 5 |
Sermones 7  |
L recensere
- SERMO L. De paralytico curato.
Christum in humanis actibus divina gessisse mysteria, et in rebus visibilibus invisibilia exercuisse negotia, lectio hodierna monstravit. Ascendit, inquit, in naviculam, et transfretavit, et venit in civitatem suam (Matth. V). Nonne ipse est qui, fugatis fluctibus maris, profunda nudavit, ut Israeliticus populus inter stupentes undas sicco vestigio, velut montium concava, pertransiret (Exod. XIV)? Nonne hic est, qui Petri pedibus marinos vertices inclinavit, ut iter liquidum humanis gressibus solidum praeberet obsequium (Matth. XI)? Et quid est quod sibi maris sic denegat servitutem, ut brevissimi lacus transitum sub mercede nautica transfretaret? Ascendit, inquit, in naviculam, et transfretavit. Et quid mirum, fratres? Christus venit suscipere infirmitates nostras, et suas nobis conferre virtutes, humana quaerere, praestare divina, accipere injurias, reddere dignitates, ferre taedia, referre sanitates; quia medicus qui non fert infirmitates, infirmitates curare nescit; et qui non fuerit cum infirmo infirmatus, infirmo non potest conferre sanitatem. Christus ergo, si in suis mansisset virtutibus, commune cum hominibus nil haberet; et nisi implesset carnis ordinem, carnis in illo esset otiosa susceptio. Sustinuit ergo has necessitates, ut homo verus humanis necessitatibus probaretur. Ascendit, inquit, in naviculam. Christus Ecclesiae suae navem, saeculi fluctus semper mitigaturus ascendit, ut credentes in se ad coelestem patriam tranquilla navigatione perducat; et municipes civitatis suae faciat, quos humanitatis suae fecit esse consortes. Non ergo Christus indiget navi, sed navis indiget Christo, quia sine coelesti gubernatore navis Ecclesiae per mundanum pelagus tali et tanto discrimine ad coelestem portum non valet pervenire. Haec diximus, fratres, quantum ad intelligentiam pertinet spiritualem: verum nunc ipsius historiae ordinem prosequamur. Ascendit, inquit, in naviculam et transfretavit, et venit in civitatem suam. Creator rerum, orbis Dominus, posteaquam se propter nos nostra angustiavit in carne, coepit habere humanam patriam, coepit civitatis Judaicae esse civis: parentes habere coepit, parentum omnium ipse parens, ut invitaret amor, attraheret charitas, vinceret affectio, suaderet humanitas, quos fugarat dominatio, metus disperserat, fecerat vis potestatis extorres. Venit in civitatem suam, et ecce offerebant ei paralyticum jacentem in lecto, et respiciens, inquit, Jesus fidem illorum, dixit paralytico: Confide, fili: dimittuntur tibi peccata tua. Audit veniam, et tacet paralyticus, nec ullam respondet gratiam, quia plus corporis quam animae tendebat ad curam; et temporales aerumnas resoluti corporis sic deflebat, ut aeternas poenas resolutionis animae non defleret, gratiorem sibi praesentem vitam judicans quam futuram. Merito Christus offerentium fidem non respicit, et vecordiam respicit sic jacentis, ut fidei alienae suffragio paralytici anima ante curaretur quam corpus. Respiciens, inquit, fidem illorum. Cernitis in hoc loco, fratres, Deum non quaerere insipientium voluntates, non spectare ignorantium fidem, non infirmorum stulta desideria perscrutari, sed ad alterius fidem subvenire, quod per solam gratiam conferebat, cum quidquid divinae voluntatis est, non negaret. Et re vera, fratres, quando medicus languentium aut quaerit, aut respicit voluntates, cum semper contraria desideret et requirat infirmus; hinc est quod nunc ferrum, nunc ignem, nunc amara pocula ingerit, et apponit invitis, ut curam sani sentiant, quam non poterant sentire aegrotantes. Et si homo injurias despicit, maledicta contemnit, ut sauciatis morbo sponte vitam conferat et salutem; quanto magis Christus medicus bonitate divina morbis saucios peccatorum, et phrenesi criminum laborantes, ad salutem etiam invitos attrahit, et nolentes? O si velimus, fratres, o si velimus omnem mentis nostrae paralysim pervidere, animam nostram virtutibus destitutam jacere in vitiorum stratis cernere; luceret nobis quemadmodum Christus, et nostras quotidie noxias respicit voluntates, et ad salutaria nos remedia pertrahit, et perurget invitos. Fili, inquit, remittuntur tibi peccata tua. Haec dicens, Deum se volebat intelligi, qui per hominem oculis adhuc latebat humanis; virtutibus enim et signis comparabatur prophetis, qui per ipsum fecerant et ipsi virtutes: peccatis autem dare veniam, quia penes hominem non est, et est singulare deitatis insigne, Deum illum pectoribus inserebat humanis. Probat hoc Pharisaicus livor: nam cum dixisset: Remittuntur tibi peccata tua, responderunt Pharisaei: Hic blasphemat, quis enim potest peccata remittere nisi solus Deus? Pharisaee, qui sciendo nescis, confitendo negas, cum testaris, impugnas: si Deus est qui remittit peccata, cur tibi Christus Deus non est, qui unius indulgentiae suae munere totius mundi probatur abstulisse peccata? Ecce, inquit, Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi (Joan. I). Ut autem possis majora capere ejus divinitatis insignia, audi eum pectoris tui penetrasse secretum; aspice eum ad cogitationum tuarum latebras pervenisse; intellige eum cordis tui tacita nudare consilia. Et cum vidisset, inquit, Jesus cogitationes eorum, dixit: Quid cogitatis mala in cordibus vestris? Quid enim est facilius dicere, Remittuntur tibi peccata tua, an dicere, Surge et ambula? Ut autem sciatis quia Filius Hominis habet potestatem dimittendi peccata, dixit paralytico, Surge, tolle lectum tuum, et vade in domum tuam; et surrexit, et abiit in domum suam. Scrutator animarum praevenit mentium maligna consilia, et deitatis suae potentiam operis attestatione monstravit, dum dissipati corporis membra componit, nervos stringit, jungit ossa, complet viscera, firmat artus, et gressus ad cursum suscitat in vivo cadavere jam sepultos. Tolle lectum tuum. Hoc est, porta portantem, omnes muta vices, ut quod est infirmitatis testimonium sit probatio sanitatis, ut lectus doloris tui sit meae curationis indicium, ut receptae fortitudinis magnitudinem ponderis asserat magnitudo. Vade, inquit, in domum tuam, ne Christiana fide curatus, in viis Judaicae perfidiae jam moreris.
- SERMO LI. De daemoniaco surdo et muto curato.
