 LIBER VI bis |
LIBER VIII  |
INNOCENTII III ROMANI PONTIFICIS REGESTORUM SIVE EPISTOLARUM LIBER SEPTIMUS. PONTIFICATUS ANNO VII, CHRISTI 1204. I. CALOJOANNI BULGARORUM ET BLACORUM REGI, EJUSQUE POSTERIS.
Privilegium, quo Leoni, tituli S. Crucis presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, conceditur facultas ipsum in regem ungendi et coronandi. (Anagniae, VI Kal. Martii.)
Calojoanni, illustri Bulgarorum et Blacorum regi, ejusque posteris ei tam in regno quam in devotione sedis apostolicae successuris, in perpetuum. Rex regum et Dominus dominantium, Jesus Christus, sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech, cui dedit omnia Pater in manu, pedibus ejus subjiciens universa, cujus est terra et plenitudo ejus, orbis terrarum et omnes habitantes in eo, imo cui flectitur omne genu coelestium, terrestrium, et infernorum, summum apostolicae sedis et Ecclesiae Romanae pontificem, quem in beato Petro sibi vicarium ordinavit, super gentes et regna constituit, evellendi, destruendi, disperdendi, et dissipandi, et aedificandi, et plantandi ei conferens potestatem, loquens ad eum in propheta, qui fuit de sacerdotibus Anatoth: Ecce constitui te super gentes et regna, ut evellas et destruas et disperdas, et dissipes et aedifices et plantes (Jer. I). Ut autem id expressius demonstraret, non per alium, sed per seipsum, cum pro hominibus carnem assumpsisset humanam, et calceamentum suum extendisset in Idumaeam, ut ei allophyli subderentur, et oves suas quae de hoc ovili non erant adduceret, et fieret unum ovile et unus pastor, in se, qui est super omnia Deus benedictus in saecula, universalis Ecclesiae posuit fundamentum, ejusque apostolorum principi Petro magisterium contulit et primatum, dicens ad eum: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam, et tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XVIII). Ubi etiam consequenter adjecit: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis; et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis (ibid.).
Post passionem quoque suam, ascensurus in coelum, ovile suum, videlicet Ecclesiam, ei committens et commendans in omnibus, dixit ei: Pasce oves meas (Joan. XXI), vocabulo tertio repetito; per hoc patenter ostendens quod ad ejus ovile non pertinent oves illae, quae se commissas et subjectas esse beato Petro contumaciter denegarent, et ejus noluerint erudiri doctrina et magisterio subjacere. Siquidem Ecclesia est illa arca, in qua paucae animae, pereuntibus caeteris in diluvio, sunt salvatae. Unde, sicut omnes quos arca non cepit, in diluvio perierunt, sic omnes qui extra Ecclesiam inventi fuerint, in judicio damnabuntur. Arca enim Ecclesiam, cataclysmus judicium, et pastorem Ecclesiae Petrum Noe rector arcae figurant. Ille cum Domino legitur ambulasse; hic autem super undas maris, quod hunc mundum significat, ad Dominum scribitur pervenisse. In quo etiam expresse notatur, quod Petro non specialiter aliqua specialis Ecclesia, sed totus mundus commissus fuerit et Ecclesia generalis. Nam, sicut aquae multae sunt populi multi, sic mare magnum et spatiosum mundum significat universum. Unde, vocatis caeteris in partem sollicitudinis, hunc assumpsit Dominus in plenitudinem potestatis, cum inquit ad eum: Tu vocaberis Cephas quod Petrus interpretatur (Joan. I) et caput, ut Petrum caput Ecclesiae demonstraret, qui sicut unguentum quod a capite Aaron descendit in barbam, in membra diffunderet, ut nihil sibi penitus deperiret, quoniam in capite viget sensuum plenitudo, ad membra vero pars eorum aliqua derivatur. Insuper, quaerenti Petro si quoties peccaret in eum frater ejus dimitteret ei usque septies, Dominus legitur respondisse: Non dico tibi usque septies, sed usque septuagies septies (Matth. XVIII). Sane, cum omne tempus septem dierum numero concludatur, multiplicatus in seipsum septenarius in hoc loco notat universa peccata universorum, cum solus Petrus non solum omnia sed et omnium possit crimina relaxare. Ipsi enim, et non alii, dictum a Domino reperitur: Tu me sequere (Matth. VIII); id est in veri pastoris officio et potestatis ecclesiasticae plenitudine imitare; quia eum in officio vicarium sibi substituit Dominus et in magisterio successorem, sic haereditatem, in cujus praeclaris funes ejus ceciderant, transferens in eumdem, ut aliis possit per eum et sub eo quasi partem facere de haereditate legata. [Cum igitur, licet immeriti ejus vices geramus in terris qui dominatur in regno hominum, et cui voluerit dabit illud, utpote per quem reges regnant et principes dominantur, cum Petro et successoribus suis, et nobis in eo, noverimus esse dictum: Ego pro te rogavi, Petre, ut non aeficiat fides tua, et tu aliquando conversus confirma fratres tuos (Luc. XXII); cum ex praecepto Domini oves ejus pascere teneamur; populis Bulgarorum et Blacorum, qui multo jam tempore ab uberibus matris suae alienati fuerunt, in spiritualibus et temporalibus paterna sollicitudine providere volentes, ejus auctoritate confisi per quem Samuel David in regem inunxit, regem te statuimus super eos, et per dilectum filium, Leonem, tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, nobis inter caeteros fratres nostros acceptum, sceptrum regni ac regium tibi mittimus diadema, ejus quasi nostris tibi manibus imponendum, recipiendo a te juratoriam cautionem quod nobis et successoribus nostris et Ecclesiae Romanae devotus et obediens permanebis, et cunctas terras et gentes tuo subjectas imperio in obedientia et devotione sedis apostolicae conservabis. Ad petitionem insuper venerabilis fratris nostri, Blasii, Brandizuberensis episcopi, quem ad sedem apostolicam destinasti, publicam in regno tuo cudendi monetam tuo charactere insignitam liberam tibi concedimus facultatem. Venerabili etiam fratri nostro, archiepiscopo Trinovitano, in terris in quibus imperas universis privilegium concedimus primatiae, qui, et successores ipsius, tuos in posterum successores, simili ab eis juramento recepto, apostolicae sedis auctoritate coronent, et in terra tua primatus obtineant dignitatem, eique metropolitani tam in Bulgariae quam Blaciae provinciis constituti subjaceant, et juxta formam canonicam reverentiam primati debitam exhibeant et honorem. Sic ergo, fili charissime, gratiam quam apostolica sedes mater tua tibi facit agnoscas, sic retribuas nobis pro omnibus quae tribuimus tibi, sic regnum tuum in apostolicae sedis subjectione ac devotione confirmes, ut, cum sub beato Petro in illius petrae fuerit firmitate fundatum de qua inquit Apostolus: Petra autem erat Christus (I Cor. X), nec pluviarum imbres, nec impulsus ventorum, nec fluminum formidet incursus, tu quoque, praeter auxilium apostolicae sedis, quod juxta devotionem tuam senties in praesenti, de temporali regno ad regnum pervenias sempiternum. Decernimus ergo ut nullus omnino . . . hoc privilegium nostrae constitutionis et confirmationis infringere, vel ei, etc. Si quis autem, etc.
Datum Anagniae, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, VI Kal. Martii, indict. VII, Incarnationis Dominicae anno 1203, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo.
II. ARCHIEPISCOPO TRINOVITANO. Constituit etiam Trinovitanum archiepiscopum primatem totius Bulgariae et Blaciae, mittitque illi privilegium hujusmodi per dictum legatum. (Anagniae, ut supra. ) Archiepiscopo Trinovitano, Bulgarorum et Blacorum primati, ejusque successoribus canonice substituendis in devotione sedis apostolicae successuris in perpetuum. Rex regum, etc., usque ad Samuel David in regem inunxit, charissimum in Christo filium nostrum, Calojoannem, hactenus ipsorum dominum, regem statuimus super eos, per dilectum filium, etc., usque devotione sedis apostolicae conservabit. [Te quoque in regno Bulgarorum et Blacorum primatem statuimus, et ecclesiae Trinovitanae praesenti privilegio auctoritatem concedimus primatiae, statuentes, ut tu, et successores tui, qui tibi in apostolicae sedis devotione successerint, caeteros metropolitanos Bulgariae et Blaciae praecellatis ratione primatiae, et ipsi tibi et eis juxta formam canonicam reverentiam primati debitam exhibeant et honorem, fraternitatem tuam scire volentes, quod apud nos haec duo nomina, primas et patriarcha, pene penitus idem sonant, cum patriarchae et primates teneant unam formam, licet eorum nomina sint diversa. Praesenti quoque privilegio, tibi et per te tuis successoribus, inungendi, benedicendi et coronandi reges Bulgarorum et Blacorum in posterum liberam concedimus facultatem. Obeunte vero te, nunc ecclesiae memoratae primate, nullus ibi qualibet subreptionis astutia praeponatur, nisi qui canonice fuerit electus ad eam secundum consuetudinem approbatam. Electus autem, per metropolitanum et alios suffraganeos ejusdem ecclesiae, qui poterunt interesse, in episcopum solemniter consecretur. Consecratus vero, ad sedem apostolicam nuntios suos mittat, pallium de corpore beati Petri sumptum, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, petituros; in cujus susceptione juramentum illud nobis, et successoribus nostris, et Ecclesiae Romanae praestabit, quod alii primates et metropolitani, secundum generalem consuetudinem, nobis praestant, et tu ipse in susceptione pallii praestitisti; cujus formam bulla nostra signatam ad perpetuam memoriam destinamus, exprimentes in ea, ut, cum in regem quemlibet ex praedicti regis successoribus coronarint, praescriptum ab eo recipiant juramentum. Cum autem aliquis metropolitanorum, qui tibi jure subjacent primatiae, viam fuerit universae carnis ingressus, confirmabis electionem canonicam de persona idonea celebratam, et personam electam in episcopum consecrabis. Pro palleo vero, nuntios tuos cum nuntiis ecclesiae cui praest, ad apostolicam sedem mittes, nosque illud tibi per eos libenter et hilariter transmittemus, per te metropolitano episcopo, juxta formam quam sub bulla nostra recipies, solemniter conferendum; ita tamen, quod, si legatum vel nuntium nostrum contigerit interesse, id cum eo pariter exsequaris. Chrisma vero et oleum catechumenorum et infirmorum singulis annis in coena Domini, tam in ecclesia tua quam in qualibet Ecclesia Blaciae, fieri secundum consuetudinem Ecclesiae Romanae concedimus, ut, quoties necesse fuerit, qui baptizandi fuerint baptizentur, et confirmentur per dioecesanos episcopos qui fuerint confirmandi, nec episcoporum consecratio, nec ordinatio sacerdotum, propter defectum hujusmodi, vel impediatur penitus, vel diutius differatur, quia, licet hactenus apud vos nec in sua ordinatione presbyteri, nec in consecratione sua episcopi consueverint sacram recipere unctionem, volumus tamen, ut deinceps, non tam ritum nostrum quam mandatum divinum sequentes, per quod in lege praecipitur ut pontifices et sacerdotes ungantur, manus eorum qui ordinandi sunt in presbyteros, et tam manus quam caput eorum qui consecrandi sunt in episcopos, solemniter inungantur. Praeterea, crucem, vexillum videlicet Dominicae passionis, ante te per totam Bulgariam et Blaciam deferendi fraternitati tuae licentiam impartimur.] Decernimus ergo, etc.
Datum, ut supra.
III. B. ARCHIEPISCOPO TRINOVITANO BULGARORUM ET BLACORUM PRIMATI. Significat ei, quod episcopum Brandizuberensem fecit inungi. Mandat ut in posterum tam primas quam metropolitani episcopi et presbyteri ipsius provinciae recipiant unctionem, etc. (Datum, ut supra. ) « [Cum venisset ad apostolicam sedem venerabilis frater noster, episcopus Brandizuberensis, clara nobis insinuatione monstravit quod in consecratione sua sacram non receperat unctionem, quoniam apud vos non consuevere pontifices, cum consecrantur, inungi. Nos ergo, quod illi defuerat mandavimus in ipso suppleri, facientes caput ejus et manus per venerabilem fratrem nostrum, Joannem, Albanensem episcopum, assistentibus ei duobus episcopis, secundum morem ecclesiasticum, sacro chrismate deliniri.] Hoc enim Catholica tenet Ecclesia, non solum ex praecepto divino, verum etiam apostolorum exemplo. In Exodo quippe legitur praecepisse Dominus Moysi, ut Aaron et filios ejus inungeret, quatenus ei sacerdotio fungerentur. Et Anacletus, natione Graecus, qui a beato Petro fuit in presbyterum ordinatus, et postea in apostolatus officio Clementi successit, tradit in ordinatione sua ungendos episcopos, more apostolorum et Moysis; quia omnis sanctificatio in Spiritu sancto consistit, cujus invisibilis virtus sancto chrismati est permista. Unde [scire te volumus duas esse species unctionis: exteriorem, quae materialis est et visibilis; et interiorem, quae est spiritualis et invisibilis. Exteriore visibiliter ungitur corpus, interiore invisibiliter ungitur cor. De prima Jacobus apostolus ait: « Infirmatur quis in vobis? (Jac. V.) » Inducat presbyteros ecclesiae, et orent super eum, ungentes eum oleo in nomine Domini, et oratio fidei salvabit infirmum. De secunda Joannes apostolus ait: « Vos, unctionem quam accepistis ab eo, maneat in vobis, et non necesse habetis ut aliquis doceat vos, sed sicut unctio ejus vos docet de omnibus (I Joan. II). » Unctio visibilis et exterior, signum est interioris et invisibilis unctionis; unctio vero invisibilis et interior, non solummodo est signum, sed etiam sacramentum; quia, si digne sumatur, vel agit, vel auget absque dubio quod designat. Ad exhibendam igitur exteriorem et visibilem unctionem, benedicitur oleum, quod dicitur catechumenorum vel infirmorum, et conficitur chrisma, quod ex oleo fit et balsamo, mystica ratione. Per oleum enim, nitor conscientiae designatur, juxta quod legitur: « Prudentes virgines acceperunt oleum in vasis suis cum lampadibus (Matth. XXV); » per balsamum autem, exprimitur odor famae, propter quod dicitur: « Sicut balsamum aromatizans odorem dedi (Eccli. XXIV). » Hoc igitur chrismate ungi debet episcopus, non tam in corpore quam in corde, ut et interius habeat nitorem conscientiae quoad Deum, et exterius habeat odorem famae quoad proximum. De nitore conscientiae dicit Apostolus: « Gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae (II Cor. I). » Nam omnis gloria filiae Regis ab intus. De odore famae idem Apostolus ait: « Christi bonus odor sumus in omni loco, et aliis sumus odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem (II Cor. II). » Debet enim episcopum bonum habere testimonium et ab his qui sunt intus, et ab his qui sunt foris, ut cortina cortinam trahat, et qui audit dicat: Veni. Hoc unguento caput et manus episcopi consecrantur. Per caput enim mens intelligitur, juxta illud: « Unge caput tuum, et faciem tuam lava (Matth. VI). » Per manus opera designantur, secundum illud: « Manus meae distillaverunt myrrham (Cant. V). » Manus igitur unguntur oleo pietatis, ut episcopus operetur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. Caput autem inungitur balsamo charitatis, ut episcopus diligat Deum ex toto corde, et ex tota mente, et ex tota anima, et proximum suum sicut seipsum. Caput inungitur propter auctoritatem et dignitatem, manus propter ministerium et officium. Caput inungitur, ut ostendatur illius repraesentare personam, de quo dicitur per Prophetam: « Sicut unguentum in capite ejus, quod descendit in barbam, barbam Aaron (Psal. CXXXII). » Caput enim viri Christus, caput Christi Deus est, qui de se dicit: « Spiritus Domini super me, propter quod unxit me, evangelizare pauperibus misit me (Luc. IV). » Manus unguntur episcopo, ut ostendatur accipere potestatem benedicendi et consecrandi. Unde, cum eas consecrator inungit: « Consecrare, inquit, et sanctificare digneris, Domine, manus istas per istam sanctam unctionem et nostram benedictionem, ut quaecunque consecraverint consecrentur, et quaecunque benedixerint benedicantur in nomine Domini. » Verum, in Veteri Testamento non solum ungebatur sacerdos, sed et rex, et propheta, sicut in libro Regum praecipit Dominus Eliae: « Vade, et revertere in viam tuam per desertum in Damascum; cumque perveneris illuc, unges Hazael regem super Syriam, et Jehu, filium Namsi, unges Regem super Israel; Elisaeum autem, filium Saphat, qui est de Abelmala, unges prophetam pro te (III Reg. XIX). » Sed ubi Jesus Nazarenus, quem unxit Deus Spiritu sancto, sicut in actibus apostolorum habetur, unctus est oleo prae consortibus suis, qui, secundum Apostolum, est caput Ecclesiae, quae est corpus ipsius, principis unctio a capite scilicet in brachium est translata, ut princeps extunc non ungatur in capite, sed in brachio, sive in humero vel in armo, in quibus principatus congrue designatur, juxta quod legitur: « Et factus est principatus super humerum ejus (Isa. IX). » Ad quod etiam designandum, Samuel fecit poni armum ante Saul, cui dederat locum in capite ante eos qui fuerant invitati. In capite vero pontificis sacramentalis est delibatio conservata, quia personam capitis in pontificali officio repraesentat. Differt autem inter pontificis et principis unctionem, quia caput pontificis chrismate consecratur, brachium vero principis oleo delinitur, ut ostendatur quanta sit differentia inter auctoritatem pontificis et principis potestatem. Quia vero Christus in sanguine suo fecit nos Deo nostro regnum et sacerdotes, propter quod Petrus apostolus ait: « Vos estis genus electum, regale sacerdotium (I Petr. II); » idcirco, in Novo Testamento, non solum sacerdotes et reges unguntur, sed omnes etiam Christiani bis ante baptismum, scilicet oleo benedicto, primum in pectore, deinde inter scapulas, et bis post baptismum, scilicet chrismate sacro, primum in vertice, deinde in fronte. In pectore namque ungitur baptizandus, ut per Spiritus sancti donum abjiciat errorem et ignorantiam, et suscipiat fidem rectam, quia « justus ex fide vivit (Rom. I). » Inter scapulas autem baptizandus inungitur, ut per Spiritus sancti gratiam excutiat negligentiam et torporem, et bonam operationem exerceat, quia « fides sine operibus mortua est (Jac. II), » etc., ut per fidei sacramentum sit munditia cogitationum in pectore, per operis exercitium sit fortitudo laborum in scapulis, quatenus fides per dilectionem, secundum Apostolum, operetur. In vertice vero baptizatus inungitur, ut sit paratus omni poscenti de fide reddere rationem, quia per caput intelligitur mens, juxta quod legitur: Oculi sapientis in capite ejus; cujus superior pars est ratio, et inferior sensualitas. » Unde, bene per verticem, qui est « suprema pars capitis, intelligitur ratio, quae superior pars est mentis. In fronte ungitur baptizatus, ut libere confiteatur quod credit, quia corde creditur ad justitiam, ore autem fit confessio ad salutem; memor ejus quod Dominus ait: Qui me confessus fuerit coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo (Matth. X.) » « Ante baptismum vero inungitur oleo benedicto, et post baptismum chrismate sacro, quia chrisma soli competit Christiano. Christus enim a chrismate dicitur, vel potius a Christo dicitur chrisma, non secundum nominis formam, sed secundum fidei rationem. A Christo enim Christiani dicuntur, tanquam uncti deriventur ab uncto; ut omnes currant in odorem unguentorum illius, cujus nomen oleum est effusum. Per frontis chrismationem manus impositio designatur, quae alio nomine dicitur confirmatio, quia per eam Spiritus sanctus ad augmentum datur et robur. Unde, cum caeteras unctiones simplex sacerdos, id est presbyter, valeat exhibere, hanc nonnisi summus sacerdos, id est episcopus, debet conferre, quia de solis apostolis legitur, quorum vicarii sunt episcopi, quod per manus impositionem Spiritum sanctum dabant, quemadmodum Actuum apostolorum lectio manifestat. « Cum audissent, inquit, apostoli qui erant Hierosolymis quia recepisset Samaria verbum Dei, miserunt ad eos Petrum et Joannem: qui cum venissent, oraverunt pro ipsis ut acciperent Spiritum sanctum; nondum enim in quemquam illorum venerat; sed baptizati tantum erant in nomine Domini Jesu. Tunc imponebant manus super illos, et accipiebant Spiritum sanctum (Act. VIII); cujus adventus per unctionis mysterium designatur, quia columba in qua Spiritus sanctus super Christum in baptismo descendit ad vesperam, in cataclysmo revertens ramum retulit virentis olivae. Cujus utique sacramentum David propheta praenoscens, exhilarandam faciem in oleo praedicavit. Unguntur praeterea secundum ecclesiasticum morem, cum consecratur altare, cum dedicatur templum, et cum benedicitur calix, non solum ex mandato legis divinae, verum etiam exemplo beati Silvestri, qui cum consecrabat altare, illud chrismate perungebat. Praecepit enim Dominus Moysi ut faceret oleum unctionis, de quo ungeret tabernaculum testimonii, et arcam testamenti, mensamque cum vasis. De quibus etiam unctionibus si forsitan dubitaveris, cum a te fuerimus requisiti, fraternitatem tuam plenius instruemus. Verumtamen unctionis sacramentum aliud quidem efficit et figuram tam in Novo quam in Veteri Testamento. Unde, non judaizat Ecclesia cum unctionis celebrat sacramentum, sicut aliqui mentiuntur, qui neque Scripturas neque Dei novere veritatem. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attentius, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus ad mandatum dilecti filii nostri, Leonis, tituli Sanctae Crucis presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, tu quoque sacram suscipias unctionem, ne quid tibi desit ad plenitudinem sacramenti; ut, cum sacro fueris chrismate delibutus, archiepiscopos et episcopos tuos similiter ungas, et per eos facias manus sacerdotum inungi oleo benedicto, illum de caetero [in ordinandis presbyteris et consecrandis episcopis morem servans et faciens observari, quem apostolica sedes observat], quae, disponente Domino, cunctorum fidelium mater est et magistra. Mittimus autem tibi per cardinalem praedictum pontificalia ornamenta, caligas et sandalia, amictum et albam, cingulum et succinctorium, orarium et manipulum, tunicam et dalmaticam, chirothecas et annulum, planetam et mitram. Pallium vero per dilectum filium, Joannem, capellanum nostrum, antea miseramus. Et, licet [Romanus pontifex non utatur baculo pastorali, tum propter historicam, tum etiam propter mysticam rationem ( quod idem cardinalis, sicut a nobis accepit poterit edoceri.] » Tu tamen ad similitudinem aliorum pontificum poteris eo uti.
Datum, ut supra.
IV. Instrumentum quo rex Bulgariae et Blaciae imperium suum ecclesiae Romanae subjicit. (Anno 1204, indictione VII.) In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, amen. Cum placuit Domino nostro Jesu Christo, me dominum et imperatorem totius Bulgariae et Blaciae facere, inquisivi antiquorum nostrorum scripturas et libros, et beatae memoriae imperatorum nostrorum praedecessorum leges, unde ipsi sumpserunt regnum Bulgarorum et firmamentum imperiale, coronam super caput eorum et patriarchalem benedictionem; et diligenter perscrutantes, in eorum invenimus scripturis, quod beatae memoriae illi imperatores Bulgarorum et Blacorum, Simeon, Petrus et Samuel, et nostri praedecessores, coronam imperii eorum, et patriarchalem benedictionem acceperunt a sanctissima Dei Romana Ecclesia, et ab apostolica sede, principe apostolorum Petro. Sed imperium meum voluit benedictionem, et imperiale firmamentum coronae capitis imperii sui suscipere, et patriarchalem benedictionem ab Ecclesia Romana, ab apostolicae sedis principe apostolorum Petro, et a sanctissimo Patre nostro, universali papa, tertio Innocentio. Et a quocunque patriarchalis benedictio et mandatum ( sic ), in civitate imperii mei Trinovi, data et concessa fuerit a Domino papa, faciendi et consecrandi archiepiscopos, metropolitas, et episcopos, et reliquas ecclesiasticas obsecutiones sacramentales, concedit imperium meum, ut plenissimam in omni tenimento et imperii mei pertinentiis habeant potestatem. Ecclesiae enim omnes totius imperii mei et tenimenti, et patriarcha meus metropolitanus, episcopi, archiepiscopi, et cuncti sacerdotes Romanae subsint Ecclesiae, et teneant legem, et consuetudinem, et observationem, quas tenuerunt beatae memoriae imperatores totius Bulgariae et Blaciae, prisci illi nostri praedecessores, et nos eodem modo vestigia eorum imitantes. Subsignat autem imperium meum ad securitatem chrysobolum suum, quod nunquam ab Ecclesia Romana et ab apostolica sede, principe apostolorum Petro, ipsum videlicet imperium meum discedet, neque alii imperii mei principes disgregabuntur; sed ut vocatus dilectus filius sacrosanctae et apostolicae Romanae sedis principis apostolorum Petri ero. Et deinceps, quascunque terras Christianorum seu paganorum meum acquisiverit imperium, sub potestate et mandato ejusdem sacrosanctae Romanae Ecclesiae et apostolicae sedis erunt. Et, ut praesens chrysobolum imperii mei ratum et firmum habeatur, dedi imperium meum in manibus reverendissimi viri Joannis, sacrosanctae Romanae sedis legati, et domini papae capellani, in quo et nostrum pium et a Deo promotum subsignavit imperium, anno sex millesimo septingentesimo duodecimo, indictione VII.
V. Litterae Basilii archiepiscopi Trinovitani.--Scribit, quod cum se conferre voluisset ad sedem apostolicam, Durachii impeditus ei fuit transitus; deinde revocatus ab imperatore, mense Septembri, in festo Nativitatis, palleo insignitus fuit. « Multas inclinationes et magnas preces Domino, et gloriosissimo, et concathedrali apostolicae sedis, Patri totius Christianitatis, et domino meo, Innocentio tertio papae, archiepiscopus Basilius, de minoribus et humillimis totius Bulgariae et Blaciae, vestram perfectam benedictionem. Adoro clementissimum Deum, et beatissimam Dei Genitricem, ut sanam et gaudentem vestram sanctitatem meum inveniat scriptum, et, quod mea anima desideravit per octavum decimum annum, ecce hodie dedit nobis Deus, et sancta tua oratio, benedictionem sedis beati apostoli Petri et tuae sanctitatis. Noscat sanctitas tua, qualiter ego conversatus sum tuam quaerens benedictionem. Mota est per mensem Julii quarta die, sex millesimo septingentesimo undecimo, indictione sexta, mea humilitas ad sanctum et gloriosissimum Patrem nostrum, Innocentium papam Romanum, et fui dies triginta in Dyrrachio juxta mare. Et cum vellem introire navim gratia transfretandi, tunc retinuerunt me Graeci, et non dimiserunt transire » , sed tenuerunt me apud Dyrrachium per octo dies, et multa mea deprecatione erga Deum et beatissimum principem apostolorum Petrum, per sanctas tuas orationes, dimiserunt me Latini; nam consilium acceperant projiciendi me in mare, sed eripuit me Dominus tuaque sancta oratio. Exiens autem de civitate, reversus sum in villa nuncupata Cavatochori, et ibi dies quindecim permansi, et inde misi duos bonos homines meos Romam sanctitati tuae, et utrum transierunt necne novit Deus; sed « litterae mihi ex parte domini mei imperatoris venerunt, domini Joannis, dicentes mihi: Revertere cito, quia hic pervenit cardinalis a domino papa. Legens ego litteras imperatoris, et videns quoniam me vocabat, reversus sum, et perveni Drinaum per mensem Septembrem, et inveni virum sanctum, justum et rectum, a tua sanctitate directum; nomen ejus, Joannes capellanus; et dedit mihi omnes litteras ex parte vestrae sanctitatis, et perlectae mihi fuerunt. Unde valde anima mea est laetata, et manus meas ad coelum extendens, gratias Deo egi, quia visitavit Dominus plebem suam, et Pater noster beatus papa, quaerens ovem quae perierat, ut et eam reducat in sancto ovili. Et sicuti continebatur in litteris vestrae sanctitatis, sic dominus Joannes capellanus fecit, secundum edictum magnae vestrae sanctitatis, vestram mihi dedit benedictionem, et largiens pallium ad plenitudinem pontificalis officii, mense Septembris, octava die, in festo Nativitatis sanctissimae nostrae Dei Genitricis. Et ego cum multa devotionis humilitate recepto palleo, exhibui fidelitatis obedientiam, praesentibus episcopis qui scribunt sanctitati vestrae, et principe nostro, et multis aliis in ecclesia assistentibus. Et iterum, Pater sancte, vestram rogo sanctitatem, ut dispenses, et adimpleas ordinem ecclesiasticum, et qualiter debeam regere ovile, quod mihi est commissum a Deo et sanctitate tua. Sanctum chrisma non habemus, imo a Graecis receperamus: sed de caetero nos tanquam et vos Graeci exosos habent. Et sciatis, domine mi, quoniam haec omnia in sanctitate tua remanserunt, quod debeat in omnibus dispensare, et de sancto chrismate nos doceas, qualiter gentem baptizare debeamus, et ne remaneat gens absque chrismate sancto, et erit peccatum. Sed in omnibus nos filios tuos, perditos et pereuntes, moneas, et mittas mihi, Pater bone, pallea ad opus duorum metropolitanorum Priosthlavae et Belebusdii, et quidquid aliud noverit vestra sanctitas, quae sit ad opus mei pontificalis officii plenitudinem, mihi illud vestra dirigat sanctitas » ].
Litterae Anastasii archiepiscopi Belesbudiensis, archiepiscopi Prostlave, et suffraganeorum episcoporum. Colla eorum sui dominii bravio supponentes, ut sanctissimo Patri, et domino, domino papae, prona cervice flexisque poplitibus inclinationem. In primis peccator et humilis metropolitanus sanctissimae ecclesiae Belesbudii Anastasius; post eum peccator et humilis metropolitanus Saccas magnae ecclesiae Prostlave; et episcopus, licet indignus, sanctissimae ecclesiae Dei Genitricis de Scopia Marinus; humilis episcopus sanctissimi episcopatus sanctissimae ecclesiae beati et gloriosissimi magni martyris Procopii de Niso Kiricus; et indignus episcopus atque peccator sanctissimae ecclesiae Dei Genitricis Hydmens. Clemens; ut nostrum singularem pastorem, et universalem patrem et dominum, quatenus pallium ad pontificalis officii plenitudinem mittere dignemini humotenus rogitamus, ut et nos omnibus diebus vitae nostrae pro vestra magnificentia orare non desistamus.
VI. Litterae Calojoannis Innocentio papae.--De eodem argumento ac in epistola superiori. « Sanctissimo et dominatori et universali papae sedenti in sede beati Petri, et domino patri regni mei, tertio Innocentio, papae sedis apostolicae et Ecclesiae Romanae, et magistro totius mundi. Spero in Deum Salvatorem omnium quod bene et multum bene valeat sanctitas tua, cum omnibus sedentibus circa thronum sanctitatis tuae, cardinalibus sanctae ecclesiae Romanae. Noverit magna sanctitas tua, quod ego, filius tuus et Romanae Ecclesiae, imperator omnium Bulgarorum et Blacorum, cum omnibus principibus imperii mei, multum bene sum per Deum et orationem tuam. Multoties misit imperium meum nuntios suos ad sanctitatem tuam, sed non invenerunt opportunitatem transeundi ad sanctitatem tuam. » Ideo certe non potuerunt transire, quia illi qui non habebant pacem cum imperio meo servabant vias. Postea, mense Junii praeterito, imperium meum (misit) archiepiscopum meum et totius Bulgariae regionis, et universalem sanctae et magnae ecclesiae Trinovae, et magnum hominem imperii mei merito nominatum primatem, et archiepiscopum totius Bulgariae et Blaciae, nomine Basilium: qui, cum pervenisset Durachium, non fuit permissus transire ad sanctitatem tuam, ut compleret desiderium imperii mei sanctitas tua, secundum consuetudinem praedecessorum meorum, imperatorum Bulgarorum et Blacorum, Simeonis, Petri, et Samuelis, progenitorum meorum et caeterorum omnium imperatorum Bulgarorum. « Verum, Deo adjuvante, et intervenientibus orationibus sanctitatis tuae, venit ad me praesens nuntius apostolicae cathedrae, et primae sedis principis apostolorum, et sanctae et universalis Ecclesiae Romanae, Joannes, capellanus, et detulit mihi litteras ex praecepto sanctitatis vestrae et apostolicae sedis, et palleavit dictum archiepiscopum, et fecit eum primatem totius Bulgariae et Blaciae, et portavit imperio meo litteras sanctitatis tuae, et exposuit quidquid ei sanctitas vestra mandavit; et repletum est cor meum gaudio magno, quoniam secundum voluntatem imperii mei donavit mihi Deus et sanctitas tua. Et rogo et deprecor magnam sanctitatem tuam ut compleat desiderium imperii mei, et mittat virgam pastoralem ad congregandas oves, et caetera quae patriarcha consuevit habere, et faciat praesentem primatem et patriarcham in sancta et magna ecclesia Trinovae, primae civitatis totius Bulgariae, et habeat ecclesia ipsa etiam post mortem istius patriarchae patriarcham in perpetuum, ex praecepto sanctitatis tuae. Et quoniam grave esset, propter longitudinem viae et guerram hominum, in obitu cujus que patriarchae recurrere ad Ecclesiam Romanam, concedatur ab Ecclesia Romana ecclesiae Trinovae, ut sibi possit eligere et consecrare patriarcham, ne ex ejus absentia terra illa sine benedictione remaneat, et tua consecratio imperfecta, et redundet peccatum in sanctitatem tuam. Nunc autem, petimus ut fiat chrisma ex praecepto sanctitatis tuae in sancta et magna ecclesia civitatis Trinovae, pro baptismate Christianorum. Sciat sanctitas tua, quod cum sciverint Romae quod receperimus consecrationem a sanctitate tua, non dabunt mihi chrisma. Et aliud peto a sanctitate tua, ut mittas cardinalem ad imperium meum, seu istum qui venit ad me, sive alium a sede apostolica, et des ei diadema et sceptrum secundum apostolicae sedis et apostolorum principis benedictionem, et mittas privilegium bullatum aurea bulla ad exemplar ipsius servandum perpetuo in ecclesia Trinovae; et haec omnia dent imperio meo, et consecrent et coronent imperium meum. Omnia autem praedicta, quae mitti debent ad imperium meum a sanctitate tua, videat praesens nuntius, episcopus Brandizuberensis, Blasius, ut possit referre quid tu scripseris manu propria. Et si haec omnia impleverit sanctitas tua, ita reputabo cum prosapia imperii mei et omnium Bulgarorum ei Blacorum, quod sumus dilecti filii orthodoxae sanctae Romanae ecclesiae. Et de confinio Ungariae, Bulgariae, et Blaciae relinquo judicio sanctitatis tuae ut dirigas negotium istud recte et juste, ut non habeat peccatum anima sanctitatis tuae, et ita habeat imperium meum justitias Bulgariae et Blaciae, quod rex Ungariae habeat justitias Ungariae, et cessent occisiones Christianorum in me et imperium. Sciat autem sanctitas tua quod quinque episcopatus Bulgariae pertinent ad imperium meum, quos invasit et detinet rex Ungariae cum justitiis ecclesiarum; et ipsi episcopatus sunt annihilati; et si justum est hoc fiat. Quidquid dicturus est praesens nuntius imperii mei, episcopus Brandizuberensis, Blasius, sanctitati tuae, habeas verum; quoniam ex parte mea dicet. Misi sanctitati tuae examita dupla tria, et cuppam auream, et yperperorum libras quatuor, et scutellas argenteas tres, et gradale argenteum. Imperator Bulgariae Calojoannes. »
VII. ANASTASIO ARCHIEPISCOPO BELEBUSDIENSI. Mittit ei pallium. Cum omnes unum corpus simus in Christo, singuli autem alter alterius membra, nec omnia membra eumdem actum habere noscantur, sed non solum in officiis sed in forma et a se distent, distantia hujusmodi, vel differentia potius, non deformitatem corporis sed decorem potius operante, cum stella etiam in claritate distet a stella, decet, ut qui majorem locum in Ecclesia Dei tenent, honorentur amplius, et specialibus honoris insignibus adornentur. Cum igitur venerabilem fratrem nostrum . . . . . archiepiscopum Trinovitanensem in omnibus terris, in quibus charissimus in Christo filius noster, Calojoannes, rex Bulgarorum et Blacorum illustris, imperat, primatem duxerimus statuendum, honoris insignia, quae ad officium ejus spectant, et juxta sedis apostolicae consuetudinem concedentes; ut te quoque, tanquam honorabile membrum ecclesiae Trinovitanensis, et metropolitanum Belebusdiensis ecclesiae, ac suffraganeis ejus metropolitico jure praelatum, specialiter honoremus, per dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum honestate morum et dote scientiae commendatum, quem inter caeteros fratres nostros specialis dilectionis brachiis amplexamur, palleum de corpore beati Petri sumptum, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, tibi dirigimus conferendum juxta formam bullae nostrae munimine roboratam. Monemus igitur fraternitatem tuam, et exhortamur in Domino, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus illud humiliter et devote suscipias, et eo, non ad elationem sed humilitatem potius, infra ecclesiam tuam in missarum solemnibus, diebus illis utaris, quos idem tibi cardinalis exponet, talemque te studeas exhibere, ut interior virtutum ornatus exteriorem vestium ornatum excedat, et amictus exterior interiorem mentis habitum, non imaginaria tantum simulatione sed vera potius expressione, figuret.
VIII. ILLUSTRI REGI BULGARORUM ET BLACORUM. Significat ei quod mandavit legato ut ipsum inungeret et regalia et concederet. Licet, ex eo quod, per apostolorum principis merita, universalis Ecclesiae sub eo sumus pastore pastores, qui oves alias, quae de ipsius ovili non fuerant, in unum adduxit ovile, ac pascendas eas Petro pastori commisit: Pasce, inquiens, oves meas (Joan. XXI), instantia nostra quotidiana sit universarum ecclesiarum sollicitudo continua, et profectus omnium populorum, quos mater Ecclesia, fermento veteri expurgato, in novam regeneravit infantiam, et in sinum suum, sicut gallina pullos suos congregat, congregavit; Bulgarorum et Blacorum populis tanto nos reputamus specialius debitores, quantum non solum fidem catholicam per sedem apostolicam olim devotius receperunt, sed descenderunt etiam ex sanguine Romanorum, quorum sumus profectui et ministerio specialius deputati, qui, tanquam peculiaris populus noster, nobis tam in spiritualibus quam temporalibus nullo subjacent mediante. Ut igitur ejus magisterium recognoscant, a qua sciunt se spiritualiter didicisse quod credunt, et quod sunt carnaliter accepisse, cum secundum carnem descenderint ex nobilibus Romanorum, nos, pro quibus Dominus tanquam beati Petri successoribus exoravit, ne deficiat fides nostra, sed fratres nostros conversi aliquando confirmemus, eos confirmare volumus in fide catholica, et in devotione sedis apostolicae roborare. Ut autem paternae dilectionis affectus, quem gerimus circa ipsos, omnibus innotescat, et in filiis matris liberalitas commendetur, in spiritualibus et temporalibus eos tanquam speciales Ecclesiae Romanae filios volumus honorare, ideoque dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum litteratura conspicuum et praeditum honestate, quem inter caeteros fratres nostros specialis dulcedinis brachiis amplexamur, in Bulgariam et Blaciam a nostro latere destinamus, qui te auctoritate ac vice nostra inungat, sceptrum tibi regale tribuat, et imponat regium diadema. Cumque venerabili fratri nostro . . . archiepiscopo Trinovitanensi, per dilectum filium, J. capellanum nostrum, pallium duxerimus destinandum, et statuerimus eum totius Bulgariae ac Blaciae primatem, per eumdem legatum metropolitanis, quos idem capellanus instituens ei de novo subjecit, pallium, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, destinamus, eis juxta formam, quam sub bulla nostra interclusam mittimus, conferendum; eidem quoque legato plenam contulimus facultatem corrigendi quae corrigenda cognoverit, et statuendi quae duxerit statuenda, mandantes eisdem, ut tam clerum quam populum, in his quae pertinent ad fidei Christianae profectum, informent, et de benevolentia nostra efficiant certiores. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur attentius, quatenus legatum ipsum sicut personam nostram, imo nos et beatum Petrum in ipso, benigne recipias et honorifice studeas pertractare, salubria monita et statuta ipsius et tu ipse recipiens et observans, et ab universa terra tua recipi faciens et servari; taliter super hoc quod scribimus impleturus, ut devotionis affectum, quem circa nos et Romanam ecclesiam habere te credimus, in effectu operis cognoscamus.
IX. ARCHIEPISCOPO TRINOVITANENSI, TOTIUS BULGARIAE ET BLACIAE PRIMATI, ET ALIIS ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, CLERO, ET POPULO IN BULGARIA, ET BLACIA CONSTITUTIS. Mittit ei pallium. Licet ex eo, etc., usque certiores. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus legatum ipsum, etc., usque honorifice pertractetis, ea quae inter vos corrigenda duxerit vel etiam statuenda, suscipientes hilariter et inviolabiliter observantes, ut, etsi fueritis hactenus sicut oves errantes, ex quo tamen conversi estis ad episcopum et pastorem animarum vestrarum, ejus sequamini doctrinam et formam, cui Dominus totius Ecclesiae magisterium contulit et primatum. Cavete autem, ne de facili moveamini a constantia mentis vestrae, sed in bono perseverantes proposito, in devotione sedis apostolicae humiliter persistatis, ut in illius videamini petrae soliditate firmati, supra quam Dominus Ecclesiae posuit fundamentum, claves regni coelorum concedens, ut esset, quibus Petrus aperiret, apertum, et quibus clauderet, non pateret.
X. Forma qua pallium tradi debet archiepiscopis Belesbudiensi et Trinovitano. [Ad honorem Dei] omnipotentis et beatae Mariae Virginis, et beatorum apostolorum Petri et Pauli, et domni papae Innocentii, et Romanae Ecclesiae, nec non et Ecclesiae tibi commissae, tradimus tibi pallium de corpore beati Petri sumptum, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, quo ad missarum solemnia infra ecclesias tibi subjectas utaris in Nativitate Domini, festivitate protomartyris Stephani, circumcisione Domini, Epiphania, Hypapanti, Dominica in Ramis palmarum, Coena Domini, Sabbato sancto, Pascha, feria secunda post Pascha, Ascensione Domini, Pentecoste, tribus festivitatibus sanctae Mariae, Natali beati Joannis Baptistae, solemnitatibus omnium apostolorum, commemoratione omnium sanctorum, dedicationibus ecclesiarum, consecrationibus episcoporum, ordinationibus clericorum, ecclesiae tuae principalibus festivitatibus, et anniversario consecrationis tuae. [Sane, solus Romanus pontifex in missarum solemniis pallio semper utitur, et ubique, quoniam assumptus est in plenitudinem ecclesiasticae potestatis, quae per pallium figuratur. Alii autem eo nec semper, nec ubique, sed in ecclesia sua, in qua jurisdictionem ecclesiasticam acceperunt, certis debent uti diebus, quoniam vocati sunt in partem sollicitudinis, non in plenitudinem potestatis].
XI. Forma juramenti ab archiepiscopo Trinovitano praestiti. Ego, archiepiscopus Trinovitanus, primas totius Bulgariae et Blaciae, ab hac hora in antea ero fidelis et obediens beato Petro sanctaeque Romanae et apostolicae sedi, et domino meo Innocentio ejusque Catholicis successoribus. Non ero in facto, vel consilio, vel consensu, ut perdant vitam aut membrum, vel capiantur aut spolientur. Consilium quod mihi crediderint, ad eorum damnum, me sciente, nemini pandam. Eorum certum malum si scivero, impedire studebo. Quod si non potero impedire, eis, quam cito potero, intimare curabo. Papatum Romanum, honores, dignitates et rationes apostolicae sedis defendam pro posse, salvo ordine meo, contra omnem viventem. Vocatus ad synodum veniam, nisi praepeditione canonica fuerim impeditus. Apostolorum limina singulis quadrienniis per me vel per meum nuntium visitabo, nisi eorum absolvat licentia. Legatum apostolicae sedis, quem pro certo scivero esse legatum, devote suscipiam, et in suis necessitatibus adjuvabo. Cum quemlibet de meis suffraganeis consecravero, faciam illi jurare ut Romano pontifici et Ecclesiae Romanae perpetuam obedientiam et debitum honorem impendat. Caeterum, cum aliquem coronavero in regem Bulgarorum et Blacorum, juxta indulgentiam mihi et successoribus meis ab apostolica sede concessam, ab eo juratoriam recipiam cautionem, quod ei qui tunc apostolicae sedi praefuerit, successoribus ejus, et Ecclesiae Romanae devotus et obediens permanebit, et cunctas terras et gentes suo subjectas imperio, in obedientia et devotione sedis apostolicae conservabit. Haec omnia bona fide servabo. Sic me Deus adjuvet, et haec sancta Evangelia in praesenti et in futuro. Amen.
XII. CALOJOANNI REGI BULGARORUM ET BLACORUM ILLUSTRI. Mittit ei vexillum. Ut in cruce Domini nostri Jesu Christi cum apostolo glorieris, et non tibi, sed ei cui flectitur omne genu, tuos de caetero triumphos ascribas, qui docet manus ad praelium et digitos movet ad bellum, et inter varios bellorum eventus ejus suffragio sentias te muniri, cui Dominus claves regni coelorum et ligandi atque solvendi contulit potestatem, praeter regiae dignitatis insignia, quae tibi per dilectum filium, Leonem, tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, [tuae serenitati dirigimus, per eumdem, vexillum, quo contra illos utaris qui honorant labiis Crucifixum, cor autem eorum est longinquum ab ipso, ad petitionem venerabilis fratris nostri, B. Brandizuberensis episcopi, tibi duximus destinandum. Praetendit autem non sine mysterio crucem et claves, quia beatus Petrus apostolus et crucem pro Christo sustinuit, et claves a Christo suscepit. Repraesentat itaque signum crucis, in quo Christus, utpote qui vincit, regnat et imperat, debellavit aereas potestates, et in quo capiens praeda praedonem absorbuit, moriens vita mortem et Behemoth cepit in suis oculis quasi hamo. Clavem autem geminam repraesentat, discretionis alteram reliquam potestatis, ut cum discreveris inter bonum et malum, lucem et tenebras, sanctum et profanum, commissum tibi materialem gladium ad vindictam malefactorum, in laudem vero bonorum exerceas, et arma contra illos apprehendas et scutum qui non posuerunt Deum adjutorem sibi], sed in feritate sua et multitudine confidentes, nituntur contra stimulum calcitrare. Monemus igitur serenitatem regiam et hortamur attentius, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus eodem vexillo in humilitate cordis utaris, et inter acies bellicas memor Dominicae Passionis existas, ejusque magisterium recognoscas, cui Dominus ipse dixit: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam; et tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XVIII). Sic enim inimici tui non solum contra te praevalere non poterunt, sed ante faciem tuam dante Domino non subsistent.
XIII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, ET OMNIBUS TAM CLERICIS QUAM LAICIS, IN REGNO UNGARIAE CONSTITUTIS. Scribit eis super reductione Bulgarorum, et ut legatum bene tractent. Volens apostolica sedes filios suos per varias mundi partes in unum, seu gallina sub alis pullos suos congregat, congregare, ut ipsa suas oves agnoscat, et agnoscatur ab eis, fiatque unum ovile, ac unus pastor, sicut Dominus ipse dicit, Bulgarorum, et Blacorum Ecclesiam, quae, tanquam non cognosceret semetipsam, illo pastore relicto, cui Christus pascendas commiserat oves suas: Pasce, inquiens, oves meas (Joan. XXI), post vestigia gregum abierat, et velut ovis errans recesserat ab ovili, ad se desiderat revocare, ut sit, juxta verbum propheticum, bonum pariter et jucundum habitare fratres in unum, fiatque majus gaudium ecclesiis Dei super ecclesia illa, cum ad apostolicae sedis devotionem redierit, et reconciliata fuerit ecclesiasticae veritati, quam supra nonaginta novem aliis, quas nec mors, nec gladius ab Ecclesiae Romanae reverentia separavit. Ut igitur, ejus exemplo, qui filium prodigum redeuntem induit stola prima, et annulum dedit ei, Bulgarorum et Blacorum populos ad devotionem et reverentiam sedis apostolicae redeuntes, in spiritualibus et temporalibus honoremus, per dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, et inter caeteros fratres nostros praerogativa quadam dilectionis acceptum, ipsos duximus visitandos, qui eos in fide catholica et Ecclesiae Romanae devotione studeat confirmare. Ne autem primogenito scandalum pariat, et his qui nobiscum sunt semper quamdam velut invidiam moveat, si ecclesiam illam cum primogenito ad matris ubera redeuntem taliter honoremus, occidentes in ejus reditu vitulum saginatum, ei autem nec haedum etiam quem cum amicis suis comedat tribuamus, sed ipse gaudeat, et pariter epuletur, quoniam epulari eum convenit, et gaudere, quia frater ejus qui mortuus fuerat jam revixit, et qui perierat est inventus; eidem legato plenam concessimus facultatem, ut in provinciis per quas transit, causas quae ad ejus audientiam perferentur, audiat et decidat, si potuerit, vel deleget, metatque in earum decisione et delegatione de ipsis omnia scandala; et seminans semen pacis controversias studeat sepelire, et fiat odor vitae in vitam omnibus per quos transit. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus cardinalem ipsum sicut apostolicae sedis legatum recipiatis hilariter et honorifice pertractetis, et tam in eundo, quam redeundo in necessariis omnibus, et securo conductu ita liberaliter provideatis eidem, ut patronum eum de caetero apud sedem apostolicam habeatis, tantoque citius ab ea exaudiatur pro vobis, quanto a vobis pro ipsa fuerit amplius honoratus.
XIV. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, ET UNIVERSO CLERO, IN SERVIAE PROVINCIA CONSTITUTIS. De eodem argumento. Volens apostolica sedes, etc., in eumdem fere modum, usque est inventus. In Servia quoque ipsi legationis officium duximus injungendum, ut evellat, destruat, disperdat et dissipet, aedificet et plantet, juxta quod ad profectum catholicae fidei, statum ecclesiae, correctionem et utilitatem vestram viderit expedire. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, quatenus legatum ipsum sicut personam nostram, imo nos in eo recipientes, hilariter et honorifice pertractantes, statuta et mandata ipsius suscipiatis humiliter et inviolabiliter observetis; alioquin, sententiam quam tulerit in rebelles ratam habebimus, et faciemus, auctore Domino, inviolabiliter observari.
XV. ELIENSI EPISCOPO, ET . . . . . ABBATI SANCTI EDMUNDI. Ut mercatoribus Romanis super pecunia, ipsis a Rogerio de S. Edmundo debita, satisfieri curent. (Anagniae, VI Non. Maii.) Etsi devotionem illius in Domino commendemus, qui mandatorum nostrorum est diligens exsecutor, quia tamen intentionis nostrae non est injusta mandare, ne inde nascantur injuriae unde jura nascuntur, mirari cogimur et moveri, si quando forte mandata per subreptionem a nobis fraudulenter extorta scienter exsecutioni demandet, cum non debeat ignorare, quod, secundum canonicas et legitimas sanctiones nostras, mendax precator carere debet penitus impetratis, quia fraus vel dolus alicui patrocinari non debet, et jura non deceptoribus subveniunt, sed deceptis. Gravem itaque nobis dilecti filii, Jacobus de Josto, S. Bobonis de Maximo, M. Guidonis Marronis, S. Joannis Pantaleonis, et He. frater ipsius, S. Capharellus, Nich. Octavianus Deustegardet., et L. Pizulinus, mercatores Romani, proposuere querelam, quod, cum bonae memoriae Ro. de Sancto Edmundo, ex illa licentia generali quam apostolica sedes omnibus crucesignatis indulsit, et ex alia speciali quam nos eidem crucesignato concessimus, usque ad 3m obligasset eisdem sua beneficia universa pro certa pecuniae quantitate, quam recepit ab eis in terrae sanctae subsidium profecturus, et inde, post ejus decessum, generaliter mandaverimus omnia beneficia, quae tempore mortis habebat, praedictis mercatoribus assignari, ut de ipsorum proventibus pecuniam reciperent, usuris cessantibus, mutuatam, venerabilis frater noster . . . . Dunelmensis episcopus, qui pro mercatoribus ipsis primo secundoque apostolicum mandatum suscepit, occasione mandati ad ipsum vel ad dilectum filium . . . . abbatem Sancti Albani, pronepotem venerabilis fratris nostri, S. Albanensis episcopi, praedictorum omnium veritate tacita, impetrati, super ecclesia, quam idem R. ab ejusdem abbatis possederat monasterio, ipsius episcopi conferenda nepoti, eadem illi ecclesiam dicitur assignasse, qui per procuratorem suum non solum illum accepit, verum etiam percipit fructus ipsius in praejudicium mercatorum, qui de proventibus ipsius ecclesiae potuissent plenius quietari. Unde, per effectum operis patet qualis fuit impetrantis affectus. Recolimus etiam, ipsum abbatem ad primum mandatum nostrum id facere noluisse, sicut per suas nobis litteras intimavit: tum quia, priusquam praedictus Rog. ipsam ecclesiam per favorem regium accepisset, ipse ad illam vacantem quemdam clericum canonice praesentavit, jure sibi ex sola praesentatione sua in eadem ecclesia secundum canones acquisito, quia jus patronatus pinguius a clericis quam a laicis possidetur; tum etiam quia eadem ecclesia, quae curam habet animarum annexam, maxime cum sit magna, debet ad regimem suum non mercenarium sed pastorem habere. Cumque praedictus clericus super jure suo sibi reintegrando litteras apostolicas impetrasset, nulla de litteris ipsis in primo mandato mentio facta fuit. De quibus licet in secundo mandato fecerimus mentionem, quia proponebantur per vitium facilitatis obtentae, mandavimus tamen cum inquisitione procedi, ne posset eidem clerico praejudicium generari, sed ipse, sicut accepimus, conqueritur vehementer grave sibi praejudicium esse factum, sive per fraudem adhibitam, sive per violentiam irrogatam. Quia vero, sicut de dubiis judicare non possumus, donec plene certificemur de illis, ita de certis ambigere non debemus, quin de illis libere decernamus; praedictis episcopo et abbati per scripta nostra praecipimus, ut, cum, exigente justitia, carere debeat robore firmitatis, quod occasione mandati per subreptionem obtenti noscitur attentatum, memoratam ecclesiam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, idem episcopus ad manus ejusdem abbatis, et ipse abbas ad manus suas non differat revocare, remoto ab eo procuratore seu vicario nepotis praedicti episcopi Albanensis, vel alio quolibet detentore, proventus ipsius fideliter colligentes, ut ad mandatum nostrum in solutionem praelibatae pecuniae convertantur; fructus quoque medio tempore perceptos ex ea recipere et accipere non postponant, et fructus quos idem episcopus inde percepit, eidem abbati tribuat nihilominus conservandos, contradictores, si qui fuerint, per excommunicationis sententiam, appellatione postposita, compescendo. Interim autem ipsam ecclesiam nulli penitus assignare praesumant, donec de ipsa nostrae receperint beneplacitum voluntatis, mandatum apostolicum taliter impleturi, ut diligentius exsequantur quod de scientia certa procedit, quam quod de tacita veritate prorupit. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si praenominati episcopus et abbas mandatum nostrum infra viginti dies neglexerint adimplere, vos, omni contradictione, appellatione et excusatione cessante, illud exsequi nullatenus omittatis, non obstantibus litteris, quas super hoc ipso negotio alia vice eisdem episcopo et abbati meminimus destinasse, si tamen eaedem ad ipsos litterae pervenerunt; sed nec quibuslibet aliis, si quae apparuerint harum tenore tacito impetratae. Nosque nihilominus eorum curaremus pro meritis inobedientiam castigare, quia, quantumcunque praedictum Albanensem episcopum tanquam honorabile membrum ecclesiae diligamus, plus tamen Deum coeli timemus, qui jubet ne sit apud nos acceptio personarum, aut in manu nostra pondus et pondus quasi statera dolosa. Quod si non ambo, alter, etc.
Datum Anagniae, VI Nonas Maii.
XVI. PRIORI ET FRATRIBUS HOSPITALIS DE THUREGANO. Recipit eos sub protectione cum annuo censu unius aurei. (Laterani, III Id. Maii.) Solet annuere, etc., usque annuentes personas, et hospitale vestrum quod dilectus filius nobilis vir . . . dux Zeringiae pro suorum peccatorum remedio fabricavit, cum omnibus bonis, quae inpraesentiarum, etc. in modum protectionis usque communimus. Ad indicium autem hujus protectionis a nobis obtentae, aureum unum nobis, nostrisque successoribus, annis singulis persolvetis. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, III Id. Maii.
XVII. EPISCOPO OLORENSI, ABBATIBUS DE PLANA SILVA, ET SANCTI SEVERI. Ut archiepiscopo Auxitano, morbo caduco laboranti, coadjutorem assignent . (Laterani, III Id. Martii.) Ad audientiam nostram, dilecto filio G. Donati, canonico Auxitanensis ecclesiae significante, pervenit, quod venerabilis frater noster . . . Auxitanensis archiepiscopus, vinculo excommunicationis astrictus pallium usurpavit, et ab eo tempore usque modo nolens a se jugum excommunicationis excutere pertractavit ecclesiastica sacramenta. Idem etiam postquam pallium sic accepit, morbo laboravit caduco, et perjurii crimine indignationem in se Altissimi provocavit. Quia vero nobis super praemissis non potuit fieri plena fides, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, inquisita super his diligentius veritate, si eumdem archiepiscopum inveneritis laborare, auctoritate nostra coadjutorem assignetis eidem juxta canonicas sanctiones, super aliis quod canonicum fuerit sublato appellationis obstaculo statuentes. Caeterum, quia dictus canonicus cum eum tali morbo sciverit laborare in susceptione pallei minime reclamavit, imo fraudulenter veritatem suppressisse videtur, volumus, et mandamus, ut, si vobis ita esse constiterit, ipsum, remoto appellationis obstaculo, canonice puniatis. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.
Datum Laterani, III Id. Martii, anno septimo.
XVIII. NOBILI VIRO . . . DUCI VENETORUM, SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Ipsum ac Venetos ad resipiscendum, et ad poenitentiam agendam, propter facinus quod adversus Jaderam commiserant hortatur. (Anagniae, VI Kal. Martii.) Praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, qui civitatem Venetiarum in pluribus honorarunt, ad honorem ejus intendimus et profectum, nec difficiles nos exhibuimus in petitionibus nobis pro ipsa porrectis, sed eas, quantum cum Deo, et honestate potuimus, curavimus promovere, sicut et ipsi novimus, et te credimus meminisse. Verum, quanto magis ad ejus aspiravimus commodum, et augmentum, tanto desideravimus amplius, ne illius in se provocaret offensam, qui exaltat humiles, et humiliat exaltatos. Noverat autem tua nobilitas, noverat et populus Venetorum, qualiter charissimus in Christo filius noster, II. rex Ungarorum illustris, et nobilis vir A. dux, frater ipsius, assumpserant signum crucis, et in terrae sanctae subsidium proposuerant transfretare, quorum profectus vobis impedientibus hactenus est dilatus. Praeterea, te, ac Venetos non latebat, qualiter, post excidium terrae sanctae, apostolica sedes universos qui ejus reliquiis subvenirent, a die qua signum crucis acciperent, usque ab obitum, vel reditum eorumdem, in sua protectione susceperit, et tam familias eorum, quam bona sub ecclesiastica defensione praeceperit manere secura. Ad notitiam quoque tuam novimus pervenisse, qualiter etsi rex ipse, ac terra ipsius, ex eo quod crucem assumpserat, auctoritate constitutionis super hoc a praedecessoribus nostris editae, apostolica protectione gauderet, quia tamen plus timeri solet quod specialiter pollicetur, quam quod generaliter concluditur sponsione, protectionis nostrae litteras specialiter petierit, et receperit ad cautelam, quas ei nec potuimus, nec debuimus denegare, ne illi subtrahere videremur quod signatis omnibus est indultum. Credimus etiam te novisse, qualiter nuntiis tuis, qui ad sedem apostolicam cum crucesignatorum nuntiis accesserunt, petentibus pactiones inter vos initas confirmari, et per eos tibi, et Venetis duxerimus inhibendum, ne terras regis ipsius aliquatenus laederetis. Insuper, ut iter Domini fieret in timore, nec modicum fermenti corrumperet totam massam, per litteras nostras, quas ad audientiam tuam et Venetorum credimus pervenisse, curavimus districtius inhibere, ne terras Christianorum invadere, vel laedere tentaretis, nisi vel ipsi vestrum iter nequiter impedirent, vel alia justa et necessaria causa tamen occurreret, propter quam aliud agere, accedente consilio apostolicae sedis legati, possetis; si qui autem contra praesumerent, se scirent excommunicationis vinculo innodatos, et indulgentiae, quam sedes apostolica crucesignatis indulsit, immunes. Tu autem et tui, omnibus his despectis, et legato nostro repulso, contra regem ipsum primo impetum facientes, ante Jaderam primas acies expandistis, et in auxilium vestrum convocantes exercitum Gallorum obtinuistis ab eis ut vestris consentirent, et manus suas fraterno sanguine macularent. Cepistis igitur, et evertistis per violentiam civitatem, destruxistis ecclesias, et altaria suffodistis, et in divinae majestatis offensam, et Ecclesiae Romanae contemptum, commisistis facinus jam notorium pene penitus toti mundo. Non enim crucem sumpsistis, aut sumere debuistis in obsequium Jesu Christi, ut expugnaretis Christianos, sed potius Agarenos, crucis ipsius perfidos inimicos. Haec autem ad correctionem vestram referimus ex charitate sincera, quia pater filium, quem diligit, corripit, et Deus quos amat arguit et castigat. Recepimus vero litteras Constantinopolitani imperatoris et tuas, et quae significastis per eas notavimus diligenter. Verum, quamvis optemus ut per studium, et sollicitudinem tuam, ad devotionem apostolicae sedis Constantinopolitana ecclesia revertatur, quia tamen ad subsidium terrae sanctae propensius aspiramus, ne succursus ejus dilatus hactenus diutius differatur, monemus nobilitatem tuam et exhortamur in Domino, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus, tu, et Veneti, reconciliati ecclesiasticae unitati, peccatorum vestrorum maculas poenitentiae lacrymis expietis, ut, a criminum labe purgati, bellum Domini possitis in puritate cordis et corporis praeliari, nec de multitudine, vel potentia vestra, vel ex eo quod prospere vobis successit hactenus, praesumatis, sed quanto plura Dominus vobis praeter merita vestra concessit, tanto vos amplius in ejus oculis humiliare curetis, et patientia ejus ad poenitentiam vos adducat, ut, absolutione in humilitate quaesita, et cum devotione suscepta, recuperationi terrae sanctae totis viribus insistatis, quoniam id potissimum erit vobis et meritorium apud Deum et apud homines gloriosum. Nos autem quod ipsi terrae videbimus expedire, studebimus, dante Domino, efficaciter procurare.
Datum Anagniae, VI Kal. Martii.
XIX. PRIORISSAE ET MONIALIBUS DE RUESPERRA. Recipit eas sub protectione. (Anagniae, II Non, Martii.) Solet annuere, etc. usque assensu. Personas vestras cum omnibus bonis vestrisque inpraesentiarum, etc., in modum protectionis, usque communimus, districtius inhibentes, ne quis de novalibus vestris, quae propriis manibus, aut sumptibus colitis, sive de vestrorum animalium nutrimentis a vobis exigere praesumat. Nulli ergo, etc.
Datum Anagniae, II Non. Martii.
XX. EPISCOPO FESULANO. Ne obediat consulibus Florentinis, qui dictum episcopatum transferre in civitatem Florentinam ordinaverant, subasserto jure patronatus, quod rescindi mandat. (Laterani, III Id. Martii.) Lacrymabilem dilectarum in Christo filiarum, monialium Sancti Petri Florentini, querelam accepimus, quod consules civitatis ejusdem juramento se illicito astrinxerunt, ut episcopatum Fesulanum ad suam transferant civitatem, proponentes sedem episcopatus ipsius in eodem monasterio collocare. In suis etiam constitutionibus addiderunt, ut de jure patronatus cognitio ad eorum referatur examen, ecclesiastico judicio praetermisso. Unde dilecto filio . . . . priori Sancti Fridiani Lucanensis dedimus in mandatis, ut consulibus ipsis ex parte nostra districtius inhiberet, ne translationem Fesulanensis sedis facere attentarent, cum hoc, si etiam fieri ad locum oporteret idoneum, non ad eos, sed ad nos specialiter pertineret; et eisdem injungeret, ut constitutiones illas rescinderent, quas super jure patronatus in praejudicium ecclesiastici juris fecisse dicuntur, tibi etiam et capitulo tuo firmiter inhibendo, ne super his consulibus acquiesceretis eisdem. Verum, cum idem prior consules et populum Florentinum ab hac praesumptione desistere monuisset, ipsi, monitiones non attendentes ipsius, nec majestati divinae, nec apostolicae sedi, nec muliebri sexui deferentes, moniales ipsas suum exire monasterium compulerunt, et ipsis monialibus in capella quadam intrusis, ipsum tibi monasterium tradidere. Sane, cum nobis et Ecclesiae Romanae juramento fidelitatis tenearis astrictus, in quo continetur expressum, ut papatum Romanum, salvo ordine tuo, contra omnem hominem pro posse defendas, et malum nostrum, si nosti, studeas impedire, de tua discretione mirari cogimur et moveri, quod, cum episcopalis sedis mutatio, sicut scire te novimus, et alios etiam docuisse, ad Romanum tantum pontificem de jure pertineat, et consuetudine approbata, tu papatum Romanum in hac parte non defendis ut debes, sed magis impugnas, nec malum nostrum impedis, sed procuras, dum, praeter auctoritatem nostram, imo contra prohibitionem expressam, cum praedictis consulibus machinaris Fesulanensem sedem ad Florentinam civitatem in monasterio memorato transferre. In quo etiam graviter laedis ecclesiasticam libertatem, dum monasterium illud quocunque modo de manu recipis laicali, cum scias quod laicis, quantumcunque religiosis, non est de rebus ecclesiasticis disponendi attributa facultas. Licet autem archidiaconus tuus ad praesentiam nostram accesserit, et visus sit te multipliciter excusare, quia tamen non caret scrupulo societatis occultae, qui manifesto facinori desinit obviare, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus receptis litteris istis, ad civitatem accedas personaliter Florentinam, et quod est de praedicto monasterio taliter attentatum, vel de caetero fuerit attentandum, auctoritate nostra denunties irritum et inane; consules etiam et populum Florentinum ex parte nostra moneas diligenter, ut, monialibus ipsis praedicto monasterio restituto, de damnis et injuriis irrogatis infra quindecim dies satisfacere non postponant, et rescindant constitutiones quas super jure patronatus ecclesiarum contra libertatem ecclesiasticam statuisse dicuntur; alioquin, consules ipsos, consiliarios et principales fautores ipsorum, vinculo excommunicationis innodes, et facias excommunicationis sententiam latam in eos, per tuam dioecesim, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, usque ad satisfactionem idoneam solemniter publicari. Quod si praetermiseris adimplere, ab officio pontificali suspensus, infra mensem in persona propria te nostro conspectui repraesentes, nobis de tanto satisfacturus excessu, quia, coram nobis positus, pro certo cognosces utrum pecunia tua, sicut dicitur te jactasse, possit apud nos redimere culpam tuam.
Datum Laterani, III Idus Martii.
XXI. PRIORI SANCTI FRIDIANI LUCANENSIS. De eodem argumento. (Laterani, Id. Martii.) Lacrymabilem, etc., in eumdem fere modum, usque tradidere. Dolemus autem, non tam pro monialibus ipsis quam pro consulibus memoratis, cum non sit minus injuriam perpetrare quam perpeti, magis vero dolemus propter apostolicam sedem, cujus singulare privilegium violare nituntur, cum ad eam tantum pertineat episcopalis sedis mutatio, et propter universalem Ecclesiam, cujus intendunt infringere libertatem, cum laicis nulla sit de rebus ecclesiasticis disponendi attributa facultas. Unde, nos eidem episcopo in virtute obedientiae districte praecipiendo mandavimus, ut, receptis litteris nostris, etc., usque excessu. Ideoque discretioni tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus praedictos consules et populum Florentinum, nisi ad commonitionem tuam praedictam curaverint adimplere, tu consules ipsos et principales fautores eorum vinculo excommunicationis astringas, et sententiam ipsam facias per circumadjacentes civitates, pulsatis campanis et candelis accensis, solemniter publicari, quibus auctoritate nostra districtius facias inhiberi, ne cum illis aliqua contrahant mercimonia, sed eos potius tanquam excommunicatos evitent, ipsisque consulibus et toti populo Florentino ex parte nostra denunties, quod si forte in sua pertinacia duxerint persistendum, mercatores eorum per terras, ad quas devenerint, capi ac detineri cum omnibus mercimoniis faciemus; et, cum duos episcopos in sua velint statuere civitate, illis erit merito formidandum, ne unicum episcopatum eorum dividamus in duos.
Datum Laterani, Idibus Martii.
XXII. ARCHIPRESBYTERO, ET G. ET R. MAGISTRIS CANONICIS LUCANENSIBUS. In favorem Noradi, subdiaconi, ne ipsum molestatione vexari sinant. (Laterani, XIV Kal. Aprilis.) Significavit nobis dilectus filius Noradus, subdiaconus noster, quod, cum inter ipsum ex una parte et S. et S. fratres suos, Pisanae dioeceseos, et altera, super patrimonio suo controversia suborta fuisset, B. avunculus, R. et C. cognati eorum, quod eorum super hoc essent arbitrio parituri sibi astrinxerunt eos per juratoriam cautionem, et eidem subdiacono sub debito juramenti secreto postmodum injunxerunt, ut, relicto habitu clericali, matrimonium contrahere non differret, et usque ad sexdecim annos aliquam haereditatis suae non peteret portionem, quorum arbitrio praedictus subdiaconus noluit, sicut nec debuit, obedire. Cum igitur mandatum hujusmodi fuerit illicitum et iniquum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus eum super hoc non permittatis alicujus infamiae molestatione vexari, cum sint ipsi potius, qui non sunt veriti taliter arbitrium promulgare; culpabiles judices, et, praedicto juramento vel arbitrio non obstante, faciatis eidem per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, patrimonii sui portionem debitam exhiberi. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc.
