 Liber tertius, sectio I, caput IV |
Liber tertius, sectio I, caput VI  |
Caput v.
Quænam et qualis fuerit prima omnium linguarum.
LInguam Hebræam ipsi orbi condito coævam, à Deo Prima linguarum quænam sit.Optimo Maximo institutam primoque traditam parenti, nemo est, cui non satis compertum sit. Verùm cùm non desint, qui id impugnare audeant, nostram hanc sententiam variis rationibus stabiliendam duxi.
Prima ratio.Harum prima desumitur ab antiquitate et sanctitate, siquidem eam unà cum natura universi auctor indidit, nec ab impietate ortum cum aliis habuit communem; hac enim Adam omnium creaturarum naturas expressit, et omnibus eis nomina vocavit; in hac Deus ipse sæpius per se, vel per interlocutorem cum suis amicis colloquium instituit; hanc patriarcharum, et prophetarum, ut verbis Augustini loquar, non solùm in sermonibus suis, verùm etiam in sacris scripturis custodivit auctoritas. Ligua Hebræa in domo Thare conservata fuit.Porrò cum Chaldæis omnibus superstitionum peste contaminatis, in Thare domo, de qua natus est Abraham, veri Dei cultum Dominus servârit, in ea etiam simul cum sui observantia linguam hanc sanctam tueri voluit. Hæc est, ad quam verus et genuinus sacræ scripturæ textus veluti ad Lydium lapidem comprobaretur, omnium aliarum matrix, quæ omnia comprobantur ab auctoribus probis et sensatis, ita quoque sentiunt SS. PP. Irenæus, Tertullianus, Origenes, Cyprianus, Eusebius, Athanasius, Hieronymus, Augustinus, cæterique horum astipulatores. Ita post Rabbi Judam, omnes Rabbini, Eliezer, Rassi, Ralbag, Radak, Reccanati, Abarbanel, Ramban, Akiba, innumerique alii, quos libenter hoc loco allegarem, nisi veritatem, vel ipsis sacræ hujus linguæ tyronibus jam innotuisse cognoscerem.
Secunda ratioAltera ratio ad rei hujus veritatem comprobandam, est ipsa simplicitas linguæ, siquidem omnes vocum hujus linguæ radices triliteræ sunt, quod in nulla alia lingua accidit.
Quemadmodum igitur composita et mixta posteriora sunt, communi philosophorum consensu, ipsis ex quibus sunt, et constant, videlicet simplicibus clementis, ita cùm cæteræ omnium linguarum voces sint compositæ, solius autem linguæ Hebræe voces sint simplices, ut paulò post videbimus, certum est, primam omnium aliarum linguarum ipsam esse Hebræam. Verùm ex nullo clariori signo hæc veritas luculentiùs quoque patet, quàm vel ex ipsa primæva nominum institutione à protoplasto facta, quæ non Græca, Ægyptiaca, Chaldaïca, aut Syriaca, sed purè Hebræa esse, non alio, nisi illius lingua peritorum indigemus testimonio. Nam ut rectè Abenezra in VI. Genesis: Sensus labii unius est, lingua una, quæ est Hebræa, ideò ipsa linguarum omnium prima, ut testantur nomina, Adam, Eva, Kain, Cham, Seth, Phaleg, aliaque quotquot in sacro textu leguntur.
Tertia ratio.Tertia ratio sumitur ab arcana, et plena innumeris mysteriis institutione hujus linguæ, in qua quot literæ et apices, tot mysteria, quot syllabæ et voces, tot sacramenta esse etiam ipsi SS. PP. testantur, ut non sine causa Hebræi dicant: In lege, Hebræo videlicet sermone conscripta, non esse vel unam literam, ex qua non magni montes dependeant. Quæ vel ipse Chrysostomus suo veluti calculo approbare videtur his verbis. Quemadmodum longè gratius est pomum, quod tuis manibus ex ipsa arbore decerpseris, vinum jucundius, quod ex eo deprompseris dolio, in quo primum conditum fuit; ita divinæ literæ nescio quid habent nativæ fragrantiæ, nescio quid spirant suum et genuinum, se eo sermone legantur, quo scripserunt ii, qui partim ex sacro hauserunt ore, partim ejusdem afflati spiritu nobis tradiderunt. Linguæ autem, quibus divina eloquia Deus nobis concredidit, tres sunt, Hebræa, Chaldaïca, et Græca.