Quia solito plus sese terris aestus infuderat, diu tacui, ne compressio quae ex desiderio nascitur audiendi, ipsa nobis cynocaumatum generaret incendium: nunc ubi aerem temperies mitigavit autumni, Dominicum, juvante Domino, revocamur ad verbum. Cum filium suum quidam surdi et muti spiritus furore possessum ingereret Domino curandum Dominum praeter morem patientiae suae evangelista sic retulit fuisse commotum, ut ante in patris vulnus ipse inveheretur quam ad filii moveretur curam. Respondens, inquit, unus de turba, dixit: Magister, attuli filium meum ad te, habentem spiritum mutum: qui ubicumque eum apprehenderit, allidit eum et spumat, et stridet dentibus et arescit; et dixi discipulis tuis ut ejicerent eum, et non potuerunt. Qui respondens, eis dixit: O generatio incredula (Marc. IX)! Respondens unus de turba: Quid est quod, uno interrogante, feriuntur multi? quid est quod, conquirente uno, incredulitatis notantur omnes? quid est quod ad unius vocem tota generatio superba perfidiae nuncupatur? Quid est? Quia iste non ad Deum venerat, sed ad magistrum venerat; curam, non a virtute exigens, sed ab arte; tarditatem curae non causae deputans, sed curanti; impossibilitatem discipulorum magistri imperitiae assignans, Judaico livori invidiae Scribarum talem satisfaciens per clamorem, Et dixi discipulis tuis ut ejicerent eum, et non potuerunt. Hoc est dicere, esse diabolum qui Christo non crederet, esse daemonem qui parvi possit Christi nominis habere virtutem. Discipuli non suo, sed Christi nomine daemones de obsessis corporibus effugabant. Quod ergo daemon discipulis imperantibus non cedebat, iste ad infirmitatem Christi nominis, non discipulorum trahebat ad culpam. Videns ergo Dominus Judaeorum sic circumstantes sapere catervas, in filiis patrum perfidiam sic inurit, et in genitoribus germina sic venenosa percellit. O generatio incredula! Veniens, inquit, Dominus ad discipulos suos, vidit circa illos turbam magnam, et Scribas conquirentes cum illis; et confestim omnis populus videns Jesum stupefactus est, et expaverunt. Timentes utique ne quod insultaverant discipulis, veniente magistro, hoc perderent; et, tanto daemone fugato, ipsa fieret discipulis causa gloriae, quae fuerat confusionis occasio. Hinc est quod Dominus, uno omnibus interrogante, respondit: O generatio incredula, quamdiu apud vos ero? Quorum incredulitate neque unus daemon captivo fugatur ex corpore. Quamdiu apud vos ero? Et non ad gentes mittam? ubi ad unius discipuli mei vocem templa corruunt, simulacra fugiunt, consumuntur arae, cadunt idola, caeduntur luci, tota daemonum potestas antiquis et veternosis sedibus suis gemens et tremens, et ejulans effugatur: commutantur in Ecclesias delubra, in altaria vertuntur arae, pecorum victimae mortuorum in vivam cordis hostiam transferuntur, auguria, divinationes, somnia, in solo Dei nutu, in Dei tantum constituuntur arbitrium. Quamdiu apud vos ero? quamdiu patiar vos? Patitur patientia non timore; non necessitate, sed misericordia; exspectatione, non metu hos patitur, portat, exspectat, qui redire vult impium, non perire. Afferte illum ad me, quasi longe positum curare non possit, sed afferte vos incredulitatis vestrae causam, infidelitatis titulum, perfidiae documentum. Afferte illum. Ut qui saltem docenti Deo noluistis credere, vel daemone confitente credatis, et sentiatis vos ipso diabolo nequiores, cum videritis illum confiteri, tremere sui mox praesentia cognitoris. Et attulerunt eum, et cum vidisset eum, statim spiritus conturbavit illum, et elisus in terra volvebatur spumans. Volvebatur homo, sed diabolus torquebatur; invasum vexabat cura, sed invasorem majestas judicis arguebat; sistebatur captus, sed puniebatur hostis, diaboli poena cruciatu humani corporis apparebat. Opus est, fratres, opus est Dei lumine, ne in opere Dei oculi fallantur humani. Et interrogavit patrem ejus, quantum temporis est, ex quo hoc accidit ei? at ille ait, ab infantia. Requirit passionis tempus auctor temporis, medicus passionis tempus requirit, non ut nescius, sed ut sciens nescientibus prodat. Denique interrogatione tali tempus aperit, aetatem pandit, revolvit infantiam, ut tanti mali causa non tangat sobolem, sed parentem, quia a Deo sibi datum pignus ad diaboli gratiam, daemonum retulit ad honorem, dicente Scriptura. Et obtulerunt filios suos et filias suas daemoniis (Psal. CV). Infantia ut in se diabolo locum faceret, quid criminis admiserat? quid reatus? sed replentur daemone parvuli, quando a parentibus suis offeruntur diabolo, daemonum ducuntur ad curam. Denique patris fide solvitur, quem patris infidelitas alligarat. Patris vox est: Si quid potes, adjuva nos misertus nostri. Hoc est, nos adjuva, miserere nobis, quorum reatus aggravat innocentem, ad quorum poenam infantis periculum sic redundat. Et bene Dominus a parentibus fidem repetit, dicens: Si potes credere, omnia possibilia sunt credenti. Et pater, Credo, Domine, adjuva incredulitatem meam. Pater credit; et, sicut diximus, patris liberatur fide, qui patris fuerit infidelitate damnatus. Nam cui genitoris fides profuit, quomodo ei genitoris perfidia potuit non obesse? Quomodo autem sanatus sit, vel quare discipuli, qui multos ejecerant daemones, hunc nequiverint effugare, juvante Domino secuturo sermone pandemus.
- SERMO LII. De eodem.
Doctoris officium est lecta disserere, et mysticis obscurata sensibus lucido astruere et demonstrare sermone, ne minor intelligentia inde perniciem generet auditori, unde scientiam conferre debuit et potuit salutarem. Haec est igitur hodiernae consonantia lectionis. Et respondens unus de turba, dixit: Magister, attuli filium meum habentem spiritum surdum et mutum (Marc. IX). Non dixit, Attuli filium meum surdum et mutum, sed, Attuli filium meum habentem spiritum surdum et mutum. Numquid nequitia spiritalis humanis distinguitur membris, et sensibus angustatur humanis, ut debilitates nostras, nostras perferat passiones; nec videre possit, nisi fenestris oculorum, et foraminibus aurium capere auditum; sermonem linguae aut oris officio proferre, et per hoc surdi mutique statum miserabilem sustinere, cum tenuis et aerea natura carnem nesciat, refutet ossa, velut aura spirans orbem totum temporis transeat in momento, diversas species assumat, varias mutetur in formas, corda penetret, illudat animabus, inspiret impias et turpissimas cogitationes, nec unde veniat aut quo redeat sentiatur, ac sic innocuas mentes, velut jaculum volans, lethali vulnere et tota facilitate transverberet? Parum esset si hoc pater solus sua supplicatione dixisset, cum dixit: Attuli filium meum habentem spiritum surdum et mutum, nisi Dominus ipse immundum spiritum tali increpatione depulisset: Surde et mute spiritus, ego praecipio tibi, exi ab eo. Sed jam quae ad solutionem quaestionis pertinent prosequamur. Deus qui daemones est perpetuo crematurus incendio, qui jam eos, et in praesentia astringit vinculis, angit cruciatibus, urget poenis, potest et cum jusserit tota debilitate truncare, atque eo modo quo vident, quo audiunt, quo loquuntur, caecos reddere, surdos et mutos facere ne loquantur. Sed in hoc loco quid diabolus homini fecerit declaretur. Antiquus refuga, ubi Deum terris reperit advenisse, obstruxit aures hominum, vinxit linguam, et obseratis humanis sensus foribus, speluncae suae latebram pectus fecit et paravit humanum: aestimans quod illuc auditus verbi, virtus divini nominis non veniret: simul, ut est dolosus et callidus, patrem capere parentesque tali se credidit decipere figmento, ut desperarent curari posse eum qui audire nec poterat, nec fari; et ut quod erat diabolici operis, esse crederent debilitatis humanae, deputarent pignori, ascriberent naturae, quod intulerat hostis inclusus. Denique, sicut Matthaeus de eodem refert, et alia simulatione istius miseri fefellerat patrem; nam sibi sic supplicat: Domine, miserere filii mei, quia lunaticus est, et male torquetur (Matth. XVII). Aut humanae naturae aut coelestis elementi daemon, quod suae artis fuerat, voluit tunc videri, aptans lunae cursibus hominis passiones; vexabat corpus lunaribus incrementis, ut esse lunae crederent, quod erat diabolici criminis et furoris. Sic homines illusit, circumvenit ignaros, infamavit apud desides creaturam, quae lumini tantum condita laedere nescit homines quos continua magis juvare cogitur servitute. Verum posteaquam venit occultorum cognitor, inspector validissimus secretorum, cui latentia diaboli non poterunt obviare figmenta, adducitur puer sanandus praeceptione divina; ut quidquid diabolus vinxerat, solveretur a Christo. Egit, egit inimicus, ut hoc quod videbatur, esset naturae. Sed quare discipuli non potuerunt ejicere eum? Quia hic homo gentilis populi producitur in figuram: siquidem gentilis populus juxta Apostolum, habebat spiritum aeris hujus. Aeris, inquit, spiritus, qui nunc operatur in filiis diffidentiae (Ephes. II). Hic ergo erat surdus et mutus, qui nec audire legem poterat, nec Deum poterat confiteri, sed in igne gehennae, et per aquas amari semper gurgitis jactabatur; nec poterat a discipulis, vel ullo homine sanari, quia Christus olim auditus fidei, confessio salutis, gentium redemptio dicebatur et vita. Denique ubi imperio Christi fugatus est diabolus, patescunt clausa, vincula solvuntur, sermo redditur, auditus redit, homo reparatur, et solus diabolus deflet diuturna se possessione detrusum. Hinc est quod veniens ex gentious impositione manus et exorcismis ante a daemone purgatur, et aperitionem aurium percipit, ut fidei capere possit auditum, ut possit ad salutem prosequente Domino pervenire.
