 3 |
Sermones 5  |
XXX recensere
- SERMO XXX. De eisdem.
Hodierna evangelica lectio Matthaeum publicanum sic in apostolum commutavit, ut qui erat fraudator pecuniae fieret gratiae distributor, et de impietatis schola ad pietatis magisterium perveniret; fieretque doctor misericordiae, qui avaritiae fuerat institutor. Dum transiret Jesus, vidit hominem sedentem in telonio, Matthaeum nomine (Matth. IX). Cum transiret inde Jesus, bene transiret inde: transibat Judaeam, ut veniret ad gentes; praeteribat Synagogam, ut Ecclesia permaneret; praetergrediebatur carnis patriam, ut deitatis suae remearet ad sedem. In Christo, fratres, transitoria est carnis injuria, in quo divinitatis honor est sempiternus. Dum transiret inde, vidit hominem. Vidit plus divinis oculis quam humanis. Vidit hominem, ut peccata hominis non videret. Vidit opus suum, ut despiceret opera peccatorum. Vidit illum Deus, ut ille videret Deum. Vidit illum Christus, ut ille pecuniae latebras amplius non videret. Vidit illum christus sedentem, quia pressus cupiditatis pondere, surgere non valebat. Fratres, deterius sedebat in telonio publicanus iste, quam paralyticus, de quo ante diximus, jacebat in lecto. Quia ille carnis patiebatur paralysim, iste mentis; in illo fuerat compago turbata membrorum, in isto totus ordo fuerat sensuum dissipatus; ille jacebat captus carne, sedebat corpore et animo iste captivus; ille doloribus succumbebat invitus, iste vitiis voluntarius serviebat; iste sibi innocens avaritiae videbatur in crimine, ille se cognoscebat inter vulnera peccatorem; iste lucrorum cumulabat peccata, ille dolorum gemitibus peccata delebat. Merito igitur paralytico dicitur, Confide, fili, dimittuntur tibi peccata tua ( Matth. IX), quia compensarat delicta doloribus; publicano autem dicitur: Veni, sequere me. Hoc est, ut sequendo me repares quod consequendo pecuniam perdidisti. Sed dicit aliquis: Quare Publicanus, qui major videtur in crimine, major habetur in munere? Nam mox apostolatus certa praeditus dignitate, non solum ipse accepit, sed aliis indulgentiam tribuit peccatorum: totum orbem splendore evangelicae praedicationis irradiat, et paralyticus sola dignus venia vix habetur. Vis nosse quare plus consecutus sit Publicanus? Quia juxta Apostolum, ubi abundavit peccatum, superabundavit et gratia (Rom. V). Scimus ut Publicanus gentilis populi typum teneat, paralyticus Judaici populi sit figura, qui hodieque malae valetudinis tenetur in lecto, ut nisi portatus fuerit fide gentium, oblatus Christo miseratione sanctorum, Christiani populi credulitate salvatus, ad domum fidei, ad domum patriae non potest pervenire. Et discumbente eo in domo, ecce veniebant, inquit, multi publicani et peccatores, et discumbebant cum eo et discipulis ejus. Videntes autem Pharisaei dicebant discipulis ejus, Quare cum publicanis et peccatoribus magister vester manducat? Arguitur Deus, quia inclinat se homini, quare conjacet peccatori, quare esurit poenitentiam, quare sitit reditum peccatorum, quare acceptat misericordiae fercula, quare sumit poculum pietatis. Fratres, venit ad prandium Christus, venit ad convivium Vita, ut faceret secum convivere morituros; jacuit Resurrectio, ut de sepulcris surgerent qui jacebant; decubuit indulgentia, ut peccatores levaret ad veniam; venit ad humanitatem divinitas, ut ad divinitatem veniret humanitas; venit judex ad reorum prandium, ut humanitas praeveniret reatus sententiam; venit ad languentes medicus, ut reficeret convescendo defessos; inclinavit pastor bonus humeros suos, ut ovem perditam salutares reportaret ad caulas. Sed hoc Pharisaeus detestatur et arguit, qui prandium Dominicum putat non virtutis esse, sed ventris; non spiritus, sed carnis; non divinae bonitatis, sed voluptatis humanae; terreni luxus, non gratiae coelestis. Sic, sic se videt, qui Deum non videt. Quis arguit medicum jacentibus conjacentem, nisi humanae salutis inimicus? quis pastorem subnixum lasso pecori reprehendit, nisi qui lucrosi gregis amorem nescit? quis judicem de pietate judicat, nisi ille qui fuerit desperatus? quis communionem Dei, nisi sacrilegus, spernit? indulgentiam quis, nisi crudelis horrescit? Quare magister vester cum Publicanis et peccatoribus manducat? Et quis est peccator, nisi qui se peccatorem negat? Magis ipse peccator est, et, ut verius dicam, ipse jam peccatum est, qui se jam non intelligit peccatorem. Et quis injustus, nisi qui se judicat justum? Legisti, Pharisaee, quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens (Ps. CXLII). Quamdiu sumus in mortali corpore, et fragilitas dominatur in nobis; et si actu peccata vincimus, vincere peccata cogitationum non possumus, et injustitias fugere: qui si corpore possumus evitare, et si conscientiam malam devincere valemus, culpas negligentiae, ignorantiae peccata quemadmodum possumus abolere? Pharisaee, confitere peccatum, ut Christi venire possis ad mensam, ut sit tibi panis Christus et panis ipse frangatur in tuorum veniam peccatorum, ut fiat tibi poculum Christus, qui in tuorum delictorum remissionem funditur. Pharisaee, prande cum peccatoribus, ut possis prandere cum Christo; agnosce te peccatorem, ut tecum prandeat Christus; intra cum peccatoribus convivium Domini tui, ut possis non esse peccator; intra domum misericordiae cum Christi venia, ne cum tua justitia extra domum misericordiae puniaris exclusus: agnosce Christum, audi Christum, audi Dominum tuum, audi coelestem medicum, calumnias tuas peremptorie confutantem. Non est opus sanis medicus, sed male habentibus. Si vis curam, agnosce languorem. Non veni vocare justos, sed peccatores. Si cupis misericordiam, confitere peccatum. Euntes, inquit, discite quid est, Misericordiam volo, et non sacrificium (Ose. VI). Christus misericordiam vult, et non sacrificium; aut quod sacrificium quaeret, qui ut te quaereret sacrificium factus est ipse? Non veni vocare justos, sed peccatores. Non repulit justos, sed quia sine Christo innocens non habetur in terris. Non veni vocare justos, sed peccatores. Sic dicendo non repulit justos, sed quia omnes reperit peccatores. Audi Psalmistam. Dominus de coelo prospexit super filios hominum, ut videat si est intelligens aut requirens Deum. Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt; non est qui faciat bonum, non est usque ad unum (Psalm. XIII). Fratres simus, simus peccatores confessione nostra, ut Christi venia non simus peccatores.
- SERMO XXXI. De Pharisaeorum et discipulorum Joannis jejunio.
