I. PSALMORUM FRAGMENTUM.
recensere[6117]
[6118]. . . saei fraþjai aiþþau sokjai guþ. allai usvandidedun, samana unbrukjai vaurþun.
II. FRAGMENTUM LIBRI ESDRAE.
recensere[6119] [6120] [6121] [6122] [6123]. . . . . hunda · m; e · · sunjus zaxxaiaus · w · j · sunive banauïs · x · m · b · sunive [6124] [6125] [6126] [6127] [6128] babavis · x · k · g · sunive asgadis þusundi · w · u · q · sunive adauneikamis · x · j · q · sunive
[6129] [6130] baggeisis tva þusundja · j · q · sunive addin · v · n · d · sunjus ateiris sunaus aizaikeiïns [6131] [6132] niuntehund jah · h · sunive bassaus · t · l · g · sunive ïorins · r · i · b · sunive assaumis [6133] [6134] [6135] [6136] · s · k · g · sunive gabairis · [Gothic 9] · e · sunive baiþlaem · r · k · g · sunive naitofaþeis · r · m · q · [6137] [6138] [6139] [6140] sunive anaþoþis · r · k · h · sunive asmoþis · r · n · h · vairos kareiaþiareim jah kafairi jah [6141] [6142] [6143] beroþ · w · m · g · vairos rama jah gabaa · x · i · b · vairos makmas · r · k · b · vairos baiþilis [6144] [6145] jah aai · s · k · g · vairos nabavis · n · b · sunjus makeibis · r · n · q · sunjus aillamis [6146] [6147] [6148] anþaris þusundi · s · n · d · sunjus eiramis · t · k · sunjus lyddomaeis jah anos · w · k · e · [6149] [6150] [6151] [6152] sunjus eiaireikons · t · m · e · sunjus sainnaïns · g · þusundjos · x · l · jah gudjans sunjus [6153] [6154] aidduïns us garda ïesuis niunhunda · u · g · sunjus aimmeirins þusundi · n · b · sunjus fallasuris [6155] [6156] [6157] þusundi · s · m · z · sunjus ïareimis þusundi · i · z · jah laivveiteis sunjus ïesuis jah [6158] [6159] [6160] kaidmeielis us sunum odueiïns · u · d · sunjus asabis liuþarjos · r · n · h · sunjus dauravarde sunjus saillaumis jah sunjus ater . . . .
III. FRAGMENTUM LIBRI NEHEMIAE.
recensere[6161]
[6162] [6163]. . . . jah qaþ alla gamainþs amen jah hazidedun fraujan jah gatavidedun þata vaurd alla so managei. [6164] [6165] jah fram þamma daga ei anabauþ mis ei veisjau fauramaþleis ïze ïn ïudaia fram jera ·k· und jer·l· jah anþar artarksairksaus þiudanis ·i·b· jera ïk jah broþrjus meinai hlaif fauramaþleis meinis ni matidedum. [6166] [6167] ïþ fauramaþljos þaiei veisun faura mis kauridedun þo managein jah nemun at ïm hlaibans jah vein jah nauhþanuh silubris sikle ·m· jah skalkos ïze fraujinodedun þizai managein; ïþ ïk ni [6168] [6169] tavida sva faura andvairþja agisis guþs. jah vaurstv þizos baurgsvaddjaus ni svinþida jah þaurp ni [6170] [6171] gastaistald jah þivos meinai jah allai þai galisanans du þamma vaurstva. jah ïudaieis jah þai fauramaþljos ·r· jah ·n· gumane jah þai qimandans at unsis us þiudom þaim bisunjane unsis ana biuda [6172] [6173] meinamma andnumanai veisun. jah vas fraquman dagis wizuh stiur ·a· lamba gavalida ·q· jah gaitsa gamanvida vas mis. jah bi ·i· dagans gaf vein allai þizai filusnai jah allai þizai managein] jah allamma þo alla hlaif fauramaþleis meinis ni sokida ïn þize ei ni kauridedjau þo managein ïn
[6174] [6175] [6176] [6177] þaim vaurstvam---------. . . te þaiei þrafstidedun mik. jah ustauhana varþ so baurgsvaddjus .e. [6178] jah ·k· daga menoþs ailulis ·n· dage jah ·b· jah varþ sve hausidedun fiands unsarai allai jah ohtedun allos þiudos þos bisunjane unsis jah atdraus agis ïn ausona ïze abraba jah ufkunþidun þatei [6179] [6180] fram guþa unsaramma varþ usfulliþs þata vaurstv. jah ïn dagam jainaim managai veisun þize reikjane [6181] [6182] ïüdaie þaiei sandidedun aipistulans du tobeiïn jah tobeias du ïm. managai auk ïn ïudaia ufaiþjai veisun ïmma, unte megs vas saikaineiïns sunaus aieirins jah ïoanan sunus ïs nam dauhtar maisaullamis [6183] [6184] sunaus barakeiïns du qenai. jah rodidedun du ïmma------ïn andvairþja meinamma, jah [6185] vaurda meina spillodedun ïmma jah aipistulans ïnsandida tobeias ogjan mik. jah varþ sve gatimrida varþ so baurgsvaddjus jah gasatida haurdins jah gaveisodai vaurþun dauravardos jah liuþarjos