- SERMO LIII. De pace.
Beati pacifici, ait evangelista, charissimi, quia ipsi filii Dei vocabuntur (Matth. V). Merito Christianae virtutes virescunt in eo qui unanimitatem Christianae habet pacis, nec pervenitur ad vocabulum filii Dei, nisi per nomen pacifici. Pax est, charissimi, quae spoliat hominem servitute, dat nomen ingenuum, mutat apud Deum cum conditione personam, ex famulo filium, liberum facit ex servo. Pax fratrum voluntas est Dei, jucunditas Christi, perfectio est sanctitatis, justitiae regula, magistra doctrinae, morum custodia, atque in rebus omnibus laudabilis disciplina. Pax suffragium precum est, supplicationum facilis, atque impetrabilis via, desideriorum omnium competens plenitudo. Pax dilectionis mater est, concordiae vinculum, ac purae mentis indicium manifestum, quae sibi exigit de Deo quod velit; quae quidquid voluerit, petit; quidquid petierit, sumit. Pax praeceptis regalibus conservanda est, ipso Domino Christo dicente: Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis (Joan. XIV); hoc est dicere: In pace vos dimisi, in pace vos inveniam: proficiscens voluit dare quod desiderabat rediens in omnibus invenire. Coeleste mandatum est servare quod dedit: una vox est, inveniam quod dimisi. Plantare pacem radicitus est Dei; evellere penitus, inimici. Nam sicut amor fraternitatis ex Deo est, ita odium ex diabolo; quapropter damnanda sunt odia, quoniam scriptum est: Qui odit fratrem suum, homicida est (I Joan. 3). Videtis ergo, fratres dilectissimi, quare pax amanda est, et diligenda concordia; ista sunt enim quae generant et nutriunt charitatem. Scitis autem, secundum apostolum, quia charitas ex Deo est (I Joan. IV); sine Deo ergo est, qui non habet charitatem. Pax plebis charissimi est gloria sacerdotis, et pacis plena laetitia est perfecta charitas filiorum. Sacerdotis est admonere quod decet, plebis est audire quod monet; quidquid non licet, pastoris est prohibere, gregis audire ac velle ne fiat: utraque si conveniant, salva sunt omnia; nec Deus invenit in plebe quod puniat, nec sacerdos potest habere quod doleat. Servemus ergo, fratres, mandata, quae vitae sunt; teneat se profundae pacis nexibus colligata fraternitas, et salutari vinculo charitatis mutua se dilectione constringat, quae operit multitudinem peccatorum. Dilectio ergo omnibus desideriis amplectenda est, quae tot bona potest habere quot praemia. Custodienda prae omnibus virtutibus pax est, quoniam Deus semper in pace est. Locum non demus inimico, ne in tritici segete valeat seminare zizania, et, securo jam rustico, et spe longi laboris eluso, exspectatos fructus ipsa messis maturitate perdat; aut vinum vetustate suave in liquorem perfidiae demutatum infusa faecis permixtione conturbet; aut inter dulcia mella felle venena amariora confundat. Procul contentiones, procul lites, procul maledicta mittantur: et quia laqueus est mortis lingua susurronis et bilinguis, parcat unusquisque animae suae, ne in supplicium suum vincula sibi mortis innectat. Amate pacem, et tranquilla sunt omnia: ut et nobis praemia, et vobis gaudia reservetis, ut Ecclesia Dei in pacis unitate fundata, perfectam in Christo teneat disciplinam.
- SERMO LIV. De Zachaeo.
Beatus evangelista proxime dum divitis inhumani vitam describit et finem, humanos movit et moestificavit affectus: sed hodie Zachaei divitis humanitatem fidemque referendo, coeleste nos extulit, et provexit ad gaudium. Et ingressus, inquit, Jesus, perambulabat Jericho (Luc. XIX). Quare perambulat, non ambulat? Quia quod Moyses ambulaverat, perambulabat Christus; et populum quem Moyses induxit in via, Jesus ad quietem promissae mansionis adduxit. Perambulabat Jericho. Jericho civitas ipsa est, quam Jesus Nave septeno tubarum clangore subvertit (Jos. VI). Sed quia Christus venit salvare quod perierat, ingreditur Jericho, ut quod lex terribili vociferatione dejecerat, Jesus clamore piae praedicationis attollat. Jesus, inquit, ingressus perambulabat Jericho, et ecce vir nomine Zachaeus, et hic erat princeps Publicanorum, et ipse dives. Princeps publicanorum in civitate perdita, perditi operis Zachaeus egisse scribitur principatum: ex loco, persona, officio, reatus magnitudo monstratur, ut ex magnitudine criminis remittentis luceat magnitudo. Et quaerebat Jesum videre. Qui Christum videre quaerit, coelum unde Christus est, non terram, de qua aurum est, intueatur. Dives ergo, qui sursum respicit, non portat divitias, sed proculcat; nec incurvatur divitiis, sed levatur; atque agit divitias ad largientis obsequium, non ad divitiarum avaritiae servitutem; divitiarum servus, non dominus est avarus: at misericors tot servos se probat habere quot nummos. Quaerebat Jesum videre, et non poterat prae turba, quia statura pusillus erat. Satis hic animo magnus erat, qui pusillus videbatur in corpore; nam mente tangebat coelos, qui corpore homines non aequabat. Nemo ergo de brevitate corporis, cui addere nil potest, curet; sed ut fide emineat, hoc procuret. Et praecurrens, ascendit in arborem. Quibus putas iste gradibus altissimae arboris pervenit ad ramos? Iste calcavit terram, superascendit aurum, transcendit avaritiam, et totam divitiarum supergressus est molem, ut prosiliens in arborem veniae, misericordiae apprehenderet fructum, et de specula confessionis indulgentiae cerneret largitorem. Ascendit in arborem sycomorum. Mysterio, non causa; ascendit in arborem sycomorum, ut unde Adam texerat nuditatem corporis, Zachaeus inde velaret feditatem avaritiae. Ascendit in arborem sycomorum, ut videret Jesum, quia inde erat transiturus. Vere dixit transiturus, quia Christus per terrenas vias et humanos labores non mansurus venerat, sed venerat transiturus. Cum autem Jesus venisset ad locum, suspiciens, vidit eum. Quasi si illuc non vertisset oculos, non videret, qui Nathanael cum absens esset, sub eadem arbore longe vidit (Joann. I): sed vidit eum, vidit ad veniam, respexit ad gratiam, intendit ad vitam, contemplatus est ad salutem. Deus quem videt, non ut ignorans agnoscere cupit, sed ut sciens ad gloriam vult videre. Vidit eum, et ait ad illum: Zachaee, festinans descende, quia hodie oportet me in domo tua manere. Si bene ascenderat, quare ei dicitur descende? Superius dixit: Praecurrens ascendit arborem. Praecurrit servus Dominum, et ante Zachaeus ascendit arborem quam crucem Dominator ascenderet; hinc est quod dicitur ei: Festinans descende. Si sapis, festinans descende: descende ante Dominum de Adamatica arbore, ut post crucem Dominicae passionis ascendas. Nisi quis tulerit crucem suam, et secutus me fuerit (Matth. X); non dixit, praecesserit me. Descende ergo, ut deponas tantae fraudis onera, pondera cupiditatis, usurarum molem, magisterium publicani, exactionis crudelissimae principatum, expeditus intres paupertatis scholam, discipulatum misericordiae, pietatis usum, patientiae disciplinam, studia virtutum, scientiam divinitatis, tolerantiam passionum, philosophiam mortis, atque inter vitalis ligni ardua jam perfectus ascendas. Descende, quia hodie in domo tua oportet me manere. Cujus domum non intraverit Christus, ille ad divinam non perveniet mansionem; et cujus hic ad mensam non sederit Christus; ille coelestem non accumbet ad mensam. Et festinans descendit, et suscepit eum gaudens. Gaudet, quia suscepit susceptorem suum, quia pastorem suum pascit, quia reus judicem suffragio humanitatis inclinat, quia cibi et potus fenore debitorem suum sibi facit et acquirit; et sic fit, ut quaestum non perdat publicanus iste, sed mutet. Et cum viderent, inquit, omnes murmurabant dicentes, quod ad hominem peccatorem divertisset. Et quis sine peccato? Et si nemo, ipse sibi veniam negat, qui Deum, quod ad peccatores ingreditur, accusat. Deus, quando peccatorem quaerit, non peccata, sed hominem quaerit: ut peccatum, quod est opus hominis, despiciat, ut opus suum, quod homo est, non amittat. Audi prophetam dicentem: Averte faciem tuam a peccatis meis (Psal. L), hoc est, ab operibus meis. De se autem: Opera manuum tuarum ne despicias (Psal. CXXXVII). Judex, cum vult ignoscere, hominem respicit, non culpam; pater, cum misereri vult filio, affectum cogitat, non delictum: sic in homine Deus sui memor est operis, ut operis obliviscatur humani. Tu ergo qui reprehendis, qui murmuras cur ad peccatorem diverterit Christus, viam salutis, exemplum veniae, misericordiae spem de tali ingressu cape, et cave ne hoc tibi sit blasphemandi materia, quod tibi occasio est salutis. Quo medicus nisi ad aegrum? Non est opus, inquit, sanis medicus, sed male habentibus (Matth. IX). Quo anhelus pastor, nisi ad ovem perditam? Quando se rex hostibus immiscet, nisi cum vult liberare captivum? Et qui pretiosam perdit margaritam, loca squalida non dedignatur intrare, et eam inter stercora ipsa perquirere non abhorret. In quod praeceps post filium non se dat mater? Et arguitur Deus, qui creavit hominem ad imaginem et similitudinem suam (Gen. I), quare hominem inter peccata charitate conditoris inquirit? Murmuras, homo, quare hominem Deus inter peccata quaerat: quid facies cum videris eum propter hominem ipsas tenebras tartari penetrare? Audi tamen quid ingressus ad peccatorem fecerit Christus. Stans, inquit, Zachaeus dixit.Vides quomodo erectus est, qui jacebat. Jacemus in vitiis, et jacemus oppressi; stamus, cum bonis operibus, erigimur ad profectum. Stans, inquit, Zachaeus, dixit, Dimidium bonorum meorum do pauperibus. Iste post mortem se credit esse victurum, qui dimidium bonorum jam futuram transmittit ad vitam. Sit licet ille perfectus, qui totum quod habet illuc, ubi victurus est, semper hinc praemittit; est iste tamen virtutum socius, consors prudentiae, fidei particeps, qui ad Deum vel dimidium mittit, quia homo quod hic reliquerit, hoc amittit. Et revera, fratres, sicut se iste ibi credit vivere, qui illuc transmittit sua; ita ille se tibi non credit esse victurum, qui sibi illic quod habere debeat nil pararit. Nam si paupertatem vix ferre possumus temporalem, in aeternum mendicus fieri quis durabit? Quis militans non ad patriam mittit, quidquid bellico sudore conquirit, ut adolescentiae labores senectus deliciosa compenset? Et Christianus cui militare est id, quod vivit in saeculo, quomodo non cogitat ut pericula terrena otiis coelestibus consoletur? Qualiter haec faciat Christianus, Zachaeus ipse et verbo docet et monstrat exemplo. Dimidium bonorum meorum do pauperibus, et si cui aliquid fraude abstuli, reddo quadruplum. Qui aliena prorogat, plus dando diripit quam furando; nec compescit inde dolentum gemitus, sed producit. Audeo dicere, qui de fraude Deo offert, cumulat crimina, non emundat; quia Deus in tali munere exuvias suorum pauperum, non misericordias intuetur. Sine causa Deo plorat, contra quem juste causa pauperis ploraverit Deo. Dei vox est: Si pignus tuleris fratri tuo tunicam, ante solis occasum reddes illi (Exod. XI). Sicut furem lucerna prodit, ita sol eos qui fraudantur, accusat. Si volumus Deo offerre nostra, si apud Deum quae nostra sunt possidere volumus, mereamur et nos audire talia, qualia Zachaeus audivit: Hodie domui huic salus advenit, quia et hic filius est Abrahae. Inhumanus dives cum esset filius Abrahae, factus est gehennae filius; iste cum esset rapinae filius, dando sua, aliena reddendo, Abrahae adoptatur in filium. Ne quis tamen putet Zachaeum offerendo dimidium bonorum perfectionis tenuisse fastigium, qui post omnia sua et seipsum sic dedit Domino, ut episcopatus honore fultus, a mensa publicani quaestus ad mensam dominici corporis perveniret; et fraudulentas saeculi divitias derelinquens, in paupertate Christi veras saeculi divitias inveniret.
- SERMO LV. De paterna Dei in nos dilectione, de patrum in filios charitate, et de Judaeorum poena.