Bonitas virtutum mater, malitia origo vitiorum; virtutes comitatur gloria, inhaeret vitiis cognata confusio; sicut vitia teguntur dolis, ita illustrantur libertate virtutes. Hinc est quod Christus virtutum lux, agebat libere, loquebatur pure, praestabat ut Deus, patiebatur ut parens, ut dominus arguebat: Judaei vero viperinum germen, genitricis mors, genitoris occisio, dum perimunt Christum Synagogae matris uterum diruperunt. Vere sicut scriptum est: Progenies viperarum (Matth. III) submittebant capita, adulabantur lingua, vulnera dabant dolis, blasphemiis venena fundebant: et quasi non sufficeret ad odium contemptus, despectus ad injuriam, sic Christum per sequebantur insidiis, tentabant dolis, interrogatione pulsabant, appetebant contumeliis, et tota cupidi simulatione vallabant. Objiciebant curandos sabbato, ut si non curasset, fieret de impossibilitate contemptus; de lege manaret calumnia si curasset. Interrogabant in qua potestate faceret sua jussione virtutes (Luc. XX), ut si dixisset, deitatis, invidiam commoverent; si tacuisset, artis magicae crimen inferrent. Dicebant enim in Beelzebub principe daemoniorum ejicit daemonia (Matth. XII): et, sicut hodie lectum est, apud discipulos in magistrum notam de Publicanorum convivio componebant. Apud magistrum discipulos jejunii nescios gulae deditos accusabant; sed discipulis de magistro, magistro de discipulis odiorum causas, discordiae semina livore jactabant. Accesserunt, inquit, discipuli Joannis, dicentes: Quare nos et Pharisaei jejunamus frequenter, discipuli autem tui non jejunant (Matth. IX)? Et cum discipulis Joannis quae societas Pharisaeis? nisi quia junxerat invidia, quos disjunxerat disciplina. Hic jam sua perdit jura zelus, junxit disjungere consuetus. Judaei postponi Moysen Domino non ferebant, discipuli Joannis Christum nolebant Joanni ullatenus anteferri: sic in Christum fremebant utrique livore communi. Quare nos et Pharisaei jejunamus frequenter, discipuli autem tui non jejunant? Quare? quia penes vos est de lege, non de voluntate, jejunium; jejunium non jejunantem respicit, sed lubentem. Et quis vobis jejunii fructus est, qui jejunium jejunatis invitum? Jejunium est singulare sanctitatis aratrum, colit corda, eradicat crimina, evellit delicta, vitia subruit, charitatem serit, copiam nutrit, parat innocentiae messem. Discipuli ergo Christi in tota sanctitatis segete constituti, et virtutum manipulos colligentes, habentes panem jam novi fructus, inveterata non possunt jejunia jejunare. Quae jactantur verbis, pallore proponuntur, venditantur defectu, placent humanis oculis, non divinis. Quare nos et Pharisaei jejunamus frequenter, discipuli autem tui non jejunant? Respondit Dominus: Numquid possunt filii sponsi jejunare, quamdiu cum illis est sponsus? Quid est hoc? Interrogatus Joannes sponsum esse sic testatus est Christum: Qui habet sponsam sponsus est; amicus autem sponsi, qui stat et audit cum gaudio, gaudet propter vocem sponsi (Joan. III). Convenienter ergo discipulis Joannes magistri sui voce respondit, ut vel illi crederent et non cogerent tempora sponsi laeta tristis intrare jejunii: quia qui quaerit sponsam jejunia seponit, relinquit austera, totum se dat gaudiis, epuiis indulget, totus blandus, totus amabilis, totus festivus incedit, et facit totum quod sponsae tenera requirit affectio. Christus ergo qui tunc Ecclesiam desponsabat, indulgebat se mensis, convivantibus se non negabat, humanum, comem, blandum se pia charitate reddebat, donec divinis humana conjungeret, et faceret de terrena societate coeleste consortium. Adjecit Dominus dicens: Nemo immittit commissuram panni rudis in vestimentum vetus, tollit enim plenitudinem ejus a vestimento, et pejor scissura fit. Antiquae legis supellectilem dicit Judaicis studiis attritam, corruptis sensibus, sectis scissam, impuris actibus obsoletam. Pannum rudem Evangelii nuncupat indumentum. Sed audi pannum non scissurae partem, sed principium texturae. Tunc enim primum regalis indumenti tela de Christi vellere texebatur, de vellere quod dabat Agnus. Agnus Dei qui tollit peccata mundi (Joan. I). Texebatur autem regium vestimentum, quod in purpureum fulgorem cruor tingeret passionis. Merito ergo Christus hunc pannum rudem Judaicae vetustati prohibebat immitti, ne pejor scissura fieret, si Judaicam vetustatem novitas scinderet Christiana. Et geminat exemplum, dicens: Neque mittunt vinum novum in utres veteres, alioquin rumpunt utres; et vinum effunditur, et utres pereunt; sed vinum novum mittunt in utres novos, et ambo conservantur. Utres veteres Judaeos vocat; novos utres nuncupat Christianos: quia sicut utres pellium ab omni squalore purgantur, et pigmentis liniuntur odoratis, ut saporem vini possint inviolabilem custodire, ita jejuniis corpora humana ab omni carnalium delictorum squalore purgantur, et fiunt utres divinis torcularibus apti, ut de prelo crucis accipiant vinum novum, et incorruptam novitatem conservent. Sed hoc sicut accipiunt Christiani; ita Judaei, nisi Christiani fuerint, non habebunt: qui corrupti vitiis et inveterati malis, vinum novum quod est Evangelii verbum, sic acceperint ut rumpantur et fundant. Agnoscendum est ergo quia Christus per exempla haec non discipulos suos noluit jejunare, sed noluit jejunium verum fraudulento miscere jejunio.
- SERMO XXXII. De eo qui habebat manum aridam.
Omnia signorum Christi opera stupenda virtutum, non humanitus, neque casu, sed divina procuratione credenda sunt evenisse, sicut hodie nobis evangelicum demonstravit eloquium. Et intravit, inquit, Jesus in synagogam, et erat ibi homo habens manum aridam (Marc. III). Christus quidem ingreditur synagogam, sed Judaeus nec recipit intrantem, nec agnoscit praesentem, nec operantem caecatus intelligit. Cernite quam nihil sit praesentia corporalis, ubi fuerit mentis miseranda separatio; sicut contra nihil efficit absentia corporalis, ubi corda fuerint sociata per fidem. Et erat ibi homo, habens manum aridam. In hoc homine omnium hominum imago figuratur, in hoc geritur cura cunctorum, in hoc universorum sanitas diu exspectata reparatur. Aruerat enim manus hominis magis stupore fidei quam siccitate nervorum, et plus culpa conscientiae quam debilitate carnali. Antiqua nimis ista erat, et quae in ipso mundi principio contigerat aegritudo, nec arte hominis aut beneficio poterat haec curari; quae justa Dei fuerat indignatione contracta, tetigerat vetita, inconcessa praesumpserat, cum se ad arborem sciendi bonum, malumque porrexerat (Gen. III), auctore indigebat, non qui malagma imponeret, sed qui posset illatam relaxare sententiam, et ignoscendo resolvere quod religaverat indignando. In hoc homine nostrae tantum geritur umbra sanitatis, perfecta autem salus nobis reservatur in Christo, quia tunc ariditas nostrae manus miserando dissolvitur, cum cruore perfunditur Dominicae passionis, cum illo vitali ligno crucis extenditur, cum carpit fructuosam de dolore virtutem, cum totam arborem salutis amplectitur, cum clavis Domini corpus affigitur, quo numquam ad arborem concupiscentiae, et aridae redeat voluntatis. Observabant, inquit, pharisaei si sabbatis curaret, ut accusarent eum. Ad infamiam judicis et nequitiam cognitoris, quaeritur de cura crimen, de pietate accusatio, reatus de virtute, de salute supplicium. Sed mirum non est: semper offendunt bona malos, pia impios, sancta profanos; aut quando non lascivus disciplinam, virtutem vitiosus, innocentiam criminosus accusat? Observabant solliciti sacerdotes sabbatis, non si peccaret, sed si curaret, ut accusarent eum. Amatores criminum invigilant, insidiantur in accusatione virtutum, quasi contra salutem, non pro salute sabbatum sit provisum. Si sabbatis curaret; observant: tali legis interprete, non dico laborat nimis, sed funditus et exspirat aegrotus. Sabbatum non impie curam denegavit infirmis, sed tota pietate aliquoties quietem praestitit fessis nimio labore mortalibus. Et ait homini habenti manum aridam: Surge in medium, professor debilitatis propriae, supernae pietatis exactor, testis divinae virtutis, Judaicae incredulitatis assertor. Surge in medium, ut quos non compungit virtus tanta signorum, quos non opera tantae salutis inclinant, vel debilitatis tantae miseratio constringat et mitiget. Tunc dicit eis, licet sabbatis benefacere an male; animam salvam facere, an perdere? Hoc dicendo, bonitatem commendat operis sui, et illorum malitiae conceptae conscientiam accusat: quia cum ille hominem salvum facere corpore animoque gestiret, illi eum accusandi studio perdere moliuntur, qui et patiebantur eum sabbatis curare; insidiantes animo utrum curaret, ut cum curasset, sensus sui malignitate damnarentur, et essent tali patientia quam ipsa malitia nequiores, et plus furentes dolo quam tali judicio dementes. At illi tacebant, et circumspiciens eos cum ira, contristatus super caecitate cordis eorum. Circumspiciens dixit, non conspiciens, id est, non tantum faciem ut homo intuens, sed ut Deus corpora, corda, mentes, sensus, praeterita, praesentia, futura contemplatus. Circumspiciens eos cum ira, contristatus. Irascitur ut dominus, contristatur ut parens, dolet ut homo, intuetur ut Deus. Dicit homini, extende manum tuam; et extendit, et restituta est manus illius. Extende manum tuam: jussione solvitur, quae fuerat jussione devincta. Extende manum tuam. Agnovit poena judicem, opus Deum, indulgentia prodidit conditorem. Orate, fratres, ut sola Synagoga tali debilitate fuscetur; nec sit in Ecclesia cujus manum arefaciat cupiditas, contrahat avaritia, rapina debilitet, tenacitas aegrotam constringat: sed si acciderit idipsum, audiat Dominum et cito eam in opere pietatis extendat, relaxet, et in misericordia, in eleemosynis porrigat. Sanari nescit, qui nescit pauperi fenerari. Tunc egressi Pharisaei statim cum Herodianis consilium faciebant, quomodo eum perderent. Semper Judaeus Herodianis jungitur, ut invadat Christianos. Jesus, inquit, cum discipulis secessit ad mare. Ut comparatione fluctuum praviorem Judaeorum probaret et demonstraret errorem. Sed quia Jesus, deserviente navicula, id est, Ecclesia, sequestratur a confusione turbarum, et Christiani populi gubernator residet indefessus vario genere medendi, et imperavit ventis et mari (Marc. IV) ut tandem tranquillitatis obedientia conquiescant, juxta prophetam: Dirumpamus vincula eorum, et projiciamus a nobis jugum ipsorum (Psal. II), ut sub jugo pietatis manentes, divinae gloriae mereamur esse participes.
