ad Zachariae sanguinem, qui inter aram et aedem peremptus est. Ita est, inquam vobis, sumentur de hac natione poenae. 52. Vae vobis juris peritis, qui scientiae clavem abstulistis, nec ipsi intrastis, et intrantes impedivistis. 53. Haec eo ad illos dicente, coeperunt juris periti et Pharisaei acriter instare, et ejus orationem multis rationibus insidiose captare, 54. Conantes aliquid ex ejus ore aucupari, quo eum criminarentur.
Caput XII
recenserePharisaeorum fermentum. Quis nobis timendus. Dei de suis cura. Quos Jesus tandem agnoscet. Cui non ignoscetur umquam. Doctor Spiritus sanctus. Avari consilium vanum. Dei de nobis providentia. Thesaurus ubi statuendus. Servus malus percussor. Sciens, imprudens. Ignis a Christo. Orbis dissidia.
1. Interea cum tot vulgi milia convenissent, ut inter se opprimerent, coepit ille sic ad suos discipulos verba facere: In primis cavete vobis a Pharisaeorum fermento: hoc est simulatione. 2. Nihil enim tam tectum est, quod non sit detegendum: neque tam occultum, quod non sit cognoscendum. 3. Itaque quidquid in tenebris dixeritis, id in luce audietur: et quod in aurem in penetralibus locuti fueritis, id in tectis praedicabitur. 4. Hoc autem vobis amicis meis dico: Ne eos timete, qui corpus quidem interficiunt, sed deinde quid amplius faciant non habent. 5. Sed vobis demonstrabo quem timeatis. Timete eum, qui postquam interfecit, potestatem habet in gehennam conjiciendi: hunc, inquam, timete. 6. Cum veneant quinque passerculi dupondio, tamen eorum nullus in oblivione est apud Deum. 7. At vestrum etiam capitis capilli sunt omnes numerati. Quare ne timete, longe passeres antecellitis. 8. Illud quidem sic habetote: quisquis me apud homines agnoverit, hunc vicissim agnoscet filius hominis apud divinos angelos. 9. Qui vero me apud homines abnegaverit, abnegabitur apud divinos angelos. 10. Et quisquis aliquid adversus filium hominis dixerit, ignoscetur ei: sed ei qui sancto spiritui maledixerit, non ignoscetur. 11. Cum autem in collegia, et ad magistratus potestasque sistemini, ne solliciti estote, quomodo, aut quid respondeatis, aut dicatis. 12. Sanctus enim spiritus docebit vos eadem hora quae dicenda sint. 13. Dixit autem ei quidam ex turba: Magister, jube meo fratri, ut mecum hereditatem partiatur. 14. Cui ille: Homo, inquit, quis me vobis judicem, aut divisorem constituit? 15. Deinde illos alloquens: Videte, ut avaritiam caveatis. Non enim in eo cujusque vita sita est, si facultatibus abundet. 16. Tum iis hujusmodi similitudinem dixit: Quidam dives homo, cum ejus fundus abunde extulisset, 17. Sic secum ipse cogitabat: Quid agam cum non habeam quo meas fruges congeram? 18. Hoc agam, inquit: horrea mea diruam, et majora construam, eoque omnes meos proventus, et bona congeram, 19. Atque ita animae meae dicam: Anima, habes multa bona in multos annos condita, requiesce, comede, bibe, indulge voluptati. 20. At Deus sic eum interpellavit: O demens, hac nocte reposcetur a te anima tua, quae vero parasti, cujus erunt? 21. Sic accidit ei, qui sibi ipsi congerit, neque Deo dives est. 22. Hanc ob rem vobis ita dico (inquit suis discipulis) ne solliciti este de vita vestra, quid comesuri: neque de corpore, quid induturi sitis. 23. Vita plus est quam alimentum, et corpus quam indumentum. 24. Contemplamini corvos, qui neque serunt, neque metunt, neque cellam aut horreum habent, tamen eos nutrit Deus: quanto vos volucribus praestatis? 25. Quis autem vestrum sua cura possit suam staturam augere uno cubito? 26. Quod si ne minima quidem potestis, quid de ceteris sollicitamini? 27. Contemplamini lilia ut crescant, cum neque laborent, neque neant. Atqui scitote ne Solomonem quidem in suo tanto splendore, vestiri solitum, ut eorum quodlibet. 28. Quod si herbam, quae hodie est in agro, et cras in clibanum conjicitur, tamen Deus ita vestit, quanto magis vos? o parum fidentes. 29. Vos igitur ne requirite quid esuri, bibiturive sitis, neve pendete. 30. Haec enim omnia mundi gentes requirunt, quae vobis opus esse scit pater vester. 31. Sed quaerite Dei regnum, et haec omnia vobis addentur. 32. Ne formidate, o parvum ovile: nam visum est patri vestro vobis dare regnum. 33. Vendite facultates vestras, et egentibus largimini. Facite vobis crumenas, quae non veterascant, thesaurum inexhaustum in caelis, quo neque fur accedit, neque tinea corrumpit. 34. Nam ubi est thesaurus vester, ibi etiam erit vester animus. 35. Sint vobis latera succincta, et ardentes lucernae: 36. Similesque hominibus este dominum suum exspectantibus, quando discedet a nuptiis, ut simul ac venerit ac pulsaverit, ei aperiant. 37. Felices illi servi, quos cum venerit dominus, invenerit vigilantes. Mihi credite, accinget se, eosque accumbere jubebit, et iis ministratum veniet. 38. Quod si, seu secunda, seu tertia venerit vigilia, idem invenerit, felices sunt illi servi. 39. Illud autem scitote, si sciret paterfamilias qua hora fur venturus esset, vigilaturum esse, neque domum suam perfodi passurum. 40. Vos igitur este parati: nam qua hora non putatis, filius hominis venturus est. 41. Tum Petrus: Domine, inquit ei, ad nosne similitudinem istam dicis, an etiam ad omnes? 42. Et Dominus: Si quis est fidelis dispensator, et prudens, inquit, quem praefecerit erus suae familiae, ut ei suo tempore demensum praebeat: 43. Beatus est ille servus, quem cum venerit ejus erus, invenerit officium suum facientem. 44. Mihi certo credite, eum suis omnibus facultatibus praeficiet. 45. Sin cogitaverit servus ille cum animo suo, erum suum diu non venire, coeperitque famulos, et famulas pulsare, epularique, et potare, et inebriari: 46. Veniet erus illius servi inexspectato ei die, ignotaque hora, eumque dissecabit, et in infidelium numero habebit. 47. Is vero servus qui cum eri sui voluntatem sciret, non mandata fecerit, nec ejus voluntati paruerit, gravius vapulabit. 48. Qui vero nesciverit, et plagis digna fecerit, levius vapulabit. Ac cuicumque multum traditum fuerit, ab eo multum exigetur: et quanto cuique plus commissum fuerit, tanto plus ab eo reposcetur. 49. Ignem veni injectum in terram, qui si jam incensus est, quid volo? 50. Baptismate baptizandus sum, quod dum absolvatur, vehementer angor. 51. An me ad pacem in terris conciliandam venisse arbitramini? Nequaquam (inquam vobis) sed potius discordiam. 52. Erunt enim deinceps quinque in una domo dissidentes, tres a duobus, et duo a tribus. 53. Dissidebit pater a filio, et a patre filius: mater a filia, et a matre filia: socrus a nuru sua, et a socru nurus. 54. Deinde ad vulgus: Dum videtis, inquit exorientem ab occasu nubem, continuo dicitis adventare pluviam, atque ita fit: 55. Et dum spirantem austrum, dicitis aestum futurum, id quod fit. 56. Ficti homines, terrae caelique faciem discernere scitis: tempus hoc qui fit ut non discernatis? 57. Aut cur ex vobis ipsis non judicatis ex aequo? 58. Cum enim una cum adversario tuo magistratum adis, da operam in via ut ab eo libereris, ne te et ille ad judicem pertrahat, et judex lictori tradat, et lictor det in custodiam. 59. Mihi crede, non exibis inde, quin ultimum etiam teruncium solveris.
Caput XIII
recensereGalilaei per Pilatum caesi, defensi a Christo. Exemplum ficus in vinea, abscindenda. Curata mulier. Personati de sabbato rejecti. Regnum Dei quibus simile sit rebus, nempe sinapi, fermento: angustia salutis, alieni servandi. Vulpes Herodes. Minae in Hierosolymam.