[6186] [6187] jah laivveiteis. jah anabauþ ananiïn broþr meinamma jah ananeiïn fauramaþlja baurgs ïairusalems. [6188] unte sa vas vair sunjeins jah ogands fraujan ufar managans. jah qaþ ïm ni uslukaindau daurons ïairusalems und þatei urrinnai sunno------
Vide etiam
recensereGlosa
recensere[6117]Psalm. Si Gothi reliquos veteris Testamenti librosin sermonem suum conversos habebant, (vid. Prolegg.col. 463) etiam librarum Psalmorum (bokos psalmoLuc. XX, 42, cf. Eph. IV, 8 cod. A marg.) translatumiis fuisse, certum putari posse existimamus,maxime cum Sunja et Frithila, sacerdotes gothici,iis operam suam impendisse ferantur (Massm. Skeir.p. 88 *). Illius quidem psalmorum translationis nunchabemus fragmenta; nam illorum locorum, qui indein novo Testamento allegantur, interpretatio ductaest non e psalmorum libro ipso·, sed e graeco noviTestamenti textu, vid. Eph. IV, 8, ubi Gothus cumApostolo dicit: ussteigands ïn hauhiþa ushanþ hunþjah atuhgaf gibos mannam, cum psalm. LXVIII, 19ἀναβὰςεἰςὕψοςᾐχμαλώτευσαςαἰχμαλωσίαν·ἔλαβεςδόματαἐνἀνθρώπῳ dicatur. Sic. Joan. XIII, 18 saeimatida miþ mis hlaib ushof ana mik fairzna seina.ubi Ulfilas recedens et ab Hebr. et a Septuag. (Ps.XLI, 10) e textu graeco Evangelistae hausit. Luc. XX,42 gaþ frauja du fraujin meinamma: sit af taihsvonmeinai, unte ik galagja fijands þeinans fotubaurd fotiveþeinaize, ubi Evangelista cum Septuaginta (Ps.CX, 1) omnibus verbis concinit. Nam certum est,interpretationem veteris Testamenti a Gothis non ecodice hebraico factam esse, sed ex illa translationegraeca, maxime ex eo illius textu, quem Complutensiseditio continet, aut ex Vulgata, versione latina,quae cum textu Complutensi ex eodem fontefluxit; vid. Prolegg. col. 479. In hujus sententiaefidem afferri potest etiam nostrum fragmentum psalmiLIII, 2, 3, quod edidimus e Skeir. p. 37; idenim a verbis hebraicis discrepans cum LXX concinit.Ad singula verba hujus fragmenti nihil est notandum,nisi Massmannum p. 37, versionem graecampressius sequentem pro intelligat---requirat---minusaccurate est (imo sit) intelligens---requirens convertisse.
[6118]. . . qui intelligat aut requirat Deum.]
[Note: Omnes declinaverunt, simul inutiles facti-sunt.
[6119]. . . . (non) genti XLV;
[6120]Esdr. versus adhuc ineditos Castillionaeusnobis edendos liberalissime tradidit, de codicisautem conditione haec scribit: «Mirum in hacpagella numeri a textu graeco saepius discrepant, cumpagella jam edita passim concordent. Nonnunquamquidem fieri potuit ut male legerim, sed hoc plusquam semel et iterum mihi accidisse vix crediderim,nam summam in lectione curam adhibui. Idem dicendumest de nominum scriptura et quod Gothuspro graeco υἱοί (sunjus) etiam genitivum sunive (vid.ad vs. 10) et vairos ponit, quae certo sunt certiora.Nolo tamen dissimulare, pagellam omnem ita esserescriptam (cf. Prolegg. p. 493), ut lineae recentiorisscripturae lineis veteribus impositae sint, nequeillarum ulla pars perspicue appareat.» Versus28---42 jam editi sunt in Specim. p. 2.]