Posteaquam praecepta legis diffusa voluminibus, congesta libris, amorem nobis non suffecerunt commendare divinum, duris hominum praecordiis, comparationibus, exemplis, inseritur Dei et insinuatur affectus. Quis, inquit, ex vobis patrem petit panem, numquid lapidem dabit illi? aut piscem, numquid pro pisce serpentem dabit illi? aut si petierit ovum, numquid porriget illi scorpionem? Si ergo vos, cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris, quanto magis Pater vester coelestis spiritum bonum dabit petentibus se (Luc. XI)? Quis ex vobis patrem petit panem, numquid lapidem dabit illi? Charitas dolum non habet; fraudem pietas, affectio non recipit falsitatem. Si pater est, non potest non amare; si amat, nisi quod bonum est dare nescit. Negat patrem, qui de patris suspectus est largitate; ignorat se filium, quem data paterna sollicitant. Totum quod est pietatis excludit, qui salutare non credit quidquid dederit pater; aut quomodo pater poterit filiis dare mala pro bonis, qui mala semper pro filiis paratus est sustinere, qui pro filiis mortem non refugit, pericula non declinat? Ideoque te Deus patrem fecit, ideo a te voluit hominem procreari, qui utique quod te de terra fecerat, poterat fecisse quamplurimos: sed egit ut generando scires quanta esset generantis affectio, et in te amorem tui tantum probares auctoris, quantum ipse auctor pignoris tuo pignori conaris impendere. Certe non solum in te quid esset generantis affectio, sentire te Deus voluit, sed in feris, et in pecudibus, et avibus, hoc Deus voluit te videre: quae cum de terra produxerit sola jussione, postea laborem sentire compulit generandi, mutare patrias, loca cubilibus apta conquirere, fetus locorum difficultatibus communire, gemitibus edere, maximis laboribus enutrire, ac se morti, si natos suos capi viderint, non negare. Unde si non hominis, vel ferarum comparatione, pecudum similitudine, exemplis avium, disce quanta sit in paterna charitate sinceritas. Si ergo Deum credis, et confessus es patrem, quidquid jusserit, quidquid in te elegerit, crede tibi satis esse salutiferum, crede satis esse vitale. Matris data discutere non licet, patris monita retractare non convenit; sic licet paterni mandati species tristior, res tamen ipsa salutifera et vitalis. Sic Abraham ubi Deum patrem credidit, mandatorum formas non attendit asperas et acerbas; circumcisionem recipit verecundam (Gen. XVII); et quae coelestis Pater jubet, non discutit, sed judicat gloriosa: parricidium considerat perscelestum; sed quia Deus imperat, totum pietati committit. Hinc Isaac patris super se gladium cum videret, hostiam se esse, cum horrere, cum dolere poterat, est gavisus (Gen. XXII). Hinc Jephte filia patris munus, patris vota, sua morte tota gratulatione persolvit (Jud. XI). Quare ergo jam sciens Deum de patris disputat datis, cum parvulus et innocuus quaerit a patre, non sibi bona et profutura percipit? Sed cur has similitudines Dominus fecerit, perquiramus. Quis, inquit, ex vobis patrem petit panem, numquid lapidem dabit illi? Potuit dicere, numquid zizania, numquid lolium, quod ex vicinitate et similitudine mentitur panem, sed generat angustias? Sed Christus venerat filiis, id est Judaeis, quos genuisse tali clamore querebatur: Filios genui et exaltavi; ipsi autem spreverunt me (Isa. I); venerat ergo filiis, venerat panis de coelo, qui dixit: Ego sum panis qui de coelo descendi (Joan. VI). Sed Judaeis est conversus in lapidem offensionis (Rom. IX), et petram scandali (Isa. VIII), dicente Domino: Ecce pono in Sion lapidem offensionis, et petram scandali (Isa. XXVIII). Quare petram? Quia mordere petram, non panem a patre quaerere gestiebant.
Circumdederunt me, inquit, canes multi (Ps. XXI). Denique posteaquam illi ex hominibus in canes probantur esse conversi, coelestis illis in petram conversus est panis, non dantis vitio, sed accipientis nequitia, qui illos non reficeret, sed necaret; nec in fundamento positus promoverat ad culmen, sed eos qui sui patris tendebant ad necem, in profundam daret et volveret in ruinam. Adjecit aliam similitudinem: Numquid pro pisce serpentem dabit illi? Erat et piscis Christus Jordanis levatus ex alveo, qui carbonibus impositus passionum, post resurrectionem suis, id est discipulis, escam praebuit tunc vitalem; sed Judaeis in serpentem piscis iste commutatur, dicente Domino: Sicut Moyses exaltavit serpentem in eremo, ita exaltari oportet Filium Hominis (Joan. III). Judaei in serpente videbant Christum, quia impius oculus Deum videre non potest, non potest videre pietatem. Dixit et tertiam similitudinem: Numquid si petierit ovum, porriget illi scorpionem? Consuetum est et solemne semper parvulos ovum petere, et parentes ovum pusillis petentibus non negare: sed quia Christus venerat congregare sicut gallina pullos suos (Matth. XXIII), ovum protulit verbi, per quod Ecclesiae germina sancta nutrirentur. Sed quia Judaeus per invidiam effundere magis quam sumere ovum id volebat, reperit ibidem scorpionem, ut juxta Apostolum, Mandatum quod erat illis in vitam, hoc illis esset ad mortem (Rom. VII). In commendationem pietatis tria Dominus protulit, et demonstravit exempla, ut tribus testimoniis, sicut tribus testibus, et pios ad fidem sui amoris animaret, et confutaret impios, non patris, sed suo vitio charitatis gratiam non cepisse.
- SERMO LVI. De symbolo apostolorum.
Sollicitaret me acerbi partus subita et confusa tempestas, et immatura germinum me pullulamenta turbarent, nisi crebro disruptis temporum moris, et rudi latrocinio, et effractis viscerum claustris, repentina vivendi lucra quaererent et raperent nascituri. Hinc est quod homo saepe mensis decimi despiciens terminum, septimo mense angustas primae domus et arctas uteri abjicit et deserit mansiones, ut praeliator novus ante se tempus evicisse gaudeat quam dependat ipse suam temporibus servitutem. Et si hoc humanae licet naturae, naturae coelesti quid obsistere poterit et divinae? Aut quid sanctus Spiritus non potest, si hoc potest caro? Aut quomodo gratia superna non efficit, quod fragilitas obtinet, et implet humana? Nonne sic Paulus acerbo dolore viam nostrae vexavit, et viscera genitricis, ut coelesti turbine, ac tota tempestate Ecclesiae praeveniret tempora parientis, ut subito, et in via nasceretur (Act. IX), qui erat ad fidem viam gentibus praebiturus? Merito se abortivum nuncupat (I Cor. XV), et miratur se fuisse natum, qui novit se nulla conceptus tempora pertulisse. Namque cum adhuc hostis ipse caederet extrinsecus sanctae matris uterum, et in ipso ortu pignora veneranda collideret, repente sanctum mutatur in germen, qui ipsius germinis fuerat ferocissimus persecutor. Eunuchus etiam generatur in via (Act. VIII). Ut quem castraverat humana teneritas ad hominis servitutem, et intra regis aulam invita castitas collocarat, voluntaria castitas, et votiva ad coelestis aulae gloriam, ad aeterni regis promoveret et transferret obsequium. Beatus iste cui datum est ut palatii infulas non amitteret, sed mutaret. Haec dicit ratio, filioli, ut vos quos tristes suscepimus ad matris uterum, laetissimos perducamus uno eodemque momento. Audite fidem, orationem discite. Sed quia, impediente tempore, nec nos vobis possumus aperire mysterium, nec vos nobis potestis solemniter reddere quae traduntur, agite ut et nunc symboli simpliciter verba discatis, et paschali tempore quo plenius haec traduntur, sacramenti ipsius interiora possitis agnoscere. Accipite quod vultis, quod desideratis invadite, quia regnum coelorum vim patitur, et qui vim faciunt diripiunt illud (Matth. XI). Accipite quod vultis; et quod vis potest tollere, gratia largiatur. Ingressus vitae, janua salutis, introitus fidei, singularis, innocens et pura confessio perdocetur, dicente propheta: Intrate portas ejus in confessione. (Psalm. XCIX). Unde idem propheta taliter admonitus, Dei in se loquentis aditum domorum postulat, dicens: Aperite mihi portas justitiae, et ingressus in eas confitebor Domino (Psal. CXVII). Videtis quia non potest confiteri, qui non fuerit ingressus hanc domum salutis et fidei, in quam sicut intromittit confessio, ita negatio de ea indubitanter excludit. Sed quomodo confitendum sit audiamus. Corde, inquit Apostolus, creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X). Et quid crederetur ostendit. Si credis, inquit, Dominum Jesum in corde tuo, et ore confessus fueris, salvus eris. Corde creditur ad justitiam, ore confessio fit ad salutem. Magnum, filioli, per hoc fidei nostrae videmus esse compendium, quando inter cor et linguam totum salutis humanae versatur et geritur sacramentum. Habes homo unde credere debeas, corde creditur ad justitiam; habes unde debeas confiteri, ore confessio fit ad salutem. Et quid dicam? Totum in se habet homo, qui se habet; ipse autem se habet, qui Deum habet; Deum vero habet, qui eum suum credit, et confitetur auctorem. Signate vos. Fides quae capitur auditu, corde creditur, ore promitur ad salutem, in secreto mentis est collocanda: et ipsis est nostri pectoris committenda vitalibus, ne dum chartis, et atramento describitur incaute, non reservetur credulis ad vitam, sed prodatur perfidis ad ruinam. In te, homo, custodire debes, quod tibi extra te positum poterit deperire.