1. Adfuerunt autem quidam eodem tempore, qui ei de Galilaeis nuntiarunt, quorum sanguinem Pilatus cum eorum sacrificiis miscuerat. 2. Quibus Jesus in haec verba respondit: An putatis Galilaeos illos omnium fuisse Galilaeorum improbissimos, quod talia passi sint? 3. Nequaquam, inquam vobis. Sed vos nisi ad frugem redieritis, omnes similiter peribitis. 4. Item illos duodeviginti, quod delapsa turris in Siloa, interfecit, an fuisse putatis omnium Hierosolymitanorum nocentissimos? 5. Nequaquam, inquam vobis: sed vos nisi ad frugem redieritis, omnes similiter peribitis. 6. Dixit item hoc exemplum: Ficum habebat quidam in vinea sua satam, ex qua ficu fructum petitum venit, nec invenit. 7. Itaque dixit vinitori: Ego jam per tres annos fructum ex hac ficu petitum venio, nec tamen invenio, abscinde eam, quorsum terram inutiliter occupat? 8. Cui ille: Domine, inquit respondens: sine eam etiam hunc annum, dum ego eam ablaqueem, atque stercorem, 9. Si forte fructum edat. Sin minus, tu eam postea abscindes. 10. Docebat autem aliquando in quodam collegio Sabbatis, 11. Et aderat quaedam mulier spiritum habens debilitatis jam annos duodeviginti, eaque sic incurva, ut se erigere prorsus non posset. 12. Eam visam vocavit Jesus, eique dixit: Mulier, soluta es ab infirmitate tua: 13. Eique manus imposuit: atque illa protinus correcta, Deo gratias agebat. 14. Hic collegii magister, Jesum Sabbato curasse indignans, his verbis plebem alloquitur: Sex dies sunt, in quibus agi debet: in iis igitur venite, ut curemini, non die Sabbati. 15. Ac Dominus sic ad eum contra locutus est: O personate, nonne vestrum quisque Sabbato bovem asinumve suum solvit a praesaepi, et potum ducit? 16. Hanc vero, quae sit Abrahamo prognata, quam vinctam habuit Satanas annos jam duodeviginti, non oportebat ab hoc vinculo solvi die Sabbati? 17. Haec eo dicente, pudebat omnes ejus adversarios: at vulgus omne tot praeclaris, quae ab eo fiebant, rebus laetabatur. 18. Dicebat item: Cui simile est divinum regnum? aut cui id assimulem? 19. Simile est grano sinapis, quod sumit homo, et in hortum suum jacit, idque sic crescit, ut fiat arbor tanta, ut aereae volucres in ejus ramis nidificent. 20. Itemque dixit: Cui divinum regnum assimulem? 21. Simile est fermento, quod mulier sumit, et in farinae sata tria recondit, dum tota fermentetur. 22. Igitur cum oppidatim vicatimque vadens doceret, et ad Hierosolymam iter faceret, 23. Quidam sic ex eo quaesivit: Domine, an pauci servandi sunt? 24. Et ille: Contendite, inquit iis, intrare per angustam portam. Nam multi (ut hoc sciatis) qui intrare conabuntur, non poterunt. 25. Postquam intraverit paterfamilias, ostiumque clauserit, et vos foris stare, et ostium pulsare coeperitis, dicentes: Domine, Domine, aperi nobis: ille vobis ita respondebit, Nescio vos unde sitis. 26. Tum vos ita dicere insistetis: Epulati sumus coram te, et bibimus, et tu in nostris plateis docuisti. 27. Ait ille: Profecto nescio vos, inquiet, unde sitis. Facessite a me omnes malefici. 28. Illic erit ploratus stridorque dentium, dum Abrahamum, Isaacum, et Jacobum, omnesque vates in Dei regno conspicietis, vos vero foras ejici, 29. Venientque ab Oriente, et Occidente, et Borea, et Austro, qui in divino regno accumbant. 30. Et quidem ultimi sunt, qui primi erunt: et primi sunt, qui erunt ultimi. 31. Eodem die Pharisaei quidam eum his verbis convenerunt: Abi, et hinc discede, nam Herodes vult interficere te. 32. Quibus illis: Ite, inquit, dicite isti vulpi, me daemonia ejecturum, sanationesque peracturum esse hodie et cras: tertio autem die perfectum iri. 33. Verum tamen mihi hodie et cras, et tertio die ambulandum esse: quoniam non licet ullum vatem extra Hierosolymam perire. 34. Hierosolyma, Hierosolyma, quae vates interficis, et ad te missos lapidas, quoties volui tuos natos congregare, quomodo gallina suum nidum sub alas? neque voluistis. 35. Scitote futurum esse, ut vobis vestra domus deserta relinquatur. Atque illud sic habetote, vos non prius esse visuros me, quam tempus veniat, quo dicetis: Bene sit venienti in nomine Domini.
Caput XIIII
recensereJesus pharisaei conviva. De sabbato disceptatio. Modestia piorum. Qui vocandi ad epulas. Ad convivium vocati miseriores. Quis Christi discipulus. Sal infatuatum.
1. Cum autem in domum venisset cujusdam Pharisaeorum primarii Sabbato ad cibum capiendum, 2. Et illi eum observarent, adessetque tum homo quidam hydropicus ante eum, 3. Jesus juris peritos, et Pharisaeos alloquens quaesivit an Sabbato curare fas esset. 4. Atque illis tacentibus, Jesus illum prehendit, sanavitque, et dimisit. 5. Illosque sic affatus est: Quis vestrum est, qui si ejus asinus aut bos in puteum cadat, non eum protinus extrahat die Sabbati? 6. Ad haec illi ei contra respondere non potuerunt. 7. Dixit item invitatis exemplum (animadvertens ut prima accubandi loca deligerent) eos sic alloquens: 8. Si fueris ab aliquo vocatus ad nuptias, noli accubare primo loco, ne si quis honoratior te sit ab eo invitatus, 9. Veniat is qui et te et illum vocavit, tibique ut illi locum des, jubeat, atque ita sit tibi ultimus locus cum pudore occupandus. 10. Sed cum fueris invitatus, i accubitum ultimo loco, ut cum venerit qui te invitaverit, dicat tibi: Amice, ascende superius, id quod tibi erit apud eos qui tecum accumbent, gloriosum. 11. Nam quisquis se ipsum evexerit, deprimetur, et qui se depresserit, evehetur. 12. Dixit item ei, qui se invitaverat: Cum prandium cenamve facis, ne vocato tuos amicos, nec fratres, nec cognatos, nec vicinos, nec divites, ne illi te vicissim invitent, tibique referatur gratia. 13. Sed cum convivium celebras, voca pauperes, mutilos, claudos, caecos: 14. Et felix eris, quoniam te remunerari nequeunt. Reddetur enim tibi in resurrectione justorum. 15. His auditis, quidam convivarum dixit ei: Felix, qui cibum capit in divino regno. 16. Et ille: Homo quidam (inquit ei) fecit magnam cenam, multosque invitavit: 17. Et hora cenae servum suum misit, qui invitatos venire juberet: jam enim parata esse omnia. 18. At illi omnes ad unum se excusare. Primus sic ei dixit: Fundum emi, et eum visere necesse habeo, rogo te habe me excusatum. 19. Alter item dixit: Juga boum emi quinque, et ea expertum eo: rogo te habe me excusatum. 20. Item alius: Uxorem duxi, inquit, ideoque ire non possum. 21. Haec servus domino suo renuntiatum iit. Tum iratus paterfamilias, dixit servo suo. Egredere e vestigio in urbis areas atque ficos: et pauperes, mutilosque, et claudos, et caecos huc introducito. 22. Deinde servus: Domine, inquit, factum est ut imperasti: sed superest locus. 23. Tum dominus: Proficiscere in vias, inquit, et in saepta, et intrare coge, ut domus mea compleatur. 24. Nam illud scitote, neminem hominum illorum invitatorum esse meam cenam gustaturum. 25. Cum autem eum ingens hominum turba comitaretur, conversus dixit iis: 26. Si quis ad me venit, nec suum patrem, et matrem, et uxorem, et liberos, et fratres, et sorores, atque adeo suam ipsius animam odit, non potest meus esse discipulus. 27. Qui non portat suam crucem, et me sequitur, non potest meus esse discipulus. 28. Quis enim vestrum volens turrim construere, non prius sedens sumptum computat, en habeat quae ad perfectionem requirantur? 29. Ne si jactis fundamentis absolvere non valeat, omnes qui id spectabunt, eum illudere incipiant, 30. Dicentes, eum hominem, quae aedificare coeperit, exaedificare nequivisse. 31. Aut quis rex ad proelium cum alio rege committendum profecturus, non ante sedens deliberat, an possit cum decem millibus obviam ire illi qui secum viginti millibus adoriatur? 32. Alioqui adhuc illo procul absente, legatos de pace mittit. 33. Sic igitur quicumque vestrum non suis omnibus valedicit, non potest meus esse discipulus. 34. Bonum est sal: verum si sal infatuatum fuerit, quo condietur? 35. Nec terrae est, nec stercori accommodatum: foras projicitur. Qui aures habet ad audiendum, audiat.
Caput XV
recensereMalos cur Jesus non abigat. Ovis perdita, drachma reperta, filius dissolutus, ad frugem rediens. Frater invidus.