[Note: filii Zachchaei DCCLX;
[6121]zaxxaiaus] Sept. Ζακχοῦ, Vulg. Zachai,Goth. quasi legisset in codice suo Ζακχαίου, hocenim respondet formae editae, vid. L. XIX, 2, 5.Fortasse secundum Compl. Ζακχαία scribendum estzaxxaiïns, cf. ad vs. 16.]
[Note: filiorum Banavi DCXLII.
[6122]sunive] filiorum, sic nunc et in sequentibussaepius Gothus pro nominativo utitur genitivo,de quo usu post numeralia vid. Grimm IV, 741 seq.---banauïs]Castillionaeo in cod. baggauïs scriptumesse videbatur; lectionem editam postulat Sept.Βανουί, cf. hebr. et Vulg. Bani. Si Gothus Compl.secutus est, pro banauïs scripsit banaiïns, illa enimhabet Βανέα
[6123]babavis] cod. + babaavis, littera a falsoduplicata, cf. Tim. II, IV, 14. sic etiam vs. 25 kareiaþiareimlegendum est pro lectione cod. kareiaþiaareim.
[6124]filiorum Asgadis mille DCCLXXVI;
[6125]þusundi] Cast. legit þusund, sed rectamlectionem in cod. existere speramus, litterula enimi legentis aciem oculorum facile effugere potest.---u· q ·] LXXVI, gr. et Vulg. εἴκοσιδύο (· k · b ·).]
[Note: filiorum Adonicamis DCLXVI;
[6126]adauneikamis] quia Sept. habent Ἀδωνικάμexspectabas adoneikamis, sed vid. ad Tim. II, I, 5.
[6127]filiorum Baggesisduo millia LXVI;
[6128]baggeisis] sic legit Cast., sed sine dubiofalsum; Sept. Βαγουέ, Vulg. et hebr. Begvai, fortasseh. l. scriptum est l. baggauïs.---· j · q ·] LXVI,Sept. et Vulg. LVI (· n · g ·).
[6129]þusundja] notandum est, þusund, quod aliislocis genere est feminino, h. l. neutrorum flexionemsequi; pariter Islandis þusund, antea uti femininuminflexum, postea neutrum factum est, vid. Gr. I,764.---addin] mirum est, quod forma sine terminationeposita est, exspectabas addinis; attamen infravs. 21 etiam baiþlaem pro baiþlaemis.]
[Note: filii Atiris, filii Ezeciae nonaginta et VIII;
[6130]sunjus] sic legendum est, cod. + sunaus,quod mendum, si vere ita scriptum est, ex eodemverbo sequenti ortum est.---sunaus aïzaikeiïns] filiiEzeciae, hebraicum , quod Sept. ad verbumper τῷἘζεκίᾳ et Vulg. per: qui ex Ezechia erant,dederunt, Gothus scriptoris cogitationem optimeassecutus et voluntatem interpretatus probe convertit.Caeterum pro aizaikeiïns Cast. + aizaikeiiais;nomina propria in---a desinentia, gothice flectuntur,uti emendavimus, vid. 35 sainnaïns. 40 odueiïns.Neh. VI, 18 saikaineiïns, aieirins, barakeiïns,al. propterea etiam mutandum erat vs. 18 ïorisis inïorins, et 36 aiddunis in aidduïns.---niuntehund]sic legendum est, cod. + niunhund; cave autemlegendum esse existimes niunhunda, nam non nongentierant illi, sed nonaginta.
[6131]filiorumBassi CCCXXXIII;]
[Note: · l · g ·] XXXIII, gr. et lat. XXIII, (· k · g ·).]
[Note: filiorum Iorae CXII;
[6132]ïorins] Cast. + ïorisis; vid. ad vs. 16. Cast.in hoc codice si saepius pro n legit, vid. praecipue adNeh. V, 18.]