Datum Laterani, XIV Kalendas Aprilis.
XXIII. CONSULIBUS ET POPULO CAMERANENSIBUS. Ut recuperent et conservent possessionem Romanae Ecclesiae in castro Cameranensi. (Laterani, VIII Kal. Aprilis.) Ad audientiam nostram noveritis pervenisse quod possessiones et jura, quae in castro Cameranensi habemus, male tractantur, et per incuriam et negligentiam deperduntur. Quocirca, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus dilecto filio Bald. civi Anconitano, de possessionibus et justitiis omnibus quas habemus in castro, vel ejus pertinentiis, respondere curetis. Ipse enim Bald. nobis juravit quod possessiones et jura ad ecclesiam Romanam spectantia in castro praedicto, et circa illud, et in ejus pertinentiis constituta, bona fide recuperabit ad nomen et utilitatem Romanae Ecclesiae, et quaecunque ad manus suas sive jam acquisita, sive in posterum acquirenda in supradicto castro et ejus pertinentiis, quocunque modo pervenerint, bona fide ad nomen et utilitatem Romanae Ecclesiae conservare, non minuere, non alienare, nec alienanti consentire, sed ad mandatum nostrum, vel successorum nostrorum, ea omnia cum integritate qualibet et augmento restituere sub eadem fidei religione promisit. Nos autem, ne possessiones vel jura ipsius castri alienari possint vel minui, omnem alium contractum decernimus irritum et inanem.
Datum Laterani, VIII Kal. Aprilis.
XXIV. EPISCOPO, ET CAPITULO LUNENSIBUS. Translationem episcopatus Lunensis ad Sarzanam auctoritate apostolica confirmat (Laterani, VIII Kal. Aprilis.) Per litteras vestras olim nostro apostolatui praesentatas, intelleximus evidenter, quod, cum Lunensis civitas, in qua sedes esse dignoscitur cathedralis, sic suos habitatores devoret et consumat, quod pauci vel nulli commorentur in ea, nec sit populus qui jura et libertates ecclesiae vestrae protegat et defendat. Deliberato tandem consilio statuistis, si vobis hoc sedes apostolica indulgeret, ut ad locum alium populosum, Sarzanam nomine, episcopalem cathedram transferretis, et tempore sanctae memoriae Gregorii papae, praedecessoris nostri, usque adeo proposuistis fuisse processum, quod, cum ille per partes illas transitum faceret, ipsius translationis licentiam apostolica vobis auctoritate concessit, et pro construenda ecclesia dedit vobis, filii canonici, lapidem benedictum. Sed, quia post paucos dies idem praedecessor noster viam fuit universae carnis ingressus, vos in ipso negotio procedere dubitastis, credentes mandatum ejus in ipsius obitu expirasse, propter quod considerantes attentius utilitatem et necessitatem cleri, et populi ecclesiae Lunensi commissi, ad praesentiam nostram dilectum filium, Ph. vestrum canonicum, transmisistis, per eum devote ac humiliter supplicantes, ut vobis transferendi sedem episcopalem ad locum praedictum licentiam praeberemus. Nos autem, petitionem vestram favore sedis apostolicae prosequentes, de fratrum nostrorum consilio, ut sedem episcopalem, nullius contradictione vel appellatione obstante, ad locum praedictum auctoritate apostolica transferretis, liberam vobis concessimus facultatem. Cumque juxta indulgentiam nostram in eodem negotio procedere curassetis, tu, frater episcope, cum quibusdam ex canonicis tuis ad apostolicam sedem accedens, humiliter supplicasti, ut, quod auctoritate nostra factum fuerat de translatione praedicta, apostolico dignaremur munimine roborare. Tuis igitur, et canonicorum ipsorum precibus inclinati, translationem episcopalis sedis in Sarzanam ex indulgentia sedis apostolicae factam, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Decernimus ergo, etc.
Datum Laterani, VIII Kalendas Aprilis.
XXV. ABBATI SANCTI STEPHANI, ET MAGISTRO LANFRANCO, CANONICO BONONIENSI. De sententia, in causa quadam, quae hic non declaratur, abroganda. (Laterani, XV Kal. Aprilis.) Dilecto filio, C. clerico, etc. usque mandamus, quatenus inquiratis de praemissis diligentius veritatem, et, si eidem mulieri noveritis a praedictis canonicis, non obstante appellatione, quam super hoc ab ipso abbate se asserunt emisisse, cum illi per subsequentem concessionem parendo sententiae renuntiasse penitus videantur, faciatis per censuram ecclesiasticam sine difficultate concedi. Alioquin, ipsius abbatis sententiam, auctoritate nostra suffulti, quoad hunc articulum, penitus irretetis, cum in hac parte contra peracti tenorem sit expresse prolata. In aliis autem articulis, latam sententiam mandamus firmiter observandum. Testes, etc. Nullis litteris, etc.
Datum Laterani, XV Kalendas Aprilis.
XXVI. N . . . Ut inquiratur super privilegiis et indulgentiis suspectis. (Laterani, III Kal. Aprilis.) Cum sint diligentius inquirenda quae gravem suspicionem inducunt, unde posset grave scandalum suboriri, si praetermitterentur segniter indiscussa, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus personas oprvinciae tuae, quae privilegia seu indulgentias ab apostolica sede asserunt se habere, de quibus suspicio merito habeatur, ad ostensionem eorum, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellas. Quae si fuerint de ratione suspecta, nostro praecipias conspectui praesentari, aut ipsa tandiu apud religiosas detineri personas, donec per rescriptum eorum de ipsis plenam notitiam habeamus.
Datum Laterani, III Kalendas Aprilis.
XXVII. PRIORI SANCTI STEPHANI FANENSIS. Causam, quae inter ipsum et M. episcopum Fanensem super ecclesia S. Stephani vertebatur, auctoritate apostolica dirimit. (Anagniae, V Kal. Martii.) [Cum venerabilis frater noster, M. Fanensis episcopus,] et tu, in nostra essetis praesentia constituti, et de quaestione, quae inter vos super ecclesia Sancti Stephani Fanensis vertebatur, velletis ad invicem litigare, dilectum filium, J. tituli Sanctae Priscae presbyterum, et J. Sanctae Mariae in Cosmedino diaconum, cardinales, vobis concessimus auditores, coram quibus allegando proponere curavisti, quod cum praedicta ecclesia Sancti Stephani, quarumdam monialium, quae in ea videbantur sub religionis habitu conversari, malicia faciente, fuerit fere ad desolationem redacta, illas bonae memoriae C. Fanensis episcopus, auctoritate felicis recordationis Eugenii Papae praedecessoris nostri, ab ecclesia memorata removit, et canonicos in ipsa instituit regulares, statuens ut ordo canonicus perpetuis in ea temporibus debeat observari, et eam ab omni exactione, tam sua quam successorum suorum et Fanensis ecclesiae, prorsus absolvit, retento sibi et ecclesiae suae uno cereo trium librarum, ab ea annis singulis exsolvendo; et, quia praedictus episcopus te super libertate praedicta, tam a felicis memoriae Coelestino papa, praedecessore nostro, quam a nobis etiam confirmata, multipliciter aggravabat, apostolicum tibi petivisti patrocinium suffragari. Praedictus vero episcopus proposuit ex adverso, quod privilegium praedicti praedecessoris sui sibi et ecclesiae suae nullum praejudicium inferebat, quia eo tempore quo illud indulsit ecclesiae memoratae episcopatui resignarat, et habitum in ipsa ecclesia receperat regularem, et post tres dies poenitens, illud privilegium revocavit; praeterea, tu, et canonici illius ecclesiae, non estis privilegio illo usi, sed omnia obsequia, sicut ante indultum privilegium, sic et post, universis successoribus illius episcopi, et sibi praesertim, in hospitiis usque ad haec tempora curavistis sine difficultate qualibet exhibere; asserens confirmationem praedicti praedecessoris nostri fuisse per subreptionem elicitam, et hactenus occultatam; propter quod, si forsitan in aliquo laesa erat Fanensis ecclesia, restitutionem sibi fieri humiliter postulabat. Caeterum, ad proposita sic respondere curasti, quod ipsum privilegium de jure valebat, quia episcopus dum illud concessit, nec episcopatui resignaverat, nec habitum receperat regularem, et ipsum de canonicorum suorum indulserat voluntate, sicut ex eodem instrumento evidenter apparet, in quo nomina canonicorum ecclesiae Fanensis sunt subscripta, et idem in palatio Fanensi datum fuerit, sicut in eo continetur expressum. Nos autem, cum dicti cardinales ea quae audierant nobis fideliter retulissent, dicto instrumento diligenter inspecto, revera [cognovimus, quod praedictus episcopus spallas, quas ab eadem ecclesia, tam ipse, quam praedecessores sui recipere consueverant, ecclesiae praedictae remisit, et statuit, quod aliud ei servitium non imponeret, sibi et ecclesiae suae annuatim trium librarum cereo pensionis nomine reservato. Quia vero visitationi annexa est procuratio, cum nemo suis stipendiis debeat militare, nec os bovi alligandum sit trituranti, et episcopus, ratione spiritualis jurisdictionis, quam habet in ea, teneatur causa correctionis praedictam ecclesiam visitare, nec intelligatur quasi novum imponi quod ab ipsa fundatione de communi fuerat jure impositum, de consilio fratrum nostrorum decrevimus, quod idem episcopus, cum ad ipsam ecclesiam causa correctionis accesserit, moderatam ab ea procurationem percipiat bis in anno, sed nihil aliud, praeter pensionem, et procurationes praescriptas, idem episcopus ab eadem ecclesia exigere valeat, aut etiam extorquere.] Decernimus ergo, ut nulli, etc.
Datum Anagniae, V Kalendas Martii.
XXVIII. R. DE GECLEWERDS, G. DE DRIBURG. ET MAGISTRO T. RECTORI ECCLESIAE DE LILLESCHAE. Causam, quae inter abbatem et monachos de Melros et nobilem virum Albanum vertebatur, dijudicandam ipsis committit. (Anagniae, II Non. Martii.) Cum dilecti filii . . . . . abbas, et monachi de Melros, proposuerint coram nobis, quod nobilis vir Albanus quasdam terras, a Willelmo quondam patre ipsius eorum ecclesiae de Machelin in eleemosynam assignatas, violenter redigere cupiens in forestam, eos super ipsis indebite molestaret, vobis dedisse recolimus in mandatis, ut ipsum A. ab ipsorum super illis terris indebita molestatione desistere, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, cogeretis. Verum, ut super causa ipsa mandatum apostolicum impleretis, diligentius procedentes in causam, partibus in vestra praesentia constitutis, testes recepistis hinc inde, ac super attestationibus eorum, ut etiam instrumentis, diu disputationibus, ac disceptationibus habitis, in causa ipsa usque ad sententiae calculum processistis, et causam ipsam sufficienter instructam, ad nostram audientiam remittentes, octavas Sancti Andreae proximo praeteritas pro termino partibus assignastis. Parte igitur abbatis, et monachorum ad ipsum terminum veniente, tandem, quia pars adversa diutius exspectata non venit, super instrumentis jam dictis, depositionibus testium, et partis allegationibus utriusque, cum fratribus nostris tractatum habuimus diligentem, et, inquisita veritate diligentius, et discussa, evidenter agnovimus, super ipsa causa sententiam pro jam dicto monasterio esse dandam. Ut autem per diligentiam vestram finis causae imponatur eidem, instrumentorum tenorem, depositiones testium, allegationes etiam, prout ea receperamus sigillorum vestrorum munimine consignata, vobis sub bulla nostra remittimus interclusa, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes, quatenus, auctoritate nostra suffulti, ad sententiam pro ipso monasterio proferendam, non obstante contradictione vel appellatione cujuslibet, procedatis, contradictores per censuram ecclesiasticam compescentes, et facientes, quod judicaveritis, auctoritate nostra firmiter observari, cum ex tenore instrumenti evidenter appareat, quod haec fuit mens, et intentio donatoris, ut clausula de Foresta, quae in fine ponitur instrumenti, non ad superiorem donationem, quae tam libera et pura fuit, ut immunis esset ab omni exactione ac consuetudine saeculari, sed ad inferiorem concessionem, quae pensionem et determinationem habet insertam, juxta sanum referri debeat intellectum, quia in contractibus plena, in testamentis plenior, in beneficiis quoque plenissima est interpretatio adhibenda. Quod si non omnes, etc.
Datum Anagniae, II Nonas Martii.
XXXIX. . . . . . CANTUARIENSI ARCHIEPISCOPO. Respondet ei super appellationibus. (Laterani, VI Kal. Aprilis.) [Super quaestionum articulis, de quibus nos consulere voluisti fraternitati tuae taliter respondemus, quod per constitutionem nostram consultationi bonae memoriae Alexandri papae, praedecessoris nostri, nullatenus derogatur, sed illa per istam exponitur, imo in ista, verius, quae in illa fuerant praetermissa, supplentur. Ipse namque respondit, quod si super causa, quae alicui ex apostolica delegatione committitur, a personis ecclesiasticis, una vel pluribus, quibus delegatus, ut parcat laboribus partium et expensis, causae cognitionem ipsius, et testium examinationem sententia sibi reservata, committit, appellatio fuerit interposita; hujus appellationis intuitu causam indiffinitam relinquere non tenetur. Nos autem statuimus, quod, licet is, cui causa committitur, appellatione remota, non possit eam aliis sine provocationis obstaculo delegare, si tamen delegatus a nobis, aut judex quicunque, non tam cognitorem, quam exsecutorem, ad aliquem certum articulum quempiam deputarit, ab eo, nisi modum excedat, non liceat appellari, dummodo de partium deputetur, vel recipiatur assensu. Quod si delegatus a nobis vel litis exordium, vel causae finem, nedum totum, ei duxerit committendum, ab ipso tanquam a judice licite provocetur; eum et lis ante judicem debeat contestari, et causa per judicem diffiniri. Intentionis igitur nostrae fuit, sicut ex tenore constitutionis praemissae potest liquido deprehendi, quod ut judicialis auctoritas liberius valeat exerceri, delegatus a nobis licite possit et principium et finem, et medium causae sibi commissae, non solum conjunctim, sed et divisim alii delegare, non obstante quod dicitur, quia judex debet cognoscere per se ipsum in principio, et in medio, et in fine, cum, antequam ferat sententiam, universa, quae acta sunt in judicio, investigare debeat diligenter. Verum, cum totam causam committit alicui, vel principium, vel finem ipsius, ab eo, tanquam judice potest licite provocari. Cum autem alicui media tantum committit, ab ipso tanquam auditore provocari non potest, nisi mandati fines excedat, vel merito sit suspectus; unde, ne valeat recusari, provide constituimus, ut de partium detur vel recipiatur assensu. Porro, cum delegatus a nobis jurisdictionem suam in alium transfert totam, si fuerit appellandum, non ad eum, sed ad nos appellari debebit. Cuma autem aliquid sibi de jurisdictione reservat, si causa sit ei, appellatione remota, commissa, non ad nos, sed ad eum de jure poterit appellari. Unde, si forsitan appelletur, ab eo, cui media quaeque committit, sive cognitor aut exsecutor dicatur, vel, quod melius est, auditor pro eo quod vel mandati fines excedat, vel merito sit suspectus, nihilominus tamen delegatus a nobis juxta consultationem praemissam causam poterit diffinire, ut parcatur laboribus partium, et expensis. Eum vero, quem delegatus a nobis deputaverit auditorem, neutra partium poterit recusare, nisi coram eo justam recusationis causam ostendat. Si ergo duo sunt a principe delegati, et unus committit alteri vices suas, ille nec potest, appellatione remota, procedere, nec causam alii delegare, quamvis in commissione facta duobus contineatur expressum, ut appellatione remota alter possit procedere sine reliquo, si non possint ambo pariter interesse; quia quod potest ex sola jurisdictione sibi a principe delegata, non potest cum jurisdictione a condelegato sibi concessa. Unde, si ab eo fuerit appellandum, licet aliquibus visum fuerit, quod ad condelegatum etiam valeat appellari, nobis tamen videtur, quod ad primum duntaxat appellandum est delegatum, propter rationem superius assignatam. Ejus igitur appellatio, de quo tua fraternitas nobis scripsit, si nostrae constitutionis occasione ad nostram audientiam appellavit, pro eo quod delegatus a nobis, reservata sibi diffinitiva sententia, audientiam causae commisit quibusdam, qui de ipsius assensu nec dati sunt nec recepti, nisi contra eos justam recusationis causam ostenderit, vel paratus fuerit ostendere coram judice delegato, non debuit impedire, quominus procederent auditores. Qui si etiam tanquam suspecti fuissent merito recusati, delegatus tamen a nobis nihilominus potuisset, sublato appellationis diffugio, causam ipsam judicialiter expedire. Quod si justam recusationis causam noluit admittere delegatus, sed coram suspectis eum audiri cogebat, a tali gravamine licite potuit ad nostram audientiam appellare; quodque post appellationem hujusmodi est praesumptum, judicari debet irritum et inane.]
Datum Lateranensi, VI Kal. Aprilis.
XXX. DECANO ET CANONICIS SANCTAE CRUCIS DE STAMPIS. Recipit eos sub protectione. (Laterani, VI Kal. Aprilis). Loca divinis cultibus mancipata, et ea maxime, quae post Judaicae perfidiae caecitatem lumen gratiae sub Christianae fidei titulo perceperunt, apostolicis sunt munienda praesidiis, et perpetuae donanda munere libertatis, cum constet non jam esse filios ancillae, sed liberae, qui elegerunt ibi in libertate spiritus Domino deservire. Eapropter, dilecti in Domino filii, praedictam ecclesiam vestram, quam charissimus in Christo filius noster, Ph. rex Francorum illustris, de assensu bonae memoriae G. Senonensis archiepiscopi, in synagoga de qua Judaeos ejecerat, in honorem victoriosissimae crucis aedificari constituit, cum omnibus quae inpraesentiarum, etc., usque adipisci, ad instar felicis recordationis Lucii et Urbani, praedecessorum nostrorum, Romanorum pontificum, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, etc., usque communibus; statuentes, ut clerici, qui in circumpositis morantur ecclesiis, sicut nihil in loco ipso Judaeis possidentibus capiebant, ita deinceps ecclesiae inibi constitutae, conditionem aliquam vel gravamen in libertatis praejudicium non imponant, ne deterior efficiatur status Ecclesiae, si ea, quae fuerat Judaeis inhabitantibus libera, sub observantia fiat Christianae pietatis ancilla. Praeterea, ut magisterium scholarum unum in musica, et aliud in aliis disciplinis, sine contradictione qualibet habeatis, ad exemplar dictorum praedecessorum nostrorum, auctoritate vobis apostolica indulgemus, prohibentes, ut de novalibus vestris et animalium nutrimentis, nullus a vobis de caetero extorquere praesumat. Prohibemus insuper, ne de possessionibus vestris de caetero a laicis exigantur. Ad haec, praesentium auctoritate decernimus, ne quis in ipsam Ecclesiam interdicti, vel in canonicos ejus excommunicationis aut suspensionis sententiam, absque manifesta et rationabili causa, promulget. Cum autem generale interdictum, etc., usque celebrare. Concedimus quoque vobis coemeterium, in quo decedentium fratrum et familiae corpora tumulentur. Libertates quoque, etc., usque sancimus. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum, etc.
Datum Laterani, VI Kalendas Aprilis, anno septimo.
XXXI. ARCHIEPISCOPO ET DECANO ROTHOMAGENSIBUS. Ut fratribus Hierosolymitani Hospitalis justitiam requisiti facere possint. (Laterani, X Kal. Aprilis). Quoniam nimis dispendiosum esset et grave dilectis filiis, fratribus Hierosolymitani Hospitalis de Normannia, cum sint in remotis partibus constituti, pro singulis querelis apostolicam sedem adire, cum frequenter a multis, tam clericis quam laicis, gravibus sint in remotis partibus constituti, ad supplicationem eorum super hoc eis duximus providendum. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, cum a dictis fratribus fueritis requisiti, malefactores eorum, in Rothomagensi provincia constitutos, ut eis ablata restituant, et de damnis et injuriis irrogatis satisfaciant competenter, vel in aliquos compromittant, qui, appellatione remota, justitia mediante, procedant, per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis diffugio, compescendo, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non ambo . . . tu, frater archiepiscope, etc.
Datum Laterani, X Kalendas Aprilis, anno septimo.
XXXII. . . . ABBATI DE CORONA; . . ARCHIDIACONO BRIOCENSI; ET . . . SUBDECANO BEATI PETRI, PICTAVENSIBUS. Ut ad monasterium Sancti Hilarii de Cella accedentes, illud reforment. (Anagniae, Kal. Martii.) Dilectus filius . . . prior Sancti Hilarii de Cella Pictavensis, per suas nobis litteras intimavit, quod, cum in ecclesia sua Regula beati Augustini a retroactis temporibus fuerit instituta, et Ordo canonicus, secundum eamdem Regulam institutus ibidem, a nostris praedecessoribus confirmatus, et fratres ipsius sub ejusdem professione Regulae habitum induerint regularem, contra institutionem sui ordinis proprium sibi retinere praesumunt, prosilientes a claustro exeunt ad plateas, et, more saecularium, negotiationibus se immiscent, alienarum causarum litigiis insistentes, et in splendore vestium et ornatu se potius saeculares quam regulares ostendunt, in aliis pluribus Deum multipliciter offendentes. Verum, ecclesia ipsa aedificia congrua non habente, et ipsis etiam, quae solebat habere, fere collapsis, cum idem prior ad innovationem eorum, et reformationem ordinis, velit operam adhibere, ipsi, non solum ad hoc non assentiunt faciendum, verum etiam ne fiat se violenter opponunt. Quia igitur ea quae in ecclesiis perperam attentantur, sunt severius corrigenda, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ad ipsam ecclesiam pariter accedentes, et eum habentes prae oculis qui secreta cordium scrutatur et renes, de consilio praefati prioris, tam in capite quam in membris, quae regulariter fuerint corrigenda, auctoritate nostra suffulti, appellatione postposita, corrigatis, et statuatis quod ad religionis augmentum et gloriam nominis Domini videritis statuendum, et faciatis quod statueritis auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam firmiter observari, religiosas personas de aliis ecclesiis evocantes, et in ipsa instituentes ecclesia, si necesse fuerit, et regularis observantia id requirat; quod si aliquos contradictores inveneritis aut rebelles, eos a praesumptione sua per districtionem ecclesiasticam, appellatione postposita, compescendo, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc.
Datum Anagniae, Kalendis Martii, anno septimo.
XXXIII. J. PRIORI, ET FRATRIBUS ECCLESIAE SANCTI STEPHANI FANENSIS. Recipit eos in protectione. (Anagniae, XIII Kal. Aprilis). Quoniam elegistis abjecti esse in domo Domini, magis quam habitare in tabernaculis peccatorum, et eorum estis vitam professi, quibus erat cor unum et anima una, quieti vestrae paterna volumus sollicitudine providere, ne, cum partem optimam elegeritis cum Maria, per inquietudines aliquorum cogamini, ultra quam deceat, cum Martha satagere circa multa. Ideoque, paci vestrae inposterum providentes, auctoritate praesentium districte inhibemus, ne quis in vos vel ecclesiam vestram, sine manifesta et rationabili causa, interdicti, suspensionis vel excommunicationis, sententiam audeat promulgare, vel canonicos ejusdem ecclesiae, absque praesentatione vel assensu tuo, fili prior, ad ordines promovere, vel eorum aliquem in protectione recipere inclusionem canonicae disciplinae, quominus in eum, cum excesserit, districtionem exerceas regularem. Similiter etiam, districte vetamus, ne quis molestatores vestros et ecclesiae vestrae, ac invasores bonorum ipsius, cum per nos aut delegatos ab apostolica sede judices interdicti vel excommunicati fuerint, praeter debitam satisfactionem absolvat, aut vos in divinorum celebratione, in exsequiis mortuorum et alliis rationabilibus consuetudinibus ecclesiae vestrae, indebita molestatione fatiget. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, XIII Kalendas Aprilis.
XXXIV. . . . CANTUARIENSI ARCHIEPISCOPO; EPISCOPO ELIENSI, ET . . . ABBATI SANCTI EDMUNDI. Sententiam in causa ecclesiae de Filebi latam confirmat. (Laterani, XVI Kal. Aprilis). Ex litteris tuis, frater archiepiscope, nostris est auribus relatum, quod, cum Jo. de Burgo, clericus, Ernaldum Bil. laicum, super praesentatione Roberti de Brom, clerici, ad ecclesiam de Filebi, in qua idem E. jus obtinet patronatus, molestaret injuste, idem E. super hoc ad dilectum filium . . . abbatem de Sibeton, et conjudices suos, per nuntium suum litteras apostolicas impetravit, qui causae meritis diligenter inspectis et cognitis, contra clericum ipsum diffinitivam sententiam protulerunt. Elapso vero postmodum spatio temporis aliquanti, praedictus J. litteras illas, quas, sicut proposuerat, semper suspectas habuerat, coepit impetere falsitatis, instanter postulans, quod earum auctoritate fuerat attentatum, in irritum revocari, propter quod judices ipsi praedictas litteras, quamvis a tempore latae sententiae superinductis atramenti lineis cancellatas ab ipsis, tibi, qui super hujusmodi falsitatis cognitione recepisti mandatum apostolicum speciale, per fidelem nuntium transmiserunt. Cum autem praedictus Jo. in presentia tua easdem proponeret esse falsas, adversa pars clericum quemdam, W. de Brom nomine, ad sui defensionem exhibuit, qui litteras ipsas a nobis se proposuit impetrasse. Recepta igitur ab utraque parte sufficienti super his quae proposuerat cautione, litteras ipsas, sub sigillis partium atque tuo fideliter interclusas, per dilectum filium, R. latorem, P. de Maregni ( sic ), ad hoc electum de unanimi voluntate partium, nostro fecisti conspectui praesentari, quas nos in stylo, et filio, charta et bulla comperimus esse veras. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, denuntiantes ipsas litteras esse veras, praedictum E. super juste lata, ipsarum litterarum auctoritate, sententia non permitatis permittatis ab aliquo indebite molestari, quin potius faciatis sententiam ipsam, sicut est justa, sublato appellationis obstaculo, firmiter observari. Contradictores, etc.
Datum Laterani, XVI Kalendas Aprilis.
XXXV. . . . . ELIENSI EPISCOPO; . . . ABBATI SANCTI EDMUNDI; ET . . . . DECANO CISTERCIENSI. Ut inquirant super privilegia capitulo Eboracensi concessa. (Laterani, Kal. Aprilis). Quia omne regnum in se ipsum divisum, juxta verbum evangelicum, desolatur, proximam Eboracensis ecclesiae desolationem ex diutina ejus divisione timemus, in qua filii, quod dolentes referimus, in patrem insurgunt, et armatur pater in dispendium filiorum. Invalescente siquidem multorum malitia, charitas refriguit inter eos, et, superseminante inter ipsos zizania homine inimico, concordia in discordiam transiit, dilectio periit, et odium apud eos pro dilectione regnavit. Quamvis autem apostolica sedes ad removendam ab ipsis dissensionis materiam saepius laborarit, quia tamen inveteraverat morbus, et cicatrix induruerat, non profecit, nec sanavit, quia ferrum distulit adhibere radici, vel, quod verius esse credimus, quoniam causam ignoravit ulceris, non curavit. Quia ergo boni judicis est lites minuere, non augere, ut exstinguamus penitus discordiae fomitem, et odii materiam auferamus, causas discordiae plenius perscrutari proponimus, et rimari profundius vias morbi, ut, exstirpata radice, arbor prorsus pereat et siccetur, quae, hactenus in suis semiputata ramusculis, uberiori partu fortius pullulavit, facta fecundior suo damno. Videtur etenim, et est verum, quod privilegium illud, quod bonae memoriae C. papa, praedecessor noster, dilectis filiis . . . . decano et canonicis Eboracensibus olim indulsit, et per quod eis dignitates, libertates, immunitates et consuetudines proprias confirmavit, inter eos et venerabilem fratrem nostrum . . . . Eboracensem archiepiscopum, scandalum foveat, et originem pariat jurgiorum. Verum, quamvis habeant singula fere capitula conditionem insertam, ita ut omnia quae in eodem privilegio conceduntur, pendere de antiqua Eboracensis ecclesiae dignitate, immunitate capituli, et approbata ejusdem ecclesiae consuetudine videantur, sicut per inspectionem privilegii plenius poteritis edoceri, et archiepiscopus universa deducat in dubium, et super eis moveat quaestionem; decanus tamen et canonici, sicut idem archiepiscopus nostris auribus intimavit, tanquam de conditione constaret, non solum privilegio utuntur eodem, sed etiam abutuntur, et quaedam, quae recte intelligi poterant, depravantes, adversus archiepiscopum cornua elationis assumunt, et fere omnimodam sibi vindicant libertatem, jurisdictionem archiepiscopalem pene penitus vacuantes. Ne igitur nascantur injuriae unde jura nascuntur, et apostolica sedes, quae pacem aliis praedicat, occasione hujusmodi privilegii actrix et auctrix discordiae censeatur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, non obstantibus litteris tibi, frater episcope, ac conjudicibus tuis, contra dictum archiepiscopum, super facienda inquisitione directis, partibus convocatis, inquiratis, appellatione remota, super dignitatibus, immunitatibus et consuetudinibus Eboracensis ecclesiae ac canonicorum ipsius, et archiepiscopali jurisdictione ac jure, et utrum praedicti decanus et capitulum praedicto privilegio abusi fuerint, sollicite veritatem recipiatis quos testes partes coram vobis duxerint producendos, et examinetis omnia diligenter, et quod inveneritis, nobis per litteras vestras fideliter intimetis, ut, per vestram relationem instructi, Eboracensi ecclesiae melius consulamus. Statuatis autem partibus, etc. Quod si non omnes . . . . duo, etc.
Datum Laterani, Kal. Aprilis.
XXXVI. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, COMITIBUS, BARONIBUS, ET UNIVERSO CLERO, ET POPULO IN SICILIA ET CALABRIA CONSTITUTIS. G. tituli S. Adriani diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum ad eos mittit, illumque eis commendat. (Laterani, Kal. Aprilis.) Egressus Satan a facie Domini, et non solum super omnibus quae possidere videbamini, sed et in personis quorumdam ex vobis, ab eo potestate suscepta, cribravit vos hactenus sicut triticum, et ut manipulum palearum excussit, ita, ut nihil inconcussum relinqueret, sed, immisso vento a regione deserti, elementa et in concussionem vestram, et excidium commoveret. Licet enim noverit Dominus qui sunt ejus, utpote cui secreta et cordium sunt aperta, probare tamen voluit, et probavit an fides vestra proficeret, an deficeret in adversis, et utrum resisteretis flatibus aquilonis, qui, flante austro, videbamini floruisse. Utinam igitur vexatio vobis dederit intellectum; utinam in hac sitis cribratione purgati, ut probatio fidei vestrae sit multo pretiosior quam aurum, quod per ignem probatur, et quoniam in quibusdam ex vobis aurum aeruginaverat, et argentum, nunc saltem, consumpta rubigine, ac scoria expurgata, utrumque splendidius elucescat! Sane, quia non fuerat vita vobis aliena magistra, ut non longe de caetero peteretis exempla in vobis ipsis vos voluit Dominus experiri quod omne regnum in se divisum desolatur, et domus concidit supra domum, et quod ea quae per concordiam crescunt, per discordiam dilabuntur. Siquidem, si fuissetis unanimes, et alterius onera portassetis, nec invidus suam reputasset gloriam miseriam fratris sui, sed putasset agi rem propriam, cum paries vicinus arderet, in pace servassetis atrium vestrum, ut fortes armati, nec timuissetis impetum fortioris. Verum, quia fere singuli singulas fecerant sibi partes, nec restitistis communiter inimicis, sed singulariter potius confovistis, rediit caput ad caudam, et primis novissimis, ac novissimis primis effectis, facti sunt in capite hostes vestri, et haereditatibus vestris ad alienos, et domibus ad extraneos devolutis, nobilium et sublimium colla ignobiles et dejecti calcarunt, et servi etiam super vos dominium acceperunt. Et quoniam asperius nihil est humili, cum surgit in altum, utpote qui desaevit in omnes, ut se posse putent, et tyrannidem potentiam suam ponit, multi inter vos caeci, et imbecilles, et gigantes vestri gemunt sub aquis, et magnates ignibus traditi, vix sic etiam servorum illorum rabiem placaverunt, qui superiorum in vos indignationem et odium concitabant. Potuerat autem in vobis tantae, non humanae, sed divinae animadversionis, vindicta, peccatorum vestrorum multitudinem expiasse, nisi crevisset in aliquibus infidelitatis vitium sub flagello, et qui in profundum peccatorum venerant contempsissent, ita ut, in suam etiam perniciem indurati, mallent hostibus contra fratres, quam contra hostes fratribus adhaerere. Ideoque in omnibus his non est aversus furor Domini, sed adhuc manus ejus extenta, nisi per viam aliam redeatis, et per concordiam resurgatis in statum felicitatis antiquae, a qua per discordiam decidistis. Siquidem, sicut plenitudo legis est dilectio, sic odium non solum legem evacuat, sed reges et regna expugnat, et non minus quam mus in pera, ignis in gremio, serpens in sinu, male suos remunerat hospites, sed gravius in proprios desaevit auctores, cum gladius eorum intrat in cor ipsorum, et laqueo proprio pereunt, dum incidunt in foveam quam pararunt. Licet autem, propter offensas multiplices et immoderatos excessus aliquorum ex vobis, qui gloriantur cum male fecerint, et in pessimis rebus exsultant, vestram possemus dissimulare jacturam, quia tamen innocentis regis infantiae deesse, nec volumus, nec debemus, et tantam regni miseriam clausis oculis pertransire, ne puniatur justus pro impio, et pro patre filius, vel pater pro filio condemnetur, sed anima quae peccaverat, nisi adjiciat ut resurgat, in iniquitate propria moriatur, dilectum filium, G. Sancti Adriani diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, quem inter caeteros fratres nostros specialis dilectionis brachiis amplexamur, ad vos duximus destinandum, vices nostras ei tam in spiritualibus quam temporalibus committentes, ut confirmet in devotione nostra et regia fidelitate fideles, errantes revocet, et in eos quos revocare non poterit, tam spiritualiter quam temporaliter aggravet manus suas. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica scripta mandamus, quatenus legatum ipsum sicut personam nostram, imo nos in eo recipientes hilariter et honorifice pertractantes, quae inter vos in spiritualibus vel temporalibus duxerit statuenda, suscipiatis humiliter, et inviolabiliter observetis. Alioquin, sententiam quam spiritualiter vel temporaliter tulerit in rebelles, faciemus auctore Domino firmiter observari.
Datum Laterani, Kalendis Aprilis.
XXXVII. ABBATI ET MONACHIS SANCTI JULIANI, HOSPITALARIIS CRUCIFERIS, ET ALIIS CLERICIS ARIMINENSIS DIOECESEOS. Ut sententiam excommunicationis ab episcopo Ariminensi in haereticos latam observent. (Laterani, Non. Aprilis.) Cum pastoris sententia sit servanda, et merito puniendus qui contra eam venire praesumit, per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus, quatenus eos, in quos venerabilis frater noster . . . Ariminensis episcopus, excommunicationis vel interdicti sententias pro haereseos crimine promulgaverit, ad divina nullatenus admittatis, nec corpora defunctorum tradatis ecclesiasticae sepulturae, non obstantibus privilegiis super his vobis indultis, cum propter immanitatem hujus sceleris, quod etiam leges civiles fortius persequuntur, hoc de certa scientia injungamus. Nos enim venerabili fratri nostro, Populiensi episcopo, dedimus in mandatis, ut sententiam, quam propter hoc idem episcopus in vos de licentia nostra rationabiliter promulgaverit, usque ad satisfactionem debitam faciat, appellatione remota, inviolabiliter observari.
Datum Laterani, Nonis Aprilis.
XXXVIII. SIPONTINO ARCHIEPISCOPO. De quadam muliere, quae marito impotente alium superinduxit; primo mortuo, secundus eam recusabat, licet ex ea prolem haberet: papa mandat fieri non posse. (Laterani, Kal. Aprilis.) Sicut ex litteris tuis nobis praesentatis accepimus, cum quaedam puella tuae dioecesis fuisset cuidam viro naturae frigidae matrimonialiter copulata, et in ejus domum traducta, quia continere non poterat, quemdam juvenem adamavit, et, antequam de impotentia viri quem acceperat apud ecclesiam proclamasset, se ad juvenem transtulit memoratum, qui eam desponsavit de facto, et ipsam carnis commistione cognovit; quod ut ad notitiam tuam pervenit, juvenem ipsum ab ea discedere compulisti et juramento firmare, quod eam non teneret, nec tangeret commistione carnali, viro praedicto vivente, a quo non fuerat per sententiam separata. Vir vero primus eam in suam iterato recipiens, prae impotentia verecundus, habitum religionis suscepit, et post dies aliquot exsolvit carnis debitum universae. Juvenis autem, qui eam, sicut praemissum, desponsaverat, eamdem recipiens et ducens in domum propriam, ipsam maritali affectione tractavit, et, cum prolem susceperit ex eadem, nunc quaerit ab ea discedere, ac aliam ducere in uxorem. Unde, quid faciendum sit super hoc articulo, nostris postulasti litteris edoceri. Cum igitur multa sint, quae, licet in principio non valeant, postmodum tamen aliis causis emergentibus convalescunt, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si res ita se habet, antedictum juvenem ut mulierem praedictam tanquam uxorem teneat, et maritali affectione pertractet, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellas.
Datum Laterani, Kalendis Aprilis.
XXXIX.. VENTURAE, ARIMINENSI EPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS, IN PERPETUUM. Recipit eum in protectione, et bona ipsius ecclesiae confirmat. (Laterani, VI Id. Aprilis.) Ex commisso nobis apostolatus officio, etc. usque salvo in omnibus jure ac reverentia Romanae ecclesiae, eidem et Ariminensi ecclesiae locamus portam Sancti Donati, quae vocatur Sancti Andreae; totam in integrum medietatem de porta Gallica, quae vocatur Sancti Petri; porticum totum integrum per quod pergitur ad mare et porticum, unde ingressus est episcoporum; medietatem totam ex integro ripae littoris maris, cum medietate de districto suo, quae ad ripas littoris pertinet, sive de Judaeis, sive de Christianis; verum et littus maris a flumicello decurrens usque ad fluvium, qui vocatur maricula. De praedictis autem rebus juris Sanctae Romanae ecclesiae, quas praedicta Ariminensis ecclesia detinet, tu et successores tui, pro pensione libram unam argenti nobis nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Ad haec, praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, sicut ab eis sancitum est, ita et nos mansurum in perpetuum de caetero sancimus, ut Ariminensis ecclesia nulli alii metropoli, nisi tantum sanctae Romanae Ecclesiae sit subjecta, ipsiusque antistes tantum a Romano pontifice omni tempore consecretur. Plebem vero Sancti Paterniani, cum decimis et caeteris suis pertinentiis, ac cum aliis quae beati Petri pariter juris exsistunt in fundo Arginariae, sub annuo censu viginti quatuor denariorum Lucen. Nobis nostrisque successoribus annualiter persolvendo, tibi et successoribus tuis committimus, et praesentis scripti pagina confirmamus. Praeterea, sententiam, etc. usque in finem.
Datum Laterani, per manum Joannis, sanctae Romanae ecclesiae subdiaconi et notarii, VI Idus Aprilis, indictione VII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo.
XL. ABBATI, ET CONVENTUI CASAEDEI. De episcopatu in ecclesia de Montepiloso restituendo. (Laterani.) Gravem, et lacrymabilem dilectorum filiorum, clericorum et laicorum de Montepiloso, recepimus quaestionem, quod cum ipsorum civitas inter vicinas sit populosior civitates, licet olim episcopali donata fuerit dignitate, ac episcopalis sedes ei fuerit multorum praedecessorum, nostrorum privilegiis confirmata, imo etiam aliquoties restituta, tandem bonae memoriae C. papa, praedecessor noster, super hoc sententiam protulit contra eos, et sede prius habita spoliavit, quod ad infamiam redundat, et perniciem animarum. In hoc autem ecclesiam suam asserunt enormiter esse laesam, cum coram eodem praedecessore nostro pars eorum fuerit indefensa, utpote cum plures, et potiores rationes ipsius in judicio exhibitae non fuissent, quare ad audientiam de gratia nostra restitui postulabant. Nos autem, inspectis rescriptis privilegiorum, quae super hoc ecclesiae de Montepiloso fuerant a praedecessoribus nostris indulta, invenimus, quod bonae memoriae Coel. papa, praedecessor noster, modum congruentem invenit, per quem tam ecclesiae Sanctae Mariae Novae, quam vos apud Montempilosum habetis, quam ecclesiae Sanctae Mariae Veteris honori fuerat, et utilitati provisum, cum suo privilegio statuisset, ut utraque unius episcopalis sedis dignitate, ac nomine censeretur, et ad episcopatus officium per electionem monachorum, et clericorum pariter assumeretur aliquis monachorum, qui ambabus ecclesiis praesideret, et tam episcopi quam abbatis officio fungeretur, quod postmodum felicis recordationis Innocentius papa, praedecessor noster, suo privilegio confirmavit. Verum, quoniam abbatia in prioratum fuit postmodum immutata, nec decebat ut episcopus abbati cuiquam subjaceret, forma ipsa convenienter non potuit observari. Licet autem contra latam a dicto praedecessore nostro sententiam non sit aliquid temere praesumendum, quia tamen justum clamorem cleri, et populi Montispilosi nec debuimus, nec voluimus obaudire, dilecto filio . . . . . priori Sanctae Mariae Novae Montispilosi, dedimus in mandatis, quatenus infra mensem, per se, vel idoneum responsalem, nostro se conspectui praesentaret, ut, ipso, vel ejus responsale praesente, illi proponerent rationes, per quas nos intendunt ad restituendam sibi audientiam inclinare. Ipse vero, per suas nobis duxit litteras respondendum, quod, cum prioratus ipse ad vestrum monasterium pertineret, et ipse per vos in eo prior fuerit institutus per mandatum vestrum, respondere super tam arduo negotio non auderet. Monemus igitur discretionem vestram, et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus aliquem virum idoneum infra duos menses post susceptionem praesentium ad nostram praesentiam destinetis, cum quo super his plenius tractare possimus. Cum enim in prioratu ipso fere penitus ordo deperierit regularis, ita, ut in eo vix etiam religionis vestigia videantur, et ex ipso monasterium vestrum vel nihil vel modicum consequatur, tantaque populi multitudo ex defectu pastoris in spiritualibus sustineat detrimentum; et, quia sunt tanquam oves errantes, merito timeant periculum animarum, tam vobis, quam eis credimus expedire, ut de ordine vestro aliquis in ejusdem loci episcopum assumatur, et, ne in hoc vestrum videatur monasterium aggravari, competens statuatur pensio vobis annis singulis exsolvenda, vel alius modus inveniatur idoneus, per quem vobis, et ipsis salubriter consulatur. Quod si forsitan mandatum nostrum neglexeritis exaudire, nos, magis quod animarum saluti, quam quod temporalibus utilitatibus vestris expediat, attendentes, super iis, dante Domino. statuemus quod viderimus statuendum.
Datum Laterani.
XLI. . . . . . . ARCHIEPISCOPO RAVENNATI. Ut potestatem et consules Mutinenses ecclesiasticam libertatem in civitate Mutinensi violantes compescat. (Laterani, II Id. Aprilis.) Si judicaret Dominus causam suam, ne is, cui omne judicium dedit Pater, eos judicaret gravius in futuro, qui, a facie sua judicium et justitiam auferentes, injuste judicant, et domum orationis quondam liberam, utpote quam Filius liberavit, sub jugo redigunt servitutis, jampridem sicut Sodomam et Gomorrham, Lombardiae provinciam subvertisset, ut ipsum in poena saltem cognosceret, quem in donis non vult, sicut debuerat, revereri. Siquidem, ex adipe procedit iniquitas, et multa Dei benignitas Lombardos provocat ad contemptum, qui, quoniam confregit jugum servitutis eorum, et arcum fortium infirmavit, cui erant tanquam signum ad sagittam expositi, dilatati jam et incrassati, non solum a Deo recesserint, sed in ipsum converterint manus suas, et sponsam ejus, Ecclesiam scilicet, nitantur modis omnibus ancillare. Ecce qualiter Dei beneficia recognoscunt, ecce qualiter retribuunt Domino pro omnibus quae retribuit ipse illis, qui, quoniam cessare fecit exactorem ab eis, ipsi facti sunt exactores in eum, et liberam sponsam ejus, qui eos de inimicorum manibus liberavit, nituntur facere sub tributo. Gemit etenim Geminianus, et mutilari se dolet ecclesia Mutinensis, dum ejus filii, subacti jugo pessimae servitutis, publicis functionibus fatigantur, patent violentiae laicorum, gravantur exactionibus, et angariis et perangariis opprimuntur. Sane, sicut venerabilis frater noster . . . Mutinensis episcopus, per suas nobis litteras intimavit . . . Mutinensis potestas, ut duplici contritione tam ecclesiam quam clericos conterat, et addat afflictionem afflictis, oneribus, quibus praedecessores ejus interdum fatigarant ecclesiam Mutinensem, superaddit onera graviora. Nam, non solum clericos exactionibus subjacere, ac effodiendis fossatis servire compellit, sed, terminis quos patres ejus posuerant non contentus, episcopalem jurisdictionem prorsus evacuat, nec attendens quod servus suo domino stat aut cadit, clericos in foro saeculari respondere, ac in causis laicorum testimonium perhibere compellit. Praeterea, ut divinae legis regulas vacuaret, in divinae majestatis offensam, tam Vetus quam Novum volens solvere Testamentum, decimas et primitias, quas Dominus in horrea sua praecepit inferri, et filiorum Levi usibus applicari, clericis et ecclesiis sub voce praeconia prohibuit exhiberi, et alia debita vetuit eis solvi; addens, quod nulli clerico de laico justitiam faceret, nisi clerici sub ejus examine responderent. Cumque dilectus filius, Guid. de Manfr. subdiaconus noster, canonicus Mutinensis, ei restitisset in facie, ac dixisset, quod ejus judicium non subiret, potestas eum protinus capi fecit, et custodiae mancipari, de qua non prius liberavit quam amici ejus sub poena quadraginta librarum promitterent, quod eum standi mandatis ejus juratoriam praestare facerent cautionem. Clericos quoque publico banno subdit, et ne campanae ad divina pulsentur officia praeter ejus arbitrium, sub poena pecuniaria interdicit, et in castris episcopi potestatem sibi praesumit indebitam usurpare, habitatores eorum pro suae puniens arbitrio voluntatis. Quia igitur haec nec debemus nec volumus aequanimiter sustinere, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, personaliter ad civitatem ipsam accedens, tam potestatem et consules, quam consiliarios et populum universum, moneas attentius et inducas, ne ecclesias et ecclesiasticos viros exactionibus subjacere compellant, vel fodiendis fossatis, et hujusmodi servilibus officiis deservire, sed eis potius violenter extorta restituant, et extorquenda dimittant. Quod si hujusmodi non potuerint monitis emolliri, civitatem eorum interdicto supponas; ita, quod praeter baptisma parvulorum et poenitentias morientium, nullum in ea divinum celebretur officium, vel exhibeatur ecclesiasticum sacramentum, et tam potestatem quam consules et consiliarios, et omnes principales auctores et fautores iniquitatis ipsius, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, excommunicatos publice nunties, et per totam provinciam tuam facias sub solemnitate simili nuntiari. Quos etiam ab universis civitatibus, et civibus Lombardiae, tam in colloquiis quam contractibus omnibus sicut excommunicatos arctius evitari praecipias, ita, quod si qui eis communicare praesumpserint, sententiam excommunicationis incurrant, quam tu postmodum solemniter publices, denuntians similiter sic praedictos potestatem, consules, et consiliarios Mutinenses excommunicationi subesse, ut non possint absolutionis beneficium obtinere, nisi satisfacturi plenarie de commissis apostolico se conspectui personaliter praesentarint. Constitutiones insuper, ac sententias quae ab excommunicatis ipsis, vel de ipsorum mandato fuerint promulgatae, decernas irritas et inanes, nullo unquam tempore valituras, et illos, qui eis in praedictorum officiorum administrationes successerint, in excommunicationis sententia successuros, nisi satisfecerint infra mensem, cum succedat in onere, qui substituitur in honore, cumque praedicti potestas, consules et consiliarii graviter persequantur ecclesiasticam libertatem, praesentium auctoritate, ut, nisi resipuerint infra mensem, filii eorum usque in tertiam et quartam generationem ad honores ecclesiasticos, et beneficia de caetero nullatenus assumantur. Ut autem quam moleste Dei, et Ecclesiae generalis feramus injuriam, sentiant plenius in effectu, denunties eisdem, quod nisi resipuerint infra mensem, civitatem ipsorum episcopali privabimus dignitate, ac sedem ipsorum ad locum alium transferemus Quod si nec infra mensem, alium poterunt ad satisfactionem induci, ne ad recuperandam dimissam dignitatem ullo tempore valeant aspirare, per vicinos episcopatus Mutinensem dioecesim dividemus, et divisionem mandabimus inviolabiliter observari. Adjicimus etiam, ut canonicos, clericos, et universos viros ecclesiasticos, tam exemptos quam alios, in civitate Mutinensi, et ejus districtu manentes, cum ab eodem episcopo fueris requisitus, civitatem, et ejus districtum egredi, nec regredi ad eosdem donec fuerit satisfactum, per suspensionis et excommunicationis sententiam, sublato appellationis impedimento, compescas, et eis, cum non tam pro sua, quam Ecclesiae generalis exsulaverint libertate, facias per ecclesias tuae provinciae juxta tuae discretionis arbitrium congrue provideri, contradictores ecclesiastica districtione compescens. Praeterea, tam Hierosolymitani Hospitalis, quam fratrum militiae Templi Fratres, cogas, appellatione remota, nonobstantibus privilegiis, vel indulgentiis suis interdicti sententiam inviolabiliter observare.
Scriptum est W. Balistario regio, justitiario civitatis Montis sancti Angeli, ut illis, qui regios redditus in eadem civitate distrahere non verentur, viriliter se opponens, eos auctoritate nostra, quandiu nobis placuerit, recipiat fideliter, et conservet.
Datum Laterani, II Id. Aprilis.
XLII. ARCHIEPISCOPIS, ET EPISCOPIS PER FRANCIAM CONSTITUTIS. De eodem argumento ac in epistola 164, 165, 166, libri VI. (Laterani.) Novit ille, qui nihil ignorat, qui scrutator est cordium ac conscius secretorum, quod charissimum in Christo filium nostrum, Ph. regem Francorum illustrem, de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta diligimus, et ad honorem ac profectum et incrementum ipsius efficaciter aspiramus, exaltationem regni Francorum sublimationem sedis apostolicae reputantes, cum hoc regnum benedictum a Deo semper in ipsius devotione permanserit, et ab ejus devotione nullo, sicut credimus, sit tempore discessurum, quia licet interdum hinc inde fiant immissiones per angelos malos, nos tamen, qui Satanae non ignoramus astutias, circumventiones ipsius studebimus evitare, credentes quod idem rex illius seduci se fallaciis non permittet. Non ergo putet aliquis, quod jurisdictionem aut potestatem ipsius minuere vel perturbare velimus, cum ipse jurisdictionem et potestatem nostram impedire non debeat, aut etiam coarctare, cumque jurisdictionem propriam non sufficiamus explere, cur alienam usurpare vellemus? Sed, cum Dominus dicat in Evangelio: Si peccaverit in te frater tuus, vade et cor eum inter te et ipsum solum: si te audierit, lucratus eris fratrem tuum; si te autem non audierit, adhibe tecum adhuc unum vel duos, ut in ore duorum vel trium testium stet omne verbum; quod si non audierit eos, dic ecclesiae; si autem ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus (Matth. XVIII): et rex Angliae, sicut asserit, sit paratus sufficienter ostendere, quod rex Francorum peccat in eum, et ipse circa illum in correctione processit secundum regulam evangelicam, et tandem, quia nullo modo profecit, dicat Ecclesiae, quomodo, nos, qui sumus ad regimen universalis Ecclesiae superna dispositione vocati, mandatum divinum possumus exaudire, ut non procedamus secundum formam ipsius, nisi forsan ipse coram nobis vel delegato nostro sufficientem in contrarium rationem ostendat? Non enim intendimus judicare de feudo, cujus ad ipsum spectat judicium, nisi forte juri eorum per speciale privilegium vel contrariam consuetudinem aliquid sit detractum, sed decernere de peccato, cujus ad nos pertinet sine dubitatione censura, quam in quemlibet exercere possumus et debemus. Non igitur injuriosum sibi debet regia sublimitas reputare, si super hoc apostolico judicio se committat, cum Valentinianus, inclytus imperator, suffraganeis Mediolanensis ecclesiae dixisse legatur: Talem in pontificali sede constituere procurate, cui et nos qui gubernamus imperium, sincere nostra capita submittamus, et ejus monita, dum tanquam homines deliquerimus, suscipiamus necessario velut medicamenta curantis; ut illud humiliter omittamus, quod Theodosius statuit imperator, et Carolus innovavit, de cujus genere rex ipse noscitur descendisse. Quicunque videlicet litem habens, sive petitor fuit vel in initio litis, vel decursis temporum curriculis, sive cum negotium peroratur, sive cum jam coeperit promi sententia, si judicium elegerit sacrosanctae sedis antistitis, illico sine aliqua dubitatione, etiamsi pars alia refragaverit, ad episcoporum judicium cum sermone litigantium dirigatur, cum non humanae constitutioni sed divinae legi potius innitamur, quia nostra potestas non est ex homine sed ex Deo. Nullus enim, qui sit sanae mentis, ignorat, quin ad officium nostrum spectet de quocunque peccato mortali corripere quemlibet Christianum, et, si correctionem contempserit, ipsum per districtionem ecclesiasticam coercere. Quod enim debemus corripere ac possimus, ex utraque patet pagina testamenti, cum clamet Dominus per prophetam: Clama, ne cesses, quasi tuba ex . . . . vo . . . . t . . . . et a . . . po . . . m . . . scelera eorum (Isa. LVIII), et subjungat ibidem: Nisi annuntiaveris impio impietatem suam, ipse in iniquitate quam operatus est morietur, sanguinem autem ejus de tua manu requiram. Apostolus quoque nos monet corripere inquietos, et alibi dicit idem: Argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina (II Tim. IV). Quod autem possimus et debeamus etiam coercere, patet ex eo quod inquit Dominus ad prophetam, qui fuit de sacerdotibus Anathot: Ecce constitui te super gentes et regna, ut evellas et destruas, et dissipes, et aedifices et plantes (Jer. I). Constat vero, quod evellendum, destruendum et dissipandum est omne mortale peccatum. Praeterea, cum Dominus claves regni coelorum beato Petro tradidit, dixit ei: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis, et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis (Matth. XVI). Verum, nullus dubitat, quin omnis mortaliter peccans apud Dominum sit ligatus. Ut ergo Petrus divinum judicium imitetur, ligare debet in terris, quos ligatos esse constat in coelis. Sed forsan dicetur, quod aliter cum regibus, et aliter cum aliis est agendum.
Caeterum, scriptum novimus in lege divina: Ita magnum judicabis, ut parvum, non erit apud te acceptio personarum, quam beatus Jacobus intervenire testatur, si dixeris ei qui indutus est veste praeclara: Tu sede hic bene; pauperi autem: Tu sta illic, aut sede sub scabello pedum meorum. Et licet hoc modo procedere valeamus super quolibet criminali peccato, ut peccatorem revocemus ab errore ad veritatem, et a vitio ad virtutem, praecipue tamen cum contra pacem peccatur, quae est vinculum charitatis, de qua Christus specialiter praecipit apostolis: In quamcunque domum intraveritis, primum dicite: Pax huic domui, et si fuerit ibi filius pacis, requiescet super illum pax vestra (Luc. X); Quicunque autem non receperint vos, nec audierint sermones vestros, exeuntes foras, excutite pulverem de pedibus vestris in testimonium illis (Marc. VI). Quid enim est a talibus exire foras apostolos, nisi communionem eis apostolicam denegare? Quid est excutere pulverem de pedibus suis, nisi districtionem ecclesiasticam exercere? Hic est etenim pulvis ille, qui, Moyse cinerem de camino spargente, fuit ad plagam ulceris super omnem terram Aegypti. Quam gravis autem districtionis sententia in ultimo sint examine feriendi, qui non recipiunt pacis nuntios, nec audiunt sermones eorum, per se ipsa veritas consequenter ostendit, non simpliciter, sed cum quadam affirmatione proponens: Amen dico vobis, tolerabilius erit terrae Sodomorum, et Gomorrhaeorum in die judicii, quam illi civitati (Matth. X); in civitate cives intelligens, a quibus non excepit ipsos reges. Porro, cum, secundum legitimas sanctiones, quod quisque juris in alterum statuit, alius eo uti valeat contra illum, et sapiens protestetur parere legi, quam ipse tuleris, et rex ipse Francorum contra clarae memoriae R. quondam Anglorum regem, qui, ut salva ipsius regis pace loquamur, quia non ad confusionem ejus, sed ad excusationem nostram hoc dicimus, non erat eo deterioris conditionis, in bello fuit officio, et beneficio nostro usus, quomodo quod pro se adversus illum admisit contra se pro alio non admittet? Nunquid apud nos debet esse pondus et pondus, mensura et mensura, quorum utrumque est abominabile apud Deum? Postremo, cum inter reges ipsos formata fuerint pacis foedera, et utrinque praestito juramento firmata, quae tamen servata usque ad praefixum terminum non fuerunt, nunquid non poterimus de juramenti religione cognoscere, quod ad judicium Ecclesiae non est dubium pertinere, ut ruptae pacis foedera reformentur? Ne igitur tantam discordiam videamur sub dissimulatione fovere, dissimulare religiosorum locorum excidium, et stragem negligere populi Christiani, dilecto filio . . . . abbati Casemarii, dedimus in praeceptis, ut, nisi rex ipse vel solidam pacem cum praedicto rege reformet, vel treugas ineat competentes, vel saltem humiliter patiatur, ut idem abbas, et venerabilis frater noster . . . . . . archiepiscopus Bituricensis, de plano cognoscant utrum justa sit quaerimonia, quam contra eum proponit apud Ecclesiam rex Anglorum, vel ejus exemptio sit legitima, quam contra illum per suas nobis duxit litteras exprimendam, juxta formam sibi datam a nobis procedere non omittat. Ideoque, universitatibus vestris per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus, postquam idem abbas super hoc mandatum fuerit apostolicum exsecutus, sententiam ejus, imo nostram verius, recipiatis humiliter, et vos ipsi servetis, et faciatis ab aliis observari, securi, quod si secus egeritis inobedientiam vestram puniemus.
Datum Laterani, . . . . . . anno septimo.
XLIII. PETRO DE MALIANO, RECTORI HOSPITALIS DE PULCHICAVELLIS. Recipit eos sub protectione cum annuo censu. (Laterani, Non. Aprilis.) Justis petentium, etc., usque assensu. Personam tuam et Hospitale praedictum, quod ad receptionem pauperum pro tuorum peccaminum remedio fabricasti, cum omnibus bonis quae inpraesentiarum, etc., usque communimus. Ad indicium autem hujus a sede apostolica protectionis obtentae, unam libram § 81. cerae gratis oblatam persolves nobis, nostrisque successoribus annuatim. Nulli ergo omnino, etc.
Datum Laterani, Nonis Aprilis.
XLIV. ABBATI CASEMARII. Commissio cognitionis causae inter reges Francorum et Angliae. (Laterani.) Fidem et prudentiam tuam in Domino commendamus, nec minus acceptamus fidem et prudentiam, imo magis, quia et mandatum prudenter exsequeris, et fideliter consulis quae consulenda cognoscis, plene nobis circumstantias negotii quod instat exponens. Licet autem status charissimi in Christo filii nostri, regis Ottonis illustris, satis sit per Dei gratiam prosperatus, nondum tamen est roboratus et solidatus in tantum, quod de festinata ejus victoria praesumamus. Instabis igitur apud charissimum in Christo filium nostrum, Ph. regem Francorum illustrem, tam per te quam per alios, quorum studium ad hoc cognoveris fructuosum, non semel solummodo, sed frequenter, ut, juxta formam litterarum nostrarum, cum charissimo in Christo filio nostro, J. rege Anglorum illustri, vel solidam pacem statuat, vel treugas ineat competentes, vel saltem humiliter patiatur, ut de plano tu et venerabilis frater noster . . . . . Bituricensis archiepiscopus, cognoscatis, utrum, juxta quod rex ipse Francorum allegat, rex Anglorum in hac causa discordiae quae vertitur inter eos, subire curiae ipsius judicium teneatur, an contra hoc legitima se possit exceptione tueri; ac per hoc utrum justa sit ejus querela, quam proponit apud Ecclesiam contra illum, an illius exceptio sit legitima, quam nobis contra ipsum exponit. Quod si forsan nihil horum facere voluerit saepius requisitus, litteras, quas praelatis direximus, et quas nunc etiam destinamus, studeas exhibere, et, si fuerit appellatum, appellationi deferas ad cautelam, terminum prosequendi praefigens, quia eo ipso quod ad nostram audientiam appellabitur, melius procedere poterimus, prout fuerit procedendum. Denunties tamen hoc regi Angliae, ut, ad terminum quem praefixeris, mittat ad nos nuntios sufficienter instructos, qui suas coram nobis rationes allegent. Quod si non fuerit appellatum, et videris quod grave scandalum non sequatur, quod tuae discretioni committimus intuendum, juxta formam tibi datam in negotio memorato procedas. Caeterum, quidquid dicant aliqui, et quantumlibet extenuent dicta nostra, rationes tamen, quas in litteris nostris posuimus, quasdam probabiles credimus, quasdam vero validas reputamus, unde quasdam earum in aliis litteris, quas modo mittimus ad praelatos, expressius duximus exponendas.
Datum Laterani . . . . . anno septimo.
XLV. . . . COLONIENSI. . . . TREVERENSI, ET . . . . SENONENSI ARCHIEPISCOPIS, ET CAPITULO REMEN. ET EORUM SUFFRAGANEIS. Ut sententiam excommunicationis ab episcopo Cameracensi in comitem Namurcensem aliosque latam observari faciant. (Laterani, IV Idus Aprilis.) Quasi ex adipe prodit iniquitas impiorum, et mala, quae corde concipiunt, jam exercent publice praesumptores, dum Ecclesiam, quam Dominus suo sanguine liberavit, moliuntur nefandis praesumptionibus ancillare, personas ecclesiasticas, in quibus se idem Dominus honorari asserit et contemni, et injuriis afficere gravibus, et damnis intolerabilibus non metuunt molestare. Insurgunt nunc quidem instinctu diabolico filii contra matrem, et ipsi ejus dilaniant viscera, qui eam ab aliorum impugnationibus debuerant defensare, bona ipsius per violentiam rapientes et diripientes etiam per rapinam, ut jam recte mater contra filios, quos regeneravit in Domino, valeat exclamare: Filios enutrivi, et exaltavi, ipsi autem spreverunt me (Isa. I), non attendentes quod a Domino dicitur: Honora patrem tuum et matrem (Exod. XX), et: Qui maledixerit patri et matri, morte moriatur (Exod. XXI). Sane, ad audientiam nostram, venerabili fratre nostro . . . . Cameracensi episcopo, lacrymabiliter significante, pervenit, quod, cum nobilis vir . . . comes Namurcensis, contra eumdem episcopum rancorem indebitum concepisset, occasione domus de Reumont, quae juxta castellum in Cambresis, contra jus et consuetudinem terrae, fabricata fuerat, in Ecclesiae Cameracensis praejudicium et jacturam, quam destruxit postmodum episcopus memoratus, licet domus eadem ad jurisdictionem comitis nullatenus pertineret, idem tamen episcopus, volens in bono vincere malum, post multas illatas eidem injurias ab ipso comite, ac depraedationem villae de Melin, et incarcerationem hominum ipsius episcopi, cum jam ipse comes in terra episcopi per tres noctes cum magno exercitu jacuisset, ipsi comiti juxta bonorum hominum arbitrium voluit satisfacere competenter, vel, si mallet, justitiae plenitudinem exhibere, qui, oblatam sibi satisfactionem et justitiam recipere omnino recusans, sicut in testimonialibus litteris, quas a multis super negotio ipso recepimus, perspeximus contineri, cum nobilibus viris . . . . Lovaniae, et . . . Lembore ducibus . . . . de Aubroc, et . . . de Los comitibus, et quampluribus aliis propriis nominibus exprimendis, qui cum eo manu armata terram intraverant Cameracensis Ecclesiae, castellum ipsius episcopi, consanguineos, homines, et amicos ipsius, modis quibus potuit impugnavit, et tam ipse quam fautores sui, terram Ecclesiae Cameracensis hostili praedatione vastantes, quamdam partem ipsius non timuerunt incendio concremare. Et, licet venerabilis frater noster, Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus, eidem comiti, post preces, quas illi direxerat, auctoritate qua fungitur, curaverit districtius inhibere, ne Cameracensem Ecclesiam, vel ipsum aliquatenus molestaret, sed cum eo, si vellet, experiretur de justitia coram ipso, idem tamen comes, legati nostri preces et inhibitionem obaudiens, cum praedictis nobilibus, et aliis, quos in favorem suae iniquitatis vocaverat, ut viderentur in unum convenisse principes adversus Dominum, et adversus Christum ejus, qui noscuntur in sua virtute confidere, ac in suarum divitiarum abundantia gloriari, dicentes: Manus nostra excelsa, et non Deus, fecit haec omnia (Deut. XXXII), terram intravit episcopi antedicti, et in ea nequitiam, quam mente conceperat, non est veritus exercere. Episcopus autem, quoniam comitem ipsum et fautores suos datos esse vidit in reprobum sensum, ut non solum nollent malefacta corrigere, sed ei, et terrae suae deteriora minarentur inferre, in eos excommunicationis sententiam promulgavit, qui, nec sic a sua malitia desistentes, sententiam ecclesiasticam parvipendunt. Quia igitur praesumptiones hujusmodi nec debemus, nec volumus aequanimiter sustinere, universitati vestrae praesentium auctoritate mandamus, firmiterque praecipimus, quatenus eamdem excommunicationis sententiam, a praedicto episcopo in malefactores suos rationabiliter promulgatam, per universas vestras dioeceses publicantes, faciatis per censuram ecclesiasticam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, usque ad satisfactionem idoneam, inviolabiliter observari, non obstante, si forte quidam eorum alias illi non sint dioecesana lege subjecti, cum ratione delicti, quod in ipsius dioecesim perpetrarunt, animadvertere potuerit in eosdem. Quod si nec sic infra mensem eorum poterit duritia emolliri, ut redeuntes ad cor eidem episcopo satisfaciant de commissis, terras eorum subjicientes ecclesiastico interdicto, ad quemcunque locum comes ipse devenerit, qui praedictae malitiae principalis est actor, eo praesente divina prohibeatis officia celebrari, ut sic saltem ejus impleatur facies ignominia, et nomen Domini quaerat, cum ei vexatio praebuerit intellectum. Si vero, quod non credimus, vos in mandati nostri exsecutione negligentes essetis aliquatenus, vel remissi, venerabilibus fratribus nostris . . . . Noviomensi et . . . . Silvanectensi episcopis, damus nostris litteris in praeceptis, ut ipsi mandatum nostrum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, exsequantur, et, cum ad nos de vobis super his querela pervenerit, inobedientiam vestram curabimus, auctore Domino, severitate debita castigare. Nullis litteris, etc.
Datum Lateranensi, IV Id. Aprilis.
Illis scriptum est super hoc.
XLVI. MAGISTRO THOMAE DE DISCE, CANONICO VUELLENSI. Praebendam ipsi ab archiepiscopo Eboracensi collatam auctoritate apostolica confirmat. Cum Ecclesia Vuellensis in proventibus, et in clericorum numero penuriam patiatur, venerabilis frater noster Gaufr. Eboracensis archiepiscopus, ad supplendum defectum hujusmodi, et cultum divini nominis ampliandum, cum consensu capituli ejusdem ecclesiae, de quadam magna praebenda in eadem ecclesia tunc vacante, duas praebendas instituit, duobus clericis in perpetuum conferendas, quarum unam, scilicet ecclesiam de Muscham cum pertinentiis suis, idem archiepiscopus tibi liberaliter assignavit, quam postulasti tibi per sedem apostolicam confirmari. Nos igitur, tuis justis postulationibus grato concurrentes assensu, praebendam ipsam, sicut eam juste possides, et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc.
XLVII. . . . . . WARADIENSI EPISCOPO ET . . . ABBATI DE PETIS VESPRIMENSIS DIOECESEOS. Ut inquirant an episcopatus in Ecclesiis quibusdam Graecis regni Ungariae sit instituendus. (Laterani, XVI Kal. Maii.) Significavit nobis charissimus in Christo filius noster . . . . rex Ungarorum illustris, quod quaedam ecclesiae monachorum Graecorum in regno Ungariae constitutae, per incuriam dioecesanorum episcoporum, et per ipsos Graecos, qui valde sunt, sicut asserit, dissoluti, penitus destruuntur, a nobis supplicans humiliter et devote, ut auctoritate nostra unus fieret episcopatus ex ipsis, qui nobis, nullo mediante, subesset, vel abbates, aut praepositi Latini constituerentur in illis, per quorum studium et diligentiam earumdem ecclesiarum status posset in melius reformari. Nos igitur, ejusdem regis petitionibus inclinati, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ad praedictas ecclesias accedentes, inquiratis diligentius veritatem, utrum per ipsos monachos Graecos eadem monasteria in religionis observantia valeant reformari, utrumne, de dioecesanorum episcoporum consensu, unus fieri poterit episcopatus ex illis, qui nobis sit immediate subjectus, et quod super iis inveneritis, fideliter conscribentes, sub testimonio sigillorum vestrorum ad nostram praesentiam destinetis, ut, per inquisitionem vestram instructi, securius in eodem negotio procedere valeamus. Interim autem, ad correctionem eorum impendatis operam efficacem.