- SERMO XXXIII. De filia archisynagogi, degue muliere sanguinis pro fluvio laborante.
Audituri estis hodie, fratres, et, sancto evangelista Marco referente, mecum pariter cognituri qualiter ante Christum Synagogae prolabitur et proruit principatus, et eum duplici modo Deum et Dominum confitetur, cum adoret pro legis imperio sic dicentis: Dominum Deum tuum adorabis (Deut. VI) et redditorem vitae indicat, cum salutem filiae morientis implorat. Venit, ait, ad eum quidam archisynagogus nomine Jairus: et videns eum, procidit ante pedes ejus, et deprecabatur eum multum dicens, Filia mea in extremis est; veni, impone manum tuam super eam, ut salva sit et vivat (Marc. V). Antequam sermo evangelici sensus aperiat sacramentum, libet in hoc loco paululum parentum prodere passiones, quas sumunt et proferunt de affectibus et amore filiorum. Circumstante familia inter tenera et blanda obsequia propinquorum, molli filia decumbit in lectulo: pater pronus sicca jacet et versatur in terra; illa deficit corpore, hic mente et animo contabescit; illa secretas languoris sui sustinet passiones, hic foedus et lugubris totus, toto fertur et jactatur in populo; illa moritur ad quietem, hic vivit ad poenam. Et certe omisimus anxia parentum vota cum gignunt: periculosos ordines sobolem cum producunt, cum nutriunt, moestos labores et juges poenas cum fuerint aegrotantes: pejor est mortis dies pignora cum praecedunt. Heu me! cur tanta filii nesciunt? cur ista non sentiunt? cur vicem parentibus reddere non desudant? et tamen parentum pietas perseverat: quia quidquid filiis parentes impenderint, repensabit parentibus parens omnium Deus. Sed ad proposita redeamus. Venit autem quidam archisynagogus, nomine Jairus, et videns eum procidit ante pedes ejus, et deprecabatur eum multum, dicens: Filia mea in extremis est; veni, et impone manum tuam super eam, ut salva sit. Quod supplicatione flebili extrema filiae sic lamentatur, quo remedium languoris sic postulat, desperatum satis probat et demonstrat affectum; unde est quod curae ordinem sic deposcit: Veni, impone manum tuam super eam. Aegrotus non quemadmodum curetur imperat, sed tantum ut curetur implorat. Sed cum esset archisynagogus, legis notitiam hic habebat; et cum verbo caetera, hominem manu Dei legerat esse figuratum. Credidit ergo Deo, quia eadem manu qua creatam senserat filiam, recreari et reduci posset ad vitam. Cognovimus quid sit. Veni, et impone manum tuam super eam. Ut qui sponte posuit ad creandum, ad reparandum iterum exoratus imponat. Hoc est quod propheta fatetur, cum decantat in Psalmis: Tu formasti me, et posuisti super me manum tuam (Psalm. CXXXVIII). Quia qui posuit cum formaret ex nihilo, imposuit iterum, ut reformaret ex perdito. Denique idem Psalmista, ut manus hujus salutare sensit, et adeptus est largitatem, repetitam prorupit in vocem: Dextera, inquit, Domini fecit virtutem, dextera Domini exaltavit me; dextera Domini fecit virtutem (Psal. CXVII). Et ut meruisse se quod archisynagogus poposcerat demonstraret, adjecit: Non moriar, sed vivam. Ille, cum peteret, dixerat: Veni, impone manum tuam, ut salva sit, et vivat; hic jam consecutus exsultat: Non moriar, sed vivam. Dextera Domini Christus est, sicut prophetico docemur eloquio. Et vere fecit virtutem diabolum dum debellat; dum alligato forti, sicut ipse dixit, vasa fortis diripit (Matth. XII); dum infernum destruit, dum ipsam mortificat mortem. Et vere exaltavit nos, quos de profundo extulit, et elevavit ad coelum. Sed jam ad mulierem sermo transeat, quae occulto vulneri et verecundo languori remedium sic quaesivit, ut et suum pudorem tegeret, et curantis reverentiam custodiret. Et abiit cum illo, et sequebatur, inquit, eum turba multa, et comprimebant eum: et ecce mulier quae erat in profluvio sanguinis annis duodecim, et fuerat multa perpessa a compluribus medicis, et erogaverat omnia sua, nec profecerat quidquam, sed deterius habebat, cum audisset de Jesu, venit in turba retro, et tetigit vestimentum ejus, dicens: Si vel vestimentum ejus tetigero, salva ero. Et confestim siccatus est fons sanguinis ejus, et sensit corpore quod curata est a plaga. Non tantum duo maria confunduntur fluctibus suis, quantum mulieris hujus animus ancipiti cogitationum cumulo jactabatur. Post certamina desperata medicorum, post medicamina sumptuosa, post inanem et antiquissimam curam, ubi ars et peritia jam defecerat curantem, ubi languentis omnis jam consumpta fuerat substantia, ipsi auctori verecundum vulnus non casu, sed divinitus occurrit, ut quod humana arte tot annis curari non potuit, sola fide et humilitate curaretur. Mulier stabat eminus, quam natura pudore perfuderat, quam per hoc immundam Judaica lex notarat, dicens: Immunda erit, et sanctum non continget (Lev. XIV); contingere metuens, ne Judaicum furorem, ne legis posset subire sententiam. Dicere non est ausa, ne circumstantium confunderet et oneraret auditum, ne fieret populorum fabula, quae tot annis stadium et σκάμμα fuerat passionum. Siquidem et amplius ferre et sustinere dolor diuturnus et continuus non sinebat, et deliberandi tempus Christi praetereuntis celeritas amputabat, et e contra noverat quod tacenti, quod occultanti, morbum suum sanitas non daretur. Inter haec bella cogitationum, solam salutis viam mulier, curam ut furaretur, invenit, ut raperet tacita quod petere non valebat, et pro sua verecundia et pro reverentia praestaturi; et quae non merebatur corpore, corde perveniret ad medicum, fide Deum, manu tantum tangeret vestimentum: sciens hanc fraudem non solum veniam, sed et remedium praestaturam, quam non voluntas, sed necessitas verecunda generavit; praesertim cum et furantis lucrum quaereret, et ei cui auferebatur nullum gigneret detrimentum. Pium latrocinium, quod ministra fide, fide attrahente committitur. Ecce ubi virtus est quaesita contrariis, ubi fraus fide conveniente quod nitebatur obtinuit. Mulier inter comprimentes, ut nesciretur accedit, et praesumpsit furari se posse curam fide sola, ut habitu lateret et corpore; retro accedit, et ad videndum se judicabat indignam. Curavit fides intra ictum temporis, quod duodecim annis ars humana curare non potuit. Post hoc exemplum suo vitio longa trahit in languoribus tempora, et sua negligentia diu laborat, qui sola fide nescit curari, sed aromatum dispendiis onerari.Tetigit vestimentum mulier, et curata est: et ab antiquo est absoluta languore. Miseri, qui quotidie corpus Domini tractamus et sumimus, et a nostris vulneribus non curamur. Non Christus infirmantibus, sed fides deest: nam multo magis modo in nobis manens poterit vulneratos curare, qui latentem mulierem praeteriens sic curavit. Sufficit hodie, fratres, furta fidei, et Domini praetereuntis narrasse virtutem: cur autem Dominus veluti ignorans quaerit, quam virtutis suae opere scit curatam, quia nunc longum est, sequenti sermone narrabimus.