1. Frequentabant autem eum omnes publicani, et improbi, ejus audiendi gratia, 2. Et fremebant Pharisaei atque Scribae, dicentes, eum improbos admittere, cumque iis cibum capere: 3. Atque ille iis hujusmodi similitudinem in haec verba dixit: 4. Quis homo vestrum est, qui si centum habeat oves, et earum unam perdiderit, non relinquat in saltu nonaginta novem, et ad perditam vadat, donec eam inveniat? 5. Quam inventam suis imponit umeris, gaudens: 6. Domumque profectus, convocatos suos amicos et vicinos admonet, ut sibi congratulentur, qui suam ovem perditam invenerit. 7. Scitote eodem modo majorem fore in caelo laetitiam ob unum sontem, qui redeat ad frugem, quam ob nonaginta novem insontes, qui vitae correctione non egeant. 8. Aut quae mulier est, quae si drachmas habeat decem, et unam drachmam amittat, non lucernam accendat domumque verrat, et diligenter conquirat donec inveniat? 9. Ac ea inventa, convocat amicas, et vicinas, easque ut sibi congratulentur monet: sese enim quam perdiderat invenisse drachmam. 10. Eodem modo scitote apud divinos angelos laetitiam fieri ob unum sontem, qui ad frugem redeat. 11. Item illud dixit: Habebat homo quidam filios duos, 12. Quorum junior patri dixit: Pater, da mihi competentem bonorum partem. Itaque ille divisit ei facultates, 13. Ac non multis post diebus, junior filius, congestis omnibus, in longinquam regionem peregre profectus est, atque illic facultates suas luxuriose vivendo prodegit. 14. Postquam omnia absumpsit, orta in illa regione gravi fame, coepit indigere. 15. Itaque adiit ejus regionis civium quendam, et apud eum haesit, atque ille eum in praedium suum misit ad pascendos porcos: 16. Isque eo devenit, ut cuperet ventrem suum replere siliquis, quas porci comedebant, nec ei quisquam dabat. 17. Igitur ad sese reversus ita cogitare: Quam multi mei patris mercenarii panibus circumfluunt? et ego fame pereo. 18. Recipiam me ad meum patrem, eique dicam: Pater, et in caelum, et adversum te peccavi: 19. Ita, ut jam non sim dignus qui dicar tuus filius: utere me perinde ac uno tuorum mercenariorum. 20. Ita profectus venit ad patrem suum. Quem adhuc procul absentem conspicatus pater, miseritus accurrit, eique in collum insiluit, et eum deosculatus est. 21. Et filius sic illum allocutus est: Pater, et in caelum, et adversum te peccavi, ita, ut jam non sim dignus qui dicar tuus filius. 22. At pater: Proferte (inquit suis servis) priorem stolam, eumque induite, et ejus manui anulum adhibete, et calceos pedibus, 23. Eductumque vitulum altilem mactate, laetique epulemur: 24. Nam hic filius meus, qui mortuus erat, revixit: et qui perditus erat, inventus est. Itaque laetari coeperunt. 25. Erat autem ejus filius natu grandior ruri. Is cum veniens domui propinquasset, audito concentu atque choris, 26. Vocato uno famulorum suorum, sciscitatus ex eo est, quid ea sibi vellent? 27. Cui ille: Venit tuus frater, inquit: itaque mactavit tuus pater altilem vitulum, quod eum receperit incolumem. 28. Ille vero iratus noluit ingredi. Cumque pater ejus egressus, eum hortaretur, ille patri respondit in hunc modum: 29. Ego tot annos tibi servio, ne umquam contra tuum praeceptum feci, et tu mihi numquam vel haedum dedisti, ut cum meis amicis laetarer. 30. At iste tuus filius, qui facultates tuas cum scortis abliguriit, ubi venit, tu ei altilem vitulum mactasti. 31. At ille: Nate, inquit ei, tu mecum semper es, et omnia mea tua sunt. 32. Enimvero de tuo hoc fratre laetari et gaudere oportuit, quod cum mortuus esset, revixit: cum perditus esset, inventus est.
Caput XVI
recensereCallidus dispensator. Opum utilitas. Dominium repugnans. Pietas vim passa. Repudium. Lazarus felix. Divitis miseria.
1. Dixit item suis discipulis: Homo quidam dives dispensatore habebat, qui apud eum tamquam qui ejus bona dilapidaret, delatus est: 2. Et ille vocatum eum, sic allocutus est: Quid est, quod audio de te? redde tuae dispensationis rationem: nec enim tibi licebit amplius dispensatorem esse. 3. Tum dispensator sic secum cogitare: Quid agam? cum meus erus a me dispensationem auferat? Fodere non valeo, mendicare erubesco: 4. Scio quid agam, ut cum abdicatus dispensatione fuero, sint qui me in suas domos accipiant. 5. Igitur advocatis singulis eri sui debitoribus, dixit primo: Quantum debes ero meo? 6. Centum batos olei, inquit. Et ille: Accipe tuum scriptum, inquit ei, et sede continuo, ac scribe quinquaginta. 7. Deinde alteri dixit: Tu vero quantum debes? Centum frumenti coros. Accipe tuum scriptum, inquit, et scribe octoginta. 8. Itaque laudavit erus dispensatorem iniquum, quod prudenter fecisset. Nam hujus saeculi homines sunt in suo genere prudentiores, quam homines lucis. 9. Et ego hoc vobis dico: Facite vobis amicos ex falsis opibus, ut cum defuncti fueritis, admittant vos in aeterna domicilia. 10. Qui in minima re fidus est, idem in magna fidus est: et qui est in re minima injustus, idem in magna injustus est. 11. Quod si in falsis opibus fidi non fueritis, veras quis vobis credat? 12. Et si in alieno fidi non fueritis, vestrum quis vobis committat? 13. Nullus famulus potest servire duobus dominis: aut enim alterum oderit, alterum amabit: aut alterum tuebitur, alterum contemnet. Non potestis et Deo servire, et opibus. 14. Audiebant autem haec omnia etiam Pharisaei, qui erant avari, eumque deridebant. 15. Itaque ille sic iis dixit: Vos ii estis, qui vos hominibus probetis: sed Deus vestros animos novit, nam quod est apud homines sublime, id apud Deum est abominandum. 16. Lex et vates usque ad Johannem: postea divinum regnum nuntiatur, atque in id omnes irrumpunt. 17. Est autem facilius caelum terramque interire, quam legis vel unum apicem interdicere. 18. Quisquis uxorem suam dimittit, et aliam ducit, adulterat: et quisquis a viro dimissam ducit, adulterat. 19. Erat autem homo quidam dives, qui purpura et bysso vestiebatur, cotidie laute voluptatibus indulgens. 20. Erat et quidam pauper nomine Lazarus, qui ad ejus vestibulum jacebat ulcerosus, 21. Cupiensque saturari micis, quae de divitis mensa decidebant. Quin et canes veniebant, et ejus ulcera lingebant. 22. Accidit autem ut moreretur pauper, et ab Angelis in Abrahami gremium auferretur. Mortuus est et dives, et sepultus. 23. Atque is in orco, sublatis oculis, cum esset in cruciatibus, aspicit Abrahamum procul, et in ejus gremio Lazarum, 24. Et Pater Abrahame (inquit clamans) miserere mei, et mitte Lazarum, qui summo digito suo in aqua intincto, mihi linguam refrigeret: crucior enim in hac flamma. 25. At Abrahamus: Nate, inquit, memineris et te tuis bonis in vita tua, et Lazarum malis esse defunctum: Nunc et hic in solatio, et tu in dolore es. 26. Praeterea constat omnino inter nos et vos vasta vorago, ut qui velint hinc ad vos transire, non possint, neque qui istic sunt, ad nos trajiciant. 27. Tum ille, rogo igitur te, pater, ut eum in mei patris domum mittas, 28. Ut meos fratres (habeo enim quinque) commonefaciat, ne ipsi quoque in hunc cruciatus locum veniant. 29. At Abrahamus: Habent Mosem et vates, inquit ei: eos audiant. 30. Et ille, At vero, pater Abrahame, si qui a mortuis ad eos fuerit profectus, corrigent se. 31. Si Mosem (inquit ille) et vates non audiunt, ne si quidem quispiam ex mortuis resurgat, obtemperabunt.
Caput XVII
recensereOffensionum necessitas. Offendentis miseria: benignitas in hostes. Leprosi X, gratus unus. Christi reditus. Judicium repentinum.