[Note: filiorum Assomis CCXXIII;
[6133]filiorum Gaberis XCV;
[6134]·
[Gothic 90]·] de hoc signo, non littera, sed episemo,graeco κόππα respondente et numerum nonagenariumsignificante, in Grammatica exponetur; interea cf. Buttmann.Gr. Gr. I, p. 12. Anm. 5; Matthiae Gr. Gr. I, p.22, 24, Schneider Formenl. d. Lat. Spr. I, p. 322. et deforma episemi graeca, gothicae simili, Bast ad Gregor.Cor. p. 82. Cast. non satis curate distinguensscribit u. Pariter Gothi altero episemo
[Gothic 900], quod graeceσαμπῖ s. σὰν vocatur, ad significandum nongentenariumnumerum utuntur, vid. Prolegg. pro quosigno, cum infra vs. 36 niunhunda numerale positumsit, Cast. existimavit, Gothos hunc numerum non nisinumerali verbo exprimere.]
[Note: filiorum Bethlemis CXXIII;
[6135]baiþlaem] cod. + baaaiþlaem; pro terminatione---emdebebat esse---aim; sed sic gothicume longum pro brevi ε graeco etiam in tertius Rom.XVI, 22 (Τέρτιος); ïared L. III, 37 (Ἰαρὲδ) ponitur.Caeterum quod baiþlaem sine terminatione dicitur,vid. ad vs. 15.]
[Note: filiorum Netofathis CXXXXVI;
[6136]naitofaþeis] Sept. Vulg. Νετωφά, Goth. c.Complut. Νετωφάθ.---·r·m·q·] CXXXXVI, Sept. etVulg. πεντήκονταἕξ (·n·q·).
[6137]filiorum Anathothis CXXVIII;
[6138]filiorumAsmothis CLVIII;
[6139]·r·n·h] CLVIII, Sept. et Vulg. τεσσαράκοντατρεῖς (·m·q·).]
[Note: viri Cariathiarim et Caferi et Beroth DCCXLIII;
[6140]vairos] viri, Sept. et Vulg. υἱοί: sic vs. 26et 29.---kareiaþiareim] vid. ad vs. 11.---kafairi]sic Cast. legit, sed sine dubio falsum est pro kafira,nam Sept. Χαφιρά et Vulg. Cephira habent.
[6141]viri Rama et Gabaa DCXII;
[6142]vairos] vid. ad vs. 25.---·i·b·] XII, Sept.et Vulg. εἴκοσιεἷς (·k·a·).]
[Note: viri Macmas CXXII;]
[Note: viri Bethilis et Aai CCXXIII;
[6143]aai] sic Cast. edidit, sed ea lectio nequecum Sept. (Αἳά) neque cum Complut. (Αΐ) concinit;fortasse legendum ai, cf. ad vs. 11.---·s·] cc, Sept:τετρακόσιοι (·v·); Goth. cum Complut.
[6144]viri Nabavis LII;]
[Note: vairos] vid. ad vs. 25.]
[Note: filii Macebis CLVI;]
[Note: filii Ellamis alterius mille CCLIV;
[6145]aillamis anþaris] Ellamis alterius, Sept. Ἠλαμάρ.Goth. c. Complut. Caeterum pro aillam exspectabasellam, sed. vid. ad M. VIII, 28.
[6146]filii Eramis CCCXX;
[6147]eiramis] Sept. Ἠλάμ; Goth. c. Complut.Ἠράμ. Caeterum cod et Cast. + eeiramis.]
[Note: filii Lyddomais et Anois DCCXXV;
[6148]lyddomaeis] an hoc rectum sit, dubitamus,certe neque cum Sept. (Λοδωδί), neque cum Complut.(Λοδαδίδ) concinit.---anos] gr. Ὠνώ.
[6149]filii Iericonis CCCXLV;]
[Note: filii Sennaae III millia DCXXX; et sacerdotes:
[6150]sainnaïns] Cast. Spec. + ainnains,librariusenim s ab initio praetermisit, quia verbum praecedensin eamdem litteram desinebat, vid. ad Mc. X,44; caeterum---ïns, punctis distinctum, Cast. nuncin cod. legit.
