Biblia Sacra interprete Sebastiano Castellione/Evangelium auctore Matthaeo

by Sebastianus Castellio

Sebastianus Castellio

Biblia Sacra

Evangelium auctore Matthaeo

Machabaeorum liber II	Evangelium auctore Marco

Caput I

Christi genealogia, et conceptus. Josephi suspicio, et confirmatio de virgine. Jesu nomen.

1. Enumeratio generis Jesu Christi, prognati Davide, prognati Abrahamo. 2. Abrahamus genuit Isaacum. Isaacus Jacobum. Jacobus Judam, et ejus fratres. 3. Judas Pharem et Zaram, ex Thamare. Phares Esromum. Esromus Aramum. 4. Aramus Aminadabum. Aminadabus Naassonem. Naasson Salmonem. 5. Salmon Boozum ex Rachaba. Boozus Obedem ex Rutha. Obed Jessaeum. 6. Jessaeus Davidem regem. David rex Solomonem, ex ea quae fuerat Uriae. 7. Solomo Roboamum. Roboamus Abiam. Abias Asam. 8. Asa Josaphatum. Josaphatus Joramum. Joramus Oziam. 9. Ozias Jothamum. Jothamus Achazum. Achazus Ezeciam. 10. Ezecias Manassem. Manasses Amonem. Amon Josiam. 11. Josias Joacimum. Joacimus Jechoniam, et ejus fratres, in exilio Babylonico. 12. Post exilium Babylonicum, Jechonias genuit Salathielem. Salathiel Zorobabelem. 13. Zorobabel Abiudem. Abiud Eliacimum. Eliacimus Azorem. 14. Azor Sadocum. Sadocus Achimum. Achimus Eliudem. 15. Eliud Eleazarum. Eleazarus Matthanem. Matthan Jacobum. 16. Jacobus Josephum Mariae virum, ex qua natus est JESUS nomine Christus. 17. Igitur in universum ab Abrahamo ad Davidem genera sunt quattuordecim. A Davide item ad exilium Babylonicum quattuordecim. Ab exilio Babylonico ad Christum quattuordecim. 18. Jesu Christi autem nativitas sic se habet: Cum esset desponsa mater ejus Maria Josepho, priusquam convenissent, comperta est uterum ferre ex spiritu sancto. 19. Josephus vero vir ejus, qui justus esset, nec in eam vellet exemplum edere, statuit eam clam repudiare. 20. Haec cum haberet in animo, ecce Domini angelus in somnis apparuit ei, et ita locutus est: Josephe Davide prognate, ne metue asciscere Mariam uxorem tuam: nam quod in ea genitum est, ex Sancto Spiritu est. 21. Pariet autem filium, quem JESUM nomine vocabis: is enim suos ab ipsorum peccatis vindicabit. 22. Hoc autem totum factum est, ut confieret quod a Domino dictum fuerat per vatem ita dicentem: 23. Virgo ventrem latura est, editura filium, qui nominabitur Emmanuel: quod perinde est ac si dicas, Nobiscum Deus. 24. Igitur experrectus a somno Josephus, fecit ut ei praeceperat Domini angelus, ascivitque suam conjugem: 25. Nec eam cognovit, donec ea peperit filium suum primogenitum, quem JESUM nomine vocavit.

Caput II

Christi ortus. Per magos Herodis furor: eorundem adoratio, et munera. Josephi fuga. Infantium caedes. Josephi reditus. Nazaraei cognomen.

1. Jesu autem Bethlehemae in Judaea nato, tempore regis Herodis, venerunt ab Oriente Magi Hierosolymam, 2. Et ubinam esset Judaeorum natus rex quaesiverunt. Sese enim ejus vidisse stellam in Oriente, itaque eum adoratum venisse, 3. Quibus auditis turbatus una cum tota Hierosolyma rex, 4. Convocatis omnibus pontificibus, et scribis populi, sciscitatus est ab iis ubinam Christus nasciturus esset. 5. Cui illi responderunt: Bethlehemae Judaeae: sic enim a vate scriptum esse: 6. Et tu Bethlehema Judaeae terra, nequaquam minima es praefecturarum Judaeae: ex te enim mihi prodibit dux, qui meum reget Israeliticum populum. 7. Tunc Herodes clam vocatis Magis, perquisivit ab iis tempus quo stella apparuisset, 8. Eosque Bethlehemam dimisit, ita dicens: Ite, et de puero diligenter inquirite: ac cum inveneritis, certiorem me facitote, ut ego quoque ad eum adorandum proficiscar. 9. Igitur illi, audito rege, profecti sunt: ac tum stella, quam in Oriente viderant, eos antecessit, donec venit stetitque supra locum ubi puer erat. 10. Illi visa stella, maximo gaudio laetati sunt: 11. Et domum ingressi, puerumque cum ejus matre Maria nacti, prociderunt, eumque adorarunt: et apertis suis capsis, obtulerunt ei munera, aurum, thus, murram. 12. Deinde oraculo moniti in somnis, ne ad Herodem reverterentur, per aliam viam se receperunt in patriam. 13. Digressis illis, Domini angelus Josepho in somnis apparet: Surge, inquit, assumpto puero ejusque matre, fuge in Aegyptum, et illic esto, donec ego te moneam. Quaesiturus est enim puerum Herodes, ad necem. 14. Igitur ille surgit, et una cum puero, ejusque matre, noctu concessit in Aegyptum, 15. Ibique fuit usque ad Herodis obitum: ut confieret quod fuerat a Domino dictum per vatem ita dicentem: Ex Aegypto evocavi filium meum. 16. Tunc Herodes, videns se a Magis illusum esse, adeo iratus est, ut miserit interfectum pueros, quotquot Bethlehemae, et in toto ejus territorio erant, infra bimatum, pro tempore quod a magis perquisierat, 17. Tunc accidit id, quod a Jeremia vate ita dictum fuerat: 18. Auditur apud Ramam vox, lamentio comploratioque, et multus questus. Rachel est, suos natos deplorans insolabiliter, quia perierunt. 19. Defuncto autem Herode, Domini angelus Josepho in somnis apparet in Aegypto, 20. Et eum sic alloquitur: Surge, et una cum puero, ejusque matre, proficiscere in Israeliticam terram: mortui sunt enim, qui pueri vitam petebant. 21. Ita ille surgit, et assumpto puero, ejusque matre, contendit in terram Israeliticam. 22. Sed audiens Archelaum in Judaea Herodi patri suo in regnum successisse, timuit illo ire: et oraculo secundum quietem admonitus, contulit se in agrum Galilaeum: 23. Iitque commoratum in oppidum quoddam Nazaretha dictum: ut id fieret quod a vatibus praedictum erat, Nazaraeum vocatum iri.

Caput III

Sedes, victus, doctrina Joannis: cum eo Christi colloquium, et baptismus. Vox caelestis.

1. Quodam autem tempore venit Johannes Baptista, qui in Judaeae solitudine praedicaret, 2. Ac diceret: Corrigite vos: instat enim caeleste regnum. 3. Is est enim qui dictus est ab Esaia vate, dicente: Vox clamantis in solitudine: Parate viam Domini, rectas facite semitas ejus. 4. Habebat autem Johannes ex camelinis pilis indumentum, lateribus pellicio cingulo circumdatis. Cibus ejus erant locustae, et mel silvestre. 5. Tunc ad eum proficiscebatur Hierosolyma, omnisque Judaea, et Jordanis ora, 6. Ab eoque baptizabantur in Jordane, confitentes peccata sua. 7. Cum vidisset autem multos Pharisaeorum et Sadducaeorum ad suum baptisma venientes, dixit iis: Progenies viperina, quis vos summonuit futuram iram fugere? 8. Edite ergo fructus emendata vita dignos: 9. Neve animum inducite sic apud vos dicere, Patrem habemus Abrahamum. Dico enim vobis, posse Deum ex his saxis suscitare natos Abrahamo. 10. Jam vero securis arborum radici admota est. Itaque arbor omnis fructum bonum non edens, excidenda est, et in ignem injicienda. 11. Ego quidem baptizo vos aqua ad vitae emendationem: sed post me venit, qui quidem adeo me praestantior est, ut ego non sim dignus qui ejus calciamenta portem. Is vos Sancto Spiritu et igne baptizabit. 12. Is in manu suum habens ventilabrum, aream suam expurgabit, frumentumque suum comportabit in horreum: paleam autem igni cremabit inexstincto. 13. Tunc adiit ex Galilaea Johannem Jesus ad Jordanem; ut ab eo baptizaretur. 14. Sed eum prohibebat Johannes, dicens: Mihi ut a te baptizer opus est, et tu venis ad me? 15. Cui respondens Jesus: Sine modo, inquit: sic enim decet nos omni justitia perfungi. Tunc ille eum sinit. 16. Et Jesus simul ac baptizatus est, ascendit ab aqua: et ecce apertis ei caelis, vidit Johannes Dei spiritum descendentem, quasi columbam, et in eum venientem. 17. Et ecce vox ex caelis, dicens: Hic est meus carissimus filius, qui mihi acceptus est.

Caput IIII

Jejunium, tentatio, victoria Christi de Satana. Angeli ad Christum: ejusdem recessus, concio, delectus Petri, Andreae, Jacobi, Joannis. Miracula.

1. Tum Jesus a Spiritu subductus est in solitudinem, ut tentaretur a diabolo. 2. Cumque quadraginta dies, et totidem noctes jejunasset, tandem esurivit. 3. Igitur aggreditur eum tentator: Si Dei filius es, inquit, jube ut hi lapides panes fiant. 4. Cui ita respondit ille: Scriptum est, Non solo pane vivit homo, sed omni verbo per os Dei prodeunte. 5. Tunc adducit eum diabolus in sanctam urbem, et in templi pinnis constitutum, sic alloquitur: 6. Si Dei filius es, jace te deorsum. Scriptum est enim: Angelis suis de te mandabit, ut te manibus tollant, ne pedem ad lapides offendas. 7. At Jesus: Rursum scriptum est (inquit illi) ne tentato Dominum Deum tuum. 8. Rursus adducit eum diabolus in praealtum montem, eique omnia regna mundi, et eorum gloriam ostendit: 9. Et, Haec omnia tibi dabo, inquit, si procubueris, et me adoraveris. 10. Hic Jesus: Abi e conspectu meo, Satana, inquit ei. Scriptum est enim: Dominum Deum tuum adorato, eumque solum colito. 11. Tunc omittit eum diabolus: et ecce advenerunt angeli, qui ei ministrarent. 12. Audiens autem Jesus captum esse Johannem, petiit Galilaeam: 13. Et relicta Nazaretha, Caphernaum profectus, ibi commoratus est (ea est maritima, in finibus Zabuloniis et Nephthalensibus) 14. Ut fieret quod erat ab Esaia vate dictum in hunc modum: 15. Zabulonia Nephthalensisque terra, mare versus, trans Jordanem, Galilaea extraneorum, 16. Populus in tenebris degens, vidit lucem magnam, et manentibus in terrae noctis regione lux orta est. 17. Ex eo coepit Jesus praedicare, et dicere: Corrigite vos: instat enim caeleste regnum. 18. Ambulans autem Jesus apud lacum Galilaeae, cum vidisset fratres duos, Simonem cognomine Petrum, et Andream ejus germanum, rete jacientes in lacum (erant enim piscatores,) 19. Dixit iis: Sequimini me, et faciam vos hominum piscatores. 20. Atque illi continuo, relictis retibus, eum secuti sunt. 21. Inde progressus vidit alios duos fratres, Jacobum Zebedaei filium, et Johannem ejus fratrem, in navi cum suo patre Zebedaeo sarcientes sua retia, eosque vocavit: 22. Atque illi protinus relicta navi, patreque suo, secuti sunt eum. 23. Obibat autem totam Galilaeam Jesus, docens in eorum collegiis, et regium publicans Evangelium, omnesque morbos et languores vulgo sanans. 24. Itaque tanta ejus fama totam Syriam pervasit, ut afferrentur ei quicumque male affecti diversis morbis et cruciatibus tenebantur, furiosi, lunatici membris capti, quos ille sanabat: 25. Eumque secuta est ingens hominum turba a Galilaea, et Decapoli, et Hierosolymis, et Judaea, et ora transjordanina.

Caput V

Viventis pie beatitates. Apostoli dignitas, munus, culpave: de lege Christi partes: ejusdem falsi doctores, ac boni. Antiquorum et Christi collatus: de homicidio, rixa, reconciliatione, adulterio, repudio: de juramento, patientia, lite, benignitate, studioque in hostes: perfectio nostra.

1. Videns autem tantam hominum multitudinem, conscendit in montem. Cumque sedisset, adierunt eum ejus discipuli, 2. Et ille eos hujusmodi oratione docere aggressus est. 3. Beati pauperes animo: nam eorum est caeleste regnum. 4. Beati qui lugent: nam ii consolandi sunt. 5. Beati mites: nam ii terram possidebunt. 6. Beati qui esuriunt sitiuntque justitiam: nam ii saturabuntur. 7. Beati misericordes: nam iis tribuetur misericordia. 8. Beati mente puri: nam ii Deum videbunt. 9. Beati pacifici: nam ii Dei filii vocabuntur. 10. Beati qui justitiae causa infestantur: nam eorum et caeleste regnum. 11. Beati estis, quandocumque vobis conviciabuntur homines, et vos insectabuntur, et in vos omnia maledicta conjicient mentientes propter me. 12. Gaudete et laetamini: nam multa vobis in caelo merces est: sic enim insectati sunt vates majores vestros. 13. Vos estis sal terrae. Quod si sal infatuatum fuerit, quo salietur? Ad nullam rem jam idoneum est, nisi ut foras projiciatur, et ab hominibus conculcetur. 14. Vos estis lux mundi. Non potest urbs latere in monte sita: 15. Nec accenditur lucerna ut sub modio, sed ut in candelabro ponatur: atque ita omnibus qui domi sunt, illuceat. 16. Sic luceat vestra lux apud homines, ut vestra recte facta videntes, collaudent vestrum patrem, qui est in caelis. 17. Ne putate venisse me, ut legem aut vates abrogem. Non ut abrogem veni, sed ut perficiam. 18. Hoc enim vobis confirmo, citius periturum caelum atque terram, quam ut unum iota aut unus apex pereat ex lege, quin fiant omnia. 19. Igitur qui contra vel minimum horum praeceptorum fecerit, licet ita doceat homines, tamen minimus numerabitur in regno caelesti. Qui vero et praestiterit et docuerit, is magnus numerabitur in regno caelesti. 20. Hos enim vobis dico, nisi justitia scribis et Pharisaeis excellueritis, non estis in caeleste regnum ingressuri. 21. Audivistis antiquis esse dictum: Ne occidito: quod qui occiderit, eum teneri judicio. 22. Ego vero dico vobis: Quisquis immerito fratri suo irascitur, tenebitur judicio: et qui fratrem suum balatronem vocaverit, tenebitur consessu: et qui fatuum vocaverit, tenebitur ignis gehenna. 23. Itaque si oblaturus tuum munus ad aram, ibi recordatus fueris tuum fratrem habere quod de te queratur, 24. Relinque illic tuum munus ad aram, et prius i, reconciliare tuo fratri, atque ita demum i oblatum munus tuum. 25. Compone cum adversario tuo mature, dum es in via cum eo, ne te tradat adversarius judici et judex ministro, atque ita in custodiam deris, 26. Profecto (inquam ego tibi) non exibis inde, quin ultimum solveris quadrantem. 27. Audivistis antiquis esse dictum: Ne adulterato. 28. Ego vero vobis dico, quisquis feminam sic aspicit, ut eam concupiscat, jam eam animo adulteravit. 29. Quod si tibi vel oculus tuus dexter officit, erve eum, et abjice. Praestat enim tibi, unum membrorum tuorum perdi, quam totum corpus tuum in gehennam dejici. 30. Et si tibi vel dextra tua manus officit, amputa eam, et abjice. Praestat enim tibi unum membrorum tuorum perdi, quam totum corpus tuum in gehennam dejici. 31. Dictum est item: Qui uxorem suam repudiabit, det ei instrumentum divortii. 32. Ego vero vobis dico: qui uxorem suam repudiat (excepta stupri causa) in causa est ut ea adulteret: et qui repudiatam ducit, adulterat. 33. Rursus audivistis dictum veteribus: Ne pejerato, sed Domino quae juraveris reddito. 34. At ego vobis dico, omnino non esse jurandum: neque per caelum, quoniam Dei solium est: 35. Neque per terram, quia ejus pedum subsellium est: neque per Hierosolyma, quoniam urbs magni regis est: 36. Neque per tuum caput juraveris, quoniam non possis vel unum crinem album nigrumve facere: 37. Sed esto sermo vester, etiam, etiam, non, non. Quod praeter haec est, id a malo est. 38. Audivistis ut dictum sit: Oculum pro oculo, et dentem pro dente: 39. Ego vero vobis dico, non esse resistendum injuriae: quin si quis tibi colaphum in dextram malam impegerit, obverte ei etiam alteram: 40. Et si quis tecum litigare, et tunicam tuam velit auferre, concede ei etiam togam: 41. Et si quis te cogere velit ad unum milliare, comitare eum vel duo. 42. A te petenti dato: et si quis velit a te mutuari, ne recusato. 43. Audivistis dictum: Proximum tuum amato, et inimicum tuum oderis. 44. At ego vobis dico: Amate inimicos vestros: bene precamini iis qui vobis imprecantur: bene facite vestris malevolis, et orate pro laedentibus et insectantibus vos. 45. Ut filii sitis vestri patris qui in caelis est, qui solem suum oriri faciat in malos juxta ac bonos, et justos injustosque compluat. 46. Nam si eos demum amatis qui vos amant, quam mercedem habituri estis? an non vel publicani idem faciunt? 47. Et si vestros dumtaxat fratres salutatis, quid egregium facitis? nonne vel publicani similiter faciunt? 48. Eritis igitur perfecti vos, quemadmodum pater vester qui in caelis est, perfectus est.