- SERMO XXXIV. De eisdem.
Omnes evangelicae lectiones, fratres charissimi, magna nobis et praesentis, et futurae vitae commoda largiuntur. Sed hodierna lectio, et totum quod est spei, contulit, et quidquid est desperationis exclusit. Est nobis dura et deflenda conditio: peccare nos cogit fragilitas innata, et confiteri prohibet confusio cognata peccati; malum enim facere pudor non est, et pudor est confiteri: timemus dicere, quod committere non timemus. Sed hodie mulier, cum quaereret medicinam tacitam vulneri verecundo, invenit silentium, per quod possit peccator ad veniam pervenire. Prima est felicitas in peccatorum turpitudinem non venisse, sed felicitas est secunda peccatorum veniam peccatis latentibus invenisse. Hoc propheta senserat, qui dicebat: Beati, quorum remissae sunt iniquitates: et quorum tecta sunt peccata (Psal. XXXI). Ecce, inquit evangelista, mulier, quae sanguinis fluxum patiebatur ab annis duodecim, accessit retro et tetigit fimbriam vestimenti ejus (Matth. IX). Confugit mulier ad fidem subitam, cui longa defecerat cura: quae confundebatur medicinam petere, furari voluit sanitatem; nesciri se ab eo voluit, a quo se credidit posse salvari. Ut aer ventorum turbine, sic cogitationum procellis mulier turbabatur: confligebat cum fide causa, cum timore spes, necessitas cum pudore; timoris frigus exstinguebat crudelitatis ardorem, obscurabat lucem fidei vis pudoris, spei confidentiam necessitas verecunda frangebat. Sic mulier magni maris instar confusis aestibus jactabatur: quaerebat quomodo faceret occultum de publico, de turba secretum; agebat ut sibi et rediret sanitas, et verecundia non periret; curabat ne cura sua ad curantis redundaret injuriam; providebat ut redderetur sibi salus, salva reverentia Salvatoris. Tali ergo sensu mulier merito de summitate fimbriae pervenit totam ad deitatis summam. Accessit, inquit, retro. Sed ubi retro? Et tetigit fimbriam vestimenti ejus. Accessit retro. Sed ubi? Retro nil erat, ibi faciem quam declinabat invenit. Erat in Christo corpus multiplex, sed erat deitas simplex; erat totus oculus, qui post se supplicem sic videbat. Accessit retro, et tetigit fimbriam vestimenti ejus. O quid ista mulier vidit habitare in interioribus Christi, quae in Christi fimbria divinitatis totam vidit inhabitare virtutem! O quam docuit mulier quantum sit corpus Christi, quae in Christi fimbria tantum esse monstravit! Audiant Christiani, qui quotidie corpus Christi attingunt, quamnam de ipso corpore sumere possunt medicinam, quando mulier totam rapuit de sola Christi fimbria sanitatem. Sed quod nobis flendum est, mulier de vulnere medicinam tulit, nobis medicina ipsa retorquetur in vulnus. Hinc est quod Apostolus tangentes indigne corpus Christi taliter admonet, et deplorat: Qui enim tangit indigne corpus Christi, judicium sibi sumit. Et quod inde temeritas infirmitatem capiat, unde fides accipere debebat sanitatem, rursus intulit: Propterea inter vos multi infirmi et imbecilles, et dormiunt multi (I Cor. XI). Item dormientes mortuos dicit, quos luget in vivo corpore jam sepultos. Petrus et Paulus, principes fidei Christianae, notitiam nominis Christi toto orbe diffuderunt; mulier accedendi ad Christum prima tradidit disciplinam; mulier prima dedit formam quomodo peccator tacita confessione deleat sine confusione peccatum; quomodo delinquens, soli Deo cognitus, de reatu nudare apud homines verecunda conscientiae non cogatur; quomodo homo possit venia judicium praevenire. At Jesus, inquit, conversus, et videns eam, inquit, Confide, filia, fides tua te salvam fecit. At Jesus conversus non motu corporis, sed divinitatis aspectu. Christus conversus est ad mulierem, ut mulier converteretur ad Christum, ut ab ipso curam sumeret unde sumpserat vitam, et sciret sibi praesentis vulneris causam fuisse perpetuae rem salutis. Conversus et videns eam. Vidit eam divinis oculis, non humanis; vidit ut saluti redderet, non ut agnosceret quam sciebat; vidit eam; donatur bonis, malis caret, quem viderit Deus. Hoc universitas sentit ex usu, de felicibus sic dicendo: Vidit illum Deus. Vidit ergo istam Deus, quam curando reddidit sic felicem. Et quid plura? Christus mulieris docuit exemplo, quam fides sola totam proficiat ad salutem. Sed de Synagogae principe jam loquamur, qui dum Christum ducit ad filiam suam, viam dedit qua mulier perveniret ad Christum. Sic coepit hodiernae principium lectionis. Ecce princeps unus accedens adorabat eum, dicens: Domine, filia mea modo defuncta est, sed veni, impone manum tuam super eam, et vivet. Futurorum praescium Christum non latebat quod praedictae mulieris eveniret occursus: per quam Judaeorum princeps disceret Deum non movendum locis, non itinere ducendum, non trahendum praesentia corporali, sed credendum quam sit Deus ubique praesens, ubique totus, ubique semper; et quam totum possit jussu facere, non labore; virtutes mittere, non deferre; mortem non manu, sed imperio effugare; vitam non arte reddere, sed praecepto. Filia mea modo defuncta est, sed veni. Hoc est dicere: Adhuc vitae manet calor, adhuc animae vestigia videntur, adhuc est in via spiritus, adhuc dominus domus habet filiam, adhuc mortuam tartarus nescit; ergo ut euntem possis animam retinere, festina. Stultus putavit Christum non posse suscitare mortuam, nisi teneret. Hinc est quod Christus ubi pervenit ad domum, et vidit puellam quasi perditam fleri, ut infideles animos promoveret ad fidem, dormire eam dicit, non defunctam, ut crederent facilius de morte posse surgere quam de somno. Non est, inquit, mortua puella, sed dormit. Et vere apud Deum mors somnus est: quia velocius Deus mortuum ad vitam suscitat quam de somno dormiens ab homine suscitetur, et ante Deus frigentibus morte membris vivificantem refundit calorem, quam homo sepultis somno corporibus vigorem possit infundere. Audi Apostolum: In momento, in ictu oculi, mortui resurgent (I Cor. XV). B. Apostolus quia velocitatem resurrectionis non potuit referre verbis, aptavit exemplis. Aut quomodo ibi celeritatem sermonis perstringeret, ubi ipsam celeritatem praevenit vis divina? At quomodo apparet ibi tempus, ubi aeterna sine tempore res donatur! Sicut temporalitatem tempus attulit, sic exclusit aeternitas tempus.
- SERMO XXXV. De muliere profluvio sanguinis obnoxia.