[6151]filii Edduae ex domo Iesuisnongenti LXXIII;
[6152]aidduïns] Cast. + aiddunis, nam gr. Ἰεδουά,vid. ad vs. 16.---us garda] ex domo, gr. τῷοἴκῳ,Vulg. in domo; cf. vs. 40 et ad vs. 16.---ïesuis] n.l. librarius scriptione compendiaria (ïuĩs) non utensomnes litteras scripsit, quod hanc ob causam fecit,quia h. l. non de Iesu Christo agitur, sed de alio hominecognomini, sic vs. 40 et Col. IV, 11. Sic etiamguþ in plurali (Zahn ad Joan. X, 34) et frauja, ubinon de Christo dicitur, plene scribuntur.
[6153]filii Emmirae mille LII;]
[Note: filii Fallasuris mille CCXLVII;
[6154]fallasuris] sic edidit Cast., gr. ΦασούρautΦασσούρ, quod gothice est fassuris; lectio codicis, inquo a et l difficile distinguuntur, eodem modo ortaesse videtur, quo supra baaaiþlaem pro baiþlaem.
[6155]filii larimis milleXVII;
[6156]ïareimis] Sept. Ἠρέμ. Goth. cum Vulg. Harim(Complut. Χαρίμ) legisse videtur.---·i·z·] XVII.Sept. ἑπτά, Goth. c. Complut.]
[Note: et Levitae: filii Iesuis et Cedmielis de filiis Oduiae LXXIV;
[6157]Kaidmeielis] gr. καδμιήλ, Goth. c. Vulg.(Cedmihel).
[6158]filii Asabis, cantores, CLVIII:
[6159]sunjus asabis liuþarjos] filii Arabis cantores.Sept. Vulg. hebr. οἱᾄδοντεςυἱοὶἈσάφ.---·n·h·] LVIIISept. Vulg. hebr. έἴκοσιὀκτώ (·k·h·).]
[Note: filii janitorum; filii Sellomis et filii Ater. . .
[6160]sunjus] sec., cod. + sunaus, quod jam Cast.Spec. recte monuit.---jah] et, o Sept. et Vulg.
[6161]Nehem. Hoc fragmentum editum est in Specim.p. 4---6.
[6162]. . . , et dixit omnis coetus: amen! et laudaverunt dominum et fecerunt hoc verbum omnis hic populus.
[6163]alla gamainþs] paulo post Goth. dicit allaso managei, qui usus articuli post alls ponendi frequentiorest (Grimm. IV, 391), tamen vid. Mc. XI,18 alla managei. Grimm. IV, 515.---tavidedun] fecerunt,Sept. Vulg. hebr. fecit; sic Gothus post nominacollectiva verbo plurali uti solet, vid. Grimm.IV, 191.---þata vaurd---managei] ¶ omnes libri;caeterum alla (omnis) o omnes.
[6164]Et ab hoc die, quo praecepit mihi, ut essem praefectus eorum in Iudaia ab anno XX usque ad annumXXX et alterum Artarxerxis regis, XII annos, ego et fratres mei panem praefecturae meae non comedimus.
[6165]jah] pr. et, o Sept.; Goth. c. Compl. (καίγε).---þammadaga ei] vid. ad L. I, 20.---ei veisjau fauramaþleis]Cast. + ei veisi du fauramaþleis, vid. LobeBeitr. zur Textbericht. der Skeir. p. 35 *). CaeterumSept. scribunt: εἶναιεἰςἄρχοντα, quod est gothicevisan du fauramaþlja, vid. Col. IV, 11 þatei vesun misdu gaþrafsteinai; et propter hanc differentiam e.quod ei post anabiudan ponit pro infinitivo, quempraebent Gr. et quo Gothus cum Graecis post hoc verbumomnibus aliis locis uti solet, vix est dubium,quin Gothus e Vulg. (ut essem dux) converterit.---ïnïudaia] in Iudaea, omnes libri ἐνγῇἸούδα, quodest ïn ïudaialand, vid. Mc. I, 5; cf. L. III, 1.---und]Sept. hebr. καὶἕως; Goth. c. Vulg.---anþar] Cast.+ ·b·n·
[is]. uti nos edidimus, in cod. scriptum essevideri, Cast. ipse nunc dicit; certe aliter scribi nonpotest.---artarksairksaus] Sept. hebr. Ἀρθασασθά;Goth. c. Vulg.---þiudanis] regis, o Sept.; Goth. c.Compl.---·i·b· jera] XII annos, ¶ omn. libri.---hlaif---matitedum]panem---comedimus, Sept. βίαναὐτῶνοὐκἔφαγον. Goth. c. Compl. ἄρτοντῆςἡγεμονίαςμουοὐκἐφάγομεν.