Caput VI

Eleemosyna, oratio, quibus ignoscetur, jejunium, thesaurus adversi domini: cura, quae mala, quae bona.

1. Cavete, ne benignitatem in hominum conspectu exerceatis, per ostentationem: alioqui praemium non estis habituri apud patrem vestrum, qui in caelis est. 2. Igitur quandocumque benigne facis, noli prae te tuba clangere, ut simulatores faciunt in collegiis atque vicis, ut collaudentur ab hominibus. Hoc vobis confirmo, eos jam habere suam mercedem. 3. At te benigne faciente, nesciat tua sinistra quid faciat dextra. 4. Ut sit tua liberalitas in occulto: et tuus pater, qui occulte videt, tibi palam reddet. 5. Item cum supplicas, ne esto simulatorum similis, qui cum supplicant, amant in collegiis esse, et platearum angiportis, ut sint hominibus conspicui. Hoc vobis confirmo, eos habere suam mercedem. 6 At tu supplicaturus ingredere conclave tuum: et clausa janua tua, supplica tuo patri in occulto: et pater tuus, qui occulte videt, tibi palam reddet. 7. Supplicantes autem ne garrite, ut extranei, qui se putant ob loquacitatem suam exaudiendos. 8. Ne este igitur eorum similes: scit enim pater vester, quibus egeatis, antequam eum rogetis. 9. Sic igitur supplicate vos: Pater noster, qui es in caelis, sancte colatur nomen tuum. 10. Veniat regnum tuum. fiat voluntas tua, ut in caelo, sic et in terra. 11. Victum nostrum alimentarium da nobis hodie. 12. Et remitte nobis debita nostra, ut et nos remittimus debitoribus nostris. 13. Neve nos in tentationem inducito, sed a malo tuere: quoniam tuum est regnum, et potentia, et gloria, in sempiternum, amen. 14. Si enim remiseritis aliis hominibus sua delicta, remittet et vobis pater vester caelestis. 15. Sin minus remiseritis aliis sua delicta, ne pater quidem vester remittet vestra delicta. 16. Cum autem jejunatis, ne este taetrici, quales simulatores, qui vultus suos deformant, ut aliis appareat eos jejunare. Hoc vobis confirmo, eos suum abstulisse praemium. 17. At tu jejunans, ungito tibi caput, et vultum lavato, 18. Ne perspicuum sit aliis hominibus jejunare te, sed patri tuo, qui occultus est, et pater tuus, qui occulte cernit, tibi palam reddet. 19. Ne congerite vobis opes in terris, ubi et corrumpit tinea aerugoque, et fures perfodiunt ac furantur. 20. Sed vobis opes in caelo congerite, ubi nec aerugo aut tinea corrumpit, nec fures perfodiunt aut furantur. 21. Nam ubi vestrae erunt opes, ibidem erit et vester animus. 22. Lucerna corporis est oculus. Quod si erit oculus tuus simplex, totum corpus tuum erit lucidum: 23. Sin erit oculus tuus nequam, totum tuum corpus erit tenebrosum. Si igitur quod in te lumen est, tenebrae sunt, quantae erunt ipsae tenebrae? 24. Nemo potest duobus servire dominis, aut enim hunc oderit, illum amabit: aut hunc tuebitur, illum contemnet. Non potestis Deo servire et opibus. 25. Hanc ob rem (inquam ego vobis) ne este de vita vestra solliciti, quid esuri bibiturive: neque de corpore, quid vestituri sitis. Quasi vero non et vita pluris sit, quam alimonia, et corpus, quam vestitus. 26. Aspicite volucres aereas, ut neque serant, neque metant, nec in cellas congerant, tamen vester caelestis pater eas alit. Quasi vero non vos multo sitis iis praestantiores? 27. Quis autem vestrum sua solicitudine potest unum cubitum addere suae staturae? 28. Item de vestitu quid sollicitamini? Discite ut terrestria crescant lilia, neque laborando, neque nendo. 29. Atqui hoc vobis dico, ne Solomonem quidem cum omni splendore suo ita vestitum fuisse, ut horum quodlibet. 30. Quod si terrestrem herbam (quae hodie est, et cras in clibanum conjicitur) Deus sic vestit, nonne multo magis vos, o parum fidentes? 31. Ne este igitur solliciti, dicentes: Quid edemus? aut quid bibemus, aut quid induemus? 32. Ista enim omnia requirunt extranei. Scit enim vester caelestis pater, vos istis omnibus egere. 33. Sed quaerite primum regnum justitiamque Dei, et ista omnia vobis addentur. 34. Ne este igitur in crastinum solliciti: nam crastinus dies sua curabit: satis est suum cuique diei malum.

Caput VII

Temerarius judex. Rei sanctae pretium. Consolatio. Legis caput. Vitae letique janua. Falsi vatis notae. Arbor diversa. Ficta pietas, hujus poenae. Regis cultor ac derisor. Christi auctoritas.

1. Ne judicate, et non judicabimini: 2. Nam quo judicio judicabitis, eodem judicabimini: et qua mensura mensi fueritis, eadem vobis remetietur. 3. Quid autem festucam cernis in oculo tui fratris, et trabem in oculo tuo non animadvertis? 4. Aut audebis dicere tuo fratri: Sine eximam ex oculo tuo festucam, cum sit in oculo tuo trabs? 5. Simulator, exime prius ex oculo tuo trabem: et ita demum cernes ad eximendam ex tui fratris oculo festucam. 6. Ne date rem sacram canibus, neve margaritas vestros porcis apponite: ne hi eos pedibus conculcent, illi versi lacerent vos. 7. Petite et dabitur vobis: quaerite, et invenietis: pulsate, et vobis aperietur. 8. Quisquis enim petit, obtinet: et quisquis quaerit invenit: et pulsanti aperietur. 9. Jam quis est vestrum homo, qui petenti filio suo panem, det lapidem? 10. Aut piscem petenti, anguem det? 11. Quod si vos, qui mali estis, tamen scitis bona dona dare vestris liberis: quanto magis pater vester, qui in caelis est, dabit bona poscentibus se? 12. Quidquid igitur vultis ut vobis faciant alii, idem vos quoque iis facite: nam ea lex est atque vates. 13. Intrate per angustam portam: nam lata est porta, et ampla via quae ducit ad interitum, multique sunt qui per eam ingrediuntur: 14. Sed angusta porta, et arta via est, quae ducit ad vitam, paucique sunt, qui eam inveniant. 15. Cavete autem falsos vates, qui quidem veniunt ad vos in vestimentis ovium, cum intus sint rapaces lupi. 16. Eos ex suis fructibus cognoscetis. Scilicet colligitur ex spinis uva? aut ex tribulis ficus? 17. Ita omnis arbor bona, fructus bonos edit: taetra autem arbor fructus malos edit. 18. Non potest arbor bona fructus ferre malos: nec arbor taetra fructus ferre bonos. 19. Omnis arbor bonum fructum non ferens, exciditur, et in ignem conjicitur. 20. Igitur ex suis illos fructibus cognoscetis. 21. Non quisquis mihi dicet, Domine, Domine, intrabit in caeleste regnum: sed qui fecerit quod vult pater meus, qui est in caelis. 22. Multi mihi dicent in illa die: Domine, Domine, nonne tuo nomine vaticinati sumus? et, tuo nomine daemonia expulimus? Et, tuo nomine multa prodigiose fecimus? 23. Quibus ego tum aperte dicam: Numquam cognovi vos: Facessite a me malefici. 24. Igitur quisquis haec mea dicta et audit et exsequitur, eum ego cum viro prudenti comparo, qui suam domum in rupem construit: 25. Quae domus delapso imbre, venientibus fluviis, spirantibus ventis, et in eam irruentibus, non tamen cadit, quippe fundata in rupe. 26. Quisquis vero haec mea dicta audit, nec exsequitur, similiter facit, ac si quis stultus homo suam domum in arena construat: 27. Quae domus, delapsa pluvia, venientibus fluviis, spirantibusque ventis, et in eam impingentibus, corruat, et ingentem ruinam det. 28. Postquam hanc orationem finivit Jesus, stupebat illa hominum turba ad ejus doctrinam, 29. Quippe cum doceret eos, ut potestate praeditus, non ut scribae.

Caput VIII

Leprosi sanitas, et instructio. Centurio pro puero: fideles et infideles, ignorati. Petri socrus, miracula. Christi tenuitas. Vana sollicitudo. Christus in tempestates. Daemones in sues. Dimissus Jesus.

1. Degressum autem eum de monte, secuta est ingens hominum turba. 2. Tum venit leprosus, qui eum veneratus dixit: Domine, si vis, potes me mundare. 3. Et Jesus illum porrecta manu tetigit dicens: Volo, mundus esto. Ac statim mundata est illius lepra. 4. Et Jesus: Vide, inquit, ne cui dicas: sed i ostensum te sacerdoti, et munus offer, quod praecepit Moses, ut esset iis testimonio. 5. Ingressum autem Jesum Capharnaum, convenit centurio quidam, et hujusmodi verbis oravit: 6. Domine, puer meus jacet domi sideratus, graviterque cruciatur. 7. Cui Jesus: Ego eum sanatum ibo, inquit. 8. At centurio respondens: Domine, non sum dignus, inquit, cujus tu tectum subeas: sed tantum jube verbo, et sanabitur puer meus. 9. Nam ego quoque, qui sub alterius sum potestate, si quem eorum quibus praesum militum ire jubeo, it: si alium venire, venit: si servum meum aliquid facere, facit. 10. Hoc audito, miratus Jesus, ita dixit sequentibus: Hoc vobis confirmo, me ne in Israelitis quidem tantam invenisse fidem. 11. Et sane sic habetote, multos ab oriente et occidente venturos, qui cum Abrahamo, Isaaco et Jacobo accumbant in regno caelesti: 12. Cum interea regii in imas ejicientur tenebras, ubi fletus stridorque dentium futurus est. 13. Tum centurionem alloquens Jesus: Abi, inquit, et ut considisti, sic tibi accidat. Itaque sanatus est illius puer eadem illa hora: reversusque domum suam centurio eadem illa hora, puerum offendit valentem. 14. Ingressus autem Jesus domum Petri: videns ejus socrum jacentem, ac febricitantem, 15. Ejus manum tetigit, atque eam reliquit febris: illa vero surgere, et iis ministrare. 16. Ubi autem advesperavit, adducti sunt ei furiosi multi: isque verbo spiritus ejecit, et omnes male affectos sanavit: 17. Ut fieret quod fuerat ab Esaia vate dictum his verbis: Is nostras infirmitates, morbosque suscepit atque tulit. 18. Videns autem Jesus ingentem circum sese turbam hominum, jussit discipulos trajicere. 19. Et aggressus eum quidam scriba, inquit ei: Magister, sequar te quocumque ibis. 20. Cui Jesus: Vulpes latebras habent, et aereae volucres nidos: at filius hominis non habet ubi caput reclinet. 21. Alius item ejus discipulorum dixit ei: Domine, permitte mihi prius ire sepultum patrem meum. 22. At Jesus: Sequere me (inquit ei) et mortuos sine sepelire mortuos. 23. Ingressum autem eum in navem, secuti sunt ejus discipuli: 24. Et ecce tanta tempestas exstitit in lacu, ut fluctibus obrueretur navis. Ipse autem dormiebat. 25. Igitur eum aggressi ejus discipuli excitant: Domine, inquiunt, serva nos, perimus. 26. At ille: Cur timidi estis? (inquit iis) o parum fidentes. Deinde surrexit, et ventos ac lacum increpuit: unde tanta tranquillitas exstitit, ut admirati homines ita dicerent: 27. Qualis est hic vir, ut ei venti et lacus oboediant? 28. Deinde ubi in Gergesenorum agrum trajecit, occurrerunt ei duo furiosi ex monumentis prodeuntes, adeo feri, ut illac transire nemo posset. 29. Atque ii sic tum clamarunt: Quid tibi nobiscum rei est, Jesu Dei fili? Hucine venisti ante tempus vexatum nos? 30. Cum esset autem procul ab iis numerosus porcorum grex pascentium, 31. Daemones eum ita rogant: Si nos ejicis, permitte nobis in porcorum gregem immigrare. 32. Quibus ille: Ite, inquit. Atque illi egressi, in porcorum gregem immigrarunt: et ecce ruit universus porcorum grex per praeceps in lacum, suntque in aqua mortui. 33. Pastores autem fugerunt, et in oppidum profecti, cum alia omnia, tum de furiosis nuntiarunt. 34. Tum tota civitas exiit obviam Jesu, eoque viso rogarunt ut a suis finibus discederet.

Caput IX

Paralyticus. Christus in noxas. Matthaeus electus: publicani, Jesu convivae. Medicus cui: miseratio quanta, ad Joannis discipulos responsio, profluvium muliebre, puella rediviva. Caeci duo, mutus daemone vexatus, messorum inopia.

1. Igitur navem ingressus trajecit, et in oppidum suum venit. 2. Tum ei allatus est jacens in lecto sideratus. Et Jesus, videns illorum fidem, dixit siderato: Confide nate, remittuntur tibi peccata tua. 3. Hic scribarum quidam secum cogitare, eum impie loqui. 4. Quorum cogitationes videns Jesus, ita dixit: Cur vos prave cogitatis cum vestris animis? 5. Utrum enim facilius est dicere: Remittuntur tibi peccata: an dicere: Surge et ambula? 6. Atque ut sciatis potestatem habere filium hominis in terris peccata condonandi: Surge (inquit tum siderato) tolle tuum lectum, et abi domum tuam. 7. Atque ille surrexit, domumque suam discessit. 8. Id quod videns hominum turba mirata, Deum collaudavit, qui tantam hominibus potestatem dedisset. 9. Illinc digrediens Jesus, conspicatus hominem ad publicanorum mensam sedentem Matthaeum nomine, dicit ei: Sequere me, Atque ille surrexit, et eum est secutus. 10. Eo autem domi accumbente, cum frequentes publicani et improbi venissent, et cum Jesu ejusque discipulis discumberent, 11. Pharisaei id videntes, quaesierunt ex ejus discipulis, cur cum publicanis et improbis cibum caperet eorum magister. 12. Quo audito Jesus dixit iis: Non egent valentes medico, sed male affecti. 13. Ite nunc, et discite quid sit: Pietatem malo quam sacrificium. Non enim veni vocatum insontes, sed sontes ad bonam frugem. 14. Tunc Johannis discipuli eum hujusmodi verbis aggressi sunt: Cur cum nos et Pharisaei multum jejunemus, discipuli tui non jejunant? 15. Quibus Jesus: Possuntne maerere qui celebrant nuptias, quamdiu cum iis sponsus adest? Sed veniet tempus, cum iis sponsus auferetur: tum demum jejunabunt. 16. Neque vero quisquam adhibet rudis panni pittacium veteri vestimento: auferret enim id supplementum partem vestis, atque it deterior ruptura fieret. 17. Neque recondi solet vinum novum in veteres utres: alioqui rumperentur utres, et vinum effunderetur, et utres perirent. Sed vinum novum in recentibus conditur utribus, atque ita ambo conservantur. 18. Haec eo illis loquente, venit quidam de magistratu, qui ei honore praestito ita dixit: Filia mea modo obiit: sed veni ei impositum manum tuam, et reviviscet. 19. Tum Jesus surrexit, et eum secutus est una cum suis discipulis. 20. Hic quaedam mulier, quae sanguinis profluvio duodecimum annum laborabat, eum aggressa a tergo, ejus togae oram tetigit. 21. Sic enim secum ipsa cogitabat: Si vel ejus togam tetigero, salva sum. 22. Jesus autem conversus, ea visa dixit: Confide filia, tua te fiducia servavit. Itaque sanata est mulier, eadem illa hora. 23. Ut venit autem Jesus in aedes illius qui magistratum gerebat, viditque tibicines, et turbam tumultuantem, 24. Dixit iis: Discedite, non enim mortua est puella, sed dormit. Illi vero eum deridere. 25. Deinde ejecta turba, prehendit puellae manum, atque illa surrexit, 26. Emanavitque ejus rei fama in totam illam regionem. 27. Inde digredientem Jesum, secuti sunt duo caeci, clamantes in hunc modum: Miserere nostri Davidide. 28. Deinde ingressum in aedes adiere caeci. Et Jesus: Creditis, inquit iis, posse me istud facere? Etiam Domine, inquiunt. 29. Tunc ille eorum tetigit oculos, dicens: Ut vestra est fiducia, ita vobis accidat. 30. Itaque aperti sunt eorum oculi. Comminatus est autem iis Jesus in hunc modum: Videte ne quis hoc resciscat. 31. At illi digressi, eum per totam illam regionem divulgarunt. 32. Illis autem digredientibus, allatus est ei mutus homo, furiosus, 33. Unde ejecto daemonio locutus est mutus: id quod homines vulgo mirati sunt, negantes umquam talia apud Israelitas fuisse visa. 34. At Pharisaei dicebant, eum per daemoniorum principem ejicere daemonia. 35. Obibat autem Jesus urbes omnes, atque vicos, docens in eorum conventibus, et regium evangelium publicans, omnemque morbum et languorem sanans vulgo. 36. Visa autem hominum multitudine, miseritus est eorum, quod palantes errarent tamquam pastore carentes oves. 37. Tum suos discipulos sic alloquitur: Messis quidem multa est, sed operarii pauci. 38. Orate igitur messis Dominum, ut operarios emittat in messem suam.