- SERMO LVII. In symbolum apostolorum.
Beatus Isaias, evangelista non minus quam Propheta, immunda labia se habere et in medio populi habentis labia immunda se habitare deplorat, dicens: O miser ego, quoniam compunctus sum, quia cum sim homo, et immunda labia habeam, in medio quoque populi habentis labia immunda ego habitem, regem Dominum Sabaoth vidi oculis meis (Isai. VI). Super humano percellitur hic dolore, quia quod de Deo sentit et videt, loqui non valet, annuntiare non potest, non potest confiteri. Quantum caro angusta est, animo suo arcta sunt labia tantum, lingua tantum brevis est suae mentis interpres. In carne ignis anhelat inclusus, vaporat venas, inflammat viscera, exaestuat in medullis, totaque hominis interna semper incendit, quia quod mentis contemplatur affectu, ore depromere, effundere labiis, lingua distinguere, et in totum non sufficit evaporare sermonem. Hinc est quod Isaias, ubi vidit regem coeli, hoc est Christum, ipsumque esse Dominum Sabaoth, clara visione conspexit, sua suique populi labia immunda deflevit; quia sicut illustrat corda, purgat ora, labia emundat Christi confessa divinitas, ita Christi polluit negata majestas. Sed quid iste profecerit prophetae gemitus audiamus. Et missus est, inquit, ad me unus de seraphim, qui in manu habebat carbonem, quem forcipe tulerat de altari, et tetigit os meum, dicens: Ecce hoc tetigit labia tua, et abstulit iniquitates, et peccata circumpurgavit. Non est hujus temporis dicere cur unus mittitur, et quis sit iste qui mittitur, et quantus est qui carbonem superni ignis sic manu gestat intrepidus, immo sic suo temperat attactu, ut prophetae purget labia, non perurat; sed nunc nos etiam toto cordis compungamur affectu, nosque in hac miseria carnis miseros esse fateamur, immunda quoque labia nos habere piis gemitibus defleamus, ut unus iste de seraphim legis gratiae forcipe, acceptum de superno altari nobis ignitum fidei deferat sacramentum, talique moderamine nostrorum tangat ora labiorum, ut iniquitates auferat, peccata depurget, et ora nostra sic in flammam plenae confessionis accendat, ut sit ista salutis adustio, non doloris. Petamus etiam, ut ad corda usque nostra perveniat calor iste carbonis, ut de tanta suavitate mysterii, non solum labiis gustum, sed ipsis totam satietatem sensibus et mente capiamus; et sicut Isaias post emundationem labiorum ineffabilem partum Virginis est locutus, dicens: Ecce Virgo in utero accipiet, et pariet filium (Isai. VII), sic nos passionis sacramentum et resurrectionis referamus gloriam: Credo in Deum Patrem omnipotentem. In Deum vos hodie merito confitemini credidisse, quando deos deasque sexu dispares, numero confusos, turba populares, viles genere, fama turpes, impietate maximos, primos scelere, crimine singulares, ipsis etiam sepulcrorum suorum vultibus accusatos, laetamini vos fugisse; quia miseriae, doloris et infelicitatis est tantos et tales habuisse servulos, quantos vos et quales dominos hactenus pertulistis. Sed ad unum vivum, verum, solum, sed non solitarium Deum vos pervenisse gaudete, dicendo: Credo in Deum Patrem. Jam confiteatur Filium, qui nominat Patrem: quia qui vocari Pater, Pater dici voluit, habere se Filium clementer ostendit, quem non accepit ex tempore, non genuit in tempore, non suscepit ad tempus. Divinitas nec initium capit, nec recipit finem, nec admittit posterum, quae non agnoscit occasum. Deus Filium non doloribus parturit, sed virtutibus esse manifestat; nec praeter se facit quod ex se est, sed generat; dumque in se est, aperit et revelat. De Patre processit Filius, non recessit; nec successurus patri prodivit ex Patre, sed prodivit mansurus semper in Patre. Audi Joannem dicentem: Hoc erat in principio (Joan. I). Et alibi: Quod fuit ab initio (I Joan. I). Quod erat utique non accessit; quod fuit, apparet utique non coepisse. Ego sum, inquit, primus, et ego novissimus (Isa. XLIV). Qui primus est, non est iste post alterum; qui novissimus, post se alterum non relinquit; sed ista cum dicit, non excludit Patrem, sed in se et Patre universa concludit. Sed ad ea, quae sequuntur accedamus: Et in Christum Jesum Filium ejus unicum Dominum nostrum. Sicut reges triumphorum suorum titulis nuncupantur, et subjectarum gentium nominibus conquirunt numerosissima cognomenta; ita Christus bonorum suorum titulis nuncupatur: a chrismate enim vocatus est Christus, qui divinitatis unguentum aridis jam mortalium membris pius medicator infudit; et ut a chrismate Christus, sic Jesus vocatus est a salute, qui ob hoc nos divino infudit unguento, ut aegris certam salutem, perditis perpetuam redderet sanitatem. Et in Christum Jesum Filium ejus unicum. Quia etsi sunt multi filii per gratiam, iste unus et singularis est per naturam. Dominum nostrum. Qui nos de tantorum, tam crudelium, tam turpium liberatos servitio dominorum, ut non ad conditionem pristinam vindicet, sed ut ad perpetuam libertatem manumittat, inquirit. Qui natus est de Spiritu sancto. Ita et taliter tibi nascitur Christus, donec tibi homo nascendi ordinem mutet, ut sit tibi novus ortus in vita, cui vetustus semper in morte manebat occasus. Qui natus est de Spiritu sancto ex Maria virgine. Ubi spiritus generat, virgo parturit, totum divinum geritur, nil humanum; nec ullus infirmitati locus est, ubi virtus est sociata virtuti. Soporatus est Adam, ut de viro virgo sumeretur (Gen. II); nunc stupuit Virgo, ut vir repararetur ex Virgine (Luc. I). Quid sibi de tanto, de tali partu natura poterit vindicare, ubi dum videt novari ordinem suum, tota sua conspicit jura mutari, venisse in suam sobolem suum sentit et miratur auctorem? Videatur hoc perfidis vile, magnum est credentibus sacramentum. Qui sub Pontio Pilato crucifixus est et sepultus. Audis judicis nomen, ut tempus etiam passionis agnoscas; audis crucifixum, ut nobis salutem perditam per quod perierat reparatam esse agnoscas, et ibi videas pendere credentium vitam, ubi mors pependerat perfidorum. Audis sepultum, ne mors putetur illusa. Hoc est divinae virtutis insigne, cum mors morte moritur, auctor mortis proprio mucrone truncatur, praedo capitur sua praeda, infernus vita dirumpitur deglutita. Tertia die resurrexit a mortuis. Tres dies sepulturae suae tribus impendit Christus habitationibus profuturus, inferis, terrae, coelo; instauraturus quae in coelo sunt, et quae sunt reparaturus in terra, et quae apud inferos redempturus, simul ut Trinitatis gratiam tridui sacramento datam panderet hominibus ad salutem. Ascendit in coelos. Ascendit, non ut se referret in coelum, qui semper mansit in coelo, sed ut te perferret, quem taliter vinctum absolvit et subtraxit inferno. Intellige unde, ubi, homo, per Deum sis levatus, ut esses in coelestibus stabilis, qui eras lubricus, ac semper nutabundus in terra. Sedet