1. Dixit autem discipulis: Non possunt non evenire offensiones: sed vae ei per quem eveniunt: 2. Satius esset ei, circumjecta ejus collo asinaria mola, in mare dejici, quam vel minimum horum offendere. 3. Cavete vobis. Quod si in te peccaverit tuus frater, reprehende eum: et si eum paeniteat, ignosce ei. 4. Quod si vel septies uno die in te peccaverit, et septies eodem die ad te redierit, et se paenitere dixerit, ignosce ei. 5. Dixerunt autem Apostoli Domino: Adauge nobis fidem. 6. Et Dominus: Si tantum fidei haberetis, inquit, quantum est granum sinapis, et huic caprifico juberetis ut exstirparetur, et in mari plantaretur, oboediret vobis. 7. Quis autem vestrum est, qui si arantem aut pascentem servum habeat, eum rure reversum protinus accubitum ire jubeat? 8. Ac non potius sic ei dicat: Para quod ego cenam, accinctusque mihi ministra, donec comedero, ac bibero: postea comedes ac bibes tu. 9. Num gratiam habet ei servo, quod sibi mandata fecerit? Non puto. 10. Sic et vos, cum omnia vobis mandata feceritis, dicite vos inutiles esse servos, qui quod debueritis facere, feceritis. 11. Cum autem Hierosolymam contenderet, et per Samariam Galilaeamque vaderet, 12. Ei in quendam vicum ingredienti occurrerunt decem homines leprosi, qui procul steterunt, 13. Et sublata voce dixerunt: Jesu praeceptor miserere nostri. 14. Quibus ille visis: Ite, inquit, ostensum vos sacerdotibus. Atque illi inter abeundum purgati sunt. 15. Unus autem eorum, se sanatum esse videns, rediit, Deum magna voce collaudans: 16. Et ad illius pedes pronus accidit, ei gratias agens. Erat autem is Samaritanus. 17. At Jesus sic locutus est: Nonne decem purgati sunt? ubi vero sunt novem? 18. Nullumne repertum esse qui sit ad gloriam Deo tribuendam reversus, nisi hunc alienigenam? 19. Surge (inquit) abi: tua te fides servavit. 20. Interrogatus autem a Pharisaeis, quando venturum esset divinum regnum, sic iis respondit: Non ita venturum est divinum regnum, ut observetur, 21. Aut hic illicve esse demonstretur. Scitote enim, divinum regnum intra vos esse. 22. Tum discipulos alloquens: Veniet tempus, inquit, cum vel unum filii hominis dierum cernere cupietis, nec videbitis. 23. Vobisque hic aut illic adesse dicetur: nolite adire, nec insequi. 24. Ut enim fulgur ab altero caeli extremo ad alterum extremum refulgens lucet, sic erit etiam filius hominis in sua die, 25. Sed prius oportet eum multa pati, et improbari ab hac natione, 26. Ac quemadmodum Noae temporibus accidit, sic accidet temporibus filii hominis. 27. Comedebant, bibebant, ducebant uxores, nubebant, usque ad diem, quo ingresso in arcam Noa, venit diluvium, quod omnes perdidit. 28. Similiter, ut et Loti temporibus accidit: comedebant, bibebant, emebant, vendebant, plantabant, aedificabant: 29. Quo vero die exiit Sodomis Lotus, pluit ignis et sulphur de caelo, quod omnes perdidit. 30. Itidem accidet, qua die filius hominis patefiet. 31. In illa die, qui in tecto erit, si erit ejus supellex domi, ne descendat ad eam auferendam. Itidem qui ruri, ne retro revertatur. 32. Memineritis autem uxoris Loti. 33. Qui animam suam servare conabitur, eam perdet: et qui eam perdiderit, conservabit. 34. Hoc vobis dico: in ea nocte erunt in uno cubili duo, quorum alter assumetur, alter relinquetur. 35. Duarum, quae simul molent, altera assumetur, altera relinquetur. 36. Duorum qui ruri erunt, alter assumetur, alter relinquetur. 37. Et illi eum alloquentes: Ubi Domine? inquiunt. Quibus ille: Ubi corpus, inquit, erit, eo etiam aquilae coibunt.
Caput XVIII
recensereVidua judicem obtundens. Publicanus pharisaeo melior. Quis bonus. Semet in lege laudans. Opulentiae damna. Praedicta mors, ac resurrectio. Discipulorum ineptia. Caecus videns fide.
1. Dixit etiam iis exemplum, quo semper orandum esse, nec defatigari oportere ostenderet. 2. Judex erat quidam in quadam urbe, inquit, qui nec Deum metuebat, nec homines reverebatur. 3. Erat in eadem urbe vidua quaedam, quae ad eum itabat, et ut se de adversario suo vindicaret, petebat. 4. Ille vero aliquamdiu noluit. Sed postea sic secum dixit: Etsi nec Deum metuo, nec homines revereor: 5. Tamen quia mihi negotium facessit haec vidua, eam vindicabo, ne me assidue ventitans, obtundat. 6. Audite, inquit Dominus, quid judex injustus dicat. 7. Ergo Deus electos suos, ad se dies noctesque quiritantes, non ulciscetur? et tam erit in eos difficilis? 8. Scitote eum cito ulturum esse eos. Ceterum filius hominis cum veniet, scilicet fidem in terris inveniet? 9. Dixit item ad quosdam (qui sibi se justos esse persuaserant, aliosque contemnebant) hoc exemplum: 10. Homines duo in templum ascenderunt, orandi gratia, alter Pharisaeus, alter publicanus. 11. Ibi Pharisaeus haec apud se precabatur: Deus ago tibi gratias, quod non sum quales reliqui hominum, rapaces, injusti, adulteri: aut etiam qualis hic publicanus. 12. Jejuno bis intra singula Sabbata: decimas do omnium quae possideo. 13. At publicanus procul absistens, ne oculos quidem in caelum attollere audebat, sed sibi pectus tundebat, dicens: Deus propitius esto mihi sonti. 14. Scitote, hunc approbatum descendisse domum suam: illum non item. Nam quisquis se ipsum extulerit, deprimetur: et qui se depresserit, extolletur. 15. Afferebant autem ei etiam parvulos, ut eos tangeret. Quo viso, discipuli illos objurgabant. 16. At Jesus arcessitis parvulis: Sinite, inquit, pueros ad me venire, et eos ne prohibete: talium enim est divinum regnum. 17. Hoc vobis confirmo, qui divinum regnum non acceperit ut puer, is in id non intrabit. 18. Item interrogavit eum quidam qui magistratum gerebat, his verbis: Magister bone, quid faciendo vitam consequar aeternam? 19. Cui Jesus: Quid me dicis bonum? inquit. Nullus est bonus, nisi unus Deus. 20. Praecepta nosti: Ne adulterato: ne occidito: ne furator: ne falsum testimonium dicito: tuum patrem et matrem honorato. 21. Et ille: Haec omnia, inquit, exsecutus sum ab ineunte aetate. 22. His auditis, Jesus inquit ei: Adhuc unum tibi deest: quidquid habes vende, et dispertire pauperibus, habiturus in caelo thesaurum: deinde ades, et me sequere. 23. At ille, his auditis, tristis est factus: quippe qui praedives esset. 24. Eum tristem factum videns Jesus, dixit: O quam difficulter, qui pecunias habent, in divinum regnum intrabunt? 25. Facilius est enim rudentem per acus foramen trajici, quam divitem in divinum intrare regnum. 26. Tum auditores: Quis igitur servari possit? inquiunt. 27. Et ille: Quae ab hominibus fieri nequeunt, ea a Deo fieri possunt. 28. Tum Petrus: Nos quidem, inquit, omnibus relictis, te secuti sumus. 29. Et ille: Hoc certo scitote, inquit iis, neminem esse qui domum, qui parentes, qui fratres, qui uxorem, qui liberos divini regni causa reliquerit, 30. Quin sit et in hoc tempore saepe conduplicata, et in futuro saeculo vitam aeternam consecuturus. 31. Assumptis autem duodecim, dixit iis: En ascendimus Hierosolyma, et filio hominis accident plane omnia quae sunt a vatibus scripta. 32. Tradetur enim extraneis, et illudetur, et contumeliis afficietur, et conspuetur, 33. Et verberatus interficietur, et tertio die resurget. 34. At illi nihil horum intellexerunt, adeoque tecta iis erat ea oratio, ut quae dicerentur, ignorarent. 35. Eo autem Hiericunti propinquante, sedebat apud viam quidam caecus mendicans. 36. Is praetereuntem hominum turbam audiens, sciscitatus est quid illud esset? 37. Cumque ei indicatum esset, Jesum Nazarenum praeterire, 38. Clamavit his verbis: Jesu Davidide, miserere mei. 39. Et quamvis praecedentes increparent eum, ut taceret, ille multo magis clamabat: Davidide, miserere mei. 40. Tum Jesus restitit, et eum ad se duci imperavit: ac ubi ille accessit, sic eum interrogavit: 41. Quid tibi vis faciam? Et ille: Domine, inquit, ut videam. 42. Et Jesus: Cerne, inquit ei: tua te fides servavit. 43. Atque ille continuo vidit, eumque secutus est, Deum collaudans. Quo viso, populus omnis Deo tribuit laudem.
Caput XIX
recensereChristi Zachaeus hospes. Varii minarum negotiatores. Ultimus vecors. Jesus asello vectus. Urbis ruina instans. Vendentes pulsi fano.