Caput X

Apostolorum potestas, numerus, legatio, nuditas, discrimina, prudentia, probitas, aerumnae, consolatio, orbis dissidia, beati, piorum fuga et praesidium. Christus quid praestet? munificentiae pondus.

1. Itaque advocatis duodecim discipulis suis, dedit iis contra spiritus impuros potestatem, ut eos expellerent, et omnes morbos, omnesque languores sanarent. 2. Duodecim autem apostolorum nomina sunt haec. Primus Simon cognomine Petrus, et Andreas ejus frater. Jacobus Zebedaei filius, et Johannes ejus frater. 3. Philippus et Bartholomaeus. Thomas et Matthaeus publicanus. Jacobus Alphaei, et Lebbaeus cognominatus Thaddaeus. 4. Simon Cananita, et Judas Iscariota, is qui eum prodidit. 5. Hos duodecim dimisit Jesus, iis ita praecipiens: Ad exteras gentes iter ne habueritis, neve in ullam Samaritanorum urbem intraveritis: 6. Sed ite potius ad perditas Israeliticae domus oves. 7. Euntes autem praedicate, dicentes instare caeleste regnum. 8. Aegros curate: leprosos purgate: mortuos suscitate: daemonia ejicite: gratis accepistis, gratis date. 9. Ne habete aurum, nec argentum, nec aes in crumenis vestris: 10. Neve peram ad iter, neve binas tunicas, neve calceos, neve baculum. Dignus est enim operarius alimento suo. 11. In quamcumque autem urbem aut vicum intraveritis, exquirite ecquis sit in eo a dignitate praeditus: atque illic manete, donec discedatis. 12. Intrantes autem domum, salutate eam, dicentes: Salveat haec domus, 13. Et siquidem erit digna domus, eveniat ei vestra salus. Si non erit digna, revertatur ad vos vestra salus. 14. Quod si quis vos non admiserit, neque vestra dicta audiverit, vos exeuntes ex ea domo, aut urbe, excutite pedum vestrorum pulverem. 15. Hoc a me certo habete, tolerabilius actum iri cum Sodomitanorum Gomorranorumque gente, in die judicii, quam cum illa urbe. 16. En ego vos dimitto tamquam oves inter lupos. Estote ergo, et astuti, ut serpentes, et sinceri, ut columbae. 17. Cavete autem homines: sistent enim vos in concilia, inque suis collegiis verberabunt. 18. Quin ad principes quoque regesque ducemini propter me, ut iis exterisque gentibus sitis testimonio. 19. Cum autem sistent vos, nolite curare quomodo aut quid loquamini: suggereretur enim vobis eadem hora, quid loquamini. 20. Non enim vos eritis qui loquemini, sed patris vestri Spiritus in vobis loquens. 21. Tradet autem fratrem frater in mortem, et pater filium, consurgentque nati in parentes, et eos occident: 22. Eritisque omnibus invisi, propter nomen meum. Qui autem pertulerit ad extremum, is servabitur. 23. Cum autem vos insectabuntur in aliqua urbe, fugite in aliam. Hoc vobis confirmo, non vos ante perlustraveritis urbes Israeliticas, quam veniat filius hominis. 24. Non est discipulus supra magistrum, neque servus supra dominum suum. 25. Bene agitur cum discipulo, si eadem condicione est qua ejus magister: et cum servo, si eadem qua dominus. Si patrem familias Beelzebulem vocarunt, quanto magis ejus domesticos? 26. Ne igitur eos timueritis. Nihil enim tam tectum est, quod non sit detegendum: aut tam occultum, quod non sit cognoscendum. 27. Quod vobis in tenebris dico, dicite in luce: et quod in aurem auditis, praedicate in tectis: 28. Et ne formidate eos, qui corpus interficiunt, sed animam interficere nequeunt. Quin magis eum formidate, qui potest et animam et corpus in gehennam perdere. 29. Cum duo passerculi asse veneant, tamen nullus eorum cadit humi sine patre vestro. 30. At vestrum etiam capilli capitis omnes numerati sunt. 31. Ne formidaveritis igitur: longe passeribus antecellitis vos. 32. Quisquis ergo me agnoverit apud homines, ego eum quoque agnoscam apud patrem meum, qui in caelis est. 33. Qui vero me negaverit apud homines, eum ego quoque negabo apud patrem meum, qui in caelis est. 34. Nolite arbitrari, me venisse conciliatum pacem in terris: non veni conciliatum pacem in terris, sed bellum. 35. Veni enim ad dissociandum filium a patre suo, et filiam a matre, et nurum a socru, 36. Ita ut homines inimicos habituri sint suos domesticos. 37. Qui patrem aut matrem amat supra me, non est me dignus: et qui filium aut filiam amat supra me, me non est dignus: 38. Et qui non sumit suam crucem, et me sequitur, non est me dignus. 39. Animam suam qui invenerit, perdet: et qui animam suam mea causa perdiderit, inveniet. 40. Qui vos accipit, me accipit: et qui me accipit, eum accipit qui me misit. 41. Qui vatem nomine vatis accipit, vatis mercedem accipiet: et qui justum justi nomine accipit, justi mercedem accipiet: 42. Et qui horum minimo vel poculum frigidae bibendum dederit nomine discipuli, scitote eum non frustratum iri mercede sua.

Caput XI

Ad Joannem Christi responsum. Baptistae laus, isto quis prior. Increpati Judaei, omnia dira in oppida. Christi ad patrem preces, adflictorum solamen. Christi jugum.

1. Postquam desiit Jesus suis praecipere duodecim discipulis, digressus est illinc, ut in illorum urbibus doceret ac concionaretur. 2. Johannes autem, cum audivisset in vinculis opera Christi, misit suorum discipulorum duos, qui ei ita dicerent: 3. Tune is es qui venturus est? an alius nobis est exspectandus? 4. Quibus respondit Jesus in hunc modum: Ite renuntiatum Johanni quae auditis et videtis. 5. Caeci vident, et claudi ambulant: leprosi purgantur, et surdi audiunt: mortui resurgunt, et pauperes evangelium docentur: 6. Et felix est qui in me non offenderit. 7. Iis autem abeuntibus, coepit Jesus hominum turbae sic de Johanne dicere: Ad quid spectandum egressi estis in solitudinem? arundinem vento agitatam? 8. Verum tamen ad quid videndum existis? hominem mollibus indutum vestibus? At qui molles gestant, sunt in regum domibus. 9. Sed ad quem tandem videndum existis? vatem? etiam (inquam vobis) et plus quam vatem. 10. Hic est enim de quo scriptum est: Ego tibi meum nuntium praemissurus sum, qui tibi viam praeparet. 11. Scitote enim nullum in feminarum natis majorem exstitisse Johanne Baptista: et tamen qui est in regno caelesti minimus, major est eo. 12. A tempore autem Johannis Baptistae, hactenus caeleste regnum expugnatur, idque rapiunt violenti. 13. Omnes enim vates atque lex ad Johannem usque vaticinati sunt: 14. Et si eum vultis accipere, is est Elias ille venturus, 15. Qui aures habet ad audiendum, audiat. 16. Cui vero comparabo hanc nationem? Perinde est, ac cum versantes in foro pueri clamant ad aequales suos in hunc modum: 17. Fistulavimus vobis, neque saltastis: ejulavimus vobis, neque planxistis. 18. Venit enim Johannes, qui neque comedit neque bibit, et eum dicunt esse furiosum. 19. Venit filius hominis, qui et comedit et bibit, et eum dicunt hominem esse voracem, vinosum, publicanorum, et improborum amicum: estque suis aliena sapientia. 20. Deinde coepit in civitates invehi, quae cum in iis tot fuissent ejus edita miracula, tamen non redissent ad frugem. 21. Vae tibi Chorazim, vae tibi Bethsaidan: nam si Tyri et Sidone edita forent, quae in vobis edita sunt miracula, jam pridem in centonibus et pulvere vitam correxissent. 22. Itaque sic habetote, cum Tyro et Sidone mitius actum iri in die judicii, quam vobiscum. 23. Et tu Capharnaum, quae ad caelum usque elata es, ad inferos deprimeris. Nam si Sodomis eadem, quae in te, edita fuissent miracula, mansissent ad hodiernum diem. 24. Itaque scitote tolerabiliorem fore Sodomitanae nationis condicionem in die judicii, quam tuam. 25. Aliquando Jesus locutus in hunc modum est: Ago tibi gratias pater, caeli terraeque Domine, qui haec sapientes, peritosque celaveris, et infantibus patefeceris: 26. Idque, o pater, quoniam sic tibi placitum est. 27. Omnia mihi tradita sunt a patre meo, neque quisquam filium cognoscit, nisi pater: neque patrem quisquam cognoscit, nisi filius, et cui voluerit filius patefacere. 28. Venite ad me omnes laborantes et onusti, et ego recreabo vos: 29. Subite jugum meum, et a me discite, qui mitis sum, et animo summissus: et invenietis animis vestris requiem. 30. Meum enim et jugum commodum, et onus leve est.

Caput XII

Caussa de spicis pro discipulis in Judaeos, miseratio. Jesu majestas. Judaei confutati, contracta manus. In Christum conjuratio. Vaticinium de Christi ingenio. In Jesum calumniae dilutae. Peccatum inexpiabile. Pharisaei increpati. Judicii severitas. Qui petant signa. Spiritus oberrans Jesu consanguinei.

1. Quodam tempore ibat Jesus sabbatis per sata: ejus autem discipuli cum esurirent, coeperunt spicas vellere atque vesci. 2. Quo viso, Pharisaei dixerunt ei: En faciunt tui discipuli, quod in Sabbato facere non licet. 3. Quibus ille: Non legistis, inquit, quid fecerit David cum aliquando esuriret ipse et ejus comites? 4. Ut ingressus sit Dei domum, et apposititios panes comederit, quibus nec ei licebat, nec ejus comitibus vesci, sed solis sacerdotibus? 5. An non legistis in lege, sabbatis in fano sacerdotes sabbatum profanare? et tamen insontes sunt. 6. Atqui scitote, hic majorem esse fano. 7. Quod si sciretis quid sit, pietatem malo, quam sacrificium: non damnaretis insontes. 8. Est enim sabbati quoque dominus filius hominis. 9. Inde profectus venit in eorum collegium, 10. Ubi cum homo esset manum habens tabidam, illi ex eo, an sabbatis sanare licet, quaesiverunt, ut eum criminarentur. 11. Quibus ille: Quis homo vestrum est, inquit, qui si vel unam ovem habeat, quae sabbatis in foveam deciderit, non eam prehendat, et attollat? 12. Quantum autem ovi praestat homo? Ergo licet Sabbatis bene facere. 13. Deinde dicit homini: Porrige manum tuam: atque ille porrexit: eaque tam sana reddita est, quam erat altera. 14. Pharisaei vero egressi, consilium de eo perimendo ceperunt. 15. Quo cognito, Jesus illinc discessit, sequente eum ingenti hominum multitudine: quos omnes sanavit, 16. Iisque interminatus est, ne se palam facerent, 17. Ut fieret illud ab Esaia vate dictum his verbis: 18. Ecce meus servus, quem elegi: dilectus meus, animo meo carissimus. Eum spiritu meo donabo, isque jus dicet gentibus. 19. Non rixabitur, nec clamabit, nec ejus vocem quisquam per plateas audiet: 20. Quassatam arundinem non perfringet, neque fumigans linum exstinguet, eo usque ut jus perducat ad victoriam, 21. Atque in ejus nomine spem gentes habebunt. 22. Tunc allatus est ei furiosus caecus et mutus quem ille sanavit, ita ut caecus et mutus loqueretur, ac videret. 23. Qua re attonitum omne hominum vulgus sic dictitare: Num hic est Davidides? 24. Et Pharisaei iis auditis, dicere, eum non nisi per Beelzebulem daemoniorum principem ejicere daemonia. 25. Quorum cogitationes intellegens Jesus, dixit iis: Omne regnum ab sese dissidens, desolatur, et omnis civitas aut familia secum ipsa dissidens, non stat. 26. Quod si Satanas Satanam expellit, ipse sibi adversatur. Qui fieri potest igitur, ut stet ejus regnum? 27. Quod si ego per Beelzebulem ejicio daemonia, vestri generis homines per quem ejiciunt? Itaque ii vestri erunt judices. 28. Sin ego per Dei spiritum ejicio daemonia, sequitur, vobis advenisse divinum regnum. 29. Qui posset enim quis in alicujus potentis ingredi domum, ejusque supellectilem diripere, nisi prius potentem illum vinciat, ut tum demum ejus diripiat domum? 30. Qui a me non est, contra me est: et qui me cum non congerit, dissipat. 31. Itaque sic habetote: omne peccatum ac maledictum ignoscetur hominibus, at maledictum adversus spiritum non ignoscetur. 32. Et si quis quid dixerit contra filium hominis, ignoscetur ei: at si quis contra sanctum spiritum dixerit, non ignoscetur ei nec in hoc saeculo, nec in futuro. 33. Aut facite arborem bonam, et ejus fructum bonum: aut facite arborem taetram, et ejus fructum taetrum: ex fructu enim arbor cognoscitur. 34. Viperina proles, quomodo possetis bene loqui, cum sitis mali? Nam ex animi redundantia loquitur os. 35. Bonus homo ex bono animi promptuario bona depromit: item malus homo ex malo promptuario mala depromit. 36. Scitote autem quodcumque malum verbum, locuti fuerint homines, reddituros esse ejus rationem in die judicii. 37. Ex tuis enim dictis absolveris, et ex tuis dictis damnaberis. 38. Tum Scribarum et Pharisaeorum quidam sic locuti sunt: Magister vellemus a te signum videre. 39. Quibus ille respondens: Prava adulterinaque natio signum quaerit, et signum ei non dabitur, nisi signum Jonae vatis. 40. Ut enim fuit Jonas in ventre ceti tres dies, et totidem noctes: sic erit filius hominis in terrae meditullio tres dies et totidem noctes. 41. Homines Ninivitae surgent in judicio cum hac natione, eamque condemnabunt, quod ad Jonae praeconium redierint ad frugem, cum hic sit plus quiddam quam Jonas. 42. Regina Austri surget in judicio cum hac natione, eamque condemnabit, quod ab ultimis usque terris venerit ad audiendam Solomonis sapientiam, cum hic sit quiddam Solomone praestantius. 43. Cum autem spiritus impurus ex homine migravit, peragrat siticulosa loca, requietem quaerens: quam ubi non invenit, 44. Statuit domum suam, unde migraverat, repetere. Postquam eo venit, ubi eam vacantem, versam ornatamque nanciscitur. 45. Vadit ascitum sibi septem alios spiritus pejores se, eoque ingressi ibi degunt, sitque posterior illius hominis condicio priore deterior. Sic erit et malae huic nationi. 46. Adhuc eo vulgus alloquente, aderant foris ejus mater et fratres, eum volentes alloqui. 47. Et quidam ei ita dixit: Adsunt foris tua mater et fratres, te volentes alloqui. 48. At ille ei, quid id sibi dixerat, ita respondit: Quae est mea mater? et qui sunt mei fratres? 49. Tum porrecta ad discipulos suos manu, Ecce mea mater, inquit, fratresque mei. 50. Quisquis enim voluntatem exsequitur mei patris, qui est in caelis, is meus frater, et soror, et mater est.