ad dexteram Patris. Sed suis Pater nil habet a sinistris. Confessio nostra non divini consessus loca, sed virtutis assignat indicia: Deus loca nescit, Divinitas recipit nil sinistrum. Inde venturus est judicare vivos et mortuos. Esto vivos, mortuos quemadmodum poterit judicare? Sed illi vivunt, qui nobis mortui computantur. Ergo resurrecturos eos confitemini ad judicium, quos infidelitas existimat deperiisse; ut qui mortui fuerint, et qui reperientur vivi, pariter suorum reddant actuum vitaeque rationem. Credo in Spiritum sanctum. Postquam susceptae carnis confessus es sacramentum, oportet te deitatem spiritus confiteri, ut Trinitatis unitas aequa, Patris, Filii, sancti Spiritus per omnia, et in omnibus, virtutis integram fidei in nostra confessione custodiat et teneat veritatem. Sanctam Ecclesiam catholicam. Quia neque a capite membra, neque sponsa separatur a sponso: sed tum tali conjunctione spiritus fit unus, fit omnia, et in omnibus Deus. Ergo ipse in Deum credit, qui in Deum sanctam Ecclesiam confitetur. Et remissionem peccatorum. Ipsi sibi donat veniam, qui sibi peccata per Christum remitti posse confidit. Carnis resurrectionem. Bene credis, si te per Deum credis resurgere ex morte posse, cui resurgunt semper elementa: sic tempus ex tempore, sic ex nocte dies, sic de sepultura sua semina. Nec tu perire poteris, cum illa reviviscant: nec difficile est Deo facere de te sene quod tu facis semper ipse de semine. Vitam aeternam. Haec fides, hoc sacramentum non est, committendum chartis, non scribendum litteris, quia chartae et litterae magis cauta quam gratiam proloquuntur; ubi vero Dei gratia, donatio divina consistit, ad pactum fides, altitudo cordis sufficit ad secretum: ut hoc salutis symbolum, hoc vitae pactum, divinus arbiter noverit, testis falsus ignoret. Signate vos. Ipse autem Dominus Deus noster sensus vestros, corda vestra custodiat; et in his quae praecepit vobis, ipse vobis fautor assistat.
- SERMO LVIII. In idem.
Qui fidem quaerit, rationem non quaerit; qui divina postulat, seponit humana; qui Deo genitore nascitur, transcendit naturam, et tempori nil debet, qui temporis meretur auctorem. Ecce pia fidei germina videmus ante nasci vos velle quam concipi, ante percipere coeli regnum quam ventris angustias sustinere; sic tendere ad patris gaudia, ut matris transeatis languores; nec putatis abortivum, quod maturum creditis esse per Christum. Sic Paulus apostolus per fidem maturus nascitur, qui se abortivum clamat esse per tempus (I Cor. XV). Accipite ergo fidem sola fide; nec quaeratis aperiri vobis ipsius fidei rationem, quam vos ne requireretis intra fidem vestra festinatione clausistis. Ad fidem vos, Filii, hodie fides vestri auctoris invitat, qui promissionis suae ante fidem implet quam fidem vestrae percipiat sponsionis; et hoc restituit rebus humanis, ut olim verbo promiserat per prophetam. Dilata, inquit, os tuum et adimplebo illud (Psalm. LXXX). Hoc est, tu dilata in confessione, et ego illud ipsius confessionis replebo sacramento, et mystico sermone ditabo, et replebo illud toto eloquio coelestis arcani. Et revera, Filii, quidquid audientis, quidquid respondentis obedientia profitetur, hoc donantis et docentis Dei redundat ad gratiam. Accepturi ergo symbolum, hoc est, pactum vitae, salutis placitum, et inter vos et Deum fidei insolubile vinculum pectora parate, non chartam; sensum acuite, non calamum; et audita non atramento, sed spiritu ministrante describite: quia committi non potest caducis et corruptibilibus instrumentis aeternum et coeleste secretum, sed in ipsa arca animae, in ipsa bibliotheca interni spiritus est locandum; ne profanus arbiter, ne improbus quod dilaceret discussor inveniat, et fiat ad contemnentis et ignorantis ruinam, quod confitentis et credentis donatum est ad salutem. Sed dicenti tibi prophetae: Dilata os tuum et adimplebo illud (Psalm. LXXX), tu respondere possis: In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi (Psalm. CXVIII). Credo in Deum Patrem omnipotentem. Qui confessus est Patrem, confitetur et Filium, quia sine Filio Pater dici non potest; et quia Deo augeri, Deo addi nil potest. Semper fuit Filius, quia fuit semper et Pater; nescit inchoari Filius, quia deficere Pater nescit; nec crescit Genitus, ubi Genitor non senescit: aeterna et coaeterna Patris et Filii substantia non gradibus humanis, sed divinis est aestimanda virtutibus. In Christum Jesum Filium ejus unicum, Dominum nostrum. Christum unctum accipe non communi oleo, sed sancto, quo natus est Spiritu. Qui natus est de Spiritu sancto. Tali nativitate consecrata est in Deo humanitas, non tali dignatione minorata est in homine deitas. Qui natus est de Spiritu sancto ex Maria virgine. Virginitas Deum credidit, quia non nisi per Deum ipsa virgo esse potuit et mater. Qui sub Pontio Pilato crucifixus est, et sepultus. Judicem indicat ut tempus designet; crucifixum memorat, ut passionis conferat qualitatem: et inde fides argumentum divinae virtutis et verae resurrectionis colligat, unde impietas materiam contumeliae et occasionem praesumpsit erroris. Crucifixus in cruce, in edito coram omnibus inimicis, et tota crudelitate spectantibus, et tota acerbitate observantibus, mortem suscepit. Sepulturam patitur, ne mortem non adiisse ut vinceret, sed simulasse ut eluderet, ab impiis jactaretur. Sepultus, tertia die resurrexit. Et si in passione nostrae se carnis veram probavit habuisse substantiam, per trium dierum figuram totam Trinitatis resurgit in gloriam. Ascendit in coelos. Ascendit nos perferens, non se referens, qui numquam recessit e coelo. Sedet ad dexteram Patris. Ordo ibi divinus est, non humanus; sic a dextris sedet Filius, ut Pater non sedeat a sinistris: unica et singularis est divina consessio, ubi superna virtus recipit nil sinistrum. Inde venturus est judicare vivos et mortuos. Desinant homines, desinant haeretici judicare judicem suum; sperent veniam, ne incurrant de tali praesumptione sententiam. Credo in Spiritum sanctum. Nunc perfecta est tua in Trinitate confessio, quando Spiritum sanctum unius cum Patre et Filio substantiae fideli voce confessus es. Et sanctam Ecclesiam. Quia sic conjuncta Christo est, ut totam divinitatis transferatur in gloriam. Remissionem peccatorum. Acquire tibi tua fide veniam: quia satis sibi inimicus est, qui hoc sibi dari non credit, quod tota benignitate largissimus promittit indultor. Carnis resurrectionem. Crede carnis resurrectionem: quia qui hoc non credit, fidem non habet in praedictis, dicente Apostolo: Si mortui non resurgunt, neque Christus resurrexit (I Cor. XV). Quos judicabit quibus regnabit Deus, si vitae, si judicio resurrectio non reddiderit quos saeculo mors ademit? Vitam aeternam. Manifestum est, quia vita aeterna ipsa morte moriente succedit.