1. Eo autem ingresso, et per Hiericuntem eunte, 2. Erat quidam vir, qui nomine Zachaeus vocabatur, publicanorum magister, isque dives. 3. Is cum conaretur Jesum videre quis esset, neque prae hominum turba posset, utpote qui esset statura parvus, 4. Praecurrit et in caprificum ascendit, ut eum videret: nam illac transiturus erat. 5. Ad eum locum ubi venit Jesus, suspexit, et eo viso sic ei dixit: Zachaee, descende propere: hodie enim mihi domi tuae manendum est. 6. Atque ille celeriter descendit, eumque laetus accepit. 7. Quo viso fremebant omnes, quod ad hominem improbum deversatum isset. 8. Zachaeus vero Dominum sic alloqui institit: Scito me, Domine, dimidium facultatem mearum largiri pauperibus: quod si quem ulla re fraudavi, reddo quadruplum. 9. Tum Jesus ei dicit, salutem eo die partam esse ei domui, quatenus ipse quoque Abrahamides esset: 10. Venisse enim filium hominis ad perdita quaerenda, atque servanda. 11. Illis autem haec audientibus, subjecit exemplum, quod ipse prope Hierosolymam esset, et illi adfuturum mox divinum regnum arbitrarentur. 12. Ait ergo: Homo quidam nobilis profecturus in longinquam regionem, ut in regni possessionem invaderet, deinde rediturus, 13. Vocatis suis decem servis, dedit decem minas, iisque mandavit ut negotiarentur, donec ipse reveniret. 14. Ejus autem cives eum oderant: itaque missis post eum legatis, negarunt se velle ut is in se regnaret. 15. Postquam ille regnum adeptus rediit, jussit ad se servos illos arcessi, quibus argentum dederat, ut sciret quid quisque negotiando lucratus esset. 16. Ergo primus advenit, et, Domine, inquit, tua mina decem minas peperit. 17. Cui ille: Recte, bone serve: quoniam in tantilla re fidelis fuisti, habeto in decem oppida potestatem. 18. Deinde venit alter: Domine, inquit, tua mina quinque minas confecit. 19. Et ille: Tu quoque (inquit etiam huic) praeesto quinque oppidis. 20. Item venit alius: Domine, inquit, ecce mina tua, quam ego in linteo compositam habui: 21. Metuebam enim te, utpote hominem severum, qui et quod non deposuisti tollas, et quod non seminasti metas. 22. At ille: Ex tuo ipsius ore te damnabo, inquit ei, serve nequam. Sciebas me hominem severum esse, qui et quod non deposui tollam, et quod non seminavi metam. 23. Cur ergo non dedisti meum argentum ad mensam, et ego reversus id cum faenore recepissem? 24. Auferte ei minam, inquit iis qui aderant, et ei date qui decem minas habet. 25. At illi: Domine habet decem minas. 26. Ergo scitote omni habenti dandum esse, inquit: non habenti autem, etiam quod habet, auferendum. 27. Ceterum inimicos illos meos, qui me in se regnare noluerunt, adducite huc, et coram me jugulate. 28. Haec fatus progredi perrexit, Hierosolymam ascendens. 29. Ut autem prope Bethphagem et Bethaniam venit ad montem qui vocatur Olivarum, misit discipulorum suorum duos cum his mandatis. 30. Ite in vicum qui est e regione, in quem ingredientes, invenietis asellum vinctum, quem nemo umquam hominum insedit: eum solvitote et adducitote. 31. Quod si quis vos cur solvatis interroget, sic ei dicetis: Domino eum opus esse. 32. Igitur profecti qui erant missi, invenerunt quod iis ille dixerat. 33. Cumque ex iis asellum solventibus quaesivissent ejus domini, cur asellum solverent, 34. Dixerunt eum Domino opus esse, 35. Eumque ad Jesum adduxerunt: et injectis in asellum suis vestimentis, eo Jesum imposuerunt. 36. Atque eo vadente, insternebant suis vestimentis viam. 37. Ac ubi jam prope montis Olivarum descensum venit, coepit universa discipulorum multitudo Deum laeta laudare magna voce, de tot quae viderant miraculis, his verbis: 38. Bene sit venienti regi in nomine Domini: pax in caelo, et gloria in supremis. 39. At quidam Pharisaeorum ex turba dixerunt ei: Magister objurga tuos discipulos. 40. Quibus ille respondens: Scitote, inquit, si taceant hi, clamaturos esse lapides. 41. Deinde ut propius accessit, visa urbe deploravit eam, dicens, 42. O si scires tu, et quidem hac ipsa tua die, quae tibi saluti forent: sed nunc tuos latent oculos. 43. Venient enim tibi dies, cum te tui hostes vallo circumdabunt, et circumsidebunt, et prement undique, 44. Teque et tuos in te natos complanabunt, nec in te lapidem lapidi impositum relinquent: quoniam tempus, quo tui habita cura fuerit, non noveris. 45. Deinde in fanum ingressus, coepit vendentes in eo et ementes ejicere, dicens iis: 46. Scriptum est: Mea domus, supplicationis domus est: at vos ex ea latronum speluncam fecistis. 47. Docebat autem cotidie in fano. Pharisaei vero et Scribae eum perimere conabantur, nec non populi primarii: 48. Sed quid agerent, non inveniebant, quod cunctus populus ab ejus ore pendebat.
Caput XX
recensereVineae cultores perdendi. Lapis offensionis. Officium in Deum, in principem. Sadducaei rejecti, de resurrectione, ac vidua septimi conjugii. Davidis dominus geminus. Pharisaeorum cum fastus, tum avaritia.
1. Quodam autem illorum dierum eo populum in fano docente ac instituente adfuerunt pontifices et scribae cum senatoribus, eumque sic allocuti sunt: 2. Dic nobis, qua potestate ista facias, aut quis tibi potestatem istam dederit? 3. Quibus ille respondens: Interrogabo vos ego vicissim quiddam, inquit, quod mihi dicite. 4. Johannis baptisma a caelone erat, an ab hominibus? 5. Illi vero sic apud se ratiocinari: Si dixerimus a caelo, dicet: Cur ergo ei non credidistis? 6. Sin ab hominibus dixerimus, universus populus nos lapidabit: persuasum est enim ei, Johannem esse vatem. 7. Itaque responderunt, se nescire unde. 8. Et Jesus: Nec ego vobis dico, inquit iis, qua potestate haec faciam. 9. Coepit autem ad populum hoc exemplum dicere: Homo quidam vineam consevit, et ea colonis elocata, domo abfuit satis diu. 10. Deinde suo tempore misit ad colonos servum, ut illi ei de vineae fructu darent. At coloni eum verberatum dimiserunt inanem. 11. Ille alterum item servum misit, et illi eum quoque verberatum, et contumelia affectum, dimiserunt inanem. 12. Cumque tertium item misisset, illi eum etiam vulneratum expulerunt. 13. Tum vineae dominus: Quid agam? inquit, mittam filium meum carissimum: fortassis hunc visum reverebuntur. 14. At coloni eo viso, sic inter sese dicere: Hic est heres: agite perimamus eum, ut nostra fiat hereditas. 15. Itaque ejectum ex vinea occiderunt. Quid ergo faciet iis vineae dominus? 16. Veniet, et colonos illos perdet, aliisque vineam elocabit. Hoc audito illi dixerunt: Absit. 17. Et ille eos intuitus: Quid ergo est scriptum illud? Quem lapidem improbaverant aedificatores, is adhibitus est ad caput anguli. 18. In eum lapidem quisquis inciderit, collidetur, et in quem inciderit ipse, eum comminuet. 19. Igitur pontifices et scribae ei manus injicere eadem hora conati sunt. Intellexerunt enim, eum adversum se illud exemplum dixisse: sed populum timuerunt. 20. Itaque illud observarunt, ut mitterent emissarios, qui se viros bonos simularent, ut eum verbis caperent, atque ita magistratui et praetoris potestati traderent. 21. Atque hic sic eum interrogarunt: Magister, scimus te recte dicere, ac docere, neque personae rationem habere, sed vere divinam vitae viam docere. 22. Licetne nobis Caesari tributum pendere, an non? 23. At ille eorum versutiam intellegens: Quid me tentatis? inquit: 24. Ostendite mihi denarium. Cujus habet imaginem, et titulum? Caesaris, inquiunt illi respondentes. 25. Et ille: solvite igitur, inquit iis, Caesariana Caesari, et divina Deo. 26. Ita illi, cum nullum ejus verbum apud populum carpere potuissent, ejus responsionem admirati, tacuerunt. 27. Tum eum aggressi Sadducaeorum quidam, qui resurrectionem esse negant, sic interrogarunt: 28. Magister, scripsit nobis Moses, si cujus frater mortuus fuerit, uxorem habens, isque sine liberis mortuus fuerit, ut ducat ejus frater uxorem, fratrique suo prolem suscitet. 29. Jam vero septem fuere fratres, quorum primus uxore ducta mortuus est sine liberis, 30. Duxitque secundus uxorem, et is item sine liberis mortuus est. 31. Atque illam duxit tertius, itidemque septem neque liberos reliquerunt. 32. Atque illis mortuis, postrema omnium mortua est etiam femina. 33. Igitur in resurrectione cujus eorum futura est uxor? cum septem eam in matrimonio habuerint. 34. Et Jesus iis ita respondit: Hujus vitae homines et ducunt uxores et nubunt: 35. At quibus vitam illam assequi, et ex mortuis surrexisse contigit, ii nec ducunt uxores, nec nubunt, 36. Quippe cum jam mori nequeant. Sunt enim angelorum similes, et Dei filii sunt, qui sint resurrectionis filii. 37. Mortuos autem resurgere, etiam Moses indicavit in rubo, ubi Dominum dicit Abrahami Deum, et Isaaci Deum, et Jacobi Deum. 38. Deus quidem non mortuorum est, sed viventium, utpote cum ei vivant omnes. 39. Tum quidam scribarum sic eum alloquuntur: Magister, probe dixisti. 40. Neque deinceps audebant eum quidquam interrogare. 41. Et ille: Qui fit ut dicant, Christum Davide prognatum fore? 42. Cum ipse David dicat in Psalmorum libro: Ait Dominus domino meo, Sede ad meam dexteram, 43. Donec efficiam ex tuis hostibus tuorum pedum subsellium. 44. Quod si eum David dominum vocat, qui fit ut sit eo prognatus? 45. Tum audiente cuncto populo, dixit suis discipulis: 46. Cavete Scribas, qui stolati libenter ambulant, et in foris salutationes, et in collegiis primas sessiones, et primas in cenis accubitiones amant: 47. Qui viduarum domos per speciem prolixarum precum devorant, eoque graviores poenas luent.