Caput XIII

Parabolae sati seminis, zizaniorum, sinapis, fermenti, thesauri, mercatoris, retis. Christi populares.

1. Quodam autem die egressus domo Jesus sedit apud lacum: 2. Tantaque ad eum convenit hominum multitudo, ut ipse conscensa navi sederet, et astante ad litus omni multitudine, 3. Eos multis per similitudines alloqueretur in hunc modum: Aliquando profectus est quidam sator ad serendum: 4. Atque eo ferente alia ceciderunt ad viam, sed venerunt volucres, quae ea comederunt. 5. Alia ceciderunt in saxetum: ubi cum non multum terrae haberent, celeriter exorta sunt, quod profunda terra carerent. 6. Deinde orto sole, aestuantia, defectu radicis aruerunt. 7. Alia ceciderunt in spinas, eaque crescentibus spinis suffocata sunt. 8. Alia in bonam delapsa terram, fructum extulerunt partim cum centesimo, partim cum sexagesimo, partim cum trigesimo. 9. Qui aures habet ad audiendum, audiat. 10. Tum cum his verbis convenerunt ejus discipuli: Cur eos per similitudines alloqueris? 11. Quibus ille respondit ita: Quoniam vobis, regni caelestis arcana nosse, datum est: at illis non datum est. 12. Qui autem habet, huic dabitur, isque abundabit: qui vero non habet, huic etiam quod habet, auferetur. 13. Propterea per similitudines eos alloquor, quoniam videntes non vident, et audientes non audiunt, nec intellegunt. 14. In iisque comprobatur illud Esaiae oraculum, quod sic habet: Audietis quidem, sed non intellegetis: et ita videbitis, ut non perspiciatis. 15. Obtorpuit enim animus hujus populi, et auribus obtuse audiunt, et claudunt oculos, ne et oculis videant, et auribus audiant, et animo intellegant, redeantque ad frugem, atque ita ego iis medear. 16. Vestri vero beati sunt oculi, qui videant: et aures quae audiant. 17. Scitote enim, multos vates et justos cupisse videre quae cernitis vos, neque tamen vidisse: et audire quae auditis vos, nec tamen audivisse. 18. Vos igitur audite de satore similitudinem. 19. Cum quis regium sermonem audit, nec intellegit, supervenit malus, qui satum in ejus animo rapit. Hic est qui secundum viam satus est. 20. Qui autem in saxetum satus est, is est qui sermonem audiens, protinus accipit cum laetitia: 21. Sed radicem in sese non habet, estque temporarius: ac exorta propter sermonem calamitate ac vexatione statim desciscit. 22. Qui autem in spinas satus est, is est qui sermonem audit, quem sermonem hujus vitae solicitudo, et divitiarum fraus ita suffocat, ut sit infructuosus. 23. Qui vero in terram bonam satus est, is est qui sermonem et audit et intellegit, qui sane fructum fert: redditque alius centuplum, alius sexagecuplum, alius trigecuplum. 24. Aliam similitudinem iis proposuit his verbis: Similiter accidit in caelesti regno, ut in homine qui bonum semen sevit in fundo suo, 25. Sed dormientibus hominibus, iit ejus inimicus satum malas herbas inter frumentum ac discessit. 26. Deinde ubi germinavit herba, ediditque fructum, tunc apparuerunt etiam malae herbae. 27. Igitur servi patremfamilias sic convenerunt: Ere, nonne bonum semen in fundo tuo seminasti? unde igitur habet malas herbas? 28. Quibus ille: Inimicus homo id fecit, inquit. Et servi: Vis igitur ut eas lectum eamus? 29. Non (inquit ille) ne forte legentes malas herbas, frumentum una cum iis eradicetis. 30. Sinite ambo crescere usque ad messem. Messis tempore mandabo messoribus, ut primum malas herbas legant, et in manipulos colligant comburendas: frumentum autem in meum comportent horreum. 31. Aliam similitudinem illis proposuit his verbis: Simile est caeleste regnum grano sinapis, quod capit homo, et in fundo suo serit: 32. Quod, cum vel minimum sit omnium seminum, ubi adolevit, est holus maximum, arborescitque ita, ut in ejus ramis nidificatum veniant aeriae volucres. 33. Aliam similitudinem locutus est iis: Simile est caeleste regnum fermento, quod capit mulier et in farinae sata tria abdit, donec tota fermententur. 34. Haec omnia plebi elocutus est Jesus per similitudines, nec eos sine similitudine alloquebatur, 35. Ut fieret quod ab Esaia vate praedictum fuerat his verbis: Aperiam in similitudines os meum, effabor, quae ab orbe condito abdita sunt. 36. Deinde relicta hominum multitudine, venit domum Jesus, quem sui discipuli convenerunt hujus modi verbis: Edissere nobis similitudinem de fundi malis herbis. 37. Quibus ille respondit in hunc modum: Qui bonum semen serit, filius hominis est. 38. Fundus est mundus. Bonum semen, regii sunt. Malae herbae sunt mali filii. 39. Inimicus, earum sator, est diabolus. Messis est finis aevi: messores angeli sunt. 40. Ut igitur colliguntur herbae malae, et igni cremantur, sic erit in hujus aevi fine. 41. Mittet filius hominis suos angelos, qui ex ejus regno omnia detrimenta maleficosque colligent, 42. Et in ignis fornacem conjicient, ubi ploratus erit, dentiumque stridor. 43. Tunc justi solis ritu relucebunt in regno sui patris. Qui habet aures ad audiendum, audiat. 44. Item simile est caeleste regnum abdito thesauro in agro, quem nactus aliquis homo occulit, et prae laetitia it venditum suas omnes facultates, eumque fundum emit. 45. Item perinde est caeleste regnum, ac si quis mercator homo bonos quaerat uniones, 46. Et unum nactus pretiosum unionem, eat venditum suas omnes facultates, eumque comparet. 47. Item simile est caeleste regnum, jacto in mare everriculo, et cujusque modi res colligenti, 48. Quod repletum subducunt in litus, et sedentes quae bona sunt congerunt in vasa, mala autem foras jaciunt. 49. Sic erit in aevi fine. Prodibunt angeli, qui malos separabunt a justis. 50. Et in ignis fornacem conjicient, ubi ploratus erit stridorque dentium. 51. Intellegitis haec omnia? inquit iis Jesus. Etiam Domine, inquiunt illi. 52. Et ille: itaque (inquit iis) omnis eruditus, regni caelestis res edoctus, similis est homini patrifamilias, qui ex promptuario suo et recentia depromit et vetera. 53. Postquam finem fecit Jesus his similitudinibus, discessit illinc, 54. Et in suam patriam profectus, docebat conterraneos suos in eorum collegio, ita ut attoniti sic dicerent: Unde huic ea sapientia atque vires? 55. Nonne hic est fabri filius? nonne ejus mater ea est quae Maria vocatur? ejusque fratres Jacobus, et Joses, et Simon, et Judas, 56. Et ejus sorores nonne sunt omnes apud nos? Unde igitur huic haec omnia? 57. Itaque in eo offendebantur. At Jesus: Non est (inquit illis) vates inglorius, nisi in sua patria atque domo. 58. Itaque non multa illic edidit miracula, propter eorum incredulitatem.

Caput XIIII

Baptistae obtruncatio, ac sepultura. Jesu secessus, panes quinque, duoque pisces. Per undas Jesus. Petri discrimen. Christus in fluctus, ac morbos.

1. Per id tempus audiens Herodes, quartae partis rex, quae de Jesu dicebantur, 2. Dixit suis, eum esse Johannem Baptistam, qui revixisset, ideoque eam miraculorum efficaciam haberet. 3. Ceperat enim Johannem Herodes, et vinctum dederat in custodiam, propter Herodiadem Philippi sui fratris uxorem, 4. Quod Herodi dixisset Johannes, ei non licere eam habere. 5. Cumque vellet eum occidere, metuebat vulgus, quod illum pro vate habebant. 6. Celebrandis autem Herodis natalibus, saltavit Herodiadis filia in medio: adeoque placuit Herodi, 7. Ut ei cum jurejurando promiserit, daturum esse, quidquid ea postulasset. 8. Illa vero subornata a matre sua, dixit: Da mihi hic in patina caput Johannis Baptistae. 9. Doluit rex: sed propter jusjurandum, et convivas jussit ei dari: 10. Misitque decollatum Johannem in carcere, 11. Allatumque est ejus caput in patina, et puellae traditum, quae id matri suae tulit. 12. Ejus autem discipuli ejus corpus sublatum ierunt, ac sepeliverunt, et rem Jesu nuntiatum ierunt. 13. Eo audito Jesus discessit illinc, in navi, in desertum locum, seorsum: quo audito, secutum est eum pedibus vulgus hominum ex urbibus. 14. Et egressus Jesus, animadvertens tantam hominum multitudinem, miseritus est eorum, sanavitque aegrotos eorum. 15. Sub vesperam autem aggressi sunt eum ejus discipuli hujusmodi verbis: Desertus est locus, et hora jam praeteriit: dimitte hanc hominum turbam, ut in vicos eant emptum sibi cibaria. 16. Quibus Jesus: Non est opus, ut abeant, inquit: praebete vos iis quod comedant. 17. At illi: Non habemus hic nisi quinque panes, et duos pisces. 18. Et ille: Afferte huc, inquit, eos mihi. 19. Deinde jussa hominum multitudine per gramina discumbere, sumptis quinque panibus, duobusque piscibus, in caelum intuens, laudes egit: fractosque panes tradidit discipulis, discipuli porro multitudini: 20. Atque illi comederunt omnes ad satietatem, sublataque sunt reliquiarum fragmentorum duodecim canistra plena. 21. Qui comederunt autem, erant virorum circiter quinque milia, praeter feminas et parvulos. 22. Deinde statim coegit Jesus suos discipulos navim conscendere, et ante se trajicere, dum ipse hominum multitudinem dimittit. 23. Multitudine dimissa, montem conscendit seorsum precandi gratia. Vespere autem cum solus illic esset, 24. Jam navis erat in medio lacu, et fluctibus vexabatur: quippe contrario vento. 25. Quarta autem noctis vigilia, venit ad eos Jesus, per lacum ambulans. 26. Quem in lacu ambulantem conspicati ejus discipuli, turbati sunt, spectrum esse dicentes, et prae timore exclamarunt. 27. Hic protinus eos alloquens Jesus: Bono este animo, inquit, ego sum, ne metuite. 28. Et Petrus respondens: Domine, inquit, si tu es, jube me ad te venire per aquam. 29. Et ille: Veni. Tum degressus de navi Petrus, ingreditur per aquam, ut Jesum adiret. 30. Sed ventum cernens vehementem, timuit: et summergi incipiens, sic exclamavit: Domine serva me. 31. Tum Jesus continuo porrecta manu eum prehendit, et, O parum fidens, inquit ei, cur dubitasti? 32. Deinde iis navem ingressis, placatus est ventus. 33. Qui vero erant in navi, ei honorem praebitum venerunt, dicentes: Vere Dei filius es. 34. Ita trajecto lacu venerunt in Gennezarethanum agrum. 35. Eo cognito, incolae significarunt per omnem finitimam regionem, ut ei adducerentur quibuscumque male erat, 36. Eumque orabant ut vel ejus togae laciniam tangerent: ac quotquot tetigerunt, sanati sunt.

Caput XV

Pro suis Christus, de lotione manuum objurgantur iniqui. Quae vitient. Cananaea repulsa: favor. Miracula multa. Septem panes, pisciculique.

1. Tum Hierosolymitani scribae et Pharisaei Jesum his verbis conveniunt: 2. Cur faciunt tui discipuli contra veterum institutum? Quippe qui non lavent manus, cum cibum capiunt. 3. Quibus ille respondit in hunc modum: Cur et vos instituto vestro contra Dei praeceptum facitis? 4. Deus enim sic praecepit: Honora patrem atque matrem: et qui patri matrive maledixerit, morte plectatur: 5. At vos dicitis, si quis suo patri matrive dixerit, sua donaria illi profutura, 6. Nihil opus esse ut patrem matremve honoret. Atque ita vestro instituto Dei praeceptum rescidistis. 7. Simulatores: recte vaticinatus est de vobis Esaias, dicens: 8. Hic populus me et ore accedit, et labiis honorat, sed eorum animus procul abest a me. 9. Frustra autem me venerantur, humanorum praeceptorum doctrinam docentes. 10. Deinde advocata hominum multitudine: Audite (inquit iis) et intellegite. 11. Non quod in os intrat, coinquinat hominem, sed quod ex ore prodit, id coinquinat hominem. 12. Tunc eum aggressi ejus discipuli, dixerunt ei: Ecquid scis Pharisaeos, audito isto dicto, esse offensos? 13. At ille respondens: Omnis planta, inquit, quam meus pater caelestis non plantavit, exstirpabitur. 14. Sinite eos: duces sunt caeci caecorum. Caecus autem caecum si ducat, ambo in foveam cadent. 15. Hic Petrus eum allocutus est in hunc modum: Explica nobis hanc similitudinem. 16. Et Jesus: Adeone etiam vos tardi estis? inquit. 17. An nondum intellegitis, quidquid in os intrat, id in ventrem ferri, et in latrinam ejici? 18. At quae ex ore egrediuntur, ex animo prodeunt, atque ea polluunt hominem. 19. Ex animo enim prodeunt malae cogitationes, caedes, adulteria, stupra, furta, falsa testimonia, maledicta: 20. Haec sunt quae polluunt hominem. Sed illotis manibus cibum capere, non polluit hominem. 21. Inde profectus Jesus, contulit se in Tyrios Sidoniosque tractus. 22. Et ecce mulier Chananaea, ab illis profecta finibus, clamabat ad eum his verbis: Miserere mei Domine Davidide: filia mea male furiata est. 23. Sed cum ille nihil ei respondisset, aggressi eum ejus discipuli sic rogare: Absolve eam, clamat enim pone nos. 24. At ille respondens: Non sum missus, inquit, nisi ad oves perditas Israeliticae domus. 25. Cumque illa venisset, et ei praebens honorem diceret: Domine, succurre mihi: 26. Ille sic respondit: Non convenit sumere liberorum panem, et objicere catellis. 27. Et illa: Ita est, Domine, et tamen catelli quoque comedunt de micis, quae decidunt de mensa dominorum suorum. 28. Tum Jesus respondens: O mulier, inquit ei, magna est tua fiducia: obtineto quod vis. Ita sanata est ejus filia eadem illa hora. 29. Illinc digressus Jesus venit ad lacum Galilaeae, et conscenso monte consedit ibi. 30. Ad eumque venit ingens hominum multitudo, qui secum habebant claudos, caecos, mutos, mutilos, et alios multos, quos ad Jesu pedes abjecerunt: atque ille eos sanavit, 31. Ita ut vulgo, videntes mutos loquentes, mutilos sanos, claudos ambulantes, caecos videntes, mirarentur, Israelitarumque Deum collaudarent. 32. Jesus autem, advocatis discipulis suis, dixit: Miseret me hujus hominum multitudinis, qui jam triduum apud me haerentes, non habent quod comedant: et eos dimittere jejunos nolo, ne defetiscantur in via. 33. Cui discipuli: Unde nobis in solitudine tot panes, inquiunt, ut satietur tanta multitudo? 34. Et Jesus: Quot panes habetis? inquit iis. Septem, inquiunt: et paucos pisciculos. 35. Tum ille jussit multitudinem humi discumbere: 36. Sumptosque septem panes, et pisces, actis laudibus, fregit, suisque discipulis tradidit, et discipuli multitudini, 37. Omnesque comederunt ad satietatem, suntque sublatae frustorum reliquiae plenis septem sportis. 38. Qui comederunt autem, erant virorum quattuor milia, praeter feminas et pueros. 39. Deinde dimissa hominum multitudine, conscensa navi, venit in fines Magdalanos.

Caput XVI

Pharisaeorum quaestiones, objurgatio, fermentum. Apostolorum infirmitas. Quis Christi naturam doceat. Ecclesiae fundamentum, robur, claves. Imperatum de Christo silentium. Praedicta mors. Petri temeritas. Crux fidelium. Quanti beatitudo.