Quid sit Christum tangere, hodie docuit mulier in profluvio sanguinis constituta: quae cum tangit fimbriam Christi, tum divini pectoris pulsat arcanum, et furto fidei summam rapuit de fimbriae summitate virtutem. Felix fraus, quae et lucrum salutis contulit, et damna sustulit mox pudoris. Probat hoc evangelicae lectionis auditus. Ecce, inquit, mulier quae sanguinis fluxum patiebatur duodecim annis, accedens retro, tetigit fimbriam vestimenti ejus, dicens intra se: Si tetigero tantum vestimentum ejus, salva ero (Matth. IX). In arduis languoribus dat crebro consilium vis doloris, in desperatis causis est saepe magistra necessitas, invenit ipsa sibi passio medicinam. Hinc est quod mulier verecundo vulneri qualiter subveniret invenit, ut fidei insinuaret silentio quod insinuare publico clamore non poterat, ut secreta spiritus via coelestem perveniret ad medicum, ad quem pervenire manifesto carnis itinere non valebat. Dabat audaciam multam pietas curantis, sed fiduciam pudendi languoris necessitas auferebat; cogebat ad Christum doloris accedere magnitudo, sed adire Christum foeditas ulceris non sinebat. Sic anceps mulier, et fidei trepidante consilio, maluit de fide judicari quam de foedo vulnere sic perire. Accessit retro, et tetigit fimbriam vestimenti ejus. Sciens quod Deum nec tactus polluit, nec offendit visus, nec odor exasperat, nec auditus sauciat, nec inquinat humana cogitatio. Nam si sol tangit stercora, non tamen stercoribus inquinatur, quanto magis creator solis tangit omnia, et tamen non potest ullis contactibus inquinari? Et si medicus cum saniem vulnerum tractat, cum curat verecunda membrorum, non injuriam computat, sed honorem: quanto magis Deus non arbitratur injuriam, dum vulnera nostra curando respicit, tangit ad remedium, visitat ad salutem? Dei conspectum offendunt peccatorum vulnera, non dolorum; morbi criminum, non corporum passiones; vitiorum sanies, non viscerum fluxus: quia homo habetur voluntarius in delictis, in languoribus tenetur invitus. Hinc est quod peccator poenam recipit, aegrotus recipit curam. Mulier ergo non voluntatis conscia, sed doloris, nec confusa crimine, sed confusa languore, accessit retro, ut turbae declinaret oculos, non Christi vitaret aspectum; a populis nesciri voluit, non a Christo; gestivit non Deum latere, sed hommes: quia non nisi a solo Deo potuit latens videri, audiri tacens, celata curari. Accessit et tetigit fimbriam vestimenti ejus. Quia in Christo nil postremum credidit, nil judicavit extremum; quia nec minoratur Deus in homine, nec virtus attenuatur in fimbria, nec coelestis natura membrorum variatur officiis. Hinc est quod mulier per dorsum pervenit ad faciem, per vestimentum penetravit interna, et per fimbriam capitis tetigit summitatem. Nec hoc sine mysterio; audite prophetam dicentem: Sicut unguentum quod descendit in oram vestimenti ejus (Psal. CXXXII). Videtis, fratres, in fimbriam vestimenti hujus totam plenitudinem divini chrismatis, totam divini capitis transisse virtutem. Scienter ergo mulier sacram Christi fimbriam gestivit attingere, ut de occulto mysterio vulneris posset sumere medicinam. Fratres, magna haec mulier, et nimium permiranda, quae scientia doctores legis vicit, sacramento omnes Judaeos superavit, fide praecessit apostolum. Nam Judaea cum scribis et doctoribus suis Deum totum despexit in corpore: Thomas apostolus ut Christum Deum crederet, immisit manus, injecit digitos, patefecit vulnera; et ut Christum crederet, iterum pati compulit Christum ( Joan. XX). Sed haec mulier quam personam teneat, cujus typum praeferat, cujus praesentet imaginem, spirituali intelligentia perquiramus. Quae est ista quam sic genuinus sanguis, naturalis debilitas, originalis morbus, ad causas mortis, ad lethale vulnus, ad foedi languoris adduxit angustias? et quam sic sordidavit vitiis, foedavit criminibus, secretis vulneribus sauciavit, ut eam ars curare, non solum videre oculus, non solum honestas pateretur, non praevaleret lex ipsa mundare, immo quam lex jusserat arceri templo, prohiberi sacris, sanctis omnibus abstinere: et quam sic dixerat immundam, ut quidquid tetigisset, haberetur immundum. Ista est, fratres, ista est Ecclesia, quae primi hominis vulnerata peccato, tota fluebat sanguine, tota originaliter decurrebat in mortem.
- SERMO XXXVI. De Haemorrhoissa, et filia archisynagogi. Hoc loco D. Petrus obmutuit, cujus silentii ratio abunde redditur sermone 86.
Verecundi debitoris est mox promissa dissolvere, nec creditoris animum, aut deludere moris, aut longa exspectatione suspendere. Cum archisynagogi vel Haemorrhoissae mulieris connexa sibi et producta narratio a consueta sermonis nostri brevitate discederet, maluimus dimidiare tractatum, ne non recrearetur tantum, quantum vester oneraretur auditus. Domino archisynagogus occurrit, et totus prolabitur in terram, causam refert, insinuat dolorem, movet praestantis affectum, imperat ut properet et accedat ad curam; e contra mulieri Dominus non quaesitus occurrit, praeteriens, occasionem salutis ingessit, tacens causam tacentis agnovit, occultum vulnus etiam celantis aspexit. Inter Dominum et mulierem furtivae salutis agitur tam grande commercium: et dum publica petitione viam facit rogatus, fidei cogitatio divinum penetrat, et pervenit ad secretum. Felix mulier, quae in tanta multitudine est sola cum Christo, ut sola sit conscia et salutis redditae, et virtutis excelsae! Beata, quae talem reperit accessum, cui nullus possit obsistere! Beata, quae tali via ad suum proripuit et irrepsit auctorem; quae antequam de vulnere suo confunderetur ab homine, careret ipsius vulneris foeditate, sciens sibi apud homines et per homines interclusum totius aditum sanitatis, qui horrere magis quam curare vulnera consueverunt! Deus abstergit vulnera humana, non despicit; neque horret languores hominum, sed depellit; nec detestatur immunditias humani corporis, sed emendat: quia creaturae suae ad tactum nescit Deus, Deus non potest sordidari. Sed evangelista generat quaestionem, cum dicit: Et statim Jesus in semetipso cum cognovisset virtutem quae exierat de eo, conversus ad turbam aiebat: Quis tetigit vestimenta mea (Marc. V)? Dum interrogat, velut ignorantiam profitetur: exiisse virtutem de se sentit, ad quam exierat nescit? quod praestiterat novit, cui praestiterit ignorat? de persona dubitat, qui certus est de salute collata? Verum non ignorantis errore, sed majestate Dominus hic scientis et praescientis interrogat; nec quod occultum sibi esset requirit, sed et ipsum sibi bene esse cognitum sic demonstrat, dum taliter quaerendo cunctis ignorantibus solus aperit quod latebat. Interpellatricem tacitam, et suggerentem cogitationibus solis, ac post tergum virtutis suae consiliis adhaerentem, non ut discussor nescius, sed ut praescius inquisitor producit in medium, suisque facit astare conspectibus, ut quae sibi portarat salutem, omnibus reportaret et fidem; et quae virtutem probarat, agnosceret majestatem; nec rediret, ut putabat, incognita, quae plenam sui dederat notionem. Dum erubescit vulnus, dum in tali cura ipsum veretur ut Deum, fidei suae mulier non parva nubila sustinebat, et mentis suae lumine confusionum nebulis ipsa caligabat. Vox ergo inquirentis Domini, velut flatus salutaris, fugavit nubes, dispersit nebulas, illustravit fidem, et illam quae noctis latebat in tenebris ipso sole reddidit clariorem. Aut minor est ista sole, quae toto orbe radiat, quae toto Ecclesiae fulget et resplendet in coetu? si sic rediisset invisa, date veniam, eluserat medicum, non probarat; et sibi quod consecuta fuerat, ascribere potuit, non sananti; quae se curam rapuisse de fimbria curantis crediderat, non de sensu: aut quid illius esse crediderat, cujus in se virtutem senserat, voto tamen judicabat extraneum? Quae utique, et si ante curam verecundiae fuerat quod latebat, humilitatis quod se judicabat indignam, cur post curam non sponte, ut ageret gratias, ut honorem redderet, ut gloriam tanti operis referret, occurrit? sed posteaquam vidit Dominum in inquisitione persistere, et discipulis excusantibus et compressionem turbae opponentibus, non posse conspicit se latere, postquam illam timor et tremor conscientiae coepit arguere, venit in medium, ut quem occulte senserat medicum, palam profiteretur, et adoraret ut Deum, et tam praesentibus quam futuris fieret de tanto suo languore medicina, dicente evangelista: Mulier autem timens, ac tremens, sciens quod factum esset in se, venit et procidens ante pedes ejus, dixit ei omnem veritatem. Verum, quia historica relatio ad altiorem semper est intelligentiam sublimanda, et figuris praesentibus futura sunt noscenda mysteria, archisynagogus, vel ejus filia, sive mulier in fluxu sanguinis constituta, quid sub harum specie