Caput XXI
recensereViduae teruncii in fiscum. Fani ruina impendens. Orbis calamitates. Piorum plagae. Orbis excidium.
1. Cum autem aspiciens vidisset conferentes sua munera in fiscum divites, 2. Cumque vidisset etiam quandam pauperculam viduam eo duos conferentem teruncios, dixit: 3. Hoc certo vobis dico, hanc viduam plurimum omnium contulisse. 4. Nam omnes hi ex eo quod sibi supererat, contulerunt in divina donaria: at haec ex inopia sua, quidquid facultatum habebat, contulit. 5. Item quibusdam de fano dicentibus, pulchris esse lapidibus et donariis ornatum, dixit: 6. Videtis haec? veniet dies, cum nullus lapidi lapis impositus relinquetur, qui non dissolvatur. 7. Et illi eum interrogantes: Magister, inquiunt, quando igitur ista fient? et quo signo ista futura significabuntur? 8. Et ille: Videte, inquit, ne decipiamini. Multi enim venient meo nomine, qui se eum esse dicant: et quidem tempus instat. Nolite igitur eos assectari. 9. Cum vero bella et seditiones audietis, nolite expavescere: oportet enim haec omnia prius fieri: sed non continuo finis erit. 10. Consurget et gens in gentem (inquiebat tum iis) et regnum in regnum, 11. Magnique terrae motus nonnullis in locis, et fames et pestes erunt, terriculaque et signa de caelo magna. 12. Sed ante haec omnia injicientur vobis manus, et vexabimini, inque collegia et custodias trademini, atque ad reges et praetores mei nominis causa perducemini: 13. Id quod vobis erit testimonio. 14. Igitur animum inducite, causae dictionem non praemeditari. 15. Ego enim vobis ejusmodi os et sapientiam dabo, ut ei contradicere aut resistere nequeant omnes adversarii vestri. 16. Prodemini autem etiam a parentibus, et fratribus, et cognatis, et amicis, qui vestrum nonnullos necabunt, 17. Eritisque cunctis invisi propter nomen meum. 18. Verum ne pilus quidem vestri capitis peribit. 19. Vestra patientia, vestrae saluti consulite. 20. Cum autem circumdatam exercitibus Hierosolymam videbitis, tu scitote, ejus instare vastitatem. 21. Tum qui erunt in Judaea, fugiant in montes: et qui erunt in ejus medio, discedant: et qui in agris erunt, ne intrent in eam. 22. Nam supplicii tempora erunt illa, ut eveniant omnia quae scripta sunt. 23. Hei uterum ferentibus et lactantibus per ea tempora. Nam haec regio graviter premetur, et in hunc populum atrociter saevietur, 24. Ut gladiorum acie cadant, et per omnes gentes exulent, calceturque a gentibus Hierosolyma, donec exterarum gentium tempora compleantur. 25. Et erunt signa in sole et luna, et sideribus, et in terris tantus gentium angor trepidantium, mari undisque resonantibus, 26. Ut homines, eorum metu et expectatione, quae orbi immineant, exanimentur: nam caelestes potestates concutientur. 27. Ac tum aspicietur filius hominis veniens in nube, cum ingenti potestate atque gloria. 28. His autem fieri incipientibus suspicitote, et capita attollitote, quoniam vestra instabit liberatio. 29. Tum iis similitudinem dixit: Cernite ficum, et omnes arbores: 30. Cum jam frondescunt, id vos per vos ipsos cernentes, cognoscitis jam prope esse aestatem. 31. Similiter et vos, cum haec fieri videbitis, scitote prope esse divinum regnum. 32. Hoc vobis confirmo, non prius esse praeterituram aetatem hanc, quam fiant omnia. 33. Etiamsi caelum et terra pereant, mea dicta non peribunt. 34. Verum cavete ne forte obruantur animi vestri crapula et ebrietate, et hujus vitae curis: atque ita vos nec opinantes illa dies opprimat. 35. Adveniet enim tamquam decipula omnibus in totius terrae solo degentibus. 36. Vigilate igitur, omni tempore orantes, ut vobis haec omnia eventura effugere liceat, et coram filio hominis consistere. 37. Ita interdiu docebat in fano: in noctes autem exibat, et in monte, qui vocatur Olivarum, versabatur. 38. Atque omnis populus ad eum mane ventitabat in templum, ejus audiendi gratia.
Caput XXII
recensereAd antistites proditor. Coena. Qui piorum princeps. Preces pro Petro, hujus temeritas. In oliveto Jesu preces. Angelus ad eum. Captus Jesus. Pugnans Petrus ter mox mendax. Jesu calamitates.
1. Instabat autem azymorum festum, quod Pascha dicitur, 2. Et quaerebant pontifices et scribae ejus interficiendi modum: timebant enim plebem. 3. Intravit autem Satanas in Judam cognomine Iscariotam, qui erat ex duodecim numero. 4. Itaque is pontifices et antistites aggressus, verba cum iis fecit, quo pacto eum traderet iis. 5. Quo laetati illi, pacti sunt, ei se daturos argentum. 6. Itaque pollicitus, quaerebat opportunitatem eum illis sine turba tradendi. 7. Postquam autem venit azymorum dies, in quo immolandum erat Pascha, 8. Misit Jesus Petrum et Johannem: Ite (inquit) paratum nobis pascha, ut polluceamus. 9. Et illi: Ubi vis paremus? inquiunt ei. 10. Quibus ille: Simul ac in urbem intraveritis, inquit, incidetis in hominem aquae fictile ferentem: eum sequimini in domum quo ingredietur, 11. Et sic ejus domus patrifamilias dicitote: Quaerit ex te magister, ubinam sit mansio, ubi Pascha cum suis discipulis polluceat? 12. Atque ille cenaculum ingens instratum ostendet: illic paratote. 13. Igitur digressi, et quae ille iis praedixerat nacti, pararunt Pascha. 14. Ac postquam venit hora, accubuit, et duodecim apostoli cum eo, 15. Eosque sic allocutus est: Hujus vobiscum pollucendi Paschae cupiditate ductus sum, antequam supplicio afficiar. 16. Hoc enim sic habetote, me eo non pollucturum esse, donec in Dei regno compleatur. 17. Tum sumpto poculo, actisque gratiis, dixit: Accipite hoc, et inter vos dividite. 18. Scitote enim, non ante me bibiturum esse de fructu vitis, quam Dei regnum veniat. 19. Item sumptum panem actis gratiis fregit, iisque dicens: Hoc est corpus meum, pro vobis dandum: hoc facite in mei recordationem. 20. Similiter et poculum, postquam cenatum est, dicens: Hoc poculum, est novum foedus, quod fit per meum sanguinem, qui est pro vobis effundendus. 21. Ceterum scitote, mei proditoris manum esse mecum in mensa. 22. Et filius hominis quidem abit, ut est definitum: verum vae homini illi, per quem prodendus est. 23. Illi vero coeperunt inter sese quaerere, quisnam eorum foret, qui id facturus esset. 24. Exstitit etiam inter eos contentio, quis eorum maximus esse videretur. 25. At ille: Gentium reges (inquit iis) in eas dominantur: quique iis imperant, gubernatores appellantur. 26. At vos non ita: quin vestrum maximus perinde sit ac minimus: et qui praeest, perinde ac qui ministrat. 27. Uter enim major est? qui accumbit, an qui ministrat? nonne qui accumbit? Atqui ego sum inter vos perinde ac qui ministret. 28. Vos vero ii estis qui mecum permanseritis in meis adversis: 29. Et ego regnum, quemadmodum mihi pater meus legavit, sic vobis lego, 30. Ut comedatis et bibatis in mea mensa in regno meo, et in tribunalibus sedeatis, jus dicentes duodecim tribubus Israelitarum. 31. Dixit item Dominus: Simon, Simon, conatus est quidem Satanas cribrare vos ut frumentum. 32. Verum ego pro te oravi, ne te fides deficeret. Tu vicissim aliquando recreatus, confirmato fratres tuos. 33. At ille: Domine, inquit ei, tecum paratus sum et carcerem et mortem adire. 34. Et ille: Sic habeto Petre, inquit: non prius gallum hodie cantaturum, quam tu me tibi notum esse, ter negaveris. 35. Ceterum dum vos sine crumena, inquit iis, et pera et calceis dimisi, num qua re caruistis? Nulla, inquiunt. 36. At nunc, inquit iis, et crumenam qui habet, ferat, itidemque peram: et qui gladium non habet, vendat suum pallium, et emat. 37. Scitote enim, in me comprobandum adhuc esse scriptum illud: Et inter nefarios habitus est. Habent enim meae res finem. 38. Et illi: Domine, ecce hic duo gladii. Satis est, inquit iis. 39. Tum egressus contendit de more in olivarum montem, eumque secuti sunt discipuli. 40. Atque ubi ad locum venit, dixit iis: Orate, ne in tentationem veniatis. 41. Tum ab iis ferme ad lapidis jactum digressus, positis genibus precatus est hujusmodi verbis: 42. Pater, averte, si vis, hoc a me poculum. Quamquam non mea, sed tua voluntas fiat. 43. Apparuit autem ei angelus de caelo, qui eum confirmaret. 44. Atque ille cum esset in aestu, contentius orabat, et sudore manabat simili sanguineis guttis, ad terram delabentibus. 45. Deinde precatus surrexit, et ad suos discipulos venit, quos prae aegritudine dormientes nactus, dixit iis: 46. Quid dormitis? surgite, orate, ne in tentationem veniatis. 