1. Tum eum aggressi Pharisaei et Sadducaei, tentandi gratia rogant, ut sibi signum de caelo ostendat. 2. Quibus ille respondens: Sub vesperum, inquit, dicitis: Serenum erit, rubet enim caelum. 3. Et mane: Hodie tempestas erit, nam triste rubet caelum. Simulatores, caeli faciem scitis dinoscere: temporum signa non potestis? 4. Prava adulterinaque natio signum quaerit, nec ullum ei signum dabitur, nisi signum Jonae vatis. Deinde relictis illis discessit. 5. Cum trajecissent autem ejus discipuli, obliti fuerant panes sumere. 6. Et Jesus dixit iis: Videte ut Pharisaeorum Sadducaeorumque fermentum caveatis. 7. Illi vero secum ipsi cogitabant, illud eo pertinere, quod non sumpsissent panes. 8. Id quod intellegens Jesus, dixit iis: Quid apud vos cogitatis, parum fidentes? non sumpsisse panes? 9. An nondum intellegitis, neque meministis quinque panes illorum quinque milium? et quod canistra receperitis? 10. Neque septem panes quattuor milium, et quot receperitis sportas? 11. Qui fit ut non intellegatis, non me vobis de pane dixisse, cavendum esse fermentum Pharisaeorum ac Sadducaeorum? 12. Tunc illi intellexerunt, non eum hoc dixisse, cavendum esse panis fermentum, sed Pharisaeorum Sadducaeorumque doctrinam. 13. Cum venisset autem Jesus in tractum Caesareae Philippi, interrogavit suos discipulos his verbis: Quem me dicunt homines esse, me filium hominis? 14. Cui illi: Hi Johannem Baptistam, illi Eliam, alii Jeremiam, aut vatum aliquem. 15. Et ille: Vos vero (inquit iis) quem me esse dicitis? 16. Cui Simon Petrus ita respondit: Tu es Christus Dei viventis filius. 17. Et Jesus ei respondens: Beatus es, inquit, Simon Jonaide, quoniam non patefecit istud tibi caro et sanguis, sed pater meus qui in caelis est. 18. Ego quoque tibi dico: Tu es Petrus, et in hac petra construam meam ecclesiam, quam orci portae non superabunt: 19. Tibique caelestis regni claves dabo, ac quidquid in terra ligaveris, erit ligatum in caelis: et quidquid in terra solveris, erit solutum in caelis. 20. Tunc praecepit suis discipulis, ut nemini dicerent se esse Jesum Christum. 21. Deinceps coepit Jesus demonstrare suis discipulis, sibi eundem esse Hierosolymam, et multa a senatoribus et pontificibus scribisque patienda, seque occidendum, et tertio die revicturum. 22. Hic Petrus eum prehensum coepit objurgare, dicens: Parce tibi, Domine, non accidet istud tibi. 23. At ille versus: Abi pone me, Satana, inquit Petro: impedimento mihi es: quippe qui non divina, sed humana sapias. 24. Deinde dixit Jesus discipulis suis: Si quis me vult sequi, renuntiet ipse sibi, tollatque crucem suam, et me sequatur. 25. Nam qui animam suam servare voluerit, eam perdet: qui vero animam suam mea causa perdiderit, eam inveniet. 26. Quid enim proderit homini, si vel totum mundum lucretur, et animae suae jacturam faciat? aut quid dabit homo, quo animam suam aequiperet? 27. Est enim venturus filius hominis in sui patris gloria, cum suis angelis: ac tum pro suis quemque factis remunerabitur. 28. Hoc vobis certo dico, esse quosdam eorum qui hic adsunt, qui non prius mortem gustabunt, quam videant filium hominis venientem in regno suo.

Caput XVII

Christi tranformatio. Moses et Elias. Petri futilitas. Vox caelestis. Joannes, Elias. Lunaticus. Apostolorum diffidentia. Fidei precum et jejunii virtus. Supplicium praedictum. Christi tributum, ac Petri.

1. Post sex autem dies adhibet Jesus Petrum, et Jacobum, ejusque fratrem Johannem, et in arduum montem seducit, 2. Ac coram iis transfiguratus est, ejusque et facies solis modo resplenduit, et vestimenta tam candida facta sunt, quam est lux. 3. Et ecce conspecti sunt iis Moses, et Elias cum eo colloquentes. 4. Tum Petrus Jesum alloquens: Domine, inquit, bonum est hic esse nos, Si vis, faciamus hic tria tabernacula: tibi unum, Mosi unum, et Eliae unum. 5. Adhuc eo loquente, ecce lucida nubes illos obumbravit, et ex nube vox exstitit, ita dicens: Hic est meus carissimus filius, qui mihi acceptus est: hunc audite. 6. Hoc audito, magnopere territi discipuli, cecidere proni. 7. At Jesus eos aggressus, tetigit. Surgite, inquit, neve metuite. 8. Tum illi sublatis oculis neminem viderunt, nisi solum Jesum. 9. Descendentibus autem iis de monte, praecepit iis Jesus, ne cui visum illud dicerent, donec filius hominis a mortuis resurrexisset. 10. Tunc discipuli sic eum interrogant: Quid ergo dicunt scribae, Eliam oportere venire prius? 11. Quibus respondens Jesus: Venturus est quidem prius Elias, et instauratus omnia. 12. Sed scitote Eliam jam venisse, quem illi non agnoverunt, sed ei quae voluere fecerunt. Sic et filius hominis ab iis passurus est. 13. Tunc intellexerunt discipuli, eum id sibi de Johanne Baptista dixisse. 14. Ut autem pervenerunt ad hominum multitudinem, aggressus eum quidam homo, congenuclans: 15. Sic dixit: Domine miserere mei filii, qui lunaticus est, et male habet. Nam saepe in ignem, saepe cadit in aquam. 16. Et quidem eum tuis discipulis adduxi: sed eum non potuerunt sanare. 17. Et Jesus respondens: O incredula, inquit, pravaque natio: quousque vobiscum ero? quousque vos feram? Adducite huc eum mihi. 18. Deinde illum increpuit Jesus, exiitque ex eo daemonium, et sanatus est puer eadem illa hora. 19. Tum aggressi Jesum discipuli seorsum, quaesiverunt, cur ipsi non potuissent illud expellere. 20. Propter incredulitatem vestram, inquit iis. Hoc enim vobis confirmo, si tantum fidei habueritis, quantum est granum sinapis, si dixeritis huic monti, Migra istinc illuc, migrabit: nihilque non poteritis. 21. Ceterum hoc genus non exit, nisi per preces et jejunium. 22. Versantibus autem iis in Galilaea, dixit iis Jesus: Tradendus est filius hominis in hominum manus, 23. Qui eum interficient, isque tertio die resurget. Id illis valde doluit. 24. Cum venissent autem Capharnaum, hujusmodi verbis adorti sunt Petrum, qui didrachma exigebant. Non pendit magister vester didrachma? 25. Etiam, inquit ille. Deinde ubi domum ingressus est, praevenit eum Jesus his verbis: Quid tibi videtur, Simon? reges orbis a quibus tributa aut censum exigunt? a suisne, an ab alienis? 26. Ab alienis, inquit ei Petrus. Et Jesus: Ergo sui sunt liberi, inquit ei. 27. Sed ne eos offendamus, i ad lacum, et hamum jacito: et qui primus extrahetur piscis, eum tollito, et aperto ejus ore staterem invenies: eum capito, et illis pro me teque dato.

Caput XVIII

Mansuetudo quanta. Offensi humiles. Scandala. Christi munus. Pastoris comparatio. Laedentium castigatio. Discipulorum auctoritas. Concordia. Christus ubi. Condonata injuria. Rex rationes reposcens. Inclementum poena.

1. Illa hora discipuli Jesum convenerunt, quaerentes quis futurus esset in regno caelesti maximus. 2. Et Jesus advocatum puerum collocavit inter eos, et: Hoc vobis, inquit, confirmo, nisi mutati fueritis, 3. Et pueris similes redditi, non intrabitis in caeleste regnum. 4. Quisquis ergo se ipsum summiserit, ut est hic puer, is erit in regno caelesti maximus. 5. Et quisquis hujusmodi puerum meo nomine accipit, me accipit. 6. Quisquis vero vel minimum horum mihi fidem habentium offenderit, praestaret, ei suspensa de ejus collo asinaria mola, in maris aequor demergi. 7. Sunt quidem calamitosae mundo offensiones, tametsi offensiones accidere necesse est: sed vae homini per quem accidit offensio. 8. Quod si te tua manus aut pes offendit, abscinde eum, et abjice. Satius est tibi claudum aut mancum in vitam ingredi, quam duas manus aut pedes habentem in sempiternum ignem conjici. 9. Et si te tuus oculus offendit, erue eum, et abjice: satius est tibi unoculum in vitam ingredi, quam duos oculos habentem, in ignis gehennam conjici. 10. Videte ne vel minimum horum contemnatis. Scitote enim eorum angelos in caelis semper aspicere faciem patris mei, qui in caelis est. 11. Venit enim filius hominis servatum perdita. 12. Quid vobis videtur? Si cui homini centum sint oves, et earum una deerraverit, nonne relictis nonaginta novem in montibus, it quaesitum errantem? 13. Et si eam invenire contigerit, hoc vobis pro certo dico, eum illa magis gaudere, quam nonaginta novem non palatis. 14. Sic voluntas non est vestri patris, qui est in caelis, ut pereat vel minimus horum. 15. Quod si in te peccaverit frater tuus, i reprehensum eum, ita ut tecum ipse solus adsit. Si te audiverit, lucratus es fratrem tuum. 16. Sin minus audiverit, adhibe una tecum insuper unum aut alterum, ut ex ore duorum triumve testium de re omni statuatur. 17. Quod si eos non audierit, dicito ecclesiae. Quod si ne ecclesiam quidem audierit, esto tibi perinde ac extraneus et publicanus. 18. Sic certo habetote, quaecumque in terra ligaveritis, ligata fore in caelo: et quaecumque in terra solveritis, in caelo soluta fore. 19. Item certo scitote, si duo vestrum in terra consenserint, quamcumque rem petierint, impetraturos a patre meo, qui in caelis est. 20. Ubi sunt enim duo tresve meo nomine congregati, illic ego sum inter eos. 21. Tunc aggressus eum Petrus: Domine, inquit, quoties peccanti in me fratri meo ignoscere debeo? ad septiesne? 22. Cui Jesus: Non dicam tibi ad septies, sed ad septuagies septies. 23. Itaque similiter accidit in regno caelesti, ac in homine rege, qui voluit rationes conferre cum suis servis. 24. Cum coepisset autem conferre, adductus est ei quidam decies mille talentorum debitor, 25. Qui cum solvendo non esset, jussit eum dominus ejus, uxoremque et liberos, et omnes ejus facultates vendi, atque ita solvi. 26. Sed servus procubuit, et ei praebens honorem dixit: Domine, exspecta me diutius, et omnia tibi solvam. 27. Ita illius servi miseritus dominus, eum dimisit, eique debitum condonavit. 28. At servus ille digressus, quendam nactus conservorum suorum, qui debebat ei centum denarios, comprehendit, et ei collum obtorquet: Solve mihi, inquit, quod debes. 29. Cumque ejus conservus procubuisset, et eum oraret, ut se diutius exspectaret, sese ei omnia soluturum. 30. Noluit, sed eum in custodiam datum iit, donec solvisset debitum. 31. Quam rem videntes ejus conservi, aegerrime tulerunt, dominoque suo rem omnem declaratum ierunt. 32. Tunc eum dominus ejus arcessitum sic alloquitur: Serve nequam, ego tibi totum nomen illud rogatus a te, condonavi: 33. Nonne debebas tu vicissim tui conservi misereri, ut ego tui miseritus eram? 34. Ita iratus ejus dominus, tradidit eum tortoribus donec solvisset quidquid sibi debebatur. 35. Sic meus quoque caelestis pater vobis faciet, nisi alii aliis ex animo delicta condonaveritis.

Caput XIX

Conjugium, repudium, adulterium. Duplex eunuchus. Quorum sit caelum. Quis bonus. Opum pericula. Piorum praremia. In ecclesia anceps eventus.

1. Postquam hanc orationem finivit Jesus, ex Galilaea profectus venit in Judaeae fines trans Jordanem, 2. Eumque secuta est ingens hominum multitudo, quos illic sanavit. 3. Pharisaei vero eum, tentandi gratia, convenerunt, quaerentes an liceret viro uxorem suam qualibet de causa repudiare. 4. Quibus ille respondit in hunc modum: Non legistis, qui principio fecit hominem, eos marem et feminam fecisse, 5. Atque ita pronuntiatum esse? Propterea relinquet vir patrem atque matrem, et adhaerebit uxori suae, fietque ex duobus una caro. 6. Itaque non jam sunt duo, sed una caro. Proinde quod Deus conjunxit, homo ne disjungat. 7. Et illi: Cur ergo praecepit Moses divortii tabulam dari, uxoremque repudiari? 8. Quibus ille: Moses utique propter vestram pervicaciam vobis uxores vestras repudiare permisit: verum principio non fuerat ita factitatum. 9. Atque hoc scitote, quisquis uxorem suam repudiaverit (nisi ob stuprum) et aliam duxerit, eum adulterare: et qui repudiatam duxerit, eum adulterare. 10. Hic discipuli: Si ea est (inquiunt ei) viri cum uxore condicio, non expedit connubia conjungere. 11. Quibus ille: Non omnes hanc rem praestare possunt: sed quibus datum est. 12. Sunt enim quidam castrati, qui sic ab utero matris nati sunt. Sunt et castrati, qui ab hominibus castrati sunt: item sunt castrati, qui se ipsos propter regnum caeleste castrarunt. Qui praestare potest, praestato. 13. Tunc adducti sunt ei pueri, ut manus iis imponeret, et oraret. Ac discipulis illos objurgantibus, 14. Jesus ita dixit: Sinite pueros, nec eos ad me venire prohibete. Nam talium est caeleste regnum. 15. Deinde cum illis manus imposuisset, digressus est illinc. 16. Tunc quidam eum convenit his verbis: Magister bone, quid boni faciam, ut vitam adipiscar aeternam? 17. Cui ille: Quid me dicis bonum? Nullus est bonus, nisi unus Deus. Quod si vis in vitam ingredi, exsequere praecepta. 18. Quaenam? inquit ille. Et Jesus: Illa, inquit: Ne occidito: Ne adulterato: Ne furator: Falsum testimonium ne dicito: 19. Honora patrem atque matrem: et Alterum ut te ipsum diligito. 20. Et adolescens: Omnia ista (inquit ei) exsecutus sum a pueritia. Quid mihi restat? 21. Et Jesus: Si vis esse perfectus (inquit ei) i venditum facultates tuas, inque pauperes erogato, habiturus in caelo thesaurum: deinde adesto, et me sequere. 22. His verbis auditis adolescens abiit, dolens: quippe qui multas facultates haberet. 23. At Jesus suos discipulos alloquens: Hoc vobis, inquit, confirmo, divitem difficulter in caeleste regnum ingredi. 24. Iterumque hoc vobis dico, facilius esse rudentem per foramen acus trajici, quam divitem in Dei regnum intrare. 25. Hoc audito, admodum stupefacti ejus discipuli, dicere: Quis ergo servari potest? 26. Quod intuitus Jesus, dixit iis: Ab hominibus hoc fieri non potest: at a Deo fieri possunt omnia. 27. Tum Petrus ita loquitur: En nos reliquimus omnia, teque secuti sumus: quid ergo hinc assequemur? 28. Et Jesus: Hoc vobis confirmo (inquit iis) vos, qui me secuti estis, in renovata vita, cum sedebit filius hominis in suo glorioso tribunali, sessuros esse vos quoque in duodecim tribunalibus, judicantes duodecim tribus Israelitarum. 29. Et quisquis domos, aut fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut uxorem, aut liberos, aut agros mei nominis causa reliquerit, is centuplum adipiscetur, et vitam obtinebit sempiternam. 30. Sed multi primi erunt ultimi, et ultimi primi.

Caput XX

In vinea operariorum praemia. Mors Christi praedicta, et reditus in vitam. Quis Christo primus, quis postremus. Quorsum Christus. Caeci duo.