Datum Laterani, XVI Kalendas Maii.
XLVIII. ABBATI SANCTI AUBERTI, ET S. ARCHIDIACONO, ET MAGISTRO REN. CANONICO, CAMERACENSIBUS. De eodem argumento ac in epistola hujusce libri 45. (Laterani, VII Id. Maii.) Cum, peccatis exigentibus, multa sit hodie malitia hominum super terram, et contra ecclesias et viros ecclesiasticos audaciam habeant non modicam praesumptores, ecclesiarum jura et libertates pervertere molientes, coguntur praelati earum, ut ipsorum valeant impugnationes repellere, et patrimonium et jura ecclesiastica defensare, graves labores subire pariter et expensas, et non solum illa, quae expendenda fuerant in usus pauperum, stipendiis erogare, imo etiam multa alia recipere sub usuris; nec ecclesiarum status, dum eas iniqui sic aggravant, potest suscipere incrementum. Cum igitur venerabilis frater noster . . . . Cameracensis episcopus, a nobili viro . . . . comite Namuracensi et aliis nobilibus, fautoribus ejus, multas passus sit injurias et jacturas, et terra ejus sit fere penitus desolata, et pro impugnatione, quam ab hostibus suis substinuisse dicitur, non modico prematur onere debitorum, volentes, prout convenit, ejus indigentiae subvenire, et utilitatem ecclesiasticam procurare, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, debitorum suorum quantitate taxata, de bonis episcopalibus et redditibus, prout expedire videritis, faciatis, auctoritate nostra, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, per eum suis creditoribus assignari, ut idem episcopus pro defectu rerum succumbere non cogatur, et creditores, qui ei subvenerunt in necessitatibus, unde promeruerunt gratiam, detrimentum aliquod non incurrant; contradictores, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc.
Datum Laterani, VII Idus Aprilis, anno septimo.
XLIX. REGI BOHEMORUM ILLUSTRI. Conceditur ut possit in litteris rex nominari. (Laterani, XIII Kal. Maii.) Licet, ante tuae promotionis tempora, multi fuerint in Bohemia regio diademate insigniti, nunquam tamen potuerunt a praedecessoribus nostris, Romanis pontificibus, obtinere, ut reges eos in suis litteris nominarent. Nos quoque, tum praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, tum considerantes sollicite, quod a nobili viro, Ph. duce Sueviae, te feceras coronari, qui, cum coronatus legitime non fuisset, nec te nec alium poterat legitime coronare, regem te hactenus non duximus nominandum. Verum, cum, ad commonitionem apostolicae sedis et nostram relicto duce Sueviae, ad charissimum in Christo filium nostrum, illustrem regem Ottonem, in Romanorum imperatorem electum, te converteris, usus consilio saniori, et ipse habeat te pro rege, tam intuitu precum ejus quam tuae devotionis obtentu, regem te de caetero reputare volumus et vocare. Tu igitur, taliter gratiam tibi factam agnoscas, et sic ingratitudinis vitium studeas evitare, ut tua devotio mereatur, quod et gratia tibi detur ex gratia, et data gratis perpetuo conservetur, provisurus attentius, ut, quam citius poteris, ab eodem rege Ottone te facias solemniter coronari.
Datum Laterani, XIII Kalendas Maii.
L. ARCHIPRESBYTERO ET CLERICIS PLEBIS ARETINAE. Lites inter ipsos et praepositum canonicosque Aretinos dirimit. (Laterani, XIII Kal. Maii.) Cum dilectus filius . . . concanonicus vester, pro plebe vestra, et dilectus filius . . . . . . praepositus, et quidam canonici Aretini, pro ecclesia S. Petri, quae nuper auctoritate nostra unita est ecclesiae cathedrali, ad sedem apostolicam accessissent, praesente venerabili fratre nostro . . . . Aretino episcopo, super diversis articulis in nostra praesentia litigarunt. Sane, vester proposuit procurator, quod, cum festum Beati Donati martyris in plebe vestra solemniter consueverit celebrari, praepositus et canonici Aretini nuper illud apud ecclesiam S. Petri, contra consuetudinem hactenus observatam, in juris vestri praejudicium, solemnius celebrarunt, ut non solum oblationes subtraherent, quae vobis in festo ipso solebant magnifice provenire, sed et quosdam cereos, quos census nomine plebi eidem quidam nobiles annuatim solvere tenebantur, quorum restitutionem procurator ipse vobis fieri postulabat. Addebat etiam, quod minae vobis inferebantur multiplices, non tam a praeposito et canonicis, quam potestate ac civibus Aretinis, super capitulo, quod in ecclesia vestra in capite jejunii fieri consuevit, celebratione baptismi, litaniis, et aliis dignitatibus, quibus hactenus ecclesia vestra usa fuerat sine lite; unde, super his indemnitati vestrae petebat per sedem apostolicam provideri. Verum, praepositus proposuit ex adverso, quod, cum corpus beati Donati, sicut ex multis privilegiis pontificum Romanorum apparet, apud cathedralem ecclesiam requiescat, videretur absurdum, si solemnitate hujusmodi privaretur, vobisque celebrantibus festum ejus, ecclesia Sancti Petri, quae S. Donati ecclesiae in unam cathedralem ecclesiam est conjuncta, in specialis patroni sui annua solemnitate sileret. Praeterea, cum de unione praedictarum ecclesiarum apud sedem apostolicam tractaretur, mandasse nos aiebat, civibus Aretinis, ut honorificentias universas, quas cathedralibus ecclesiis exhibent aliae civitates, eidem ecclesiae Petri humiliter in posterum exhiberent, eo nequaquam obstante, quod servatum fuerat hactenus propter odium civitatis, unde ipsi mandatis apostolicis devote parentes, omnes et singuli id se facturos hilariter juraverunt. Cum igitur festum istud sit specialis solemnitas civitatis, capitulum quoque, baptismus, et litaniae, in cathedralibus ecclesiis celebrari soleant apud alias civitates, haec omnia ecclesiae S. Petri competere auctoritate mandati nostri, et ratione juramenti a civibus praestiti proponebant: addens, quod cereos, de quibus procurator vester querimoniam deposuerat coram nobis, non ex debito census nomine, sed de gratia, spontaneae devotionis obtentu, praedicti nobiles offerebant, sed, etsi ex debito etiam solverentur, cum ipsi non subtraxerint eos vobis, non ab eis restitutionem petere, sed contra debitores jus vestrum prosequi debebatis. Nos igitur, auditis his, et aliis, quae fuerunt utrinque proposita, utriusque partis quieti providere volentes, praesentium auctoritate decernimus, ut, cum sedes episcopalis non sit ab ecclesia Beati Donati ad ecclesiam S. Petri translata, sed ecclesia B. Petri ecclesiae conjuncta, unde illa, etsi sua privilegia communicaverit isti, dignitates tamen non amisit antiquas, festum B. Donati de caetero in ipsa primitiva ecclesia, quae in ejus memoriam est fundata solemniter ab episcopo et canonicis, celebretur, quia, sicut indecens esset, ut festum B. Petri celebraretur ab episcopo et canonicis in ecclesia B. Donati, sic procul dubio esset absurdum, ut festum B. Donati celebraretur ab eis in ecclesia S. Petri, cum et nos in similibus id servemus, festum apostolorum principis apud ejus basilicam, et festum Beati Joannis apud Lateranensem ecclesiam celebrantes, licet utraque sit ecclesia cathedralis. Verum, quoniam injuria non fit sancto, sed honorificentia potius exhibetur, cum in diversis locis ejus merita fidelis populus veneratur, celebrandi festum ejusdem martyris in ecclesia vestra vobis non adimimus facultatem, libertatem quibuslibet relinquentes, utram ecclesiarum ipsarum maluerint eo die devotionis gratia visitandi, ut, nec retrahantur ab altera, nec ad reliquam compellantur. Ab impetitione vero vestra super cereis, et oblationibus, praepositum et canonicos reddimus absolutos; vos tamen super hujusmodi cereis, qui vobis nomine census debentur, convenire poteritis debitores. De capitulo autem id statuimus observandum, ut episcopus illud apud ecclesiam vestram in capite jejunii celebret summo mane, ita, quod, eo congrue celebrato, cum universo clero adeat ecclesiam S. Petri, officium ibi Cineris expleturus, cum et nos eodem die apud S. Anastasiam, collectam, et apud S. Sabinam, stationem, et missarum solemnia celebremus. Quia vero nimis videretur absurdum, si baptisma non fieret in ecclesia cathedrali, statuimus ut in ecclesia S. Petri baptismus solemniter celebretur, vosque juxta connsuetudinem hactenus observatam in ecclesia vestra, parochianos vestri plebatus, qui vobis praesentati fuerint, baptizetis, cum et nos licet in ecclesia Lateranensi, baptizantis officium celebremus, nihilominus tamen in titulis urbis exhibeatur sacramentum baptismatis baptizandis. Caeterum, cum litaniae primo, et tertio die ante festum ascensionis Dominicae apud ecclesiam vestram, secundo vero apud ecclesiam S. Petri consueverint terminari, nos, volentes ecclesiae cathedrali deferre, ordinem decernimus immutandum, ut videlicet primo die apud ecclesiam S. Petri, sequentibus vero apud ecclesiam vestram litaniae processio finiatur, sicut etiam apud nos primo die hujusmodi celebratur processio apud ecclesiam primitivam, deceatque, ut Aretina Ecclesia Ecclesiae Romanae consuetudinem imitetur, et ejus sequatur exemplar, cui nullo subjacet in ediante. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, XIII Kal. Maii.
LI. ARCHIEPISCOPO MAGUNTINO. Adversus Maguntinos, et de metropoli in Bohemia constituenda. (Laterani, XII Kal. Maii.) Usque adeo se nobis in facto tuo hactenus pro majori parte opposuit ecclesia Maguntina, et sic contumaciter in sua obstinatione permansit, nec adhuc etiam adjicit ut resurgat, ut, si ei vellemus pro meritis respondere, non solum, quia te caput suum admittere despicit, membris possemus eam penitus mutilare, sed, quia non intelligit quantae dignitatis privilegium et honoris augmentum per sedem sit apostolicam consecuta, deberemus reducere caput ad caudam, et primam novissimam facere, ac novissimam primae praeferre, in perpetuam memoriam rebellionis ipsius, et ejus opprobrium sempiternum, ut ex poena ipsius alii discerent, quod non est tutum contra torrentem brachia dirigere, et contra stimulum calcitrare. Verum, quia personam tuam sincera diligimus in Domino charitate, pro te adhuc eidem ecclesiae duximus deferendum, licet, quanto magis differimus poenam ejus, tanto simus etiam eam gravius punituri, nisi quanto citius expiaverit culpam suam, et genimina viperarum, quae in ea latebras suas fovent, pedibus tuis exhibuerint se calcanda, et apud te cum filio prodigo proclamarint: Pater, jam non sumus digni vocari filii tui, fac nos sicut aliquos ex mercenariis tuis, et inter ipsos admitte, qui te pastorem nostrum et animarum nostrarum episcopum non admisimus hactenus, nec fuimus venerati. Sane, supplicarunt nobis charissimus in Christo filius noster . . . . illustris rex, et populus Bohemorum, ut, cum tu propter locorum distantiam et diversitatem linguarum minus sufficias circa eos metropoliticum officium exercere, nos, qui vice Christi tenemur universis fidelibus providere sollicitudine pastorali, tum propter evidentem utilitatem, tum etiam propter necessitatem urgentem, in Bohemia, cum, spatiosa et populosa sit multum, sedem metropoliticam statuere dignaremur, per quam non tam honori eorum quam saluti utiliter consulatur. Licet autem propter contumaciam ecclesiae Maguntinae petitio haec accelerari deberet potius quam differri, ne tamen contra te aliquid agere videremur, eam non statim admittendam, sed super his, quae circa eam inquirenda fuerunt, mandamus inquiri, ut, si forsan evidens utilitas et urgens necessitas id exposcat, provideamus ecclesiae Maguntinae, dum tamen, a suo resipiscens errore, ad mandatum apostolicum humiliter revertatur, ut per hoc non tam aliquid honori ejus subtractum, sed additum videatur. Haec igitur fraternitati tuae duximus intimanda, ut tuam nobis significes voluntatem, sciturus quod, si super hoc duxerimus procedendum, honori tuo sufficienter, dante Domino, curabimus providere.
Datum Laterani, XII Kalendas Maii.
LII. REGI BOHEMORUM ILLUSTRI. Petitionem ejus de erigenda in Bohemia metropolitica differt, et mandat ut archiepiscopi Maguntini consensum obtinere curet. (Laterani, XI Kal. Maii.) Monet nos tuae nobilitatis devotio, et fidei sinceritas exhortatur, ut, in quibus cum Deo et honestate valemus, petitiones tuas benignius admittamus. Cum enim consiliis nostris acquieveris hactenus, et inposterum mandatis apostolicis te exponas, decet ut devotioni tuae dilectio nostra respondeat, et sedes apostolica te honoret, cum tu ejus honorem studeas efficaciter promovere. Sane, per tuos nobis nuntios supplicasti, et charissimus in Christo filius noster, Hungariae rex illustris, pro te apud nos suppliciter intercessit, ut in Bohemia metropolim construere dignaremur, cum spatiosa et populosa sit terra, et ab ecclesia Maguntina, cui est metropolitico jure subjecta, tam locorum distantia quam linguarum diversitate, divisa, ut, cum per Romanum imperium obtinere meruerit regiam dignitatem, per Romanam Ecclesiam mereatur dignitatem metropoliticam obtinere. [Licet autem tam te quam terram tuam velimus, in quibus honeste possumus, honorare, quia tamen arduum est negotium, et petitio continet novitatem, mirari te nolumus et moveri, si non protinus preces tuas duximus consummandas, cum magna deliberatione res egeat, ut quod dispositum fuerit tanto stabilius perseveret, quanto cum majori fuerit maturitate statutum. Siquidem ostendenda nobis est prius et urgens necessitas, et utilitas evidens quae fieri hoc exposcat, facultas, et voluntas Ecclesiae, in qua sedes debet metropolitica stabiliri, et utrum in Bohemia dioeceses possint statui competenter, statuendae metropoli supponendae. Praeterea, convenienda et commonenda super hoc est ecclesia Maguntina, ne, si aliter factum fuerit, venerabilem fratrem nostrum, G. Maguntinum archiepiscopum, quem ereximus, dejicere videamur, si ex hoc concitaverimus plus in eum Ecclesiae suae odium et scandalum civitatis.] Ut reddamur igitur de omnibus certiores, dilectum filium, T . . . subdiaconum et capellanum nostrum, virum utique litteratum, providum et discretum, nobis et fratribus nostris merito suae probitatis acceptum, in Bohemia destinamus, qui super his et aliis, de quibus viderit inquirendum, inquirat, et plene nobis super his quae contingunt negotium ipsum, significet veritatem. Tu quoque, non tantum per litteras tuas et populi, sed per solemnes nuntios tuos, et episcopos, ac ecclesiae quos talia petere deceat, petitionem tuam poteris innovare, ut super his melius procedere valeamus, prout viderimus expedire. Nos enim promptam gerimus voluntatem, in his et aliis petitiones tuas, quantum cum Deo possumus, exaudire. Tu ergo, facias eumdem subdiaconum secure ad praesentiam praedicti archiepiscopi Maguntini produci, et praesentari litteras nostras capitulo Maguntino, ne, si aliquid omissum fuerit ex his quae ipsi inquirenda commisimus, in negotio ipso plene procedere non possimus.
Datum Laterani, XI Kal. Maii.
LIII. CANONICIS, ET MINISTERIALIBUS MAGUNTINIS: SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Multa super rebellione per eos facta adversus Ecclesiam et archiepiscopum. (Laterani, XI Kal. Maii.) Supplicarunt nobis humiliter, et devote, etc., ut in ea quae mittitur archiepiscopo, in eumdem fere modum, usque consulatur, ut sicut per Romanum imperium obtinere meruit regiam dignitatem, ita quoque per Romanam Ecclesiam mereatur dignitatem metropoliticam obtinere. Licet autem multi de ecclesia Maguntina, si tamen dicendi sunt de Ecclesia, qui suis exigentibus culpis praecisi sunt ab ecclesiastica unitate, propter rebellionis excessum, et inobedientiae vitium, in quo contra majestatem divinam, Romanam Ecclesiam, et archiepiscopum suum, obstinata mente perdurant, gravi meruerint animadversione puniri, nos tamen, qui correctionem paterno desideramus affectu, memores ejus, quae filia specialis, et honorabile membrum apostolicae sedis existit, non statim petitionem hujusmodi duximus admittendam, sed prius inquirere disposuimus, quae super iis fuerint inquirenda, ut, si forte petitionem ipsam admittendam esse noverimus, provideamus in ea, sicut expedire viderimus ecclesiae Maguntinae, dum tamen a suo resipiscens errore, se non reddat indignam. [Alioquin non nobis, sed vobis merito poteritis imputare, si forte qui caput abjicitis, membrum aliquod amittatis.] Vestrum igitur erit taliter honori nostro deferre, ut et nos vestro debeamus deferre honori, providentes vobis in tempore opportuno, ne forte post tempus, non providentiae, sed poenitentiae vobis locus merito reservetur
Datum Laterani, XI Kalendas Maii.
LIV. ILLUSTRI REGI BOHEMORUM Privilegia ipsi ab imperatoribus concessa, et ab Ottone nuper confirmata, auctoritate etiam apostolica confirmat. (Laterani, XVII Kal. Maii.) Sic sibi spiritualis et materialis gladius mutuae mutuant subventionis auxilium, et vicissim communicant vires suas, ut defectus ope vicaria suppleant, et uterque alterius perficiat imperfectum. Decet enim ut sibi ad invicem suffragentur, et apud eos qui gladium spiritualem non timent, jus ipsius armis gladius materialis alleget, et spiritualis temporali, cum necesse fuerit, auctoritatis suae robur impendat, et tribuat super his quae minus essent valida sine ipso valorem. Cum igitur charissimus in Christo filius noster, illustris rex Otto, in Romanorum imperium electus, jura et privilegia quae ab antiquo tibi et tuis praedecessoribus ab imperatoribus fuere concessa, suo tibi duxerit privilegio confirmanda, et tam libertates, quam terras et castra, et alia tibi concesserit, ut dispositioni regiae auctoritatis pontificatus accedat, concessiones ipsas, sicut ad honorem tam Ecclesiae quam imperii sunt, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, XVII Kalendas Maii.
LV. . . . . . PRAGENSI, ET . . . . OLOMUCENSI EPISCOPIS, ET . . . . ARCHIDIACONO DE BEHIN. Ut si quis Bohemorum regi damnum aliquod inferre tentaverit, censuris ecclesiasticis compescant. (Laterani, XI Kal. Maii.) Cum charissimus in Christo filius noster, P . . . illustris rex Bohemiae, juxta mandatum nostrum, ad subsidium charissimi in Christo filii nostri, illustris regis Ottonis, in Romanorum imperatorem electi, sit expositus et paratus pati, nolumus nec debemus, ut ab aliquibus praegravetur, maxime dum in ejus fuerit obsequio constitutus. Ut autem indemnitati ipsius auctoritate apostolica consulatur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, si qui forsan in praejudicium ejus aliquid praesumpserint machinari, unusquisque vestrum parochianos suos laicos per censuram ecclesiasticam, clericos vero per subtractionem beneficiorum, sublato appellationis obstaculo, ab hujusmodi praesumptione auctoritate nostra compescat.
Datum Laterani, etc., XI Kalendas Maii.
LVI. STRIGONIENSI ARCHIEPISCOPO. De translatione praepositurae cujusdam. (Laterani, VIII Kal. Maii.) Supplicavit nobis charissimus in Christo filius noster . . . . rex Ungarorum illustris, ut, quia in quodam castro suo Posomensi praepositura consistit, et ex accessu hominum ad eamdem, timet sibi de castro ipso periculum provenire, ei licentiam concedere dignaremur, ut praeposituram ipsam extra munitionem construere de licentia nostra valeret. Nos autem, ejus petitionibus annuentes, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, super translatione ipsius praepositurae, illud auctoritate nostra statuas, quod necessitati regni et utilitati Ecclesiae noveris expedire, provisurus ne corpus beati martyris qui in dicta ecclesia requiescit, de bita veneratione fraudetur.
Datum Laterani, VIII Kalendas Maii.
LVII. EIDEM. Ut coronet filium regis Ungariae cum ipse in terram sanctam ire proposuerit. (Laterani, VIII Kal. Maii.) Supplicavit nobis, etc., ut supra usque ut, quia transire proposuit in subsidium Terrae sanctae, ne regnum suum remaneret quasi regimine destitutum, tibi scribere dignaremur, ut charissimum in Christo filium nostrum . . . . natum suum, regali diademate insignires. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, cum ab eodem rege fueris requisitus, juxta petitionem suam praedictum filium ejus, quamvis minorem, non differas coronare, recepturus ab ipso patre, filii sui vice, corporaliter juramentum super apostolicae sedis obedientiam, quam super Ecclesiae Ungaricae libertate, sicut progenitores sui cum humilitate ac devotione debita impenderunt.
Datum ut supra.
LVIII. REGI UNGARORUM ILLUSTRI. Explicat mandatum quod jam emiserat super praeposituris regni Ungariae . (Laterani, VIII Kal. Maii.) Olim nobis regalis magnificentia per suas litteras supplicavit, ut, cum regales praepositurae quae sunt in Ungaria, sicut ad te in temporalibus, sic ad nos in spiritualibus nullo pertineant mediante, statuere dignaremur, quatenus novus praepositus ad sedem apostolicam infra annum, vel in persona propria, vel per idoneum nuntium cum litteris regalis assensus accederet, confirmationis gratiam obtenturus. Nos ergo, tuis precibus inclinati, statuimus, ut quicunque de caetero ad regimen praepositurarum illarum, quae ad nos in spiritualibus nullo pertineant mediante, fuerint evocati, ad apostolicae sedis praesentiam infra annum, in personis propriis vel per idoneum nuntium eum litteris regalis assensus accedant, pro confirmationis munere obtinendo, ita quod interim in spiritualibus non ministrent; quod si forte infra dictum terminum venire neglexerint, extunc praeposituris illis se noverint exspoliandos. Consequenter autem, bonae memoriae J. Strigoniensis archiepiscopus, ad praesentiam nostram accedens, in nostra et fratrum nostrorum praesentia proposuit viva voce, quod in abbatiis et praeposituris regalibus ad eum et Strigoniensem Ecclesiam jurisdictio ecclesiastica pertinebat, unde petebat, constitutionem praescriptam, tanquam per subreptionem elicitam, revocari. Nos autem, viam mediam eligentes, provida deliberatione decrevimus, ut, occasione litterarum, quas primo direximus circa praeposituras et abbatias Ecclesiae Strigoniensis per Ungariam ubicunque subjectas, nullum ei vel successoribus suis praejudicium generetur. Regalem igitur excellentiam volumus non latere, quod nec per secundas litteras juri, tam nostro quam regio, nec per primas, ipsius archiepiscopi et Strigoniensis Ecclesiae justitiae derogetur, cum in primis fuerit constitutum de illis quae in spiritualibus ad nos nullo mediante pertinere noscuntur, in secundis vero decretum de iis quae Strigoniensi Ecclesiae asseruntur esse subjectae.
Datum, ut supra.
LIX. HUG. ABBATI MONASTERII SANCTI AUGUSTINI DE MONTEALTO, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS, IN PERPETUUM. Recipit eos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Laterani, IV Kal. Maii.) Quoties a nobis petitur, etc. usque: annuentes, praedictum monasterium Sancti Augustini, in quo diurno estis obsequio mancipati, sub beati Petri, et nostra protectione suscipimus, et ad exemplar piae recordationis Alexandri papae II, praedecessoris nostri, translationem ipsius monasterii a Monte Castello in Montem Gentilem auctoritate apostolica confirmamus, etc., usque communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, etc., usque vocabulis; locum ipsum in quo praedictum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis, cum pratis, terris, vineis, nemoribus, usuagiis, et pascuis in bosco et plano, in aquis et molendinis, in viis, et semitis, et omnibus aliis libertatibus, et immunitatibus suis; ecclesias Sanctae Mariae et Sancti Joannis, positas in Monte-alto; ecclesias Sancti Nicolai, Sancti Leonardi, Sancti Petri de Podio, Sancti Pauli juxtamare, et Sancti Manuliani, cum cellis et totam silvam de Anglo, et domum Leprosorum de Monte-alto; ecclesiam Sancti Nicolai de Ponteclo; plebem de Valentano; ecclesiam Sanctae Mariae de Bulzia; Sancti Stephani de Piscia, et Sancti Petri de Cannino ecclesias, cum omnibus pertinentiis suis; jura quoque et consuetudines quas habetis in Monte-alto; portum de Morellis, et portum fluminis Montis-alti, et redditus quos habetis ex eis. Prohibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorum, etc. Discedentes vero, etc. Licitum praeterea vobis a quocunque malueritis, etc. Obeunte vero te, etc. Praeterea, omnes libertates, etc., usque communimus. Ad indicium autem hujus privilegii ab apostolica sede obtenti, obolum unum aureum nobis annis singulis persolvetis. Decernimus ergo, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate, et in praedictis capitulis dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc.
Datum Laterani, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, IV Kal. Maii, indictione VII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo.
LX. . . . LINCOLNIENSI, ET . . . WIGORNIENSI EPISCOPIS. In favorem canonici cujusdam; ne eum ab archiepiscopo Eboracensi molestari sinant. (Laterani, V Id. Maii.) Cum olim venerabili fratri nostro . . . Eboracensi archiepiscopo, dederimus in praeceptis, ut nuntio dilecti filii . . . nepotis dilecti filii nostri, G. Sancti Georgii ad Velum Aureum, etc., usque districte praecipiendo mandamus, quatenus, inquisita super illis diligentius veritate, nisi constiterit fructus saepedictos ex approbata consuetudine cedere debuisse in solutionem debitorum canonici praedefuncti, eos cum blado oblato, per censuram ecclesiasticam faciatis restitui nuntio cardinalis praedicti, de damnis tam in domibus praebendae, quam in aliis rebus datis, facientes eidem satisfactionem congruam exhiberi, nihilominus inquirentes de injuriis ejusdem cardinalis nuntiis irrogatis, et si archiepiscopus post saepedictam sententiam missarum solemnia celebrarit, et quod super his inveneritis per vestras nobis litteras intimare, et nuntium nepotis cardinalis ejusdem facientes pacifica ipsius praebendae possessione gaudere, ipsum a molestatione cujuslibet defendatis; quia, si quis in saepefata praebenda se jus habere confidit, per nos suam poterit justitiam obtinere; mandatum apostolicum taliter impleturi, quod obedientiam vestram possimus merito commendare. Testes, etc. Quod si non ambo, etc. Nullis litteris . . . harum mentione non habita, etc.
Datum Laterani, V Id. Maii.
LXI. DECANO, ET CAPITULO CAPELLAE DUCIS IN DIVIONE. Ne a quoquam, nisi in duplici casu, excommunicari possint. (Laterani, VI Id. Maii.) Etsi Ecclesiarum omnium sollicitudo nobis immineat generalis, cum speculatores simus super domum Domini constituti, eis tamen specialiter adesse tenemur, quae apostolicae sedis sunt filiae speciales. Cum igitur Ecclesia vestra nos nullo respiciat mediante, volentes vobis paterna sollicitudine praecavere, districtius inhibemus, ne quis in vos, vel ecclesiam vestram, praeter auctoritatem apostolicae sedis, excommunicationis, vel interdicti sententias audeat promulgare, nisi forte ratione alterius beneficii, vel occasione delicti alibi perpetrati, sed nec sic absque manifesta et rationabili causa sententias hujusmodi quisquam in vos ferre praesumat, quas si quis alio modo ferre praesumpserit, in primo casu decernimus irritas, in secundo decernimus irritandas. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, VI Idus Maii.
LXII. . . . ARCHIDIACONO . . . ARCHIPRESBYTERO, ET UNIVERSO CAPITULO GARGANICAE ECCLESIAE. Antiquas eorum Ecclesiae consuetudines confirmat. (Laterani, VI Id. Maii.) Suscepti regiminis administratione compellimur, etc., usque satagere videamur. Ex parte siquidem vestra fuit nobis olim humiliter supplicatum, ut super dignitatibus ecclesiae vestrae, parochia videlicet et festivitatibus, archidiaconatu et archipresbyteratu consueta, et canonica nominatione, et repraesentatione et aliis antiquis, et rationalibus consuetudinibus ecclesiae vestrae, ne super his possetis ab aliquibus contra justitiam, fatigari, apostolicae provisionis dignaremur praesidium adhibere. Nos igitur, paterna vobis super his volentes inposterum sollicitudine providere, auctoritate praesentium districte inhibemus, ne cui liceat vos, vel ecclesiam ipsam, super dignitatibus antedictis, et honestis consuetudinibus hactenus observatis indebite molestari. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, VI Id. Maii.
LXIII. MAGISTRO ET FRATRIBUS HOSPITALIS DE BEKEKEG. Recipit eos sub protectione. (Laterani, XII Kal. Junii.) Cum a nobis petitur, etc. usque: annuentes, personas vestras et hospitalé de Bekekeg, ab A. de Raze, et H. uxore ipsius, fundatoribus ejus, Hospitali Teutonicorum Sanctae Mariae in Jerusalem pia liberalitate concessum, in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae in praesentiarum, etc. in modum protectionis, usque communimus. Ad indicium autem hujus protectionis a nobis obtentae, quinquaginta et unum denarios Trisacensis monetae gratis oblatos, nobis, nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, XII Kal. Junii.
LXIV. . . . . .EPISCOPO MANTUANO. Ut terras comitissae Mathildis in sua dioecesi consistentes nomine pontificis recipiat. (Laterani, II Id. Maii.) Fidem et devotionem tuam in multis experti, praesentium tibi auctoritate concedimus, ut terras quae fuerunt bonae memoriae comitissae Mathildis in tua dioecesi consistentes, vel et tuo episcopatui adjacentes, nomine nostro recipias, et possessionem ingrediaris earum, et fructus ex illis percipias, prout videris expedire.
Datum Laterani, II Idus Maii.
LXV. . . . . .ABBATI ET CONVENTUI SILVAE MAJORIS. Recipit eos sub protectione. (Laterani, XI Kal. Junii.) Justis petentium, etc., usque assensu, personas et monasterium vestrum cum omnibus bonis quae in praesentiarum, etc., usque communis. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, XI Kal. Junii.
LXVI. ABBATI DE AFFLIGEIM, ET MAGISTRIS R. PERSONAE ECCLESIAE DE TENIS, ET GILEBERTO, CANONICO TRAJECTENSI. Ut inquirant de W. Trajectensi decano, qui ex regulari vita ad saecularem transierat. (Laterani, Idib. Maii.) [Consulti sumus frequenter a multis, utrum is qui monasterium est ingressus, habitum assumendo novitii, si ante possessionem emissam infra tempus probationis voluerit exire, licite possit, absque apostasiae nota vel noxa, praesertim cum debita morum correctione, ad saeculum remeare. Licet autem super hoc senserint diversi diversa, nos tamen credimus distinguendum, utrum is proposuerit absolute vitam mutare, ut sub habitu regulari omnipotenti Deo de caetero famuletur, an conditionaliter experiri observantiam regularem, ut ita demum, si sibi placuerit, profiteatur ordinis disciplinam, aut si forsitan non placuerit, moribus emendatus ad statum pristinum revertatur. In primo casu debet, ut regulariter vivat, ad laxiorem saltem regulam pertransire. In secundo potest ad saeculum, non tamen ut vivat saeculariter, remeare. Ut ergo quae sit ejus intentio plenius agnoscatur, propositum suum in principio protestetur.] Hac ergo distinctione diligenti meditatione pensata, circa dilectum filium, W. Trajectensem decanum, inquiratis sollicite quae videretis inquirenda, et statuatis canonice quae statuenda noveritis, facientes, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc.
Datum Laterani, Idibus Maii.
LXVII. . . . . . . ARCHIEPISCOPO TOLETANO, ET . . . . . . BURGENSI, ET . . . . . ZAMORENSI EPISCOPIS. Praecipit ut B. natam regis Castellae, quae a rege Legionensi recesserat, et beneficium absolutionis poscebat, absolvant. (Laterani, XI Kal. Junii.) Cum ejus locum, licet immeriti, teneamus in terris, qui non vult mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat, et qui etiam, cum iratus fuerit, non obliviscitur misereri, decet nos circa illos misericorditer agere, qui ad gremium matris Ecclesiae humiliter redire desiderant, et de commissis satisfactionem debitam exhibere. Licet autem nobilis mulier, B. nata charissimi in Christo filii nostri . . . . . illustris regis Castellae, graviter suum offenderit Creatorem, ex eo quod illustri regi Legionensi adhaerere praesumpserit per incestum, ac propter hoc excommunicationis meruerit vinculo innodari, quia tamen, sicut ex litteris vestris, fratres, archiepiscope, et episcope Burgensis, accepimus, ad corrediens, ab eo ex toto recessit, et, de commissis satisfactionem promittens debitam exhibere, absolutionis beneficium humiliter sibi postulat indulgeri, ipsius petitioni misericorditer duximus annuendum. Quocirca, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ab ea publice ac solemniter juxta formam Ecclesiae juratoria cautione recepta, quod nostris debeat parere mandatis, auctoritate nostra eidem absolutionis beneficium impendere procuretis, injungentes eidem sub debito juramenti, salvis aliis mandatis quae sibi duximus facienda, ut ad praedictum regem nullatenus revertatur. Quod si non omnes . . . duo, etc.
Datum Laterani, XI Kalendas Junii.
LXVIII. . . . . . .EPISCOPO, DECANO, ET . . . . . PRAECENTORI HEREFORDENSIBUS. Ut inquirant de causa Joannis, magistri hospitalis Eboracensis. (Laterani, II Id. Maii.) [Significavit nobis dilectus filius, Joannes, magister hospitalis Eboracensis] quod, cum P. quondam rector Hospitalis ipsius, diem clausisset extremum, venerabilis frater noster . . . . . Eboracensis archiepiscopus, ad quem et praedecessores suos Hospitalis ejusdem ordinatio pertinuit ab antiquo, nolens ipsum ex defectu rectoris dispendium sustinere, dictum Joannem, presbyterum ejusdem domus, a suis fratribus unanimiter in rectorem electum, praefecit ibidem, sperans quod domus ipsa per ipsum tam in temporalibus quam spiritualibus susciperet incrementum. Procedente vero tempore . . . decanus, et capitulum Eboracensis Ecclesiae, tanquam ad ipsos Hospitalis ejusdem ordinatio pertineret, magistrum ipsum a suae administrationis officio removere volentes, litteras apostolicas super hoc ad . . . . . decanum Lincolniensem, et suos conjudices impetrarunt, quarum auctoritate in jus vocari fecerunt tam archiepiscopum quam rectorem. Partibus igitur, die sibi peremptorie assignata, coram ipsis judicibus constitutis, judices vices suas aliis commiserunt, sola sibi diffinitiva sententia reservata. [Praeterea, capitulum Eboracense, auctoritate quarumdam litterarum, in quarum sigillo continebatur sigillum capituli ad citationes tantum, cum aliud sigillum capitulum illud noscatur habere, per ipsum quemdam constituebat actorem. Sed, licet pars allegasset adversa, quod idem occasione litterarum illarum actor non debebat admitti, et insuper adjunxisset, quod, auctoritate litterarum quarumdam a nobis super hoc ad venerabilem fratrem nostrum . . . . Eliensem episcopum, et suos conjudices obtentarum, prius erat conventa quare non debuit per litteras posteriores, in quibus nulla fiebat mentio de prioribus, conveniri, judices tamen exceptiones hujusmodi admittere noluerunt, quapropter pars eadem vocem ad nos appellationis emisit. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus inquiratis super praemissis diligentius veritatem, et, si vobis constiterit ob dictas causas vel ob earum aliquam ad nostram fuisse sententiam appellatum, in irritum revocato quidquid post appellationem ad nos legitime interpositam inveneritis attentatum, partes] ad vestram praesentiam convocetis, et audiatis diligenter, appellatione remota, quae hinc inde duxerint proponenda, et, si partes consenserint, ad diffinitivam sententiam procedatis; alioquin, omnia in scriptis fideliter redigentes, eadem nobis sub sigillis vestris inclusa mittere procuretis praefigentes partibus terminum competentem, quo cum ipsis recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent. Nullis litteris obstantibus harum tenore tacito, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.
Datum Laterani, II Idus Maii.
LXIX. EISDEM. De eodem argumento ac in epistola 68. (Laterani, XIII Kal. Junii.) Significarunt nobis dilecti filii, fratres et sorores Hospitalis Eboracensis, quod, cum inter venerabilem fratrem nostrum, Eboracensem archiepiscopum, et J. rectorem Hospitalis ex una parte, et . . . . . decanum et capitulum Eboracenses ex altera, super amotione ipsius rectoris, coram dilecto filio . . . . . decano Lincolniensi, et suis conjudicibus delegatis a nobis, quaestio verteretur ipsi, ne idem J. quem elegerant unanimiter in rectorem, amoveretur in eorum praejudicium et gravamen, neve quisquam in saeculari habitu constitutus, eis invitis et reclamantibus, domus suae administrationem per dictos decanum et capitulum usurparet, quia, de quibus in litteris nostris nulla mentio habebatur, non erat inhibitum appellare, nostram audientiam appellarunt. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus inquiratis de praemissis diligentius veritatem, et, si rem noveritis ita esse, in irritum revocetis quidquid post appellationem ad nos legitime interpositam inveneritis attentatum; partes ad vestram praesentiam convocetis, et audiatis diligenter, appellatione remota, quae hinc inde duxerint proponenda, et, si partes consenserint, diffinitivam sententiam proferatis; alioquin, gesta omnia in scriptis fideliter redigentes, eadem nobis sub sigillis vestris inclusa mittere procuretis, praefigentes partibus terminum competentem, quo cum ipsis recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent. Nullis litteris obstantibus harum tenore tacito, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.
Datum Laterani, XIII Kalendas Junii.
LXX. PRAEPOSITO, ET CANONICIS SANCTI GEREONIS IN COLONIA. Ut Ricc. scriptori papae, praebendam juxta mandatum apostolicum confirment. (Laterani, V Non. Maii.) Etsi rem grandem postulassemus a vobis non credebamus sustinere repulsam, sed, ut videmus, ingratitudinis vitium non vitatis, nec voluistis facere de necessitate virtutem, cum precum nostrarum primitias, quas pro dilecto filio magistro Ricc. scriptore nostro, vobis porreximus, repulistis. Ut autem preces et praeceptum nostrum utcunque possetis eludere, imperatorum indulgentiam allegastis, in suggillationem ecclesiasticae potestatis, cui si forsitan in hoc articulo deferretur, scandalizarentur de caetero caeteri, exsecutionem mandati nostri penitus impedirent; sicque melior esset status rebellium, quam conditio devotorum. Sane, cum olim pro eodem scriptore nostro scripta vobis apostolica misissemus, ut unam de tribus praebendis, quae in ecclesia vestra vacabant, ei pro reverentia beati Petri et nostra liberaliter conferretis, mandatum nostrum surdis auribus transeuntes id efficere non curatis. Venerabilis quoque fratris nostri, G., Praenestini episcopi, apostolicae sedis legati, cui per hoc commisimus vices nostras, et litteris apostolicis dedimus in mandatis, ut vos ad id monere attentius et inducere procuraret, preces et monita penitus obaudistis. Qui, cum post diligentem commonitionem apud vos in nullo proficeret, quia tandem vos in elusionem mandati nostri ad electionem procedere velle cognovit, nam propter hoc conveneratis frequenter, sed nondum vota vestra concurrebant in unum, vobis ex parte nostra districte prohibuit, ne praesumeretis electionem aliquam facere de praebendis, quarum ad nos erat donatio devoluta, nisi magistrum ipsum in una trium illarum praebendarum, quam malletis, in canonicum reciperetis et fratrem; sed et idem magister, ne quid fieret in suum praejudicium, et contemptum mandati nostri, sedem apostolicam appellavit. Vos autem, dicentes quod jus electionis ab imperatoribus haberetis, nec deberetis super hoc, per aliquem impediri, vel cogi, et negantes nobis jus aliquod in ecclesia vestra de longa praebendarum vacatione deberi, mandato nostro, prohibitione legati, et appellatione ipsius magistri contemptis, duos pueros in duabus praebendarum illarum, et in tertia quemdam extraneum elegistis, quibus, post iteratam appellationem ejusdem magistri, tu, fili praeposite, donum panis, et tu, fili decane, stallum chori, et locum capituli contulistis. Quare, praedictus legatus, rebellionem vestram expertus in opere, ac grave ferens se praesentem fuisse contemptum, venerabili fratre nostro . . . . archiepiscopo, et universo fere clero Coloniensibus, congregatis in unum, eumdem magistrum de praebenda, quae diutius in ecclesia ipsa vacaverat, auctoritate apostolica investivit. Licet autem quod a vobis praesumptum fuerat, multis de clero plurimum displiceret, tamen II. scholasticus, et Everardus canonicus vestri, semper contumaciter restiterunt, et ei cum quibusdam suis fautoribus minabantur. Unde, dictus magister, eo quod propter metum illorum ad ecclesiam illam accedere non valebat, nominatim eosdem Scholasticum et Everardum, qui praecipue rebellantium caput erant, ad sedem apostolicam appellavit, festum Beati Joannis Baptistae proximo praeteritum suae terminum appellationi praefigens, ad quem nec venerunt, nec pro se curaverunt mittere responsalem. Volentes igitur adhuc, utrum aliqua in vobis obedientiae scintilla remanserit experiri, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus, et districte praecipimus, quatenus, ducti consilio saniori, eumdem scriptorem nostrum saltem hac vice pro reverentia beati Petri et nostra, intuitu quoque ipsius, qui vobis, et ecclesiae vestrae in multis potest existere fructuosus, recipiatis in canonicum et fratrem, et praebendam a praedicto episcopo eidem auctoritate nostra collatam, amoto ab eadem quolibet illicito detentore, ipsi vel procuratori ejus nomine suo, sublato cujuslibet contradictionis, excusationis, et appellationis obstaculo, assignetis, et faciatis pacifice possidere, et vos, praeposite et decane, donum panis, stallum in choro, et locum in capitulo ei, prout est ecclesiae vestrae consuetudinis, conferatis. Alioquin, quia quod de ipso incoepimus, relinquere nolumus imperfectum, et quae in contemptum nostrum temere attentantur, clausis non possumus, sicut nec debemus oculis pertransire, electionem a vobis factam post prohibitionem praedicti legati, et appellationem ad nos interpositam, de praebendis, quae vacaverunt ultra tempus in Lateranensi concilio diffinitum, apostolica auctoritate cassatam, et vos a collatione praebendarum noveritis esse suspensos, quia privilegium meretur amittere, qui concessa sibi abutitur potestate. Caeterum, ne facilitas veniae incentivum pariat delinquendi, cum ferro abscindenda sint vulnera, quae fomentorum non sentiunt medicinam, volumus et praecipiendo mandamus, ut tu, fili praeposite, cum praedictis scholastico et Everardo concanonicis tuis, usque ad festum beati Lucae proximo venturum, satisfacturus de contemptu, nostro te conspectui repraesentes. Quod si nec sic vexatio vobis dederit intellectum, noveritis, contradictores et rebelles extunc excommunicationis vinculo innodatos, et ecclesiam vestram suppositam interdicto. Nos enim, dilectis filiis . . . . . Praeposito Sancti Andreae, et . . . . . Bunnensi, et . . . . Sanctorum Apostolorum decano, Coloniensibus, nostris damus litteris in mandatis, ut, vobis in exsecutione mandati nostri cessantibus tam suspensionibus quam excommunicationis et interdicti sententias non differant publicare, ac praedicti magistri procuratorem in stallum chori, et locum capituli corporaliter inducentes, per districtiones jam dietas, auctoritate nostra, sublato appellationis obstaculo, tueantur inductum. Prioribus quoque Coloniensibus praecipiendo mandamus, ut, cum delegati nostri sententias a nobis in vos, et ecclesiam vestram latas duxerint publicandas, et ipsi eas studeant sine refragatione servare, ac faciant a clero Coloniensi auctoritate nostra firmiter observari.
Datum Laterani, V Nonas Maii.
Scriptum est super hoc . . . . . praeposito Sancti Andreae, etc. . . . Bunnensi, et Sanctorum Apostolorum decanis Coloniensibus.
Scriptum est etiam prioribus Coloniensibus.
LXXI. . . . . . . ABBATI DE WERDEN, COLONIENSIS DIOECESEOS, ETC . . . ., BUNNENSI, ETC . . . . SANCTI CUNIBERTI PRAEPOSITIS, COLONIENSIBUS. Electionem episcopi Monasteriensis examinandam ipsis committit. (Laterani, V Kal. Junii.) Ex litteris venerabilis fratris nostri, G.. . . Praenestini episcopi, apostolicae sedis legati, et dilectorum filiorum . . . praepositi . . . decani, et majoris, ut asseritur, partis canonicorum] Monasteriensis ecclesiae, ac quorumdam abbatum, accepimus, quod, cum bonae memoriae . . . . Monasteriensis episcopus, in commissae sibi administrationis officio dies suos feliciter consummasset, canonici ejusdem ecclesiae ad electionem de substituendo pontifice faciendam, statuto termino convenerunt, quorum pars quaedam dilectum filium, . . . . Bremensem, altera vero Claholtensem, praepositum nominavit, unde fuit ex parte ipsius Bremensis praepositi ad ejusdem legati audientiam appellatum. Partibus igitur in ejus praesentia constitutis, electores praedicti Bremensis praepositi, suum ei praesentantes electum, proponere curaverunt, quod . . . . praepositus, etc. . . . decanus, cum caeteris ecclesiae suae praelatis, ac duplo major, et sanior pars capituli Monasteriensis, abbatibus totius episcopatus consentientibus, in capitulo ipsum elegerant unanimiter in pastorem. Quia ergo Bremensis praepositus fuerat a majori parte capituli, utpote a duplo, imo multo pluribus, et a praelatis Ecclesiae, scilicet praeposito majore, decano, cantore, custode, parti alteri nullo consentiente praelato, et antiquioribus ecclesiae, quoniam electores ipsius, omnibus alterius partis electoribus, uno excepto, erant in introitu, et stallo priores, a saniori quoque parte capituli, quia consilio abbatum totius episcopatus in anima tua hoc consulentium, et judicio conscientiae suae respicientium ad solam utilitatem monasteriensis ecclesiae, a jejunis in loco congruo, bono per omnia zelo, remota omni affectione consanguinitatis et familiaritatis, electus, et quia dictus Claholtensis praepositus electus non fuerat a praelatis, imo pauci canonici, multa ei familiaritate ac consanguinitate conjuncti, post prandium loco indebito, videlicet extra civitatem, post appellationem ad praedictum legatum interpositam, eumdem perperam nominarunt, postulabant instantius Bremensis praepositi electores, ut, alterius partis electione cassata, electionem eorum dictus legatus auctoritate apostolica confirmaret. Praeterea, dilecti filii, nuntii ejusdem Bremensis praepositi, coram nobis asseveravere constanter, quod idem Claholtensis praepositus de legitimo non fuerat matrimonio procreatus, et hoc erat in suis partibus manifestum. Licet autem ab altera parte, primitus in ejusdem legati praesentia constituta, fuisset propositum, quamdam inter ministeriales et canonicos compromissionem fuisse illicite celebratam, et quod canonici, qui jus in electione habebant, contempti fuerant, nec etiam advocati consensus, et quorumdam aliorum nobilium, et virorum religiosorum, prout fieri debuit, fuerat requisitus, et quod ministeriales, et cives Monasteriensis portas civitatis suae serari, ac turres muniri fecerunt praesidiis, cum deberet electio celebrari, quare pars eadem cum quibusdam nobilibus coacta fuit ad locum alium se transferre, ac processit in electionem ibidem, nihil tamen pro electione sua, vel pro suo allegabat electo, sed instanter inducias postulabat; ad quod pars respondit adversa, quod ei jam fuerant induciae decem et octo septimanarum indultae, quapropter super induciis quas petebat, ejus erat petitio reprobanda; praesertim, cum ex viduatione pastoris magnum Monasteriensi Ecclesiae periculum immineret. Praedictus vero episcopus, auditis, quae in ejus praesentia fuerant allegata, quia propter ardua negotia, quae ipsi fuerant a nobis injuncta, idem non poterat negotium terminare, ne partes fatigarentur inanibus laboribus, et expensis, eisdem injunxit, ut Dominica qua cantatur Invocavit, proximo praeterita, nostro se conspectui praesentarent. Nos, ergo, licet nuntii praedicti Bremensis praepositi cum litteris ejusdem legati nostro se conspectui praesentarint, quia tamen pro parte altera nullus comparuit responsalis, et ideo de praemissis nobis non potuit fieri plena fides, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, veritate plenius inquisita, electionem, quam de persona idonea inveneritis canonice celebratam, sublato appellationis obstaculo, confirmetis, reliqua penitus reprobata; contradictores censura ecclesiastica compescentes. Si vero utraque fuerit electio reprobanda, cassetis utramque, facientes eidem Ecclesiae infra quindecim dies de persona idonea per electionem canonicam provideri; quam si forte infra idem tempus Monasterienses canonici neglexerint celebrare, vos, auctoritate nostra suffulti, virum idoneum praeficiatis eidem ecclesiae in pastorem; ita, quod si vobis constiterit dictum Claholtensem praepositum fuisse illegitime natum, cum in Lateranensi concilio sit statutum, ut nullus in episcopum eligatur, nisi qui jam aetatis annum tricesimum egerit, et de legitimo sit matrimonio natus, et qui etiam vita et scientia commendabilis demonstretur, et clerici, qui contra formam istam quemquam elegerint, et eligendi tunc potestate privatos, et ab ecclesiasticis beneficiis triennio noverint se suspensos, ante omnia electionem illam non tam irritandam quam irritam indicetis, clericos qui eum eligere praesumpserunt, poena praedicta, sublato appellationis obstaculo, punientes. Unde, si nova forsan occurrerat electio celebranda, illis exclusis, qui ad electionem contra statutum Lateranensis concilii processerunt, caeteris injungatis, ut juxta praescriptam formam electionem non differant celebrare. Quod si non omnes. . . duo vestrum, etc.
Datum Laterani, V Kal. Junii.
LXXII. . . . . . ZAMORENSI EPISCOPO. De casu quodam unius pueri petentis promoveri ad sacros ordines, cum fuerit in causa mortis unius. (Laterani, XII Kal. Junii.) Ex parte tua nostris est auribus intimatum, quod, cum quidam puer quemdam canem percuteret, alter puer, cujus erat canis, illum in facie manu percussit qui percusserat ejus canem, sed, cum ille fustem arriperet ut repercuteret illum a quo fuerat ipse percussus, et ambo fustem tenerent hinc inde, pater illius qui canem percusserat, supervenit ut filium castigaret. Pueri vero, in fugam conversi, fustem quem tenebant ad invicem dimiserunt, et, cum per aliquantulum spatium essent ab eodem jam loco remoti, jam dictus pater unius in fustem illum taliter incidit, quod per unum oculum casu inopinato fustis intravit, ex quo cerebro statim emisso de medio est sublatus. Postmodum autem, puer qui canem percusserat, habitum religionis assumpsit, et, cum ad ordines recipiendos accederet, per ejus et aliorum multorum confessionem quaestio incidit hujus facti, quae tibi tantum dubitationis induxit, quod nos consulere voluisti, utrum hoc facto non impediente ad sacros ordines valeat promoveri. Nos igitur tuae fraternitati super hoc taliter respondemus, quod ex praemissis puerum illum non credimus ita esse culpabilem, ut ejus ordinatio de jure valeat impediri.
Datum Laterani, XII Kalendas Junii.
LXXIII. CAPITULO SANCTAE CAECILIAE. Sententiam quae in causa, inter ipsos et archipresbyterum ecclesiae S. Laurentii in Pusciola vertente, in ipsorum favorem lata fuerat, auctoritate apostolica confirmat. (Laterani, VI Kal. Junii.) Cum olim inter vos et M. archipresbyterum ecclesiae Sancti Laurentii in Pusciola, super subjectione quam in ipsa ecclesia petebatis, quaestio verteretur, nos, auditis quae fuerunt hinc inde proposita, aeconomum ejusdem ecclesiae syndico vestro condemnavimus, in processionibus, scrutinio et baptismo, ita tamen ut hoc Ecclesiae Romanae nullum praejudicium generaret, si quando jus suum duceret prosequendum. In institutione autem, et destitutione, ac capitulo, economum ejusdem ecclesiae Sancti Laurentii ab impetitione syndici vestri prorsus absolvimus, eidem syndico super hoc perpetuum silentium imponentes. Quia vero archipresbyter et clerici ejusdem ecclesiae interdum latae sententiae non parebant, ne de caetero lucrum ex sua rebellione reportent, suspensionis sententiam ferimus in rebelles, auctoritate vobis praesentium indulgentes, ut, quoties debitum vobis obsequium in scrutinio, baptismo et processionibus denegarint, latam a nobis in eos suspensionis sententiam publicetis. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc.
Datum Laterani, VI Kalendas Junii.
LXXIV. . . . . . . ELECTO GRADENSI. Epistola comminatoria, quod consecrationem et pallii petitionem distulerat, et propter excessum Venetorum. (Laterani, Kal. Junii.) Licet, praeter negligentiae tuae culpam, quia videlicet contra canonicas sanctiones consecrationis beneficium et pallii ornamentum petere distulisti, propter excessum etiam Venetorum, quem in Deum, et Romanam Ecclesiam, et charissimum in Christo filium nostrum . . . . . . regem Ungarorum illustrem, imo totum populum Christianum temere commiserunt, et adhuc contra Christianos committere non desistunt, non solum differre consecrationem tuam, sed spem tibi promotionis auferre merito valeremus, ut de personae tuae meritis taceamus; quia tamen correctionem Venetorum paterno desideramus affectu, circa te ad praesens non duximus aliud disponendum, nisi ut in eo statu permaneas, quem es ex electione tua et confirmatione pariter assecutus, donec aliud disponamus.
Datum Laterani, Kalendis Junii.
LXXV. . . . . . ABBATI CISTERCIENSI, ET P. ET R. MONACHIS FONTIS-FRIGIDI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Ut adversus archiepiscopum Narbonensem pluribus vitiis et accusationibus infamatum inquirant. (Laterani, V Kal. Junii.) Quia omne caput languidum, et omne cor moerens, a planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas, ut prophetica vox testatur, non est mirum, si membra capite languente languescunt, et ad subditos derivatur corruptio praelatorum, praesertim, cum canes muti non valentes latrare, ad vomitum redeunt, vel quae vomuisse debuerant amplexantur, et pastores, pascentes potius semetipsos, nec voce, nec baculo fugant lupos in ovile dominicum saevientes. Sane, si sacerdos peccaverit, faciet delinquere populum, et cum fuerit sacerdos ut populus, pastore tam in mente quam lingua percusso, disperguntur oviculae ac perduntur, et, cum non habeant doctorem in bono, declinant ad dogmata seductorum, et insidiantium praeda fiunt. Sicut enim nostris est auribus intimatum . . . . . archiepiscopus Narbonensis, in tantum est in pontificalis officii exsecutione remissus, ut non immerito videatur, tanquam arbor sterilis, terram inutiliter occupare, cum Narbonensem ecclesiam jam per tredecim annos tenuerit occupatam, et nec semel etiam Narbonensem provinciam vel dioecesim visitarit. Unde, cum non sit qui pro domo Domini se murum opponat ascendentibus ex adverso, ejusdem archiepiscopi negligentia faciente, in partibus illis haeretica pravitas plurimum pullullavit; ita, ut haeretici passim et publice dogmatizent, et seducant incautos, quos tanto facilius post se trahunt, quanto ex vita ipsius archiepiscopi et aliorum praelatorum Ecclesiae, contra Ecclesiam sumunt perniciosius argumentum, et aliquorum crimina refundunt in Ecclesiam generalem. Nam, idem archiepiscopus, tanquam non bene notaverit qualem se debeat episcopus exhibere, neglecta pontificalis officii honestate, quasi ad idololatriam se convertit, dum servit avaritiae, non doctrinae, et docere praesumit, quod non sapiat haeresim Simonia, quod ipse non saperet, si quid super hoc sentiant canones sapuisset. Praeterea, cum in Lateranensi concilio sit statutum, ut qui Brabantiones, Aragonenses, Navarros, Basculos, et Cotarellos conducere praesumpserint vel fovere, per ecclesias, in diebus Dominicis et aliis solemnitatibus, excommunicati publice nuntientur, et eidem omnino cum eis sententiae ac poenae subjaceant, nec ad communionem recipiantur Ecclesiae, nisi societate illa pessima et haeresi abjuratis; archiepiscopus ipse, non solum hujusmodi non evitat, sed Nicolaum, ducem Aragonensium, et populatorem patriae, et monasteriorum et ecclesiarum quasi assiduum destructorem, quem bonae memoriae . . . . praedecessor ipsius archiepiscopi, excommunicatum publice nuntiavit, in duobus castris suis, videlicet Capitis-stagni et de Cruscadas, ubi de novo pedagium statuit, villicum stabilivit, qui, archiepiscopo praesente, praedam, quam de quodam castro Catholicorum abduxerat, ad unum castrorum ipsorum ducere non expavit. Cumque , juxta verbum Apostoli, episcopum esse oporteat hospitalem, ipse hospitalitatem non exhibet, et eleemosynam non largitur, et corpore saepe sanus per unam vel duas hebdomadas ad ecclesiam non accedit, unde a quibusdam haereticus reputatur. Insuper, ecclesias Capitis-Stagni et de Montell. cum dudum vacaverint, in manu sua contra canonicas detinet sanctiones, et a . . . . . quondam Elenensi episcopo, ecclesiam de Jessous, priusquam eum consecraret, extorsit, quam adhuc detinet occupatam. Similiter etiam a . . . . . quondam Magalonensi episcopo, priusquam ei consecrationis munus impenderet, exegit et accepit solidos quadringentos, prout Magalonenses canonici parati fuerunt coram venerabili fratre nostro . . . . . tunc Massiliensi praeposito, nunc episcopo Forojuliensi, probare. Praeterea, cum decem et octo canonici antiquitus esse soleant in ecclesia Narbonensi, nunc, per negligentiam vel malitiam potius archiepiscopi memorati, dimidiatus est numerus, cum jam non sint canonici, nisi novem, quorum tres, licet alibi, suas habeant dignitates, praebendas tamen ibidem detinere praesumunt, in Ecclesiae detrimentum, quae defectum maximum patitur ministrorum. In tantum autem idem archiepiscopus se in spiritualibus exhibet negligentem, licet sit in temporalibus circumspectus, ut non solum non inhibeat, sed permittat, ut Berengarius de Morian, licet sit canonicus regularis, imo a biennio jam praelatus sit canonicis regularibus in abbatem, archidiaconatum, et tam locum quam redditus vestiarii detineat in ecclesia Narbonensi, et quatuor vel quinque parochiales ecclesias, et canonicas Biterrenses. Similiter etiam, magister P. licet abbas sit in ecclesia Sancti Pauli, et in eadem majorem obtineat sacristiam, archidiaconatum tamen detinet Narbonensem; cumque, ratione abbatiae, deberet esse sacerdos, nondum tamen in presbyterum est promotus. Et, quamvis annus integer sit elapsus, quod magister B . . . . quondam archidiaconus Narbonensis, viam fuit universae carnis ingressus, nullus tamen adhuc archidiaconatus quem ipse habuerat est collatus. W. etiam de Boian, licet focariam publice teneat, ex qua filios et filias, populo sciente, suscepit, canonicam detinet Narbonensem, qui, cum archidiaconatum detineat Biterrensem, nondum tamen in subdiaconum est promotus. Tantam autem ex infirmitate capitis membra contrahunt corruptelam, ut multi monachi et canonici regulares, et alii viri religiosi, habitu religionis abjecto, focarias publice teneant, quarum quasdam subtraxerunt ab amplexibus maritorum, usuras exerceant, aleis et venationibus vacent, advocati, assessores et judices in causis saecularibus pro certa pecuniae summa fiant, personas in se joculatorum assumant, et usurpent officium medicorum. Ex hoc quoque perditionis exemplum ad laicos derivatur, cum plerique viventibus uxoribus propriis adulteras superducant, quas personae quaedam ecclesiasticae, in scandalum populi et insultationem haereticorum, ad processionem recipere non verentur, et quamplures praelati ecclesias suas haereticorum fautoribus committere non formidant. Quia Igitur tantae temeritatis et enormitatis excessus dissimulare nec volumus nec debemus, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, ad Narbonensem Ecclesiam accedentes, inquiratis, super his et aliis quae fuerint inquirenda, plenius veritatem, et, si vobis constiterit de praemissis vel aliquibus praedictorum, propter quae idem archiepiscopus sit merito deponendus, ponentes ad radicem arboris infructuosae securim, ipsum, auctoritate nostra suffulti, sublato appellationis obstaculo, deponatis; mandantes his ad quos jus pertinet eligendi, ut de consilio vestro personam idoneam sibi eligant in pastorem. Quod si consiliis vestris acquiescere forte noluerint infra mensem, vos, Deum habentes prae oculis, non obstante contradictione vel appellatione illorum, personam talem praeficiatis Ecclesiae Narbonensi, quae, facta forma gregis ex animo, subditorum vitam verbo instruat et exemplo, nec tam praeesse noverit quam prodesse. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc.
Datum Laterani, V Kalendas Junii, anno septimo.
LXXVI. ABBATI CISTERCIENSI, ET MONACHIS FONTIS-FRIGID APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Ut procedant contra haereticos. (Laterani, II Kal. Junii.) Etsi nostri navicula piscatoris interdum jactetur fluctibus, et ventorum impulsibus quatiatur, cum ab his qui foris existunt persecutiones patitur et pressuras, de illius tamen protectione confisa, qui Petrum ambulantem in fluctibus ne mergeretur erexit, et promissione secura quae ait: Portae inferi non praevalebunt adversus eam (Matth. XVI), exterius non timet naufragium, sed interius periculum in falsis fratribus plus veretur. Ecce etenim, inconsutilis vestis Christi, cui manus crucifigentium pepercerunt, per eos rumpitur, qui eum in membris suis iterum crucifigunt, et, non prae multitudine, sed malitia piscium, scinditur rete Petri, dum conversi qui oves putabantur in lupos, oves rapiunt et dispergunt, et exeuntes a nobis qui non erant ex nobis, nos tanto gravius persequuntur, quanto familiaris nocet amplius inimicus, et lupi minus vitantur ab ovibus in ovium vestimentis. Ecce reptilia, quorum non est numerus, quae olim, licet insidiarentur calcaneo ut cum equo prosternerent ascensorem, occulte tamen repentia in pulvere latitabant, nunc insurgunt in faciem et apertas insidias moliuntur; animalia quoque pusilla, quae, suas foventes foveas, vineam Domini latenter consueverant demoliri, nunc messem Dei, facibus ad caudas ligatis patenter exurunt, et, non sicut catulus leonis in abditis habitans, sed sicut leo paratus ad praedam, animalia magna circumeunt, et quaerunt quos devorent, concepta fiducia, quod Jordanis in os influat eorumdem. Ecce frumentum, quod paterfamilias evangelicus seminarat, excrescentibus zizaniis, quae inimicus homo superseminaverat, suffocatur, et bruchus et locusta consumunt quae videbantur fructum centesimum polliceri, et Dathan et Abiron in Moysem et Aaron impudenter insurgunt, et oves post vestigia gregum abeunt, et unicum unius pastoris ovile contemnunt, diversa sibi tabernacula facientes; et, licet sic quodammodo innovari videantur tempora Dominicae passionis, cum rursus in necem Christi Herodes conveniant et Pilatus, Simon tamen, tanquam graventur somno ejus oculi, adhuc dormit, nec exerit in Malchum gladium, sed torpere ipsum patitur in vagina, dum hi, quos in partem sollicitudinis evocavit, ut Israel populum custodirent, super grege suo vigilias noctis non vigilant, sed dormiunt potius et dormitant, et prohibent a sanguine manus suas, licet in eorum oculis cum Madianitide cocat vir Judaeus. In mercenarium quoque pastor degenerat, dum, pascens non populum sed seipsum, quaerit in ovibus lac et lanam, nec lupis in ovile insurgentibus se opponit, nec se objicit obicem aut murum pro domo Domini ascendentibus ex adverso; sed, quia mercenarius est conversus in fugam, cum possit perturbare perversos et negligat, eorum convincitur iniquitati favere. Cumque declinaverint fere omnes, et facti simul inutiles sint quamplures, vix est qui cum Moyse causam Dei gladio in populo exsequatur, et causam populi alleget precibus apud Deum, vel cum Phinee sanguine proximi Deum placet, et in populis faciat ultionem. Gaudemus autem, et bonorum omnium largitori quas possumus gratiarum exsolvimus actiones, quod in Ordine vestro multi reperiuntur habentes zelum Dei secundum scientiam, potentes in opere et sermone, ac parati de ea quae in nobis est fide, et spe, omni poscenti reddere rationem, in quibus etiam eam vigere credimus charitatem, ut animas suas pro fratribus suis ponant, si necessitas Ecclesiae postularit, qui tanto sunt ad confutandos fabricatores perversorum dogmatum aptiores, quanto minus in eis quid reprehendere valeat, valebit aemulus invenire, cum bonum testimonium habeant ab his etiam qui sunt foris, quod in eis vita sanctorum sanae doctrinae concordet, et non minus vivificet vita doctrinam, ut sit videlicet sermo eorum vivus et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti, quam doctrina vitam informet, ut hoc in eorum legatur moribus, quod sermonibus explicatur. Licet igitur, ad conterendum caput reptilium, vulpes parvulas capiendas, et saevientis lupi, et rugientis leonis maxillas in freno cohibendas et camo, ne lacerarent de caetero vestem Christi, et Ecclesiam laniarent, vos, filii, R. et P. ad verbum exhortationis nostrae duxeritis laborandum, nec fuerit labor vester inanis, cum Dominus direxerit gressus vestros, quia tamen messis est multa, operarii autem pauci, tibi, fili, abbas, onus sollicitudinis hujus in remissionem tuorum peccaminum, de consilio fratrum nostrorum, imponimus; discretioni vestrae per apostolica scripta mandantes quatenus omnes pariter ad exstirpandam haereticam pravitatem in nomine Domini procedatis, ut ad ovile Christi oves reducatis errantes, et, si quae in contumacia sua forte persistant, quae vocem pastoris illius, qui beato Petro successit in officio pastorali non audiant, nec redire velint ad ecclesiasticam unitatem, Satanae in interitum carnis traditas nuntietis, et expositas personas earum exsilio, et judicio saeculari, et bona confiscationi subjecta; ad confiscationem bonorum ipsorum, et proscriptionem perpetuam personarum, tam charissimum in Christo filium nostrum, Ph. regem Francorum illustrem, et L. natum ipsius, quam comites, vicecomites, et barones in ipsis partibus constitutos ad id ex parte nostra propensius commonentes, et injungentes eis in remissionem omnium peccatorum; cum illos, qui contra haereticos fideliter laborarint, eadem indulgentia gaudere velimus, quam in Terrae sanctae subsidium transfretantibus indulgemus. Ut autem injunctae vobis, non tam nostrae quam divinae, legationis officium possitis melius et liberius exercere, plenam vobis in Aquensi, Arelatensi et Narbonensi provinciis, et vicinis etiam dioecesibus, si quae sunt haereticorum labe pollutae, concedimus facultatem destruendi, disperdendi et evellendi, quae destruenda, disperdenda, et evellenda noveritis, et aedificandi, et plantandi quae aedificanda fuerint, et plantanda, sub interpositione anathematis prohibentes, ne qui pro ecclesiasticis sacramentis quidquam audeant extorquere, illos qui contra prohibitionem vestram venire praesumpserint canonice punituri. Si qui vero pro violenta manuum injectione in latae sententiae canonem inciderint, auctoritate nostra suffulti eis absolutionis beneficium impendatis; injungentes eisdem ut contra haereticos accingantur. Si quid vero difficile vobis occurrerit, quod consilium apostolicae sedis exposcat, nos super eo per vestras litteras consuletis. Taliter autem vos procedere volumus, et monemus, ut modestia vestra, cum nota fuerit universis, obmutescere faciat imprudentum hominum ignorantiam, nec appareat quidquam in verbis vel actibus vestris, quod haereticus etiam valeat reprobare. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc.
Datum Laterani, II Kalendas Junii, anno septimo.
LXXVII. Scriptum est . . . Aquensi . . . Arelatensi . . . Narbonensi archiepiscopis, et suffraganeis eorum, et abbatibus prioribus, decanis, archidiaconis, et aliis Ecclesiarum praelatis in eorum provinciis constitutis.--De eodem argumento ac in epistola superiori. In virtute obedientiae districte praecipiendo, ut praedictis . . . abbati et monachis tanquam apostolicae sedis legatis potenter, et efficaciter assistentes, quae inter eos, praesertim ad fidei catholicae munimentum et impugnationem haereticae pravitatis, duxerint statuenda, recipiatis humiliter, et inviolabiliter observare procuretis, correctionem eorum sine contradictione qualibet admittentes. Alioquin, sententiam, quam illi tulerint in rebelles, ratam habebimus, et faciemus auctore Domino inviolabiliter observari.