[6166]Verum praefecti, qui fuerunt ante me, gravarunt hunc populum et acceperunt ab illis panes et vinum etetiam argenti siclorum XL, et servi eorum imperaverunt huic populo; verum ego non feci sic coram facietimoris Dei.
[6167]ïþ---managein] verum---populum, Sept.καὶτὰςβίαςτὰςπρώτας,αἳπρὸἐμοῦἐβαρυνανἐπ᾽αὐτούς.Goth. c. Compl. οἱδὲἄρχοντεςοἱἔμπροσθένμουἐβάρυνανἐπὶτὸνλαόν.---hlaibans---vein]panes---vinum,Sept. Vulg. ἐνἄρτοις---ἐνοἵνῳ, nimirum adverbum reddentes hebr. ; Goth. probe convertit.---jahnauhþanuh] et etiam, gr. ἔσχατον.---sikle]siclorum, Sept. δίδραχμα, Goth. c. Compl. σίκλους.---skalkos---fraujinodedun]servi imperaverunt,Sept. ἐκτετιναγμένοι---ἐξουσιάζονται, Goth. c. Compl.τὰπαιδάρια---ἐκυρίευσαν.---guþs] Dei, sic Goth.cum Sept. et Vulg., quanquam Compl. κυρίου.
[6168]Et opus hujus muri non prohibui et agrum non acquisivi et servi mei et omnes hi collectiad hoc opus.
[6169]vaurstv---svinþida] opus---prohibui, Goth.contempta auctoritate Complut. (ἐνἔργῳτοῦτείχουςτούτωνἐκράτησα) et Vulg. (quin potius in opere muriaedificavi), ad Sept. propius accedit, qui convertunt:ἐνἔργῳτοῦτείχουςτούτωνοὐκἐκράτησα.---jah] pr.et, o Sept.; Goth. c. Vulg. et hebr.---jah þivos meinai]et servi mei, o Sept.; Goth. c. Complut., omittitautem ἐκεῖ (jainar) post galisanans, quod omneshabent, et cum Sept. et Vulg. legit ἐπί pro διά.
[6170]Et Iudaei et hi praefecti C et L virorum et hi proficiscentes ad nos ex gentibus his circum nosad mensam meam excepti erant.
[6171]jah þai fauramaþljos] et hi praefecti, o Sept.;Goth. c. Compl.; sed praeter hanc auctoritatem cumSept. post. ·r· inserit jah (et).---þai] sec. hi, o omnesgr. et lat.---andnumanai veisun] excepti erant,o Sept. et hebr., cf. Vulg. quae erant addit.
[6172]Et erat consumptum die quovis bos I, arietes electi VI, et hircus paratuserat mihi, et in X dies dedi vinum omni huic multitudini
[et omni huic populo] et omni hanc omnem panempraefecturae mae non quaesivi, propter haec ut non gravarem hunc populum in his operibus . . . ------
[6173]vas fraquman] erat consumptum, Goth. nequecum gr. et hebr. (γινόμενον), neque cum Vulg.(parabatur) concinit.---wizuh] quovis, omn. μίαν(ainis), sed probe Gothus convertit.---·a·] Goth. c.hebr. o καί.---gavalida ·q·] ¶ omn. libri.---gaitsa]sic cod. teste Cast. exspectabas gaitja.---dagans]o Goth. ἐνπᾶσι, inserit autem allai ante þizai filusnaiet gaf (dedi) ante vein, contra omnium auctoritatem,nisi quod Vulg. infra tribuebam addit.---filusnai] siccod., Cast. + filussiai. Caeterum cum quae subsequuntur,jah allai þizai managein (et omni huic populo),in nullo alio libro legantur, non est dubiumquin duas lectiones in textu mixtas habeamus, quarumaltera (filusnai, πλήθει) textui graeco magis accommodataest, ubi ad multitudinem vini refertur,de qua in textu sermo est; altera autem (managein)magis consentit cum ratione, qua interpres sensumscriptoris accepit. Rectius esset, si legeretur all ïnþizai filusnai.