Chaldaïca prima linguarum à nonnullis traditurm sed perperam.Sed præ cæteris contrariæ sententiæ favere reperio celeberrimum Georgium Amiram Patriarcham Antiochenum, et Primatem montis Libani dignissimum, qui sive patriæ linguæ patrocinio, sive aliquo alio incitamento impulsus, nescio, certè in Grammatica sua Syriaca sive Chaldaïca, nihil intentarum relinquit, quo linguam suam Syriacam linguarum omnium principem constituat, cujus tamen omnia argumenta eò collimant, ut ostendat, linguam Syriacam, quam ille omninò cum Chaldaïca confundit, ideo esse primam omnium aliarum, quia à primis hominibus, hoc est, Chaldæis processit. Verùm ex ejus argumentis sequitur Chaldaïcam linguam ferè fuisse Hebræam, quod ita ostendo. Noë, et filiis ejus Sem, Cham et Japheth primi post diluvium humani generis duces fuerunt Chaldæi, illam enim regionem incoluerunt, quæ jam Armeniam, Syriam, Assyriam, et partem Arabiæ comprehendit, olim sub Chaldææ nomine comprehensam, ut præter Ariam Montanum, Adrichomium, Beroaldum, plerique alii assentiuntur sacrarum literarum commentatores, sed hi recensiti duces non utebantur aliâ linguâ, nisi illâ, quam à primis mundi patriarchis, Adamo, Seth, Henoch hauferant, at illa alia non fuit, quam Hebræa, ergo Chaldæi isti usi sunt linguâ Hebræâ, id est, illâ linguâ, quæ post confusionem cæterarum linguarum singulari Dei providentiâ sola permansit in domo Heber, à quo et nomen invenit. Sive igitur illa lingua primogenia vocetur Chaldaïca à natione, sive Hebræa à transitu Abrahæ, aut ab Hebero, ut dixi, sive à Syria Syriaca, sive à Mesopotamia Mesopotamica, certè una et eadem lingua fuit à principio ante confusionem linguarum, diversis solummodo nominibus, à diversis populis, qui eâ utebantur, desumptis differens.
Atque ita intelligenda sunt verba textus Arabici, quæ in favorem suum citat ex Maronitico sacræ scripturæ codice deprompta, id est; Et ab his divisi sunt omnes populi super terram post diluvium, et divisæ sunt linguæ, et varietas linguæ eorum Syriaca. Præterquam enim quod non omni translatori, nisi approbato, fides habenda sit, certè ipsa verba intelligenda esse, ut dixi, sumendo scilicet Syriam pro Assyria, quæ cum Chaldæa passim confunditur, sicut continens cum contento, luculenter patet. Quod verò Ephrem vocet linguam Syriacam primam linguarum, et fontem idiomatum, hoc ideo censendus est fecisse, quòd patria ipsi esset, et Hebrææ maximé vicina , propinquaque. Verùm ut hæ duæ sententiæ tandem concilientur
Conciliantur duæ sentantiæ de primatu linguarum.Suppono primò linguam duplicem esse sacris literis à à principio usurpatam. Unam originalem, quam et doctrinalem appellare licet, quod in ea primæva scientiarum tam sacrarum, quam profanarum institutio facta sit, atque talem fuisse Hebræam assero; ut postea pluribus probabimus. Alteram idiomaticam, sive usualem, utpote toti alicui nationi communem, atque hanc ajo fuisse à principio Chaldaïcam, vel Assyriacam, Hebrææ vicinam.