LXXVIII. ARCHIEPISCOPO NARBONENSI. Privatur abbatia montis Aragoni, quae sibi prius commendata fuerat, propter incompatibilitatem. (Laterani, IV Kal. Junii.) Sicut is qui inventus est in pauca fidelis, constitui meruit supra multa, ita servus, qui talentum sibi creditum non tradit nummulariis ad usuras, sed in sudario religavit, eo est sententia divina privatus. Hoc autem pro te dicimus, qui, non attendens quando dominus tuus venturus sit, et positurus tecum districtissimam rationem, talento tibi credito, ut in sudario sordeat, religato, tanquam canis mutus latrare non valens, non opponis te murum pro domo Domini ascendentibus ex adverso, sed,] occasione abbatiae montis Aragoni, super qua olim tecum sedes apostolica dispensavit, debitum officii pastoralis subtrahis tam ecclesiae quam provinciae Narbonensibus, et, dum praeesse cupis utrique, quod dolentes dicimus, neutri prodes, utpote qui vix uni sufficis providere. Nos autem, jampridem volentes incommodis quae ex hoc sequuntur occurrere, ne commissus tibi grex Dominicus luporum pateret morsibus, et haeretica pravitas in provincia Narbonensi amplius pullularet, tibi dedimus in mandatis, ut, relicta penitus abbatia, contentus esses ecclesia Narbonensi, cui sic tanto posses melius providere, quanto te de caetero minus sollicitudo traheret abbatiae. Quia vero nondum es mandatum apostolicum exsecutus, attendentes sollicite, quod privilegium meretur amittere qui concessa sibi abutitur potestate, nos ipsi eadem te abbatia privamus; mandantes canonicis constitutis in ea, ut personam idoneam canonice sibi eligant in abbatem. Vener abili quoque fratri nostro . . . . archiepiscopo Terraconensi, mandamus, ut, nisi illi mandatum nostrum exsecuti fuerint infra mensem, ipse illis personam idoneam praeficiat, quae ipsis non tam praeesse noverit quam prodesse.
Datum Laterani, IV Kal. Junii, anno septimo.
Scriptum est illis super hoc.
LXXIX. REGI FRANCORUM. Ut assistat legatis apostolicis contra haereticos. (Laterani, V Kal. Junii.) [Ad sponsae suae, universalis videlicet Ecclesiae, munimentum, pontificalem et regiam Dominus instituit dignitatem, unam quae foveret filios, aliam quae adversarios expugnaret; unam quae subditorum vitam verbo instrueret et exemplo, aliam quae iniquorum maxillas in freno cohiberet et camo, ne pacem Ecclesiae perturbarent; unam quae inimicos diligeret et pro persecutoribus etiam exoraret, aliam quae ad vindictam malefactorum et laudem bonorum gladium materialem exereret et armis quietem ecclesiasticam tueretur. Expedit igitur, ut et spiritualis auctoritas, et saecularis potestas, suae causam institutionis attendentes, concurrant ad Ecclesiae defensionem in unum, et utraque alteri suffragetur, ut, quos a malo ecclesiastica non revocat disciplina, brachium saeculare compescat, et eos qui, de feritate propria confidentes, gladium materialem non timent, spiritualis ultio subsequatur. Ne igitur sine causa portare gladium videaris, oportet ut, apprehendens arma et scutum, in adjutorium ejus potenter assurgas, cujus vestis, quod dolentes referimus, in regno Francorum scissuram patitur, cujus vineam vulpes parvula demolitur, et cujus oves luporum insultibus exponuntur. [Intrarunt etenim regnum ipsum lupi rapaces in ovium vestimentis, qui oves rapiunt et dispergunt, et, cum ecclesiasticam non timeant disciplinam, utpote ab Ecclesia separati, tanto in ovile Christi licentius debacchantur, quanto minus invenerunt hactenus qui temporaliter ipsis resisteret, et causam Dei apud eos gladiis allegaret. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur in Domino, et in remissionem injungimus peccatorum, quatenus, vel per te ipsum, si fieri poterit, vel per charissimum in Christo filium nostrum, L. natum tuum, aut alium virum prudentem, perversitati eorum potenter occurrens, quantum ecclesiasticam diligas unitatem, patenter ostendas, et tam comites quam barones, ut eorum bona confiscent et personas proscribant, tradita tibi coelitus potestate compellas. [Caeterum, quia non caret scrupulo societatis occultae, qui manifesto facinori desinit obviare, ut facientes et consentientes par poena constringat, si qui comitum, baronum, vel civium eos de terra sua eliminare noluerint, aut eos receptare praesumpserint, aut ausi fuerint confovere, ipsorum bona confisces, et totam terram eorum domanio regio non differas applicare.] Dilectis quoque filiis . . . Cisterciensi abbati, et P. et R. monachis Fontis-Frigidi, apostolicae sedis legatis, quos ad hoc specialiter destinamus, sic assistat regia magnitudo, ut gladii spiritualis defectum materialis supplere gladius comprobetur, et tu, praeter gloriam temporalem, quam ex tam pio et laudabili opere consequeris, eam obtineas veniam peccatorum, quam in terrae sanctae subsidium transfretantibus indulgemus.
Datum Laterani, V Kalendas Junii, pontificatus nostri anno septimo.
LXXX PETRO DE PARISIO, CAPELLANO SUPRA PONTEM LINCOLNIENSEM. Recipit eum sub protectione B. Petri, cum annuo censu unius bisantii. (Laterani, Kal. Junii.) Cum a nobis petitur, etc., usque inclinati, capellam, quam W. de Parisio, quondam pater tuus, supra pontem civitatis Lincolniensis, quem ipse construxit propriis sumptibus, in honore beati Thomae martyris, aedificare incoepit, et tu etiam consummare proponis eamdem, et possessionibus augmentare, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Praeterea, possessiones quas tu vel idem pater tuus eidem capellae legitime contulistis, sicut eas juste possidet et quiete, auctoritate ipsi apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus protectionis ab apostolica sede perceptae, bisantium unum, nobis gratis oblatum, singulis annis nobis, et successoribus nostris capella memorata persolvet. Nulli ergo . . . nostrae protectionis, et confirmationis, etc. Si quis autem, etc.
Datum Laterani, Kal. Junii.
LXXXI. CANONICIS CUSENTINIS. Ut permutationi ecclesiae de Botrano consensum praebeant . (Laterani, II Non. Junii.) Attendentes olim, quod novae religionis plantatio, quam bonae memoriae . . . abbas Joachim, imo Deus ministerio ejus, plantaverat et rigarat, tribuens ei misericorditer incrementum, floreret in flore, ne intemperies frigoris, quae in partibus illis non solum ver sibi vindicat et autumnum, sed menses etiam motitur aestivos, florentem Dei vineam congelaret, sed flos potius transiret in botrum, et botrus fructum odoris et honestatis afferret, venerabili fratri nostro . . . archiepiscopo vestro, dedimus in mandatis, ut a dilectis filiis . . . abbate et fratribus Florensis monasterii, competenti recompensatione recepta, locum Botrani, religioni congruum, pertinentem ad ecclesiam Cusentinam, cum pertinentiis suis, eis liberum assignaret, dilectis filiis . . . Sancti Spiritus, et . . . de Coratio abbatibus, et fratre R. de Tortian. super hoc exsecutoribus deputatis. Idem autem archiepiscopus, tanquam obedientiae filius, malens humiliter obedire quam contra stimulum calcitrare, certa recompensatione, nec aequivalenti solummodo sed in quadruplum meliori, recepta locum Botrani praedictis fratribus assignavit; sed vos commutationi hujusmodi vestrum denegastis assensum, propter quod exsecutores ipsi vos a perceptione praebendarum vestrarum auctoritate apostolica suspenderunt. Cumque postmodum quidam ex vobis propter hoc ad sedem apostolicam accessissent, abbate ipso praesente, vicinitatem loci Botrani, et ex vicinitate multum ecclesiae vestrae commodum, et remotionem excambii, et ex ea plurimum incommodum, et civium scandalum allegarunt, qui consuetudine quam habebant in Sila, non paterentur aequanimiter se privari. Nos autem, tam Florensibus fratribus quam ecclesiae vestrae providere volentes, licet archiepiscopus ex permissione canonica certam partem possessionum suarum in favorem religionis conferre potuisset eisdem, venerabili tamen fratri nostro . . . Marturanensi episcopo et praedicto . . . de Coratio, et . . . Sanctae Mariae de Formosa, abbatibus, et . . . thesaurario Marturanensi, dedimus in mandatis, ut inquirerent de praemissis diligentius veritatem, et, si competens esset recompensatio, quam, archiepiscopus ipse receperat, vel competens offerretur, ipsa recepta, commutationem praedictam facerent per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, inviolabiliter observari; alioquin, cum juxta mandati nostri tenorem absque recompensatione congrua fieri minime debuisset, ipsam in irritum revocarent; quod si non omnes his exsequendis interesse valerent, tres eorum ea nihilominus exsequi procurarent. Quamvis autem unus exsecutor ipsorum viam fuerit universae carnis ingressus, duo tamen, dissentiente tertio, recompensationem congruam judicarunt. Movemur igitur non modicum et miramur, quod mandatum nostrum, quod vobis esse debuerat odor vitae in vitam, factum est vobis odor mortis in mortem, cum nec praedictorum fratrum religio vos movere, nec emollire apostolicae sedis auctoritas potuisset, ut non consentiens operibus pietatis propositum vestrum mutaretis in melius, et, tanquam membra consentientia capiti, unum et idem cum eodem archiepiscopo sentiretis. Quod autem nec zelus Dei, nec indemnitas ecclesiae Cusentinae moveat vos ad istud, ex eo evidenter apparet, quod praedecessoribus archiepiscopi memorati, super concessionibus, quas consanguineis suis fecisse noscuntur, non solum praestitistis assensum, sed eas propriis subscriptionibus roborastis. Sed timetis forsitan, ne per religiosorum virorum accessum vestra irreligio detegatur, et honestas ipsorum ex vicinitate locorum inhonestatem vestram amplius manifestet. Sane, cum eumdem archiepiscopum in patrem vobis assumpseritis et pastorem, et ei administrationem commiseritis totius ecclesiae Cusentinae, ac de ipso laudabile nobis testimonium curaveritis perhibere, potuissemus nos, quod vir sincerae opinionis et approbatae vitae super modica possessione fecerat, approbare. Praeterea, cum duo ex exsecutoribus nostris, uno viam universae, carnis ingresso, commutationem ipsam duxerint approbandam, licet tertius dissentiret, quia tamen sententia plurium tenet secundum canonicas sanctiones, possemus de jure quod ipsi approbaverant, approbare, ac in vos animadvertere gravius, quia latam in vos a primis exsecutoribus suspensionis sententiam non servastis. Volentes autem in bono vincere malum, et invitis etiam beneficium exhibere, ac facere vos participes orationum fratrum Florensium, cum translati fuerint in Botrano, monemus universitatem vestram et exhortamur attentius et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, quatenus commutationi eidem sine difficultate qualibet vestrum tribuatis assensum, et, facti voluntarii de invitis, tam pio et laudabili operi vestras accommodetis hilariter voluntates. Nos enim, si hoc ad commonitionem nostram feceritis et mandatum, acceptabimus vestram obedientiam licet seram, et in vestris et ecclesiae vestrae negotiis propter hoc libentius vos curabimus exaudire. Alioquin quod expedire viderimus, ex collata nobis potestatis plenitudine statuemus, eritque vobis non immerito formidandum, ne inde nostram incurratis offensam, unde mereri gratiam potestatis. Utinam igitur eligatis obedientiae potius viam sequi, ut et benevolentiae nostrae digni, et orationum Florensium fratrum mereamini esse consortes, quam in contumacia persistentes debeatis de inobedientia reprehendi, nec minus auctoritate apostolica compleatur, quod voluntarie per vos exsequi poteratis!
Datum, etc. II Nonas Junii.
LXXXII. CIVIBUS CUSENTINIS. De eodem argumento. (Laterani, II Non. Junii.) Attendentes olim, etc., in eumdem fere modum, usque indicarunt. Cum igitur spiritualiter et temporaliter vobis expedire credamus, ut religiosorum virorum monasterium in dioecesi Cusentina consurgat, utpote quorum orationibus apud Deum, et suffragiis apud homines in vestris poteritis opportunitatibus adjuvari, monemus universitatem vestram, et exhortamur attentius, et in remissionem vobis injungimus peccatorum, quatenus non solum non impediatis opus hujusmodi pietatis, sed expediatis potius, et instetis apud canonicos Cusentinos, ut praedictae commutationi praestent assensum, et praecedentem duritiam per obedientiam expient subsequentem. Quod si ad id nequiverint emolliri, eis saltem materiam auferatis, ne in excusationem suam vestram sicut hactenus contradictionem allegent, et in vos contumaciae suae causam valeant retorquere. Hoc autem universitatis vestrae discretio non ignoret, quod si super hoc commonitioni nostrae parueritis et mandato, in communibus et privatis negotiis vestris, quantum honestas permiserit, favorem vobis apostolicam propter hoc libentius impendemus, et civitatem vestram diligere curabimus et fovere.
Datum Laterani, etc.
LXXXIII. POTESTATI ET POPULO ASISINATIBUS. De juramento ipsorum standi mandatis sedis apostolicae, et alia multa. (Laterani, VIII Id. Junii.) Gratum gerimus, et acceptum, et devotionem vestram in Domino commendamus, quod, sicut dilectus filius noster, L. tituli Sanctae Crucis presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, per suas nobis litteras intimavit, eum hilariter et humiliter recepistis et studuistis honorifice pertractare. Tu quoque, fili Potestas, cum quinquaginta de majoribus et melioribus civitatis, quos ipse nominatim expressit, stare mandatis apostolicis juravisti, super eo, pro quo civitas vestra fuerat interdicta, et hoc idem unus pro populo, non consentiente solummodo, sed mandante, juravit, vosque postmodum, juxta quod cardinalis vobis injunxerat, dilectum filium, magistrum Barnabam, et nobilem virum, magistrum Michaelem, ad nostram praesentiam destinastis, pro vobis mandatum apostolicum recepturos. Attendentes igitur, quod propterea civitas vestra fuerat interdicta, quod Gerardum Giliberti excommunicatum a nobis in potestatem recipere praesumpsistis, et, nec moniti, nec jussi a nobis saepius, eum ante statutum terminum removistis ab officio rectoratus, ut vos, in eo, in quo nostram incurristis offensam, paterno corrigamus affectu, sicut eisdem nuntiis praecepimus viva voce, sic nunc per apostolica vobis scripta mandamus, et praecepimus sub debito juramenti, quatenus de caetero nullum excommunicatum vel Ecclesiae inimicum scienter ad civitatis vestrae regimen assumatis. Ne autem in hoc ex ignorantia delinquere vos contingat, cum libere vobis aliquem elegeritis in rectorem, antequam recipiatis ipsum, vel juretis eidem, ipsum per nuntios vestros a sede apostolica humiliter postuletis, quae vobis eum, nisi vel excommunicatus, vel Ecclesiae fuerit inimicus, sine difficultate concedet. Si vero aliquos ex civibus vestris, vassallis nostris, qui nobis fideles sint et devoti, duxeritis in consules eligendos, nolumus ut pro eis ex debito juramenti ad sedem apostolicam laboretis. Sub eadem quoque districtione mandamus, quatenus per litteras vestras apertas nobis infra quindecim dies significare curetis, vos mandatum hujusmodi recepisse.
Datum Laterani, VIII Idus Junii.
LXXXIV. . . . . .EBREDUNENSI ARCHIEPISCOPO, ET DILECTO FILIO . . . ABBATI BOSCAUDUNENSI.. Ut de excessibus episcopi Venciensis diligenter inquirant . (Laterani, VI Id. Junii.) Cum tu, frater archiepiscope, bonae memoriae, C. papae, praedecessori nostro, excessus et enormitates . . . . episcopi Vinciensis per tuas litteras intimasses, idem praedecessor noster tibi et venerabilibus fratribus nostris . . . . Diniensi, et . . . . Senecensi episcopis, mandare curavit, quod si vobis de ejus inhonesta conversatione constaret, ipsum, ab officio et administratione suspensum, ad sedem apostolicam cum vestrarum litterarum testimonio mitteretis, procuratoribus eidem Ecclesiae deputatis, qui de officio et rebus ecclesiasticis disponerent sollicitudine diligenti. Subsequenter vero, tu nobis tuas litteras destinasti, per eas nobis insinuans, quod tu et praedicti episcopi dictum episcopum Venciensem inveneratis gravioribus et deterioribus maculatum quam sedi apostolicae nuntiasses, unde praeceperatis ipsi, ut suspensus apostolico se conspectui praesentaret, qui tamen neque ad Ecclesiam Romanam accessit, neque propter suspensionem episcopalia desiit exercere; qua de causa nos tibi districte praecipiendo mandavimus, ut praedictum episcopum qui suspensionis sententiam, in se latam contempserat observare, excommunicatum publice nuntiares, et faceres ab omnibus arctius evitari, donec ad praesentiam nostram accederet cum tuarum testimonio litterarum, coram nobis super his responsurus. Porro tu, licet nobis rescripseris, quod ejus inobedientias, rebelliones et enormitates excessuum nemo est qui ignoret, et ejus error pejor priore quotidie reperitur, tamen juxta mandatum nostrum, unde miramur plurimum et movemur, procedere non curasti, sed tanquam inobediens, et districti nostri praecepti contemptor, praedicta non dubitasti sub dissimulatione transire, quae poteras, et debueras sine speciali mandato nostro exsecutioni mandare. Unde, ex parte dilectorum filiorum . . . . Praepositi, et canonicorum ecclesiae Venciensis, fuit in auditorio nostro lacrymabilis conquestio replicata, quod ecclesia Venciensis propter culpam episcopi est fere usque ad fundamentum ad extremam inanitionem deducta, cum per eum aedificia ecclesiae sint pene penitus dissipata, nec aliter ibi quam in aliqua parochiali ecclesia divina officia celebrentur; et idem episcopus quadam vidua publice in mensa, et in domo, sicut et notorium, abutatur, licet eam ad tuam instantiam abjuravit, unde manifeste perjurium dicitur incurrisse, et alias tam in exsecutione, sui ordinis, quam in aliis sit adeo dissolutus, quod ex hoc tota dioecesis, maxime in spiritualibus, grave sustinet detrimentum, et non solum per Ebredunensem provinciam, sed per alias remotiores merito suae conversationis est ejus infamia divulgata, ita ut ab omnibus reputetur episcopalis opprobrium dignitatis. Quoniam igitur putridi dentes excutiendi sunt de faucibus ecclesiae, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus super his et aliis, quae super hoc fuerint inquirenda, studeatis veritatem indagatione sollicita perscrutari, et, si eum noveritis deponendum, ipsum, auctoritate nostra, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, deponatis, dantes canonicis licentiam personam idoneam in episcopum eligendi. Nullis litteris, etc.
Datum Laterani, VI Idus Junii, anno septimo.
LXXXV. PRIORI DE ESSEBI, ET MAGISTRO H. DE GILLEVILLIS, CANONICO LINCOLNIENSI; ET MAGISTRO A. DE WILNA, RECTORI ECCLESIAE DE BARESWUH, LINCOLNIENSIS DIOECESEOS Ut in causa Agnetis mulieris, quam pater et noverca in monasterium detruserant invitam, procedatur. (Laterani, II Kal. Junii.) Litteras vestras accepimus, continentes, quod, cum Agnes mulier in nostra fecisset praesentia recitari, quod . . . pater, et . . . noverca ipsius, Lincolniensis dioeceseos, ut eam sua haereditate fraudarent, renitentem penitus et invitam in monasterium de Hawerholm detruserunt, et fecerunt ibidem in vinculis diutius retineri, unde, quam citius fuit a vinculis expedita, recessit, nos vobis super hoc causam duximus committendam, coram quibus, cum ipsa testibus fide dignis, et omni exceptione majoribus, praedicta omnia in jure probasset, canonici et moniales ordinis de Sempingham, in quorum monasterio dicebatur fuisse detrusa, firmiter asserebant, eam devote religionis habitum suscepisse, suam tamen assertionem simplicem sacramento semper affirmare negantes; quare merito dubitastis, utrum esset eorum simplici assertioni credendum, et utrum veritas esset ab actricis adversariis elicienda, de quorum injuria suam semper deposuerat quaestionem. Nos igitur, attendentes, quod contra depositiones testium juratorum eorum simplici non est assertioni credendum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus in eodem negotio, si res ita se habet, secundum attestationes receptas, ratione praevia, appellatione postposita, procedatis. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc.
Datum Laterani, II Kalendas Junii.
LXXXVI. PRIORI, ET MONACHIS SANCTI ANDREAE DE ARCE. Recipit eos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Laterani, VII Kal. Junii.) Solet annuere, etc., usque assensu. Monasterium Sancti Andreae, in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae in praesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum justis modis, etc. usque suscipimus. Specialiter autem ecclesiam de Yuchemackargi, ecclesiam de Archien, ecclesiam de Donanachti, ecclesiam Sancti Andreae de Duero, ecclesiam Sancti Nicolai in arce, ecclesiam de Kilkoikernau, ecclesiam de Kilbracti, ecclesiam Sancti Corcani, ecclesiam de Stakerole et ecclesiam de Erderacheth, et omnes ecclesias et ecclesiastica beneficia totius dominici Joannis de Curcei, ab aqua de Dalenard usque ad aquam de Kerlingford, excepta ecclesia castelli de Maicone, per dioecesanos episcopos propriis monachorum usibus deputata, sicut in ipsorum episcoporum authenticis continetur, et ea juste et pacifice possidetis, vobis, et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis autem, etc.
Datum Laterani, VII Kalendas Junii.
LXXXVII. . . . PRIORI ET MONACHIS DE FOLKESTAN. De argumento simili. (Laterani, VII Kal. Junii. Solet annuere, etc., usque assensu. Monasterium de Folkestan. in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae inpraesentiarum juste et canonice possidet, etc., usque suscipimus. Specialiter autem ecclesiam de Kanekinge, ecclesiam de Aukeham, medietatem decimationum de Niweton, decimas de Teterlingham [al. Sterlingham ], de Waleton. [al. Walton ], de Northewode et de Standene, et tertiam partem decimationum de Fliete, sicut eas juste ac pacifice possidetis, vobis, et per vos monasterio vestro, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo . . . paginam nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis autem, etc.
Datum Laterani, VII Kalendas Junii
LXXXVIII. . . . PRIORI ET MONACHIS MONASTERII SANCTI ANDREAE DE STOKES. De argumento simili. (Laterani, III Id. Junii.) Justis petentium, etc., usque assensu. Personas vestras, cum omnibus bonis quae in praesentiarum, etc. usque suscipimus. Specialiter autem ecclesiam de Wotene [ fors. Wytonae], ecclesiam de Lullinstoke [ al. Lullingstoke], ecclesiam de Hoilefort et ecclesiam de Hichestoche, cum omnibus pertinentiis suis; duas partes decimae de Corniton. totam decimam unius faldae de Cumba; duas partes decimae de Wileton. duas partes decimae de Lullinstoke; jus quod habetis in cappellania castelli de Stokes; in territorio ejusdem castelli, unam hidam terrae; terram de Tinelande; unum ferlingum terrae, unam acram prati, dimidiam virgatam de Brechei [ al. Breche], et molendinum novum; in Walliis, jus patronatus ecclesiae de Traigru [ al. Tregru]; in Hibernia apud Woltoniam, omnes ecclesias et ecclesiastica beneficia totius dominici Joannis de Curci, ab aqua de Dalnart [ al. Darnart] usque ad aquam de Kerlingfort [ al. Carlingford], excepto castello de Maincove; decem carrucatas terrae in Arte [ al. de l' Art], in terra scilicet Maccollokan [ al. Maccoloqua]; in Dalboing. in Hailo scilicet, villam et ecclesiam de Arderaschac, cum pertinentiis suis, et decem carrucatas terrae, in Kinelmolan, tres carrucatas terrae, sicut ea omnia juste et pacifice possidetis, vobis, et, per vos, monasterio vestro, et auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum . . . paginam nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis, etc.
Datum Laterani, III Idus Junii.
LXXXIX. . . . . . ABBATI DE SALEM. De absolutione episcopi Constantiensis. (Laterani, XVII Kal. Julii.) Sicut nostris est auribus intimatum, etsi in . . . . Constantiensem episcopum fuerit excommunicationis sententia promulgata, id tamen ad ejus audientiam non pervenit priusquam . . . . Bambergensis episcopus, cui fuerat apud sedem apostolicam objectum quod ab ipso excommunicato diaconatus ordinem suscepisset, ad propria remearet. Quia vero reconciliari desiderat ecclesiasticae unitati, et absolutionis sibi postulat beneficium exhiberi, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ab eo publice juratoria cautione recepta, quod mandatis nostris pareat super eo, pro quo est excommunicationis vinculo innodatus, ei, auctoritate nostra, juxta formam ecclesiae, beneficium absolutionis impendas, et processum tuum cum litteris ejus patentibus nobis infra duos menses cures fideliter intimare.
Datum Laterani, XVII Kalendas Julii.
XC. EPISCOPO, ET ARCHIDIACONO PAPIENSIBUS. Super collatione praebendarum quarumdam in ecclesia Astensi. (Laterani, XVII Kal. Julii.) Ex parte Astensis ecclesiae fuit nostris auribus intimatum, quod, cum quaedam praebendae in ipsa per quatuor annos et amplius vacavissent, venerabilis, frater noster, Astensis episcopus, canonicos suos monuit diligenter, ut ecclesiam ordinarent, quibus non admittentibus monitionem ipsius, episcopus quosdam in ecclesia ipsa instituit, credens hoc sibi ex concilio Lateranensi licere. Instituti autem sentientes non esse firmam institutionem hujusmodi, ad venerabilem fratrem nostrum, Mediolanensem archiepiscopum, recurrerunt, qui eosdem in canonicos Astensis ecclesiae ordinavit, et in corporalem praebendarum possessionem induxit, capitulo ejusdem ecclesiae praebente consensum, tribus tantum exceptis, quibus contra institutionem illam proponere in praesentia nostra volentibus, et parti ecclesiae ipsam defensare paratae, dilectum filium G. tituli Sancti Vitalis presbyterum cardinalem, dedimus auditorem, in cujus praesentia tres illi dicebant electionem illam debere cassari, quia nec episcopus, nec archiepiscopus supradictus de concessione Lateranensis concilii potuerat praefatam ecclesiam ordinare, cum uterque circa tempus eis indultum a canone in ordinatione illa negligens fuerit, et remissus. Pars vero altera dicebat econtra, quod, licet institutio episcopi non valeret, archiepiscopi tamen ordinatio de jure valebat, quia ei tempus indultum a canone, nisi a tempore, quo illi declaratum fuerat non currebat, ad quod probandum inducebat multiplices rationes. His autem utrinque propositis, [tandem utraque pars concorditer est confessa, quod in praedicta ecclesia non erant distinctae praebendae, nec canonicorum numerus erat certus. Nos igitur, his, et aliis, quae fuerunt utrinque proposita, diligenter auditis, intelleximus, evidenter, statutum Lateranensis concilii de beneficiis ultra sex menses vacantibus, locum in hoc articulo nullatenus habuisse, cum, etsi forsan Astensis ecclesia canonicorum pateretur defectum, nullae tamen in ea praebendae vacabant, cum in illa nec sint distinctae praebendae, nec canonicorum numerus diffinitus. Unde, institutio per episcopum et archiepiscopum facta occasione concilii memorati, carere debebat robore firmitatis. Quia tamen totum capitulum, tribus tantum exceptis, praedictorum receptionem approbat et affectat, nec ab illis tribus aliquid rationabile contra ipsos objectum est et ostensum, discretioni vestrae, per apostolica scripta mandamus, quatenus, inquisita diligentius veritate, si Asten. ecclesiae suppetunt facultates, secundum consuetudinem hactenus observatam, praedictos clericos, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, pro canonicis faciatis haberi;] contradictores, etc. Quod si non ambo, etc. Tu, frater episcope, etc.
Datum Laterani, XVII Kalendas Julii.
XCI. . . . . ABBATI ET CONVENTUI CASAEDEI. Terminum peremptorium assignat ad respondendum super facto Montispelosi . (Laterani, XV Kal. Julii.) Grave gerimus et indignum, quod cum vos super facto Montispilosi duxerimus peremptorio edicto citandos, ad nostram venire praesentiam noluistis, quasdam tantum excusationes praetendentes per litteras vestras, quod ad praesens ad nos non poteratis accessum habere, quia messes habebatis prae manibus, et intemperiem aeris timebatis; unde, nos rogabatis suppliciter, ut a facta citatione vobis parcere dignaremur ad praesens. Unam igitur illarum excusationum frivolam reputantes, aliam de gratia duximus admittendam, ut, nisi veneritis interim, post fervorem saltem aestatis, in festo Sancti Michaelis proximo venturo, quod vobis pro peremptorio assignamus, ad nostram venire praesentiam sine dilatione ac excusatione aliqua non tardetis, aut pro vobis mittatis idoneos responsales. Alioquin, pro certo noveritis, quod nos extunc in ipso negotio, cum ipsum amplius protelari nolimus, vobis absentibus, nec super hoc requisitis, de caetero procedemus.
Datum Laterani, XV Kalendas Julii.
XCII. . . . . . ARCHIEPISCOPO, ET . . . . . PRAEPOSITO SANCTAE MARIAE DE ALBARIO, JANUENSIBUS. Ut S. suoceram N. de Camilla, matrimonium generi sui accusantem, compescant. (Laterani, XVII Kal. Julii.) Significante N. de Camilla, cive Januensi, nostro est apostolatui declaratum, quod, cum ipse J. mulierem, duxisset legitime in uxorem, S. mater mulieris ipsius, nisa est matrimonium accusare, ut ab eo pecuniam extorqueret, et, licet intellectui suo prava non possint opera respondere, nihilominus tamen vult habere pecuniam, ut a matrimonii ejusdem de caetero accusatione desistat. Cum igitur non sit malitiis hominum indulgendum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si verum est quod proponitur, praedictam mulierem ab accusatione ipsius matrimonii repellentes, eidem super hoc silentium imponatis. Testes, etc. Quod si non omnes, etc. Tu, frater archiepiscope, cum eorum altero, etc.
Datum Laterani, XVII Kalendas Julii.
XCIII. . . . . . COMPOSTELLANO, ET . . . . . TOLETANO ARCHIEPISCOPIS . . . . . TIRASONENSI, ET . . . . . COLIMBRIENSI EPISCOPIS. Ut natam regis Castellae inducant ad restituenda regi Legionensi oppida, quae, sive dotis titulo, sive donationis propter nuptias, ab ipso sibi assignata fuerant. (Laterani, XII Kal. Julii.) Cum olim ad nostram audientiam pervenisset, quod . . . . . rex Legionensis, qui a nata charissimi in Christo filii . . . . . regis Portugalensis illustris, quam incestuose duxerat, fuerat separatus, filiam charissimi in Christo filii nostri . . . . . Castellae regis illustris, neptem videlicet propriam, sibi praesumpserat copulare, dilectum filium, fratrem Rainerium, in Hispaniam duximus destinandum, ut, juxta verbum propheticum, solveret colligationes impietatis, solveret fasciculos deprimentes. Ipse igitur, ingressus Hispaniam, regem Legionensem semel et iterum ex parte nostra commonuit, ut a tam detestanda et nefanda copula resiliret, universis obligationibus dissolutis, quae fuerant pro ipsa copula consummanda contractae. Verum, cum apud eum nihil penitus profecisset, nec rex ipse die sibi et loco praefixo ejus se conspectui praesentasset ultra terminum etiam exspectatus, ipse, juxta formam mandati nostri procedens, in regem excommunicationis, et in regnum ejus interdicti sententias promulgavit. In regem vero Castellae, ac terram ipsius, cum se mandatis ejus exponeret, et filiam suam, si sibi redderetur, se assereret recepturum, non duxit aliquatenus procedendum. Postmodum autem, rex ipse Castellae, per te, frater Toletane, ac venerabilem fratrem nostrum . . . . . . . episcopum Palentinum, et rex Legionensis, per venerabilem fratrem nostrum . . . . . Zamorensem episcopum, nobis humiliter supplicarunt, ut dignaremur super hujusmodi copula dispensare. Sed, cum in hac petitione fuissent passi repulsam, postulastis a nobis, ut relaxaremus saltem sententiam interdicti, cum ex eo toti regno periculum immineret. Nos igitur, probare volentes spiritus si essent ex Deo, et utrum ex hoc sperata et a vobis proposita utilitas proveniret, relaxavimus, non ex toto nec perpetuo, sed in una parte solummodo et ad tempus, quandiu scilicet expediret et placitum nobis esset, sententiam interdicti; sic videlicet, ut in regno ipso divina celebrarentur officia, sed decedentium corpora non traderentur ecclesiasticae sepulturae, clericis duntaxat exceptis, quibus de gratia concessimus speciali ut possent in ecclesiastico coemeterio tumulari, solita tamen solemnitate cessante. Ne vero remittere poenam, sed commutare potius videremur, dictum regem Legionensem, et memoratam filiam regis Castellae, ac omnes principales eorum consiliarios et fautores, vinculo excommunicationis astrinximus, et, ad quamcunque civitatem, villam vel oppidum devenirent, divina in eis, illis praesentibus, vetuimus officia celebrari. Quia vero castra quaedam, quae rex Legionensis filiae regis Castellae, tradidisse dicebatur in dotem, vel in donationem potius, propter nuptias, ita ut, si eam aliqua occasione relinqueret, ipsa cederent in jus ejus, videbantur dissolutionem hujusmodi complere plurimum impedire, cum castra ipsa non tam ob turpem quam ob nullam causam potius essent data, utpote cum manifeste constaret, quod matrimonium non existeret inter eos, et ideo nec dos, nec donatio propter nuptias, ne filiae regis Castellae ad commodum cederet, quod in poenam ejus debebat potius retorqueri, restitui voluimus castra ipsa, et ad id eam per excommunicationis sententiam coarctari, auctoritate apostolica decernentes, ut, si proles suscepta esset tunc temporis, vel susciperetur in posterum ex tam incestuosa copulata et damnata, spuria et illegitima penitus haberetur, quae in bonis paternis nulla occasione succedit secundum legitimas sanctiones. Caeterum, rex Castellae, de quo miramur non modicum, callide procuravit, ut totum regnum Legionense proli ex copula tam incestuosa susceptae juraret, unde, nos ei sub divini judicii obtestatione mandavimus, ut dissolveret penitus colligationes iniquitatis istius, et non solum reciperet natam suam, sed etiam revocaret, ut subductam incestuosis amplexibus, cui vellet, tantum in Domino, jungeret foedere conjugali; alioquin, in eum et terram ipsius, prout videremus expedire, procedere curaremus, et admonitionem nostram acrior vindicta, quam crederet, sequeretur. Ipse autem, per dilectum filium, magistrum L. nuntium suum, se nisus est multipliciter excusare, ne castra praedicta restituere cogeretur, cum non ab eo, sed ab ejus filia tenerentur. Licet igitur hujusmodi sit copula dissoluta, unde tam regem Legionensem quam filiam regis Castellae mandavimus a vinculo excommunicationis absolvi, et regnum ejus a sententia interdicti, praestita secundum formam ecclesiae juratoria cautione, quod nostris debeant parere mandatis; ut tamen penitus dissolvatur quidquid ob illam incestuosam copulam nequiter fuerat colligatum, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus, postquam rex Legionensis fuerit absolutus, saepedictam filiam regis Castellae monere diligentius et inducere procuretis, praecipientes hoc ei ex parte nostra, sub debito praestiti juramenti, ut castra ipsa, sive in dotem, sive in donationem propter nuptias, vel quocunque modo propter hujusmodi copulam data fuerint, ipsi regi Legionensi restituat, vel saltem, si quid fuit quaestionis, assignet et tradat in manibus vestris, tandiu detinenda, donec per arbitros electos communiter, vel si noluerint vel nequiverint in arbitros convenire, per nos mediante justitia terminetur. Quod si mandatis nostris et monitis vestris noluerit obedire, ipsam, omni gratia et timore postpositis, sublato appellationis obstaculo, in excommunicationis sententiam reducatis, eadem sententia ferientes tam patrem et matrem ipsius, regem et reginam Castellae, quam omnes qui praesumpserint impedire quominus mandatum apostolicum super hoc valeat adimpleri, et ad quemcunque locum devenerint, eis praesentibus divina prohibeatis officia celebrari. Quod si non omnes nolueritis aut potueritis interesse . . . tres vestrum ea, etc.
Datum Laterani, XII Kalendas Julii.
XCIV. . . . . . ARCHIEPISCOPO COMPOSTELLANO; . . . . . ZAMORENSI, ET . . . . . PALENTINO EPISCOPIS. Ut regem Legionensem resipiscentem absolvant. (Laterani, XIII Kal. Julii.) Cum ejus locum, licet immeriti, teneamus in terris, qui non vult mortem peccatoris, sed ut convertatur, et vivat, et qui etiam cum iratus fuerit non obliviscitur misereri, decet nos circa illos misericorditer agere qui ad gremium matris Ecclesiae humiliter redire desiderant, et de commissis satisfactionem debitam exhibere. Licet autem . . . . . illustris rex Legionensis graviter suum offenderit Creatorem, ex eo quod nobili mulieri . . . . . natae charissimi in Christo filii nostri, illustris regis Castellae, adhaerere praesumpserat per incestum, ac propter hoc excommunicationis meruerit vinculo innodari, quia tamen, sicut accepimus, ad cor rediens, ab ea ex toto recessit, et, de commissis promittens satisfactionem debitam exhibere, absolutionis beneficium humiliter sibi postulat indulgeri, ipsius petitioni misericorditer duximus annuendum. Quocirca, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus ab eo, et principalibus consiliariis, et fautoribus ejus, qui eamdem secum propter hoc sententiam subierunt, necnon et ab illis qui communicaverunt eidem, publice ac solemniter juxta formam Ecclesiae juratoria cautione recepta, quod nostris debeant parere mandatis, auctoritate nostra eis absolutionis beneficium impendatis, et latam in regnum ipsius relaxetis sententiam interdicti, injungentes ipsi sub debito juramenti, salvis aliis mandatis nostris, quae sibi duxerimus facienda, quod ad praedictam nobilem nullatenus revertatur, nec illam recipiat etiam redire volentem. Quod si non omnes valueritis, aut volueritis, etc. Duo vestrum, etc.
Datum Laterani, XIII Kalendas Julii.
XCV. GUIDONI, MAGISTRO HOSPITALIS SANCTAE MARIAE IN SAXIA, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS, IN PERPETUUM. Hospitale Sanctae Mariae in Saxia unit cum Montepessulano Sancti Spiritus, pro salute Romani pontificis et cardinalium; et multa privilegia. (Laterani, XIV Kal. Julii.) Inter opera pietatis, quae, secundum Apostolum, promissionem habent vitae, quae nunc est, pariter et futurae, hospitalitatem nobis specialiter et frequenter divina Scriptura commendat, utpote quae illa omnia comprehendit, propter quae Dominus in ultimae discussionis examine remuneraturum se bonos, et malos asserit puniturum. Haec enim pascit esurientes, sitientes potat, colligit hospites, nudos vestit, et non solum infirmos visitat, sed, eorum in se infirmitates assumens, infirmantium curam agit, in carcere positis subvenit, et quibus vivis in infirmitate communicat, participat in sepultura defunctis. Per hanc quidam angelis receptis hospitio placuerunt, cum Abraham et Loth hospitalitati vacantes angelos meruerunt hospitari, per quos Abraham jam senex futurae sobolis promissionem accepit, et Loth fuit de incendio Sodomae liberatus. Duo quoque discipuli, qui Jesum hospitio coegerunt, quem in expositione Scripturae non noverant, in panis fractione noverunt. Per hanc, superflua divitum, quae congregata forte servarentur ad mortem, in necessitates pauperum erogantur ad vitam. Per hanc, terrena in coelestia, et transitoria in aeterna felici commercio commutantur, dum per manus pauperum thesaurizamus in coelis, ubi nec aerugo nec tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec furantur, et facimus nobis de mammona iniquitatis amicos, qui, cum defecerimus, in aeterna tabernacula nos admittant. Haec igitur attendentes, non solum pro nostra, sed praedecessorum ac successorum, et fratrum nostrorum, episcoporum, presbyterorum atque diaconorum Romanae Ecclesiae cardinalium, tam vivorum quam etiam defunctorum, salute, apud Sanctam Mariam in Saxia, locum utique satis idoneum ad hospitalitatis officium exercendum eleemosynis Ecclesiae Romanae venerabile construximus hospitale, in quo futuris temporibus, dante Domino, recipiantur et reficiantur pauperes et infirmi, et exhibeantur alia opera pietatis; statuentes, ut regularis ordo, qui secundum Deum et institutionem fratrum hospitalis Sancti Spiritus in eodem loco per nos institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur: hoc tamen adjecto, ut in eadem ecclesia quatuor semper ad minus sint clerici, regulam ejusdem hospitalis professi, qui, pro nobis, et praedecessoribus, et fratribus nostris, vivis pariter ac defunctis, specialiter obsecrantes, omnia spiritualia libere administrent, et super his nullius, nisi Romani pontificis, correctioni subjaceant, ad quem, quoties expedierit, monitione praemissa, charitativa fiat a fratribus proclamatio propter Deum, ut ipse, cognita veritate, decernat quod suo prudenti consilio duxerit providendum. Ipsi autem, victu et vestitu contenti, quem eis secundum eamdem regulam praecipimus exhiberi, divinis vacent officiis, et intendant ecclesiasticis sacramentis, ita, quod de aliis hospitalis negotiis, praeter concessionem magistri, se nullatenus intromittant, sed omnia dispositioni tuae, fili magister, et successorum tuorum, vel eorum qui per te vel eos ad hoc fuerint deputati, sine contradictione ac murmuratione relinquant. Caeterum, quoniam in hospitali Sancti Spiritus diebus nostris per Dei gratiam hospitalitas valde viget, illud isti, et istud illi de consilio fratrum nostrorum unimus, ut et istud illi tanto utilius munimen impendat, quanto vicinius nobis existens defensionem nostram illi facilius poterit implorare, illudque isti tanto commodius subveniat in ministris, quanto personae conversantes in illo ad hospitalitatis sunt officium aptiores; ita tamen, ut per hanc unionem praedictum Sancti Spiritus hospitale jurisdictioni Magalonensis ecclesiae minime subtrahatur, illa duntaxat constitutione servata, quam inter eamdem Magalonensem ecclesiam, et praedictum Sancti Spiritus hospitale decrevimus observandam.
Statuimus insuper ut unus tantum magister hospitalibus praeficiatur ambobus, qui utrumque visitet annuatim, et quae statuenda vel emendanda viderit statuat et emendet, et transferendi fratres, ubicunque fuerint, prout melius viderit expedire, liberam habeat facultatem. Qui si forsan apud urbem, vel ubilibet citra montes, viam fuerit universae carnis ingressus, fratres hospitalis Sanctae Mariae in Saxia, fratribus hospitalis Sancti Spiritus ejus non differant obitum nuntiare, illique Romam duos vel tres de fratribus suis mittant, qui cum fratribus hospitalis Sanctae Mariae in Saxia electionem celebrent regularem. Quod si forsan apud Montem Pessulanum obierit, vel ubilibet ultra montes, per fratres Sancti Spiritus fratribus Sanctae Mariae ipsius obitus nuntietur, qui, ut praediximus, duos vel tres de fratribus suis Montem Pessulanum transmittant ad electionem regulariter celebrandam. Caeterum, cum ecclesia Sanctae Mariae in Saxia, et hospitale constructum ibidem ad nos nullo pertineant mediante, salvo quod clerici ejusdem ecclesiae debent ex nostro mandato basilicae principis apostolorum, in scrutinio, baptismo et litania, ne disparis conditionis homo praeferatur eidem, et servus, qui alii domino stet aut cadat, praeponatur hospitali praedicto, quod nostrae tantum est jurisdictioni subjectum, personam tuam, fili magister, et successorum tuorum, a quorumlibet praelatorum eximimus potestate, ut nullus in te vel eos interdicti vel excommunicationis sententiam, sine mandato sedis apostolicae, audeat promulgare; quam, si aliter prolata fuerit, decernimus non tenere. Licet autem praedicta hospitalia uniamus, ne tamen hujusmodi unio confusionem inducat, cum, etsi unio Deo sit placita, discretio tamen ei nihilominus sit accepta, privilegio praesenti statuimus ut fratres, qui colligendis eleemosynis pro pauperibus hospitalis Sanctae Mariae in Saxia fuerint deputati, tantum Italia, et Sicilia, et Anglia, et Ungaria sint contenti. Fratres autem hospitalis Sancti Spiritus in Monte Pessulano libere in provinciis aliis eleemosynarum statuant collectores, ita, quod utrique suis terminis sint contenti, nec invadant alteri terminos aliorum, nec eleemosynae, quae pro hospitali Sanctae Mariae in Saxia collectae fuerint, ad hospitale Sancti Spiritus transferantur, nec quae fuerint illi fidelium devotione collatae, occasione qualibet deferantur ad istud. Si qui vero fratrum vestrorum, qui destinati fuerint ad eleemosynas colligendas in quamlibet civitatem, castellum, vel vicum advenerint, si forte locus ille a divinis fuerit officiis interdictus, pro omnipotentis Dei reverentia, in eorum adventu jucundo, semel in anno, pulsatis campanis, aperiantur ecclesiae, ut super eleemosynis acquirendis verbum exhortationis ad populum in ecclesia proponatur. Decernimus insuper ut receptores fraternitatum sive collectarum vestrarum, salvo jure dominorum suorum, in beati Petri, et nostra protectione consistant, et pace in terris in quibus fuerint potiantur. Simili etiam modo sancimus ut quicunque in vestra fuerit fraternitate receptus, si forsan parochialis ecclesia, cujus ipse parochianus exstiterit, a divinis fuerit officiis interdicta, eumque mori contigerit, ipsi sepultura ecclesiastica non negetur, nisi excommunicatus, vel nominatim fuerit interdictus. Decimas autem de terris et vineis, quas ad opus infirmorum et pauperum, propriis manibus, aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium, seu de fructibus hortorum vestrorum nullus exigere, vel extorquere praesumat. Liceat autem vobis in domibus vestris, quas in praesentiarum habetis, vel in futurum eritis habituri, ad opus vestrum, et familiae vestrae, nec non infirmorum, et pauperum ibidem manentium, oratorium, et coemeterium, sine impedimento cujuslibet contradictionis, habere. Chrisma vero . . . a dioecesanis episcopis, etc. Alioquin, liceat vobis quemcunque malueritis, etc. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, liceat in ecclesiis vestris, etc., usque celebrari. Liceat quoque vobis liberas et absolutas personas e saeculo fugientes, etc. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum, post factam in locis vestris possessionem, fas sit absque magistri sui licentia inde discedere, nisi arctioris religionis obtentu; discedentem vero, etc., usque retinere. Si qui vero fratrum vestrorum, post factam professionem, turbatores religionis vestrae, vel inustiles fuerint fortassis inventi, liceat tibi, fili magiter, et successoribus tuis, eos, cum assensu et consilio sanioris partis capituli, amovere, ipsisque dare licentiam ad alium ordinem, ubi secundum Deum vivere valeant, transeundi, et loco eorum alios subrogandi, qui unius anni spatio in vestra societate probentur; quo peracto, si mores eorum exegerint, et ipsi utiles fuerint ad servitium hospitalis inventi, professionem faciant regularem. Ad haec, districtius inhibemus ne a te, fili magister, vel successoribus tuis et fratribus hospitalium eorumdem exigat ulla ecclesiastica, saecularisve persona fidelitates, hominia, juramenta, vel securitates reliquas, quae a laicis frequentantur. Postremo, decimas, quas consilio et assensu episcoporum a clericis, vel laicis potueritis obtinere, illasque quas consentientibus dioecesanis episcopis et clericis ad quos pertinent acquiretis, auctoritate vobis apostolica confirmamus. Nulli ergo omnino hominum liceat praedicta loca . . . salva in omnibus apostolicae sedis auctoritate. De caetero, successores nostros obsecramus, et obtestamur in Christo Jesu, qui venturus est judicare vivos et mortuos, ut loca vestra cum personis, et rebus ad hospitalitatis officium deputatis, tanquam speciales patroni specialiter foveant, et defendant, quoniam, etsi caeteris piis locis teneantur ex apostolicae servitutis officio providere, huic tamen hospitali, quod de bonis Ecclesiae Romanae fundatum est, et dotatum, et tam nostris quam successorum nostrorum diebus credimus ampliandum, curam debent impendere specialem. Si qua igitur . . . cunctis autem eisdem locis, etc.
Datum Laterani, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, XIV Kalendas Julii, indictione VII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo.
XCVI. . . . . . . EPISCOPO, ET . . . . . PRAEPOSITO UTICENSIBUS. Litteras confirmationis super administratione quorumdam canonicorum Nemausens. obtentas irritat. (Laterani, XVII Kal. Julii.) Ad audientiam nostram, dilecto filio . . . . praeposito Nemausensi, significante, pervenit quod quidam canonici Nemausensis ecclesiae, super dilapidatione vel aliis criminibus infamati, a nobis litteras confirmationis super administrationibus suis obtinere laborant, religionis ac professionis suae conditione suppressa. Cum igitur regularibus personis non consueverit apostolica sedes aliqua personaliter confirmare, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus confirmationes, quas ab ipsis canonicis, cum regulares existant, noveritis taliter impetratas, auctoritate nostra suffulti, denuntietis irritas et inanes. Quod si non ambo . . . tu, frater episcope, etc.
Datum Laterani, XVII Kalendas Julii, anno septimo.
XCVII. . . . . . . EPISCOPO, ET CAPITULO LAUDUNENSIBUS. Ut admittant ad sacerdotalem praebendam personam illam quam Hubaldus, subdiaconus, ecclesiae Laudunensis canonicus, duxerit nominandam tempore vacationis, propter potestatem ipsi ab episcopo datam. (Laterani, X Kal. Julii.) Constitutus in praesentia nostra dilectus filius Hubaldus, subdiaconus noster, ecclesiae vestrae canonicus, nobis humiliter intimavit quod tu, frater episcope, potestatem ipsi dedisti sacerdotalem conferendi praebendam, quae primo in vestra esset ecclesia vacatura, et bonae memoriae W.. Remensis archiepiscopus, tunc apostolicae sedis legatus, vobis, filii capitulum, auctoritate nostra districte praecepit, sicut per litteras suas ad vos directas apparet, quae coram nobis lectae fuerunt, ut, cum sacerdotalis praebenda in ecclesia vestra vacaret, personam illam, cui praefatus subdiaconus vellet illam conferre, reciperetis ad eam sine alterius interpositione personae, et eamdem personam curaretis de illa sine difficultate qualibet investire. Asseruit etiam idem subdiaconus quod, cum esset ad sedem apostolicam accessurus, ipse praecavens appellavit, ne tu, frater episcope, si forte interim aliquam sacerdotalem contingeret vacare praebendam, eam ulli conferres, nec vos, filii, capitulum, reciperetis aliquem praesentatum ad illam, nisi quem duxerit praefatus subdiaconus praesentandum. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus personam illam, cui memoratus subdiaconus sacerdotalem praebendam, cum contigerit illam vacare, duxerit canonice conferendam, sine contradictione qualibet admittetis, tibi, frater episcope, firmiter inhibentes ne interim aliquam sacerdotalem praebendam alicui contra formam concessionis tuae conferre praesumas. Alioquin, noveritis nos dilectis filiis . . . . cancellario, et Helvin et Adae, canonicis Parisiensibus, in mandatis dedisse ut vos ad hoc per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellant, in irritum reducentes, si quid, post appellationem a praefato subdiacono ad nos legitime interpositam, contra concessionem sibi factam de sacerdotali praebenda noverint attentatum. Quia vero concessiones hujusmodi, si ad consequentiam traherentur, fieri possent in fraudem canonicae sanctionis, per quam prohibentur ecclesiastica beneficia concedi, sive promitti, antequam vacent, nolumus quod hujus occasione mandati, quod gratiam continet personalem, fraudem adhibere volentibus licentia concedatur.
Datum Laterani, X Kal. Julii, anno septimo.
XCVIII. CAPITULO VICENTINO. Praeposituram Vicentinam Nicolao, subdiacono suo, uctoritate apostolica confert. (Laterani, VIII Kal. Julii.) De singulorum provisione solliciti, circa illos benedictionis apostolicae rorem diffusius instillare debemus, in quibus dulci quadam mistura bonorum scientia et honestas sociali foedere conjunguntur. Tales enim, qui scientia condunt honestatem, et scientiam honestate decorant, tanto debent ad ecclesiastica beneficia facilius promoveri, quanto per provisionem talium, non minus Ecclesiarum, in quibus recepti fuerint, quam ipsorum utilitas procuratur. Sane, cum praepositura ecclesiae vestrae, sicut nuper nostris auribus est relatum, tandiu vacavisset, quod juxta Lateranensis statuta concilii, ad nos ejus esset donatio devoluta, de nostro volentes vobis gratiam facere specialem, proposueramus vos litteris commonere, ac commonendo praecipere, ut ipsam dilecto filio Nicolao, subdiacono nostro quem suae devotionis intuitu, quam ad nos et Romanam Ecclesiam habere dignoscitur, charum habemus pariter et acceptum, praesertim cum multi vestrum in eum, sicut nobis intimatum fuerat, consentirent, pro reverentia beati Petri et nostra, sublato cujuslibet contradictionis obstaculo, conferretis, de nostro vobis gratiam comparantes. Cumque super hoc litterae conscriptae fuissent, et in audientia publice recitatae . . . clericus supervenit, et ex parte vestra, filii archidiacone, Al. de Bragantiis, Gabriel Pizo, Clari, et A. presbyter, litteras exhibuit continentes nos quibusdam vestris fratribus praecepisse, quod eumdem N. sibi praeficere in praepositum intenderent, licet nulla in Ecclesia vestra vacaret dignitas, vel praebenda, praeterquam unius canonici simplicis, qui hoc anno fuerat viam universae carnis ingressus. Hoc etiam praedictae litterae continebant quod praepositura, nec dignitas, nec personatus fuerat in Ecclesia Vicentina, sed administratio quaedam simplex, quae interdum clericis, interdum Laicis conferri juxta canonicorum arbitrium consuevit. Novissime vero, cum hujusmodi administrationis officium fuisset olim magistro Guidoni commissum, quia prudenter injunctam sibi sollicitudinem exercebat, non prius fuit eodem officio quam vita privatus, nec ante cessit administrationi hujusmodi, quam decessit. Caeterum, cum idem P. ex parte quorumdam vestrum litteras procuratorias exhiberet, per dilectum filium, M. Sancti Theodori diaconum cardinalem, quem ei concessimus auditorem, intelleximus quae proponere voluit, et quae praedictae litterae continebant. Attendentes igitur, quod non minor est auctoritas nostra quam vestra in gratia facienda, gratiam, quam vos praedicto magistro fecistis, eidem subdiacono facientes, administrationis officium, quod idem magister habuit in ecclesia Vicentina, ipsi committimus, quandiu vixerit, et bene administraverit detinendum. Si vero, quod absit! inventus fuerit prodigus dispensator, nec prudenter officium suum fuerit exsecutus, ad querimoniam vestram, inquisita super hoc et cognita veritate, ipsum ab eodem officio, juxta suorum exigentiam meritorum, curabimus amovere. Monemus igitur discretionem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus non impediatis, quominus commissum sibi a nobis officium laudabiliter exsequatur, scituri nos dilectis filiis, Bono Joanni, Sanctae Mariae Vercellensis, et Tisoni Tarvisino, subdiaconis nostris, et Dionysio, Paduano, canonicis, praecipiendo mandasse, ut in corporalem ejus possessionem inducant, et auctoritate nostra tueantur inductum, contradictores per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescentes.
Datum Laterani, VIII Kalendas Julii. Scriptum est illis super hoc.
XCIX. . . . PATAVIENSI EPISCOPO. Facultatem ipsi tribuit, cum electus fuisset in Aquilegensem patriarcham, suo arbitrio, vel ad istam metropolim transeundi, vel in Pataviensi sede remanendi. (Laterani, VIII Julii.) Cum bonae memoriae P. Aquilegensis patriarcha, nuper, sicut Domino placuit, viam fuerit universae carnis ingressus, canonici Aquilegensis Ecclesiae, convenientes in unum, assentientibus nobilibus, et ministerialibus, in te postulandum a nobis unanimiter convenerunt, et ad impetrandum postulationis suae apostolicae sedis assensum, venerabilem fratrem nostrum . . . Concordiensem episcopum, et dilectos filios, S. magistrum scholarum, et W. canonicos Aquilegenses, et quosdam vassallos et ministeriales Aquilegensis ecclesiae, ad nostram praesentiam destinarunt. Nos autem, licet nobis de prudentia tua et honestate constaret, quia tamen de proposito non constabat, non potuimus, sicut nec debuimus, postulationem hujusmodi absolute protinus approbare, ne in honoris tui redundaret dispendium, potius quam augmentum. Sane, cum Pataviensi Ecclesiae, sponsae tuae, spiritualis conjugii vinculo sis astrictus, non possis alii nubere secundum canonicas sanctiones, nisi prius a lege prioris, et priori ligamine solvereris; unde, si prius spirituale conjugium, quod inter te ac Pataviensem Ecclesiam, faciente Domino, intervenit, nos ejus Vicarii solveremus, quam nobis constaret, utrum in Aquilegensem Ecclesiam consentires, et tu, soluto hujusmodi vinculo, non patereris ad Aquilegensem metropolim te transferri, sic admitteres alteram, quod reliquam non haberes, et in honoris tui vergeret detrimentum, quod crederetur in augmentum amplioris honoris et oneris procuratum. Volentes igitur Aquilegensi Ecclesiae, quae filia est sedis apostolicae specialis, sine Pataviensis Ecclesiae consulere laesione, et tuae nihilominus honestati deferre, fraternitatem tuam monemus, et exhortamur attentius, et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus, diligenter utriusque statu pensato, si absque detrimento Pataviensis Ecclesiae Aquilegensi metropoli te credideris profuturum, factae de te postulationi non dieras, infra octo dies postquam requisitus fueris, consentire. Alioquin, si altera juvari nequiverit absque alterius laesione, tutius est juvare neutram, quam alteram laedere, sicut novimus te legisse. Ne autem Aquilegensis Ecclesia, pro te denuo postulando, ad sedem apostolicam rursum laborare cogatur, venerabili fratri nostro . . . Salseburgensi archiepiscopo, et episcopo Gurcensi, dedimus in mandatis, ut si postulationi hujusmodi assensum tuum duxeris impendendum, ipsi auctoritate nostra suffulti a vinculo, quo tibi juncta fuerat, Ecclesiam Pataviensem absolvant, et tibi ab ea similiter absoluto licentiam tribuant ad Aquilegensem ecclesiam transeundi.
Datum Laterani, VIII Kalendas Julii.
Scriptum est illis super hoc.
C. J. EPISCOPO FURCONIENSI. Donationem casalis S. Gusanii [al. Eusanii], episcopo Furconiensi, a Rogerio, rege Siciliae, factam, auctoritate apostolica confirmat. Inseritur donationis instrumentum. Laterani, XVII Kal. Julii. Solet annuere, etc., usque impertiri. Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuis justis precibus annuentes, donationem casalis Sancti Gusanii, ab inclytae recordationis Rog. rege Siciliae, factam bonae memoriae Berardo, episcopo Furconiensi, prout in ejusdem regis authentico continetur, auctoritate apostolica confirmamus, etc., usque communimus. Ad majorem autem hujus rei firmitatem habendam, authenticum regis praedicti de verbo ad verbum huic nostrae paginae duximus inserendum, cujus tenor talis existit: In nomine Domini Dei aeterni, et Salvatoris nostri, Jesu Christi, Roger. divina faciente clementia rex Siciliae, ducatus Apuliae et principatus Capuae. Residentibus nobis in palatio nostro Terracin [ al. Tarentino], apud Salernum, cum charissimo filio nostro, Rog. duce Apuliae, et comitibus et magnatibus, aliisque baronibus regni nostri, Berardus, venerabilis Furconiensis episcopus, ad nos veniens, nostram admodum deprecatus est clementiam, quatenus in territorio sui episcopatus castellum fieri ei concederemus quod Collepaydonis vocatur. Nos autem, de more solito precibus ejus annuentes, ei postulata concessimus. Insuper etiam, casale Sancti Gusanii, de quo altercatio inter praedictum episcopum et Siniciensem coram nostra praesentia facta fuit, et judicio curiae ad nostra regalia pervenit, eidem episcopo ex nostra solita largitate et pietate concessimus, credentes praedictum episcopum fore inde fideliorem et obedientiorem regno nostro. Ad hujus sane dationis et concessionis nostrae memoriam, et inviolabile firmamentum, praesens scriptum sigillo nostro insigniri, et per manum Roberti notarii nostri scribi fecimus.
Datum in civitate Salerni, per manum Roberti cancellarii, anno Incarnationis Dominicae 1147, mense Novembris, indictione XI, anno vero regni domini Rog. Dei gratia gloriosissimi regis Siciliae, ducatus Apuliae, et principatus Capuae XVII, feliciter. Amen, amen, amen. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc.
Datum Laterani, XVII Kal. Julii.
CI. . . . AVENIONENSI. . . TRICASTRINENSI, ET . . . CAVALLICENSI EPISCOPIS. Ut sententiam interdicti adversus praepositum et canonicos Sistaricenses, in causa, quae inter ipsos et fratres Templi militioe super oratorio quodam vertebatur, latam firmiter observari faciant. Laterani, XI Kal. Julii Cum olim inter dilectos filios, fratres militiae. Templi, ex una parte, et . . . praepositum et canonicos Sistaricenses, ex altera, super constructione oratorii, quod apud Sistaricensem civitatem construere proponebant, fuisset quaestio diutius agitata, tandem, utraque parte in nostra praesentia constituta, et eorum rationibus plenius intellectis, de communi fratrum nostrorum consilio, taliter duximus super ipso negotio statuendum, ut praepositus et capitulum Sistaricenses, si vellent, a Templariis infra duos menses sufficientem reciperen. cautionem, quod de oratorio illo damnum aut praejudicium nullatenus posset matrici ecclesiae generari, et ita, secundum quod in eorum habetur privilegiis, liberam facultatem haberent praefatum oratorium consummandi. Quod si forte praedicti praepositus et canonici cautionem ipsam non ducerent admittendam, Templariis ipsis auctoritate dedimus apostolica potestatem, ultra locum illum in quo construere incoeperant, ubicunque mallent, in suo tamen solo, non obstante contradictione vel appellatione cujuslibet, juxta privilegiorum suorum tenorem, oratorium fabricandi. Vobis etiam, fratres Avenionensis et Tricastrensis, dedimus in mandatis, ut praefatos praepositum et canonicos moneretis attentius, et inducere curaretis, ut sibi et Sistaricensi Ecclesiae a Templariis, ut dictum est, reciperent cautionem, et constructionem oratorii ultra locum illum, sicut superius est distinctum, de caetero nullatenus impedirent, eos, si forte contra hoc venire praesumerent, censura ecclesiastica compescentes. Vos autem, sicut ex litterarum vestrarum tenore nobis innotuit, cum praedicti praepositus et canonici a vobis per litteras vestras tertio fuissent commoniti diligenter, ne fratres ipsos oratorium in solo suo aedificare volentes aliquatenus impedirent, ipsi, admonitiones vestras penitus contemnentes, litteras transmissas a vobis turpiter projecerunt, et incoeptum opus oratorii armata manu non sunt veriti demoliri; propter quod in eos, tanquam in contumaces, interdicti sententias protulistis, quam ipsi observare minime voluerunt. Ne igitur de sua rebellione valeant impune laetari, et qui nolunt per devotionem, saltem per poenam severitatis ecclesiasticae ad obedientiam revocentur, si forte datum eis fuerit ut redeant ad cor suum, et vexatio dederit intellectum, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, praedictam interdicti sententiam facientes firmiter observari, praefatos praepositum et canonicos, ut de damnis et injuriis irrogatis fratribus domus militiae Templi plenariam satisfactionem impendant, ab eorum super oratorio construendo, juxta formam datam a nobis, molestatione deinceps omnino cessantes, per excommunicationis sententiam et privationem beneficiorum suorum, sublato cujuslibet occasionis et appellationis obstaculo, compellatis, et praescriptas sententias mandetis et faciatis, per Ecclesias vicinarum dioeceseon, singulis Dominicis et festivis diebus, pulsatis campanis et candelis accensis, publice nuntiari, donec, a suo resipiscentes errore, cum debita humilitate ad mandatum ecclesiae revertantur; nihilominus etiam complices et fautores eorum, ut praedictis fratribus super hoc debitam satisfactionem impendant, ab ipsorum fratrum infestatione penitus desistentes, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellatis. Quod si non omnes . . . . . duo vestrum, etc.
Datum Laterani, XI Kalendas Julii, anno septimo.
CII. NOBILI VIRO, JOANNI ODDONIS, CONSOBRINO NOSTRO. Montorii, alteriusque castri, cui Caminaras nomen, de urbanorum judicum consilio, dominium tribuit. (Inseritur consilium judicum. ) (Laterani, VIII Kal. Julii.) Justis petentium, etc., usque complere. Recepimus sane consilium, quod sapientes urbis super tuo nobis negotio praebuerunt, ad majorem illud cautelam praesentibus litteris inserentes: In nomine Domini, Amen. Damus consilium vobis, domine Innocenti, Dei gratia summo et universali papae, nos judices, videlicet, Henr. Transtiberim, Paulus Consalin. Oddo de Insula, Petrus Malpilii, Andreas Transtiberim, et Andreas Bulgaminum; dativi et advocati, Nicolaus Tullii, Joannes Bartholomaei, Oddo Joannis Tiniosi, Bartholomaeus Petri Nicolai, Nicolaus Joannis Bonifacii, quatenus investiatis Joannem Oddonis, Romanum, de toto castro, quod dicitur Montorium, intus et deforis, cum omnibus possessionibus, pertinentiis et tenimentis ipsorum castrorum, et ipsum Joannem dictorum castrorum, possessionum et tenimentorum eorum verum possessorem faciatis et constituatis, ipsumque in possessione jam dicta, vos, et successores vestri, qui pro tempore erunt, perpetuo defendatis et viriliter defendere faciatis, quia liquet nobis quod, cum ad conquestionem dicti Joannis Oddonis, Abaiamontem de Montorio, et O. filium ejus, qui dicta castra, videlicet Montorium et Caminatas [ al. Caminaras], per violentiam destinare praesumunt, pluries legitime citari feceritis, ut jamdicto Joanni Oddonis super dictis castris, possessionibus, pertinentiis et tenimentis ipsorum coram vobis justitiam exhiberent, eisdem praedictis Abaiamonti, et O. ejus filio, plenissimam securitatem in eundo, redeundo ac litigando praestantes, ipsi vero venire et juri parere contempserunt, et semper contumaces exstiterunt et rebelles, propter quod ipsos Abaiamontem, et Oddonem, filium ejus, excommunicastis, et excommunicationem publicari fecistis. Ipsi autem, in reprobum sensum dati, in praedictis anathemate et excommunicatione per plures annos pertinaciter perdurarunt, et adhuc in eisdem perdurare non desinunt, et semper contumaces exstiterunt, et existunt adhuc, et cognoscimus hoc ita de jure et consuetudine fieri debere, et hanc chartam sigillo sanctae Romanae Ecclesiae imprimi faciatis.
Datum coram domino Hug. Dei gratia Sancti Eustachii diacono cardinale, anno vero pontificatus nostri VII, indictione VII, mense Junii die IX, de communi voluntate et mandato praelibatorum judicum ac advocatorum scriptum per manus Andreae, dativi judicis de Transtiberim. Nos igitur, juxta praescripti tenorem consilii, te per dilectos filios, nobiles viros, Od. de Palumbaria, et Rayner. Joannis de Paulo, fecimus in corporalem possessionem praedictarum rerum induci, et, ex secundo decreto, de ipsis verum te constituimus possessorem. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae constitutionis et investitionis infringere, etc. Si quis autem, etc.
Datum Laterani, VIII Kalendas Julii.
CIII. NOBILI MULIERI . . .FILIAE QUONDAM JUDICIS GALLURENSIS. Ut super matrimonio contrahendo consiliis Turritani archiepiscopi acquiescat . (Laterani, VI Non. Julii.) Gratum gerimus et acceptum, quod vestigiis quondam . . . patris tui, judicis Gallurensis, inhaerens, in Ecclesiae devotione persistis, et juxta providentiam et consilium ejus disponere desideras actus tuos. Ille siquidem tam te quam terram suam sub apostolicae sedis tutelam reliquit. Tu vero, in contrahendo matrimonio, nostro consilio te committis, propter quod ad honorem tuum tanto amplius aspiramus, quanto ex hoc majoris sumimus tuae devotionis indicium, et reverentiae certius argumentum. Monemus igitur nobilitatem tuam et exhortamur in Domino, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus, sicut de tua devotione confidimus, et tu de gratia nostra speras, super hoc venerabilis fratris nostri, Turritani archiepiscopi consiliis acquiescas.
Datum Laterani, VI Nonas Julii.
In eumdem fere modum . . . matri puellae scriptum est usque mandamus, quatenus, super hoc beneplacitum et mandatum nostrum exspectans, eam non praesumas cuiquam copulare, sed potius venerabilem fratrem nostrum . . . Civitatensem episcopum, ad praesentiam nostram mittas, cum quo disponamus plenius quod fuerit disponendum, et quod fuerit dispositum impleamus.
CIV. . . . GALARITANO ARCHIEPISCOPO De eodem argumento. (Laterani, VI Non. Julii.) Fraternitatem tuam novimus non latere, qualiter . . . quondam Gallurensis judex, in mortis articulo constitutus, tam terram quam filiam suam sub apostolicae sedis tutela reliquit. Nos igitur, eidem puellae juxta intentionem patris sui providere volentes, eam viro legitimo, per quem nulla in Sardinia suscitetur discordia, sed potius sopiatur, et qui nulli judicum merito sit suspectus, ideoque judicatum Gallurensem in pace melius valeat gubernare, tradere proponimus in uxorem. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur in Domino, et per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, cum tu detineas castra ejus, ea nulli prius assignare praesumas, quam puellae ipsi providerimus in maritum, sed super hoc venerabilis fratris nostri . . . Turritani archiepiscopi, consiliis et monitis acquiescas; alioquin, satisfacturus de tanto contemptu, nostro te conspectui repraesentes. Ut autem intentio nostra melius compleatur, interim venerabilem fratrem nostrum . . . Civitatensem episcopum, ad praesentiam nostram mittas, cum quo disponamus plenius quod fuerit disponendum, et quod fuerit dispositum impleamus.
Datum Laterani, ut supra.
CV. EPISCOPIS, ET NOBILIBUS VIRIS, LIBERIS, IN GALLURENSI EXISTENTIBUS JUDICATU. De eodem argumento. Universitatem vestram novimus non latere, etc., usque: in uxorem. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus super hoc mandatum nostrum et beneplacitum, etc., ut in ea quae mittitur matri puellae.