---jah allamma þo alla hlaif] sic ediditCast., sed certo falsa est lectio; quid enim primumallamma significat et cui verbo textus respondet?deinde hlaifs est genere musculinum, non femininum;tum si articulus cum alls junctus ponitur, locumhabet aut post alls, aut si praecedit, alls postsubstantivum ponitur, vid. Grimm. IV, 515 sq. Postremo,si vera esset lectio edita, interpres, quae ingraec. (καὶσὺντούτοις) et Vulg. (insuper et) sunt, minuscurate ne dicamus sine sensu convertisset. Acceditautem, quod in codice non allamma, sed alla scriptum est, quod Castillianaeo compendium pro allammaesse videbatur. Si consideramus textum Vulgatae,quam Gothus contempta graecorum auctoritatenon semel sequitur, abest apud Gothum et alia multa,insuper et (καὶσὺντούτοις), id autem facili negotioetiam nostro restituere possumus, si pro soloeca lectioneedita scribimus jah alla miþ þaim jah (etomnia; cum his etiam).---hlaif] panem, Sept. ἄρτους;Goth. c. Complut.---fauramaþleis meinis] praefecturaemeae, Sept. τῆςβίας; Goth. c. Complut. τῆςἡγεμονίαςμου.---ïn þize---vaurstvam] propter haec---operibus,Gothus sensum magis quam verba scriptorissequitur, propius tamen ad graec. (ὅτιβαρεῖαἡδουλείαἐπὶτὸνλαὸντοῦτον) quam ad Vulg. (valdeenim attenuatus erat populus) accedit. Caeterum deþize ei div. scribendo vid. ad Tit. I, 5.
[6174](prophe)tarum, qui exhortati-sunt me.
[6175] . . . te] praufete Cast. recte explet.---prafstidedun]si vere ita in cod. scriptum est, interpressensum scriptoris plane pervertit; nam Noadia etalii prophetae, Nehemiam non consolati nec hortatisunt (id quod significat þrafstidedun), sed potiusomnem operam impendebant, ut ejus consilium muriaedificandi impedirent, igitur erant φοβερίζοντες, idautem gothice est þlahsidedun, vid. Cor. II, X, 9. eïni þugkjaima sve þlahsjandans ïzvis þairh bokos (ἐκφοβεῖνὑμᾶς).
[6176]Et perfectus erat hic murus V et XX die mensis Elulis L diebuset II XVI et factum-est, ubi audiverunt inimici nostri omnes, et timuerunt omnes gentes hae circum nos, etcecidit timor in aures earum vehementer et cognoverunt quod a Deo nostro fuit perfectum hoc opus.
[6177]daga] die, o Sept. et hebr.; Goth. c. Vulg.---menoþsailulis] Cast. men . . ., quod litteras sequentespropter membranae fissuram legere non potuit;explevimus e textu graeco (Ἐλοὺλμηνός) vel potiuse Vulg. transpositis verbis mensis Elul praebente.---dagejah ·b·] ¶ omn.
[6178]allai] sic legendum est, Cast. + allans,nimirum praeter all . . . nihil cognosci potest. Nequeigitur opus est conjectura minus felici Grimmii IV,516, qui opinatur Gothum in libro suo πάντας legisse,qui accusativus ab hausidedun pendeat. Caeterum allaiomn. libri habent ante fiands.---jah] sec. et,notanda constructio, quam omissa Vulg. auctoritate,cum Sept. communem habet; sic jah in apodosi saepiusponitur; cf. ad M. VIII, 14.---ausona] aures,Sept. hebr. ὀφθαλμοῖς, quapropter Cast. ausona mendumlibrarii pro augona esse censet.---abraba] Sept.hebr. post agis ponunt.---ufkunþidun] sic cod. prousitato ufkunþedun, vid. ad L. VIII, 56.---usfulliþs]sic cod., uti Massm. Sk. p. 182 monuit, Cast. + usfullþs.Lectio autem codicis offensionem habet, quodusfulliþs, genere masculinum, ad vaurstv subjectumgenere neutrum pertinet; sic vero saepius, maximesi praedicatum praecedit. Gal. II, 16 vairþiþ garaihtsainhun leike; Skeir. 40, 14. naudiþaurfts vas jah gadob---anþar(genere neutrum; aliter neutrum praedicatiad nomina feminina refertur: Gal. V, 11 gatauranïst marzeins. Eph. III, 10 kanniþ vesi---sohandugei;aut masculinum, maxime si substantivain-s innituntur, uti Rom. VII, 8 et 11 lev nimands fravaurhts.Quod Sk. 49, 17 legitur visandin vaihtai, idpro visandein esse, ad Tim. I, I, 4 monuimus. Praeterparticipia etiam adjectiva et pronomina possessivaa nominibus suis genere saepe differunt, de quare in Grammatica exponemus.