1. Perinde enim accidit in caelesti regno, ac in homine patrefamilias, qui exiit primo mane ad conducendos operarios in vineam suam, 2. Pactusque operariis singulos denarios in diem, dimisit eos in vineam suam, 3. Deinde circa tertiam horam egressus, vidit alios in foro stantes otiosos, 4. Et, Ite (inquit iis) vos quoque in vineam meam, et quod aequum erit, dabo vobis. 5. Atque illi ierunt. Item circa septimam et nonam horam egressus, fecit similiter. 6. Circa undecimam autem horam egressus, offendit alios stantes otiosos: et, Quid hic statis (inquit iis) totum diem otiosi? 7. Cui illi: Quia nemo nos conduxit, inquiunt. Et ille, Ite et vos (inquit) in vineam meam, et quod erit aequum, accipietis. 8. Sub vesperam autem jubet vineae dominus procuratori suo, ut vocet operarios, iisque ab ultimis exorsus ad primos, mercedem solvat. 9. Ita cum venissent qui circa undecimam horam venerant, acceperunt singulos denarios. 10. Item primi cum venissent, arbitrati se plus accepturos, acceperunt et ipsi singulos denarios: 11. Quibus acceptis, fremebant contra patremfamilias, 12. Dicentes: Hi postremi unam horam operati sunt, et tu eos nobis pares fecisti, qui diei onus ardoremque pertulimus. 13. At ille respondens dixit eorum uni: Amice non facio tibi injuriam. Nonne mecum denario convenisti? 14. Aufer tuum, et abi. Volo autem huic ultimo tantum dare, quantum tibi. 15. An mihi non licet meis uti meo arbitratu? An tuus oculus malus est, quoniam ego bonus sum? 16. Ita erunt et ultimi primi, et primi ultimi. Multi enim sunt vocati, sed pauci electi. 17. Ascendens autem Jesus Hierosolyma, assumpsit duodecim discipulos seorsum in via, iisque dixit. 18. En ascendimus Hierosolyma, et filius hominis pontificibus scribisque tradetur, qui eum capite damnatum, 19. Tradent externis illudendum, et verberandum et crucifigendum, isque die tertio resurget. 20. Tunc eum aggressa mater filiorum Zebedaei cum suis filiis, honore praebito petebat aliquid ab eo. 21. Cui ille: Quid vis? inquit. Et illa: Jube (inquit ei) ut hi duo mei filii tibi alter dexter, alter sinister assideant in regno tuo. 22. At Jesus respondens: Nescitis quid petatis. Potestis idem bibere poculum, quod ego bibiturus sum? et eodem baptismate, quo ego baptizandus sum, baptizari? Possumus inquiunt illi. 23. Et ille: Meum quidem poculum bibetis, inquit, meoque baptismate baptizabimini. Sed ut mihi dextra laevaque assideatur, non est meum dare, nisi quibus id paratum est a patre meo. 24. Hoc audito, reliqui decem indignati sunt ob duos fratres. 25. At Jesus advocatis iis dixit: Scitis, gentium principes in eas dominari, et magnos viros in eas potestatem obtinere. 26. Inter vos non sic agetur: quin qui volet in vobis maximus fieri, sit vester famulus: 27. Et qui volet in vobis esse primus, esto servus vester: 28. Sicut filius hominis non venit ut sibi ministretur, sed ut ministret ipse, animamque suam in multorum liberationem impendat. 29. Iis autem Hiericunte discedentibus, cum eum sequeretur frequens hominum multitudo, 30. Caeci duo secundum viam sedentes, ubi audiverunt praeterire Jesum, sic exclamarunt: Miserere nostri, Domine Davidide. 31. Cumque vulgo objurgarentur, ut tacerent, eo clamabant altius, dicentes: Miserere nostri, Domine Davidide. 32. Tum Jesus restitit, et eos vocavit: Quid vultis, inquit, ut vobis faciam? 33. Cui illi: Domine, inquiunt, ut nostri aperiantur oculi. 34. Jesus vero misericordia motus, eorum tetigit oculos, statimque illi oculis viderunt, et eum secuti sunt.

Caput XXI

Christus ovans afina. Profanatum templum. Ficus arida. Fidei vis, ac precum. Seniorum confutatio. Gemini fratres ad vineam. Vineae parabola secunda. Repudiatus lapis. Gentium gratiae: in Christum insidiae.

1. Postquam autem Hierosolymis propinquarunt, et Bethphage ad olivarum montem venerunt, misit Jesus duos discipulos, 2. Dicens iis: Ite in vicum qui contra vos est, et protinus invenietis asinam ligatam, et pullum cum ea: solvitote, et mihi adducitote. 3. Quod si quis vobis aliquid dixerit, dicetis: Dominum iis egere, et dimittet eos. 4. Hoc autem totum factum est, ut id accideret quod a vate dictum fuerat his verbis: 5. Dicite puellae Sioni: Ecce rex tuus tibi venit mansuetus, insidens asinae, et asello jumenti pullo. 6. Igitur profecti discipuli, fecerunt sicut mandaverat iis Jesus, 7. Asinamque et pullum adduxerunt, et iis vestimenta sua imposuerunt, et eum super ea collocarunt. 8. Maxima autem hominum multitudo suis vestimentis viam consternere: alii abscissos ex arboribus ramos per viam sternere. 9. Vulgus autem partim praecedens, partim subsequens, sic acclamare: Hosanna Davididae, bene sit ei qui venit in nomine Domini. Hosanna in supremis. 10. Eo autem ingresso Hierosolyma, commota est tota civitas, dicens: Quis est hic? 11. Vulgus autem dicebat: Hic est Jesus vates, a Nazaretha Galilaeae. 12. Et Jesus in Dei templum ingressus, ejecit omnes in templo vendentes et ementes, et nummulariorum mensas sellasque vendentium columbas evertit. 13. Scriptum est, inquit iis: Domus mea domus supplicationis vocabitur: at vos ex ea fecistis speluncam latronum. 14. Cumque eum caeci et claudi in templo adissent, sanavit eos. 15. Pontifices et scribae videntes quam mira fecisset, et pueros in fano Hosanna Davididae acclamantes, indignati dixerunt ei: 16. Audis quid hi dicant? Etiam, inquit iis Jesus. Numquam ne legistis? Per os infantium ac lactentium laudem condis. 17. Deinde relictis illis, profectus ab urbe est Bethaniam, ibique diversatus. 18. Mane autem urbem repetens esurivit: 19. Et animadversa quadam apud viam ficu, venit ad eam: cumque nihil in ea, nisi folia dumtaxat, invenisset, dixit ei: Ne posthac ex te fructus oriatur umquam: statimque ficus aruit. 20. Quo viso, admirati discipuli dicere: Ut subito aruit ficus? 21. Quibus respondit Jesus: Hoc vobis confirmo, si fiduciam habebitis, neque dubitabitis, non solum hoc de ficu facietis, verum etiam si huic monti jusseritis ut amoveatur, et in mare projiciatur, fiet: 22. Ac quidquid precibus fidenter petieritis, obtinebitis. 23. Cum venisset autem in fanum, pontifices et populi senatores eum docentem convenerunt his verbis: Qua potestate ista facis? et quis tibi potestatem istam dedit? 24. Quibus respondens Jesus: Rogabo vos ego vicissim quiddam, quod si mihi dixeritis, ego quoque vobis dicam qua potestate haec faciam. 25. Baptisma Johannis unde erat? a caelone, an ab hominibus? At illi sic apud sese ratiocinari: Si dixerimus a caelo, dicet nobis: Cur ergo ei non credidistis? 26. Sin dixerimus ab hominibus, vulgus metuimus: omnes enim Johannem pro vate habent. 27. Itaque Jesu sic responderunt: Nescimus: Et ille: Nec ego vobis dico, inquit, qua haec potestate faciam. 28. Quid vobis autem videtur? Habebat homo quidam duos natos, quorum priorem aggressus est his verbis: Nate abi ad faciendum opus hodie in vinea mea. 29. Cui ille respondens: Nolo, inquit: post tamen mutata sententia iit. 30. Alterum item iisdem verbis aggressus est. Atque ille: Faciam domine, inquit respondens: neque tamen iit. 31. Uter paruit voluntati patris? Prior inquiunt ei. Et Jesus: Credite mihi, publicani et meretrices antecedunt vos in regnum Dei. 32. Venit enim ad vos Johannes justitiae via, cui vos tamen non credidistis, cum publicani et meretrices crediderint: quod vos cum videretis, non mutastis tandem sententiam, ut ei crederetis. 33. Aliud exemplum audite. Fuit quidam paterfamilias, qui vineam consevit, et saepto circumdedit, in eaque torcular defixit, et turrim exstruxit, eamque agricolis elocavit, deinde peregre profectus est. 34. Postea instante tempore fructuum, misit servos suos ad agricolas, ad ejus fructus percipiendos. 35. At agricolae comprehensos ejus servos partim pulsarunt, partim interfecerunt, partim lapidaverunt. 36. Ille rursus alios plures prioribus misit, sed illi iis idem fecerunt. 37. Postremo misit ad eos filium suum, ita cogitans: Reverebuntur filium meum. 38. Agricolae vero, viso filio, sic inter sese dicere: Hic est heres: agite, interficiamus eum, et ejus hereditatem occupemus. 39. Itaque eum ceperunt, et ejectum extra vineam peremerunt. 40. Cum ergo venerit vineae dominus, quid faciet illis agricolis? 41. Cui illi: Malos male perdet, inquiunt, et vineam aliis elocabit agricolis, qui ei fructus pendent suis temporibus. 42. Et Jesus: Numquam ne legistis (inquit iis) in litteris? Quem lapidem improbaverant structores, is adhibitus est ad caput anguli: id quod a Domino profectum est, et nobis mirum videtur. 43. Quamobrem scitote, auferendum a vobis Dei regnum, et genti dandum fructus editurae. 44. Ac qui in eum lapidem ceciderit, confringetur: et in quem lapis inciderit, eum conteret. 45. Igitur pontifices et Pharisaei, auditis ejus exemplis, intellexerunt eum de ipsis dicere: 46. Sed eum volentes comprehendere, timuere vulgus, quod eum pro vate habebat.

Caput XXII

Regiae nuptiae. Sordidus conniva. Electi. Judaeorum insidiae, captiones. Tributa. Sadducaeorum rejectio. Praeceptorum summa. Pharisaeorum ignorantia.

1. At Jesus eos iterum his verbis per similitudines allocutus est: 2. In regno caelesti similiter accidit, atque in rege quodam qui filii sui nuptias facturus, 3. Dimisit servos suos, qui invitatos ad nuptias vocarent. Sed illi noluerunt venire. 4. Itaque alios item servos misit, dicens: Dicite invitatis, me meum parasse prandium: meos juvencos et altilia esse mactata, et omnia parata, veniant ad nuptias. 5. At illi neglexerunt, et discesserunt, alius in suum praedium, alius ad mercaturam suam. 6. Ceteri comprehensos ejus servos, cum ignominia peremerunt. 7. Quo audito iratus rex, missis eo suis copiis, homicidas illos perdidit, eorumque urbem cremavit. 8. Deinde suis servis ita dixit: Nuptiae quidem paratae sunt: sed invitati non erant digni. 9. Quamobrem abite in trivia, et quoscumque inveneritis, vocate ad nuptias. 10. Ita profecti in vias illi servi, congregarunt quotquot invenerunt, tum malos, tum bonos, ita ut complerentur nuptiae convivis. 11. Ingressus autem rex ad convivas spectandos, animadvertit ibi quendam non nuptiali vestitu indutum, 12. Et, Amice, inquit ei, qui fit ut huc intraveris sine vestimento nuptiali? Cumque ille obmutuisset, 13. Jussit rex famulis, ut eum pedibus manibusque constrictum, in penitissimas tenebras compingerent, ubi futurus esset ploratus stridorque dentium. 14. Multi enim sunt vocati, sed pauci electi. 15. Tunc Pharisaei consilium captum ierunt, de eo in verbis illaqueando, 16. Eique discipulos suos cum Herodianis miserunt, qui dicerent: Magister, scimus te veracem esse, divinamque vitae viam vere docere, neque quenquam curare, quippe qui non spectes hominum personam. 17. Dic nobis quid censeas, liceatne pendere tributum Caesari, necne. 18. At Jesus cognita eorum malitia, dixit: Quid me tentatis? simulatores: 19. Ostendite mihi nummum tributarium. Illi ei denarium attulerunt. 20. Et ille: Cujus est imago haec, inquit iis, et inscriptio? 21. Cui illi, Caesaris, inquiunt. Tunc ille: Solvite igitur (inquit iis) quae sunt Caesaris Caesari, et qui Dei Deo. 22. Hoc audito admirati illi, eo relicto discesserunt. 23. Illo die convenerunt eum Sadducaei, qui negant esse resurrectionem, eumque in hunc modum interrogarunt: 24. Magister, jussit Moses, ut si quis mortuus fuerit sine liberis, ducat ejus frater ejus uxorem, fratrique suo prolem suscitet. 25. Fuerunt autem apud nos fratres septem, quorum primus uxore ducta obiit, et prole carens reliquit uxorem suam fratri suo. 26. Itidem et alter, et tertius, usque ad septem. 27. Postremo omnium mortua est etiam mulier. 28. Igitur in resurrectione cujus ex septem erit uxor, cum omnes eam habuerint? 29. At Jesus respondens illis: Erratis, inquit, non intellegentes litteras, neque Dei potestatem. 30. Siquidem in resurrectione nec viri ducunt uxores, nec feminae nubunt: sed divinorum angelorum similes sunt in caelo. 31. De resurrectione autem mortuorum non legistis quod vobis a Deo his verbis dictum est? 32. Ego sum Deus Abrahami, Deus Isaaci, et Deus Jacobi. Non est Deus, mortuorum Deus, sed viventium. 33. Hoc audito, stupebant vulgo ejus doctrinam. 34. Pharisaei vero, audientes ab eo confutatos Sadducaeos, coierunt eodem: 35. Eumque quidam eorum, juris peritus, tentandi gratia sic interrogavit: 36. Magister, quodnam praeceptum est in lege maximum? 37. Cui Jesus: Dominum Deum tuum toto corde, toto animo, tota mente amato: 38. Hoc est primum et maximum praeceptum. 39. Alterum autem est huic simile: Alterum ut te ipsum amato. 40. Ab his duobus praeceptis tota lex vatesque pendent. 41. Congregatis autem Pharisaeis, interrogavit eos Jesus in hunc modum: 42. Quid censetis de Christo? cujus prognatum fore? Davidis, inquiunt ei. 43. Et ille: Qui fit ergo (inquit iis) ut eum David afflatu divino Dominum vocet, ita dicens? 44. Ait Dominus Domino meo, sede ad meam dexteram, donec tuos hostes effecero scabellum pedum tuorum. 45. Quod si eum David Dominum vocat, qui fit ut sit ejus prognatus? 46. Itaque nemo ei quidquam respondere potuit, nec eum ab illo die quisquam deinceps interrogare ausus est.

Caput XXIII

Verus doctor, sceleratus. Pharisaei in praeceptis, fimbriis, mensis, consilio, foro, titulis. Magister qui. Studium mutuum. Pater quis, ac doctor. Elatio: humilitas. Hypocritae increpati. Hierosolyma pertinax.