CVI. NOBILI VIRO . . . JUDICI CALARITANO. De eodem argumento. (Laterani, V Non. Julii.) Quod ad tollendum scandalum, quod in Sardinia motum fuerat, et concordiam reformandam, nobilem virum, G. marchionem, qui nobilem mulierem, H. filiam . . . quondam judicis Gallurensis, ducere volebat uxorem, a Judicatu Gallurensi provide removisti, et . . . filium quondam judicis Arborensis, ad preces et mandatum apostolicum liberasti, tanto habemus gratius et acceptius reputamus, quanto ex hoc majus sumimus tuae devotionis indicium, et sinceritatis expressius argumentum. Super eo quoque prudentiam tuam in Domino commendamus, quod nos per tuas litteras exorasti, ut praedictam puellam, quam memoratus pater ipsius sub nostra tutela reliquit, non suspectae personae in conjugem traderemus, quae nobis exhiberet debitum famulatum, et cujus occasione Sardinia denuo nequeat perturbari. Quia igitur consilium tuum, quod salubre credimus, acceptamus, nobilitatem tuam monemus et exhortamur attentius, et per apostolica scripta mandamus, quatenus puellam ipsam non permittas cuiquam matrimonialiter copulari, cum nos in brevi, dante Domino, in viro idoneo ei providere velimus, qui nec tibi, nec nobili viro . . . judici Turritano, merito sit suspectus. Taliter igitur super hoc mandatum apostolicum exsequaris, quod propter hoc ad honorem et profectum tuum specialiter intendere debeamus.
Datum Laterani, V Nonas Julii.
In eumdem fere modum, judici Turritano.
CVII. . . . ARCHIEPISCOPO TURRITANO Cum Turritanus judex et uxor ejus quarto et quinto consanguinitatis gradu conjuncti essent, et grave alioqui scandalum ex divortio immineret, praesulis arbitrio causam committit. (Laterani, VI Non. Julii.) Per tuas nobis litteras intimasti, quod nobilis vir . . . Turritanus judex, et . . . uxor ipsius, in quarto et quinto gradu consanguinitatis invicem se attingunt, et tandiu conjugalem sibi exhibuerunt affectum, quod filium, cui jam terra juravit, et duas filias susceperunt, quarum altera viro nupsit. Cumque mulier ipsa mater sit nobilis viri, Hug. de Basso, judicis Arboreae, si celebretur divortium inter illos, hujusmodi scandalum formidatur, quod et illis etiam creditur displicere, cum a tempore felicis recordationis A. papae, praedecessoris nostri, manserint sic conjuncti. Verumtamen judex hoc petit, ut vel cum uxore sua ei de permissione nostra liceat remanere, vel, celebrato divortio, ad alias nuptias convolare, quo facto, dimissurum se asserit concubinas, quas, quoniam a conjuge jamdudum abstinuit, secundum pravam terrae consuetudinem detinet, et quas interim non posse dimittere se testatur. Cum igitur tu de jure non dubites, nos autem de scandalo dubitemus, negotium ipsum tuae discretioni committimus, ut, auctoritate nostra fretus, id agas quod magis videris expedire.
Datum Laterani, VI Nonas Julii.
CVIII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, PER SARDINIAM CONSTITUTIS. Ipsos archiepiscopo Turritano pro Romano pontifice laboranti ad victum necessaria suppeditare jubet. (Laterani, V Non. Julii.) Cum nemo suis cogatur stipendiis militare, miramur non modicum et movemur, quod, quando venerabilis frater noster . . . Turritanus archiepiscopus, pro negotiis nostris ad diversas Sardiniae partes accedit, necessaria ei cupiditate detestabili denegatis, licet exhibere vos debeatis tam ipsi quam aliis hospitales, praesertim cum in quibusdam Sardiniae partibus victualia nequeant venalia reperiri. Quia igitur id in apostolicae sedis redundat dispendium et contemptum, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, cum idem archiepiscopus ad negotia nostra exiverit procuranda, si ad vos forsitan declinarit, in moderatis expensis taliter provideatis eidem, quod devotionem vestram merito valeat commendare; alioquin, noveritis nos eidem archiepiscopo mandavisse ut per suspensionis sententiam vos compellat, satisfacturos de tanto contemptu, idoneos nuntios ad sedem apostolicam destinare.
Datum Laterani, V Nonas Julii.
CIX. . . . PISANO ARCHIEPISCOPO. Ut marchio Calaritanus juret fidelitatem Romanae Ecclesiae, cum Sardinia sit juris et proprietatis ejusdem ecclesiae. (Laterani, V Non. Julii.) [Quod insula Sardiniae juris, ac proprietatis apostolicae sedis existat, et judices ejus Ecclesiae Romanae juramentum fidelitatis debeant, et soleant exhibere, tua fraternitas non ignorat.] Unde, cum jura nostra defendere tenearis, non possumus non mirari, quod ne nobilis vir . . . marchio Calaritanus, nobis, et Ecclesiae Romanae juraret, exacti et recepti ab eo juramenti occasione, diceris impedisse; licet ei jam secundo dederimus in mandatis ut, juramento tibi exhibito non obstante, praestaret nobis fidelitatis debitae juramentum. Quia igitur jura nostra tibi usurpare, vel aliter turbare non debes, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, atque praecipimus, quatenus eidem marchioni per litteras tuas mandes, ut juramento, quod tibi exhibuit, non obstante, fidelitatem nobis et Ecclesiae Romanae, sicut mandavimus jam bis ipsi, jurare procuret, sollicite provisurus, ne, si aliter egeris, dum fidelitatem ab ipso receptam ultra debitum tibi volueris observari, juramentum fidelitatis Ecclesiae Romanae praestitum male serves, sicque privilegium merearis amittere, dum permissa tibi abusus fueris potestate.
Datum, ut supra.
CX. . . . ARCHIEPISCOPO TURRITANO. Quod non deferre debeat archiepiscopo Pisano, nisi fuerit in provincia Turritana, licet habeat privilegia a sede apostolica legationis et primatiae in Sardinia. (Laterani, V Non. Julii.) Licet venerabilem fratrem nostrum . . . Pisanum archiepiscopum, et ejus Ecclesiam non velimus super collato sibi a praedecessoribus nostris privilegio legationis, et primatiae, quod nos postmodum confirmavimus, molestare; pati tamen nec volumus, nec debemus, ut beneficio sedis apostolicae abutatur, et in gravamen subditorum assumat, quod ei ad illorum provisionem, et commodum est indultum. Cum igitur certis temporibus auctoritate nostra legationis officium in Sardinia valeat exercere, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus cum terram ipsam, juxta tenorem privilegii ecclesiae Pisanae concessi, datis temporibus, visitarit, quandiu in eadem provincia fuerit, ei tanquam legato apostolicae sedis intendas, absenti autem, vel alio tempore venienti, non teneberis auctoritate legationis aliquatenus respondere. Auctoritate vero primatiae, non plus potest in provincia Turritana, quam primatibus universis concedunt canonicae sanctiones.
Datum, ut supra.
CXI. EXEMPTARUM ECCLESIARUM PRAELATIS IN SARDINIA CONSTITUTIS. Increpat quod saeculare tribunal adeant (Laterani, V Non. Julii.) Cum diligentibus Deum omnia cooperentur in bonum, ex eo quod Deum non diligatis conjicimus, quod bona vobis cooperantur in malum, et libertas in pessimam degenerat servitutem. Accepimus etenim, quod, exemptionis occasione, qua sedes apostolica vos donavit, in libertatem, quae vera servitus est, vos et ecclesias vestras nitimini vendicare, dum ecclesiasticum forum contemnitis, et super causis ecclesiasticis etiam contenditis coram judice saeculari, nec aliis quam terrenis judicibus vos asseritis subjacere. [Quia vero in praejudicium Ecclesiae libertatis insolentia haec redundat, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus, atque praecipimus, quatenus cum inter vos aliquid habueritis quaestionis, ad saeculare forum contra sanctiones canonicas vos invicem non trahatis, nec coram terrae judicibus vel officialibus eorumdem, praesertim super causis ecclesiasticis, contendatis, sed per nos, vel legatum nostrum, cum in Sardinia fuerit, aut arbitros electos a patribus, vestram prosequamini adversus personas ecclesiasticas rationem. Alioquin, quia privilegium meretur amittere, qui permissa sibi abutitur potestate, quoniam uti libertate nescitis, redigemus vos in perpetuam servitutem.]
Datum, ut supra.
CXII. . . . . .TURRITANO ARCHIEPISCOPO. Facultatem tribuit ei perditos et dissolutos clericos corrigendi. (Laterani, V Non. Julii.) Si ab agro Dominico, cujus culturae te Dominus deputavit, spinas et tribulos eradicare desideras, ut semen, quod est verbum Dei, in spineta non cadat, sed tanto fructificet amplius, quanto terra, in quam cecidit, profundius purgata fuerit, et magis diligenter exculta, laudabiliter officium tuum imples, illudque notasse non superficie tenus, sed medullitus te ostendis, quod ait Dominus ad prophetam: Ecce constitui te super gentes et regna, ut evellas et destruas, et disperdas, et aedifices, et plantes (Jer. I). Gaudemus ergo quod, perditis male malis, vineam tuam aliis agricolis vis locare, amotisque ab ecclesia Turritana . . . . . archipresbytero et canonicis, qui nil canonicum sapiunt, sed desipiunt potius, et mundanis illecebris se involvunt, plantare in ea palmites canonicae religionis intendis. Quia ergo rectis dispositionibus nihil morae debet, vel difficultatis afferri, fraternitati tuae praesentium auctoritate concedimus, ut, si absque scandalo fieri poterit, in eadem ecclesia, sublato appellationis obstaculo, juxta pium tuae mentis propositum, canonicos instituas regulares, archipresbytero, et canonicis memoratis alibi congrue provisurus, nisi forsan eorum aliqui velint in eadem ecclesia induere religionis amictum, et in ea de caetero regulariter conversari. Quod si ex hoc scandalum sequeretur, ad correctionem archipresbyteri et canonicorum ipsorum sicut ad te noscitur pertinere, diligenter ac prudenter intendas, eos qui correctioni tuae se duxerint opponendos, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compescens.
Datum, ut supra.
CXIII. NOBILI VIRO . . . . . JUDICI TURRITANO. Ne se intromittat in litibus clericorum et ecclesiasticam libertatem impediat. (Laterani, V Non. Julii.) Cum lex inhibeat naturalis ne aliis facias quod fieri non vis tibi, debes studiosius praecavere, ne in divinam attentes injuriam, quod in offensam hominis facere prohiberis. Sane, pondus et pondus, mensura et mensura utrumque sit abominabile apud Deum, sollicita debes meditatione pensare, ne aliter metiaris Domino, quam tibi homines vis metiari, et in ministros ejus eam tibi jurisdictionem usurpes, quam in ministros tuos non patereris alios vindicare. Licet enim aliqui clericorum clericalem non sapiant honestatem, sed militiae clericalis insignia infami turpis vitae titulo dehonestent, eorum tamen infamia divinae ipsos auctoritate non subtrahit, quominus ecclesiastico subsint judicio, quod est ejus; et, sicut servus stat suo domino, sic et cadat, sicut in familiaribus et servis tuis familiare tibi jugiter demonstrat exemplum, ut magnis minima comparemus. Si enim deliquerit servus tuus, et merito super commisso crimine fuerit infamatus, namque ideo jurisdictio tua devolvetur ad alium, ut qui subditus tuus fuerat ante culpam, in servitutem alterius transeat post delictum, et excessum non valeas vindicare, nec animadvertere in eumdem, quantumcunque graviter te offendat? Dolemus autem quod, hoc minus quam deceret attendens, tanquam in parem tibi Dominum reputares clericos in sortem vocatos ipsius, et qui sunt haereditas Domini, et Dominus haereditas eorumdem, non solummodo ipse judicas, sed a tuis facis subditis judicari, et in eam ipsos redigis servitutem, ut ad laicale mandatum cogantur in causis civilibus coram saeculari judice testimonium perhibere. Cumque candentis ferri et aquae frigidae ac similia judicia lex canonica non admittat, benedicere ac interesse talibus compelluntur miseri sacerdotes, et si compellentibus parere noluerint, a curatoribus, in quorum habitant jurisdictione, poena pecuniaria percelluntur. Praeterea, quamvis Ecclesiae secundum terrae consuetudinem habeant servos suos, in eos tamen non possunt jurisdictionem debitam exercere, cum tam in causis civilibus quam aliis subire saeculare judicium compellantur. Insuper, quod est pejus, non solum simplices sacerdotes judicas, sed majores, et in christos Domini, et per eos in Christum Dominum, jurisdictionem tibi niteris vindicare. Utinam, fili charissime, diligenter attenderes, quam horribile sit in manus Dei viventis incidere, thesaurizare iram in die irae, ac indignationem in te Altissimi provocare! Utinam diligenti meditatione pensares quod nil prodest homini, si universum mundum lucretur, et patiatur suae animae detrimentum, nec potest homo dignam commutationem pro anima sua dare! Utinam memoreris novissima tua, juxta sententiam sapientis, ut cum intelligeres quod nulla est redemptio in inferno, nunc, dum tempus habes, operareris bonum ad omnes, et praesertim ecclesias et viros ecclesiasticos honorares, et foveres in propria libertate, cavens sollicite, ne si Ecclesiam despexeris in praesenti, frustra requiras ejus suffragium in futuro, nec valeas obtinere ut aliquis simplicium sacerdotum intingat extremum digiti sui in aqua, et refrigeret linguam tuam, si nunc illos superbe contemnas in quibus Dominus honorari se asserit et contemnit, et quibus in Evangelio ipse dicit: Qui vos tangit me tangit, et qui tangit vos tangit pupillam oculi mei! Monemus igitur nobilitatem tuam et exhortamur in Domino, et in remissionem injungimus peccatorum, quatenus, cum omne datum optimum, et omne donum perfectum a Patre luminum sit desursum, contra eum qui terrenum tibi contulit potentatum non extendas improvidas manus tuas, nec in ministros et servos ipsius indebitam tibi jurisdictionem usurpes, ne spolieris propriis, dum inhiaveris alienis; sciens quod privilegium meretur amittere, qui permissa sibi abutitur potestate. Sic igitur praesumptionis et abusionis hujusmodi vitium de terra tua studeas exstirpare, sicque viros ecclesiasticos et ecclesias in sua libertate conserves, ecclesiastico judicio relinquens eosdem, ut cum Dei ministros honoraris in terris, honorari ab eo merearis in coelis, illudque non cum reprobis, sed cum justis audire: Quod uni ex minimis meis fecisti, mihi fecisti (Matth. XXV). Nos autem venerabilibus fratribus nostris . . . . . Turritano, et . . . . Calaritano, et . . . . . Arborensi archiepiscopis, et eorum suffraganeis praecipiendo mandavimus, ut tam te quam alios Sardiniae judices, qui clericos in saeculari foro contra sanctiones canonicas coegerint litigare, vel in aliis temere violaverint privilegium clericorum, nisi ad commonitionem eorum destiteris a praedictis, excommunicationis sententia feriant, et excommunicatos faciant publice nuntiari.
Datum, ut supra.
CXIV. . . . . HILDESEMENSI EPISCOPO, ET PRAEPOSITO MAGDEBURGENSI. De absolutione electi Mersenburgensis. (Laterani, Kal. Julii.) Ex litteris . . . . electi Mersenburgensis accepimus quod venerabilis frater noster G., Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus, in eum, cum ejus non posset obedire mandatis, post appellationem ad nos interpositam, excommunicationis sententiam promulgavit; unde idem electus humiliter postulavit a nobis, ut misericorditer ei, cum mandatis nostris paratus sit in omnibus obedire, faceremus absolutionis beneficium exhiberi. Quocirca discretioni vestrae, de qua plene confidimus, per apostolica scripta mandamus, quatenus ab ipso electo juratoria cautione recepta, quod nostris mandatis obediat absolute, absolutionis ei beneficium impendatis, juramenti tenorem ejusdem in litteris redigi facientes, in quibus idem confiteatur electus, se hujusmodi juramentum in nostris manibus praestitisse, ac litteras ipsas ejus sigillo signatas nobis mittere non tardetis. Verum, si Magdeburgensis archiepiscopus infra duos menses post receptionem praesentium non redierit ad Ecclesiae unitatem, ut absolutionis beneficium mereatur, extunc, tu, frater episcope, associaris tibi duobus episcopis, eidem electo, postquam a te fuerit ordinatus in presbyterum, juxta canonicas sanctiones, auctoritate nostra suffultus, sublato appellationis obstaculo, munus consecrationis impendas, et consecrato districtius inhibere procures, ne ipsi archiepiscopo, dum contumax nobis et rebellis exstiterit, obedientiam exhibeat vel honorem.
Datum Laterani, Kalendis Julii.
CXV. J. FURGONENSI EPISCOPO, EJUSDEM SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Recipit eum sub protectione, et enumerantur bona ad ipsius Ecclesiam spectantia. (Laterani, Kal. Julii). In eminenti apostolicae sedis specula divina disponente clementia constituti, fratres et coepiscopos nostros ampliori debemus charitate diligere, et ecclesias eorum gubernationi commissas apostolica patrocinio communire. Eapropter, etc., usque et ad exemplar felicis recordationis Alexandri papae, praedecessoris nostri ecclesiam Furconensem, cui, auctore Deo, praeesse dignosceris, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, etc., usque communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, quaecunque bona eadem ecclesia, etc., usque vocabulis exprimenda: ecclesiam majorem Sancti Martini cum villa quae vocatur civitas, cujus medietas est ejusdem ecclesiae, cum hominibus et possessionibus suis; ecclesiam Sancti Eusanii cum capella, et hominibus, et tenimentis suis; castrum Collepaydonis, cum ecclesia et tenimentis suis; Podium, cum ecclesiis et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Justae, cum capella, et hominibus suis, et tenimentis; ecclesiam Sancti Justini, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Paganica, cum capellis, hominibus, et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Euphemiae, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Guasto, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Petri de Guasto, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Nicolai de Sagetica, cum possessionibus suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Picentia, cum possessionibus suis; ecclesiam Sancti Martini de Picentia, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Angeli de Besegne, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Petri de Limignan, cum hominibus et tenimentis; suis; ecclesiam Sancti Nuntii, cum hominibus et tenimentiis suis; ecclesiam Sanctae Luciae, cum capella, hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Martini de Oruella, cum capellis hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Scholasticae, cum tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Unda, cum tenimentis suis; ecclesiam Sancti Candidi, cum capellis, et hominibus, et tenimentis suis; eccle-Sanctae Mariae in Planula, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Banne, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Martini, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Laurentii de Saxa, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Barano, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Felicis de Monte, cum tenimentis suis; ecclesiam Sancti Thomae de Troila, cum tenimentis suis; ecclesiam Sancti Stephani de Roccha, cum capellis, et hominibus, et tenimentis suis. Praeterea, subscripta capella dioecesana tibi lege subjecta, sicut ea rationabiliter possides, tibi nihilominus confirmamus; Bagnum, scilicet, cum villis, ecclesiis, et pertinentiis suis; Castellian. Bagagnium et Paganicam, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Telettum, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Interveram, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Carmardam, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Podium et villam de Picentia, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Guastum, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Collebrengun., cum ecclesiis et pertinentiis suis; Ragnum, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Pescumavire, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Sinicium, cum Sancto Demetrio, et Sancto Joanne et Sancto Martino, et Sancto Mauro, cum pertinentiis suis; Stisiam, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Bamili, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Roccam de Celici, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Roccam Atonescam, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Pere et Fossam, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Villam de Unda, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Turrim cum ecclesiis, villis et suis pertinentiis; Gegnarum, cum ecclesiis, villis et suis pertinentiis; Rodium, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Pile, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Saxam, cum ecclesiis, villis et suis pertinentiis; Podium Sanctae Mariae, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Luculum, cum ecclesiis, villis et aliis pertinentiis suis; Colementum, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Tornamparte, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; civitatem Forulae, cum duabus ecclesiis et pertinentiis suis; Roccam Sancti Stephani, cum villis suis; Castellion de Ballo, cum ecclesiis et pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Joannis de Colementis, cum capellis, et hominibus, et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Angeli de Tupesclu, cum capellis, et hominibus, et tenimentis suis. Statuimus praeterea, ut nullus clericus, cujuscunque ordinis, etc., usque irritum habeatur. Prohibemus autem, ne praepositi vel, etc., usque revocetur. Ad hoc, praesenti decreto inhibemus, ne aliquis in dioecesi tua ecclesiam vel oratorium aliquod, sine tuo vel successorum tuorum assensu, construere de novo praesumat, salvis tamen privilegiis pontificum Romanorum. Libertates praeterea et immunitates, a praedecessoribus nostris, etc., usque communimus, Decernimus ergo . . . salva in omnibus apostolicae sedis auctoritate. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc.
Datum Laterani, per manum Joannis sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, Kalendas Julii, indictione VII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo.
Eidemque diplomati hae subscriptiones adjectae:
Ego, Innocentius, catholicae Ecclesiae episcopus. Ego, Octavianus, Ostien. et Velletren. episcopus. E. Petrus, Portuen. et Sanctae Rufinae episcopus. E. Joannes, Albanen. episcopus. Eg. Petrus, tituli Sanctae Ceciliae presbyter cardinalis. E. Guido, presbyter cardinalis Sanctae Mariae Transtiberim et Calixti. E. Hugo, presbyter cardinalis Sancti Martini et Equitii. E. Joannes, tituli Sancti Stephani in Goelio monte presbyter cardinalis. E. Joannes, tituli Sanctae Priseae presbyter cardinalis. E. Cencius, sanctorum Joannis et Pauli presbyter cardinalis, et Pammachii. E. Benedictus, Sanctae Susannae presbyter cardinalis. E. Gratianus sanctorum Cosmae et Damiani diaconus cardinalis. E. Gregorius, Sancti Georgii Ad Velum aureum diaconus cardinalis. E. Ugo, Sancti Eustachii diaconus cardinalis. E. Joannes. in Cosmedin. cardinalis.
CXVI. CAPITULO REMENSI. Objicit multa super electione archiepiscopi, et G. cardinalem, episcopum Praenestinum, modo ipse consenserit, ipse in archiepiscopum providit. (Laterani, II Non. Julii). Licet nec reprehensibile sit nec novum, quod in electionibus praelatorum vota eligentium variantur, per hujusmodi tamen schismata, quae interdum potius ex impetuosa levitate quam bono zelo procedunt, ecclesiae solent incurrere detrimentum, sicut ecclesiae vestrae accidisse conspicimus et dolemus. Sane, cum bonae memoriae W. archiepiscopus vester, universae carnis debitum exsolvisset, quia non potuistis in unum omnes pariter convenire? sed, contradicentibus quibusdam ex vobis, quidam venerabilem fratrem nostrum . . . Belvacensem episcopum, per impetuosam praesumptionem, ex indiscreto zelo, post appellationem ad nos interpositam, in archiepiscopum nominarunt, laboravit Remensis ecclesia, et expensis se gravibus oneravit.
Nos autem, partibus in nostra praesentia constitutis, et inquisita plenius et cognita veritate, postulationem factam de episcopo Belvacensi, exigente justitia, repellentes, de gratia vobis electionem liberam duximus concedendam, per apostolica vobis scripta mandantes, ut, infra mensem post susceptionem litterarum nostrarum convenientes in unum, invocata Spiritus sancti gratia, canonice vobis eligeretis personam idoneam in pastorem, et faceretis quam citius posset fieri opportune, in pontificem consecrari. Adjecimus etiam, ut in examine districti judicii a vobis requireret Dominus, nisi humano favore ac mundano timore postpositis, personam in spiritualibus et temporalibus, secundum conscientiam vestram, idoneam vobis praeficere curaretis. Venerabili fratri nostro quoque. . . . . Autissiodorensi episcopo, et dilectis filiis. . . . . abbati de Persenia, et magistro R. de Corzon, canonico Noviomensi, dedimus in mandatis ut, si negligeretis forsitan mandatum apostolicum adimplere, ipsi, auctoritate nostra suffulti, contradictione qualibet et appellatione cessante, Deum habentes prae oculis, personam, quae tanto congrueret oneri et honori, vobis in pontificem assignarent, et eum facerent per suffraganeos Remensis ecclesiae consecrari. Vos autem, receptis litteris nostris, loco convenientes eodem, sed animo discordantes, utpote qui nondum ab oculis cordis vestri prioris rancoris nebulam terseratis, personas vobis varias nominastis, quibusdam ex vobis. . . . Praepositum, quibusdam majorem archidiaconum eligentibus in pastorem. Quia igitur, praedictorum exsecutorum audientiam et praesentiam evitantes, maluistis ad sedem apostolicam laborare, discordantium partium concordia nostrum judicium eligente, dilecto filio, J.. . . . de Porta carceris, procuratori partis illius quae praepositum duxerat eligendum, et sociis ejus, et O. procuratori partis adversae, et collegis ipsius audientiam concedentes, propositiones partium et confessiones audivimus, recepimus testes, et publicantes depositiones eorum, examinavimus omnia diligenter. Fuit ergo propositum coram nobis, quod pars illa, quae praepositum nominarat, non solum adversa parte contempta, sed neglectis etiam quibusdam ex illis, qui cum eis postmodum in electione praepositi concordarunt, in domo Hug. de Sparnaco, concanonici sui, seorsum habuerant super electione tractatum; communiter statuentes, quod, si non possent in personam eamdem omnes pariter convenire, illum, ex compromisso, reciperent in pastorem, quem decanus et praedictus J. de Porta carceris, et Gervasius, praepositi nepos, in quos compromiserunt communiter, sub hac forma, eis in archiepiscopum nominarent. Adjectum est etiam, quod cum. . . . . Vicedomimus, praedictum archidiaconum elegisset, appellans ne quis in praejudicium electionis ipsius aliquid attentaret, decanus, velut in furorem conversus, nullo prorsus consilio de praeposito in capitulo habito, nec communi deliberatione praemissa, subito praepositum capiens, et nos istum, inquit sociis, capiamus; sicque capientes eum, quidam alii dum decano intronizaverunt eumdem, et laudes solitas decantarunt. Sive igitur ex deliberatione in domo Hug. extra capitulum habita, sive repente in capitulo nulla deliberatione praemissa, decanus praepositum nominavit, patet eum praeter formam electionis canonicae nominatum. Objectum est insuper, quod praepositus erat super Simoniae vitio infamatus, quod abusus fuerat sigillo capituli, quod tanquam herniosus rupturae vitio laborabat, et quod medio digito sinistrae manus fuerat mutilatus, licet testes super hoc varia retulissent, deponentibus quibusdam eorum, quod tantum extrema uncia digiti carebat ejusdem, et addentibus aliis quod secundam integram non habebat. Canonibus igitur revolutis, inventi sunt diversi super hoc articulo non adversi. Nam, etsi aliqui habeant, quod quidam corpore vitiati, et hi specialiter qui casu partem digiti amiserunt, ad clericatus officium admittantur, aliqui tamen habent, quod qui membrorum sunt damna perpessi, sunt a sacris ordinibus prohibendi; qui super hoc sibi nullatenus adversantur, cum multi ad minores possint ordines promoveri, qui ad superiores cum effectu non debent aliquatenus aspirare. Nam major sufficientia in his requiritur qui ad sacros sunt ordines promovendi, quam in his qui sunt in minoribus ordinibus constituti, sicut et major in presbytero, quam diacono, episcopo quam presbytero, archiepiscopo quam episcopo, primate quam archiepiscopo, et major his omnibus est in summo pontifice perfectio requirenda. Quatuor igitur opposita sunt in factum, et quatuor in personam. In factum, illicita compromissio, contemptus fratrum, canonica provocatio, et impetuosus processus; in personam, infamia Simoniae, abusus sigilli, rupturae vitium, et digiti mutilatio. Licet autem contra personam archidiaconi nihil ostensum fuerit vel objectum, imo multipliciter a multis fuerit commendata, contra factum tamen electionis ipsius fuit propositum ex adverso, quod, cum decanus ad sedem apostolicam appellasset, ne quis sine communi vel majoris et sanioris partis assensu ad electionem procederet celebrandam, vicedominus, et sequaces ipsius, pauciores numero, cum vix tertia pars capituli sequeretur eumdem, et dignitate minores, cum nulla personarum Remensis ecclesiae vicedomino consentiret, et inferiores ordine, cum nullus presbyterorum faveret eidem, eumdem archidiaconum nominarat, et quod ad hoc zelo processerat indiscreto, cum pars altera tam Remensem quam Carnotensem decanum, Ecclesiae Remensis canonicum, qui quondam in priori negotio eidem archidiacono faverat, eligendum, et quamplures viros providos et honestos postulandos a nobis duxerint nominandos, quorum nullum pars ipsius archidiaconi voluit acceptare, utpote quae non ad utilitatem Ecclesiae, sed promotionem illius potius intendebat. Praeterea, ex utriusque confessione patebat, quod archidiaconus ipse in subdiaconatus erat ordine constitutus; canon autem subdiaconos, quia et ipsi ministrant altaribus, exigente opportunitate, concedit, si spectate religionis et scientiae fuerint, non tamen sine Romani pontificis vel metropolitani scientia, in episcopos eligendos; unde, cum Remensis ecclesia metropolitanum non habeat alium, quam Romanum pontificem, nec nos conscii essemus electionis ipsius, constabat eam contra formam canonicam attentatam. Cumque super his et aliis coram nobis fuisset varie disceptatum, nos attestationibus, confessionibus et allegationibus diligenter auditis et plenarie intellectis, de communi fratrum nostrorum consilio, exigente justitia, electionem utramque curavimus reprobare. Verum, quoniam officii nostri debitum, et Remensis ecclesiae commodum requirebat ut ei provideremus personam idoneam in pastorem, ne, si denuo restitueremus vobis licentiam eligendi, denuo apostolicae sedis beneficio abutentes, Remensem scinderetis ecclesiam, et, labores novos veteribus laboribus cumulantes, afflictionem adderetis afflictae, ad venerabilem fratrem nostrum, G.. Praenestin. episcopum, apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, oriundum de regno Francorum, qui fuerat in Cisterciensi ordine primus abbas, et, suae religionis exigentibus meritis, a nobis assumptus fuerat in episcopum Praenestinum, virum utique coram Deo et hominibus potentem in opere ac sermone, oculos nostrae considerationis extendimus, et vobis et eidem ecclesiae providimus in rectorem, dum tamen ejus super hoc accedat assensus, quem invitum cogere nolumus, sed consentientem assumi. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, si episcopus ipse dispositioni nostrae consenserit, ipsum sicut pastorem et episcopum animarum vestrarum recipiatis humiliter et honorifice pertractetis, debitam ei obedientiam et reverentiam impendentes; scituri, nos venerabilibus fratri nostro. . . Senonensi archiepiscopo, et dilectis filiis. . . . . Clarevallensi, et . . . Sancti Victoris Parisiensis abbatibus, dedisse firmiter in mandatis, ut, si qui, quod non credimus, facto nostro se duxerint opponendos, eos per districtionem ecclesiasticam, sublato appellationis impedimento, compescant; eisdemque mandavimus, ut, si forsan idem episcopus non pateretur ad Remensem ecclesiam se transferri, omni gratia et timore postpositis, personam idoneam, et honori tanto et oneri congruentem, solum Deum habentes prae oculis, auctoritate nostra suffulti, vobis, appellatione postposita, praeficiant in pastorem, contradictores modo simili compescentes.
Datum Laterani, secundo Nonas Julii, pontificatus nostri anno septimo.
CXVII. N. . . . .. Causam inter G. de Cros archidiaconum Claromontensem ex una, et capitulum Claromontense, Parentiumque, papae subdiaconum, ab altera parte, super ecclesiae Claromontensis decanatum, vertentem ipsi committit. (Laterani, IV Id. Julii.) Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius, G. de Cros, archidiaconus Claromontensis, nobis humiliter supplicavit, ut sententiam per venerabilem fratrem nostrum . . . . Lemovicensem episcopum, super decanatu Claromontensis ecclesiae, pro eo rationabiliter latam, quae jam in parte fuerat exsecutioni mandata, faceremus in totum exsecutioni mandari. Cum autem dilecti filii . . . . abbas, et G. Dalmas, canonicus Claromontensis, procuratores dilectorum filiorum, capituli Claromontensis, in nostra essent praesentia constituti, nobis proponere curaverunt, quod sententia illa contra justitiam, et post appellationem ad nos legitime interpositam, fuerat promulgata; et ideo idem archidiaconus in petitione sua non erat aliquatenus audiendus. Idem vero archidiaconus proposuit ex adverso, quod dicti . . . . abbas et canonicus, tanquam procuratores recipi non debebant, cum tam ipsi quam illi pro quibus venerant, excommunicationis essent vinculo innodati, quia praedictus episcopus omnes illos excommunicationis vinculo innodarat, qui sententiae per eum pro memorato archidiacono latae se ducerent opponendos, et, cum super hoc fuisset aliquandiu litigatum, tandem ad cautelam procuratores absolvi fecimus antedictos. Postmodum vero, cum idem abbas, et canonicus vellent agere contra illum, ipse archidiaconus nec sic eos, ut procuratores admittere voluit, pro eo quod illorum se procuratores gerebant, qui adhuc erant excommunicationis vinculo innodati, et ideo pro eis in jure non poterant experiri. Cumque idem archidiaconus ipsos tanquam procuratores nollet admittere, vel dictis eorum aliquatenus respondere, dilectus filius Parentius, subdiaconus noster, basilicae principis apostolorum canonicus, se ipsi opposuit ex adverso; asserens canonice se fuisse in decanum ecclesiae Claromontensis electum, propter quod dictus archidiaconus in sua petitione non erat aliquatenus audiendus, quia decanatus ipse non ad illum, sed ad se potius pertinebat. Ad quod memoratus archidiaconus replicabat, quod donec sententia lata pro ipso plenariae foret exsecutioni mandata, praedictus P. ad impediendam exsecutionem sententiae non debebat audiri. Ad hoc dictus P. respondebat, sententiam pro ipso archidiacono a supradicto episcopo latam nullum sibi praejudicium generare, cum res inter alios acta non praejudicet aliis, sed legitimas sanctiones. Cumque super his aliquandiu disceptassent interlocuti fuimus, ut dictus P. si posset incontinenti suam intentionem fundaret, qui demum ad suam intentionem fundandam testes et instrumenta produxit; super quibus cum utrinque fuisset aliquandiu disputatum, nos interloquendo pronuntiavimus, quoniam per ea quae fuerant ostensa constabat, quod sui intererat ut idem Parentius se opponeret archidiacono memorato. Lite igitur inter eos, tam super electione, quam super sententia, legitime contestata, quaesitum fuit ab ipso archidiacono coram nobis, utrum attestationes prius exhibitas in articulo supradicto in hoc judicio vellet admittere; qui, praehabita deliberatione respondit, quod vellet, dummodo posset, objicere tam in personas testium quam in dicta. Quo audito, pars adversa respondit, quod attestationibus illis in hoc judicio uti nolebat, cum non super principali negotio, sed super articulo incidenti fuissent, lite non contestata, receptae; unde, super toto negotio, vel illos, vel alios volebat producere testes. Pars autem respondit adversa, quod cum testes illi tam super sententia quam super electione dixissent, et eorum attestationes fuissent in judicio publicatae, non licebat eidem, postquam testificata didicerat, super eisdem articulis alios producere testes, praesertim, cum in hoc ipso judicio pars eadem attestationibus illis usa fuisset. Nos igitur, auditis quae fuerunt hinc inde proposita, justitia pronuntiavimus exigente, quod testes essent recipiendi super toto negotio, quos utraque pars duceret producendos. Quocirca, discretioni vestrae, per apostolica scripta mandamus, quatenus, receptis testibus, et instrumentis inspectis, et confessionibus et allegationibus diligenter auditis, causam ipsam, tam super principali, quam super incidenti, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, fine canonico terminetis, facientes quod decreveritis firmiter observari. Quia vero quae in capitulo aguntur non facile possunt, nisi per canonicos ipsos probari, volumus et mandamus, ut ad cautelam absolvatis eosdem, ut vocati ad testimonium libere valeant pro utralibet parte testari. Testes, etc. Nullis litteris, etc.
Datum Laterani, IV Idus Julii, anno septimo .
CXVIII. N . . . .. Ut priorem et monachos Dunelmenses ad exhibendam episcopo debitam obedientiam inducant. (Laterani, XIV Kal. Julii.) Conquerente venerabili fratre nostro . . . episcopo Dunelmensi, ad nostram noveritis audientiam pervenisse, quod . . . prior et monachi Dunelmenses ei consuetam obedientiam, et debitam reverentiam subtrahunt, et jura ipsius, ac libertates antiquas, et laudabiles consuetudines et hactenus observatas temere perturbantes, et attentantes plurima contra inhibitionem nostram factam eisdem, ipsi super his, et multis aliis injuriosi et graves existunt. Nos igitur, fratribus, et episcopis nostris in sua volentes ratione adesse, qui sumus omnibus in justitia debitores, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus dictos priorem et monachos, ut eidem episcopo reverentiam, et obedientiam debitam, et consuetam exhibeant humiliter et devote, et de damnis, et injuriis irrogatis satisfaciant competenter, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellatis; reducentes in statum pristinum quidquid contra jura ipsius episcopi, libertates solitas, et laudabiles consuetudines, et hactenus observatas, ac inhibitionem nostram ab eisdem temere noveritis attentatum. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc.
Datum Laterani, XIV Kalendas Julii.
CXIX. ASSALITO CANONICO . . . Dispensatio pro defectu natalium . (Laterani, III Kal. Augusti.) Ad hoc Deus in apostolica sede constituit plenitudinem ecclesiasticae potestatis, ut, diligenter inspectis variis circumstantiis, personarum et rerum, temporum et locorum, nunc rigorem exerceat, nunc mansuetudinem anteponat, interdum exsequatur justitiam; interdum gratiam largiatur, prout in causis diversis diverso modo viderit dispensandum. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis amaris devicti lacrymis, et devotis supplicationibus inclinati, cum pro te multorum religiosorum virorum laudabile receperimus testimonium, et nos ipsi noverimus te in litterali scientia laudabiliter profecisse, devotioni tuae auctoritate praesentium indulgemus. ut, non obstante defectu natalium, usque ad sacerdotii gradum per ecclesiasticos ordines valeas promoveri, et tam praebendas, quam dignitates recipere, quibus ordo non fuerit sacerdotalis annexus, ita duntaxat, ut vitam ducas honestam, ne paternae incontinentiae appareas imitator, quatenus cum magis te reddideris gratiosum, majorem gratiam debeas obtinere. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae dispensationis, etc. Si quis autem, etc.
Datum Laterani, III Kal. Augusti, anno septimo.
CXX. N . . . . .. De eodem argumento. (Laterani, VII Kal. Augusti.) Ad hoc Deus, etc., in eodem fere modo, usque obtinere. Verum, cum venerabilis frater noster O., Hostiensis episcopus, olim in partibus vestris apostolicae sedis legatus, vobis dederit in mandatis, ut praefatum Assalitum in canonicum reciperetis et fratrem, tandem, quia contra ipsum fuit exceptum a vobis, quod ei natalium defectus obstaret, ipsumque propter hoc recusaretis recipere, idem A. ad praesentiam nostram accedens, ad . . . Burdegalensem archiepiscopum, et . . . Albaterrensem abbatem litteras impetravit, ut compelleremini ad receptionem illius, sed vos, ad nos voce appellationis emissa, Bernardum pro vobis presbyterum, et ipse pro se magistrum P. Haimerici Boiol, ad nostram praesentiam destinastis, quibus petentibus suas rationes audiri dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, dedimus auditorem, per quem auditis quae fuerunt proposita coram eo, venerabili fratri nostro . . . episcopo, et dilectis filiis, W. Alboini, subdiacono nostro, canonico Lemovicen. sub expressa forma litteras duximus destinandas, a quorum examine idem A. cum sibi videret imminere gravamen, vocem ad nos appellationis emisit. Cum igitur quam praetendebatis adversus eum exceptio, sit per nostram dispensationem abolita, prout superius est expressum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, atque praecipimus, quatenus eum, pro reverentia beati Petri et nostra, in canonicum et fratrem, nisi aliud obsistat canonicum, admittatis, ne apostolicae benignitati, quae illum ad beneficium ecclesiasticum percipiendum admittit, videamini contraire. Alioquin noveritis nos dilectis filiis . . . cantori, et Arnaldo de Montel et Guidoni Guahan canonicis, Lemovicensibus, in mandatis dedisse, ut vos ad hoc per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellant.
Datum, ut supra.
Illis scriptum est super hoc.
CXXI. N . . . . De ordinatione presbyterorum, tam graecorum quam Latinorum, ab episcopis Graecis facta. (Laterani, IV Non. Augusti.) Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod quidam presbyteri, Graeci pariter et Latini, a Graecis episcopis, absque unctione manuum se faciunt ordinari, et simul accipiunt omnes ordines extra quatuor tempora, contra canonicas sanctiones. Cum igitur hujusmodi praesumptio sit sagaciter exstirpanda, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus hujusmodi presbyteros tuae dioeceseos ab exsecutione ordinis sic suscepti, appellatione remota, nostra fretus auctoritate suspendas, nisi forsan eorum aliqui de tua, vel praedecessoris tui licentia fuerint ab episcopis Graecis taliter ordinati, circa quos suppleas quod ab illis fuerat praetermissum. Provideas tamen attente, ne clericos tuae dioeceseos ab episcopis Graecis ulterius ordinari permittas, et, si qui praeter tuam licentiam ab eis se fecerint ordinari, tu eos suspendas perpetuo ab exsecutione ordinum taliter susceptorum.
Datum Laterani, IV Nonas Augusti.
CXXII. N. . . . . . . N. . . . . . .. Sententiam, qua G. diacono, decima ipsi ab episcopo Ambianensi collata adjudicata fuit, contra J. de Canduetre, Noviomensis dioeceseos, quia eamdem decimam injuste occuparat, latam, auctoritate apostolica confirmat, et mandat ut dictum G. ab omni molestatione tueantur, ablataque ei restitui faciant. Laterani, VI Kal. Augusti. Constitutus in praesentia nostra dilectus filius, G. diaconus, nobis humiliter intimavit, quod, cum quaedam decima, quae a venerabili fratre nostro . . . . Ambianensi episcopo, sibi collata fuerat intuitu pietatis, quam etiam J. de Canduetre, Noviomensis dioeceseos, postmodum contra justitiam occupavit, illam haereditario jure ad se asserens pertinere, a dilecto filio . . . abbate Longipontis, et W. Normanno, Suessionensi canonico, per diffinitivam sententiam eidem G. adjudicata fuisset et in ipsum J. quia restituere nolebat ablata, et ab ejus molestatione cessare, excommunicationis sententia promulgata, et demum per dilectos filios, decanum, et . . . . praepositum, et . . . archidiaconum Ambianenses, auctoritate nostra, tam diffinitiva quam excommunicationis sententia confirmata fuisset, et exsecutioni mandata, tandem praefatus J. ad venerabilem fratrem nostrum . . . Noviomensem episcopum, et conjudices suos, praemissorum tacita veritate, litteras impetravit a nobis, per quas se asserit absolutum; propter quod supradictus G. ad sedem apostolicam tertio laboravit, et ultra quam per octo menses, non sine magno rerum dispendio, fecit moram, sed pro parte altera nullus comparuit idoneus responsalis. Nos igitur, praedictam diffinitivam sententiam, sicut est justa, ratam habentes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, cum de praemissis, tam per delegatorum, quam praedicti Ambianensis episcopi litteras, nobis facta sit plena fides, saepedictum J . . . patrem, et fautores ipsius, ab ejusdem G. indebita molestatione cessare, et ablata cum integritate restituere universa, et illos etiam, ad quos pertinet, decimam solvere memoratam, ut ipsam eidem G. sine difficultate persolvant, per excommunicationis sententiam, appellatione remota, cogatis; mandatum nostrum taliter impleturi, quod idem G. pro defectu justitiae ad nos non cogatur iterum laborare. Nullis litteris obstantibus, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum ea nihilominus exsequantur.
Datum Laterani, VI Kalendas Augusti, anno septimo.
CXXIII. N. . . . . . . . . .. Roberto Vaisliaci, diacono, omni beneficio ecclesiastico carenti, praebendam in ecclesia Suessionensi primo vacaturam assignat. (Laterani, XVII Kal. Septembris.) Et officii nostri severitas, quo debitores sumus omnibus, nos inducit, et clericorum conditio, qui sunt in Dominicam sortem assumpti, ac vivere debent de patrimonio Jesu Christi, nos vehementer hortatur, ut eos rore provisionis apostolicae perfundamus, illosque praesertim, quos morum honestas informat, et commendabiles reddit scientia litterararum. Inde siquidem est, quod pro dilecto filio, Roberto Vaisliaci, diacono, ecclesiasticum beneficium non habente, discretionem vestram rogandam duximus et monendam, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes, quatenus eidem, pro reverentia beati Petri et nostra, praebendam in ecclesia Suessionensi, si qua vacat ibidem, sine difficultate qualibet liberaliter conferatis. Alioquin, primo vacaturam donationi nostrae praecipimus reservari, personae idoneae conferendam.
Datum Later., XVII Kal. Septembris, anno septimo.
Scriptum est super hoc . . . praeposito, . . . . decano, et capitulo, in eodem fere modo, usque conferendam. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus ad praebendam, si qua in ecclesia vestra vacat ad praesens, vel primo vacaturam, nullum in canonicum recipere praesumatis, nisi cui eam duxerimus conferendam.
Scriptum est super hoc . . . decano, succentori, et Bliardo de Acreio, canonico, Remensibus, in eodem fere modo, usque in finem, hoc addito: Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus praeceptum nostrum denuntietis inviolabiliter observandum, mandatum apostolicum taliter adimplentes, ut devotio vestra per effectum operis comprobetur, et obedientiam vestram debeamus dignis in Domino laudibus commendare.
CXXIV. NN. . . . . . . . . . . .. Ut Rog. de Bisatiis a civibus Bisin. in rectorem, sed absque violentia, recipi procurent. (Laterani, Kal. Sept.) Dilectus filius, Jacobus, consobrinus et marescalcus noster, magister justitiarius Apuliae et terrae Laboris, nobis humiliter supplicavit, ut, cum nobilis vir, Rog. de Bisatiis, nobis semper fidelis exstiterit et devotus, et mandatorum nostrorum diligens exsecutor, ita quod ad mandatum nostrum, et monitionem dilecti filii, nobilis viri, G . . . comitis Brenensis, qui pro eo nobis pariter supplicavit, civitatem Minerbien. quam ipse tenebat, eidem reliquerit Marescalco, in recompensationem ipsius, ei civitatem Bisin. concedere dignaremur, cum ipsius concessio sine alicujus gravamine fieri valeat et offensa. Verum, quia voluntatis nostrae non est, nec aliquando fuit, domania regis distrahere, sicut quidam fecisse noscuntur, qui potius dissipatores fuere, nolumus, ut homines civitatis ipsius ad hoc aliqua violentia compellantur, sed, si de ipsorum fieri poterit voluntate, ipsi curam civitatis illius usque ad aetatem legitimam charissimi in Christo filii nostri, F. Siciliae regis, illustris, auctoritate nostra concedas, ita quod, cum dictus rex aetatis legitimae fuerit, de civitate ipsa disponat juxta suae voluntatis beneplacitum. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus cives ipsos ad hoc moneas et inducas, et, ut ei tanquam rectori suo intendant humiliter et devote, operam tribuas efficacem.
Datum Laterani, Kalendis Septembris.
CXXV. . N. . . . . . . . . . .. De eodem argumento ac in epistola 124. (Laterani, Kal. Sept.) Cum dilectus filius, nobilis vir R. de Bisatiis, nobis et charissimo in Christo filio nostro, F. illustri Siciliae regi, fidelis semper exstiterit et devotus, et in ejus servitio laudabiliter insudarit, civitatem vestram sub ipsius regimine suscipere posse credimus incrementum. Quocirca, universitatem vestram monemus, et exhortamur attentius, per apostolica vobis scripta mandantes, quatenus ipsi tanquam rectori, usque ad aetatem legitimam regis ipsius, intendatis humiliter et devote, ut per ejus industriam civitatis vestra valeat melius gubernari.
Datum, ut supra.
CXXVI. H. UNGARIAE REGI. Summopere dolet quod in finibus Ungariae injuriose impedisset cardinali legato tansitum ad Bulgariam, monet eum de tali errore emendando, ne in ipsum animadvertere cogatur . [Inter alios reges catholicos et principes Christianos, de te specialiter, fili charissime, gloriamur, quod Deo fidelis nobisque devotus existas, ita, ut tu merito valeas gloriari, quod gratiam et favorem apostolicae sedis obtineas specialem, sicut hinc inde plurima probant non solum indicia, sed exempla. Rediens enim ad apostolicam sedem, Joannes, tunc capellanus noster, nunc Furconiensis episcopus , constanti nobis assertione suggessit, quod, a te cum ingenti honore et devotione susceptus, clementer obtinuit, non solum quod circa negotium Culini Bani a regia celsitudine requisivit, verum etiam impetravit, quod tam ipsi quam aliis Ecclesiae Romanae nuntiis et legatis liber pateret per regnum tuum progressus pariter et regressus in Bulgariam et Blachiam. Tu quoque, si bene recolimus, suggessisti, quod tuae serenitati placebat, ut Megajuppanus Serviae, debitam et devotam apostolicae sedi reverentiam et obedientiam exhiberet, et a nobis, salvo in temporalibus jure tuo, regium susciperet diadema. Unde, nos hujus exsecutionem negotii venerabili fratri nostro. . . . . Colocensi archiepiscopo, meminimus injunxisse. Per has ergo, non tam generales quam speciales causas inducti, dilectum filium nostrum, Leonem, tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, in Bulgariam et Blachiam per regnum tuum ad propagationem fidei Christianae duximus destinandum, qui, sicut nobis suis litteris intimavit, a tua regia celsitudine, ultra etiam quam crediderit, exstitit honoratus, ita ut, quasi deposita gravitate regali, universa conareris efficere quae sibi crederes complacere, dato prius cum omni jucunditate ducatu nuntiis, quos in Bulgariam duxerat transmittendos; datoque pacis osculo, et facta cum magno gaudio mutua promissione amicitiae specialis, ac muneribus elargitis, non solum licentiam obtinuit transeundi, verum etiam nuntiis tuis praecepisti, ut eum transferrent in Bulgariam cum honore, promittens quod tuum sibi scriptum in confinio destinares, quod ipse apud se secretius retineret, et secundum illud ad reformationem pacis fideliter laboraret. Procedens ergo cum nuntiis tuis usque ad regni terminum, pervenit ad castrum quod vocatur Keve, ubi, solo Danubio mediante, regnum Ungariae a Bulgarorum provincia separatur, multis eum cum desiderio exspectantibus ex altera parte, sed post unius horam diei, nuntios tuos ex insperato recepit, qui, cum festinatione maxima venientes, sibi et . . . . episcopo Bulgaro, transitum fecerunt omnino praecludi, ex parte regia proponentes, ut ad quoddam tuum praedium retroiret, quod itinere trium dierum reliquerat jam post tergum, ibique morans Domino Bulgarorum per nuntios demandaret, quod ad quamdam insulam festinus accederet, in confinio constitutam, ut ibi prius de controversia quae vertitur inter vos plene cognosceret, et eam fine debito terminaret, alias ei transitus non pateret. Ipse vero cardinalis inter multa respondit, quod hoc tali modo facere non debebat, tum quia, si eum cum hujusmodi pactionibus reciperet ad matris ubera redeuntem, cum super hoc non tam saeculare quam spirituale negotium ageretur, videretur intervenire species Simoniacae pravitatis, tum quia non posset eum compellere ad aliquid faciendum, donec obligatus esset apostolicae sedi per vinculum speciale. Unde, cum nollet ab incoepto itinere retroire, protinus exiit edictum a comite Castri, quod quicunque sibi et suis, aut etiam episcopo memorato auderent aliquid vendere, seu aliquid humanitatis solatium exhibere, poenam incurrerent personarum et rerum, et ipse cardinalis cum episcopo saepedicto a trecentis ad minus circumfusis satellitibus custoditur, qui adeo ipsum comprimunt, quod ostium camerae, si camera dici debet, observant, ut taceamus quae sibi et suis circa necessaria naturae viliter irrogantur. « Heu! heu! fili charissime, ubi est regalis clementia, ubi religio Christiana, ubi specialis devotio quam ad nos et Romanam Ecclesiam praedicaris habere? Mutatus est color optimus, et aurum in scoriam est conversum. Parcat igitur eis Deus, qui animum tuum tam pravo consilio seduxerunt, volentibus inter regnum et sacerdotium discordiam seminare! Sed nos pro certo speramus, quod aut per te ipsum jam errata correxeris, aut ad commonitionem nostram taliter debeas emendare, ut injuria transeat in honorem et offensa in gratiam convertatur. » ] Quocirca, serenitatem regiam, de pua plene confidimus, rogamus attentius, et monemus, in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus injuriam cardinali praedicto, imo verius nobis in ipso, quin potius illatam Domino Jesu Christo in nobis, ita satagas abolere, ut nos in hoc devotionem tuam experiri possimus, et non cogamur propter hoc aliquid agere quod tibi possit esse molestum, quia quantumcunque nobis molestum existeret te in aliquo molestare, non possemus tam perversum exemplum relinquere incorrectum, et propositum nostrum, quod auctore Deo inchoavimus, nihilominus exsequemur.
Scriptum est, suffraganeis Strigoniensis Ecclesiae, ut ipsum regem ad hoc moneant attentius, et inducant, et tales se circa negotium istud, omni gratia et timore postpositis, exhibere procurent, quod fidem et devotionem, quam erga matrem suam Romanam Ecclesiam habere tenentur, in opere cognoscamus.
Haec cedula fuit interclusa in litteris ad praedictum regem transmissis.
« Mitius et benegnius tibi scribimus, quam instans materia postularet, ne quis forte litteras nostras inspiciens aestimaret apostolicae sedis favorem tibi esse subtractum, quod utique utilitati ac honori tuo nullatenus expediret, quia multa gesta sunt, et geruntur in regno tuo, quae, si deducerentur ad limam, correctionem exposcerent graviorem, non solum de voto tuo, captione fraterna, et electionibus praelatorum, sed etiam multis aliis, quae, ne nimium conturberis ad praesens duximus supprimenda. Provideas ergo tibi, ne in eam te difficultatem inducas, de qua non valeas expediri. »
CXXVII. L. TITULI SANCTAE CRUCIS PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Respondet querelis regis Ungariae. (Apud S. Petrum, XVII Kal. Octobris.) Ad litteras quas nobis charissimus in Christo filius noster . . . . rex Ungariae, destinavit, rescribimus in hunc modum.
[Regiae celsitudinis litteras, quas nobis per dilectum filium, nobilem virum, E. militem, destinasti, benigne recepimus, et quae significasti per eas, notavimus diligenter. Ad primum ergo capitulum, respondemus quod utique piae recordationis progenitores tui, ex quo regnum Ungariae ad catholicae fidei unitatem, per beati Stephani, regis, diligentiam, divina gratia praecedente, pervenit, cum multa devotione sedem sunt apostolicam venerati, et omnes qui ex ejus progenie descenderunt, sicut in regno, ita sibi et in reverentia beati Petri successoribus exhibenda pariter successerunt, praesertim inclytae recordationis Bela, rex, pater tuus, qui toto tempore vitae suae sedem apostolicam studuit honorare, cui tu, tam in regno quam in devotione, succedens, ea facere studuisti, quae ad ipsius procederent commodum et honorem. Porro, sicut nos ea quae dicta sunt absque dubio recognoscimus esse vera, ita tu ea, quae sunt dicenda vera esse procul dubio recognoscas. Licet enim praedecessores nostri progenitores tuos inter alios reges catholicos diligere ac honorare studuerint quadam gratia speciali, satagentes illis secundum Deum in omni necessitate favere, specialiter tamen clarae memoriae patrem tuum apostolica sedes toto conamine promovere curavit, ita quod, cum propter quasdam causas, sicut credimus, tibi notas, regalem non posset obtinere coronam, felicis recordationis Alexander papa, praedecessor noster, post multas exhortationes, praeceptiones et commonitiones Strigoniensi archiepiscopo factas, ut ei regium diadema conferret, cum ipse non posset ad hoc aliquatenus inclinari, tandem . . . . Colocensi archiepiscopo districte praecepit, ut ipse illum absque praejudicio Strigoniensis ecclesiae coronaret in regem, et sic ad mandatum apostolicae sedis obtinuit coronari. Quantum etiam, circa principium regni tui, quod utique propter dissensiones multorum non leviter exstitit perturbatum, apostolica sedes tibi curaverit subvenire, ipse rerum ostendit effectus, quae tandem, per legatum suum ad hoc specialiter destinatum, te ac tuos ex una parte, nec non et fratrem tuum ac fautores ejus ex altera reduxit ad pacem, quae licet formata fuerit et firmata, utinam tamen melius observata fuisset! Ad secundum vero capitulum, respondemus hoc modo, quod revera tu nuntiis nostris in terram Joannitii, domini Bulgarorum; et ipsius nuntiis ad Ecclesiam Romanam ire volentibus, per terram tuam securum conductum et liberum transitum concessisti, dimittens exercitum ad preces legati nostri, quem congregaveras contra ipsum, sumptibus frustra consumptis, super quibus serenitati tuae copiosas gratiarum referimus actiones. Quod autem scripsisti, quoniam praedictus Joannitius terram, quam pater tuus . . . . sorori tuae, imperatrici Graecorum, dedit in dotem, detinet occupatam, et terram Serviae, tuae coronae subjectam, adjuncta sibi paganorum multitudine copiosa, crudeliter devastavit, ita quod praeter eos, qui per ejus tyrannidem sunt perempti, non pauci Christiani sunt in paganorum captivitatem deducti, eo videlicet tempore, quo precibus nostris inductus, rege Bohemiae a Philippi consortio separato, et regi Ottoni conjuncto, cum ipso, pro isto, validum contra illum exercitum destinasti, certissime noveris, nobis esse valde molestum, quidquid in tuam injuriam et jacturam noscitur attentatum, et ut tibi congrue satisfiat, nos diligens studium impensuros et operam efficacem. Ad tertium vero capitulum, taliter respondemus quoniam, et si scripseris, quod praedictus Joannitius nullius terrae de jure sit dominus, licet aliquam partem tui, et aliam alterius regni ad tempus detineat occupatam, unde miraris, quod tam manifestum inimicum tuum, te inconsulto, tam subito in regem proposuerimus coronare, secus est tamen ex aliqua parte, ut salva tui pace loquamur, cum super hoc non plene noveris veritatem. Nam antiquitus in Bulgaria multi reges successive fuerunt auctoritate apostolica coronati, sicut Petrus, et Samuel, et alii nonnulli post illos. Nam, et ad praedicationem sanctae memoriae Nicolai papae, praedecessoris nostri, rex Bulgarorum, ad quorum consulta saepissime respondebat, cum toto regno suo commisso meruit baptizari, sed tandem, praevalentibus Graecis, Bulgari perdiderunt regiam dignitatem, quinimo compulsi sunt gravi sub jugo imperatori Constantinopolitano servire, donec novissime duo fratres, Petrus videlicet et Joannitius, de priorum regum prosapia descendentes, terram patrum suorum non tam occupare quam recuperare coeperunt, ita, quod una die de magnis principibus, et innumeris populis mirabilem sunt victoriam consecuti. Non ergo negamus, quin forsan aliquam partem terrae violenter invaserunt, sed constanter asserimus quod plurimam terrae partem de jure recuperavere paterno. Unde, nos eum non super alienam terram sed super propriam ad instar praedecessorum nostrorum regem intendimus coronare, volentes, ut et ipse terram restituat injuste detentam, et terra injuste detenta restituatur eidem, cum ipse postulaverit hoc a nobis, ut de terris invasis faciamus inter te et ipsum utrique parti justitiam exhiberi. Cum igitur nuntiis nostris ad eum, et nuntiis ejus ad nos, non solum liberum concesseris transitum, verum etiam securum ducatum, non debuimus opinari, quod ipse tibi esset infestissimus inimicus, licet per nostrae sollicitudinis studium, inimicitiarum occasione sublata, de inimicis fieri valeatis amici, nec repente processimus ad hoc negotium consummandum, cum frequenter ad eum nuntios cum litteris nostris propter hoc curaverimus destinare, ut filiam revocaremus ad matrem, et membrum reduceremus ad caput, quatenus esset unum ovile et unus pastor. Verum, et illud non abs re potuissemus attendere in hoc casu, quod cum nobilis vir, Stephanus, Meganippanus Sarviae, per honorabiles nuntios nobis humiliter supplicaverit, ut in terram suam dirigeremus legatum qui eam ad obedientiam Ecclesiae Romanae reduceret, et regium sibi diadema conferret, nosque petitionem ipsius de communi fratrum nostrorum consilio decreverimus admittendam, hujus legationis officium venerabili fratri nostro, J. Albanensi episcopo, injungentes, intellecto tandem quod hoc tuae sublimitati plurimum displiceret, ob tui gratiam non sine quadam nostri confusione destitimus ab incoepto. Tu, vero postquam expugnasti Sarviam, amoto Stephano, et Vulco substituto in locum ipsius, per tuos nobis nuntios intimasti, quod terram illam ad obedientiam Ecclesiae Romanae reducere cupiebas, et, salvo in temporalibus jure tuo, aequanimiter sustinebas, ut dictus Vulcus regalem susciperet ab apostolica sede coronam. Unde, nos hujus exsecutionem negotii de consilio nuntiorum tuorum venerabili fratri nostro . . . . Colocen. archiepiscopo, duximus committendam; sed, cum jam biennium sit transactum, in nullo novimus esse processum. Ad quartum vero capitulum, respondemus hoc modo, quod licet dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, devote receperis et honoraveris studiose, ita, quod eum in osculo pacis benigne dimissum fecisti usque ad regni fines honeste conduci, ut jam non superesset nisi Danubii transitus de Ungaria in Bulgariam, quia tamen, juxta verbum poeticum: Turpius ejicitur quam non admittitur hospes (OVID. Trist. 5, 6, 13.) Miramur non modicum et movemur, magis quidem pro te, quam pro nobis, quod mox eum retroducere praecepisti, cum minus indecens exstitisset, si non admisisses euntem, quam admissum non sineres proficisci. Rationibus ergo, quas ob hoc in tuis litteris expressisti, sufficeret illud Salomonicum respondere: Frustra jacitur rete ante oculos pennatorum (Prov. I), nisi respondere nos oporteret ad illud, quod per litteras tuas suppliciter postulasti, ut, vel a proposito coronationis illius desisteremus omnino, vel saltem tandiu cessaremus, donec discordia inter vos, judicio posset, vel arbitrio terminari, cum tu paratus existas judicio, vel arbitrio legati nostri parere. Reddemus ergo paucissimas de plurimis rationes, ne nimis expressa responsio te nimium conturbaret. Cum enim cardinalis praedictus in regno tuo longam fecerit moram, et tam a te, quam ab aliis non solum honeste receptus, sed et magnifice fuerit honoratus, profecto non posset esse mediator communis ad concordiam reformandam aut judex aequalis ad controversiam dirimendam, nisi pari modo in terra sua reciperetur ab illo, ut omnis suspicio tolleretur. Praeterea, non posset illum compellere ad faciendam concordiam, vel justitiam exhibendam, antequam jugum susciperet apostolicae disciplinae, nostroque se subjiceret magisterio et praecepto. Ad haec, cum idem legatus procedat ad propagandum Christianae fidei sacramentum, et promovendum apostolicae sedis honorem, si forsan impedires eumdem, profecto divinam indignationem incurreres, et nostram merereris offensam, illumque tibi redderes amplius inimicum, nihilque proficeres, quia nos modo alio possemus nostrae voluntatis propositum adimplere. Attende nihilominus diligenter, quale denique reputares, si nos impedire vellemus, ne filius tuus carnalis coronari posset in regem, et tale nos reputare cognosce, si tu impedire coneric ne filius noster spiritualis in regem valeat coronari; filius, inquam, prodigus, qui olim cum meretricibus vivendo luxuriose substantiam dissipavit, sed tandem ad se ipsum reversus ad patrem revertitur, qui accurrens amplectitur, et osculatur filium revertentem, praecipiens servis suis, ut eum induant stolam primam, et dent annulum in manu ejus, et calceamenta in pede ipsius, occidantque vitulum saginatum ut manducent, et epulentur, quia filius ejus mortuus fuerat, et revixit, perierat, et inventus est. Qualiter ergo pater indignationem sedaverit filii senioris, parabola te doceat evangelica, cujus doctrinam te cupimus, et in hoc et in aliis imitari. Quod si forsitan verearis, ne postquam coronam acceperit, insolentior fiat subito sublimatus, scire debes pro certo, quod non tantum ex procurata fraude proficeret, quantum deficeret ex fide mentita, nosque minus dicimus tibi, ut tu intelligas per te magis. Ad quintum ergo capitulum, respondemus quoniam, etsi scripseris, quod de iis, qui sedis apostolicae sententiam contemnentes, tibi sub securitate nostra contra fraudem inimicorum nil providenti, Jaderam destruxerunt, elapso jam fere biennio, nihil adhuc justitiae super tam irreparabili damno per Romanam Ecclesiam consequi potuisti; unde, si permitteres praedictum Joannitium coronari, antequam inter te et ipsum discordia sopiretur, nunquam amplius per Romanam Ecclesiam tibi posset justitia exhiberi, nolumus te, fili charissime, ignorare, quod tam stolium Venetorum, quam Francorum exercitum propter destructionem Jaderae anathematis vinculo curavimus innodare. Cumque majores exercitus Gallicani absolutionis beneficium postularent, non prius potuerunt absolvi, quam juraverint nostris stare mandatis, et obligaverint non solum se ipsos, sed suos etiam successores per litteras authenticas et patentes, quod ad mandatum nostrum super illo excessu satisfacere procurabunt. Quia vero . . . . dux Venetorum, et sui nondum absolutionis gratiam postularunt, nos in tantum jam processimus contra eos, quod dilectum filium . . . . . suum patriarcham electum, noluimus consecrare; imo cum ad nos personaliter accessisset, remisimus eum non sine multo pudore confusum. Significavimus quoque tibi, ut apud Jaderam, quae hactenus cum tota provincia sua subjecta fuit patriarchae Graden. faceres electionem canonicam de persona idonea celebrari, et electum ad nos consecrandum, et palliandum dirigeres, ut sic inciperemus punire superbiam Venetorum. Pari modo praedictus Joannitius puniretur, si post susceptionem coronae nollet super discordia, quae vertitur inter vos, arbitrio, vel judicio legati nostri parere, fierentque novissima sua deteriora prioribus, et error novissimus pejor priore. Quia vero quantumque saepedictum Joannitium diligamus, te tamen diligimus incomparabiliter magis; modum, sicut credimus, invenimus congruentem, per quem honori, et juri tuo debeat provideri, sicut per litteras, quas super hoc modo dirigimus, advertere poteris evidenter. Quocirca, serenitatem regiam rogamus attente, et monemus, quatenus, Deo dans gloriam et nobis honorem, non impedias propagationem fidei catholicae, nec dilationem apostolicae sedis, cujus consilium experieris absque dubio fructuosum.] Hactenus regi praedicto. De caetero devotioni tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus praedictum Joannitium non super alienam terram, sed super propriam corones in regem, et ad terminandam discordiam, quae vertitur inter ipsum, et praedictum regem Ungariae, cognita plenius veritate, justitia mediante, procedas, faciens, quod decreveris, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, firmiter observari.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kalendas Octobris.
CXXVIII. . . . . . ILLUSTRI REGI UNGARIAE. De electione abbatis S. Egidii de Ungaria (Apud S. Petrum, XVIII Kal. Octobris.) Venientes ad apostolicam sedem dilecti filii, H . . . G . . . A . . . et D . . . monachi Sancti Egidii de Ungaria, nobis lacrymabiliter intimarunt quod, eorum abbate defuncto, alium sibi, secundum antiquum et approbatum morem sui monasterii, elegerunt, quod hactenus tam abbates quam monachos consuevit habere Latinos; sed, tu, fili charissime, quod cum devotione ac reverentia retulerunt, regium sibi noluisti praebere consensum affirmans quod in alium quam Ungarum minime consentires. Venerabilis autem frater noster, B . . . . Spalatensis archiepiscopus, hoc attendens, ad praesentiam tuae serenitatis accessit, et monasterium ipsum velociter impetravit, de quo, si verum est, valde miramur, quia, licet professione sit monachus, et natione Latinus, cum tamen pontificis gerat officium, abbatis non debuit ministerium usurpare, praesertim et in aliena dioecesi, et per laicam potestatem; qui, non multo post, cum servis monasterii memorati, monachos universos super thesauro monasterii apud regiam celsitudinem graviter accusavit, sed ipsi, voluntatem praesentientes illius, statim, ipso praesente, cuidam homini tuo, quem ipse secum adduxerat, et multis aliis bonis viris, thesaurum Ecclesiae non solum integrum assignarunt, sed etiam augmentatum. Verum, idem archiepiscopus, voluntatem suam cupiens adimplere, opportunitate captata, in eos armata manu irruit violenter, et quosdam ex ipsis manu propria flagellavit, quosdam vero conjecit in vincula, cunctisque penitus destitutis, monachos Ungaros pro sua instituit voluntate, appellationi non deferens, quam idem monachi super tanto gravamine ad sedem apostolicam emiserunt, terminum in Assumptione beatae Mariae proximo praeteritae praefigentes. Quia vero nec novum est nec absurdum, ut in regno tuo diversarum nationum conventus uni domino sub regulari habitu famulentur, licet hoc unum sit tibi Latinorum coenobium, cum tamen ibidem sint multa Graecorum, serenitatem regiam rogamus attentius et monemus, quatenus, in statum debitum revocato quod non tam proprio motu quam alieno consilio diceris concessisse, non impedias, nec impediri permittas, quominus praedicti monachi, secundum consuetudinem hactenus observatam, assumant sibi personam idoneam per electionem canonicam in abbatem. Nos enim, venerabili fratri nostro . . . . . Waradiensi episcopo, et dilectis filiis . . . . . abbati de Buccano, et . . . . . . praeposito Strigoniensi, damus firmiter in mandatis, ut, inquisita diligentius veritate, si rem invenerint taliter processisse, nisi praedictus Spalatensis archiepiscopus ad commonitionem eorum excessum suum per se ipsum curaverit emendare, ipsi ei pro tanta praesumptione canonicam poenam infligant, et, eo a praelibato monasterio prorsus excluso, faciant illud juxta formam praescriptam, appellatione postposita, ordinari; contradictores, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVIII Kalendas Octobris.