personarum teneant sacramenti allegorico nunc sermone pandendum est. Archisynagogi filia, ad quam venit Christus, vadit, et properat, et humano gradu iter facit, qui divinitus loco non potest promoveri, sine dubio synagoga est, dicente Domino: Non sum missus, nisi ad oves quae perierunt domus Israel (Matth. XV). Sed dum ad illam Christus tendit, Ecclesia, quae in cunctis gentibus posita, amisso naturae bono, perdebat et profundebat sanguinem generis humani; cujus languorem peritia humana dum curare nititur, ipsum cumulabat: nam censura fragilitatis humanae, ac mundanae districtio disciplinae, et populorum semper sanguinem fudit, et tamen nec hostes abolere, nec civium bella compescere, nec criminum potuit dementiam perdelere; haec ergo talibus confossa curis, ubi quidquid suae fuerat et erat substantiae, vidit esse consumptum, id est, animum, mentem, sensum, ingenium, laborem, industriam, rationem, quae utique rectoribus ad profectum velut medicantibus commodamus, ubi Christi praetereuntis sensit praesentiam, retro accessit, quia videre eum sanguine polluta non merebatur. Accedit retro, hoc est, fidei sequitur auditum, et extrema Christi velut ipsam tangit fimbriam, dum non honoratur in patribus, non sanctificatur in lege, non se jactitat in prophetis, non Dominico ipso honoratur in corpore, dum ab illo generationis Christi ordine habetur extranea. Post tergum, hoc est novissimo tempore Christum sequitur, et sancitur occulto fidei sacramento, et vere tetigit vestimentum, quod in sepulcro reperit, per quod resurgentis Domini credidit, et praedicavit insignia. Sed dum circa hanc Christus suis virtutibus occupatur, in archisynagogi filia deficit, et moritur Synagoga: ut et ipsa ad vitam per fidem redeat, quae per legem mortua fuerat, et perierat per naturam. Inter haec veniunt de domo archisynagogi, et dicunt, Noli vexare magistrum, mortua est puella. Hodieque Judaei nolunt vexari Christum, quem cupiunt non venire, et mortem pronuntiant, qui spem resurrectionis infideliter perdiderunt; sed et illud huic assertioni nostrae quam convenit, quod archisynagogi filia duodecim annos egisse refertur in vita, et haec duodecim annos perseverasse memoratur in vulnere, cum utriusque novissimo et expleto tempore salus redderetur et vita. Nam iste numerus tempus humanae vitae concludit: qui ut annum faciat, duodecim distinguitur et numeratur in mensibus: unde et propheta sub annum Domini acceptum Christum indicat advenisse; et Apostolus temporis plenitudine Christum venisse approbat, dicens: Postquam venit temporis plenitudo, misit Deus Filium suum (Gal. IV). Orate, fratres, ut sicut sibi et legi, ut Christo viveret, defuncta est Synagoga; ita et nos peccatis moriamur, et carni, ut vivere possimus in Christo.
- SERMO XXXVII. De Jonae prophetae signo.
Fratres, sanctorum gesta casibus non sunt deputanda, sed signis: et quae vitia putantur illorum, mysteriis sunt applicanda, non lapsibus, sicut hodie Dominica signavit et patefecit instructio, dicens: Turbis autem concurrentibus coepit dicere Jesus: Generatio haec nequam est; signum quaerit, et signum non dabitur ei, nisi signum Jonae prophetae; sicut enim Jonas signum fuit Ninivitis, ita erit et Filius hominis generationi isti (Luc. XI). Ecce prophetae fuga ipsius Domini vertitur in figuram, et quod celebratur ferale naufragium, hoc sacramentum Dominicae resurrectionis existit. Nam quemadmodum Jonas typum per omnia tenuerit et impleverit Salvatoris, historiae, quae de ipso scripta est, textus ostendit. Fugit, inquit, Jonas a facie Dei (Jonae I). Nonne Dominus, ut hominis faciem praeferret, et formam, faciem formamque propriae deitatis aufugit? Apostolo sic dicente: Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens (Philip. II). Formam suscepit servi Dominus, ut lateret mundum, ut diabolum praeveniret, in hominem se fugat ipsum. Et bene typus Christi ipsius Jonae servatur in verbis. Non dixit: Fugio Deum, sed A facie Dei ego fugio. Deus qui ubique est, quo seipsum fugiet non est; sed Christus non ut loco, sed sicut specie faciem deitatis aufugeret, totum nostrae servitutis confugit ad vultum. Descendit, inquit, Jonas in Joppen, ut fugeret in Tharsis. Audi descensorem: Nemo, inquit, ascendit in coelum, nisi qui de coelo descendit (Joan. III). Descendit Dominus de coelo ad terram, descendit deitas ad humana, descendit ad nostram superna dominatio servitutem. Et tamen qui descenderat ad navem, navem navigaturus ascendit: sic Christus, qui in hunc mundum descendit, virtutibus et mirabilibus, Ecclesiae suae conscendit in navem. Quid sibi vult autem confusa ventis procella, nisi diabolum qui cor Judae penetrans, reges, gentes, populos, militiam, judices, marinos elevavit, et inflavit in fluctus, ut ascendentes et cadentes undae auctorem suum saeculi peterent ad quietem? Audi undas saeculi, audi prophetam dicentem: Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? Astiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum adversus Dominum, et adversus Christum ejus (Ps. II). Et quia sors Jonam proditura non defuit, implet super Christum Davidicam prophetiam, quae dicit: Et super vestimentum meum miserunt sortem (Psalm. XXI). Quod autem Jonas auctor suae demersionis existit, cum dicit: Tollite me, et mittite in mare, voluntariam Domini indicat passionem; nam quare sibi illi sustinent haec juberi, qui sibi in periculo tali sponte poterant subvenire? Quando enim multorum salus petit unius mortem, mors in intereuntis arbitrio collocatur, quia et moriturum retardare potest ad mortem voluntas, et periclitantis mors periculum praevenire: sic hic ubi totum Domini geritur in figuram exspectatur morientis auctoritas, ut mori non sit necessitas, sed potestas. Audi Dominum dicentem: Potestatem habeo ponendi animam meam: et potestatem habeo iterum sumendi eam: nemo tollit eam a me (Joan. X). Quomodo? quia Christus etsi emisit spiritum, non amisit, quia qui omnium in sua manu recipit et tenet animas, ipse animam suam quemadmodum possit perdere non videtur. Audi prophetam dicentem: Anima mea in manibus tuis semper (Psal. CXVIII). Et alibi: In manus tuas commendo spiritum meum (Psal. XXX). Sed quid plura? Currit, occurrit, adest bellua de profundo totum Dominicae resurrectionis impletura et proditura, immo conceptura et paritura mysterium; adest bellua, adest imago horrida et crudelis inferni, quae dum fertur avidis faucibus in prophetam, vigorem sui sensit et degustavit auctoris, incurrit namque jejunium devorando. Sed domicilium cordis sui tremens ad superni hospitis aptat et praeparat mansionem: ut ipsa quae fuerat tota causa discriminis, ipsa fieret necessariae navigationis inaudita vectura, vectorem suum servans, et post triduum referens ad superna; et hoc daret gentibus quod abstulerat Judaeis, quibus signum quaerentibus solum dandum Dominus esse signum hoc decernit, per quod scirent gloriam quam in Christo speraverant, totam esse gentibus conferendam. Generatio, inquit, haec nequam est; signum quaerit, et signum non dabitur illi, nisi signum Jonae prophetae. Sicut enim Jonas signum fuit Ninivitis, ita erit et Filius hominis generationi isti. Quia Judaica perfidia fluctuante inferni Christus demersus est in profundum; et triduano cursu tota tartari occulta percurrens, et Judaicae crudelitatis, et majestatis suae ac peremptae mortis dedit indicium cum resurgeret. Merito ergo surgent Ninivitae in judicio, et condemnabunt illam generationem, quia illi unius prophetae naufragi, advenae, ignoti, praeconio corriguntur; isti post virtutes tantas, mirabilia tanta, cum toto resurrectionis corusco, ad fidem non veniunt, ad poenitentiam non moventur. Ipsum namque resurrectionis signum non credunt, sed gestiunt infamare, dum pretio militum claudunt oculos, corda corrumpunt, quod scierant, quod viderant, ut tacerent; redimentes mendacium, ut tollerent veritatem. Facinus suum in Christi retorsere discipulos, cum dicunt: Dicite quia discipuli illius nocte venerunt, et furati sunt (Matth. 28). Erras, Judaee: hoc discipuli non tulerant, sed magister; et ipse se furatus est, qui videbatur occisus. Sed miror quod Judaeus Christum requirit, quem inter duos latrones feraliter collocarat: committit male, custodit impie, iniquius quaerit. Judaee, Christus perire non potest, sed tu eum tibi tuo scelere perdidisti, Veniet, veniet in judicium regina austri et eo ipso, qui furatus putabatur, judice, te condemnabit: quia illa venit ab extremo terrae audire sapientiam Salomonis, et tu ad te venientem sapientiam Dei infelicissimus occidisti. Ninivitae crediturarum gentium, regina austri Ecclesiae tunc provisa est in figuram. Beati sumus, fratres, quia quod praecessit in typo, quod promissum est in figura, nos specie, veritate veneramur, cernimus et habemus.