Suppono secundò, omnes idiomaticas ab originali, seu doctrinali aliqua descendentes, eâ quoque posteriores esse, ut patet ex linguis Chaldaïca, Syriaca, Arabica, Æthiopica, quæ cùm omnes filiæ sint Hebrææ primogenitæ, tantò majorem quoque corruptionem unaquæque passa est, quantò ab origine sua plus recesserit, quemadmodum et in Græcæ linguæ dialectis, et in filiabus Latinæ linguæ, Italica, Gallica, Hispanica, Lusitanica videre est. His igitur suppositis, dico Hebræam linguam, quam Doctores sanctam vocant, primam omnium linguarum fuisse, eandemque quam Deus protoplastis primùm infuderat, Propagatio linguæ Hebrææ ad posteros.quæ etsi ab impia stirpe Caïn aliquam corruptionem passa fuerit, semper tamen ceu sacrum et divinum munus in domo Adæ, verorumque ejus filiorum secundùm traductionem successivam permansit incorruptè, ita ut hæc ab Adamo ad Sethum, ab hoc ad Henoch, ab Henoch ad Noëmum, et ab hoc per Arphaxad ad Heberum (à quo nomen invenit) et Abrahamum, ab his ad 12 patriarchas et Mosen, et deinde ad alios Reges Israël successive fuerit propagata. Si igitur Chaldaïcam, sive Assyriacam linguam adversarii ita accipiant, ut cendem velint esse eam Hebræa, eò quod primi habitatores Chaldææ aliâ, ut dictum est, linguâ non sint usi, quàm Hebræâ, primævâ illâ et originali, bene dicunt. Si verò Chaldaïcam diversam esse velint ab Hebræa, eandemque cum idiomatica post linguarum confusionem in Chaldæa currentem, dico eandem ita acceptam minimè primam linguarum dici debere, cùm ex corruptione linguæ Hebrææ promanârit, et ab origine sua jam defecerit, variaque populorum commixtione ac commercio tantò semper majorem corruptelam passa sit, quantò à fonte rivus existit remotior. Dico tamen, Lingua Chaldæa secundum in primatu linguarum locum habet. linguam Chaldaïcam secundum post Hebræam inter linguas vetustatis locum obtinere. Qui hæc penitiùs introspexerit, facilè famosam hanc Hebrææ et Chaldaïcæ linguarum de primatu contendentium litem exortam dirimet. Syriacam autem nequaquam eandem cum Chaldaïca esse, sed in literis, et phrasi distinctam, posteris temporibus ortam, non aliâ auctoritate opus est, quàm illa Eliæ Levitæ Ascenazi,
utriusque magistri peritissimi, quam in præfatione in suum Meturgeman sive Lexicon Chaldaïcum hisce verbis astruit.
R. Elias in ThisbeDixit Rabbi Samuel filius Nahhmani: Ne sit vilis in oculis tuis Chaldaïca lingua, siquidem invenimus in lege, in prophetis, et hagiographis, quod Deus benedictus, cui sit gloria, in lege testimonium præbet in prophetis, sicut visum fuit eis in hagiographis, et locuti sunt Regi linguâ Chaldaïcâ, et hoc ideò, eò quod hæc vicina sit linguæ sanctæ præ omnibus aliis linguis: atque ita scribit Eliezer: Lingua Chaldaïca ipsa est lingua sancta corrupta: fama quoque est, quod olim antequàm corrumperetur, loquebantur in Syria vel Chaldæa linguâ sanctâ simpliciter. Ita R. Elias citato loco. Quando verò illa corrupta fuerit, difficilis quæstio est apud auctores, varii varia allegant tempora, ego cum paulo ante citato auctore, uti linguæ utriusque, ita temporum et historiarum peritissimo, sentio, quiin citato loco ita differit. Quæri igitur posset, quando lingua Hebraïca, et an temporibus patrum hæc lingua fuerit usitata, et rationem dubitandi suppeditant hæ voces. Ideò videtur mihi conventens dicere, quòd adulterata sit, postquam egressus est Abraham inde, quoniam absque dubio patres nostri primi locuti fuere, quemadmodum eam acceperunt ab Adam usque ad Noë oretenus, et primum ejus fundamentum fuit Sem filius Noë, cum et esset trans flumen, quemadmodum explicatur à Ramban, et cùm essent ibi is, et filii ejus, egressus est Abraham inde, erant enim ommes idololatræ, tunc corrupta est lingua, et vocata fuit lingua Aramæa, juxta nomen Aram, qui fuit filius ultimus Sem, juxta quod dicitur, filii Sem, Elam, et Assur, et Arphaxad, et Lud, et Aram, et longius cæteris prolongavit dies vitæ suæ, ideò vocata fuit lingua à nomine suo Aramæa. Et ingrediente Abraham in terram Canaan, sequebatur is, et omnes filii ejus sermonem Cananæum, quæ fuit lingua sancta simpliciter, et etiam cum nostri patres morarentur in Ægypto, non reliquerunt eam, sicuti dicunt Rabbini nostri. Tria non mutarunt Israëlitæ in Ægypto, nomina sua, vestimenta sua, et linguam suam. Patet igitur linguam Hebræam omnium linguarum sine controversia antiquissimam, imò primam; Syriacam autem et Chaldaïcam sive Babylonicam ejusdem filias esse, omnemque inter auctores controversiam de primatu linguarum motam, solummodo ex æquivocatione quadam nominum ortam esse, ut proinde facilè omnium objectiones soluturus sit, qui nostras rationes hoc loco allatas probè intellexerit.
Indagatâ igitur primâ mundi linguâ, nil jam aliud restat, nisi ut ejusdem formam characterum, scribendique rationem pari passu discutiamus.
| Liber tertius, sectio I, caput IV |
Liber tertius, sectio I, caput VI |