47. Atque adhuc eo loquente, supervenit hominum turba, quibus is qui Judas dicebatur, unus ex duodecim, praeibat. Is ad Jesum osculandum, accessit. 48. Et Jesus sic eum allocutus est: Juda, tune osculo filium hominis prodis? 49. Videntes autem sui quid futurum esset, dixerunt ei: Domine, feriemusne gladio? 50. Percussitque quidam eorum pontificis servum, eique dexteram abscidit auriculam. 51. Et Jesus respondens: Sinite hactenus, inquit: et tacta illius auricula, eum sanavit. 52. Dixit autem Jesus iis qui se invaserant, pontificibus, et fani antistitibus, ac senatoribus: Tamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus: 53. Cum cotidie essem apud vos in fano, non injecistis mihi manus, sed haec vestra est hora, et tenebrarum potestas. 54. At illi eum comprehensum duxerunt, et in pontificis domum introduxerunt. Petrus autem procul sequebatur. 55. Cumque illi ignem in medio atrio incendissent, et consedissent, sedebat etiam Petrus inter eos. 56. Eum sedentem ad ignem conspicata et intuita quaedam ancilla, dixit: Hic quoque cum eo erat. 57. At ille eum negavit, dicens: Mulier, non novi eum. 58. Item paulo post alius eo viso dixit: Et tu ex iis es. At Petrus: Homo, inquit, non sum. 59. Deinde interposita una fere hora, alius quidam sic affirmabat: Profecto hic quoque cum eo erat, etenim Galilaeus est. 60. At Petrus: Homo, inquit, nescio quid dicas. Tum statim, eo adhuc loquente, cecinit gallus. 61. Et conversus Dominus Petrum aspexit, et Petrus Domini dictum recordatus, qui ei fore dixerat, ut priusquam gallus caneret, eum ter negaret, 62. Foras egressus, acerbe flevit. 63. Jesum autem qui tenebant homines, illudebant, verberantes: 64. Eoque velato, tundebant ei faciem, et ita interrogabant: Divina quis sit qui te percussit? 65. Atque alia multa contumeliose dicebant in eum. 66. Deinde orto die coiit populi senatus, Pontifices et Scribae, et ei in suum consessum adducto sic dixerunt: 67. Dic nobis, an tu Christus sis: Quibus ille: Si vobis dixero, non credetis: 68. Quod si vos etiam interrogavero, non mihi respondebitis, aut me absolvetis. 69. Futurum est, ut sedeat filius hominis ad dexteram potentis Dei. 70. Tu igitur Dei filius es? inquiunt omnes. Et ille: Sum quem vos esse me dicitis, inquit iis. 71. Tum illi: Quid jam nobis testimonio opus est, inquiunt, cum ipsi ex ejus ore audiverimus?
Caput XXIII
recensereAd Pilatum Jesus. Falsa crimina. Ad Herodem Jesus tacitus. Reditus in gratiam regio ac praetoris. Pro Christo praetor. Populi furor. Cyrenaeus. Duo latrones. Pro carnificibus Jesus; illusiones, dicteria, titulus. Felix latro, mundi tenebrae. Veli scissio. Christi mors. Verus centurio. Josephi pietas. Monumentum novum.
1. Igitur surrexit omnis eorum multitudo, et eum duxit ad Pilatum, 2. Eumque accusare institerunt, dicentes, se ab eo gentem everti deprehendisse, et eum Caesari tributa solvi vetare, dicentem se Christum esse regem. 3. Et Pilatus eum interrogavit: Tune Judaeorum rex es? Cui ille respondens: Ut tu dicis, inquit. 4. Pilatus vero Pontificibus, et hominum multitudini negavit, ullum se in eo homine crimen deprehendere: 5. At illi urgere: Excitat populum, inquiunt, docens per totam Judaeam, exorsus a Galilaea hucusque. 6. Hic Pilatus audita Galilaea, quaesivit an homo Galilaeus esset. 7. Ac postquam eum dicionis Herodis esse cognovit, misit eum ad Herodem, qui et ipse Hierosolymis per eos dies erat. 8. Herodes viso Jesu, magnopere laetatus est, quippe qui eum jam diu videre cuperet (quod multa de eo audiebat) et se aliquid ab eo prodigiose fieri visurum speraret. 9. Verum licet eum multis de rebus interrogaverit, ille nihil ei respondit: 10. Quamvis etiam Pontifices et Scribae qui aderant, eum acriter accusarent. 11. Itaque despicatus eum Herodes, cum suis militibus, ac ludificatus, indutum veste splendida Pilato remisit. 12. Factisque sunt inter sese amici Pilatus et Herodes eo ipso die: nam antea inter eos intercedebat simultas. 13. Pilatus autem convocatos Pontifices et magistratus ac populum sic allocutus est: 14. Adduxistis hunc hominem mihi, tamquam qui populum avertat: atqui ego in vestra praesentia examinans, nullum eorum crimen in hoc homine deprehendi, quibus vos eum accusatis. 15. Sed nec Herodes, ad eum enim misi vos, et videtis nihil morte dignum ab hoc factum esse. 16. Itaque eum castigabo, ac relaxabo. 17. Habebat autem necesse iis unum relaxare per festum. 18. Igitur illi universa multitudine exclamarunt ut eum tolleret, sibique Barabbam remitteret, 19. Qui fuerat propter seditionem quandam in urbe factam, et caedam, conjectus in carcerem. 20. Cumque rursum Pilatus Jesum absolvere volens, clamasset, 21. Illi sic reclamare: Crucifige, crucifige eum. 22. Quid enim is mali fecit? inquit, eos tertium alloquens. Nullum in eo capitale crimen deprehendi. Itaque eum castigabo et absolvam. 23. At illi magnis clamoribus instare, flagitantes ut is crucifigeretur, gliscentibus eorum Pontificumque vocibus. 24. Itaque Pilatus eorum postulata facere decrevit: 25. Iisque eum qui propter seditionem et caedem fuerat in custodiam datus, et quem flagitabant, absolvit. Jesum autem eorum arbitrio tradidit. 26. Hoc illi abducto, Simonem quendam Cyrenaeum, rure venientem, comprehenderunt, eique crucem post Jesu tergum ferendam imposuerunt. 27. Sequebatur autem eum ingens hominum multitudo, et mulierum, quae plangebant, eumque lamentabantur. 28. Ad quas Jesus conversus, dixit: Hierosolymitanae feminae, ne me deplorate, sed vos vestrosque natos deplorate. 29. Nam scitote fore tempus, quo beatae dicentur steriles, et uteri qui non genuerint, et ubera quae non lactaverint. 30. Cum quidem eo venietur, ut dicant homines montibus, Corruite in nos: et collibus, Obruite nos. 31. Nam si viridi arbori fiunt haec, aridae quid fiet? 32. Ducebantur autem etiam alii duo facinorosi, cum eo interficiendi. 33. Atque ubi ad locum ventum est, qui Calvaria vocatur, illi eum ibi, et facinorosos, alterum ad dexteram, alterum ad sinistram, crucifixerunt. 34. Et Jesus: Pater, inquit, ignosce iis: nesciunt enim quid faciant. Illi vero ejus vestimenta sorte jacta partiti sunt. 35. Astabatque spectans populus, et magistratus quoque eum cum iis deridebant. Alios servavit, inquiebant, servet se ipsum, si is Christus est Dei electus. 36. Accedebant etiam milites, qui ei illuderent, et acetum ei offerebant, 37. Et: Si tu Judaeorum Rex es, inquiebant, serva te ipsum. 38. Erat et titulus supra eum, Graecis, Romanis, et Hebraicis litteris scriptus, Hic est Judaeorum rex. 39. Atque unus pendentium facinorosorum ei maledicebant, ita dicens: Si tu Christus es, serva et te ipsum et nos. 40. At alter contra, sic eum objurgare: An tu Deum non metuis, qui sis in eodem supplicio? 41. Et nos quidem merito, nam nostris digna factis accipimus: at hic nullum facinus commisit. 42. Tum ad Jesum: Memento mei, Domine, inquit, cum veneris in regnum tuum. 43. Cui Jesus: Hoc tibi confirmo, inquit, te hodie fore mecum in Paradiso. 44. Erat autem hora fere sexta, et tenebrae per totam terram exstiterunt usque ad horam nonam: 45. Et sol infuscatus est, et templi velum medium scissum est. 46. Et Jesus clamans ingenti voce, dixit: Pater, tibi in manus commendo spiritum meum. Atque haec locutus, expiravit. 47. Ea re visa, centurio Deo gloriam tribuit, dicens: Profecto hic homo justus erat. 48. Et omnis hominum multitudo, qui ad hoc spectaculum venerant, videntes quae facta forent, tundentes sua pectora reversi sunt. 49. Astabant autem omnes ejus noti procul, nec non feminae, quae eum fuerant a Galilaea secutae, ea aspicientes. 50. Tum vir quidam nomine Josephus, senator, isque vir bonus et justus, 51. Qui illorum consilio et facto non assensus erat, ab Arimathaea Judaeorum oppido, qui et ipse Dei regnum exspectabat. 52. Is inquam Pilatum aggressus, Jesu corpus postulavit. 53. Idque detractum, linteo involvit, et in exciso monumento posuit, ubi nemo adhuc situs fuerat. 54. Erat autem ea dies Praeparatio, qua Sabbatum illucescebat. 55. Et mulieres subsecutae, quae ex Galilaea cum eo venerant, monumentum aspexerunt, et ut ejus corpus positum sit: 56. Reversaeque praepararunt aromata et unguenta, et Sabbato quidem ex praecepto quieverunt.