1. Tunc Jesus plebem discipulosque suos sic allocutus est: 2. In Mosis sede sedent scribae et Pharisaei. 3. Quidquid igitur vobis dixerint exsequendum, exsequimini, et facite, sed eorum facta nolite imitari. Dicunt enim, nec faciunt: 4. Quippe qui colligent onera gravia et portatu difficilia, aliorumque umeris imponant, cum ea ipsi ne digito quidem movere velint. 5. Omnia autem opera sua faciunt, ut spectentur ab hominibus: utuntur autem latis custoditoriis magnisque vestimentorum limbis atque laciniis, 6. Amantque primas in cenis accubitiones, et primas in collegiis sessiones, 7. Et in foris salutationes, et ab hominibus vocitari Rabbi. 8. At vos nolite vocari Rabbi: unus est enim rector vester Christus, vos vero omnes estis fratres. 9. Neve patrem vobis in terris vocate: unus est enim vester pater qui est in caelis. 10. Neque rectores vocemini: unus est enim vester rector Christus. 11. Quin vestrum maximus vester sit famulus. 12. Quisquis vero se ipsum extulerit, deprimetur: et quisquis se ipsum depresserit, extolletur. 13. Vae vobis autem scribae et Pharisaei simulatores, qui caeleste regnum aliis praecluditis, utpote qui nec intretis ipsi, nec intrare conantes sinatis intrare. 14. Vae vobis scribae et Pharisaei simulatores, qui viduarum domos comeditis, idque longarum precum praetextu: itaque eo graviores dabitis poenas. 15. Vae vobis scribae et Pharisaei simulatores, qui et mare et terram peragratis, ut unum asciscatis adventicium: quod ubi factum est, efficitis eum duplo gehenna digniorem, quam estis vos. 16. Vae vobis duces caeci, qui dicitis, si quis per templum juret, nihil esse: sin quis per templi aurum juret, eum teneri. 17. O stulti et caeci: utrum enim majus est, aurum, an templum quod aurum consecrat? 18. Item si quis per aram juraverit, id nihil esse, at si quis per donarium, quod in ea est, juraverit, eum teneri. 19. O stulti et caeci, utrum enim majus est? donarium? an ara quae donarium consecrat? 20. Itaque qui per aram jurat, is et per eam jurat, et per quidquid est super ea. 21. Et qui per templum jurat, is et per id jurat et per ejus incolam. 22. Et qui per caelum jurat, is et per Dei solium jurat, et per eum qui sedet in eo. 23. Vae vobis scribae et Pharisaei simulatores, qui mentam et anethum, et cuminum decimatis, omissis quae sunt in lege graviora, scilicet jure, et pietate, atque fide. Oportebat et haec facere, et illa non omittere. 24. O duces caeci, qui culicem percolatis, et camelum degluttitis. 25. Vae vobis scribae et Pharisaei simulatores, qui poculi scutellaeque partem exteriorem purgatis, cum ea intus rapina intemperantiaque referta sint. 26. O Pharisaee caece, purga prius interiora poculi, et scutellae, ut eorum exteriora quoque pura sint. 27. Vae vobis scribae et Pharisaei simulatores, qui similes estis incrustatis sepulchris, quae foris quidem pulchra videntur, sed intus ossibus mortuorum, et omni foeditate plena sunt. 28. Sic et vos foris quidem aliis justi esse videmini, sed intus simulationis estis, scelerisque pleni. 29. Vae vobis scribae et Pharisaei simulatores, qui vatum sepulchra exstruitis, et justorum monumenta ornatis, 30. Dicitisque: Si majorum nostrorum temporibus fuissemus, non fuissemus eorum in vatum sanguine socii. 31. Itaque ipsi de vobis testamini, vos eorum esse posteros, qui vates interfecerunt. 32. Et vos majorum vestrorum mensuram complete. 33. Serpentes, viperina progenies, poteritisne gehennae supplicium effugere? 34. Itaque ego ad vos missurus sum vates, et sapientes et litteratos, quos partim interficietis, ac in crucem tolletis, partim verberabitis in vestris collegiis, ac ex alia in aliam urbem persequemini, 35. Ut in vos expetat omnis innocens sanguis in terris effusus, ab Abelis justi sanguine, usque ad Zachariae sanguinem, Barachiae filii, quem vos inter aedem et aram necastis. 36. Itaque certo scitote horum omnium poenas daturam esse nationem hanc. 37. Hierosolyma, Hierosolyma, quae vates occidis, et ad te missos lapidas, quoties volui congregare tuos natos, quomodo gallina suos pullos sub alas congregat, et noluistis. 38. Scitote vestram domum vobis desertam relictum iri. 39. Sic enim habetote, vos esse me visuros deinceps, donec dicatis, Bene sit venienti in nomine Domini.

Caput XXIIII

Templi solo aequatio. Caedes. Fidelium angustiae. Pseudovates. Consilium adflictis. Orbis judicium Christi reditus. Veritatis firmitas. Cui nota judicii momenta. Servus diligens ac nequam.

1. Cum autem egressus Jesus discederet ex fano, venerunt ejus discipuli ostensum ei templi structuram. 2. At Jesus: Videtisne haec omnia? inquit iis: hoc vobis confirmo, fore ut hic nullus lapis super lapide relinquatur, quin diruatur. 3. Sedentem autem eum in monte olivarum, aggressi sunt discipuli seorsum his verbis: Dic nobis quando haec futura sint, et quod signum sit adventus tui, interitusque mundi. 4. Quibus Jesus ita respondit: Videte ne quis vos fallat. 5. Multi enim venient in meo nomine, qui se Christos esse dicent, multosque decipient. 6. Futurum est autem ut bella bellorumque rumores audiatis: videte ne perturbemini: oportet enim omnia fieri, sed nondum finis erit. 7. Consurget enim gens contra gentem, et regnum contra regnum, eruntque fames et pestes, et terrae motus certis locis: 8. Quae omnia principium erunt dolorum. 9. Tunc in calamitatem trademini, et occidemini, eritisque cunctis gentibus invisi propter nomen meum. 10. Ac tum quidem deficient multi, et alius alium prodent, atque oderint: 11. Exsistentque multi falsi vates, qui multos decipient. 12. Et quia tot erunt scelera, refrigescet multorum charitas. 13. Qui autem ad finem perseveraverit, is servabitur. 14. Praedicabitur autem hoc regium evangelium per totum orbem, quod sit cunctis gentibus testimonio, ac tum veniet finis. 15. Cum autem calamitosum nefas (quod a Daniele praedictum est) stare videritis in loco sacro, qui legit intellegat: 16. Tunc qui erunt in Judaea, fugiant in montes: 17. Qui erit in tecto, ne descendat ad auferendum aliquid ex domo sua: 18. Et qui erit ruri, ne retro revertatur ad tollenda sua vestimenta. 19. Hei ventrem ferentibus, et lactantibus in illo tempore. 20. Optate vero, ut non accidat vestra fuga in hieme, nec in sabbato. 21. Erit enim tunc tanta calamitas, quanta nec hactenus ab orbe condito fuit, nec futura est: 22. Quod nisi decurtaretur illud tempus, nemo prorsus evaderet: sed propter electos decurtabitur illud tempus. 23. Tunc si quis vobis dixerit: Ecce hic Christus, aut hic, ne creditote. 24. Exsistent enim falsi Christi, falsique vates, qui tanta portenta ac prodigia edent, ut decipiantur (si fieri posset) etiam electi. 25. En praedixi vobis. 26. Si igitur vobis dicetur in silvis adesse, ne exitote: si in penetralibus, ne creditote. 27. Ut enim fulgur ab oriente profectum apparet ad occidentem, sic erit adventus filii hominis. 28. Nam ubicumque erit cadaver, eo congregabuntur aquilae. 29. Protinus autem post illius temporis calamitatem, sol obscurabitur, neque luna suum splendorem emittet, et stellae de caelo cadent, caelique potestates concutientur, 30. Actum apparebit in caelo signum filii hominis. Tum vero plangent omnes terrarum nationes, videbuntque filium hominis venientem in caelestibus nubibus, cum multa potentia atque gloria, 31. Qui suos nuntios mittet cum vocalissima tuba, qui ejus electos a quattuor ventis, ab extremo caeli ad alterum extremum congregabunt. 32. A ficu autem discite similitudinem. Cum jam ejus rami tenerescunt, et enascuntur folia, congnoscitis instare aestatem. 33. Sic vos quoque, cum haec omnia videbitis, scitote instare pro foribus. 34. Hoc vobis confirmo, non prius hanc aetatem praeterituram esse, quam fiant haec omnia, 35. Etiamsi caelum et terra intereant, mea dicta non interibunt. 36. Ceterum illam diem atque horam nullus scit, ne caelestes quidem angeli, sed meus pater solus. 37. Ut autem accidit tempore Noe, sic etiam erit adventus filii hominis. 38. Ut enim tempore, quod fuit ante diluvium, comedebatur, potabatur, contrahebantur invicem matrimonia, usque ad diem quo Noe in arcam ingressus est, 39. Nec ante cognitum est quam venit diluvium, quod omnes sustulit: sic erit etiam adventus filii hominis. 40. Tunc ex duobus, qui ruri erunt, alter assumetur, alter relinquetur: 41. Ex duabus in pistrino molentibus, altera assumetur, altera relinquetur. 42. Vigilate igitur, quandoquidem nescitis qua hora vester erus venturus sit. 43. Illud autem scitis, si sciret paterfamilias qua vigilia fur venturus esset, vigilaturum esse, neque domum perfodi suam passurum: 44. Quapropter vos quoque estote parati: nam qua hora non arbitramini, venturus est filius hominis. 45. Quod si quis est fidelis servus, atque prudens, quem erus praefecerit suae familiae, ut ei alimoniam suo tempore praebeat: 46. Beatus est ille servus quem cum venerit ejus erus, offenderit suum officium facientem: 47. Profecto (inquam vobis) eum suis omnibus praeponet facultatibus: 48. Quod si malus ille servus cum suo animo cogitans, erum suum diu adventum differre, 49. Coeperit pulsare conservos, epularique et potare cum vinolentis: 50. Veniet illius servi dominus inexspectato ei die, ignotaque hora, 51. Et eum dissecabit, ac ad simulatorum condicionem rediget, ubi ploratus erit stridorque dentium.

Caput XXV

Virgines obviae sponso. Vigilantia. Attributa talenta. Urbis judicium. Beati, miserique.

1. Tunc similiter accidet in regno caelesti atque in decem virginibus, quae sumptis suis lucernis profectae sunt obviam sponso. 2. Erant autem earum quinque stultae, et totidem prudentes: 3. Quae quidem stultae, sumptis suis lucernis, non sumpsere secum oleum: 4. At prudentes, oleum cum lucernis sumpserunt in suis vasis, 5. Tardante autem sponso, dormitarunt omnes, dormieruntque. 6. Deinde media nocte clamor exstitit: Adventat sponsus, prodite ei obviam. 7. Tunc surrexerunt omnes illae virgines, suasque lucernas adornarunt. 8. At fatuae prudentibus dixerunt: Impertite nobis de oleo vestro, nam lucernae nostrae exstinguuntur. 9. Sed prudentes iis ita responderunt: Quid si non satis sit nobis et vobis? quin ite potius ad venditores et vobis emite. 10. Euntibus autem illis ad emendum, venit sponsus, cum quo quae paratae erant, ingressae sunt ad nuptias, clausaeque sunt fores. 11. Postea veniunt et reliquiae virgines: et, Domine, Domine, inquiunt, aperi nobis. 12. At ille: Profecto non novi vos, inquit respondens. 13. Quamobrem vigilate, quandoquidem diem aut horam nescitis, qua sit venturus filius hominis. 14. Quemadmodum homo quidam peregre profecturus, vocavit servos suos, iisque facultates suas tradidit: 15. Et uni quinque talenta dedit, alteri duo, alteri unum, pro sua cuique facultate: deinde continuo peregre profectus est. 16. Igitur qui quinque talenta acceperat, iit ea negotiatum, et alia quinque talenta peperit. 17. Similiter et qui duo, lucratus est ipse quoque altera duo. 18. Qui vero unum acceperat, iit cavatum terram, dominique sui pecuniam abdidit. 19. Multo post tempore venit servorum illorum dominus, et cum iis rationes confert. 20. Igitur qui quinque talenta acceperat, accessit, et altera quinque obtulit, dicens: Domine, tu mihi quinque talenta tradidisti: en ego altera quinque per ea lucratus sum. 21. Et Dominus: Recte (inquit ei) serve bone et fidelis: ego te, qui in paucis fidelis fueris, multis praeficiam: ingredere in Domini tui voluptatem. 22. Item qui duo talenta acceperat, accessit: et Domine, inquit, tu mihi duo tradidisti: per quae ego altera duo lucratus sum. 23. Et Dominus: Recte (inquit ei) serve bone et fidelis, quoniam tu in paucis fidus fuisti, ego te multis praeficiam: ingredere in Domini tui voluptatem. 24. Qui vero unum talentum acceperat, accessit et ipse: et, Domine, inquit, sciebam te hominem esse severum, qui et metas ubi non seminasti, et inde colligas ubi non impendisti. 25. Id veritus, ii obrutum humi tuum talentum: en habes tuum. 26. At Dominus ei respondens: Nequam, inquit, et ignave serve, cum scires, me et metere ubi non seminavi, et inde colligere ubi non impendi, 27. Debuisti meam pecuniam committere mensariis: ita ego cum venissem, meum com faenore recepissem. 28. Quamobrem auferte ei talentum, et ei date qui habet talenta decem. 29. Nam omni habenti dabitur, ita ut abundet: ab eo vero qui non habet, etiam quod habet auferetur. 30. Inutilem vero servum conjicite in imas tenebras, ubi sit ploratus stridorque dentium. 31. Cum autem venerit filius hominis cum sua gloria, nec non omnes sancti angeli cum eo, tum sedebit in suo glorioso tribunali, 32. Coramque eo congregabuntur gentes omnes, isque eos alios ab aliis separabit, quemadmodum separat pastor oves ab haedis, 33. Statuetque oves ad dexteram suam, haedos, autem ad laevam. 34. Deinde dicet rex iis qui erunt ad ejus dexteram: Adeste beati patris mei, possidete paratum vobis regnum ab orbe condito. 35. Nam cum esurirem, dedistis mihi comedere: cum sitirem, bibere: me, cum hospes essem, accepistis: 36. Cum nudus, vestivistis: cum aeger, visitavistis: cum in custodia, visistis. 37. Tum justi sic ei respondebunt: Domine, quando te vidimus esurientem, ut paverimus? aut sitientem, ut potum dederimus? 38. Quando autem te vidimus hospitem, ut acceperimus? aut nudum, ut vestierimus? 39. Quando autem te vidimus aegrum aut vinctum, ut inviserimus? 40. Quibus respondebit rex: Certo scitote, quatenus vel minimo horum meorum fratrum fecistis, vos mihi fecisse. 41. Deinde dicet sinistris: Facessite a me, exsecrabiles, in ignem sempiternum, diabolo ejusque angelis paratum: 42. Qui mihi nec esurienti cibum, nec sitienti potionem dederitis, 43. Nec hospitem acceperitis, nec nudum vestieritis, nec aegrum et vinctum visitaveritis. 44. Tum illi quoque sic ei respondebunt: Domine, quando te vidimus esurientem, aut sitientem, aut hospitem, aut nudum, aut aegrum, aut vinctum, neque subvenimus? 45. Quibus ille sic respondebit: Profecto (inquam vobis) quatenus vel minimo horum non fecistis, mihi non fecistis. 46. Ita abibunt hi in poenam sempiternam: justi vero in vitam sempiternam.

Caput XXVI

In Jesum concilium. Apud Simonem unguentum Judas proditor. Pascha, Coena Christi. Petrus audax. Jesus orans. Discipulorum sopor. Petrus vulnerati. Vulnerantis poena. Discipulorum fuga. Jesus tractus ad Cajapham. Petris abnegatio, perjurium, poenitentia.