- SERMO XXXVIII. De injuria aequo animo toleranda.
Quanta sit coelestis philosophiae magnitudo, quanta virtus militiae Christianae, hodie docuit Dominus, sic dicendo: Si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et alteram (Matth. V). Hoc putat arduum, qui praemia patientiae quanta sint nescit. Putasne potest ille vulneribus invenire victoriam, qui nec ictu palmae acquirere vult coronam? Potest iste morte inquirere gloriam, cui pro honore divino humana gravis videtur injuria? Homo, nonne praeceptis talibus infantiae tuae rudimenta componuntur? Palmae, parvulorum sunt verbera, non virorum. Hinc est quod levibus mandatis pueritia Christi animatur, ut ad gravia toto jam robore evangelica juventus accedat; ut hoc laboribus, poenis, morte se gaudeat obtinere, quod per infantiam parvis injuriis acquirere non valebat. Ut autem dura non esse quae praecepta sunt approbentur, mandatorum series ipsa replicetur. Audistis, quia dictum est antiquis, oculum pro oculo, et dentem pro dente; ego autem dico vobis non resistere malo: sed si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et alteram; et qui vult tecum in judicio contendere, et tunicam tuam tollere, remitte illi et pallium; et qui te angariaverit mille passus, vade cum illo et alia duo (Exod. XXI, Deut. XII). Audistis quia dictum est antiquis. Quibus antiquis? utique Judaeis, quos antiquos plus malitia fecerat quam vetustas, quos furor vindictae cupidos sic tenebat, ut pro oculo caput, pro dente animam postularent. Hinc est quod eos lex ad vindictae vicissitudinem refrenabat, ut qui veniam culpae sapere non valebant, vel modum saperent ultionis, et tantum vindictae exigerent quantum laesionis intulerat vis furentis. Sed hoc antiquis, nobis autem per gratiam innovatis divina quid imperet bonitas, audiamus. Ego autem dico vobis. Quibus? utique Christianis. Non resistere malo. Sic cum dicit, vult nos vitia non repensare vitiis, sed superare virtutibus, et in ipsis scintillis adhuc exstinguere iram, quae si pervenerit ad totum furoris incendium, sine sanguine non sedatur. Ira vincitur lenitate, mansuetudine exstinguitur furor, malitia bonitate palpatur, credulitas pietate prosternitur, impatientia patientia punitur, contentio superatur blanditiis, superbiam humilitas sternit. Ergo, fratres, qui vult vitia vincere, pietatis arma teneat, non furoris. Et quamvis possit lucere sapienti quid sit quod instituuntur injuriis primordia Christiana: tamen quia non intelligunt quidem esse hoc virtutis, esse hoc bonitatis culmen, pietatis esse hoc fastigium, hoc esse divinae philosophiae non humanae, non resistere malo, sed vincere in bono malum, maledicenti benedicere, percutienti iterum percutiendi licentiam non negare, tollenti tunicam dimittere pallium, et rapienti praedam facere largitatem, angarianti mille passus addere suam ad alia duo millia servitutem; ut vincat necessitatem voluntas, impietatem pietas; et hoc sic patientis virtus, quod imperat vis cogentis: ergo quamvis ista doceant quale miles Christi ad virtutem roboretur injuriis, tamen ut plus pateat, qua ex causa sint praecepta altius requiramus. Fratres, ubi se peccatorum morbus, vitiorum scelus, impietatis phrenesis mentibus infudit humanis, et quidquid erat scientiae, sensus et rationis exstinxit, furore vesano fecit per orbem diffusas gentes Deum fugere, sequi daemones, creaturas colere, contemnere Creatorem, desiderare vitia, horrere virtutes, agi gladiis, vulneribus ruere, vivos mortibus deperire. Unde sanari aliter homines non valebant, nisi coelestis medici armati pietate tota et patientia niterentur, qui sic laborantium phrenesi paterentur injurias, maledicta portarent, sustinerent verbera, vulneribus scinderentur, donec eos ad sobrietatem sensus, ad sinceritatem spiritus, ad mentium reducerent sanitatem; ac sic Deum quaerere, fugere daemones, languores sentire, sapere sanitatem, abjicere vitia, capere virtutes, declinare vulnera, horrere sanguinem, recusare mortem, vitam desiderare perficerent. Et si vultis ut quod diximus plenius innotescat, carnalium medicorum loquamur exempla. Nonne quoties miserum hominem cholerae inflammaverit incendium, et dominante febre vesanum reddiderit aegrotantem, turbatur sensus, mens deperit, feritas accedit, recedit humanitas, et ne multis, moriente homine furor vivit? Hinc est quod frendit dentibus, parentes laniat, scindit proximos, caedit pugno, morsu agit, atque afficit obsequentes. Tunc medicus ad virtutis laudem, ad artis gloriam, ad famae cumulum armatur patientia: tolerantiam sumit, injurias despicit, morsus sustinet, fert labores, et non leves poenas patitur, ut a poena liberet laborantem; fovet oleo, insistit curis, erogat medicinam, certus quod mercedem honoris obsequiis repenset aegrotus dum receperit sanitatem. Rogo, quae major phrenesis, quae gravior vis furoris, quae par dementia sancti hominis percutere maxillam? mansueti fratris faciem verberare? placidi vultus gratiam tristi livore perfundere? nudare hominem solo quo tegitur vestimento? et ob vilem praedam nil Deo, nil homini, nil naturae relinquere, nil pudori? angariare hominem suis actibus occupatum? et alienam poenam suum solatium computare? Ergo, fratres, si talia perpetrantes gravissima phrenesi laborare cognovimus, obediamus Christo, et furentium fratrum morsus, verbera, onera, tota pietatis virtute portemus, ut et fratres nostros liberemus a poena, et nos aeternum patientiae praemium consequamur. Nec dedignetur servus hoc accipere a conservis, quod Dominus a servis et pro servis dignanter accepit: palmis faciem non negavit, tollenti tunicam et pallium dimisit et corpus; angariantem se ad laborem, gratus ac libens est secutus ad mortem. Ergo, fratres, si dignum Dominus pati duxit, pati servum quomodo, quomodo videtur indignum? Erramus, erramus, fratres; qui non facit quod jussit Dominus, gratis sperat Dominus quod promisit.