- SERMO LIX. In idem.
Audistis vocem Patris, vocem vocantis audistis: Venite, filii, venite, venite, quia venit tempus fidei, credulitatis dies, confessionis hora. Venite, petitores fidei, afferte sincerum pectus, cor mundum, puram vocem, ut quod per nos sermo salutaris insinuat, vos sancto capiatis auditu. Fides ex auditu, auditus ex verbo constat. Placitum fidei, pactum gratiae, salutis symbolum tota simplicitate sensus audite, quatenus illud confessionis tempore et audire possitis et reddere: quia istud reddere est habere; divinum munus qui reddiderit, non amittit. Daturus legem Deus, jussit ut populi lavarent vestes, lavarent corpora sua, totosque se ab omni carnis contagione mundarent, quia appropinquare Deo homo non potest faece corporali, mundano squalore pollutus. Lex illa, quae gratiae umbram tenuit et figuram, purificationem merito quaerit tantam, tantam merito exigit puritatem. Audituris Divinitatis sacramentum totum, quanta mentis, quanta corporis opus est puritate? Mundemus ergo corda, purificemus corpora, aperiamus oculos, reseremus sensum, animae januas patefaciamus totas, ut symbolum quod est fidei pactum, audire, capere, tenere, et in ipso cordis nostri secreto semper servare possimus. Credo in Deum Patrem omnipotentem. Credimus in Deum, si negamus deos, si renuntiamus idolis, si diabolum et ejus angelos abnegamus. Audi, inquit, Israel, Dominus Deus tuus unus est (Deut. VI; Marc. XII). Et iterum: Non erunt tibi dii alii absque me (Exod. XX). Habebit ergo Deum verum, unum Deum, qui Deum alterum non habebit. Credimus in Deum, et eumdem confitemur Patrem, ut eumdem semper habuisse Filium nos credamus: habuisse autem Filium, non conceptum, non inchoatum, non separatum partu, non auctum tempore, non minoratum gradu, non aetatibus immutatum, sed intra aeternum Genitorem germen permanens in aeternum. Ego, inquit, in Patre et Pater in me est (Joan. XIV). Audivimus Patrem, credamus Filium virtute divina, ordine non humano, arcano Dei, non ratione mundana, non lege saeculi, sed potentia superna. Quod scire licet, discutere non licet; credere convenit, non convenit perscrutari: nam ob hoc omnipotentem Deum diximus, ut Deo impossibile nil putemus. Et in Jesum Christum Filium ejus unicum, Dominum nostrum. Ab unctione Christus, Jesus vocatus est a salute: quia et unctio, quae per reges, prophetas et sacerdotes olim cucurrerat in figuram, in hunc regem regum, sacerdotem sacerdotum, prophetarum prophetam, tota se plenitudine Spiritus divinitatis effudit; ut regnum et sacerdotium, quod per alios praemiserat temporaliter, in auctorem ipsum refunderet et redderet sempiternum. Et Jesus quidem, id est, salvator, recte dicitur salus, quia et dedit rebus esse, et idem pereuntibus dat salutem. Filium ejus unicum. In se est unicus Filius, qui quod aliis per suam gratiam donat, ipse sibi unicam possidet per naturam. Dominum nostrum. Sicut supra diximus, Dominus Deus: Deus unus constat in Christo: quia quidquid est, et deitate et humanitate Deus unus est. Desiit in Christo substantiarum diversitas, ubi caro coepit esse quod spiritus, quod Homo Deus, quod nostri corporis et deitatis una majestas. Qui natus est de Spiritu sancto, ex Maria Virgine. Quid terrenum nascitur, ubi auctore spiritu virgo vocatur in partu? quis non divinum credat, quando quae peperit nil sensit humanum? Deum mulier virgineo portabat in templo: hinc est, quod et acquisivit honorem matris, virginitatis gloriam non amisit. Qui sub Pontio Pilato crucifixus est et sepultus. Nomen judicis dicimus, ut passionis tempus, ut rei gestae veritas sic patescat. Crucifixus est. Ut quia per lignum mors venerat, rediret vita per lignum. Et sepultus. Ut officia tota mortis impleret, ut mors morte moreretur, ut ex illius semine corporis, omnis humanorum corporum satio vitalem surgeret et levaretur in messem. Tertia die resurrexit a mortuis. Ut tribus in diebus Trinitatis beneficium panderetur, ut per triduanum tempus humana trium temporum generatio salvaretur, id est, ante legem, in lege et in gratia. Ascendit in coelos. Non ut petens, sed ut repetens coelos. Nemo ascendit in coelum, inquit, nisi qui de coelo descendit (Joan. III). Sedet ad dexteram Patris. Sed Patrem non habet ad sinistram. Divinitatis consessus recipit nil sinistrum. Sedet ad dexteram Patris, ut patris deitate una. Sedet ad dexteram, ne sit minor gradu, posterior ordine, sed Patri divinitate una, aequa potestate conregnet: Ego, inquit, et Pater unum sumus (Joan. X). Inde venturus est judicare vivos et mortuos. Si credimus venturum judicem, innocentes judici nos praeparemus: judicem negat esse, qui advenire non credit: judicandum se satis iste diffidit, qui male vivit. Judicat vivos, judicat et mortuos, quos utique judicaturus exsuscitat. Credo in Spiritum sanctum. Hucusque Dominicae nativitatis, passionis, resurrectionis, ascensionis, adventus mysterium confitentes, ad confessionem sancti Spiritus jam venimus: ut sicut in Patrem, et Filium, in sanctum Spiritum sic credatur, ut unam in Trinitate deitatem, virtutem, gloriam praedicemus. Et sanctam Ecclesiam. Credimus et Ecclesiam, quam Christi receptam, confirmatam credimus, et confitemur in gloriam. Remissionem peccatorum. In novum hominem nasciturus, antiqui reatus, peccati veteris quid habebit? qui praeterita sibi remissa non credit debita, dubitat percipere se futura. Carnis resurrectionem. Crede, homo, de morte resurgere te posse, quia antequam viveres nil fuisti: aut quare dubitas quod resurgas, cum tibi totum quod in rebus est quotidie sic resurgat? Sol occidit, et resurgit: dies sepelitur et redit: menses, anni, tempora, fructus, semina, cum transeunt ipsa moriuntur, cum redeunt sua ipsa morte reviviscunt, et ut resurrecturum te jugi et vernaculo instruaris exemplo, quoties dormis et vigilas, toties moreris et resurgis. Vitam aeternam. Amen. Necesse est ut qui resurgit vivat in aeternum, quia si in aeternum non viveret, non vitae resurgeret, sed morti. Signate vos. Hoc spei pactum, hoc salutis placitum, hoc vitae symbolum, hanc fidei cautionem mens teneat, conservet memoria, ne divinitatis pretiosum munus depretiet charta vilis, ne mysterium lucis atrum tenebret atramentum, ne secretum Dei habeat indignus et profanus auditor. Si mihi silentium semper vestra charitas sic praeberet, ad omnes tractatus mei sermonis vester perveniret auditus: sed Deus noster et mihi fiduciam dicendi, et vobis audiendi desiderium donare dignetur.