1. Posteaquam hanc omnem orationem absolvit Jesus, sic allocutus est suos discipulos: 2. Scitis post biduum actum iri pascha, cum quidem filius hominis tradetur ad crucifigendum. 3. Tunc coierunt pontifices, et scribae, et senatores populi, in atrium pontificis, qui dicebatur Caiaphas, 4. Et consultarunt de Jesu fraudulenter capiendo, ac interficiendo. 5. Sed id festo die faciendum esse negabant, ne tumultus fieret in populo. 6. Cum esset autem Jesus Bethaniae in aedibus Simonis leprosi, 7. Accessit ad eum mulier, alabastrum habens unguenti pretiosi, quo ejus accumbentis caput perfudit. 8. Quo viso, ejus discipuli indignati dicere: Quorsum ista profusio? 9. Cum posset unguentum hoc venire multo, et in pauperes erogari: 10. Id quidem animadvertens Jesus, dixit iis: Quid negotium facessitis mulieri? cum opere bono functa sit erga me. 11. Semper enim pauperes habebitis vobiscum, at me non semper habebitis. 12. Nam quod haec unguentum hoc in corpus meum contulit, id ad me sepeliendum fecit. 13. Pro certo habetote, fore ut ubicumque publicabitur evangelium hoc per totum orbem, dicatur id quoque, quod ea fecit, ad ejus memoriam. 14. Deinde unus ex duodecim nomine Judas Iscariota, Pontifices aggressus, 15. Quaesivit ex iis, ecquid sibi dare vellent, ut eum illis proderet. Cui illi triginta pacti sunt nummos argenteos. 16. Itaque deinceps quaerebat opportunitatem eum prodendi. 17. Primo autem azymalium die, discipuli Jesum convenerunt, quaerentes ubinam vellet ut ei pascha epulandum pararent. 18. Quibus ille praecepit, ut in urbem irent ad quendam, eique sic dicerent: Magister dicit suum instare tempus, quo sit apud te acturus pascha cum suis discipulis. 19. Igitur fecerunt discipuli ut iis mandaverat Jesus, et pascha praepararunt. 20. Vespere autem cum accumberet cum duodecim, 21. Epulantibus iis dixit: Certo scitote, fore ut unus vestrum me prodat. 22. Hic illi vehementer dolentes, coeperunt ei singuli dicere: Egone is sum, Domine? 23. Et ille respondens: Qui mecum manum, inquit, in catino intinxerit, is me prodet. 24. Abit quidem filius hominis, quomodo de eo scriptum est. Sed vae homini illi, per quem filius hominis prodendus est. Satius fuisset homini illi, non nasci. 25. Et Judas, ejus proditor, sic est locutus: Isne ego sum, Rabbi? Cui ille: Tu dixisti. 26. Epulantibus autem iis, Jesus panem cepit, actisque laudibus, fregit, deditque discipulis: et, Accipite, inquit, comedite: hoc est corpus meum. 27. Deinde capto poculo, actisque laudibus, dedit iis, dicens: Bibite ex eo omnes: 28. Hic est enim sanguis meus, novi foederis, pro multis effundendus ad veniam peccatorum. 29. Sic autem habetote, non me dehinc bibiturum esse de hoc fructu viteo, usque ad illam diem, qua eum bibam vobiscum novum in regno patris mei. 30. Deinde dictis laudibus, profecti sunt ad montem olivarum. 31. Tum Jesus: Vos omnes, inquit iis, me deseretis hac nocte. Scriptum est enim: Percutiam pastorem et dispergentur oves gregis. 32. Sed postquam resurrexero, praecedam vos in Galilaeam. 33. At Petrus ei respondens: Etiamsi te deseruerint omnes, ego tamen numquam deseram. 34. At Jesus: Hoc tibi confirmo, inquit ei, fore ut hac ipsa nocte, priusquam gallus cantet, tu me ter neges. 35. At Petrus: Etiamsi mihi tecum moriendum sit, non te negabo. Similiterque etiam omnes discipuli dixerunt. 36. Tunc venit cum iis Jesus in locum nomine Gethsemane, et discipulos sic alloquitur: Sedete hic, dum ego illuc ad precandum eo. 37. Tum assumpto Petro, et duobus Zebedaei filiis, dolere coepit atque angi. 38. Deinde dicit iis Jesus: In tanto sum animi dolore, ut emoriar. Manete hic, et vigilate mecum. 39. Deinde paululum progressus, pronus procidit, et hunc in modum supplicat: Mi pater, si fieri potest, fac ut effugiam hoc poculum: quamquam non ut ego volo, sed ut tu. 40. Deinde venit ad discipulos, quos nactus dormientes, dicit Petro: Adeone non potuistis unam horam vigilare mecum? 41. Vigilate et orate, ne intretis in tentationem. Spiritus quidem promptus est, sed caro infirma. 42. Rursus iterato supplicatum iit his verbis: Mi pater, si non potest hoc a me declinari poculum, quo minus id bibam, fiat quod tu vis. 43. Deinde ubi venit, offendit eos rursum dormientes: erant enim eorum oculi gravati. 44. Igitur relictis iis, rursus iit oratum tertio iisdem verbis. 45. Deinde venit ad suos discipulos, et, Dormite dehinc, inquit iis, ac requiescite. En adest hora, qua filius hominis tradatur in manus improborum. 46. Surgite, eamus: en adest meus proditor. 47. Adhuc eo loquente, ecce aderat Judas, unus ex duodecim, et una cum eo ingens multitudo, cum gladiis, et fustibus, a pontificibus senatoribusque populi. 48. Qui eum autem prodidit, dederat iis signum, dicens: Quem osculatus fuero, is est, eum comprehendite. 49. Igitur Jesum protinus aggressus, dixit: Ave Rabbi, eumque deosculatus est. 50. Et Jesus: Amice (inquit ei) quorsum ades? 51. Tum illi Jesum aggressi, manus in eum injecerunt, eumque comprehenderunt. Ecce autem unus comitum Jesu gladium suum admota manu strinxit, et pontificis servum percussit, eique auriculam amputavit. 52. Tum Jesus: Refer, inquit ei, gladium tuum in locum suum. Omnes enim qui gladio utuntur, gladio peribunt. 53. An existimas non posse me jam exorare patrem meum, ut mihi plus quam duodecim angelorum legiones praebeat? 54. Sed quo pacto conficerent, quae fieri oportere proditum est litteris? 55. Ea hora dixit Jesus illi multitudini: Vos quasi ad latronem profecti estis cum gladiis et fustibus, ad me capiendum. Cotidie apud vos degebam, docens in fano, neque me comprehendistis. 56. Hoc vero totum factum est, ut vatum scripta comprobarentur. Tunc discipuli omnes, eo relicto, fugerunt. 57. Illi autem comprehensum Jesum adduxerunt ad Caiapham pontificem, quo scribae senatoresque convenerant. 58. Petrus vero eum procul secutus est usque ad Pontificis atrium, et introgressus resedit cum ministris, ut exitum videret. 59. Pontifices autem et senatores totusque consessus quaerebant falsum testimonium contra Jesum, ut eum occiderent, 60. Nec inveniebant: cumque multi accessissent falsi testes, tamen non inveniebant. Tandem accesserunt duo falsi testes, 61. Qui dixerunt eum dixisse, posse se Dei templum diruere, et triduo instaurare. 62. Tum pontifex surrexit, et ei dixit: Nihilne respondes? quid testantur hi contra te? 63. Cumque sileret Jesus, pontifex eum his verbis affatus est: Obtestor te per Deum viventem, ut nobis dicas an tu sis Christus Dei filius. 64. Cui Jesus: Est ut dixisti, inquit: ac scitote futurum esse, ut filium hominis videatis sedentem ad dexteram, potestatis, et in nubibus venientem caelestibus. 65. Tum pontifex vestimenta sua lacerare, eum impie locutum esse dicens: Quid jam nobis opus est testibus? en nunc audivistis ejus impiam vocem. 66. Quid censetis? Illi vero morte dignum esse, respondere. 67. Tum ei faciem conspuere, et colaphos impingere. Alii alapis ferire, 68. Dicentes: Divina nobis, Christe, quis sit qui te percussit. 69. Interea Petrum foris in atrio sedentem, aggressa est his verbis ancilla quaedam: Tu quoque eras cum Jesu Galilaeo. 70. At ille coram omnibus negavit scire se quid illa diceret. 71. Deinde egressum eum in vestibulum conspicata alia, dixit iis qui illic erant: Hic quoque erat cum Jesu Nazareno. 72. Ille vero rursum jurejurando negavit, se novisse hominem. 73. Paulo post qui aderant aggrediuntur Petrum: Profecto, inquiunt, tu quoque ex iis es, nam tua te locutio manifestum reddit. 74. Tum ille se diris agere, et jurare coepit, se non novisse hominem: statimque gallus cantavit. 75. Et Petrus Jesu dictum recordatus, qui sibi dixisset, fore ut priusquam gallus cantaret, ter eum negaret: foras egressus est, et acerbe flevit.

Caput XXVII

Judae mors. Ager emptus. Christi silentium. Barrabas. Mulieris insomnium. Pilati lotio. Judaeorum in semet dirae. Jesu cruciatus. Cruci suffixus, potatus. Vestes Christi, titulus, latrones, probra, tenebrae. Jesus ad patrem, ejus mors. Portenta. Milites. Humatio Jesu, sepulcrum obsignatum, custoditum.

1. Mane autem consilium inierunt omnes pontifices et senatores populi contra Jesum, de eo interficiendo, 2. Eumque vinctum abduxerunt, et Pontio Pilato praetori tradiderunt. 3. Tum Judas ejus proditor, videns eum esse damnatum, paenitens reddidit triginta nummos argenteos pontificibus et senatoribus, 4. Sese peccavisse dicens, qui sanguinem prodidisset innocentem. At illi: Quid ad nos? inquiunt: tu videris. 5. Ille vero, abjectis in templo nummis, discessit, et se laqueo praefocatum iit. 6. Pontifices autem, sumptis nummis, dixerunt eos non licere in templi fiscum referre, quippe cum pretium esset sanguinis. 7. Itaque capto consilio, emerunt iis agrum figuli, ad peregrinorum sepulturam. 8. Ideo vocatus est ager ille, ager sanguinis, ad hunc diem. 9. Tunc accidit quod a Jeremia vate dictum fuerat his verbis: Itaque sumpserunt triginta argenteos, pretium aestimati, quem licitati emerunt ab Israelitis, 10. Eosque impenderunt in agrum figuli, quemadmodum mihi praecepit Dominus. 11. Jesus autem stetit ante praetorem, eumque sic praetor interrogavit: Esne tu rex Judaeorum? Cui Jesus: Est ut dicis, inquit. 12. Cumque a Pontificibus et senatoribus accusaretur, nihil respondit. 13. Tum Pilatus dixit ei: Non audis quae contra te testentur? 14. At ille ei ad nullum prorsus verbum respondit, adeo ut valde miraretur praetor. 15. Per festum autem solebat praetor unum vinctum plebi remittere quem vellent. 16. Habebant tum quendam vinctum illustrem, nomine Barabbam. 17. Igitur cum convenissent, dixit iis Pilatus: Utrum vultis vobis remittam? Barabbam, an Jesum cognomento Christum? 18. Sciebat enim eum per invidiam ab iis esse traditum. 19. Sedente autem eo pro tribunali, sic ei significandum curavit ejus uxor: Nihil tibi rei sit cum innocente isto: multa enim hodie secundum quietem passa sum propter eum. 20. Pontifices vero et senatores plebi persuaserunt, ut Barabbam peterent, Jesumque perderent. 21. Itaque cum praetor ex iis quaesivisset, utrum duorum vellent ut iis remitteret, dixerunt Barabbam. 22. Et Pilatus: Quid ergo, inquit iis, faciam de Jesu nomine Christo? Cui omnes, crucifigatur, inquiunt. 23. Et praetor: Quid enim mali fecit? At illi vehementius clamare: Crucifigatur. 24. Igitur videns Pilatus se non solum nihil proficere, sed etiam majorem tumultum fieri, sumpta aqua manus coram plebe lavit, dicens: Ego insons hujus innocentis sanguinis sum, vos videritis. 25. Et universus populus sic respondit: ejus sanguinem luamus nos nostrique nati. 26. Tunc ille Barabbam remisit iis. Jesum autem verberavit, et crucifigendum tradidit. 27. Tum praetoriani milites Jesum in praetorium ducunt, et ad eum totam cohortem congregant, 28. Eumque spoliatum induunt chlamyde coccina, 29. Et contextam ex spinis coronam imponunt ejus capiti, et arundinem in ejus dextram, atque ita ante eum congenuclantes, illudunt ei dicentes: Salve rex Judaeorum: 30. Eumque conspuunt, et sumpta arundine ei caput contundunt. 31. Deinde postquam ei illuserunt, spoliant eum chlamyde, ipsiusque vestibus induunt, et in crucem tollendum abducunt. 32. Exeuntes autem nacti sunt hominem Cyrenaeum: nomine Simonem, quem coegerunt Jesu ferre crucem. 33. Deinde ubi venerunt in locum nomine Golgotha, qui Calvariae locus appellatur, 34. Dederunt ei bibere acetum cum felle mixtum: quod ille cum gustasset, noluit bibere. 35. Eo autem crucifixo, ejus vestimenta sorte jacta dispertiverunt, ut comprobaretur dictum illud vatis: Mea inter sese vestimenta partiti, super veste mea sortem jecerunt. 36. Igitur sedentes eum illic observabant. 37. Posuerunt autem supra caput ejus, scriptam ejus causam: HIC EST JESUS REX JUDAEORUM. 38. Tum crucifiguntur cum eo latrones duo, alter ad dexteram, alter ad sinistram. 39. Qui praeteribant autem, ei maledicebant, motantes sua capita, 40. Et dicentes: Qui templum destruis, et triduo instauras, serva te ipsum. Si Dei filius es, descende de cruce. 41. Similiter et Pontifices cum scribis et senatoribus illudentes dicebant: 42. Alios servavit, se ipsum servare non potest. Si Israelitarum rex est, descendat nunc de cruce et ei credemus. 43. Deo confidit, liberet nunc eum, si ei favet: quandoquidem dixit esse se Dei filium. 44. Atque idem ei etiam latrones cum eo crucifixi exprobrabant. 45. A sexta autem hora exstiterunt per universam terram tenebrae, usque ad horam nonam. 46. Circa nonam horam exclamavit Jesus magna voce dicens: Eli eli lama sabachthani: hoc est, Mi Deus, mi Deus, cur me dereliquisti? 47. Quo audito quidam horum, qui illic aderant, dicebat eum vocare Eliam. 48. Ac statim cucurrit eorum unus, sumptaque spongia, et aceto repleta, affixaque arundini, dabat ei bibere. 49. At reliqui dicere: Sine, videamus an veniat Elias servatum eum. 50. Jesus autem, cum rursum ingenti voce clamasset, emisit spiritum. 51. Et ecce templi velum in duas partes a summo ad imum fissum est, et terra commota est, et saxa fissa. 52. Et monumenta aperta, multaque corpora sanctorum, qui obdormiverant, surrexerunt, 53. Qui ex monumentis egressi, post ejus resurrectionem, ingressi sunt in sanctam urbem, et multis apparuerunt. 54. Centurio vero, et ejus comites, Jesum custodientes, viso terrae motu, et iis quae acciderant, vehementer territi, confessi sunt eum vere Dei filium fuisse. 55. Erant autem illic multae mulieres, procul spectantes, quae Jesum ex Galilaea secutae fuerunt, ei ministrantes, 56. in quibus erat Maria Magdalena, et Maria Jacobi et Josis mater, et mater filiorum Zebedaei. 57. Sub vesperum autem venit dives homo ab Arimathaea, nomine Josephus, qui et ipse fuerat a Jesu disciplina. 58. Is Pilatum aggressus, petiit Jesu corpus. Tum Pilatus jussit tradi corpus. 59. Et Josephus sumptum corpus involvit mundo linteo, 60. Et in suo novo monumento posuit, quod in saxo exciderat, advolutoque ingenti lapide ad ostium monumenti discessit, 61. Cum quidem illic esset Maria Magdalena, et altera Maria, e regione sepulchri sedentes. 62. Postero die, qui est post praeparationem, coierunt pontifices et Pharisaei ad Pilatum, 63. Et eum sic allocuti sunt: Domine, meminimus deceptorem illum dicere, cum adhuc viveret, sese intra tres dies esse resurrecturum. 64. Quare jube muniri sepulchrum usque ad diem tertium, ne forte ejus discipuli eum surreptum eant, dicantque populo, eum ex mortuis surrexisse, atque ita novus oriatur error priore deterior. 65. Quibus Pilatus: Habetis custodiam, inquit: ite id munitum vestro modo. 66. Ita illi sepulchrum munitum ierunt: et lapidem praeter adhibitam custodiam, sigillarunt.

Caput XXVIII

Angelus ad sepulcrum. Custodum pavor. Angelus ad mulieres, iisdem Jesus obvius. Obaerati custodes. Jesus in Galilaea: doctrina ad suos et baptismus.

1. Ea autem nocte hebdomadis, quae in primam a sabbato diem illucescit, venit Maria Magdalena, et altera Maria, spectatum sepulchrum. 2. Ecce autem magnus terrae motus. Angelus enim Domini caelo degressus, venerat avolutum lapidem ab ostio, et super eo sedebat. 3. Erat autem ejus species fulguris similis, et indumentum tam album quam est nix. 4. Atque ejus metu perculsi custodes, paene exanimati sunt. 5. Is angelus sic est mulieres allocutus: Ne metuite, vos: Scio vos Jesum quaerere crucifixum. 6. Non est hic: surrexit enim, quemadmodum praedixerat. Adeste, videte locum ubi jacebat Dominus: 7. Ac protinus ite nuntiatum discipulis, eum a mortuis surrexisse, et vos in Galilaeam antecedere: illi eum visuros esse. Hoc ego vobis dico. 8. Igitur illae confestim ex monumento cum metu et ingenti laetitia egressae, id ejus discipulis renuntiatum cucurrerunt. 9. Ut autem id discipulis renuntiatum ibant, ecce Jesus occurrit iis. Salvete, inquit. Atque illae accesserunt, ejusque pedes prehenderunt, et eum veneratae sunt. 10. Tum Jesus: Ne metuite, inquit iis: ite nuntiatum meis fratribus, ut abeant in Galilaeam, et ibi me videbunt. 11. Euntibus autem illis, quidam custodum venerunt in urbem, et Pontificibus rem omnem nuntiarunt. 12. Atque illi cum senatoribus coierunt: et capto consilio, satis grandem pecuniam militibus dederunt, 13. Atque ita dixerunt: Dicite, ejus discipulos venisse noctu, et eum vobis dormientibus surripuisse. 14. Quod si hoc apud praetorem fuerit auditum, nos id ei persuadebimus, securosque reddemus vos. 15. Igitur illi, accepta pecunia, fecerunt ut erant edocti: estque res illa divulgata apud Judaeos ad hunc diem. 16. Undecim autem discipuli in Galilaeam profecti sunt, in montem, quo iis Jesus praeceperat, 17. Eumque visum adorarunt: nonnulli dubitarunt. 18. Et Jesus aggressus eos, sic est locutus: Mihi data est omnis potestas in caelo et in terra. 19. Vadite igitur doctum omnes gentes, eosque baptizate in nomen Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, 20. Docentes eos exsequi quaecumque vobis praecepi. Ego vobis adfuturus sum perpetuo, usque ad finem saeculi.