Caput XXIIII
recensereAd monumentum aromata. Jesus non inventus. Angeli duo. Mulieres ad Apostolos. Ad sepulcrum Petrus. Christus cum duobus in itinere: plagae Christi attrectatae. In Bethania Jesus in caelum. Discipulorum caritas.
1. Primo autem post Sabbatum die, summo mane, venerunt ad monumentum, ferentes quae paraverant aromata, quibusdam eas comitantibus: 2. Saxumque invenerunt a monumento avolutum: 3. Et ingressae, Domini Jesu corpus non invenerunt: 4. Atque hic cum ea de re consternatae essent, ecce duo viri iis in vestibus astitere coruscantibus, 5. Qui perterritas, et vultum ad terram inclinantes, sic allocuti sunt: Quid quaeritis? viventem inter mortuos? 6. Non est hic, sed surrexit. Mementote ut vobis locutus sit, cum esset adhuc in Galilaea, 7. Dicens oportere filium hominis in hominum improborum manus tradi et crucifigi, et tertio die resurgere. 8. Tum illae ejus verborum recordatae sunt, 9. Et a monumento reversae, haec omnia undecim omnibusque ceteris renuntiarunt. 10. Erat autem Magdalena Maria, et Johanna, et Maria Jacobi mater, et reliquae una cum iis, quae haec Apostolis dixerunt. 11. Sed illis earum verba pro nugis habita sunt, nec iis crediderunt. 12. Petrus autem surgit, et ad monumentum currit: et introspiciens aspicit lintea sola posita, et abiit, secum ipse eam rem admirans. 13. Proficiscebantur autem eorum duo eo ipso die in vicum distantem a Hierosolyma stadia sexaginta, cujus nomen erat Emaus, 14. Et inter sese de omnibus iis rebus quae acciderant colloquebantur. 15. Atque iis colloquentibus ac disputantibus, ipse Jesus accedit, et cum iis iter facit. 16. Ita autem tenebantur eorum oculi, ut eum non agnoscerent. 17. Atque ille: Qui sunt isti sermones, inquit iis, quos inter vos confertis, ambulantes, idque tristes? 18. Cui unus, nomine Cleophas, ita respondit: Tune solus adeo Hierosolymae hospes es, ut ea nescias quae in ea per hosce dies acciderunt? 19. Quae nam? inquit iis. De Jesu Nazareno, inquiunt, qui vir vates fuit, re verbisque potens, et in Dei et in totius populi conspectu. 20. Utque eum tradiderint pontifices magistratusque nostri ad capitale judicium, et in crucem sustulerint? 21. Et tamen nos eum esse sperabamus, qui Israelitas liberaturus esset. Accedit ad haec omnia, quod tertius hic dies agitur, ex quo haec facta sunt. 22. Quamquam mulieres quaedam ex nostris stupefecerunt nos: quae mane ad monumentum profectae, 23. Neque corpus nactae, redierunt, et se angelorum visum vidisse dixerunt, qui eum vivere dicerent. 24. Et sociorum nostrorum quidam ad monumentum profecti, sic esse compererunt, quemadmodum dixerant feminae: ipsum quidem non viderunt. 25. Et ille: O socordes, inquit iis, et animo tardi, ad credenda quae tam multa dixere vates. 26. Quasi vero non ea pati Christum, et ita suam inire gloriam oportuerit. 27. Tum exorsus a Mose, omnes obiens vates, iis per omnia scripta, quae de se ipso dicta forent, interpretabatur. 28. Deinde ubi prope vicum, quo proficiscebantur, ventum est, ipse se longius ire simulabat. 29. Sed illi eum coegerunt, dicentes: Mane nobiscum, appetit enim vespera, et dies inclinavit. Itaque ingressus est ad manendum cum iis. 30. Atque inter accumbendum cum iis, panem sumpsit eumque, fausta super eo precatione usus, fregit, et iis praebuit. 31. Et illi apertis eorum oculis, eum agnoverunt: atque ille ex eorum conspectu evanuit. 32. Tum illi inter sese sic dicere: Nimirum nobis ardebat animus, cum nos in via alloqueretur, cumque nobis scripta aperiret. 33. Ergo ea ipsa hora surgunt, et Hierosolymam redeunt, et congregatos inveniunt undecim, eorumque socios, 34. Qui dicebant re ipsa surrexisse Dominum, seque Simoni ostendisse. 35. Atque ipsi quae in via contigissent, narrare coeperunt, utque iis frangendo pane cognitus fuisset. 36. Haec iis loquentibus, ipse Jesus in eorum medio stetit, et: Salvete, inquit. 37. Cumque pavefacti ac perterriti, se spiritum cernere putarent, dixit iis: 38. Quid turbati estis? aut cur istae subeunt animos vestros cogitationes? 39. Aspicite meas manus atque pedes, quod ipse ego sum. Attrectate me, et aspicite: nam spiritus quidem carnem et ossa non habet, ut habere me videtis. 40. Haec locutus, ostendit iis manus atque pedes. 41. Cumque adhuc prae gaudio diffiderent, ac mirarentur, dixit iis: Habetis hic aliquid edule? 42. Tum illi tosti piscis partem, et favi mellis, praebuerunt, 43. Et ille coram iis sumpsit, ac comedit, 44. Et ad eos sic verba fecit: Haec sunt quae vobis, dum adhuc vobiscum eram, dixi, Scilicet oportere omnia in Mosis lege, Vatibusque, et Psalmis, de me scripta perfici. 45. Tum iis mentem ad intellegenda scripta aperuit, 46. Et ita dixit: Sic scriptum fuit, et sic Christum supplicio affici oportuit, et tertia die ex mortuis resurgere, 47. Ejusque nomine vitae correctionem, et peccatorum veniam per omnes gentes, facto a Hierosolymis initio, praedicari. 48. Atque horum vos testes estis, et ego sum vobis patris mei promissum missurus. 49. Vos vero manete in urbe Hierosolyma, donec potestatem desuper induatis. 50. Eduxit autem eos foras Bethaniam usque, sublatisque manibus iis bene ominatus est: 51. Et inter ominandum iis, discessit ab iis, et in caelum sublatus est. 52. Atque illi eum venerati, Hierosolymam cum ingenti laetitia redierunt: 53. Et erant continenter in templo, Deum collaudantes, eique gratias agentes. Amen.