Illis scriptum est super hoc, districte praecipiendo, ut, omni gratia et timore postpositis, etc.
Scriptum est B . . . Spalatensi archiepiscopo, in eumdem fere modum, usque praefigentes. Ecce qualiter ecclesiasticam libertatem diligis et defendis, qualiter apostolicae sedis honorem promoves et procuras, qualiter pontificalem modestiam exhibes et observas, qualiter monasticam regulam prosequeris et zelaris! Certe, nisi praescriptos excessus per te ipsum corrigas et emendes, et a similibus abstineas, et attendas, nos, quanto familiarius te diligimus, tanto districtius puniemus, ut poena unius sit cautela multorum, et justi lavent manus suas in sanguine peccatoris.
CXXIX. . . . . . . . . ILLUSTRI REGI SICILIAE. Mittit G. tituli S. Adriani presbyterum cardinalem, ut ea tractet quae sunt tractanda cum ipso rege et pacem componat. (Romae, IV Non. Octobris.) Regiae celsitudinis litteras, quas nobis per dilectum filium . . . . . abbatem de Refesia, et Alb. praepositum, adjunctis sibi venerabili fratre nostro Anselmo, Neapolitano archiepiscopo, et dilecto filio, Thoma de Gaieta, regio justitiario, destinasti, paterna benignitate recepimus, et quae significata sunt nobis tam per nuntios quam per litteras, notavimus diligenter, gaudentes in eo, qui est Dei virtus et sapientia, quod de die in diem sicut aetate sic etiam sapientia proficis et virtute. Cum igitur ad honorem et salutem personae tuae, regni quoque tui tranquillitatem et pacem efficaciter aspiremus, misimus nuper ad tuae serenitatis praesentiam dilectum filium, G.. Sancti Adriani diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, qui vice nostra illa tractet et agat, quae tam tibi quam regno tuo debeant expedire. Unde, nos ea quae per nuntios memoratos oblata et postulata fuerunt, referimus ad eumdem, exprimentes ei nostrae beneplacitum voluntatis, ut, utrimque concessis quae fuerint opportuna, pax procuretur et salus, ne miserabile regnum continuis guerrarum cladibus destruatur. Quocirca, serenitatem regiam rogamus attentius et monemus, quatenus ejusdem cardinalis consiliis et monitis acquiescas, sciturus pro certo, quod nos, qui pro defensione personae ac terrae tuae multos et magnos labores hactenus sustinuimus, grandes quoque fecimus ac graves expensas, nunquam tibi deerimus, quin, ad honorem et profectum tuum efficaciter intendentes, contra malignantum incursus apostolicum tibi patrocinium impendamus.
Datum Romae, etc., IV Nonas Octobris.
CXXX. NOBILI VIRO, W. CAPARONI SPIRITUM CONSILII SANIORIS. De eodem argumento ac in epistola superiori. (Romae, IV Non. Octobris.) Quoniam Marcualdus cum fautoribus suis excommunicationis fuit vinculo innodatus, et tu ei pro posse favisti, mirari non debes, si tibi, antequam absolutionis gratiam merearis, salutationem et benedictionem apostolicam denegamus. Recepimus tamen benignitate paterna nuntios, quos cum litteris regiis ad nostram praesentiam destinasti, et quae non tam promissa, quam requisita fuerunt, pensavimus diligenter. Porro, si non solum ex aequo, verum etiam e vicino respondissent postulatis oblata, satisfecissemus utique postulatis, cum ad regis salutem, et regni pacem efficaciter aspiremus, tuum quoque, si per te ipsum non steterit, procurare velimus honorem pariter et profectum. Sperantes igitur, quod tu, intellecto beneplacito nostro, sine difficultate debeas nostrae acquiescere voluntati, tractatae pacis negotium ad dilectum filium, G . . . . Sancti Adriani, diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum, duximus referendum, quem in Siciliam ad regis praesentiam curavimus destinare. Quocirca, nobilitatem tuam monemus attentius, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus ejusdem cardinalis monitis et consiliis acquiescas, et ad consummationem pacis utique necessariae cum eodem cardinale, cui beneplacitum nostrum expressimus, diligens studium, et operam efficacem impendas, sciturus pro certo, quod apud Deum, et apud homines, et in praesenti, et in futuro gratia nostra tibi poterit plurimum esse fructuosa. Sin vero, correctionem, et admonitionem divinam et indignationem apostolicam poteris gravissime formidare.
Datum, ut in alia
CXXXI. L. REGIO PROTONOTARIO. De argumento simili. (Romae, IV Non. Octobris.) Licet Marcualdus cum fautoribus suis excommunicationis vinculo fuerit innodatus, quia tamen nescimus utrum faveris illi praesertim in malo, cum potius audierimus, quod fidelis et devotus nobis existas, salutationis et benedictionis nostrae tibi gratiam impertimur, super quo tamen si conscientia te remordet, per dilectum filium, G. Sancti Adriani diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum, facias te absolvi. Ut ergo devotioni tuae debitum gratiarum non tam verbo quam opere rependamus, discretionem tuam rogamus attentius, et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus erga matrem tuam, Romanam Ecclesiam, de bono procedens in melius, ea satagas operari, quae ad honorem et profectum ejus accedant, regis quoque ac regni pacem respiciant et salutem; sciturus pro certo quod nos gratia tibi vicissitudine curabimus respondere, ita quod de gratia nostra merito poteris gloriari.
Datum, ut in alia.
CXXXII. . . . . . LEMOVICENSI EPISCOPO. Ut magistrum W. Brunater. in canonicum in ecclesia Engolismen. recipi faciant. (Romae, Non. Octobris). Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius, magister W. Brunater. pro quo canonicando in Engolismensi ecclesia scripseramus, nostris auribus intimavit, quod, cum venerabilis frater noster Henricus, Xanctonensis episcopus, et dilectus filius G., subdiaconus noster, archidiaconus Alnisiensis, quos super Engolimensi canonica exsecutores concesseramus eidem, diutius apud ejusdem ecclesiae canonicos laborarint, ut de ipso canonicando magistro mandatum apostolicum adimplerent, eisdem canonicis non admittentibus monitiones eorum, nec proponentibus rationabile aliquod, cur a mandati nostri exsecutione cessarent, ipsum magistrum, auctoritate nostra suffulti, de ipsa canonica investire curarunt, contradictores excommunicationis sententia innodantes, sed ipsi canonici eum recipere contempserunt; unde, nobis idem magister graviter querebatur. Arnaudus vero Chatet, clericus, ab ipsis canonicis destinatus, proponebat econtra, quod ipsi exsecutores favorabiles erant nimium jam dicto magistro, et ecclesiae ipsi suspecti, ac tu, qui juxta mandatum apostolicum debueras arbitros eligere non suspectos, per quos de suspicione inquireretur exsecutorum ipsorum, tales pro tuo beneplacito elegisti, qui exsecutores ipsos reverebantur in tantum, ut potius eos super isto facto et alio justos esse assererent quam suspectos. Proposuit etiam idem Ar . . . quod, cum ecclesia ipsa sit viduata pastore, ad receptionem ipsius magistri compelli capitulum non debebat, cum ipsum, vel alium, dum vacaret Ecclesia, recipere non valerent, nec etiam ad ipsum recipiendum suppetebant Ecclesiae facultates, unde ipsam ecclesiam ab ejus impetitione petebat absolvi. Verum, cum idem Ar . . . requireretur a nobis, si proponere vellet aliquid in personam, aut aliquid coram praelatis exsecutoribus fuisset propositum contra eum, respondit quod nihil contra eum proponere intendebat, nec sciebat aliquid fuisse propositum, nisi quod eum Ecclesiae facultates non poterant sustinere. Nos igitur, attendentes quod liberalis et larga debet esse manus principis ad beneficia conferenda, ipsum magistrum, cujus provisione benignius intendere coeperamus, de canonica Engolismensis ecclesiae manu propria curavimus investire; et, ut eidem ecclesiae parceremus, cujus facultates propter guerrarum discrimina diminutae dicebantur ad praesens, injunximus ei, ut tandiu a perceptione fructuum abstineret, donec de ipsis, secundum solitum cursum Ecclesiae, illi sicut et aliis, debita et consueta provisio posset impendi. Ideoque, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus ipsum magistrum a canonicis ipsis, auctoritate nostra suffultus, nullius contradictionis et appellationis obstaculo, facias tanquam canonicum suum et fratrem benigne tractari, et recipi ad illa plenissime quae pertinent ad canonicatus honorem; contradictores per suspensionis et excommunicationis sententiam, appellatione remota, compescens, et faciens sententiam quam protuleris, per Engolismensem dioecesim solemniter publicari. De facultatibus autem ipsius ecclesiae inquiras diligentius veritatem, et, si eas secundum consuetudinem observatam sufficere posse cognoveris, facias ei de illis, sicut uni ex aliis, provideri. Alioquin, si eas constiterit adeo immunitas, quod secundum cursum consuetum ecclesiae provideri non possint, eidem tu, postquam ad illum statum redierint secundum quem possit consueta provisio singulis ministrari, canonicos ipsos, vel eos qui pro tempore fuerint, ut eidem magistro canonicalem portionem impendant, per districtionem ecclesiasticam appellatione remota compellas.
Datum Romae, etc., Nonis Octobris, anno septimo.
CXXXIII. NOBILI VIRO, RICCARDO, GERMANO NOSTRO. Diversas possessiones ipsi confirmat. (Apud S. Petrum, VII Id. Octobris.) Ex publico instrumento, scripto per manum Astaldi, sanctae Romanae Ecclesiae scriniarii, cognovimus evidenter quod Rolandus, presbyter cardinalis tituli Sancti Marci, Romanae Ecclesiae cancellarius, et Boso, sanctorum Cosmae et Damiani diaconus cardinalis, felicis memoriae Adriani papae, praedecessoris nostris, camerarius, ex mandato ejus et voluntate concesserunt, et investientes tradiderunt in feudum Odoni de Polo et haeredibus ejus legitimis, et haeredibus haeredum suorum, quos in testamento sibi constituerent, ia perpetuum, videlicet Polum Justinianum, Anticulum, Roccam de Nibblis, Montem-Magnum, Guadannolum, Sarracenescum, Roccam de Sorrecis, Castellum novum, cum omnibus pertinentiis et utilitatibus suis, tali tenore, quod ipse, ac haeredes sui, et haeredes haeredum suorum, in perpetuum, praedicto Romano pontifici, et successoribus suis, sine alio fendo fidelitatem praestarent, ita quod idem pontifex, et successores ipsius, praedicto nobili et haeredibus suis non possent praedictum feudum auferre, nisi nobilis ipse, vel haeredes ipsius, in eum vel successores ejusdem aliquid tale committerent, propter quod judicio bonorum suorum parium, non habentium inimicitias contra ipsos, feudum deberent amittere praelibatum. Cum igitur praedictus Odo, et Gregorius, filius ejus, praedecessoribus nostris, qui pro tempore fuerant, pro supradicto feudo fidelitatem jurassent, et illud ultra quadraginta annos per Romanam Ecclesiam possedissent; tandem temporibus nostris, dilectus filius . . . . abbas monasterii Cliviscauri, praenominatum Odonem et Gregorium, filium ejus, coram senatore urbis impetens, eos super terris praescriptis traxit in causam, qui, ad nostram praesentiam recurrentes, postulaverunt instanter a nobis, ut eos super feudo quod ab Ecclesia Romana tenebant, non permitteremus coram alio conveniri, sed potius feudum ipsum defenderemus eisdem. Nos igitur, eos a senatus curia retrahentes, quia non poteramus praedicto monasterio justitiam denegare, causam inter eos in curia nostra tractandam commisimus bonae memoriae Saxoni, judicum primicerio, et Petro, Joannis Adae advocato, nec non Marsicano, subdiacono nostro, coram quibus in Lateranensi palatio per advocatos suos aliquandiu disceptarunt. Interim, autem praedictus Odo de Polo, vivente patre ac post decessum ipsius, super conjugali copula contrahenda inter filium tuum et filiam suam tecum coepit habere tractatum, et, multis pactis intercedentibus, tandem coram venerabili fratre nostro, Octaviano, Ostiensi episcopo, ipsoque mediante, apud Sanctam Martinam in ejus palatio ad invicem convenistis. Cumque praescriptam terram, quam ipse ac progenitores ipsius multis debitis obligaverant, tua debitorum onere liberasses, ipse ac fratres ejus, qui, cum terra subjaceret debitis obligata, vix poterant ex ea tenuem ducere vitam, coeperunt ad eam anxius aspirare. Vitam, cum suam contra te querelam proponerent coram nobis, tu saepissime respondisti, quod paratus eras sub examine nostro, vel fratrum nostrorum, aut judicum, vel etiam ad arbitrium bonorum virorum sive communium personarum, plenariam eis justitiam exhibere, nosque necessarios sibi sumptus in lite promisimus miseri corditer elargiri. Sed ipsi, pravo ducti consilio, coeperunt non solum contra te, verum etiam contra nos multa confingere falsa, ut quasi sub specie pietatis clamorem populi concitarent, ita quod nudati per urbem frequenter cum crucibus ad ecclesias discurrebant. Et, licet prohibiti fuissent a nobis ne contra nos tale aliquid attentarent, ab incoepto tamen desistere noluerunt, sed pejora prioribus attentantes, secunda feria post Pascha, tumultum et seditionem populi concitarunt, ita, quod blasphemis clamoribus incessanter emissis, in ipsa Beati Petri basilica divinum officium perturbarunt. Et, cum de more coronati reverteremur per urbem, quot et quantas sustinuerimus insidias et injurias, referre nos pudet, quamvis pene omnibus fuerint manifestae. Porro, nec his contenti fuere, sed, ut error novissimus esset pejor priore, cum Romanus populus quibusdam subreptionibus esset coram senatore in Capitolio congregatus, saepedictam terram, ad jus et proprietatem sedis apostolicae pertinentem, verbo, quia facto non poterant, et scripto, quia jure nequibant, senatui populoque Romano, quantum in eis erat, concedere praesumpserunt. Sed nos, incontinenti, jus nostrum, convocato populo, per quosdam fratrum nostrorum fecimus protestari; et, ne jus Ecclesiae deperiret, praecepimus tibi ut terram ipsam per Romanam Ecclesiam recognoscens, eam defenderes et munires. Verum, ipsi, cum complicibus suis, falsis contra te commentis populum seducentes, ipsum adversum te adeo commoverunt, ut, armis ad conflictum assumptis, turrem tuam acriter expugnarent, ita quod eam, te vix tandem per fugam liberato, ceperunt, et adhuc quidam sub nomine communitatis detinent occupatam, multis, tam tibi quam adjutoribus tuis, damnis et injuriis irrogatis. Licet ergo filii Gregorii de Polo nos et Romanam Ecclesiam vehementer offenderint, eis tamen praejudicare minime volumus, cum nondum in curia nostra fuerint judicati. Verum, paterna tibi volentes sollicitudine providere, de communi fratrum nostrorum consilio et assensu, concedimus et mandamus, ut terram praescriptam teneas et possideas, donec de damnis, quae te propter hoc incurrisse monstrabis, et expensis, quas te fecisse propter idem ostendes, maxime postquam tibi praecepimus, ut terram ipsam ad opus Ecclesiae Romanae defenderes et munires, tibi fuerit congrue satisfactum, salva tibi nihilominus omni alia ratione, quamcunque habes in terra praedicta, ita, quod tu de ipsa facias guerram et pacem ad mandatum Romani pontificis, et ipse te manu teneat, et defendat, sicut, secundum bonam et approbatam consuetudinem, dominus debet defendere, ac manutenere vassallum. Tu vero, de terra ipsa nullam transactionem facere attentabis, absque ipsius licentia speciali, quam tamen ipse tibi concedet, si vel urgens necessitas, vel evidens utilitas postulabit. Quia vero inter Ecclesiam Romanam, et urbem, et te, ac nobiles memoratos pacem et concordiam affectamus, si forte necessitas faciendae pacis exegerit, ut ipsam terram, vel partem ipsius accipiamus ad manus nostras, tu, recepta satisfactione pecuniae, vel excambio competenti, eam nobis propter hanc causam tradere procurabis. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc.
Datum Romae apud Sanctum Petrum, VII Idus Octobris.
CXXXIV. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS, PER FRANCIAM CONSTITUTIS. Ipsos a sententia interdicti ab abbate . . . . Casemarii, in negotio pacis inter reges Angliae et Franciae, lata immunes pronuntiat . (Laterani, VII Id. Augusti.) Ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod cum dilectus filius, abbas Casemarii, nuntius noster, vos Meldis ad colloquium convocasset, exhibitis litteris, quae vobis pro reformanda pace inter charissimos in Christo filios nostros, Ph. Francorum, et J. . Anglorum reges illustres a sede apostolica mittebantur, habito consilio respondistis quod cum praedictus rex Angliae juxta nostrarum continentiam litterarum minime processisset, vos, propter perplexitates multas et magnas calamitates, quas imminere verebamini Ecclesiae Gallicanae, nos consulere decrevistis, et, ne interim praefatus abbas procederet, ad nostram audientiam appellastis, certum appellationi terminum praefigentes, ad quam prosequendam, data fide in manu ejusdem abbatis, vos per pacis osculum astrinxistis, ita quod post terminum esset ab officio pontificali suspensus, si quis appellationem ipsam in termino prosequi non curaret, praesentibus nuntiis regis vestri, qui hoc ipsum vobiscum pariter approbabant. Utrum autem praefatus abbas exegerit hujusmodi cautionem, an vos spontanei obtuleritis, ignoramus. Commendamus tamen et in illo zelum, si gratis recepit oblatam, et in vobis devotionem, si spontaneam obtulistis. Verum, quia fidem et obedientiam vestram nos, et praedecessores nostri sumus frequenter experti, ut ostendamus affectum, quem non solum ad vos, et ecclesias Gallicanas, verum etiam ad ipsum regem, ac regnum Francorum habemus, nolumus vos hoc vinculo tenere ligatos, sed appellationem interpositam prosequamini, prout regno et sacerdotio noveritis expedire, quia nos ita volumus sacerdotii jura integra conservare, ut etiam regni jura custodiamus illaesa.
Datum Laterani, VII Idus Augusti, anno septimo.
CXXXV. G. SANCTI ADRIANI DIACONO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De eodem argumento ac in epistola hujusce libri septimi 129. (Apud S. Petrum, IV Non. Octobris.) Recepimus nuntios quos ex parte regia Willelmus Capparonis nuper ad nostram praesentiam destinavit, abbatem videlicet de Refesia, et Albertinum praepositum, quibus per mandatum regale feci adjungi venerabilem fratrem nostrum, Anselmum, Neapolitanum archiepiscopum, et dilectum filium, Thomam, regium justitiarium de Gaieta, diligentique meditatione pensavimus quae per eos petita sunt, et oblata, insuperque promissa, quae omnia cum iis quae requisivimus schedula continet interclusa. Volentes autem tibi deferre, cui commisimus vices nostras, noluimus eis finale dare responsum, sed ad te cuncta decrevimus referenda, discretioni tuae per apostolica scripta mandantes, quatenus, statu Siciliae prudenti meditatione pensato, tractatum pacis aut consummes, aut rumpas, seu protrahas, sicut videris expedire, quod totum idcirco tuae discretioni sub trina disjunctione committimus faciendum, quia tu plenius causarum et temporum, nec non rerum, ac personarum potes circumstantias intueri. Tu ergo, de plenitudine gratiae nostrae securus, Deum habens prae oculis, nos etiam, ac te ipsum, et tam apostolicae sedis honorem, quam regis salutem, et regni quietem attendens, studiose procedas ad omnia cum illorum consilio, quos fideles expertus es, ac devotos, primam a Deo, et secundam a nobis recepturus pro tuo labore mercedem. Ad haec scribimus universis, quibus scribendum per tuas litteras suggessisti, per apostolica tibi scripta mandantes, ut negotium Romanum et Messanen. studeas temperare, prout necessitas postulaverit utrorumque.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Non. Octobris.
CXXXVI. P. EPISCOPO, PANORMITANO ELECTO. Ipsum ad pacem comparandam hortatur. (Apud S. Petrum, III Non. Octobris.) Cum gratiam nostram sis in multis expertus, dubitare non debes quin personam tuam in Domino diligamus, et cum in nobis virtus constantiae sit probata, mobilitatis non debet vitium formidari. Verum, discretio, quae virtutum est condimentum, inter adversos eventus diversa nos cogit pro tempore temperare. Tu ergo, de gratia nostra securus, ea studeas operari, per quae magis ac magis in te fidei puritas, ac devotionis sinceritas elucescant, quia nos nihil, auctore Deo, quantum homini datur, de contingentibus omittemus, quin erga fideles et devotos ex una parte, ac infideles et indevotos ex altera, aequitatis lance pensata, regio tramite procedamus. Quia vero frequenter angelus Satanae transfigurat se in angelum lucis, non facile credas omni spiritui, donec veraciter probes utrum hujusmodi spiritus sit ex Deo, ne forte, maligno deceptus errore, dicas bonum malum, aut malum bonum, ponasque lucem tenebras, aut tenebras lucem.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Non. Octobris.
CXXXVII. . . . . . ILLUSTRI REGI UNGARIAE. Gratulatur quod legato transitum concesserit; hortatur ut eum benigne et honorifice tractet . (Apud S. Petrum.) Gratum gerimus, et acceptum, et serenitatem tuam in Domino commendamus, quod licet primo, quibusdam occasionibus motus, dilecto filio, L. tituli Sanctae Crucis presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, transitum feceris denegari, ne procederet ad coronandum Joannitium, dominum Bulgarorum, donec controversiam quae inter te et illum, super terrarum terminis vertitur, judicio vel concordia terminares, postmodum tamen, ob reverentiam apostolicae sedis et nostram, usus consilio saniori, ei transeundi pro voto concessisti liberam facultatem. Sane, quam cito verbum illud ad aures nostras pervenit, quasi praevidimus et praediximus quod nunc videmus, et gaudemus impletum, quod videlicet non receptis litteris nostris, nec etiam tuis nuntiis exspectatis, corrigeres per te ipsum quod in injuriam apostolicae sedis videri poterat attentatum. Cum igitur cardinalem praedictum devote receperis, et honorifice pertractaris, ut bonum initium meliori fine concludas, celsitudinem tuam rogamus attentius et monemus, quatenus eum in reditu suo benigne recipiens et honeste pertractans, per regnum tuum facias secure conduci, ut, et ipse, qui magnum in Ecclesia Dei obtinet locum, et nobis inter caeteros fratres nostros charus existit, ad honorem et profectum tuum fortius obligetur, et nos, qui personae nostrae reputamus impensum quidquid honoris exhibetur eidem, magnificentiam tuam propter hoc debeamus propensius commendare.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum.
CXXXVIII. ARCHIDIACONO PAPIENSI. Ut in causa, quae inter Guillelmum de Tabiaco et abbatem de Clavat. Mediolanensis dioeceseos vertebatur et ipsi commissa fuerat, procedere possit. (Apud S. Petrum, Non. Octobris.) Significante dilecto filio, Guillelmo de Tabiaco, nos accepisse cognoscas, quod cum ipse, et . . . . abbas de Clavat. Mediolanensis dioeceseos, super quodam feudo sub examine venerabilis fratris nostri, Mediolanensis archiepiscopi, judicis ordinarii, litigarent, idem archiepiscopus eamdem causam P. Menelotio, canonico Mediolanensi, commisit fine debito decidendam, qui contra eumdem G . . . sententiam promulgavit, a qua fuit ab ipso G . . . ad nostram audientiam appellatum. Quamvis autem procurator ipsius, ad apostolicam sedem accedens, ad te commissionis litteras impetraverit, nullam de appellatione praedicta facientes mentionem, ne tamen propter hoc tua possit jurisdictio impediri, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, legitime in appellationis causa procedens, sententiam ipsam, appellatione remota, sicut justum fuerit, confirmare vel infirmare procures. Nullis litteris veritati, etc
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Nonis Octobris.
CXXXIX. . . . . . ARCHIEPISCOPO BREMENSI, ET SUFFRAGANEIS EJUS, ET ABBATIBUS, PRIORILUS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, IN BREMENSI PROVINCIA CONSTITUTIS. Ut fideles ad se contra Livoniae barbaros cruce signandos invitet. (Apud S. Petrum, VI Id. Octobris.) Etsi verba evangelizantium pacem, et evangelizantium bona in omnem terram exierint, et in fines etiam orbis terrae, ita quod mundus merito argui possit de justitia et peccato, Behemoth tamen sub umbra calami dormiens, qui cum flumen absorbeat non miratur, sed fiduciam habet quod Jordanis influat in os ejus, sic quosdam a veritatis lumine reddidit alienos, et mentes infidelium excaecavit, ut illuminatio Evangelii gloriae Christi fulgere non possit in illos, nec ipsi eum cognoscere valeant, qui splendescere de tenebris fecit lucem, traditi in reprobum sensum, ut ira Dei de coelo super impietatem eorum et injustitiam reveletur, eo quod in injustitia detinent veritatem. Licet enim lumen vultus Dei signatum sit super eos, ut invisibilia ejus possent conspicere intellecta, quia tamen, cum cognovissent Dominum, ipsum sicut Deum glorificare minime curaverunt, facti sunt velut arida in Adae opere maledicta, spinas et tribulos germinans, quae fructum afferre debuit tricesimum, sexagesimum, et centesimum. Verum, Dominus, qui non angelos sed semen Abrahae apprehendit, ut fleret pontifex fidelis ad Deum, ne omninno perderet quod crearat, dedit in solitudine cedrum, spinam, myrtum pariter et olivam, ut terram sine aqua in aquarum exitu collocaret. Sane, cum Livonum gens usque ad haec tempora fuisset infidelitatis tenebris involuta, et ad agnitionem non venerit veritatis, ut quasi solitudo fructum boni operis non afferret, nuper in ea Dominus misit sanctae praedicationis fluenta, ut ipsam, ad quam, pro asperitate propriae siccitatis, via praedicatoribus non patuit usquemodo, aquis quae pertranseunt inter medium montium feliciter irrigaret, ex quibus jam bestiae agri potant, quas Petrus mactans incorporando fidei catholicae manducavit. In ipsa siquidem Dominus dedit cedrum, eos videlicet qui virtutibus praeminent, et Christi sunt bonus odor, spinam et posuit in eadem, ut per sanctae praedicationis officium, et comminationem judicii, mentes ipsorum compunctionis dolore quasi quibusdam aculeis perforentur, qui lacrymas quasi sanguinem animae ab eorum oculis faciant emanare. Myrtum quoque posuit et olivam, eos videlicet qui desolatos consolari valeant in pressura, ne pro immoderata tribulatione desperent, et illos qui, misericordiae operibus insistendo, indigentibus satagant subvenire. Verum, quia ex parte compluit Dominus terram illam, et ex parte ipsam reliquit hactenus incomplutam, venerahilis frater noster, Al. eorumdem episcopus, ad conversionem illorum operam tribuens efficacem, tres religiosorum ordines, Cisterciensem videlicet, monachorum, et canonicorum regularium, qui, disciplinae insistentes pariter et doctrinae, spiritualibus armis contra bestias terrae pugnent, et fidelium laicorum, qui, sub Templariorum habitu, Barbaris infestantibus ibi novellam plantationem fidei Christianae resistant viriliter et potenter, studuit ordinare, ad agnitionem fidei revocare pro viribus satagens aberrantes. At, cum messis sit multa, operarii vero pauci, a nobis idem episcopus humiliter postulavit, ut sacerdotes et clericos circumadjacentium regionum, qui, affixo suis humeris signo crucis, voverunt Hierosolymam proficisci, in messem ipsius ad annuntiandum gentibus Jesum Christum mittere dignaremur, et nihilominus laicos, qui, propter rerum defectum et corporum debilitatem, terram Hierosolymitanam adire non possunt, permitteremus in Livoniam contra barbaros proficisci, voto in votum de nostra licentia commutato. Nos igitur, ejus precibus benevolum praebentes favorem, postulata ipsi duximus indulgenda, ut sermo Dei in eos currere valeat, et Christiana religio propagari, adjicientes insuper, ut, cum dictus episcopus divini verbi seminatores in gentem illam duxerit destinandos, in quamcunque Bremensis provinciae civitatem, castellum vel vicum iutraverint, si locus ille fuerit superpositus interdicto, in eorum jucundo adventu semel in anno aperiantur ecclesiae, et excommunicatis et nominatim interdictis exclusis, divina ibi officia celebrentur, propter Evangelii reverentiam, quod assumpserunt in gentibus praedicandum, per quod, abolito vetustatis errore, ad viam ab invio, et a tenebris reducantur ad lucem, liberati a servitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum Dei, et ipsius revelata facie gloriam speculantes, in eamdem imaginem transformentur. Quoniam autem qui seminat et qui metit, non erit vacuus a mercede, volentes vos participes fieri mercedis eorum, universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, eis in evangelizando praebentes auxilium opportunum, quae a nobis eisdem misericorditer sunt indulta, per vestras parochias nuntiari et observari firmiter faciatis. ad subventionem eorum nihilominus commissum vobis populum exhortando, ut euntes flendo qui semina sua mittunt, cum exsultatione veniant manipulos reportantes.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Idus Octobris.
CXL. . . . . ARCHIEPISCOPO TURRITANO. Ut Ytochor de Thorum, qui acolythum sibi ignotum interemerat, absolvi faciat. (Apud S. Petrum, III Id Octobris.) Sua nobis Ytochor de Thorum significatione monstravit, quod, cum bonae memoriae . . . . Empuricnsis episcopus, quondam acolythum a domo sua, propter excessus quosdam, et enormia quae commiserat, expulisset, ipse, habitum abjiciens clericalem, intonso crine, et sine corona, in laicali habitu incedebat. Ipse autem . . . . et . . . . pater ejus, qui adversus eumdem Y. graves inimicitias exercebant, sibi quamdam vineam fere totaliter inciderant, quamdam in ea partiunculam relinquentes. Cumque postmodum dictus acolythus partiunculam illam quae remanserat, et quam se destructurum praedixerat, devastaret, idem Y. casu fortuito superveniens, ipsum acolythum, instigante diabolo interemit. Super quo cum injunctam sibi poenitentiam peregisset, et tu eum adhuc excommunicationis laqueo propter hoc asseras innodatum, humiliter postulavit a nobis, ut eum, cum ad nostram praesentiam venire non possit, faceremus absolvi. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, cum, secundum praedicta, ex habitu vel tonsura in eo deprehendere non potuerit ordinem clericatus, nisi per alia tibi constiterit argumenta, quod eum clericum esse cognoceret, nec tu ipsum tanquam excommunicatum evites, nec ab aliis facias evitari; alioquin, eum secundum Ecclesiae formam absolvas, et eidem, injuncto quod talibus consuevit injungi, expensas quas facturus fuisset ad sedem apostolicam veniendo, itineris nihilominus redempto labore, in opera pietatis facias erogari.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Id. Octobris.
CXLI. EIDEM. Ne debita, quae conversa in usus ecclesiae non probantur, solvere teneatur. (Apud S. Petrum, II Id. Octobris.) Ad audientiam nostram, pluribus referentibus, est delatum, quod bonae memoriae, B. praedecessor tuus, quibusdam quaedam instrumenta concessit, per quae non modicam compelleris persolvere pecuniae quantitatem, propter quod Turritana ecclesia incurrit non modicum detrimentum. Volentes igitur Turritanae ecclesiae, sicut tenemur, indemnitatibus praecavere, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ne debita illa solvere juxta sanctiones legitimas tenearis, quae conversa in usus Ecclesiae non probantur. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc.
Datum, ut in alia.
CXLII. POPONI, PATAVIENSI ELECTO. Plebes S. Agathae et de Stadeloit episcopali mensae deputatas ipsi confirmat. (Apud S. Petrum, Idib. Octobris.) Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod tres praedecessores tui propter destructionem, et inopiam episcopatus Pataviensis in Krhems, Sanctae Agathae, et in Stadeloit plebes episcopali mensae liberaliter contulerunt, quas quadraginta annorum spatio habuerunt continue, ac pacifice possederunt. Quare nobis humiliter supplicasti, ut easdem plebes tam tibi quam Ecclesiae tuae auctoritate dignaremur apostolica confirmare. Nos igitur, tuis precibus inclinati, praesentium tibi auctoritate concedimus, ut, salvo apostolicae sedis mandato, plebes teneas memoratas, sicut praedecessores tui noscuntur hactenus pacifice possedisse. Decernibus ergo, etc. Hanc nostrae concessionis, etc. Si quis, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Octobris.
CXLIII EIDEM. Jus patronatus ecclesiae S. Mariae Pataviensis ipsi confirmat. (Apud S. Petrum, Idib. Octobris.) Cum a nobis petitur, etc. usque: assensu, jus patronatus ecclesiae Sanctae Mariae Pataviensis in qua moniales morantur, quod Henricus, quondam imperator bonae memoriae, Wolfkero, praedecessori suo, et ecclesiae Pataviensi concessit intuitu pietatis, cum pertinentiis, suis, sicut illud juste possides, et quiete, tibi et Ecclesiae tuae auctoritas apostolica confirmamus, etc. Decernimus nostrae confirmationis, etc. Si quis, etc.
Datum, ut in alia.
CXLIV. CAROLO, CANONICO AQUILEGENSI. Recipit eum sub protectione. (Apud S. Petrum, Idib. Octobris.) Justis petentium, etc., usque assensu; personam tuam, etc., usque suscipimus. Specialiter autem praebendam quam habes in Aquilegensi Ecclesia sicut eam juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis autem, etc.
Datum, ut in alia.
CXLV. HERLUINO, LETHGLENNENSI EPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Recipit eum sub protectione. (Apud S. Petrum, Idib. Octobris.) In eminenti apostolicae sedis specula, etc. usque providere. Eapropter, etc., usque annuimus, et praedictam Lethglennensem Ecclesiam, cui, auctore Deo, etc., usque communimus. Statuentes, ut quascunque possessiones, etc., usque vocabulis exprimenda: Ipsam Lethglennensem civitatem, in qua cathedralis sedes est, cum ecclesiis, possessionibus, nativis et omnibus aliis pertinentiis suis; Clavam Eidnec, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et aliis pertinentiis suis; Thechmochua, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et aliis pertinentiis suis; Thechmocdoch in Nuacongbail, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Domnachescrach, Tulach et Collabbain, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et omnibus pertinentiis suis; Strutar, Glondussen, cum aliis ecclesiis, possessionibus, et nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Cetorlocth Slebre, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Glotach, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et aliis pertinentiis suis; Cluainerena, Achadarglaiss, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et aliis pertinentiis suis; Jurnaide, Lenidruim, Urard, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Techmolling, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Midissel. cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Berrech, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Athfadat, Cellasnad et Artingenoeda, Iirecellend, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Dissurtrich, Balanna, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Cellederggida, Radmor, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Tilachfortchm, Cluammormoedoc, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Achadadall, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Druimcosinti, et ecclesiam Dathilec, et Celmecchatil, in parochia Hubargaühuby, Leus, Hofclmeth, Fodereth, Odron, cum Thathmolig, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, et Dublinensis archiepiscopi debita reverentia. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, Idibus Octobris, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo.
CXLVI. JOANNI PRESBYTERO, RECTORI, ET FRATRIBUS HOSPITALIS RIVI CENERARII [ al. RIVICENERATII]. Recipit eos in protectionem sub annuo censu. (Apud S. Petrum, III Kal. Novembris.) Cum a nobis petitur, etc., usque inclinati, personas vestras et hospitale Rivi Cenerarii, in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum justis modis, ete., usque suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus protectionis perceptae, nobis et successoribus nostris tres solidos Lucanensis monetae gratis oblatos annis singulis persolvetis. Nulli ergo, etc. nostrae protectionis, etc. Si quis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XII Kalendas Novembris.
CXLVII . . . POTESTATI, ET POPULO JANUENSIBUS. Ut praedatores munerum a Balduino missorum ad restituendam praedam cogant. (Apud S. Petrum, II Non. Novembris.) Grave gerimus et indignum, nec ulterius possumus sub dissimulatione transire, quod plurimi Januenses nobis injuriam pro honore, offensam pro gratia, et maleficia pro beneficiis rependentes, sacrosanctam Romanam Ecclesiam, tam in capite quam in membris graviter persequuntur, benignitate nostra nequiter abutentes, ut, quia nos ad indulgendum sibi saepe faciles ac favorabiles invenerunt, ipsi ad offendendum nos proni semper inveniantur, et prompti. Nuper enim, [cum charissimus in Christo filius noster, Balduinus, Constantinopolitanus imperator illustris, per dilectum filium, fratrem Barrochium, dudum in Lombardia domorum Templi magistrum, ad exhibendas suae devotionis primitias quaedam nobis donaria destinaret, videlicet, carbunculum unum emptum, ut asserit, mille marc. argenti, unum annulum pretiosum, examita quinque, palliumque peroptimum ad altaris ornatum, et per eumdem ad opus templi transmitteret duas iconas, unam habentem tres marcas auri, et aliam decem marcas argenti, cum ligno vivificae crucis et multis lapidibus pretiosis, duas cruces aureas, et inter topazios, smaragdos, et rubinos pene ducentos, unam crystallinam ampullam, et duos scyphos argenteos, unam sacellam desuper deauratam, duas capsellas, et unam ampullam argenteas, et insuper quinquaginta marcas argenti, Henr. Belamuto, et W. Portus, cives vestri, cum septem Galeis in portu de Mothone, ei supradicta omnia nequiter abstulerunt, quamvis ex parte nostra et imperatoris praedicti fortiter reclamaret, et diligenter exponeret, quantum civitas Januensis propter hoc posset incurrere detrimentum; qui, cum nullo modo proficeret apud illos, tandem eis videntibus universa distinxit, ostendens quae ad domum Templi, et quae ad sedem apostolicam pertinerent. Cum igitur apostolicae sedis injuria, et praedicti imperatoris offensa, vobis nec ad honorem proficiat, nec ad profectum accedat, devotionem vestram monemus, et hortamur attentius, per apostolica vobis scripta mandantes, quatenus praenominatos cives vestros ad restituenda oblata efficaciter compellatis,] et ea in manu venerabilis fratris nostri . . . archiepiscopi vestri, faciatis integre resignari. Alioquin, cum negligere perturbare perversos, nihil sit aliud quam fovere, nec carent scrupulo societatis occultae, qui manifesto facinori desinit obviare, noveritis, nos eidem archiepiscopo, sub debito fidelitatis, in virtute obedientiae, injunxisse, ut, remoto cujuslibet appellationis obstaculo, malefactores praedictos cum complicibus suis, pulsatis campanis et candelis accensis, excommunicationis mucrone percellat, et civitatem vestram generali subjiciat interdicto: ita, quod praeter baptisma parvulorum, et poenitentias morientium, nullum in ea divinum officium celebretur; et, si nec sic fuerit satisfactum, manus nostras in vos curabimus durius aggravare, praedictus etiam imperator dignam sumet de vobis pro tanta praesumptione vindictam.
Datum Romae, apud S. Petrum, II Non. Nov.
CXLVIII. MATTHAEO ET FRATRIBUS MONASTERII SANCTAE MARIAE DE BOTRANO. Commutationem locorum Floris et Botrani, inter ipsos ab una, et Archiepiscum Capitulumque Cusentinos, ab altera parte, factam, auctoritate apostolica confirmat. (Insertum est ipsum commutationis instrumentum. ) (Apud S. Petrum, III Kal. Novembris.) Ut palmes, quem Pater coelestis plantaverat, non tam floreret in Flore, quam fructificaret in Botro, et uberiorem fructum odoris et honestatis afferret, pluresque currerent in odorem suavitatis illius, si abundantius Auster perflaret hortum aromatum, nec pateret vinea Domini Sabaoth flatibus Aquilonis, venerabili fratri nostro, Lucae, archiepiscopo, et dilectis filiis, capitulo, Cusentinis, dedimus in mandatis, ut, quoniam in loco Floris non solum ver et autumnum acerbitas sibi frigoris vendicabat, sed menses etiam metiebatur aestivos, locusque Botrani, ad Ecclesiam pertinens Cusentinam, religioni congruus dicebatur, a vobis juxta aestimationem ipsius archiepiscopi recepto excambio competenti, praedictum locum cum pertinentiis suis vobis assignare curarent, illum in vos ita libere conferentes, sicut excambium ad ipsos libere transferretur, ut, sicut monasterium Floris ad nos nullo medio pertinebat sic monasterium, quod in Botrano consurgeret, ad nos nullo mediante spectaret, dilectis etiam filiis . . . Sancti Spiritus, et . . . de Coratio abbatibus, et fratri Rog. de Tarcian. dedimus firmiter in mandatis, ut eos ad id per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellere procurarent. Cumque idem archiepiscopus mandatum nostrum, quantum in eo fuit, humiliter fuerit exsecutus, canonici vero ejus contradicerent voluntati, exsecutores praedicti canonicos ipsos a perceptione praebendarum suarum, auctoritate apostolica, suspenderunt. Quamvis autem quidam ex canonicis ipsis tecum, fili abbas, in nostra praesentia constituti, vicinitatem Botrani, et compensationis distantiam, et scandalum civium allegassent, nos tamen, vobis providere volentes, cum archiepiscopus vobis in favorem religionis certam partem possessionum suarum conferre de canonica permissione valeret, venerabili fratri nostro. . . Marturanensi episcopo, et praedicto . . . de Corratio, et . . . de Formosa abbatibus, et . . thesaurario Marturanensi, mandavimus, ut inquirerent super his sollicite veritatem, et, si competens esset excambium quod archiepiscopus idem receperat, vel competens offerretur, ipso recepto, commutationem hujusmodi facerent inviolabiliter observari; alioquin, cum juxta mandati nostri tenorem, absque recompensatione congrua fieri minime debuisset, eam in irritum revocarent, ita quod, si non omnes his exsequendis interesse valerent, tres eorum ea nihilominus adimplerent. Licet vero unus exsecutorum ipsorum viam fuerit universae carnis ingressus, et tertius dissentiret, duo tamen recompensationem congruam judicarunt. Quia ergo tenet sententia plurium, secundum canonicas sanctiones, licet potuissemus de jure, quod praedicti duo, dissentiente tertio, approbaverant, approbare, ac in canonicos animadvertere gravius, quia latam in se a primis exsecutoribus sententiam non servarant, in bono tamen malum vincere cupientes, eis praecipiendo mandavimus, ut commutationi eidem sine difficultate qualibet consentirent. Ipsi ergo, sicut in eorum litteris perspeximus contineri auctoritate mandati nostri, et operis pietate prospecta, considerata quoque multa utilitate possessionis de Syla, quam vos obtulistis eisdem de assensu et voluntate communi, quod mandavimus humiliter exsequentes, locum Botrani certis terminis limitatum, cum ecclesiis ibidem positis, vobis libere concesserunt, possessione de Syla certis distincta limitibus, ecclesia Sancti Nicolai de Botulo, cum omnibus tenimentis suis, et ecclesia Sancti Martini de Jove, cum tenimentis suis, quodam molendino in fluvio Cardon. posito, et tenimento, quod Canale vocatur, a vobis pro commutatione receptis. Ut igitur quod de mandato nostro laudabiliter est impletum, auctoritate nostra robur majoris obtineat firmitatis, commutationem ipsam, sicut in partium authenticis continetur, auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Caeterum, ne de forma commutationis ipsius in posterum dubitetur, authenticum a praedictis archiepiscopo et capitulo Cusentinis super ipsa confectum, de verbo ad verbum huic confimationi nostrae duximus subscribendum, cujus tenor est talis. In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, aeternae, omnipotentis et individuae Trinitatis. Amen. Apostolica sedes, quae principale tenet in orbe dominium, potestate sibi tradita, salubre semper subditis dat mandatum, cui nullus, qui justitiae semitas proponit incedere, pertinaci debet animo contraire. Paterna siquidem pietas, quae diversos filiorum ordines indifferenter in suo gremio colligit, cunctis omni tempore sic providet, ut, bonis temporalibus convenienti statu dispositis, donis perpetuis fideles per ea gaudeant acquisitis. Hinc est, quod dominus papa, precibus venerabilium abbatis et fratrum de Flore pulsatus, nobis, archiepiscopo et capitulo Cusentinis, hujusmodi litteras destinavit. Innocentius, episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri . . . archiepiscopo, et dilectis filiis, capitulo Cusentinis, salutem et apostolicam benedictionem. Cum in habitu regulari, sub religionis monasticae disciplina, tu, frater archiepiscope, portaveris jugum Domini ab adolescentia tua, et sic fueris fidelis in pauca, quod constitui merueris supra multa, ut in futuro supra plurima statuaris, illorum debes necessitatibus specialiter subvenire, qui, sedentes secus pedes Domini cum Maria, in lege ipsius jugiter meditantur, partem optimam eligentes. Sane, significantibus dilectis filiis . . . abbate ac fratribus monasterii de Flore, nos noveritis accepisse, quod monasterium ipsum, positum in montanis, usque adeo est ventis expositum, ut, prae acerbitate et assiduitate frigoris, hiems non solum sibi ver vendicaverit et autumnum, sed in menses aestivos suos terminos dilatarit. Patet etiam locus ipse incursibus malignorum, per hoc non modicum quieti fratrum adversus, et per primum contrarius sospitati. Cum ergo locus quidam, qui Botranus dicitur, et ad ecclesiam pertinet Cusentinam, religioni esse idoneus referatur, devotionem vestram monemus et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, ab abbate ac fratribus ipsis, juxta aestimationem tuam, frater archiepiscope, recepto excambio competenti, praedictum locum cum pertinentiis suis ipsis assignare curetis, illud in eos ita libere conferentes, sic excambium ad vos libere devolvetur, ut, sicut monasterium Floris ad nos nullo pertinet mediante, sic monasterium quod in Botrano consurget nobis nullo medio supponatur. Alioquin, noveritis nos dilectis filiis . . . Sancti Spiritus, et . . . de Coratio abbatibus, et fratri Rog. de Turcian. dedisse firmiter in mandatis, ut vos ad id, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellant.
Datum Ferentini, Kalendis Septembris, pontificatus nostri anno sexto.
« His ergo receptis litteris, cum ego praedictus archiepiscopus, recepto ab antedictis fratribus competenti excambio, mandatum apostolicum exsecutioni mandassem, sed canonici nostri pro ipsa mandati magnitudine minus facile ad id possent induci, ad sedem apostolicam quibusdam ex ipsis euntibus, commutationis arbitrium aliis a domino papa exsecutoribus est commissum. Quibus renuntiantibus, quod esset competens commutatio, et summo pontifice, ut fieret, iterum, per apostolica scripta jubente, prospecta pietate simul et virtute mandati, et considerata multa utilitate possessionis, quam in Syla nobis memorati abbas, et fratres Floris longe melius, quam prius ostenderant, obtulerunt, de communi tandem voluntate atque consensu, mandatum apostolicum humiliter et fideliter, sicut debuimus, curavimus adimplere. Damus itaque vobis, domine Matthaee, venerabilis abbas Floris, et fratribus successoribus vestris in perpetuum, ecclesiam Sanctae Mariae, et ecclesiam Sancti Nicolai, et ecclesiam Sancti Angeli, positas in tenimento Botrani, cum ipso tenimento quod his divisis et finibus terminatur. Incipit a fonte Sancti Joannis de Clauco, et ascendit ab orientali parte per viam publicam usque ad petras fixas, quae dividunt inter nemus Botran. et nemus Crepisciti, et a meridie vadit quaedam semita per medium ipsius nemoris, et descendit ad flumen Aiassae, transitque ipsum flumen per terminum Sancti Vitalis, et ferit ad Vallon. tornaricium, et ascendit per ipsum Valon. ad viam de Pantanellis, et vadit ipsa via usque ad locum, qui dicitur tres areae. Et a parte occidentali descendit per Valloncell. de Bubernet, qui conjungitur cum Vallon. de Ursata, et descendit a parte septentrionali per ipsum Vallon. de Ursaia, usque ad memoratum flumen usque ad Vallonem. qui dicitur de Clauc. et ascendit per ipsum Vallon, usque ad terras quae vocantur de Abjuso, et ascendit per fines ipsarum terrarum, et ferit ad viam, quae vadit ad Casale Pulian. et vadit ipsa via usque ad terminum terrae Jac. de Pulian. et vadit per ipsum terminum usque ad Valloncell. siccum, qui descendit usque ad Vallon. de Clauc. et ascendit per ipsum Vallon. usque ad praedictum fontem Sancti Joannis de Clauco, et concludit in priori fine. Hoc tenimentum commutamus et concedimus vobis cum nemore, vineis, arboribus, aquis, molendino, et omnibus quae ibidem Cusentin. Ecclesia in episcopalis mensae demanio pacifice hactenus, ac libere tenuit et possedit, concedentes nihilominus vobis vestrisque posteris potestatem construendi ibidem monasterium, sicut in praenotatis litteris apostolicis continetur, et possidendi locum ipsum libere ac pacifice sicut possedit et habuit hactenus ecclesia Cusentin. et faciendi in eo, et de eo quidquid vobis posterisque vestris placuerit, reservato Ecclesiae nostrae tantum usu incidendorum lignorum in parte nemoris his finibus designata. Incipit a fonte Sancti Joannis de Clauco, et descendit ipsum Vallon. Clauc. usque ad rivulum Serron. alti, et ascendit per ipsum rivulum usque ad viam Serrae, et vadit ipsa via juxta Serram versus orientem, usque ad viam publicam, et revertitur per ipsam viam, et concludit in priori fine. Nihil autem juris, seu potestatis infra hujus partis finem nobis, et nostrae ecclesiae reservamus, nec licebit nobis nostrisque posteris glandes ibi percipere, vel in terra ipsa, quam vobis, sicut totam aliam concedimus, aliquid construere, aut in damnum, et scandalum vestri monasterii aliquatenus operari, sed solo usu lignorum, sicut dictum est, contenti erimus, vobis in perpetuum usu glandium, et fundi proprietate relicta. Hoc totum tenimentum, sicut superius descriptum est, vobis commutando concedimus, et tam vobis, quam vestris posteris, sicut justum fuerit, omni tempore defendemus. Recepimus autem a vobis ecclesiam Sancti Nicolai de Bottulo, cum tenimento ipso, vineis, arboribus, fulla, et molendino, quae ibi sunt, et alio molendino in fluvio Cardonis posito, et tenimentum quod Canale vocatur, cum ecclesia Sancti Martini de Jove cum tenimento suo, quam vobis bonae memoriae And. praedecessor noster, cum communi capituli consensu concesserat, sub annuo censu librae unius cerae, quem nos recepta ipsa ecclesia vobis absolute remisimus, et tenimentum in Syla, quod his divisis et finibus terminatur. Incipit in flumine, quod dicitur Loric. et vadit a meridie via publica per Vallembonam usque ad flumen Argentiol, et transit per eamdem viam ad rivum qui dicitur Cassand. et inde vadit usque ad Macla. de Aren. A parte autem orientis, ascendit a praedicta Macla de Aren. et tendit per nemus usque ad Serrem, quae dicitur Sancti Angeli, et ferit ad Oristas, quae dividunt Mesocampum, et Trag. et descendit in directum ad flumen Garg. in districto ipsius fluminis per caput Maclarum, et inde transito flumine Garg. per directum ascendit ad cacumen montis, et inde descendit recte usque ad flumen Net. et ab aquilone ascendit ipse fluvius usque ad vadum Castili de Sclavis, et ab Occidente revertitur via publica per Trigiam, et per petram Caroli Magni, et per Serram de Grimald, usque ad praedictum fluvium Loric. concludit in priori fine. Hoc totum tenimentum cum nemoribus, aquis, et omnibus, quae infra se continent, a vobis recipimus, sicut illud monasterium Floris ex imperiali dono hactenus tenuit, et possedit. Ut autem haec commutatio, de mandato domini papae et voluntate nostra unanimi ad utriusque Ecclesiae commodum facta, inviolabile robur obtineat, omnes qui pro parte Ecclesiae nostrae aliquo tempore illam impedire, vel irritare praesumpserint, nisi bis et ter admoniti resipuerint, excommunicationis poenae subjacere decernimus, et praesens privilegium per manum Alberti scriptoris nostri scribere praecipimus, impressione sigilli Ecclesiae nostrae, necnon nostra, et fratrum nostrorum subscriptione munitum. Anno ab Incarnatione Domini nostri Jesu Christi 1204, Frederici, gloriosissimi regis Siciliae, ducatus Apuliae et principatus Capuae anno VII, mense Julii, indictione VII, pontificatus autem nostri anno primo. Ego Lucas Dei gratia Cusentinus archiepiscopus, propria manu subscripsi. Ego Jac. Cusentin. decanus. Ego, Petrus cantor Cusentin. Ego, Michael thesaurarius. Ego, Ruf. Cusentin. canonicus. Ego, Pag. Cusentin. canonicus. Ego, Bern. Cusentin. canonicus. Ego, Suardus Cusentin, canonicus. Ego Isaac Cusentin. canonicus. Ego, Nic. Cusentin. canonicus. Ego, W. Cusentin. canonicus. Ego, magister Romoaldus Cusentin. canonicus. » Nulli erga, etc., nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Novembris.
CXLIX. MATTHAEO, ABBATI MONASTERII SANCTAE MARIAE DE BOTRANO, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. Recipit ipsos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Apud S. Petrum, III Non. Novembris.) His qui abjecti esse malunt in domo Domini, quam habitare in tabernaculis peccatorum, et sub regulari habitu ei, cui servire regnare est, humiliter deservire, quam per saeculares illecebras evagari, apostolicum convenit tam praesidium quam subsidium adhiberi, ut tanto licentius in lege Domini meditentur, quanto utilius eis in necessitatibus suis sollicitudine nostra fuerit et auctoritate provisum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris olim postulationibus inclinati, ut palmes, quem Pater coelestis, etc., usque ad nos nullo mediante spectaret. Quia ergo archiepiscopus et canonici memorati mandatum nostrum tandem receperunt humiliter, et unanimiter impleverunt, ut quod auctoritate nostra laudabiliter est impletum, favoris nostri gratia fortius roboremus, monasterium Sanctae Mariae in Botran. in jus et proprietatem beati Petri, et sub ejus et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus; in primis siquidem statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam in eodem monasterio, etc., usque observetur. Praeterea, quascunque possessiones, etc., usque vocabulis exprimenda: locum ipsum Botran. cum ecclesiis Sancti Nicolai et Sancti Angeli, et aliis omnibus suis pertinentiis, sicut vobis est ab eisdem archiepiscopo et canonicis assignatus; locum Floris, cum pertinentiis suis; locum, qui dicitur Calosub. cum pertinentiis suis; locum, qui dicitur Paraclomitus, et alium locum, qui dicitur Semigari, cum suis pertinentiis; locum, qui dicitur Eremita, cum suis pertinentiis; locum, qui dicitur Campus de Manna, cum alio loco, qui dicitur Misdi, cum omnibus pertinentiis suis; locum, qui dicitur Gimellaria, cum omnibus pertinentiis suis; tenimenta de Garga; tenimenta de Fragullis, de Tassetan, et de Caput rosae, cum omnibus pertinentiis suis; terras laboratorias, pascua, silvas, aquas, et quidquid contingit a flumine, quod dicitur Lorica, et vadit per viam publicam a parte occidentali usque ad Serraricum, et descendit per ipsam viam usque ad flumen Sabuti, et ascendit per ipsum flumen usque ad fontem, et vadit inde terminus usque ad flumen Ampulini, quod est a meridie, et descendit ipsum flumen usque ad eum locum, ubi jungitur cum flumine Neto, et ascendit per ipsum flumen usque ad Serram, quae respicit Gimellara, et est in finibus monasterii Sancti Tripedii a parte orientis, et inde vadit terminus per fines monasterii abbatis Marci, usque ad viam quae venit a Cherentea, et vadit per porticum, quae videlicet via manet in confinio a parte aquilonis usque ad locum, qui dicitur Frassinetum, ex quo loco ascendit terminus per flumen Netum, et ascendit per ipsum flumen usque ad eum locum, qui respicit ad Cristas, ubi dicitur Tria Capita, et vadit in directum ad Cristas, quae dividunt Mesocampum et Fragulum, et vadit ad Serram, quae dicitur Sancti Angeli, et descendit ad viam publicam, ubi dicitur Macula de Arena, et vadit per ipsam viam de Vallebona, et concludit in priori fine; Tenimentum Flucae, cum omnibus tenimentis suis; redditum Salinae de Neto, quinquaginta videlicet aureorum bisantiorum; monasterium abbatis Marci, et obedientiam Sancti Martini de Neto, et quidquid habetis in tenimento fluminis Frigidi; domos, quas habetis in civitate Cusentiae; domum etiam, quam emistis in arce Cusentiae; Casalinos sitos circa domum eamdem, vobis a W. justitiario intuitu pietatis collatos, et domum, quam monasterio vestro obtulit frater Joannes de Rublan. Statuimus, et praesenti decreto sancimus, ut monasterium vestrum nulli, nisi Romanae Ecclesiae cujus juris existit, debeat subjacere. Sane, laborum vestrorum quos propriis manibus, aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium vestrorum nullis, etc., usque praesumat. Liceat quoque vobis clericos, vel laicos, etc. Prohibemus insuper, etc., fas sit absque abbatis licentia de eodem loco discedere. Discedente viro, etc., usque retinere; illud districtius inhibentes, ne terras, etc. Si quae vero donationes, etc. Ad haec etiam, prohibemus, ne aliquis monachus, etc., usque utilitatem. Quod si facere forte praesumpserit, etc., usque respondere. Licitum praeterea sit vobis in causis propriis, etc., usque deperire. Insuper, auctoritate apostolica inhibemus, ne ullus episcopus, etc. usque vel removendo eo, qui pro tempore fuerit, sine mandato Romani pontificis, se aliquatenus intromittat. Prohibemus insuper, ut nullus archiepiscopus, episcopus, vel alii ecclesiarum rectores in vestrum monasterium interdicti, vel in fratres inibi constitutos suspensionis vel excommunicationis sententiam audeat promulgare. Quod si factum fuerit, irritam sententiam illam decernimus, et inanem. Porro, si in mercenarios vestros, pro eo quod decimas non solvitis, sive aliqua occasione eorum, etc., usque: duximus irritandam. Cum autem generale interdictum, etc. Chrisma vero, etc., usque ordinationes clericorum, et caetera ecclesiastica sacramenta a quocunque malueritis catholico suscipiatis episcopo gratiam atque communionem apostolicae sedis habente, qui nostra suffultus auctoritate vobis quod postulatur impendat. Obeunte vero, etc., usque eligendum. Electus autem, a Romano pontifice, vel a quo ipse praeceperit, munus benedictionis accipiat. Paci quoque, etc. Decernimus ergo, etc., salva in omnibus apostolicae sedis auctoritate. Ad indicium autem quod idem monasterium specialiter beati Petri juris existat, annuatim unum aureum nobis, nostrisque successoribus persolvetis. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, III Nonas Novembris, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo.
CL. CLERICIS SANCTI PETRI IN MAGDALONA. Rescribit eis, quoties in Dominicum diem pervigilium incideret, Sabbato jejunandum, atque pridie S Matthiae festa die jejunii religionem servandam. (Apud S. Petrum, Nonis Novemb.) [Ex parte vestra fuit quaesitum a nobis, utrum, si Nativitatem Domini, vel Assumptionem beatae Virginis, vel festivitatem alicujus apostolorum in secunda feria contigerit evenire, die Sabbati praecedenti vigilia debeat jejunari, et utrum in beati Matthiae apostoli vigilia sit jejunium injungendum. Ad quod breviter duximus respondendum, quod et die Sabbati praelibatas festivitates secundae feriae praecedentis, et beati Matthiae debet vigilia jejunari.] Insuper postulatis, quando sacerdos in Missa perfundere debeat, per litteras apostolicas edoceri. Ad quod taliter respondemus, [quod semper sacerdos debet vino perfundere, postquam totum perceperit Eucharistiae sacramentum, nisi cum eodem die aliam missam debuerit celebrare, ne, si forte vinum perfusionis acciperet, celebrationem aliam impediret.]
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Nonis Novembris.
CLI. . . . EPISCOPO TERMULANO, ET . . . ABBATI SANCTI JOANNIS IN LAMIS. Querelas Fogitanorum adversus Trojanos et Trojanum episcopum examinandas ipsis committit. (Apud S. Petrum, IV Kal. Octobris.) Proposuit nobis dilectus filius . . . archipresbyter Fogitanus, ex parte tam cleri quam populi de Fogia, conquerendo, quod, cum in eo loco, in quo Arpa, quondam civitas populosa et magna fuerat, sit Fogia constituta, sicut ex antiquis aedificiis et fossatorum ambitu demonstratur, gravamen non modicum reputant, quod ille praeficitur ipsis, qui eis nequaquam praeesse deberet. Nam, post destructionem civitatis ipsius, partem dioeceseos suae Sipontus, et partem Luceria occupavit; quare aliquanto tempore fuerunt ecclesiae Lucerinae subjecti. Postmodum vero, Troja, quae fuerat dioeceseos Lucerinae, a sede apostolica impetravit, episcopali cathedra insigniri; et, cum Lucerinus episcopus, ipsius civitate destructa, apud Alesin. latitaret, Trojanus episcopus, et populus sibi commissus, Fogitanam ecclesiam, quae tunc sub nullius erat constituta regimine, occuparunt; Fogiam, quae, sicut Arpensis civitas, fuerat de Camera principum, ne ipsius ecclesiae dominio privarentur, semel sub Roberto Guiscardo, secundo sub duce Rainone, tertio sub imperatore Lothario, quarto sub clarae memoriae rege Rogerio, penitus destruentes. Verumtamen, episcopus ipse, contradicentibus clero et populo Fogitanis, nunquam episcopalium possessionem pacificam potuit obtinere, nec maximam partem Lucerinae dioeceseos, quam occupaverat, possidet; sed sive illa exstiterit Lucerinae dioeceseos, sive fuerit de Arpensi, Lucerinus episcopus ipsam possidet sine lite, quare, Trojanus episcopus ad Fogiam transitum habere non potest, nisi per dioecesim Lucerinam At, ubi regni tempestas fuit tranquillitate sedata, et Fogia effecta est, auxiliante Domino, populosa, a regibus, qui per tempora regnaverunt, obtinuerunt privilegia libertatis. Unde, cum episcopus et populus Trojani a regibus non possent aliquatenus impetrare, ut Fogiam eorum jurisdictioni submitterent, ipsorum furor est accensus in tantum, quod ad destructionem ipsius inimicos regni iterum et iterum adduxerunt. Tempore namque quo inclytae recordationis rex W. viam est universae carnis ingressus, adducentes quotcunque inimicos regni potuerunt ad eorum excidium congregare, exceptis hominibus interfectis ( sic ), damna intulerunt eisdem viginti millium unciarum, et destruentes ecclesias extra Fogiam constitutas, altare quoddam, quod bonae memoriae Alexander papa, praedecessor noster, consecrarat in honore beati Joannis, non sunt veriti violare, sanctorum reliquias in eodem reconditas auferentes. Cumque ipsis nequaquam possint resistere, eo quod Fogia, sicut aliae civitates regni, eo tempore non munita fuerat, episcopo et capitulo obtulerunt, quod parati erant ipsorum stare mandatis, et eis, tam in temporalibus, licet fieri non deberet de jure, quam etiam spiritualibus obedire, per suos eisdem nuntios supplicantes, ut, si terrae parcere forte nollent, ad ecclesias saltem miserationis oculos inclinarent, scituri pro certo, quod, si ab ecclesiarum nollent destructione cessare, ipsis in spiritualibus de caetero nullatenus responderent. Ipsi vero una cum populo responderunt, quod non solum terram destruere, sed ecclesias ipsas evertere, et campanas, et sanctorum reliquias apud Trojam proposuerant asportare, nolentes de caetero jus aliquod temporale vel spirituale in Fogia obtinere, eo quod locus ipse per eos fieri habebat inhabitabilis, ab ipsis in pascuum aut terram arabilem redigendus. Tandem vero, ipsis, sicut Domino placuit, effugatis, et cum confusione reversi ad propria, rei seriem clarae memoriae regi Tancredo exponere curaverunt, qui, confirmans eisdem privilegia libertatis, adjunxit ut, sicut ex ipsius concessione poterat fieri, uteretur de caetero Fogia vocabulo civitatis, scribens et supplicans bonae memoriae Clementi et Coelestino, praedecessoribus nostris, ut eis episcopum concedere dignarentur, qui, eorum votis favorem praestantes benignum, quod eos pontificali deberent infula decorare, spem ipsis per suas litteras tribuerunt. Verum, cum imperator Henricus regnum fuisset adeptus, et cancellarius regni esset Trojanus antistes, ab imperatore praedicto Fogiam impetravit, et Fogitanorum bona Trojanis ab eodem fecit imperatore concedi. Obtinuit etiam ab eodem, moenia Fogiae dirui, ut sic saltem eam postmodum destruere possent ex toto. Quod cum ad eorum audientiam pervenisset, ut possent a servitute hujusmodi liberari, octo millia unciarum auri praedicto imperatori dederunt, qui sic eis privilegium contulit libertatis, retinens eos in demanio suo, sicut fecerant reges, praedecessores ipsius. Attamen, eo tempore, clerici Fogitani ab eodem fuere imperatore coacti Trojanensi episcopo respondere; quos cum idem episcopus in custodia coarctasset, trecentas uncias auri ab ipsis extorsit, hunc eis vicarium statuens, quem nunc habet Ecclesia Trojana pastorem, qui, cum sit ambitiosus, sicut asserunt, pariter et protervus, beneficia clericis abstulit Fogitanis et Trojanis ea studuit assignare. Libertates quoque ac privilegia ecclesiae supradictae penitus destruens, quanta gravamina in vicaria et in praesulatu postmodum, praedecessorum suorum sequens vestigia, eisdem intulerit, ex subsequentibus poterit elucere. Nam cum ipse pater communis esse deberet, idem, velut hostis et inimicus, cum non possit persequi eos armis, astutiis utitur contra eos, ut, sub praetextu gladii spiritualis, eos valeat aggravare, interdicti et excommunicationis sententias in eos sine causa promulgat, et, juris ordine praetermisso, clericos etiam occasione levissima, et nulla, quandoque vocat ad Trojam, et, quod gravissimum reputant, ipsos inter inimicos suos faciens commorari, eis officium vel beneficium nequaquam restituit, nisi precibus Trojanorum, quibus eos necessitate compulsos supplicare oportet, ut sic per Trojanos destitui et restitui videantur. Insuper, terram ipsorum, quae membrum est suae dioeceseos, sicut idem episcopus asserit, speciosum, debitis et certis temporibus visitare non curat, imo nullatenus accedit ad ipsam, ut sic eos Trojam adire compellat, et se coram Trojanis, non pastorem, sed hostem exhibeat eorumdem. Cum igitur pretiosiora membra digna sint amplius honorari, ex praemissis colligitur manifeste, quod idem nec pater est neque pastor, cum eis nullum honorem exhibeat, sed tantum ipsis opprobria inferat et gravamen. Praeterea, cum Fogitani, pro justitia alicui exhibenda, secundum privilegia sibi concessa, Fogiam non teneantur exire, nisi de nostro vel regis speciali mandato, et episcopus ipse clericorum correctiones et confirmationes infantium in Fogia debeat exercere, et causas matrimoniales cognoscere, prout in eorum privilegiis continetur, idem eos Trojam adire compellit, ibique matrimonii causas audit, nullatenus parcens eorum laboribus vel expensis, nec periculis, quae ipsis a castrorum latronibus inferuntur. Et, cum Fogia per quindecim milliaria distet a Troja, pueri, qui ad confirmandum illuc a matribus deferuntur, inter ulnas ipsarum multoties deficiunt in eundo. Caeterum, cum, secundum privilegia ipsis indulta, sine rationabili causa et ordine judiciario clericos Fogitanos non debeat officio beneficioque privare, idem in eos nunc depositionis, nunc suspensionis et excommunicationis sententias profert, juris ordine praetermisso, pro suae arbitrio voluntatis, juri vel consuetudini, seu privilegio nullatenus deferens, nec appellationi legitime ad apostolicam sedem ab eisdem emissae. Archipresbyterum quoque, cantorem et praebendarios instituere praesumit et destituere, irrequisita capituli voluntate, licet electio ejusdem archipresbyteri ad capitulum ipsum, et institutio cantoris et praebendariorum, ex privilegiis et consuetudine approbata, ad archipresbyterum pertinere noscatur. Exigit insuper a singulis ecclesiis Fogitanis de decimis duas quartas, cum in una ei solummodo teneantur et cathedratico respondere, non erubescens eorum temporalia metere, quibus minime studet spiritualia seminare. Libertates etiam et dignitates ecclesiae Fogitanae, sicut ex compositione quadam inita inter ipsos; et roborata per publicum instrumentum, non solum observare contemnit, verum etiam, quantum potest, evacuat et infringit. Cumque nullam ecclesiam in eorumdem parochia in ipsorum praejudicium construi permittere debeat, idem ad illorum destructionem indifferenter omnibus licentiam tribuit ecclesias construendi, ut sic a parochianis ipsorum non possint percipere debitas rationes, dictis parochianis apud loca religiosa eligentibus sepulturam. Ut autem addat afflictionem afflictis, quasdam petias terrae ad Fogitanam ecclesiam pertinentes, prout praedicti regis Tancredi authentico demonstratur, ipsis conatur auferre, pro ratione constituens propriam voluntatem. Trecentas insuper uncias, quas tum nomine mutui, tum imperiali potentia suus ab eisdem clericis praedecessor extorsit, solvere contradicit, licet idem praedecessor ipsius in pignus eis suos redditus obligaverit, de quibus episcopus ipse pro solutione hujusmodi debiti eos aliquid percipere non permittit. Sane, legatos apostolicae sedis apud Fogiam de redditibus ad hoc specialiter deputatis procurare contemnit, ut ipsos contra eorum consuetudinem sit necesse praedictos legatos de bonis propriis procurare. Ad majus autem opprobrium eorumdem, cum eum ordinationes clericorum celebrare contingit, post omnes clericos suae dioeceseos vocat ad ordines Fogitanos. Sanctum chrisma ipsis conferens subsannando, prius illud casalibus tribuit, et castellis. Unde exclamant alii contra eos, in eorum capite stercora projicientes et herbas, equorum stramenta quandoque, ac ipsos equos multoties subtrahendo. Sed, ut episcopi, qui praefuerunt per tempora, ignominia Fogitanorum facies adimplerent, juxta ostium suae domus Fogiam fecere depingi, ut quasi tam in spiritualibus quam temporalibus fuerit ecclesiae Trojanae commissa, desuper scriptitantes Trojae Fogiae casale concessum. Praeterea, ipsorum ecclesias dedicare, ac consecrare altaria praetermittit, nec patitur eas ab aliis episcopis consecrari. Licet autem bonae memoriae Coelestinus papa, praedecessor noster, eis duxerit indulgendum, ut donec discordia, quae inter Trojanos et eos existit, pacis esset reformatione sedata, chrisma, oleum sanctum, et alia ecclesiastica sacramenta a quocunque catholico mallent episcopo, qui gratiam apostolicae sedis haberet, perciperent, idem tamen episcopus omnibus prohibat, ne ministrent eis sacramenta praedicta, quare in Sabbato vigiliae Paschae multoties non celebravere baptisma et infantes sine sacramento decessere praedicto, et chrismatis unctione. Adjecit insuper archipresbyter memoratus, quod si ad statum antiquum vellemus habere respectum, restituendi potius essent Luceriae, quae utcunque ipsos primitus habuit, et possedit. Si vero ad statum antiquiorem et debitum prospicere dignaremur, terram ipsorum in statum pristinum reducentes, ipsis concederemus antistitem quem civitatem Arpensem, in qua Fogia est constructa, constat aliquando habuisse. Cum enim propter destructionem terrae, ac defectus populi, cathedralem amiserint dignitatem, aliis propter paucitatem adjuncti; a rationis tramite nullatenus discordaremus, si eamdem per Dei gratiam populosam effectam curaremus dignitate pristina insignire. At si ad gravamina per Trojanam ecclesiam eisdem illata nostrum extenderemus intuitum, eos ab ipsius jurisdictione eximeremus omnino, eo quod privilegia suae dignitatis meretur amittere, qui concessa sibi abutitur potestate. Ut igitur tantae dissensionis scandalum sopiatur, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus personaliter tam Trojam quam Fogiam adeuntes, ad reformandam inter eos pacem efficaciter intendatis, et, si tractatum pacis admiserint, ut vel potior pars discordiae amicabili possit conventione sedari, vos, universa redigentes in scriptum, ad sedem apostolicam transmittatis, ut modicum illud discordiae, quod remanserit, auctoritatis nostrae arbitrio deleatur. Alioquin, super praemissis et aliis, quae partes duxerint proponenda, inquiratis diligentissime veritatem, et quae inveneritis per vestras nobis litteras fideliter intimetis, praefigentes eis terminum competentem, quo cum eisdem litteris nostro se conspectui repraesentent.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Kal. Oct.