[6179]Et in diebus illis multi erant horum regum Iudaeorum, qui miserunt epistolas ad Tobiam et Tobias ad eos.
[6180]managai---ïm] multi---eos, Gothus et agraec. (ἀπὸπολλῶνἐντίμωνἸούδαἐπιστολαὶἐπορεύοντοπρὸςΤωβίανκαὶαἱΤωβίαἤρχοντοπρὸςαὐτούς) et aVulg. (multae optimatum Iudaeorum epistolae mittebanturad Tobiam et a Tobia veniebant ad eos) discrepans,tamen brevi et eleganti sermone cogitationem scriptorisoptime assecutus est.
[6181]Multi enim in Iudaea jurati erant ei, nam gener erat Seceniae, filii Eïrae, et Ioanan, filius ejus, duxitfiliam Mesollamis, filii Baraciae, uxorem.
[6182]ufaiþjai] Cast. ufaiþeai edidit, quod GrimmGr. I, 59 (3 edit.) pro ufaiþiai accipiendum esse existimat;sed ne sic quidem illa lectio recte habet,nam unde ufaiþiai esse debet? Lectio nostra et formaeintegritate commendatur, et quod j et e saepiusa librariis permutantur, cf. ad Tim. I, VI, 13. Acceditut Cast. ipse nunc confiteatur dubium esse utrumufaiþeai an ufaiþjai scriptum sit.---aieirins] Gr.Ἠραέ, Vulg. Area, cum quo Goth. fortasse legit etaireiïns scripsit, cum litterarum falsa transpositionecf. ad Joan. XVIII, 36. Cum Vulg. etiam ïoanan legit,pro quo Gr. Ἰωνάν habent.
[6183]Et locuti-sunt ad eum (pertinentia) in praesentia mea, etverba mea nuntiarunt ei, et epistolas misit Tobias, terrere me.
[6184]du ïmma------] Cast. du modo edidit et locumadeo oblitteratum esse dicit, ut quae deinde sintscripta, legi non possint, videri autem supplendaverbaque significent τὰσυμφέροντααὐτῷ, quae leganturin Complut. Postea Massm. Skeir. p. 182 postdu legit ïmma, reliqua explicare non potuit. Quae autemcum ita sint et du ïmma a verbo oblitterato penderedebeat, verbum illud significationem graeci συμφέρεινhabere non potest, nam his verbis (dugan, batizovisan) praepositio du jungi non solet (alia enimest ratio Tim. II, II, 14 du vaihtai ni daug); sed potiussignificationem minus definitam, v. c. pertinere,et ipsum esse potest fairrinnan, quod cum du junguntGothi, Eph. V, 4. Sic quidem Gothus a Complut.(καίγετάσυμφέροντααὐτῷἔλεγεν) et Vulg. (sed etlaudabant eum) aliquanto differt et propius ad Sept.(καὶτοὺςλόγουςαὐτοῦἦσανλέγοντες) accedit, sed sicsaepius inter utrumque textum medius est cf. ad V,16.---ogjan] sic cod.; Cast. + otjan.
[6185]Et factum est, ubi aedificatus fuit hicmurus, et posui valvas et recensiti fuerunt janitores et cantores et Levitae:
[6186]et praecepi Ananiae, fratrimeo, et Ananiae praefecto urbis Ierusalemis, nam hic erat vir verax et timens dominum super multos;
[6187]broþr] sic cod.; Cast. + broþri.---ïairusalems]Ierusalemis, gr. ἐνἹερουσαλήμ.---vas] erat,omn. libr. ὡς, sed sunt inter graecos qui ἦν legant---ufar]super, Sept. παρά, Goth. c. Complut. ὑπέρ.
[6188]et dixi eis, ne aperiantur portae Ierusalemis usque dum oriatur sol.------