- SERMO XXXIX. De perseverantia orationis.
Per se semper sibi divina sufficiunt, sed ob hoc hominibus humanis frequenter insinuantur exemplis, quia coelestis providentia non quid ipsa dicere, sed quid auditor capere possit, attendit. Sic fons per tenues venarum primitus erumpit meatus, atque angustis sensim serpit in rivulis donec digno successu in totam se fluviorum latitudinem prorumpat, et valenter effundat. Et ut vobis de nobis loquar: nato parvulo, mox coaevum praeparat succum natura, escam commutat in potum, et stupentes adhuc fauces, torpentesque internorum meatus, ad usum solidioris cibi, longa lactis infusione componit. Sic nos Dominus ad capienda divina vernaculis eregit, et informat exemplis, dicendo: Quis vestrum habebit amicum, et ibit ad illum media nocte, et dicet illi: Amice, commoda mihi tres panes quoniam amicus meus venit de via ad me, et non habeo quod ponam ante illum; et ille de intus respondeat, Noli mihi molestus esse, quia jam ostium clausum est, et pueri mei mecum sunt in cubili, non possum surgere et dare tibi? Dico vobis, si non dabit illi surgens, quia amicus ejus est, propter improbitatem tamen ejus surget, et dabit illi quotquot habet necessarios (Luc. XI). O quam dare vult, qui se inquietari taliter, taliter patitur suscitari! O quam necessitatis esse suae, quod suae potestatis est, vult videri! O quam pulsanti iste gestivit occurrere, qui sic secreti sui cubile ipsam collocavit ad januam! O quam negare noluit, qui sibi etiam neganti qualiter extorqueretur, ostendit! O quam non ad januam tantum Dominus, sed ipsa janua Dominus fuit! Ego sum, inquit, janua (Joan. X), qui, dormientibus servis, pulsantis necessitatem solus et primus audivi. O quam pius, quam misericors, qui quod mandatis docet, probat et informat exemplis! Cum facis, inquit eleemosynam, noli tuba canere. Et iterum: Nesciat sinistra tua quid faciat dextra tua (Matth. VI). Quis vestrum habebit amicum, et ibit ad illum media nocte? Parum est quod facienti misericordiam nox velabat, quod largitatem dantis petentis obtegebat improbitas, nisi ad cumulum pietatis velandae ascriberetur et somnus. Indicit in hac humanitate geminam necessitatis speciem, petentis et dormientis, ut illum petere hospes, dare compellat hunc somnus: utpote qui propterea se daturum ei dicat in tempore, quod non occurrere amico, sed recurrere videatur ad somnum; et ut ei magis dormire liceat, quam dare libeat sic petenti. Quid plura? ecce pulsanti illi plus somnus, quam sonus exstitit suffragator. Nec otiosum reor esse quod horam petendi sic aperit, sic designat, dicendo: Quis vestrum habet amicum, et ibit ad illum media nocte? Quasi non et prima, et secunda et tertia hora noctis, cum se sopor blandus dormientibus primum fundit in corpora, et visceribus diurno labore fessis dulcis, ac totus illabitur, molesta et aspera sit inquietantis improbitas. Sed hoc tempus est quod devotum et juge pernoctantis demonstrat judicium; hoc tempus est quo inter praeteritos et futuros labores ardens animus, sed ad divina, nil indulget corpori, nil quieti: sed antequam finiat transacti diei opera, inchoat et anticipat jam futuri. Ista satis hora est efficax impetrandi. Hoc sciens propheta, ipsum tempus suae supplicationis asserit exstitisse, cantando: Media nocte surgebam ad confitendum tibi (Psal. CXVIII). In hac hora vigilantibus, semper sponsus ille coelestis occurrit, qui dicit: Media nocte clamor factus est, ecce sponsus venit (Matth. XXV). Non potuit non impetrare quod voluit, qui ut reciperet hospitem, hospitem reficeret, totam sibi requiem denegavit. Aut quomodo sic petenti, sic pulsanti non responderet ille, qui se in hospite suscipi confitetur, cum dicit: Hospes fui, et suscepistis me (Matth. XXV)? Aestimo hoc dixisse pulsantem, aut forte aliter convenisse: Feci quod jussisti, redde quod promisisti; tibi credidi dicenti: Nolite solliciti esse in crastinum (Matth. VI). Unde hesterno hospiti quod apponerem non reliquit: si tibi ego sic habenti molestus sum, quanto mihi ille exstitit molestior non habenti? Et tamen ego illi me excusare non potui, quia tibi obedire contendi. Plus hic jubentis quam non habentis verecundia nunc laborat. Hospes in domo est, et tu dormis, immo tu dormis, qui non dormis. Ego suscepi hospitem, nisi dederis panem, panem hospiti tu negasti. Merito sic pulsanti, petenti taliter, quotquot necessarios habuit evangelicus iste fenerator largitus est panes. Quid faciunt qui se non in cubili, sed ipso collocant in sepulcro? qui se non somno, sed morti tradunt? quos gallus non commonet, lucifer non suscitat, sol ipse non revocat et producit ad lucem? Isti et tempus supplicandi, et hospitis mercedem, et ipsa diei opera perdiderunt. Contristamur, fratres, quando nos diluculo stamus ante Dominum, et nobiscum nostros filios non videmus. Ille noctis medio sic pulsavit, in cujus domo hospes venerat. Rogo, tu quare non vel diluculo vigilas, cui est hospes in domo? quod ille gratiae, tu tribue vel pigritiae; quod ille humanitati, tu necessitati saltem, plus somni quam tui amator, impende. Certe ut possis vigilare ad vitam, qui dormis ad mortem, quae sequuntur, ausculta: Et ego dico, inquit, petite, et dabitur vobis; quaerite et invenietis; pulsate, et aperietur vobis. Omnis enim qui petit, accipit; et qui quaerit, invenit; et pulsanti aperietur. Sed dicis, Esto quod petere possim, pulsare quomodo potero coeleste secretum? Quemadmodum? Iterando preces, et exspectando judicium largitoris, moras dantis patientissime sustinendo; quia quicumque cum semel pulsaverit, indignatur mox si non fuerit auditus, iste non est petitor supplex, sed est imperiosus exactor. Audi prophetam dicentem: Exspecta Dominum, viriliter age, et confortetur cor tuum (Psal. XXVI). Et si iterum distulerit in futurum, tu Dominum tuum patienter exspecta. Ubi autem quid quaerere debeas vis nosse, sunt divitiae in sinu pauperis, et regnum coelorum intra te est. Intra vos est regnum coelorum, dicit Dominus (Luc. XVII). Quis sit autem amicus qui dormit, et quis amicus qui de via venit, et qui sunt pueri qui dormiunt, et quis est iste qui pulsat, et cur sub certo numero tres tantum postulat panes, cum petiero, quaesiero, pulsavero, et pervigil inquietator accipere meruero, vobis amicis mei Domini non negabo. Sed dicitis mihi, Ecce amicus Domini tui venit ad te; iste dare, non accipere, consuevit; hanc denique sitarciam de viatici sui copia pastor avidus explevit, ut de nostrae paupertatis vilissima praeparatione gustaret; nec passus est intempesta nocte me sibi aliunde petere hospitum locupletissimus quod habebat. Nec mirum, fratres; semper dare vult dives ad pauperem, cum declinat. Iste illius evangelici amici semper manet in janua; in istius cubili ille cum pueris suis largitor evangelicus perseverat, in cujus corde Pater et Filius, et Spiritus sanctus faciunt semper et collocant mansionem. Quid plura? Pater est: ab ipso petere, in ipso quaerere, per ipsum pulsare me credidi; et ideo me vobis daturum non incautus promissor asserui.