CLII. . . . . . . . LITTERAE BALDUINI IMPERATORIS AD PAPAM. Significat ei, quo modo Constantinopolitanum imperium occupatum sit a Latinis. [ « Sanctissimo in Christo Patri, et domino charissimo Innocentio, Dei gratia summo pontifici, Balduinus, eadem gratia Constantinopolitanus imperator, et semper Augustus, Flandrensis et Hainoniae comes, miles suus, cum devota semper obsequii voluntate oscula pedum. Cum, paternae sollicitudinis zelo, et nostrae congregationis in id ipsum amore speciali, quae circa nos aguntur sanctitas vestra scire desideret, seriatim vobis declarandum esse decrevimus, quam mira circa nos usa est divina clementia bonitate, quamque, non nobis quidem, sed nomini suo gloriam dederit, omnibus saeculis admirandam. Mirabilibus ejus circa nos semper mirabiliora succedunt, ut etiam infidelibus dubium esse non debeat, quin manus Domini operetur haec omnia, cum nihil a nobis speratum aut provisum ante contigerit, sed tunc demum nova nobis Dominus procuravit auxilia, cum nihil humani videretur superesse consilii. Et quidem, si bene meminerimus, per litteras paternitati vestrae transmissas, nostri progressus et status narrationem eo usque deduximus, ut, urbe populosa capta violenter, a paucis Tyranno fugato, ac filio Isachii, Alexio, coronato, mora nostra promissa foret et ordinata per hiemem, ut potenter obruerentur, si qui resistere viderentur Alexio; et nunc breviter narranda suscipimus, quae circa nos postea contigerunt, et, praenotato, quod, sicut non opera hominum fuere, sed Dei, quae Graecis intulimus, ita non hominum opera fuere sed daemonum, quae cum imperatore novo, Graecoque per omnia, Graecia nobis ex perfidia consueta retribuit. Nos siquidem, ne discordiae inter nos et Graecos fomitem ministraret moribus nostris adversa barbaries, de civitate exeuntes, ex adverso civitatis interjacente portu, ad preces imperatoris castra posuimus, et ex insperato, seu innata malitia, seu Graecorum seductus perfidia, animo recedit a nobis, cui tanta beneficia contulimus, imperator, et in omnibus, cum patre patriarcha et mole nobilium, nobis promissis perjurus et mendax, tot incurrit perjuria, quot nobis praestitit juramenta. Unde, nostro tandem destitutus auxilio, praelia contra nos meditatur incassum, et navigii, quod eum adduxerat et sublimaverat ad coronam, procurat incendia, sed voto tam crudeli, Deo non protegente, fraudatur. Fit pars sua per cuncta deterior, et hominum suorum caedes, incendia et rapinae proveniunt. Imminente foris pugna, intus timoribus coarctatur. Imperatorem ei aemulum parantibus Graecis, ea occasione captata, quod nullum ad auxilium nostrum deberet habere confugium. Cumque eidem evadendi spes unica restaret in nobis, juratum sibi quemdam, Marcullum nomine, sanguine sibi propinquum, de quo pro beneficiis impensis, super omnes alios confidebat, mittit ad exercitum nostrum, qui Blakernae palatium nobis sub imperatoris et suo juramento promittit obsidium, donec nobis cuncta promissa reddantur: accedit ad palatium recipiendum nobilis marchio, illudit Alexius marchioni et quos jam nobis dederat, spretis obsidibus, consueta perjuria non veretur. Nocte insecuta, Marculfus, domino suo perjurus et nobis, Graecis reddendi nobis palatii revelat arcana, atque ex hoc in perpetuum eis eripi libertatem, et ad hoc modis omnibus veniendum esse declarat, nisi dejiciatur Alexius. Cujus proditionis merito tertius in urbe imperator, attollitur; in dominum dormientem et rei nescium sacrilegas mittit manus, eumque carcere tetro concludens, tertium Nicolaum quemdam, qui apud Sanctam Sophiam imperiales infulas noviter usurparat, traditum sibi Graecorum, qui eum creaverant, proditione, rursus incarcerat, mortuoque postmodum Isachio, qui animum filii sui a nobis prae omnibus, ut dicebatur, averterat, acclamante clero Graecorum, et populo, ut de terra tolleremur, in brevi, tantum sanguinem nostrum sitientibus Graecis, praelia contra nos proditor jam dictus instaurat, urbem machinis et propugnaculis munit, quorum similia nemo viderit unquam. Cumque murus mirae latitudinis, lapidibus minutis, coementoque tenacitatis et firmitatis antiquae constructus, in altum valde consurgens, turres haberet amplissimas, pedibus circiter quinquagenis, paulo plus minusve, distantes inter quaslibet duas a parte maris, quo noster timebatur assaltus, turris lignea erigitur super murum, stationibus tribus aut quatuor multitudinem continentibus armatorum. Nihilominus etiam inter quaslibet duas turres, seu petraria, seu mangonellus erigitur. Turribus autem supereriguntur ligneae turres altissimae stationum sex, superque supremam stationem adversus nos porriguntur scalae appodiationes ex utraque parte et propugnacula continentes, paulominus excelsis scalarum capitibus, quam jacere in altum posset arcus a terra. Murum etiam ipsum murus circumcingit inferior, duplexque fossatum ne muris ulla applicari possent ingenia sub quibus valerent latitare fossores. Interim, terra marique nos tentat perfidus imperator, nos semper Domino protegente et suos frustrante conatus. Nam, propter ordinationem nostram, ad praedam victualium procul exeuntibus nostris, usque ad mille animas hominum pugnatorum, imperator occurrit in multitudine gravi, primoque congressu dissipatur omnino. Caesis captisque non paucis, sine damno nostrorum, fuga ignominiosa consulens sibi clypeum adjicit, arma deponit, et nostris vexillum imperiale dimittit, nobilemque, quam sibi praeferri faciebat, iconiam, quam ordini Cisterciensi nostri dedicavere victores. Iterato navigium nostrum flammis aggreditur, intempestaeque noctis silentio sedecim suas naves incensas, velis in altum expansis et inferius colligatis ad proram, flante fortiter Austro, nostras mittit in naves; sed Domino faciente cum multo nostrorum labore, custodimur indemnes, et ardentibus navibus clavis infixis catenis haerentibus, nostrorum remigio trahuntur in pelagum, et ab imminenti mortis periculo a Domino liberamur. Nos igitur, terrestrem eum provocamus ad pugnam, et ponte atque amne transmisso, qui exercitum nostrum separabat a Graecis, cuneis ordinatis, ante portam diu stetimus regiae civitatis, et palatii imperialis, quod Blakerna nuncupatur, in nomine Domini, agmina Israel praecedente cruce vivifica, parati ad praelium Graecos excipere si eis placuisset exire. Et quidem pro militiae exercitio exeuntem nobilem quemdam nostri pedites trucidarunt. Sic in castra reversi, terra marique saepius provocamur, sed, dante Domino, semper, ac triumphaliter obtinemus. Mittit ad nos pacis fictae legatos perfidus incubator imperii, postulat, et obtinet cum duce colloquium. Cumque eidem dux magnanimus objecisset quod nulla cum eo pacis posset esse securitas, qui dominum suum carcere conclusisset, postposita jusjurandi religione et fidei, ac foederis inter quantumlibet infideles firmiter obtinentis, et ipsi praeripuisset imperium, eidemque bona consuleret fide, ut dominum suum restitueret et humiliter veniam postularet, nostras etiam pro se promitteret preces, et quod cum eodem domino suo misericorditer, si vellet, agere deberemus, ac quidquid contra nos egerat venenose, si rediret ad animum, imputare vellemus aetati, lapsuive consilii, ille vana verba subintulit, quia quae responderet rationabiliter non haberet. Obedientiam autem Romanae Ecclesiae, et subventionem terrae sanctae, quam juramento et scripto imperiali firmarat Alexius, adeo refutavit, ut vitam amittere praeeligeret, Graeciamque subverti quam quod Latinis pontificibus orientalis ecclesia subderetur. Nocte igitur insequenti, dominum suum latenter laqueo suffocat in carcere, cum quo ipsa die prandium sumpserat Judae, et clava ferrea, quam tenebat in manu, latera morientis, et costas inaudita crudelitate confringit, casuque vitam, quam laqueo extorserat, confingit ereptam, ac imperiali sepultura concessa, propalatum omnibus scelus, funeris honore dissimulat. Sic nobis hiems tota perficitur, donec navibus nostris scalis aptatis, et instrumentis bellicis praeparatis, nos et nostra recipientes in navibus, V Idus Aprilis, hoc est feria sexta ante passionem Domini, unanimiter pro honore sanctae Romanae Ecclesiae et subventione terrae sanctae, navali praelio invadimus civitatem, et ea die, sine multo tamen nostrorum sanguine, fuimus tanta perpessi, ut inimicis nostris in opprobrium verteremur, quorum ea die pars fuit per cuncta superior, adeo ut tracta in terram Graecis compelleremur bellica nostra machinamenta relinquere, et infecto negotio ad ripam redire cogeremur adversam, ea die, ut videbatur inutiliter fatigati. Conturbati ergo plurimum, et conterriti, sed demum in Domino roborati, definito consilio rursus instauramur ad pugnam, et quarto die, II Idus Aprilis, hoc est feria secunda post passionem Domini, flante Borea, rursus applicamur ad muros, scalis navium, scalis turrium applicatis, cum multo labore nostrorum, permultum resistentibus Graecis. Sed ex quo cominus gladios sensere nostrorum, non diu belli anceps duravit eventus; duae siquidem naves pariter colligatae, quae nostros episcopos Suessionensem, videlicet et Trecensem, deferebant, quarum erant insignia paradisus et peregrina, primae scalis suis scalas turrium attigerunt, et felici augurio peregrinos pro paradiso certantes hostibus admoverunt. Prima muros obtinent vexilla pontificum, ministrisque coelestium secretorum prima conceditur de coelo victoria; irruentibus igitur nostris, cedit, Domino jubente, multitudo infinita perpaucis, et propugnacula relinquentibus Graecis, nostri audacter militibus portas aperiunt; quorum cum imperator, qui non procul a muris in tentoriis stabat armatus, conspicaretur ingressum, statim tentoria dereliquit, et fugit; nostri caedibus occupantur, civitas capitur populosa, recipiuntur in palatiis imperialibus qui nostrorum enses effugiunt, multaque caede facta Graecorum, nostri sese recolligunt advesperascente jam die, arma fessi deponunt, de assultu palatiorum in crastino tractaturi. Suos recolligit imperator, et crastinam hortatur ad pugnam, asserens quod nostros in potestate nunc habeat intra murorum septa conclusos. Sed nocte latenter dat terga devictus. Quo comperto, Graecorum plebs attonita de substituendo imperatore pertractat, et, dum, mane facto, ad nominationem cujusdam Constantini procedunt, pedites nostri, non exspectata deliberatione majorum ad arma prosiliunt, et, terga dantibus Graecis, fortissima et munitissima palatia relinquuntur, totaque in momento civitas obtinetur. Diripitur equorum innumera multitudo, auri et argenti, sericorum, pretiosarumque vestium, atque gemmarum, et omnium eorum quae ab hominibus inter divitias computantur, tam inaestimabilis abundantia reperitur, ut tantum tota non videretur possidere Latinitas, et, quae admodum pauca negaverant, cuncta nobis divino judicio reliquerunt, ut secure dicamus, quia majora his mirabilia, circa bellorum casus nulla unquam narret historia, ut impleta prophetia manifeste videatur in nobis, quae dicit, persequetur unus ex vobis centum alienos; quia, si inter singulos victoriam partiamur, quilibet ex nostris non pauciores quam centum et obsedit et vicit. Nunc autem, non nobis victoriam usurpamus, quia salvavit sibi dextera Domini, et brachium virtutis ejus revelatum est in nobis. A Domino tantum factum est istud, et super omnia mirabilia mirabile est in oculis nostris. Ordinatis igitur diligenter quae disponenda rerum poscebat eventus, ad electionem imperatoris unanimiter et devote procedimus, et omni ambitione seclusa, cum sex baronibus Venetorum, venerabiles viros, episcopos nostros . . . . . Suessionensem, Halberstatensem, Trecensem, dominumque Bethleemitanum, qui a partibus transmarinis auctoritate apostolica nobis fuerat delegatus, Acconensem electum, abbatemque Lucedii, imperatoris nostri sub Domino constituimus electores. Qui, oratione praemissa, ut decuit, Dominica, misericordia Domini personam nostram, quod a nostris meritis procul erat, unanimiter ac solemniter elegerunt, divinis laudibus clero et populo pariter acclamante; sequentique Dominica, qua Jubilate cantatur, praecipiente apostolo Petro regem honorari, eique obediri quasi praecellenti, et Evangelio nuntiante, quod gaudium nostrum nemo tollit a nobis, cum ingenti honore atque tripudio, more etiam suo applaudentibus Graecis ad honorem Dei et sanctae Romanae Ecclesiae, ac subventionem Terrae sanctae, gloriose coronatum, ad imperii fastigia, Deo et hominibus amabiles Patres, memorati pontifices, cum universorum applausu et piis lacrymis sublimarunt. Aderant incolae Terrae sanctae, ecclesiasticae militaresque personae, quorum prae omnibus inaestimabilis erat et gratulabunda laetitia, exhibitumque Deo gratius obsequium asserebant, quam si civitas sancta Christianis esset cultibus restituta, cum, ad confusionem perpetua inimicorum crucis sanctae Romanaet Ecclesiae Terraeque Hierosolymitanae sese regia civitas devoveret, quae tandiu jam potenter adversaria stetit, et contradixit utique Haec est enim, quae spurcissimo gentilium ritu, pro fraterna societate, sanguinibus alternis ebibitis, cum infidelibus ausa est saepius amicitias firmare ferales, et eosdem mamilla diu lactavit uberrima, et extulit in superbiam saeculorum, arma, naves et victualia ministrando. Quid econtrario fecerit peregrinis, magis edocere sufficiunt in omni Latinorum gente exempla, quam verba. Haec est, quae, in odium apostolici culminis, apostolorum principis nomen audire vix poterat, nec unam eidem inter Graecos Ecclesiam concedebat, qui omnium Ecclesiarum accepit ab ipso Domino principatum. Haec est, quae Christum solis didicerat honorare picturis, et, inter ritus nefandos, quos sibi, spreta Scripturarum auctoritate, confinxerat, etiam lavacri salutaris plerumque facere praesumebat iterando jacturam. Haec est, quae Latinos omnes non hominum nomine dignabatur, sed canum, quorum sanguinem effundere pene inter merita reputabant, nec ulla poenitentiae satisfactione pensabant laici, monachive penes quos, sacerdotibus spretis, tota ligandi atque solvendi consistebat auctoritas. Haec, et hujusmodi deliramenta, quae epistolaris explicare non valet angustia, impletis iniquitatibus eorum, quae ipsum Dominum ad nauseam provocabant, divina Justitia nostro ministerio digna ultione percussit, et, expulsis hominibus Deum odientibus, et amantibus sese, terram nobis dedit omnium bonorum copiis affluentem, frumento, vino et oleo stabilitam, fructibus opulentis, nemoribus, aquis et pascuis speciosam, spatiosissimam ad manendum, et cui similem non continet orbis aere temperatam. Sed nec in his desideria nostra subsistunt, nec ab humeris nostris sustinebimus vexillum regale deponi, donec, terra ipsa incolatu stabilita nostrorum, partes debeamus invisere transmarinas, et, Deo dante, propositum peregrinationis explere. Speramus enim in Domino Jesu, quod qui coepit in nobis opus bonum ad laudem et gloriam nominis sui, inimicorum crucis depressionem perpetuam perficiet, confirmabit solidabitque. Paternitatem igitur vestram propensius exoramus et obsecramus in Domino, ut gloriae hujus atque victoriae, et spei praeoptatae, cujus ostium magnum nobis apertum est, principes esse velitis et duces, vestrisque temporibus et operibus ascribatis decus aeternum, quod absque ulla dubitatione vobis continget, si apostolicae sanctitati devotos, vestri praecipue incolas occidentis, nobiles et ignobiles, cujuslibet conditionis aut sexus, eidem desideriis accensos, ad veras immensasque divitias capescendas, temporales pariter et aeternas, salutaribus monitis accendatis, proposita venientibus omnibus apostolica indulgentia, nobis et imperio nostro, aut temporaliter, aut perpetuo fideliter servituris. Universis enim, Deo dante, sufficimus, quos nobis Christianae religionis zelus adduxerit; universos volumus simul et possumus, secundum status suos varietatemque naturalium, et augere divitiis, et honoribus ampliare. Specialiter autem, Deo amabiles, ecclesiasticos viros, cujuslibet religionis aut ritus, sollicitudo vestra paterna potenter inducat, ut ad idem populum praedicationibus publicis et potentibus verbis accendant, et exemplis edoceant, catervatimque et ipsi venire festinent in locis amoenissimis et uberrimis, non jam in sanguine, sed in multa libertate, et pace, omniumque bonorum affluentia Ecclesiam plantaturi, salva semper, ut decet, suorum canonica licentia praelatorum. Ad laudem etiam et gloriam Redemptoris, et sanctitatis vestrae perpetuum decus, utilitatemque praecipuam generalis Ecclesiae pertinere credentium nullus ambigeret, si in civitate Constantinopolitana, veteribus honorata conciliis, vestra!paternitas generale concilium convocaret, beatissimae personae vestrae praesentia confirmandum, novamque Romam veteri couniret sanctionibus sacris, et perpetuo valituris. Jam enim ad concilium Graeciam rebellem vos invitasse didicimus, quasi quae nunc videtis tempora praesignando, licet, sive pro rebellione Graecorum, sive pro utilitatibus mundi, et variis occupationibus, interim videamini distulisse. Ecce nunc tempus acceptabile, Pater sancte, ecce nunc dies salutis. Cogitasse videtur Dominus temporibus vestris cogitationes pacis, qui scabellum pedum vestrorum vestros posuit inimicos. Canite, quaesumus, tuba sacerdotali in Sion, amantissime Pater, vocate coetum, congregate populum, coadunate senes et sugentes ubera, sanctificate diem acceptabilem Domino, diem stabiliendae unitatis et pacis, et, quam ad Dominum custodimus, nostrae fortitudinis confirmandae. Quantumlibet enim insufficientes simus ex nobis, sperare audemus in Domino, quod gaudium Domini sit fortitudo nostra ad evacuandum scandalum crucis, et subjiciendam in terris omnem adversariam potestatem erigentem se adversus Dominum et adversus Christum ejus. Recordamini, Pater sancte, cathedrae vestrae sessorum, quorum in coelo gaudent animae, et in terris vivit gloriosa memoria, Joannis, Agapeti, et Leonis, et aliorum qui ex variis causis Constantinopolitanam leguntur Ecclesiam praesentialiter visitasse, sicut in apostolicis continetur archiviis, et invenietis manifeste, si nos qui asserunt se legisse, non fallunt, quod pro causis longe minoribus eorum quilibet adventarit. Si quidem ex ardenti desiderio, ultra quam decet, ingerimus, ex benignitate consueta, reverende Pater, ignoscite, affectumque nostrum, apicemque negotii, ulterius et potius quam verba, spectate. Illud autem silere nulla ratione debemus, quod reverendi pontifices, et abbates nostri, et inferioris status venerabilis clerus, tam magnifice ac decenter, tam honeste inter nos se habuit ac prudenter, et armis Deo potentibus tam constanter ac triumphaliter dimicavit, ut coronam victoriae de manu Domini merito debeant exspectare, et eorum in perpetuum esse meruerit in benedictione memoria, et, ne quid eis in ulla gratia desit, apostolici favoris, et gratiae cumulum pro tam bene meritis evidentius reportare. Illustrem virum, H. Dandal. ducem Venetorum, dilectum nobis ac merito diligendum, cum amicis ac sociis nostris Venetis, quos fideles ac industrios per cuncta reperimus, paternitati vestrae pro suae probitatis merito plurimum commendamus. » ]
CLIII. BALDUINO, ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. Respondet epistolae superiori. (Apud S. Petrum, VII Id. Novembris.) [Litteras imperatoriae dignitatis, quas nobis per dilectum filium, Barochium, Fratrem militiae Templi, tua devotio destinavit, paterna benignitate recepimus, earumque tenore plenissime intellecto, gavisi sumus in Domino, et in potentia virtutis ipsius, quod is, qui superbis resistit, humilibus autem dat gratiam, magnifica tecum miracula dignatus est operari, ad laudem et gloriam nominis sui, ad honorem et profectum apostolicae sedis, et ad utilitatem et exaltationem populi Christiani, ut de tua taceamus magnificentia et virtute. Illud autem inter caetera nobis gratum est et acceptum, et super eo tuam prudentiam commendamus, quod potentiae tuae parum aut nihil, Deo autem et nobis totum ascribis, ut exaltet humilitas, quem superbia non extollit.] Sperantes igitur, imo pro certo tenentes, quod ut sacrosanctam Romanam Ecclesiam, quae cunctorum fidelium mater est et magistra, de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta, semper cupias venerari, ad honorem et profectum tuum diligens studium impendere volumus et operam efficacem. Unde, tam te quam terras et homines tuos, sub principali beati Petri et speciali nostra protectione suscipimus, dantes firmiter in praeceptis universis archiepiscopis et episcopis, nec non aliis ecclesiarum praelatis, regibus quoque, ducibus ac comitibus, caeterisque principibus, et populis universis, ut terras et homines tuos manuteneant et defendant, nec eos ipsi molestent, nec ab aliis faciant molestari, sed archiepiscopi et episcopi molestatores eorum per districtionem ecclesiasticam appellatione remota, compescant, et eos ad satisfactionem omnimodam, tam per excommunicationem in personas, quam per interdictum in terras, omni occasione cessante, compellant. Universis etiam, tam clericis quam laicis crucesignatis, consistentibus tecum in exercitu Christiano, sub spe remissionis et indulgentiae, quam eis apostolica sedes pollicetur, injungimus et mandamus, ut ad defendendum et retinendum Constantinopolitanum imperium, per cujus subventionis auxilium terra sancta facilius poterit de paganorum manibus liberari, tibi prudenter et potenter assistant, et nos interim, de succursu tibi pro utraque terra mittendo, ita disponere satagemus, quod affectum animi nostri per exhibitionem operis comprobabis. Illud autem, fili charissime, sollicita debes meditatione pensare, quod, postquam regnum Graecorum ab obedientia sedis apostolicae deviavit, de malo semper declinavit in pejus, donec a superbis ad humiles, ab inobedientibus ad devotos, a schismaticis ad Catholicos justo Dei judicio est translatum, ut per obedientiae virtutem resurgat ad bonum, quod per inobedientiae vitium defluxit ad malum. Quocirca, sublimitatem tuam monemus et exhortamur attentius, in remissionem tibi peccatorum injungentes, quatenus Graecorum Ecclesiam et Constantinopolitanum imperium, quod ad invocationem apostolicae sedis gratia sibi divina subjecit, in ipsius obedientia studeas conservare, per quam et ipsum imperium tibi melius conservabis; attentius provisurus, ut ecclesiastica bona, tam immobilia quam mobilia, diligenter facias et fideliter custodiri, donec per nostrae dispositionis arbitrium salubriter ordinentur, ut quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo, sine confusione reddantur.
Datum Romae, apud S. Petrum, VII Idus Nov.
CLIV. EPISCOPIS, ABBATIBUS, CAETERISQUE CLERIS, IN EXERCITU CRUCESIGNATORUM APUD CONSTANTINOPOLIM EXISTENTIBUS. Gratulatur a Graecis ad Latinos traductum esse imperium, et de Graecorum circa fidem errore disserit. (Apud S. Petrum, Idib. Novembris.) Legimus in Daniele propheta quod est Deus in coelo, qui revelat mysteria, ipse mutat tempora, et transfert regna. Hoc autem in regno Graecorum, temporibus nostris, videmus et gaudemus impleri, quoniam is qui dominatur in regno hominum, et cui voluerit dabit illud, Constantinopolitanum imperium a superbis ad humiles, ab inobedientibus ad devotos, a schismaticis ad Catholicos, a Graecis videlicet transtulit ad Latinos. Sane, a Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris. Haec est profecto dexterae Excelsi mutatio, in qua dextera Domini fecit virtutem, ut sacrosanctam Romanam Ecclesiam exaltaret, dum filiam reducit ad matrem, patrem ad totum, et membrum ad caput. Tempus enim advenisse videtur, in quo, destructis vitulis aureis, Israel revertatur ad Judam, et ad Jerusalem Samaria convertatur, quatenus atrio, quod, secundum Apocalypsim Joannis, est extra templum, foras ejecto, non jam in Dan et Bethel, sed in montem Sion ad Dominum ascendatur. Nos igitur, ei, a quo est omne datum optimum, et omne donum perfectum, etsi non quantas debemus, quantas tamen valemus, gratiarum solvimus actiones, et ei labiorum nostrorum vitulos immolamus, qui temporibus nostris dedit hanc gloriam nomini suo sancto et glorioso, quod invocatum est super nos.] Jam enim secundum spiritum adimpletur, quod olim secundum litteram exstitit consummatum. Legitur enim quod Maria Magdalene mane, cum adhuc tenebrae essent, venit ad monumentum, et vidit lapidem sublatum a monumento, et caetera quae sequuntur in evangelica lectione. Sane, per Mariam Magdalenam intelligitur Synagoga, per monumentum vero vetus accipitur testamentum; per lapidem monumenti legis littera designatur, quae fuit in tabulis lapideis exarata. Maria igitur, videlicet Synagoga, mane, id est tempore primitivo, cum adhuc tenebrae essent, tempus videlicet caecitatis et ignorantiae, antequam lex per Moysen data fuisset, de qua dicit Apostolus: Concupiscentiam nesciebam, nis lex diceret: Non concupisces (Rom. VII); venit ad monumentum, id est Vetus Testamentum accepit, in quo mysteria Scripturarum clausa, tanquam corpora in monumento, latebant, et rarescentibus tandem tenebris, et illucescente plenius vero die, luce videlicet illa, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum: in cujus eclypsi petrae scissae, ac monumenta leguntur aperta, vidit in primitivis fidelibus, qui ex circumcisione fuerunt; nam salus ex Judaeis est, lapidem amotum ab ostio monumenti, videlicet intelligentiam litterae a Veteri Testamento discretam, quia legem non tam litteraliter quam spiritualiter intelligendam esse cognovit per doctores evangelicae veritatis, sicut unus ex eis, videlicet Paulus apostolus, protestatur: Littera occidit, spiritus autem vivificat (II Cor. III), et sicut idem alibi dicit: Scriptum est, quoniam Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et unum de libera; sed qui de ancilla, secundum carnem natus est; qui autem de libera per repromissionem: quae sunt per allegoriam dicta (Gal. IV). Itemque: Non omnes qui ex Israel, hi sunt Israelitae, neque qui sunt semen Abrahae, omnes filii, sed in Isaac vocabitur tibi semen (Rom. IX); item: Non qui filii sunt promissionis aestimantur in semine (ibid.). Currens igitur Maria Magdalena, venit ad Simonem Petrum, et ad alium discipulum, quem amabat Jesus, et dicit eis: Tulerunt Dominum meum, et nescimus ubi posuerunt eum (Joan. XX). Sicut per Mariam Magdalenam Judaeorum intelligitur Synagoga, ita per Petrum, qui ad Latinos est specialiter destinatus, et apud eos Romae sepulturam accepit, populus intelligitur Latinorum. Graecorum vero populus per Joannem, qui missus ad Graecas, Ephesi tandem in Domino requievit. Petrus unam construxit Ecclesiam, videlicet Ecclesiarum omnium unum caput. Unde, Dominus dixit et: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI). Joannes autem in Asia plures Ecclesias stabilivit, tanquam unius capitis multa membra. Unde in Apocalypsi facit de septem ecclesiis, et earum singulis mentionem, ut sicut multa membra gubernantur sub uno capite, ita multae particulares ecclesiae sub una universali regantur. Venit ergo Maria ad Petrum pariter, et Joannem, quia Synagoga per primitivos apostolos, qui ex ipsa crediderant, tam Latinis, quam Graecis verbum Evangelii praedicavit. Nam in omnem terram exivit sonus eorum, et ideo dicitur cucurrisse Maria, quia velociter sermo praedicationis currebat. Venit, inquam, et dicit eis. Tulerunt Dominum de monumento, et nescimus ubi posuerunt eum (Joan. XX), ac si diceret manifestius: Scribae, et Pharisaei veritatem, quae Christus est, occidentes, sepelierunt in Veteri Testamento, ut in eo nulla de illo secundum ipsos mentio habeatur, et ita, secundum expositionem ipsorum, ubi Christus in Veteri Testamento sit positus, ignoratur. Exiit ergo Petrus, et ille alius discipulus, et venerunt ad monumentum. Currebant duo simul, et ille alius discipulus praecucurrit citius Petro et venit primus ad monumentum, et cum se inclinasset vidit posita linteamina, non tamen introivit. Ad praedicationem enim illius Ecclesiae quae de circumcisione crediderat, audierunt gentes, quae praedestinatae erant ad vitam, Graeci videlicet et Latini, et cucurrerunt certatim ad intelligentiam Veteris Testamenti, ut per illud agnoscerent tantarum rerum quam Deus ostenderat veritatem. Sed, quamvis Graecorum populus prius recepisset Vetus Testamentum sibi primitus nuntiatum, et ad ejus se intelligentiam inclinasset, atque humanitatis Christi mysteria prius intellexerit, quam Latinus, quoniam ad eum prius et plures apostoli pervenerunt, ut Paulus, Barnabas, et Joannes, non tamen monumentum intravit, nec sudarium, quod seorsum erat, involutum in unum locum aspexit, quia doctores Graecorum ad plenam intelligentiam Veteris Testamenti, et profunda mysteria Deitatis, nec hactenus, nec nunc etiam pervenerunt, nisi forte perpauci. Per linteamina enim, quibus corpus Jesu fuerit involutum, humanitas Christi mysteria designantur, per sudarium, quod fuerat super caput ipsius, intelligitur mysterium Deitatis. Nam, secundum Apostolum: Caput viri Christus, caput Christi Deus (I Cor. XI). [Unde legitur in Isaia, quod duo Cherubim, qui sex alas habere scribuntur, duabus alis faciem, et duabus pedes velabant, duabus alis volitantes, quia mysteria Deitatis, quae per caput, sive faciem designantur, et ea, quae ante mundi creationem fecit Dominus Deus, et quae facturus est post judicium, sunt occulta, sed media magis patent, et circa ea nos etiam volitamus. Venit ergo Simon Petrus sequens eum, et introivit in monumentum, quia Latinus populus usque ad interiora, et profundiora Veteris Testamenti mysteria penetravit, et ideo vidit linteamina posita, et sudarium, quod fuerat super caput ejus, non cum linteaminibus positum, sed separatim involutum, in unum locum quoniam inter humanitatis et Deitatis sacramenta discrevit, ut, sicut in Deo non distinguit naturam, sed distinguit personas, ita in Christo non distinguat personam, sed distinguat naturas. Graecus ergo, licet credat tres in divinitate personas, et unam in deitate substantiam, quod tamen Spiritus sanctus procedat a Filio, sicut procedit a Patre, non credit.] Unde, non ad injuriam propriam, sed Graecorum opprobrium Joannes de se ipso subjungit: Nondum enim sciebat Scripturam (Joan. XX). Quid est autem, quod Judaeorum populus electus est prius ad culturam unius Dei, duo vero circa fines saeculorum assumpti, nisi quod una est in Trinitate persona, quae a nullo mittitur, quoniam est a nullo, duae vero, quae ab uno sunt, et ab uno mittuntur. Quod si populus Judaicus, qui est electus in Patribus, typum gerit illius, a quo omnis potestas in coelo, et in terra nominatur, cujus typum gerit Latinus, cui datus est Christi vicarius, nisi ipsius Filii, qui traditur occurrisse beato Petro, et tam ipsi, quam pro ipso dixisse: Venio Romam iterum crucifigi? Quia vero Graecorum populo datus est beatus Joannes, a quo et incepit perfectorum religio monachorum, bene typum gerit illius Spiritus, qui quaerit et diligit spiritales. Caeterum, si est ita, quid est, quod Graeci nondum acceperunt posse credere, procedere Spiritum sanctum a Filio, sicut a Patre, nisi quod humiliter quidem acceperunt doctrinam a populo Judaico, qui gerit mysterium Dei Patris, sed hactenus sprevit humiliter recipere a Latino, qui habet in hac parte similitudinem Dei Filii, ut quomodo idem Spiritus accipere dicitur a Filio, quod annuntiet, ita Graecorum populus, qui doctrinam accepit aliquando ab Hebraeo accipiat tandem similiter a Latino? [ Ideo namque Pater summe diligit Filium, quia quidquid habet Pater totum contulit Filio, et ideo Filius summe diligit Patrem, quia quidquid habet Filius totum accepit a Patre, pari ratione Pater, et Spiritus sanctus summe se diligunt, quia quidquid habet Pater totum Spiritui sancto dedit, et quidquid Spiritus sanctus habet, a Patre totum accepit. Nisi ergo talis habitudo inter Filium, et Spiritum sanctum existeret, profecto non se summe diligerent, et ita Filius magis diligeret Patrem, quam Spiritum sanctum, et Spiritus sanctus magis diligeret Patrem quam Filium, quod est inconveniens, et absurdum, et penitus impossibile. Nam cum ipsi tres sint unum et idem, in nullo varium vel diversum, non est aliquid amplius in uno, quam in alio diligendum, cum inaequalitatem indemnitas non admittat. Ut ergo summe se diligant adinvicem ipsi tres, oportet ut Spiritus sanctus, sicut procedit a Patre, ita procedat a Filio, quatenus sicut Pater a nullo est, et duo alii sunt ab eo, ita Spiritus sanctus sit a duobus aliis, et nullus ab eo, ac per hoc sit inter omnes relativa distinctio in personis, sicut est inter omnes substantialis identitas in natura ]. Hoc plane mysterium si fuisset intellectum a Graecis, jam cum Latinis in monumentum intrassent, scientes, quod non est Deus dissensionis, sed pacis. At, quia nesciebat adhuc Scripturam Joannes quod videlicet oporteret Christum a mortuis resurgere, non est mirum, si Graeci adhuc nesciunt mortuam esse litteram, ubi Spiritus Christi vivit; scient autem in proximo, sicut credimus et speramus, scient, utique scient, et convertentur ex eis reliquiae in toto corde suo, et venient in Sion quaerentes Dominum, et David regem suum, et adorabunt in altari, quod erectum est Romae, in titulum sempiternum, et extunc manus Domini erit cum eis. Tandem enim implebitur, et forte jam incipit adimpleri, quod Evangelista subjungit: Tunc ergo intravit et ille discipulus qui venerat primus ad monumentum, et vidit et credidit (ibid.), et sic facti sunt primi novissimi, et novissimi primi. Videbit enim quod Petrus viderat, et credet quod credit Ecclesia Latinorum, ut amodo simul ambulent in domo Domini cum consensu. Maria vero stabat ad monumentum foris plorans. Dum ergo fleret, inclinavit se et prospexit in monumentum, et vidit duos angelos in albis sedentes, unum ad caput et unum ad pedes, ubi positum fuerat corpus Jesu. Populo quippe Graecorum intrante, Synagoga Judaeorum stat foris, quia exteriorem litterae corticem intuetur, nec dum ad interiorem veritatis medullam attingunt. Liber enim, quem manus missa ad Ezechielem expandit, scriptus erat intus et foris. Et ideo quasi famelica plorat, quia dum exteriorem corticem masticat, nequaquam reficitur interiori medulla, et quae externa sectatur, non apprehendit interna. Cum ergo sua se viderit exspectatione deceptam, in fine saeculorum inclinabit se ipsam a cordis duritia, et tanquam in monumentum prospiciens, discutiet subtilius legem suam, et videbit duos angelos sedentes in albis, unum ad caput et unum ad pedes, id est expositores tam Novi quam Veteris Testamenti concorditer et aperte de divinitate et humanitate Christi loquentes, nec ipsa quaeret ab eis, sed illi increpabunt ipsam dicentes: Quid quaeritis viventem cum mortuis? (Luc. XXIV.) Quocirca, mulierem illam appellant, quae non intellectu virili, sed sensu femineo meditatur, et ideo dicit eis: Tulerunt Dominum meum, et nescio ubi posuerunt eum (Joan. XX). Paulatim progreditur ad intelligentiam veritatis, dum incipit intelligere quod tulerunt Jesum, qui salvator vel salutaris interpretatur, de Veteri Testamento, quia lex vetus neminem ad perfectum perduxit, nec justificabitur ex operibus ejus quisquam, sed adhuc nescit ubi posuerunt eum, quia nondum evangelio plene credit, in quo Jesus reperitur. Tandem vero conversa retrorsum ad Evangelii veritatem, Jesum stantem non quidem jacentem videbit, sed nec adhuc sciet eum esse Jesum, quoniam ipsum fuisse Messiam, et venisse jam credet. Unde et appellat eum Dominum suum, sed non intelligit quod sit Deus. Tunc vero Jesus quaerit ab ea: Mulier, quid ploras? quem quaeris? (ibid.) quia praeveniet gratia Christi eam; sed illa eum existimans hortulanum, dicit ei: Domine, si tu sustulisti eum (ibid.), etc. Non fallitur in hac existimatione Maria. Nam Jesus illius horti cultor et custos existit, de quo legitur in Canticis canticorum: Hortus conclusus, fons signatus (Cant. IV). Demum Jesus eam vocabit ex nomine, quando convertet corda patrum in filios, ut reliquiae Israel salvae fiant, et illa respondente, Rabboni (Joan. XX), subjungit: Noli me tangere. Nondum enim ascendi ad Patrem meum. Vade autem ad fratres meos, et dic eis: Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum (ibid.), quasi diceret: Licet Messiam esse me credas, a lege ac prophetis omnibus repromissum, tamen Deo Patri me non credis aequalem. Vade igitur ad fratres meos, per consensum videlicet ad praedicatores evangelicae veritatis, et dic eis, hoc est clama, et crede cum eis, quoniam ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum, id est in divinitate Deo Patri consubstantialis et aequalis existo. Ecce jam, fratres et filii, colligere potestis aperte, quia Deus, quod ab aeterno praevidit, et in Evangelio praesignavit, per vos tandem in nobis sacramentum adimplet superius praelibatum, ut intelligatis quod non quasi casu fortuito, sed alto quidem consilio Deus hoc mysterium per vestrum ministerium operatur, quatenus de caetero sit unum ovile et unus pastor, provida namque dispensatione conditor temporum, tempora distribuit universa, ut cum plenitudo gentium ad fidem intraverit, tunc etiam omnis Israel salvus fiat. Monemus igitur universitatem vestram, et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus, ad accendendum devotionis affectum, quem erga matrem suam Romanam Ecclesiam habet exercitus Christianus, praescripta ei fideliter exponatis, et tam charissimum in Christo filium nostrum, B . . . . . . Constantinopolitanum imperatorem illustrem, quam majores et minores in ipso exercitu constitutos inducere procuretis, ut regnum Graecorum in obedientia sedis apostolicae studeant stabilire, per quam utique poterit, et sine qua minime posset ab eis ipsius dominium retineri.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum Idibus Novembris.
CLV. LUNDENSI ARCHIEPISCOPO. Ut census Romanae Ecclesiae per regnum Daciae et Sueviae colligat. (Apud S. Petrum, Idib. Novembris.) Ut tuae fraternitatis devotio, quam perspectam habemus in multis, nobis sit obnoxior, tibi ducimus committenda, per quae nobis et apostolicae sedi possis et debeas amplius complacere. Ideoque fraternitatem tuam, de qua plene confidimus, rogamus attentius et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus istud onus pro nobis assumas, ut censum beati Petri per regna Daciae ac Sueviae fideliter colligas et reserves, ipsum nobis per fidelem nuntium transmissurus vel assignaturus eis, quibus per litteras nostras tibi duxerimus injungendum. Ut autem hoc plenius et liberius possis efficere, plenam et liberam tibi concedimus facultatem, ut contradictores, si qui fuerint, per ecclesiasticam censuram, appellatione remota, compescas.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Idus Novembris.
CLVI. EIDEM. Ut villicum, qui presbytero cum uxore sua turpiter agenti nasum absciderat ac linguam laeserat, anathemate solvat sub certis conditionibus. (Apud S. Petrum. Idib. Novembris.) Ex parte tua nostris est auribus intimatum, quod quidam sacerdos, dum consuesceret cum uxore cujusdam tui villici nefariam rem habere, captus fuit a villico, qui ei nasum abscidit et laesit ipsum in lingua, nec tamen loquelam amisit. Unde presbyter ipse ad ostium se transtulit monachorum, ut suam salvare posset animam inter eos. Verum, cum villicus ipse super hujusmodi facto sibi petat absolutionem impendi, a nobis, ut eum possis absolvere, postulasti. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si res ita se habet, villicum ipsum, qui tanquam excommunicatus vitatur, communioni restituas, ita quod expensas, quas esset facturus in itinere ad sedem propter hoc apostolicam veniendi, mittat in subsidium Terrae sanctae, vel in Christianorum auxilium qui laborant in partibus illis, contra perfidiam paganorum, et nihilominus laborem itineris redimat juxta proprias facultates.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Novembris.
CLVII. EIDEM. Facultas reformandi Lundensem et Upsallensem ecclesias. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Decemb.) Ad hoc nos honestas tuae fraternitatis inducit, ut tibi benignius concedamus quae personis sunt ecclesiasticis concedenda. Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuae fraternitati concedimus, ut in Lundensem et Upsallensem archiepiscopatus vice nostra evellas et destruas, disperdas et dissipes, aedifices et plantes, sicut ad honorem Dei, exaltationem Ecclesiae, ac salutem populi tibi commissi videris expedire. In his ergo et aliis te talem exhibeas, ut fama tui nominis, quae suavem diffundit odorem, per hiemen tribulationum temporalium non marcescat, sed in actibus suis per potius et aestatem ostendat, quae suo agricolae vineam committenti fructum reddant uberrimum in autumno.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Decembris.
CLVIII. EIDEM. Mittit ei palleum, Upsallensi archiepiscopo, ejus quod incendio perierat loco, tradendum. (Apud S. Petrum, XII Kal. Decembris.) Significasti nobis per litteras, quod venerabilis frater noster . . . . archiepiscopus Upsallensis, per incendium palleum quod habebat, amisit, unde, pro ipso humiliter per litteras et nuntios postulasti, ut aliud illi mittere dignaremur, cum ipse et Ecclesia ejus multa paupertate laborent, propter quod specialem non potuit nuntium ad sedem apostolicam destinare. Licet autem tibi per privilegium sedis apostolicae sit concessum, ut Upsallensi sede vacante, cum aliquem ibi subrogari contingit, nuntiis tuis et Ecclesiae Upsallensis ad sedem apostolicam accedentibus, palleum concedatur, per te subrogato pontifici conferendum, quia tamen sedes illa non vacat, nec ipsum dandum de novo requiritur, ut tu tantum pro petitione ipsius tuos destinasti nuntios, et non ille, de jure potuimus postulata negare. Verum, ut supplicationi tuae, cui volumus, quantum possumus cum Domino, deferre, gratiam faciamus, palleum ipsum tibi per tuos nuntios duximus destinandum, per te archiepiscopo assignandum eidem, ita tamen, quod hoc in posterum ad consequentiam non trahatur.
Datum Romae, apud sanctum Petrum, XII Kalendas Decembris.
CLIX. CAPITULO STRIGONIENSI. Vocat eos ad praesentiam suam, ut de postulatione archiepiscopi Colocensis in archiepiscopum Strigoniensem sententiam audiant. (Apud S. Petrum, X Kal. Decembris.) [Postulationi, quam celebrastis] de venerabili fratre nostro, J . . . Colocensi archiepiscopo, ad Strigoniensem metropolim transferendo, venerabiles fratres nostri, ejusdem metropolis suffraganei, videlicet C. Quinquecclesiensis, B . . . Watiensis, R . . . Vesprimiensis, et J . . . Nitriensis, episcopi, penitus contradicunt, per suas nobis litteras intimantes, quod V . . . bonae memoriae, archiepiscopo vestro, viam universae carnis ingresso, eis inconsultis, vos, habito adinvicem consilio diligenti, quosdam de concanonicis vestris ad charissimi in Christo filii nostri, H. Ungarorum regis illustris, praesentiam destinatis, et quem vobis praefici volebatis, nomine tenus expressistis. Post dilationem vero non longam, cum ad festum Beati Stephani regis iidem episcopi solemniter convenissent, et super electione Strigoniensis ecclesiae unanimi deliberatione tractarent, vos, ab eisdem episcopis requisiti, quem illi sedi velletis praefici ac praeponi, taliter respondistis, quod nullum auderetis eligere, nisi qui plenam regis gratiam obtineret, et protinus praedictum Colocensem archiepiscopum, in quem jampridem cum rege conveneratis praedicto, nominare curastis, adjicientes, quod in electione archiepiscopi suffraganei nihil juris haberent, quibus ipsi suffraganei responderunt, quod a prima Christianitatis institutione in regno Ungariae usque ad ista tempora, nullus ad sedem Strigoniensem fuerat electus, nisi suffraganeis una cum canonicis eligentibus, juxta constitutionem canonicam et consuetudinem approbatam. Dixerunt etiam, quod prius inquiri deberet, utrum de gremio illius ecclesiae posset utilis et idoneus reperiri, asserentes, quod in ea multi sunt viri honesti, discreti et litterati, qui possent illi ecclesiae decentius praesidere. Illud insuper per easdem nobis litteris intimarunt, quod, cum praedictus Colocensis archiepiscopus, usque ad haec tempora, Colocensem ecclesiam Strigoniensi metropoli asseruerit esse parem, eique tam verbo quam opere varias et intolerabiles injurias irrogarit, non modicum formidabant, ne, si ad memoratam metropolim transferretur, propriae confessionis et assertionis non immemor, quasi rubore perfusus, ne sibi ipsi contrarius videretur, negotia Strigoniensis ecclesiae minus efficaciter assumeret promovenda, et ipsos episcopos, qui ejus verbis et actibus juxta debitum suum dure quandoque restiterant, opprimere non cessaret, cum tamen, juxta canonicas sanctiones, judex aliquibus non debeat dari suspectus. Porro, dilecti filii . . . . . abbas de Bucco, et magister Petrus, pro rege praedicto, nec non et . . . . . praepositus Posonen. et . . . . thesaurarius Ecclesiae vestrae, pro vobis in contrarium allegantes, asseruere constanter, ea, quae ab ipsis episcopis proposita fuerant, penitus esse falsa, firmiter proponendo, quod per eumdem praepositum et alios ante communem tractatum vocati fuerunt solemniter, et venerunt, eorumque de gratia multoties fuit requisitus assensus; sed, cum super ecclesiae vestrae provisione consilium et auxilium vobis congruum denegarent, vos, ipsi ecclesiae desolatae providere volentes, vocatis praedictis episcopis, convenistis in unum et vota vestra in praedictum Colocensem archiepiscopum, ut ipsum postularetis a bonis, unanimiter, eis praesentibus, contulistis, suppliciter exorantes, ut nos suis litteris pro postulatione vestra rogarent, quod ipsi facere penitus recusarunt. Praenominatis autem nuntiis asserentibus, quod translationem ipsius archiepiscopi urgens necessitas et evidens utilitas exigebant, in ipsa disceptatione fuit propositum coram nobis, quod memoratus archiepiscopus Colocensis, in grave Strigoniensis ecclesiae praejudicium, vobis reclamantibus et confirmationes sedis apostolicae ostendentibus, filium praedicti regis coronavit in regem, cum non ad Colocensem ecclesiam, sed ad metropolim vestram coronatio regis Ungariae pertinere noscatur; unde, tanquam alieni juris invasor et apostolici statuti contemptor, debebat graviter castigari, poteratque verisimili conjectura praesumi, quod, cum ipse querelam contra se ipsum et contra factum proprium non esset moturus, jus ecclesiae vestrae super hoc praetermitteret indefensum, per quod ei grave posset praejudicium generari, quamvis econtrario fuerit replicatum, quod, absque contradictione cujuslibet et praejudicio alicujus, praescripta coronatio ab universitate fuerat celebrata. [Licet ergo per postulationem hujusmodi nullum jus sit alicui acquisitum, ideoque sine praejudicio alicujus postulationem potuissemus repellere memoratam, ut tamen vobis, quantum cum Deo possumus, de speciali gratia consulamus, ita duximus providendum, quod, si praedicti pontifices in contradictione perstiterint, et vos ad postulationem institeritis obtinendam, quia nobis non constitit de praemissis, usque ad Septuagesimam proximo venturam, per procuratores idoneos, ad omnia sufficienter instructos, nostro vos conspectui praesentetis, quatenus, utraque parte praesenti, quod justum fuerit decernamus.] Si autem illi duxerint a contradictione cessandum, et vos insistere volueritis ad postulationis gratiam obtinendam, nihilominus infra praescriptum terminum personas idoneas ad nostram praesentiam destinetis, quae nobis fidem facere velint et valeant, super his quae fuerint opportuna. Quod si, contradicentibus episcopis memoratis, vos minus de jure videritis confidendum, ne incassum laborem subeatis pariter et dolorem, aliam vobis personam idoneam provideatis canonice in pastorem.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, X Kalendas Decembris.
Scriptum est super hoc regi, hoc addito: Monemus igitur celsitudinem tuam, quatenus praedictos episcopos non impedias nec impediri permittas, quominus episcopi supradicti suam apud nos justitiam libere prosequantur.
Datum, ut in alia.
CLX. M . . . . . . PRIORI SANCTAE MARIAE MAGDALENAE DE VALLEFARES. Concedit ei Ecclesiam ab Alexandro PP. fabricatam, et sub proprietate B. Petri relictam, sub annuo censu duarum libraram cerae. (Apud S. Petrum, VIII Kal. Decemb.). Sicut in authentico felicis memoriae Coelestini papae, praedecessoris nostri, perspeximus contineri, nobilis vir, P . . . de Lacopessel. fundum de Valle-Fares Ecclesiae Romanae obtulit, in quo ecclesia beatae Mariae Magdalenae, constructa a bonae memoriae Alexandro papa, praedecessore nostro, in jus fuit et proprietatem beati Petri recepta. Nos igitur, eorumdem praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, eamdem ecclesiam sub nostra protectione suscipimus, etc. usque, communimus. Ad indicium autem, quod eadem ecclesia beati Petri juris et proprietatis existat, nobis et successoribus nostris, duas libras cerae singulis annis exsolves. Nulli ergo . . . . nostrae protectionis, etc. Si quis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Kalendas Decembris.
CLXI. . . . . . EPISCOPO, ET CAPITULO NOVARIENSIBUS. Concessionem praebendae cujusdam ab archiepiscopo Mediolanensi factam irritat. (Apud S. Petrum, IX Kal. Decembris.) In litteris venerabilis fratris nostri . . . Mediolanensis archiepiscopi, perspeximus contineri, quod dilectus filius, M . . . Bruxuard, ad praesentiam ejus accedens, ab eo humiliter postulavit, ut quamdam praebendam, quae in Novariensi ecclesia de jure vacabat, et ad ipsum, ex statuto Lateranensis concilii, ejus erat donatio devoluta, ipsi conferre misericorditer dignaretur. Cumque multi ejusdem M . . . amici, tam clerici quam laici, apud dictum archiepiscopum institissent, asserentes concorditer ita esse, idem, ipsorum precibus fatigatus, dicto M . . . praedictam concessit praebendam. Verum, dilectus filius, magister Guido, Novariensis canonicus, mememorato archiepiscopo postmodum intimavit, quod ei fuerat falso suggestum, videlicet quod praebenda vacaret, cum inter M . . . nepotem ejusdem magistri, et Joannem Bruxuard, patruum praedicti M . . . super eadem praebenda, coram judicibus a sede apostolica delegatis eo tempore quaestio verteretur; unde, dicebat donationem illam nullius esse momenti cum fuerit tacita veritate subrepta, et, multa insuper super praedictis proponens, ad sedem apostolicam appellavit, postulans, ut per litteras suas nobis rei seriem nuntiaret, cujus petitioni praebens assensum, ipsi postulata concessit, praedictis etiam delegatis suas litteras intimavit, quod ipse nemini voluit facere praejudicium; consulens illis, ut in dicta causa procederent secundum apostolici mandati tenorem. Nos igitur, attendentes quod fraus et dolus nulli debet patrocinium impertiri, concessionem memoratae praebendae ab eodem archiepiscopo factam, lite pendente, irritam decernimus et inanem.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IX Kalendas Decembris.
CLXII. W. ABBATI MONASTERII MONTIS-MAJORIS, EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. Recipit eos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Apud S. Petrum, III Kal. Decembris.) Cum nos universis catholicae Ecclesiae filiis debitores, ex injuncto nobis a Deo apostolatus officio, existimemus, illis tamen locis atque personis propensiori nos convenit charitatis studio imminere, quae ad sedem apostolicam noscuntur specialius pertinere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris, etc. usque: clementer annuimus, et praedecessorum nostrorum felicis memoriae, Urbani, Pascalis, Gelasii, Calisti, Eugenii et Lucii, Romanorum pontificum, vestigiis inhaerentes, praedictum monasterium, in quo divino, etc., usque communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, quaecunque bona, etc., usque exprimenda vocabulis. In comitatu Arelatensi monasterium ipsum Sancti Petri Montis-majoris, cum pertinentiis suis; Castelletum, cum omni territorio suo; ecclesiam Sancti Isidori infra muros civitatis Arelaten. sitam, cum parochia et coemeterio; ecclesiam Sanctae Mariae de Mari, cum omnibus pertinentiis suis; castrum de Miramars et ecclesias ejusdem castri, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam et villam Sancti Genesii, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Martini parochialem de Lauria, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Laurentii, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Romani, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Jacobi de Moriers, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Pellicana, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Sereni, cum pertinentiis suis; et ecclesiam Sancti Petri de Mallan. cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Avinionen. omnia jura, et possessiones, quas in castro Tarasconis et Bellicadri habetis; omnia jura quae in villa et in territorio de Laurada, habetis; ecclesiam Sanctae Mariae de villa Sancti Remigii, cum medietate ejusdem villae, et cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Genesii de Romanino; omnia jura, quae habetis in villa de Cabannis, et ejusdem territorio; ecclesiam Sancti Sepulcri de Verqueriis, cum pertinentiis suis, et caetera, quae in eadem villa habetis; omnia jura et possessiones, quas habetis in villa Sancti Andeoli et ejusdem territorio; omnia jura, et possessiones, quas habetis in villa de Moleges, et ejusdem territorio, ecclesiam Sancti Verani, quae est in territorio de Airaga, cum omnibus pertinentiis suis; omnia jura, et possessiones, quas habetis in villa et territorio de Gravesons, et in villa et territorio de Lagoses. In episcopatu Cavellicen. ecclesiam Sancti Petri de Menomenas, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Joannis de Cleu; omnia jura et possessiones, quas in villa et territorio de Insulta, et omnia jura, quae in territorio de Avellonegues habetis. In episcopatu Carpentoraten. ecclesiam Sancti Petri de Paternis; ecclesiam Sancti Mauricii de Vennasca, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Laurentii de Marmoren. cum pertinentiis suis, ecclesiam Sanctae Fidei, cum pertinentiis suis; monasterium Sancti Antonii, et medietatem castri de Bedonio, cum omnibus pertinentiis suis; monasterium Sancti Jacobi de Valle-saltus, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Michaelis de Anesca, cum pertinentiis suis, ecclesias Sancti Martini et Sanctae Mariae de Montiliis, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Vasionen. ecclesiam Sanctae Mariae de Forcas, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Andreae de Ramera, cum pertinentiis suis; ecclesiam de Dolonn. et villam, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Andeoli de Cairan. cum peritnentiis suis, et ecclesiam Sancti Petri de Revello, cum pertinentiis suis. In episcopatu Aurasicen. ecclesiam Sancti Marcelli de Sirinnan. cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Petri de Velloricha, cum pertinentiis suis; omnia jura, et possessiones, quas in civitate Auravicen. habetis. In comitatu Aquen. ecclesiam Sancti Petri de Aleno, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Michaelis de Malamort. cum pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Roccarossa; ecclesiam Sanctae Mariae de Plano, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Stephani de Ronnas; ecclesiam Sancti Joannis de Salletas; ecclesiam Sancti Petri de Mari, ecclesiam Sanctae Mariae de Chalican. cum omnibus pertinentiis suis; monasterium Sancti Honorati de Rocca-fraudosa, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Juliani de Agulla, cum pertinentiis suis; ecclesiam de Vellaus; ecclesiam de Cabrer. et ecclesiam Sancti Petri de Pino, cum omnibus pertinentiis suis, quidquid juris habetis in ecclesia de Oleras, et quartam partem ejusdem castri; ecclesiam Sanctae Mariae de Sesols; ecclesiam de Balcodenas; ecclesiam de Balles, et ecclesiam Sanctae Mariae de Tous, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Juliani quae est in territorio de Joquas, cum pertinentiis suis; castrum de Pertusio, cum omni villa adjacente, et cum territorio culto et inculto; omnes ecclesias in eodem castro, cum pertinentiis suis, et cum omni dominio totius castri in omnibus intus et extra, et portum Durentiae; ecclesiam Sanctae Mariae de Alneu, et ecclesiam Sancti Laurentii de Robians, cum omnibus pertinentiis suis; monasterium Sanctae Mariae de Caroloco, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesias de Castro Rellan. Sancti Petri, Sanctae Mariae, et Sancti Dionysii, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Crucis de Auribell. ecclesiam Sancti Sthephani de Crau, quae est sita in territorio castri Sancti Saturnini, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Forojulien. monasterium de Correns, cum omnibus pertinentiis suis; in castro Villaepiscis, ecclesiam Sancti Michaelis, cum parochia sua; in castro Roca-bruna parochiam; in castro Flachan. ecclesias, cum parochiis suis; quidquid juris habetis in ecclesia Sanctae Mariae de Aurete, et ecclesias de Bersa, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Regen. monasterium Sancti Petri de Stublon. cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Vincentii de Mesello; ecclesiam Sancti Petri de Riolas; ecclesiam Sancti Pontii de Castronovo, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Martini de Bruneto, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Petri de Vileta, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Honorati de Pallarols, et ecclesiam Sanctae Mariae de Villanova, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Senecen. castrum, quod dicitur Noranta, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Sistericen. ecclesiam Sancti Petri de Saumana, cum pertinentiis suis, et ecclesiam Sancti Salvatoris de Valbaines, cum pertinentiis suis. In episcopatu Vapicen. ecclesiam Sanctae Mariae de Antonavas, cum omnibus pertinentiis suis, et ecclesiam Sancti Laugerii de Jaubia, cum pertinentiis suis. In dioecesi Viennen. ecclesiam Sancti Antonii de Mota, cum parochia sua, et cum omnibus aliis pertinentiis suis, et domum eleemosynariam, quae in ejus parochia sita est, et proprietate, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Montanea; ecclesiam Sancti Marcellini; ecclesiam Sancti Joannis de Formental. ecclesiam Sancti Martini de Vunai; ecclesiam Sancti Perri de Monteluser; ecclesiam Sanctae Mariae de Quinceu; ecclesiam Sancti Desiderii de Castro; ecclesiam Sancti Cypriani; ecclesiam Sanctae Mariae Magdelenae de Baeu, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Petri de Lausonna; ecclesiam de Capreriis, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesias Sancti Evodii, Sancti Boniti, Sancti Hilarii, Sancti Salvatoris, et Sanctae Mariae de Lechis, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Gratianopolitan. ecclesiam Sancti Justi; ecclesiam castri de Rouo, et dominium ejusdem castri, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Romani de Cranenco, cum omnibus pertinentiis suis; monasterium Sancti Stephani de Nacon, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Joannis de Exarto; ecclesiam de Reneuvell. Ecclesiam de Conniis; ecclesiam Sancti Justi, et ecclesiam Sanctae Mariae; et Albaripa, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Dien. monasterium Sancti Johannis de Roms; ecclesiam Sancti Martini de Coronel. cum pertinentiis suis, et quidquid juris habetis in ecclesia Sanctae Mariae de Auriolo. In episcopatu Valentiae, ecclesiam Sancti Petri de Mota, Sancti Thomae, et Sanctae Mariae de Jallans, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Maimanis; ecclesiam de Cerna, et ecclesiam de Podio Rigaudo, cum omnibus pertinentiis suis. In comitatu Vigintimilien. juxta mare, abbatiam Beati Appellen. cum omnibus pertinentiis suis. Sane, novalium vestrorum, quae propriis manibus, aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium vestrorum, nullus, etc. usque: praesumat. Praesenti nihilominus decreto prohibemus, ut nullus intra parochias vestras, absque dioecesani episcopi et vestro assensu, ecclesiam de novo aedificare praesumat, salvis tamen privilegiis pontificum Romanorum; in parochialibus autem ecclesiis, etc. usque: idonei fuerint tantum ad repraesentationem vestram animarum curam committat, ut de plebis quidem cura episcopo, vobis autem de temporalibus debeat respondere. Sepulturam quoque, etc. usque: obsistat, salva tamen justitia matricis ecclesiae. Obeunte vero te, etc. usque beati Benedicti Regulam, providerint eligendum, qui videlicet aut a Romano pontifice, aut ab eo, cui permiserit, professione seposita ordinetur. Nulli etiam episcopo facultas sit sine Romani pontificis aut legati ejus mandato idem monasterium excommunicationi, vel interdicto subjicere. Decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, et dioecesanorum episcoporum canonica justitia in supradictis capellis. Ad indicium autem hujus a sede apostolica perceptae libertatis, quatuor solidos Mergurien. monetae veteris nobis, nostrisque successoribus, annis singulis persolvetis. Si qua igitur, etc. Cunctis, autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Romanoe Ecclesiae subdiaconi et notarii, III Kalendas Decembris, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo.
CLXIII. . . . . . PARMENSI EPISCOPO. Compositionem inter abbatem sancti Sixti et communitatem Cremonensem initam auctoritate apostolica confirmat. (Insertum est ipsum compositionis instrumentum. ) (Apud S. Petrum, VIII Id. Decemb.) Cum dilectus filius, G. abbas Sancti Sixti, nuper ad sedem apostolicam accessisset, de Cremonensibus depositurus in praesentia nostra querelam, pro cujus monasterio civitas fuerat interdicta, et potestates, et consules, ac consiliarii vinculo excommunicationis astricti, dilectus filius, Joannes Bonus, pro ipsa civitate advenit, qui cum ipso abbate, ad admonitionem nostram, amicalem curavit compositionem inire. Nos ergo, postmodum, ad postulationem utriusque partis, interdictum, cui erat civitas ipsa supposita, duximus relaxandum; fraternitati tuae per apostolica scripta mandantes, quatenus interdictum ipsum denunties relaxatum a nobis, et, ab excommunicatis juratoria cautione recepta, quod nostris curent obedire mandatis, beneficium eis absolutionis impendas, injungens eis sub debito praestiti juramenti, ut inviolabiliter praedictam compositionem observent, quam tamen salvo in omnibus jure apostolicae sedis, volumus observari. Tenor autem illius compositionis est talis. In nomine Domini nostri Jesu Christi. Amen. Abbas monasterii Sancti Sixti, mediante domino papa et auctoritatem praestante, propria voluntate et consensu prioris P. tale pactum iniit cum nuntio Cremonensi, Johanne Bono, videlicet super facto Guastallae et Luciariae, scilicet, quod ipse abbas nomine suo et monasterii sui promisit, quod nec ipse, nec monasterium suum movebit aliquam quaestionem seu litem contra communitatem Cremonensem super praedictis villis, donec imperator fuerit a romano pontifice coronatus, salvo sibi et ecclesiae suae omni jure quod habet in praedictis Curtibus, et in omnibus fructibus praeteriti temporis; ita tamen, quod quidquid usque modo actum est per dominum Reginensem, vel per dominum Mutinensem, delegatos domini papae, super praedicta querela, nihil noceat vel praejudicet Cremonensibus in. jure suo, seu possessione, praeterquam in temporis interruptione et actionis perpetuatione. Dicta vero testium productorum ab abbate coram episcopo Mutinensi tantum valeant, quantum de jure valere debebunt, et pro hac dilatione et concordia, accepit praedictus abbas centum sexaginta libras imperiales a Cremonensibus, et coram summo pontifice confessus est, se recepisse praedictam pecuniam, renuntians exceptioni non numeratae pecuniae, et praeterea securitatem et cautionem recepit de viginti libris imperialibus, quas singulis annis recipere debebit a Cremonensibus in festo Sancti Michaelis usque ad terminum supradictum.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Idus Decembris.
CLXIV. EPISCOPIS, ET ABBATIBUS IN EXERCITU CHRISTIANO APUD CONSTANTINOPOLIM CONSTITUTIS. Ut in ecclesiam a Graecis sacerdotes Latini constituantur, et rectorem faciant eligere. (Apud S. Petrum, VII Id. Decembris.) Quia non minor est virtus, quam quaerere, parta tueri, ad meritum vobis credimus profuturum, Constantinopolitano imperio ad augmentum, et generali Ecclesiae ad honorem, si ecclesias, a Graecis relictas, de Latinis clericis ordinetis, ad cultum divini nominis sub orthodoxae fidei regula in devotione sedis apostolicae conservandas. Turpe siquidem esset, in ultimae discussionis examine ulciscendum, si sic Graecorum terminos exiretis, ut, inordinatis ecclesiis, regnum quasi sine sacerdotio remaneret, nec essent qui Latinorum populo ibidem, dante Domino, perpetuo remansuro, juxta suum ritum divina rite celebrarent Officia, et exhiberent ecclesiastica sacramenta. Monemus igitur discretionem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, quatenus, convenientes in unum, in ecclesiis Constantinopolitanae civitatis, in quibus Latini hactenus non fuerunt, auctoritate nostra suffulti, Latinos clericos instituere procuretis, qui et dignum Deo impendant obsequium, et ecclesiastica bona conservent, et in apostolicae sedis devotione persistant, et parochianis eorum in divinis officiis et ecclesiasticis provideant sacramentis. Quia vero membra sine capite non subsistunt, ne iidem clerici, si absque rectore fuerint, acephali videantur, volumus et mandamus, quatenus universis Latinis clericis, cujuscunque regionis et gentis, apud Constantinopolim constitutis, convocatis in unum, de praeficiendo eis idoneo provisore, viro videlicet Deum timente, tam aetate maturo, quam scientia reverendo, tractatum cum eis pariter habeatis, et eum, in quem canonice concordarint, auctoritate nostra rectorem praeficiatis eisdem, a nobis vel legatis nostris, quos Constantinopolim in proximo destinare disponimus, confirmandum, ut per nos vel eos, quod defuerit plenius suppleatur. Personam autem, quae ad hoc onus fuerit nominata, ad suscipiendum quod ei fuerit auctoritate nostra impositum, non solum inducere, sed, monitione permissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellere procuretis; mandatum nostrum taliter impleturi, quod non de negligentia reprehendi, sed de diligentia debeatis potius commendari. Quod si non omnes . . . . tres vestrum, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Idus Decembris, anno septimo.
CLXV. P. DE CASTRONOVO, ET RODULPHO, MONACHIS FONTISFRIGIDI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Omissa sacerdotiorum provisione, eam ad pontificem devolutam declarat, (Apud S. Petrum, VIII Id. Decemb.) Litteras vestrae discretionis accepimus, quibus responsum apostolicum imploratis super his quae ambigua vobis existunt, videlicet, quod, cum in quibusdam Ecclesiis, legationi vestrae subjectis, quaedam beneficia et dignitates tanto tempore vacavissent, quod tam praelati quam capitula, secundum tenorem Lateranensis concilii, essent jure instituendi privati, postquam vester adventus illis innotuit, in Beneficiis illis personas minus idoneas instituere praesumpserunt.] Unde, cum reciperetis consilium a viris peritis, ut tales institutiones, ab his quorum non intererat, et qui propria culpa jure instituendi se privaverant, factas, auctoritate apostolica cassaretis, nostrum prius in hoc consilium decrevistis habere. Proposuistis praeterea, quod consuetudo in quibusdam ecclesiis inolevit, ut lectisternia, in quibus corpora defunctorum ad ecclesias deferuntur, cedant in usus ecclesiae ministrorum, nec autem, refrigescente populi charitate, ac devotione cessante, inter clerum et populum occasione lectorum saepe scandalum generatur. Item, cum multi, qui in sententiae latae canonem inciderunt, et qui vobis legationis ratione non subsunt, ad vos pro beneficio absolutionis accedant, volentes contra haereticorum pravitatem accingi, ac etiam, cum quidam claustrales, propter interjectionem manuum in clericos saeculares, excommunicationis vinculo teneantur astricti, nec accingi contra haereticos valeant, nec habeant facultatem sedem apostolicam adeundi, et postulent a vobis absolvi, quid vos super hoc oporteat facere requisistis. [ Nos igitur, inquisitioni vestrae breviter respondentes, per apostolica vobis scripta mandamus, « quatenus, si beneficia vel dignitates ipsas noveritis personis idoneis assignatas, ea de patientia permittatis ab ipsis pacifice possideri; alioquin, personas ipsas amoventes prorsus ab illis, ea de personis idoneis, auctoritate nostra suffulti, nullius contradictionis vel appellationis obstaculo, non differatis quantocius ordinare. » ] contradictores per censuram ecclesiasticam compescentes. Clericos autem diligentius moneatis, ne super lectis qui ad eorum ecclesias cum defunctorum corporibus deferuntur, molestam exactionem, aut inhonestam importunitatem exerceant, laicos quoque ut in his laudabilem consuetudinem ex devotione fidelium hactenus observatam observent, monitione curetis inducere diligenti, eos ad haec si necesse fuerit per districtionem ecclesiasticam appellatione postposita compellentes. Ad haec, cum apostolica sedes consueverit legatis suis ex gratia speciali committere absolutionem illorum, qui pro injectione manuum violenta vinculo sunt excommunicationis astricti, volumus e mandamus, ut super his procedatis, prout illorum saluti videritis expedire, nisi excessus eorum esset difficilis et enormis, utpote si sit ad mutilationem membri, vel sanguinis effusionem processum, aut violenta manus in episcopum vel abbatem injecta, cum excessus tales et similes sine scandalo nequeant praeteriri. Caeterum, super his, de quibus nostrum consilium ultimo requisistis, videlicet contra illos, qui, suorum privilegiorum obtentu, ab omni legatorum correctione subtrahunt, nisi ad eos specialiter fuerint destinati, cum infamia conversationis eorum, et fidelibus scandalum, et haereticis insultandi vobis praestet maximum argumentum, consulimus, et monemus, ut, super negotio vobis injuncto vehementius intendentes, non requiratis in aliis qui possint impedire commissa, ne unum quod inevitabilem necessitatem inducit, per aliud, quod est tolerabile, impedimentum assumat.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Idus Decembris, anno septimo.
CLXVI. ARCHIEPISCOPO ARELATENSI. Ut episcopo Aurasicensi, gravi atque incurabili morbo laboranti , socium et coadjutorem adjungat. (Apud S. Petrum, IV Non. Decemb.) [Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod cum venerabilis frater noster . . . . Aurasicensis episcopus gravi, et incurabili morbo fere jam per quadriennium laboravit, ita quod pastorale officium non potuit, nec potest ullatenus exercere, nobilis vir . . . . de Baucio, princeps terrae illius, consules, ac cives civitatis ejusdem, a te postulant incessanter, ut tam ipsis, quam Aurasicensi ecclesiae, cum sis metropolitanus eorum, studeas providere. Verum, cum tu praedictum episcopum ad cessionem compellere nec possis, nec debeas ullo modo, nec afflicto afflictio sit addenda, imo potius sit ipsius miseriae miserendum, eo quod idem vir bonus exstiterit et honestus, et ecclesiam sibi commissam salubriter gubernavit, quid super his agere debeas sedem duxisti apostolicam consulendam. Nos igitur, volentes tam praefato episcopo quam Ecclesiae suae salubriter provideri, fraternitati tuae taliter respondemus, et apostolica scripta mandamus, quatenus illi coadjutorem associes, virum providum et honestum, per quem tam episcopo quam populo sibi commisso salubriter consulatur.]
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VI Non. Decembris, pontificatus nostri anno septimo.
CLXVII. UNIVERSIS HAS LITTERAS INSPECTURIS. Ne abbatissae Urbis, inconsulto papa vel ejus vicario, immobilia vendere, alienare, et in feudum tradere praesumant. (Apud S. Petrum, VII Idus Decemb.) Quia nonnullae abbatissae coenobiorum Urbis, reverentia divina postposita, utpote propriae salutis oblitae, super possessionibus, et aliis bonis ad monasteria spectantibus, quibus praesunt, alienationes faciunt, in eorum gravissimam laesionem; nos, eorum indemnitatibus, quorum nobis cura specialis imminet, consulere cupientes, de communi fratrum nostrorum consilio, praesenti constitutione decernimus, ut universae abbatissae Urbis a potestate vendendi, obligandi, infeudandi atque locandi, seu alienandi quocunque modo res immobiles, sint suspensae, ita quod omnis venditio, obligatio, infeudatio, locatio, seu alienatio rerum immobilium ab eisdem quomodolibet celebrata, ipso jure irrita censeatur, nisi forsan Romani pontificis, vel ejus vicarii, qui pro tempore fuerit, licentia intervenerit specialis in publicam scripturam redacta. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae constitutionis, etc., usque incursurum.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Idus Decembris, pontificatus nostri anno septimo.
CLXVIII. . . . . ARCHIEPISCOPO CANTUARIENSI, ELIENSI, ET WIGORNIENSI EPISCOPIS. Commissio causae restitutionis dotis, per regem Anglorum uxori ejus fratris regis praedefuncti faciendae. (Apud S. Petrum, XVII Kal. Januarii.) Si judex, qui nec Deum timebat, nec hominem verebatur, commotus ad instantiam viduae conquerentis, de adversario suo vindictam fecit eidem, quanto magis nos a clamoribus viduarum non debemus avertere aures nostras, qui, licet immeriti, ejus locum tenemus in terris, qui omnibus injuriam patientibus, sine personarum acceptione, facit judicium, et voce prophetica subveniri jubet oppresso, et viduam defensari? Licet autem, ut novit ille qui scrutatur renes et corda, J. regem Anglorum illustrem, sicut charissimum filium diligamus, contra justitiam tamen magnitudini suae deferre non possumus, cum, gratia et timore postpositis, eam non debeamus alicui denegare, in ipsa facti sapientibus et insipientibus debitores, ex susceptae officio servitutis. Plus enim serenitatem regiam crederemus offendere, si ei parceremus aliquatenus in hac parte, quam gratiam impartiri, eo quod occasionem videremur praestare ipsius impediendi salutem, ad quam tenemur ipsum modis omnibus exhortari. Cum igitur charissima in Christo filia, B., quondam Anglorum regina illustris, multiplicatis querelis pulsari fecerit aures nostras, quod rex ipse dotalitium ejus, et alia quaedam ad ipsam de jure spectantia, pro suae voluntatis arbitrio detineret, nos, quantum cum Domino potuimus, celsitudini regiae deferentes, per nostras eum curavimus litteras commonere, ut super his eidem reginae satisfacere procuraret, eo quod in his divinam offenderat majestatem, et in conspectu hominum reprehensibilis apparebat. At ipse, clarae memoriae A . . . matrem suam, dotalitium ipsum detinere proponens, tandem post commonitiones nostras et preces multorum, amicabilem compositionem super praedictis inivit cum ea, quam licet auctoritate impetraverit apostolica confirmari, eam tamen inviolabiliter observare, prout constantiam magnitudinis regiae decuit, non curavit, redditus, quos in compositione praedicta assignarat, eidem ipsi subtrahens universos. Cumque iterum eadem super his nobis replicari fecerit quaestionem, nos, per eumdem haec corrigi cupientes, eum rogavimus et monuimus, in remissionem ei suorum peccatorum injungentes, ut conquerenti sic satisfacere non differret, quod Altissimum quem offenderat, complacaret, et in conspectu hominum ex hoc promereri posset gloriam et honorem. Et, ejus volentes potius saluti consulere, dilectis filiis . . . Casemarii. . . majoris Monasterii Turon, et . . . de Virson, abbatibus, nihilominus dedimus in mandatis, ut eum super dotalitio, medietate mobilium, damnis et injuriis reginae illatis, ad justitiae plenitudinem exhibendam, per districtionem ecclesiasticam, appellatione remota, cogere procurarent. Verum, licet praedictus Casemarii abbas ipsum ad id monuerit viva voce, idem tamen memoratae reginae adhuc satisfacere non curavit, sicut ipsius ad nos querela indicat iterata, cum saltem illud eum movere deberet, quod . . . . . uxor quondam fratris ejus, qui tantus exstiterat, quasi paupercula et abjecta, apud nobilem mulierem, B . . . . comitissam Campaniae, sororem suam, cogitur mendicare. Caeterum, cum supradicta mater regis ejusdem viam sit universae carnis ingressa et dotalitium, quod detinebat, ad ipsius regis manus sit in ejus obitu devolutum, se de caetero ex hoc non poterit rationabiliter excusare, si saepedictae reginae dotalitium ipsum non duxerit assignandum. Quapropter, magnificentiam regiam rogamus per nostras litteras et monemus, et in remissionem ei suorum injungimus peccatorum, ut, divinae pietatis intuitu et nostrarum [precum obtentu, praememoratae reginae dotalitium ipsum assignare non differat, de damnis et injuriis eidem illatis, et quaestionibus aliis, quas adversus eum se proponit habere, satisfactionem congruam impendendo. Alioquin, quia viduis et orphanis specialiter sumus in sua justitia debitores, fraternitati vestrae per apostolica scripta districte praecipiendo mandamus, ut tam super dotalitio, quam aliis quaestionibus, quas adversus eumdem regem saepedicta regina duxerit proponendas, inquiratis, appellatione remota, diligentius veritatem, et usque ad calculum diffinitivae sententiae procedentes, gesta omnia fideliter redacta in scriptis, sub sigillis vestris nobis transmittere non tardetis, et assignetis partibus terminum competentem, quo per responsales idoneos nostro se conspectui repraesentent, sententiam recepturae; contradictores censura ecclesiastica, sublato appellationis obstaculo, nihilominus compescentes. Volumus etiam nihilominus et mandamus, ut, cum procurator et Nuntii praedictae reginae propter maris et viarum discrimina ad vos accessum frequenter habere non possint, ipsis, et parti adversae, uno edicto pro omnibus, appellatione cessante, terminum peremptorium assignetis, spatii longitudinem attendentes. Testes autem, etc. Nullis litteris veritati et justitiae, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kalendas Januarii, anno septimo.
CLXIX. . . . . . EPISCOPO ELIENSI. Diversis ejus consultationibus respondet. (Apud S. Petrum, XIV Kal. Januarii.) [Pastoralis officii] diligentia et sollicitudo, quam geris circa exsecutionem mandatorum nostrorum, et zelus tuae rectitudinis nos invitant, ut, quamvis simus multiplicibus negotiorum occupationibus praepediti, eisdem tamen ad horam subtrahamus ipsos, in qua tuis intendamus consultationibus responsuri.
Consuluit etenim nos tuae fraternitatis discretio, utrum, si delegatus a principe causam sibi commissam alii delegare voluerit, nolentem delegationem suscipere ad ipsam suscipiendam valeat coarctare? Ad quod tibi de fratrum nostrorum consilio taliter [duximus respondendum, quod, cum delegato a principe jurisdictio dandi judicem sit a lege concessa, dummodo idem exonerare se ipsum malitiose non quaerat, potest compellere renuentem, eo quod jurisdictio illa nullius videretur esse momenti, si cohertionem aliquam non haberet. Debet tamen delegatus praedictus sollicite providere, ut, si personis superioribus, exigente necessitate, negotium duxerit delegandum, in coactionibus inferendis dignitati deferat et personae].
Subsequenter etiam quaesivisti, utrum cui voluerit delegatus, cum viderit expedire, possit injungere, ut ad suam praesentiam citet partes, et eis, si obedire contempserint, poenam infligere pro contemptu. Ad quod tuae fraternitati breviter respondemus, quod [cum totum negotium alii possit committere, sicut superius est expressum, citationis officium potest cuilibet, discretione praevia, demandare, ac punire merito contemptorem].
[Ex parte tua fuit insuper requisitum, utrum, si aliqua causa fuerit ad archiepiscopum per appellationem delata, possit eamdem jure ordinariae potestatis suffraganei sui subdito delegare, vel animadvertere in eumdem si causam renuerit suscipere delegatam? Ad quod utique respondemus, quod archiepiscopus ipsum ad suscipiendam delegationem hujusmodi compellere nequit invitum, cum in eum, exceptis quibusdam certis articulis, nullam habeat potestatem, licet episcopus suus eidem sit metropolica lege subjectus.]
[Postulasti praeterea per sedem apostolicam edoceri, si, cum a sententia lata litterarum auctoritate nostrarum, in quibus appellatio est inhibita fuerit appellatum, et litterae post appellationem ad judices alios emanarint, ad mandatum posteriorum judicum exsecutio sententiae a prioribus demandata debeat retardari, ut priores judices ipsam neque per se, neque per alios exsequantur? Nos autem inquisitioni tuae sic duximus respondendum, quod, cum nos appellationis causam ex certa scientia judicibus aliis committimus cognoscendam, appellationem videmur recipere, ac jurisdictionem priorum judicum revocare, ut interim exsecutio sententiae suspendatur, donec appellationis merita plenius sint discussa.]
[Praeterea quaesivisti, quando de revocatione ambigitur litterarum, utrum judicum priores, an posteriores cognoscere debeant? Utrum per secundas sint primae litterae revocatae? Ad quod taliter respondemus, quod nisi posteriores prioribus, vel e converso, duxerint deferendum, simul utrique cognoscant; et si forte nequiverint in unam sententiam concordare, quamvis plures sint ex una parte, quam altera, per arbitros communiter electos a partibus hujusmodi concertatio sopiatur.
Quoniam autem sub hujusmodi forma, videlicet, causam, quam talis adversus talem, et quosdam alios super hoc et quibusdam aliis se proponit habere, duximus committendam, a nobis litterae multoties impetrantur, sollicite quaesivisti, an judex, ex delegatione hujusmodi, ante personarum, vel rerum expressionem, super personis vel rebus exprimendis habeat potestatem; adjiciens, utrum, si antequam personae, vel res expressae fuerint nominatim, super non expressis in commissione priori, sed generaliter comprehensis, speciales litterae, quae de priori commissione nullam faciant mentionem, ad alios judices a sede apostolica emanarint, eumdem vigorem debeant obtinere? Nos igitur, ad haec duo taliter respondemus, quod, cum generali per speciale procul dubio derogetur, jurisdictio per generales litteras attributa, per speciales, quantum ad ea quae specialiter exprimuntur, penitus enervatur, licet de prioribus non faciant mentionem. Unde, superflua relinquitur prima quaestio, etsi merito dici possit, quod, donec jurisdictio revocetur, eam super rerum vel personarum articulis exprimendis obtinet delegatus, sed antequam exprimantur personae, vel res, delegatus nequit jurisdictionem hujusmodi exercere].
[Quia vero saepe contingit, quod exsecutio sententiae Ordinario demandatur, Sedem duxisti apostolicam consulendam, utrum, si Ordinarius ipsam injustam esse cognoverit, debeat eam exsecutioni mandare? An sit ei potius subsistendum? Attendentes itaque, quod non cognitio, sed exsecutio tantum demandetur eidem, inquisitioni tuae taliter duximus respondendum, quod, cum Ordinarius obsequi teneatur, etsi sciant sententiam illam injustam, exsequi nihilominus tenetur eamdem, nisi apud Judicem possit efficere, ut ab hoc onere ipsum absolvat.]
Edoceri [praeterea postulasti, an alicui liceat sine speciali mandato apostolicae sedis, delegato, qui reum propter contumaciam manifestam excommunicationis vinculo innodavit, vel petitorem causa rei servandae in possessionem petitorum induxit, rebus humanis exempto, eidem volenti juri parere, absolutionis beneficium impertiri, vel possessionem restituere infra annum, sufficienti recepta primitus cautione? Ad quod utique dicimus, quod, cum delegatus quantum ad illud major sit ordinario, sine mandato summi pontificis excommunicatus ab hujusmodi delegato non potest per alium, praeterquam in mortis articulo, absolutionis gratiam obtinere, nisi forsan delegatus talis exstiterit, cui alius succedat in onere ac honore; nec per alium, quam per summum pontificem recuperare poterit possessionem amissam. Verumtamen, ne alius post annum verus efficiatur possessor, coram ordinario, vel, si ejus copiam habere nequiverit, coram publicis et honestis personis, ut quasi praescriptionem interrumpat annalem, offerre ac praestare, quod juri parebit, poterit cautionem, ut sic post annum recuperare possessionem per sedem apostolicam mereatur.]
[Quaesivisti etiam diligenter, utrum, quando inhibetur appellatio in rescripto frustratoria, tantum appellatio inhibita videatur, ut ab omni gravamine liceat appellare, an omnis appellatio videatur exclusa, nisi tantum in casibus expressis a jure? Nos igitur, attendentes, quod per appellationem frustratoriam, etiamsi non fuisset inhibita, negotium non debeat impediri, diligentiae tuae breviter respondemus, quod quaelibet provocatio intelligitur removeri, quae a jure non indulgetur expresse; sed, si appellans fuerit gravatus injuste, gravamen hujusmodi per superiorem poterit emendari. Verum, quia multoties quis ad tempus per appellationem legitimam a judicis sui quoad aliquem certum articulum eximitur potestate, tuae fraternitatis nos duxit discretio consulendos, utrum, si clericus excommunicationis sententia innodatus ante denuntiationem ipsius, ab ea, tanquam minus rationabiliter promulgata, in eo casu, in quo ante sententiam appellatio vires obtinuisse videtur, curaverit provocare, eo quod per appellationem interpositam excommunicantis videtur jurisdictio dormitasse, tempore denuntiare possit eamdem, et ad tempus ecclesiasticis beneficiis spoliare, cum per provocationem taliter factam suo effectu excommunicatio non privetur? Nos itaque inquisitioni tuae duximus respondendum, quod, cum exsecutionem excommunicatio secum trahat, et excommunicatus per denuntiationem amplius non ligetur, ipsum excommunicatum denuntiare non immerito potest, ut ab aliis evitetur, et illi nimirum proventus Ecclesiastici merito subtrahuntur, cui Ecclesiae communio denegatur.]
Cum autem saepe contingat patronos Ecclesiarum laicos, nunc unum, nunc alium ad vacantes ecclesias praesentare, sollicite [postulasti per sedem apostolicam explicari, an clericus, ad aliquam Ecclesiam a patrono laico praesentatus, si dioecesanus ejus ipsum non duxerit admittendum, et hujusmodi praesentatione aliquid juris assequatur in illa; et, si forte idem ad sedem apostolicam appellavit, et post appellationem ab ipso interpositam idem patronus alium curaverit praesentare, ac episcopus secundo instituerit praesentatum, idem ab ipsa merito debeat amoveri? Nos igitur, bonae memoriae Alexandri papae praedecessoris nostri vestigiis pro sui reverentia inhaerentes, qui inter praesentatos a laico et clerico patronis distinguens, in praesentatis a laico conditionem possidentis censuit potiorem, dicimus, quod institutio praesentati secundo loco a laico patrono robur obtinet firmitatis. Verumtamen, constituimus, ut episcopus, qui praesentatum idoneum malitiose recusavit admittere, ad providendum eidem in competenti beneficio compellatur, quatenus puniatur in eo, in quo ipsum non est dubium deliquisse.]
[Interrogasti praeterea, utrum viris religiosis, quibus a sede apostolica est indultum, ut ecclesias suas in proprios usus possint convertere, decedentibus personis earum, liceat auctoritate propria possessionem earumdem ecclesiarum intrare, vel per dioecesanum in ipsam sint potius inducendi? Ad quod utique respondemus, quod, nisi forte in indulgentia summi pontificis id contineatur expressum, suo episcopo inconsulto, in possessionem ipsarum eis non est licitum introire, quia per indulgentiam hujusmodi episcopali juri non credimus derogari.
Sollicite praeterea quaesivisti, cum auctoritate Dionysii fuerint parochiae limitatae, quatenus singularum parochiarum proventus, in usus Ecclesiae cederent necessarios et stipendia ministrorum; si episcopo liceat sine auctoritate summi pontificis, vel saltem absque sui capituli voluntate, viris religiosis conferre obventiones alicujus parochialis Ecclesiae, sustentatione vicarii reservata; et, cum Lateranensis concilii statuta prohibeant Ecclesiis novam imponi, vel augeri veterem pensionem, postulas edoceri, an episcopus valeat locis religiosis, consentiente patrono, totam ecclesiam vel de novo conferre aliquam portionem? Ad quae breviter respondemus, quod, salva constitutione canonica de concedenda piis locis quinquagesima portione, neque primum, neque secundum facere potest episcopus, nisi de licentia Romani pontificis, praeter sui capituli voluntatem.]
[Tua insuper nos duxit discretio consulendos, si episcopus, consentiente patrono, viris religiosis aliquam ecclesiam concedendo, hac utatur simplicitate verborum: Concedimus vobis illam ecclesiam, utrum eo ipso videatur ecclesia illa in eorum usus fuisse concessa, vel jus tantummodo patronatus? Nos autem tuae inquisitioni duximus taliter respondendum, quod, si episcopus ecclesiam illis conferat de consensu patroni, profecto patronus quod suum est, conferre videtur, jus videlicet patronatus, et episcopus confert illud, quod ipse obtinet temporaliter in eadem, ut, si fructuum ejusdem ecclesiae aliquam percipiat portionem, in eorum usus illa portio convertatur. Quod si ex ipsius proventibus nullam debeat episcopus portionem habere, omnes proventus praeter cathedraticum in eorum usus credimus convertendos. Sed, ut episcopi donatio sit legitima, consensus est sui capituli requirendus.]
[Explicari praeterea postulasti, utrum quis possit de molendinis, et piscariis necessarias expensas deducere, priusquam solvat decimas ex eisdem, sicut est in negotiatione concessum? Ad quod, sine praejudicio melioris sententiae, respondemus, quod, licet circa res acquisitas, vel factas de pecunia decimata, cum ipsae venduntur, credamus deducendas expensas, et de residuo quasi de lucro decimas persolvendas, ut, si vendatur domus, ager, vinea, clibanus, molendinum, grex, aut quaelibet merces; expensas tamen, quae fiunt pro fructibus percipiendis ex illis, de quibus fructus proveniunt, non credimus deducendas, etiamsi fuerint decimatae; quoniam salva decima fructus efficiuntur eorum, qui faciunt ipsas expensas: fructus autem ipsos alienari posse non credimus, nisi cum onere decimarum, nec pro restaurando detrimento quarumlibet rerum, ex quibus decimae persolvuntur, credimus deducendas expensas, de proventibus decimandis, quia penes dominum res permanent restauratae; ut si pars aliqua moriatur armenti, deterioretur vinea, portio mercis depereat, vel totus clibanus destruatur.]
Quaesivisti etiam, quibus indiciis fides habenda sit decretalibus, de quarum auctoritate judex potest non immerito dubitare, cum plures inveniantur in compilatione scholarium, et allegentur in causis, de quibus per bullam non constitit, nec ipsae per metropoles insinuatae fuerunt? Quia igitur, saepe contigit, quod etiam coram nobis decretales hujusmodi proponuntur, quas esse authenticas dubitamus, fraternitati tuae benignius respondentes, [auctoritate praesentium duximus statuendum, ut cum aliqua Decretalis, de qua judex merito dubitet, allegatur, si eadem juri communi sit consona, secundum eam non metuat judicare; verum, si juri communi sit dissona, secundum ipsam non judicet, sed superiorem consulat super ipsa.]
Quoniam autem per dilatorias exceptiones malitiose nonnunquam causarum terminatio prorogatur, inquisitioni tuae respondendo decernimus, ut infra certum tempus a judice assignandum omnes dilatoriae proponantur; ita, quod si partes extunc aliquas voluerint proponere, quas non fuerint protestatae, nullatenus audiantur, nisi forte de novo aliqua fuerit exorta, vel is, qui eam voluerit opponere, fidem faciat juramento, se postmodum ad illius notitiam pervenisse.]
[Statuimus praeterea, ut principales personae non per advocatos, sed per se ipsos factum proponant, nisi forte adeo fuerint indiscretae, ut earum defectus de judicis licentia per alios suppleatur.] Cum autem saepe contingat ad diem quem judex delegatus a nobis partibus assignavit, earum altera procurante ut negotium prorogetur, judicem ipsum a rege vel archiepiscopo evocari, nos, perversorum volentes malignitatibus obviare, decernimus, ut si delegato constiterit hoc fuisse alicujus partis malitia procuratum, ipsam puniat animadversione condigna, et, ne aliquid lucrum ex hujusmodi fraude reportet, personae neutri parti suspectae quantum ad diem illum committat ipsum negotium audiendum, quae in ipso, appellatione remota, procedat, nisi forte partes ipsae consenserint negotium prorogari.
Praeterea, nos consulere voluisti, an permitti debeat ministrare, si quis sine impositione manuum fuit ad ordinem diaconatus assumptus, et si confirmationis sacramentum in eo debeat iterari, qui per errorem fuit non chrismate, sed oleo de linitus? Ad quae fraternitati tuae breviter duximus respondendum, quod in talibus non est aliquid iterandum, sed caute supplendum quod incaute fuerat praetermissum.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIV Kalendas Januarii.
CLXX. ANICIENSI EPISCOPO. Ut de facto P. cantoris, cum muliere quadam, inquirat. (Apud S. Petrum, XVII Kal. Januarii.) Ex litteris tuae fraternitatis accepimus, quod, cum Aniciensis Ecclesia sacerdotibus indigeret, dilectum filium, P . . . cantorem ejusdem ecclesiae, virum litteratum et moribus insignitum, ordinare in presbyterum voluisti; sed ipse respondit, quod non fieret nisi de nostra permissione sacerdos, eo videlicet quod olim quaedam mulier dixit ei, quod eam cum pede percusserat semel in tergo, quare fecit aborsum, et cantor ipse credebat, quod hanc vel aliam cum pede semel in dorso percusserit, sed eam nunquam aborsum fecisse credebat. Mulierem quoque, ut quaereret plenius veritatem ab ea, ad poenitentiarium Aniciensem adduxit, qui, quaesitis attentius quae super iis fuerant inquirenda, nihil certum potuit ab ipsa percipere, sed credebat, quod mulier ipsa talia fingeret, ut extorqueret pecuniam a cantore; qua de causa ad ordinationem ipsius procedere noluisti, donec super hoc apostolicum responsum haberes. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus inquiras super iis diligentius veritatem, et, si assertionem praefatae mulieris non constiterit esse veram, cantorem ipsum, si alias habeatur idoneus, et super hoc non fuerit infamatus, ac eum conscientia non remordet, ad presbyteratus cures officium promovere.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kalendas Januarii, anno septimo.
CLXXI. REGI ANGLORUM. Ut reducat in gratiam Dublinensem archiepiscopum, et ei omnia ablata restituat, cum comminatione interdicti ubicumque permanserit. (Apud S. Petrum, Idibus Decemb.) Non tam miserabilis quam miseranda conquestio venerabilis fratris nostri . . . Dublinensis archiepiscopi, graviter propulsavit saepius aures nostras, nec adhuc propulsare desistit, clamorem suum lacrymosis inculcans gemitibus et amaris, ita ut magnitudinem clamoris ipsius ad aures Domini Sabaoth ascendisse credamus, qui utinam, si deliquimus, parcat nobis, quod tantum pepercimus homini, qui, in suis ei non deferens, tandiu ministrum ejus afflixit, et adhuc afflicto non parcit! [Novit enim regia celsitudo, et satis potest memoriter retinere, quoties suavibus verbis et blandis eam pro ipso archiepiscopo duxerimus commonendam, et per alios fecerimus commoneri, et quot et quantas porrexerimus tibi preces, ut eum, quem per septem annos extra regnum exsulare fecisti, et, in afflictione non modica et officii erubescentia pastoralis, per partes ignotas aliorum suffragia mendicare, in gratiam tuam reciperes, et ei ablata restitui faceres universa. Quid autem super hoc nostrae valuerint monitiones et preces, subsequens rerum effectus evidenter ostendit, cum exauditi non simus,] sed indecenter potius obauditi, et, quod pejus est, Creator offensus, qui suam non dimittet offensam inultam, quin injuriam servi sui ex parte vindicet in praesenti, et etiam reservet sibi vindictam aliam in futuro. Sane, ne super litterarum inculcatione nostrarum, quas tibi saepenumero super hoc curavimus destinare, plurimum immoremur, cum tibi de ipsis, ut credimus, plene constet, nuper, cum te dilectus filius, N . . . abbas Casemarii, ex parte nostra monuerit, coram multis et magnis viris, et etiam corripuerit, quia mandatum nostrum non adimpleveras in hac parte, tu ei emendaturum omnia te firmiter promisisti. Sed, cum idem archiepiscopus, de tua promissione confidens, reverti vellet ad propria, et tecum fecerit per aliquot dies moram, ac tu ipsum de die in diem protraxeris vanis verbis, nec velles ei quod promiseras adimplere, tristis, et vacuus a spe sua, coactus est Parisius remeare], cujus plagae cum suavitatis oleum superponere debuisses, asperitatis vinum apponere curavisti, ut calamum conquassatum omnino confringeres, et senectutem ipsius cogeres deficere paupertate. A procuratoribus enim ejus centum libras sterlingorum, quas ad solutionem debitorum ejus cum labore multo collegerant, sicut dicitur, extorsisti, et mandasti etiam archiepiscopo Cassellen. ut administrationem susciperet dioeceseos Dublinensis. Ut igitur regia celsitudo, quae fuit in nostrarum precum exauditione tam dura, paternas super hoc monitiones recipiat, licet tarde, serenitatem tuam rogamus, monemus et hortamur in Domino, in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus ad Dominum Jesum Christum, qui carnem nostrae mortalitatis assumpsit, ut nos suos in Patris gloria faceret cohaeredes, Romanam Ecclesiam insuper, quam in beato Petro, apostolorum principe, stabilivit, et nos etiam, quos in agendis tuis, si bene recolas, invenisti favorabiles et benignos, habens debita consideratione respectum, praefatum archiepiscopum in gratiam tuam liberali benignitate recipias, et ei ablata restitui facias universa, taliter quod ex officio pastorali mandamus, et pleno cordis affectu monemus, adimpleturus hac vice, quod tua super hoc, vel sera, correctio praeteritorum offensam valeat expiare. Alioquin, cum in hoc deinceps parcere tibi nolimus, qui, eo quod tantum pepercimus, incurrisse timemus Creatoris offensam, noveris nos venerabilibus fratribus nostris . . . Cantuariensi archiepiscopo, et . . . episcopo Eliensi, districte praecipiendo mandasse, quos etiam propter prioris mandati nostri neglectum graviter redarguimus, ut, si forsitan eidem archiepiscopo infra duos menses post receptionem praesentium a te non fuerit congrue satisfactum, episcopatum ad quemcunque tuae jurisdictioni subjectum locum deveneris, quandiu fueris ibi praesens, auctoritate nostra, sublato appellationis obstaculo, denuntient interdictum; quod si nec sic ad hoc induci potueris, totam etiam provinciam Dublinensem interdicto concludant: pro certo sciturus, quod, si mandatum hujusmodi pertransieris aure surda, et durum te nobis ostenderis, ubi te benignum invenire debemus, causam Ecclesiae, imo Dei, non dimittemus adeo indefensam, quin cognoscere tibi demus, quid manus vicarii Jesu Christi valeat operari. Quod si vellemus ulterius quasi tibi deferendo differre, procul dubio videremur te non diligere sed odire, quia pater filium quem diligit corripit, et Deus quos amat arguit et castigat.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Decembris, anno septimo.
CLXXII DECANO ET CAPITULO NIGELLENSIBUS. Mandat, quod Renelmo et Roberto canonicis praebendas omnino integrare non differant. (Apud S. Petrum, Kal. Decembris.) Accedens ad praesentiam nostram dilectus filius, Renelmus, canonicus Ecclesiae vestrae, sua nobis insinuatione monstravit, quod, cum ipse et Robertus auctoritate apostolica in eadem Ecclesia canonici fuerint instituti, utrique dimidiae praebendae beneficio assignato, tam auctoritate litterarum nostrarum, quam concilii Turonensis, quod beneficiorum inhibet sectionem, ut vos suas eis integraretis praebendas, cum instantia postularunt; quibus vos benignum praebentes assensum, sicut etiam vestrae litterae continebant, promisistis eisdem, quod, quam cito se facultas offerret, eorum praebendas curaretis sine interpositione alterius integrare. Verum, magister W. de litteris nostris, quas idem Renelmus super conferenda sibi praebenda integra, et Robertus super integratione praebendae suae obtinuerant a nobis, non habita mentione, ad vos nostras litteras reportavit, ut eidem in aliqua praebendarum Ecclesiae vestrae studeretis liberaliter providere. Caeterum, cum dictus Renelmus ad nostram praesentiam accessisset, et pro se et praefato Roberto nobis humiliter supplicasset, ut per litteras illas integrationes praebendarum suarum non sineremus aliquatenus impediri, dictus magister eidem se super hoc opponere procuravit. Nos igitur eis dilectum filium nostrum, H. Sancti Eustachii diaconum cardinalem, concessimus auditorem, qui, auditis hinc inde propositis, et habito prudentum virorum consilio, super contradictione integrationis praebendarum illarum, de mandato nostro, eidem magistro duxit silentium imponendum, cum magis esset consentaneum rationi eorum integrari praebendas, qui jamdudum canonici fuerant instituti, quam ei conferri, qui cam ex rigore juris petere non valebat. Quocirca, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus praebendas eorum diversas contra statuta concilii Turonensis, contradictione et appellatione cessantibus, integrare, cum se facultas obtulerit, juxta promissionem vestram, minime differatis; cautius provisuri, ut propter integrationem eorum praebendas alias dividere non temptetis, ne sic, semper aliqua praebenda ibidem existente divisa, mandatum possit apostolicum impediri. Alioquin, dilectis filiis . . . . . . abbati Sancti Auberti, et magistris P. de Sancto Symphoriano, et R. de Bekerel, canonicis Cameracensibus, praecipiendo mandavimus, ut, vobis in exsecutione mandati nostri cessantibus, illud, sublato appellationis obstaculo, studeant effectui mancipare; contradictores. . . nullis litteris veritati, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Kalendis Decembris, anno septimo.
CLXXIII. . . . . . MEDIOLANENSI ARCHIEPISCOPO, ET SUFFRAGANEIS EJUS. Ut Placentinos tanquam excommunicatos faciant evitari. (Apud S. Petrum, XVII Kal. Januarii.) Cum olim fumus iniquitatis Placentinorum civium oculos apostolicae speculationis offenderit, nec potuerimus illum in pluvia paternae monitionis supprimere, quin fortius elevaretur in altum, ita quod partes inficeret vicinas pariter et remotas, modum alium cogimur invenire, ut qui pluviam non admittit, corruat sub procella, quia forsitan evaporare desistet, ubi non invenerit quo respiret. Satis siquidem audivistis, ad quantam miseriam episcopum, clerum et Ecclesiam Placentinos, adduxerint, et sub quantis afflictionibus et aerumnis eos vivere potius quam deficere, quod sine cordis amaritudine non possumus proferre, compellant. Ne igitur vapor iniquitatis eorum se ad parietes vicinos extendat, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus cives jam dictos, ad quemcunque locum provinciae Mediolanensis devenerint, in colloquiis, hospitiis atque contractibus, tanquam excommunicatos faciatis arctius evitari, et teneri etiam bona illorum, ubicunque illa contigerit inveniri, donec per satisfactionem condignam reconciliari Ecclesiae mereantur: sic mandatum apostolicum impleturi, ne illius videamini contemptores.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kalendas Januarii.
CLXXIV. ARBATIBUS, PRIORIBUS ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, PER LOMBARDIAM CONSTITUTIS. Ut episcopo Placentino exsulanti de censu apostolicae sedi debito subveniant. (Apud S. Petrum, XV Kal. Januarii.) Compatientes laboribus et pressuris, quas venerabilis frater noster . . . episcopus Placentinus, ad praesens extra ecclesiam Placentinam a suis civibus cogitur sustinere, ipsi, cum de suo sustentari non possit, volumus providere de nostro. Ideoque per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus, quatenus censum apostolicae sedis, quem de vestris debetis Ecclesiis, cum ab ipso fueritis requisiti, et assignare curetis, quandiu extra ecclesiam suam coactus fuerit exsulare; nuntiis ejus, quos propter hoc destinaverit, tam in necessariis quam securo conductu, liberaliter providentes.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XV Kalendas Januarii.
In eumdem modum, abbatibus, etc. per Ravennatensem provinciam constitutis.
CLXXV EPISCOPO PLACENTINO. Indulget, ut dum ab ecclesia sua exsulat, tam vacantes quam vacaturas praebendas retinere possit. (Apud S. Petrum, XV Kal. Januarii.) Compatientes tuis afflictionibus et pressuris, quas ad praesens extra ecclesiam Placentinam a civibus tuis cogeris sustinere, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut tam vacantes in tuo episcopatu praebendas, quam etiam vacaturas, dum fueris in exsilio, ad sustentationem tuam et clericorum Ecclesiarum illarum, tibi liceat retinere; ita tamen, ut postmodum illae, quae ad donationem tuam pertinent, per te, aliaeque, per illos qui eas conferre tenentur, personis idoneis conferantur. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Si quis, etc.
Datum, ut supra.
CLXXVI. NOBILI VIRO GUIDONI COMITI. Sententiam in causa, quae inter ipsum et electam ac sorores monasterii de Rosan. vertebatur, latam, auctoritate apostolica confirmat. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Januarii.) Ex parte tua, et . . . electae, et sororum monasterii de Rosan. nuntii ad nostram praesentiam destinati humiliter postularunt, ut eis audientiam concedere dignaremur, quibus dilectum filium, Hu. Sancti Eustachii diaconum cardinalem, dedimus auditorem. In cujus praesentia cum aliquandiu fuerit litigatum hinc inde, tam per instrumenta quam per litteras constitit evidenter, quod super causa, quae inter te et electam praedictam adinvicem vertebatur, per dilectos filios, J. priorem Sancti Fridiani, et . . . . . . archipresbyterum Florent. et J . . . Pisan. canonicum, quibus fuerat de utriusque partis assensu commissa, diffinitiva fuerat sententia promulgata. Nos autem, per assertionem cardinalis ipsius super promulgatione ipsius sententiae certiores effecti, eam, sicut justa est, auctoritate apostolica confirmamus, etc. usque communimus; salva quaestione proprietatis alteri parti, si tamen super possessionem tantum sententiam ipsam constiterit promulgatam. Nulli ergo, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Januarii.
CLXXVII. . . . . . EPISCOPO AUSONENSI. Quod clerici vel laici, per litteras protectionis a jurisdictione episcopi non subtrahuntur. (Apud S. Petrum, Idib. Decemb.) [Ex parte tua fuit quaesitum a nobis, utrum clerici, vel laici, qui litteras protectionis ostendunt, in quibus personas suas ex nomine cum omnibus rebus suis sub apostolica protectione consistere declaratur, a jurisdictione dioecesani episcopi sint exempti? Nos autem, inquisitioni tuae super hoc taliter respondemus, quod per litteras hujusmodi, quas quandoque aliquibus personaliter indulgemus, ab episcoporum suorum potestate minime subtrahuntur.]
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Decembris.
CLXXVIII. . . . . . PADUANO EPISCOPO. Ut monachos e claustro egressos ad claustra redire compellat. (Apud S. Petrum, X Kal. Januarii.) Ad audientiam nostram, dilecto filio nostro . . . . abbate de Columba Cisterciensis ordinis significante, pervenit, quod quidam monachi ejusdem ordinis claustrum non ex petita suorum abbatum licentia exeuntes, in provincia Venetorum sibi reclusoria praepararunt, non arctioris religionis obtentu, sed ut vitam transigant laxiorem. Unde, nos venerabili fratri nostro . . . . . Castellano episcopo, dedimus in mandatis, ut eos compelleret ad claustra relicta per censuram ecclesiasticam remeare, sed ipse quod mandavimus exsequi praetermisit. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si res ita se habet, praedictos reclusos, ut ad claustra redeant derelicta, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellere non omittas.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, X Kalendas Januarii.
CLXXIX. ODONI, EPISCOPO PARISIENSI. De undecim praebendis ecclesiae de Campellis viginti duas creandi potestatem ipsi facit . (Apud S. Petrum, III Kal. Januarii.) Cura suscepti regiminis nos hortatur, ut ecclesiarum utilitatibus intendentes, paterna curemus sollicitudine providere, ne ipsae debito ministrorum cultu fraudentur. Cum igitur in ecclesia de Campell. duodenus tantummodo sit numerus praebendarum, quarum quaelibet valentiam fere quinquaginta librarum excedit, et ipsius canonici, eo quod sit villa campestris, vix unquam faciant residentiam in eadem, ne ipsa diutius divinis obsequiis defraudetur, fraternitati tuae auctoritate praesentium indulgemus, quatenus cum consilio capituli tui, si res ita se habet, ex illarum undecim viginti duas praebendas, appellatione remota, canonicis totidem perpetuis temporibus assignandas, duodecima ecclesiae Beati Victoris, sicut eam nunc canonice possidet, in integrum reservata, salvisque fructibus praebendarum integraliter his, qui nunc eas possidere noscuntur, nisi forte ipsi consentire voluerint, ut, eis viventibus, medietas fructuum aliis conferatur. Praeterea, ne propter canonicorum absentiam praedicta ecclesia de Campell. et Sancti Marcelli, Sancti Germani Altissiodorensis, et Sancti Clodoaldi ecclesiae, in quibus collatio praebendarum ad te dignoscitur pertinere, debita divinorum celebratione priventur, devotioni tuae duximus indulgendum, quatenus in memoratis ecclesiis, de consilio et consensu capitali Parisiensis ecclesiae, nec non capitulorum ecclesiarum dictarum, appellatione cessante, constituas, ut canonici debitam faciant residentiam in eisdem, sicut cum ipsis capitulis, vel majori et saniori parte ipsorum, deliberatione provida duxeris ordinandum, salvo semper in omnibus apostolicae sedis mandato. Nulli ergo . . . hanc paginam . . . nostrae concessionis, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Januarii, anno septimo.
CLXXX. PRIORI ET MONACHIS DE LENTON. [ al. LANTHON.] Recipit eos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia . (Apud S. Petrum, VII Id. Januarii.) Justis petentium desideriis, etc., usque assensu. Ecclesiam de Falmarchsam, cum capellis de Papeha, et de Radewell. et omnibus eorum pertinentiis; ecclesias de Maperthesal. de Hecha, de Rassenden. de Hirencestr. de Curtenhal. de Herleston. de Wichingestun. de Fostun et de Bruchton. cum omnibus earum pertinentiis; capellam Sancti Edmundi de Bruchton. Ex dono Ricc. de Daivill. duas carrucatas terrae in Abebi; ex dono Ricc. Buissel duodecim buovatas terrae in Bruchton. et quamdam partem Gardini sui, et quindecim acras terrae, et unam acram prati, et dimidiam; intra Lelund, tres virgatas terrae et tres homines vobis a W. Poverell. intuitu pietatis concessos; decimas in Blidesword. in Neubothle, in Duston, in Ernesbi, in Bareswrd. in Cothis, in Hoctun. et in Piria decimam molendini, quod vocatur Tuigrisl. decimas in Molentun, in Desburch. in Blaculuesle, in Aversham, et in territorio de Empingeham, a bonae memoriae Roberto, Lincolniensi episcopo, monasterio vestro pia liberalitate concessas, sicut in ejusdem authentico plenius continetur, et vos ea omnia juste ac pacifice possidetis, vobis, et per vos eidem monasterio auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. Si quis, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Idus Januarii.
CLXXXI. EISDEM. De eodem argumento ac in epistola superiori. (Apud S. Petrum, VII Id. Januarii.) Solet annuere, etc., usque assensu. Ecclesiam Sanctae Mariae de Notingha. Sancti Petri, et Sancti Nicolai ejusdem villae, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesias de Radeford, de Langare, de Torluavestan. de Lindebi et de Barton. et de Oscington. cum omnibus earum pertinentiis; quidquid juris habetis in ecclesiis de Acdingburc et de Cotgrave; decimas quas habetis in Chillewell. in Watinho, in Aspele, in Suthon. in Baseford, in Jorph, in Gunolveston. in Stapelfort, in Langelaia, in Rudington. et in Boneia, sicut ea omnia ex concessione bonae memoriae W. Eboracensis archiepiscopi, juste ac pacifice possidetis, et in ejus litteris plenius continetur, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Si quis, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Id. Januarii.
CLXXXII. . . . . . . LONDONIENSI EPISCOPO. Dignitatem ecclesiae Londoniensis confirmat. (Apud S. Petrum, Idib. Decemb.) Cum longa consuetudine temporis ecclesia Londoniensis, sicut oblata nobis petitio continebat, ea praerogativa usa sit hactenus libertatis, ut episcopus, qui pro tempore resedit ibidem, inter comprovincialium episcoporum conventus, in sessionibus, processionibus, responsionibus, et suscriptionibus, tanquam dignitate primus obtinere consueverit primum locum, a nobis humiliter postulasti, ut dignitatem hujusmodi eidem Ecclesiae dignaremur confirmare. Nos autem, tuis justis postulationibus annuentes, dignitatem ipsam, sicut eam eadem ecclesia ex antiqua consuetudine approbata hactenus et obtenta, contradictione possedit, tibi, et per te ipsi ecclesiae auctoritate apostolica confirmamus, etc. Decernimus ergo, etc.
Datum Romae, apud S. Petrum, Idibus Decembris.
CLXXXIII. . . . . .ARCHIPRESBYTERO EDUENSI, . . . . . PRIORI SANCTI SYMPHORIANI, EDUENSIS DIOECESEOS, ET MAGISTRO R. DE DENCEVOI, CANONICO DIVIONENSI, LINGONENSIS DIOECESEOS. Mandat eis ut sententiam in causa, quae inter abbatem et monachos Claraevallenses ab una, et monachos Sancti Benigni Divionensis ab altera parte vertebatur, latam, observari faciant. (Apud S. Petrum.) Ex litteris dilecti filii, P.. . . . . monasterii Collensis, et D.. . . Sancti Lupi Trecensis, abbatum accepimus, quod, cum eis, et venerabili fratri nostro . . . . Trecensi episcopo, causam quae inter abbatem et monachos Claraevallenses ex una parte, et . . . . abbatem, et monachos Sancti Benigni Divionensis, Lingonensis dioeceseos, ex altera, super domo de Moreins vertebatur, commisimus terminandam, ipsi partes debita citatione vocarunt, et Claraevallenses miserunt in possessionem causa rei servandae, pro Divionensium contumacia vel defectu. Postmodum vero, nobilem mulierem . . . . dominam Suessifont. quae ex parte Divionensium intraverat domum ipsam, denuntiaverunt excommunicationi subjectam, quandiu in ea domo praesumeret commorari. Interim autem, ipso episcopo viam suae peregrinationis aggresso, Divionenses, biennio jam elapso, venerunt ad ipsos abbates, eis querimoniam deponentes quod Claraevallenses illos super jam dicta domo praesumerent molestare, asserentes se probare paratos, quod litteras, quas eis de possessione Claraevallenses destinaverant, recepissent tunc primo, cum praeterito biennio essent factae. Proponebant autem Claraevallenses econtra, se per testes idoneos posse probare, quod abbas Divionensis eas infra duos menses ex quo factae fuerant, propriis manibus recepisset, et prior etiam domus ipsius. Cumque Divionenses, quoquo modo rei veritas se haberet, sufficientem quod starent juri cautionem offerrent, iidem abbates, cum episcopus absens esset, cui erat specialiter causa commissa, utpote qui cum illorum altero poterat in causa procedere, et ipsi non poterant sine ipso, se super hoc deinceps intromittere noluerunt. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus praedictam sententiam, sicut est justa, faciatis inviolabiliter observari, et, inquisita de praemissis diligentius veritate, si praedictos Divionenses vobis constiterit adeo contumaces, ut etiam infra annum nullam obtulerint cautionem, Claraevallenses constituatis auctoritate apostolica possessores, adversariis super jure proprietatis defensione legitima reservata. Nullis litteris veritati, etc. Quod si non omnes, duo vestrum, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum . . . . . anno septimo.
CLXXXIV. ABBATI MONASTERII SANCTI VINCENTII CENOMANENSIS. Monasterium Sancti Vincentii Cenomanensis recipit sub protectione beati Petri, et enumerantur bona ad idem monasterium spectantia. (Apud S. Petrum, V Id. Januarii.) Religiosam vitam eligentibus apostolicum convenit adesse praesidium, etc., usque: mancipati estis obsequio, ad exemplar felicis recordationis Eugenii papae, praedecessoris nostri, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium, etc., usque vocabulis exprimenda: ecclesiam de Contiliaco; ecclesiam Sancti Lenogisili, cum capella Sancti Joannis Leprosorum, et capella Sancti Martini de Fossart; ecclesiam de Sagonia, cum capella Sancti Karilephi; ecclesiam de Curgaa; ecclesiam de Noento; ecclesiam de Doscella; ecclesiam Sancti Cornelii de Balniolo; ecclesiam Sancti Petri de Tufeio; capellam Sancti Hilarii prope Tufeium; ecclesiam Sancti Petri de Soldaio; ecclesiam de Tricione; ecclesiam Sancti Vincentii de Laboratorio; ecclesiam de Sarciaco; capellam Sancti Gervasii de Belino; et in his omnibus, synodalia et circadalia; ecclesiam de Crucis Monte; ecclesiam de Maceriis, ecclesiam Sancti Petri de Laboratorio; et in his tribus, medietatem synodalium et circadalium ; capellam Sanctae Mariae de Abbatia; capellam Sancti Flocelli; capellam de Campaniaco; ecclesiam de Coneraio, cum duabus partibus oblationum altaris in quinque solemnitatibus, et duabus partibus primitiarum totius anni; ecclesiam de Cels; ecclesiam Sanctae Mariae de Curte dominica; ecclesiam Sanctae Mariae de Villana, juxta Luceium; capellam Sancti Petri de Valenceliis; ecclesiam de Toreio; ecclesiam de Flacio, prope castrum Ligeris; capellam Sancti Petri; ecclesiam Sancti Germani; ecclesiam Sanctae Mariae de Noviomo; ecclesiam de Colungiaco, cum duabus partibus oblationum altaris in quinque festivitatibus, cum duabus partibus primitiarum totius anni; ecclesiam de Pilimilio, cum tertia parte decimae de Chenseles; medietatem decimae et primiceriarum de Malmissestere; ecclesiam Sancti Maximi de Mosteriolo, cum capella de Paleis; ecclesiam Sancti Victuri de Basogeriis, cum capella Sanctae Mariae; ecclesiam de Altanoisia, cum duabus partibus oblationum altaris in septem solemnitatibus, et cum duabus partibus primitiarum totius anni; ecclesiam de Nuiliaco; ecclesiam de Ham, cum duabus partibus oblationum altaris in sex solemnitatibus, et cum duabus partibus decimae et primiceriarum totius anni: ecclesiam de Meuldin; ecclesiam Sancti Patricii; ecclesiam Sancti Karilephi de Curia Dode; ecclesiam Sancti Leonardi; ecclesiam Sanctae Mariae de Ace; ecclesiam de Piace; ecclesiam de Juliaco; ecclesiam de Sancto Marcello; capellam Sancti Domnoli juxta Segrejum; ecclesiam Sanctae Mariae de Ceveneio; capellam Sancti Audoeni de Ponte Baladonis, juxta pontem Baladonis; terras, prata, et aquam ad piscandum usque ad medium amnis, quanta est longitudo earumdem terrarum et pratorum, quae de jure suo dedit ecclesiae vestrae Odo de Aleriis, pro centum solidis Cenomanensis monetae, et decimam partis praedicti Odonis de molitura molendini de Cuce, et ibidem coemeterium; ecclesiam Sancti Martini de Dongolio, cum capella de Magneniis; ecclesiam Sanctae Mariae de Mairoliis; ecclesiam de Avenis; ecclesiam Sancti Martini de Bellifagio; capellam Sanctae Trinitatis de Novemfontibus, cum duabus partibus decimae ac primitiarum de terra et animalibus vestris; ecclesiam de Sabla; capellam Sancti Remigii prope Tufeium, cum duabus partibus oblationum in quinque festivitatibus, et primitiarum totius anni; ecclesiam Sanctae Mariae de Morciliaco; ecclesiam de Reneio; ecclesiam de Toreio super Blane; ecclesiam Sanctae Mariae de Parvencheriis; capellam Sancti Georgii de Castello; capellam de Vizaio; capellam de Grableio, cum decimis et omnibus pertinentiis suis; praebendam, quam habetis in ecclesia Sancti Juliani Cenomanensis; ecclesiam Sanctae Mariae de Berthivini, et ecclesiam sanctorum martyrum Vincentii et Laurentii de Landa patriae, cum earum pertinentiis; jus quod habetis in ecclesia de Gevre; jus quod habetis in ecclesia de Monte Betonis; jus quod habetis in ecclesia Sancti Rigomeri de Soliniaco, in ecclesia Sancti Juliani de Tanet; sextam partem decimae in ecclesia Sancti Martini de Soliniaco prope Baladon; sextam partem oblationum altaris in quatuor festivitatibus in eadem parochia; decimam Hug. de Curtahen. decimam Gauterii de Valle, et decimam Pagani de Soliniaco, atque decimam Haimonis juxta montem Dublelli; decimam de Musaldio, in parochia Sanctae Mariae de Novavill. de terra Garini Morant duas partes decimae, et primitiarum; de terra Fulconis de Chaneveroliis, duas partes decimae ac primitiarum; de terra Hervei de Sancto Lenogisilo, duas partes decimae ac primitiarum; de terra Pagani de Novavill. duas partes decimae; de terra Willelmi de Tusca medietatem decimae ac primitiarum; de terra Willelmi Faucillum, duas partes decimae, ac primitiarum; de terra Villanae, duas partes decimae, et primitiarum; de terra de Allandreis, quae est monasterii vestri, decimas omnes et primitias; ecclesiam Sanctae Mariae de Monte Dublello, cum appendiciis suis; in ecclesia Sancti Sulpitii de Mosteriolo, duas partes decimae; in parochia Sancti Martini de Lamanai; de terra Reginandi de Nuisement, duas partes decimae; in parochia de Buisseio, sextam partem decimae ecclesiae et quamdam vineam juxta cancellum ecclesiae; in eadem parochia de terra de Roucheria, duas partes decimae, et primitiarum; in parochia de Wlureio, tertiam partem decimae de terra de Piro, et decimatorem; in parochia de Dunel, tertiam partem decimae de feudo de Dunel; in eadem parochia de terra Huberti Espechel, quae dicitur Landas, duas partes decimae et primitiarum; in ecclesia de Madre, nonam partem decimae; in ecclesia de Quinta tertiam partem oblationum in quinque solemnitatibus, et primitiarum totius anni, et decimae, cum jure quod habetis in coemeterio, quamdam plateam eidem ecclesiae junctam; in ecclesia de Attanay, duas partes oblationum in tribus solemnitatibus, et primitiarum et coemeterium libere, et oscham Fredeberti; in parochia Sancti Aniani, duas partes decimae de terra Pagani de Tiron, et de una parte terrae Albini; decimam pasturae porcorum in foresta Pagani de monte Dublelli, quae dicitur Tiron.
Praeterea, necessitati vestrae in posterum providere volentes, apostolica auctoritate statuimus ut nec vobis, nec successoribus vestris aliquando liceat obedientiam de Campaniaco, aut alias possessiones ecclesiae vestrae donare, vendere, aut quomodolibet ab ipsa ecclesia alienare. Decernimus ergo ut nulli, etc., usque: profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, et dioecesanorum episcoporum canonica justitia. Si qua igitur, in futurum, ecclesiastica saecularisve persona hanc nostrae constitutionis. . . . . paginam sciens, contra eam temere venire tentaverit, secundo tertiove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate, reamque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine Dei ac Domini Redemptoris nostri Jesu Christi, aliena fiat, atque in extremo examine districte subjaceat ultioni. Cunctis autem, eisdem locis sua jura servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant, et apud districtum judicem praemia aeternae pacis inveniant. Amen.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Mariae in Via Lata diaconi cardinalis, V Idus Januarii, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo.
CLXXXV. HUGONI, SANCTI PETRI CLUNIACENSIS. Confirmat privilegia quae enumerantur, una cum ejus pertinentiis. (Apud S. Petrum, Idib. Januarii.) Religionis monasticae modernis temporibus speculum, et in Galliarum partibus documentum, beati Petri Cluniacensis monasterium, ab ipso suae fundationis exordio, sedi apostolicae in jus proprium est oblatum. Proinde, praedecessores nostri, Romani pontifices, locum ipsum singularis dilectionis ac libertatis praerogativa donarunt, et universa ei pertinentia privilegiorum suorum sanctionibus munierunt. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum Cluniacense monasterium, quod specialiter beati Petri juris existit, sub ejusdem beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus; inprimis siquidem statuentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum et Beati Benedicti regulam ac institutionem Cluniacensium fratrum, in eodem loco institutus, etc., usque observetur. Praeterea, quascunque possessiones, etc., usque vocabulis exprimenda: locum ipsum, in quo praefatum vestrum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis; in Burgundia, Karumlocum, Marciniac. Pared. Sanctum Marcellum Cabilonensem, Virgiac. Troald. et omnes alios prioratus, et cellas, et possessiones, et jura quae habetis in provincia Lugdunen. ultra Ararim; Nantuac. Ginniac. monasterium de vallibus Poliniaci, monasterium de Altapetra; Vallemclusam ultra vigum Roman. monasterium Paterniacum; insulas et omnes prioratus et cellas, possessiones et jura quae in illa parte Burgundiae sive in Teutonia possidetis; in provincia Viennen. Sanctum Victorem Gebennen. Condamm. Burget. Dominam Lavard. et omnia loca et jura quae in ipsa Viennen. provincia possidetis; in Provincia, Sanctum Saturninum, Tornac. Podium de Canagobia; extra Montem-Pesulan. Cluniset. et caetera loca vestra in Provincia constituta; in Guasconia, Karenacum Moriac. Sanctum Montem, et omnia loca vestra quae in Guasconia possidetis; praeterea, Silviniac. monasterium Celsimen. Sanctum Florum, Voltam, Sanctum Eutropium, Mogon. Agiam, monasterium de Charitate, cum omnibus pertinentiis suis; Sanctum Stephanum; Sanctum Salvatorem Nivernen., Sanctum Martinum de Campis; Longumpontem; Gaiam; Sanctam Margaritam in Campania, cum grangiis de Macricuria et de Sancta Petronilla, et omnibus pertinentiis suis; Crispiac. Consiacum Lehunum, cum prioratibus Sancti Laurentii et Sancti Nicolai, quos . . . prior Lehun. monasterio suo cum eorum pertinentiis noviter acquisivit; Sanctam Margaritam in Codun. Mondiderium; Abbatisvillam; Sanctum Lupum; monasterium Sanctorum Cosmae et Damiani; Froewill. Renargias, et quidquid in Bituricen., Burdegalen., Senonen., Remen., Treveren. et Rothomagen. provinciis possidetis; monasterium Lowen., Lenton., Montem-acutum, Testord., Labdecumbam, Apeford. et Tikesore villas, cum omnibus appendiciis earum; Sanctam Mariam de Nagera, Sanctum Zoilum de Carrion., Villam-francam, Sanctam Columbam de Burgis, Cornelian. Monasterium Pontiden. Monasterium Sancti Maiolis Papien., Sancti Gabrielis Cremonen. et monasterium Sancti Pauli de Argon. Cellam de Bertreis, et cellam de Namarchia, et quidquid in Anglia, Hispania, Lombardia, et in Leodien. dioecesi possidetis; in Tuscia, juxta cryptas, Sanctam Mariam de Aquaviva; in civitate Tuscanen. Sanctum Joannem de Podio, Sanctum Petrum de Alian. in episcopatu Tusculanen., Sanctam Mariam de Peselo; et in Sicilia, prioratum de Sacco, cum omnibus pertinentiis suis. Sane, laborum vestrorum decimas, pro quibus tam vos quam alios monasticae religionis viros inquietare episcopi consueverunt, illorum videlicet quos dominicaturas appellant, et vestro sumptu a monasterii et cellarum vestrarum clientibus excoluntur, sine omni episcoporum et episcopalium ministrorum contradictione, deinceps habeatis quietius, qui vestra peregrinis fratribus et pauperibus erogatis, Liceat quoque vobis clericos et laicos, liberos, etc. Prohibemus insuper, etc. Discedentem vero, absque communi litterarum vestrarum cautione, nullus audeat retinere. Quod si quis forte, etc., usque: promulgare. Ad haec etiam, prohibemus ne aliquis monachus, etc., usque domus vestrae utilitatem. Quod si facere praesumpserit, etc., usque: reddere. Licitum praeterea sit vobis in causis propriis, etc., usque: deperire. Insuper, auctoritate apostolica inhibemus ne ullus episcopus vel alia quaecunque persona ad synodos vel conventus vos ire compellat, nec ad domos vestras, etc., usque: convocandi, vel missas etiam celebrandi, nisi ab abbate fuerit invitatus, accedat. Statuimus etiam ut ecclesiae omnes, coemeteria, monachi, clerici et laici universi, intra terminos habitantes, qui sunt a rivo de Salnai, et ab ecclesia Rufiaci, et cruce de Lornant, a termino quoque molendini de Tornasach, per villam quae dicitur Varenna, cum nemore Burserio; a termino etiam qui dicitur Perois, usque ad rivum de Salnai, sub apostolicae tantum sedis jure ac tuitione permaneant. Neque ipsius Cluniacensis loci presbyteri, aut etiam parochiani, ad cujuslibet, nisi Romani pontificis, vel ejus legati, et Cluniacensis abbatis, cogantur ire synodum vel conventum. Sane, pro abbatis, monachorum seu clericorum, infra praedictos terminos habitantium, ordinatione, pro chrismatis confectione, pro sacri olei, ecclesiarum et altarium consecratione, et coemeteriorum benedictione, Cluniacense monasterium, quem maluerit antistitem convocet, gratiam et communionem apostolicae sedis habentem; Cluniacenses vero monachos, ubilibet habitantes, nulla omnino persona, praeter Romanum pontificem, et legatum qui ad hoc missus fuerit, excommunicet aut etiam interdicat, ita tamen, ut circa legatos apostolicae sedis obedientia vel reverentia debita per hoc nullatenus minuatur. Tibi etiam, fili abbas, et per te monasterio Cluniacensi, concedimus, ut in processionibus missarumque solemniis, tam tu quam successores tui, mitra, annulo, chirothecis, sandaliis, et aliis pontificalibus insigniis uti possitis, benedictionemque solemnem super populum facere ad divini nominis gloriam et monasterii Cluniacensis honorem. Illud autem districtius inhibemus, ne quis possessiones, jura, vel bona monasterii vestri, praeter sedis apostolicae conscientiam, cui specialiter est subjectum, quolibet modo alienare, vel antiquas et rationabiles ipsius monasterii consuetudines, et hactenus observatas, violare praesumat. Si quae vero donationes, etc. usque: censemus. Decimas praeterea, et possessiones, ad jus ecclesiarum vestrarum spectantes, quae a laicis detinentur, redimendi, et legitime liberandi de manibus eorum, et ad ecclesias ad quas pertinent revocandi, libera sit vobis de nostra auctoritate facultas. Percussuram quoque proprii numismatis, vel monetae, sicut hactenus est obtentum, vobis auctoritate apostolica confirmamus. Ad haec, adjicimus, ut in omnibus prioratibus, et cellis quae nunc sine proprio abbate vestro regimini sunt subjectae, nullus unquam futuris temporibus abbatem ordinare praesumat, sed tam prioratus ipsi et cellae, quam et caetera in quibuslibet locis omnia, quibus Cluniacensis ecclesia, tempore Arvernensis concilii, quod per felicis memoriae Urbanum papam, praedecessorem nostrum, celebratum est, investita erat, de quibus tunc nulla quaestio mota est, tam tibi, fili abbas, quam successoribus tuis, in pace semper, et quiete serventur, illis duntaxat exceptis, quae per auctoritatem sedis apostolicae sunt ab illo statu mutata. Pro altaribus et ecclesiis, sive decimis vestris, nulli episcoporum facultas sit gravamen vobis indebitum irrogare. Sed, sicut eorum permissione quaedam ex parte, quaedam ex integro habuistis, ita futuris temporibus habeatis. Caeterum, omnes ecclesiae, quae ubilibet positae sunt, seu capellae vestrae, et coemeteria libera sint, et omnis exactionis immunia, praeter consuetam episcopi paratam, et justitiam canonicam in presbyteros, qui adversus ordinis sui offenderint dignitatem. In parochialibus vero ecclesiis quas habetis, liceat vobis, seu fratribus vestris, sacerdotes eligere, et dioecesano episcopo praesentare, quibus, si idonei fuerint, episcopus curam animarum committat, ut ei de spiritualibus, vobis vero de temporalibus, debeant respondere. Quam si committere illis, quod absit! ex pravitate noluerint, tunc presbyteri ex apostolicae sedis benignitate officia celebrandi, dummodo sint idonei, licentiam consequantur. Ecclesiarum vero, seu altarium consecrationes, si dioecesani episcopi gratis noluerint exhibere, a quolibet catholico suscipiatis episcopo, gratiam et communionem apostolicae sedis habente. Nec cellarum vestrarum ubilibet positarum fratres, pro qualibet interdictione, vel excommunicatione, divinorum officiorum suspensionem aliquatenus patiantur; sed, tam monachi ipsi quam et famuli eorum, et qui se professioni monasticae devoverunt, clausis ecclesiarum januis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, suppressa voce, divina officia celebrent, et peragant debita sepulturae. Caeterum, abbatias, quas praedecessores nostri, Romani pontifices, vestris praedecessoribus concesserunt, nos quoque vobis et successoribus vestris duximus concedendas, ut per industriam vestram religionis status in eis, auctore Domino, conservetur; videlicet, abbatias Sancti Martialis Lemovicensis, Monasterii novi Pictavensis, Sancti Joannis Angliacensis, monasterii Lesacensis, Moisiacensis, Figiacensis, Mauziacensis, Tiernensis, et Sancti Germani Antissiodorensis, illud nihilominus statuentes, ut in eis sine abbatis Cluniacensis consilio abbas nullatenus eligatur. Paci quoque, et tranquillitati vestrae paterna inposterum sollicitudine providere volentes, auctoritate apostolica prohibemus, ut infra terminos sacri banni, quos supradictus Urbanus papa distinxit, seu infra clausuras locorum, vel grangiarum vestrarum, nullus homo, cujuscunque conditionis aut potestatis existat, invasionem, praedam, aut rapinam, vel furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, hominem temere capere, seu homicidium perpetrare praesumat. Praeterea, omnes libertates, et immunitates, etc., usque communimus. Decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, et dioecesanorum episcoporum canonica justitia in ecclesiis non exemptis. Si qua igitur in futurum, etc. Cunctis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Mariae in Via Lata diaconi cardinalis, Idibus Januarii, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo.
CLXXXVI. REGI FRANCORUM. Ut compescat insolentiam Judaeorum in regno commorantium, et contra haereticos insurgat. (Apud S. Petrum, XVII Kal. Febr.) [Etsi non displiceat Domino, sed ei potius sit acceptum ut sub catholicis regibus et principibus christianis vivat, et serviat dispersio Judaeorum, cujus tunc tandem reliquiae salvae fient cum in diebus illis salvabitur Juda, et Israel habitaverit confidenter, vehementer tamen oculos divinae majestatis offendunt, qui crucifigentium filios, contra quos adhuc sanguis clamat in Patris auribus, crucifixi Christi cohaeredibus praeferunt, et tanquam ancillae filius cum filio liberae possit, et, debeat haeres esse, Judaicam servitutem illorum libertati praeponunt, quos Filius liberavit. Sane, ad nostram noveris audientiam pervenisse, quod in regno Francorum Judaei adeo insolescunt, ut, sub specie usurariae pravitatis, per quam non solum usuras, sed usuras usurarum extorquent, ecclesiarum bona et possessiones Christianorum usurpent, sicque illud impletum in Christianorum populo videatur, quod in Judaeorum persona propheta deplorat: Haereditas, inquiens, nostra versa est ad alienos, domus nostrae ad extraneos (Thren. V). Praeterea, cum in Lateranensi concilio sit statutum, ut Judaei, nec sub alendorum puerorum obtentu, nec pro servitio, nec alia qualibet causa, in domibus suis habere permittantur mancipia christiana, sed excommunicentur qui cum eis praesumpserint habitare, ipsi et servos Christianos habere non dubitant, et nutrices, cum quibus eas interdum abominationes exercent, quas te potius punire convenit quam nos deceat explicare. Insuper, cum idem concilium testimonium Christianorum adversus Judaeos in communibus causis, cum et illi adversus Christianos testibus Judaeis utantur, censuerit admittendum, et anathemate feriri decreverit quicunque Judaeos Christianis in hac parte praeferret, usque adeo eis defertur in regno Francorum, ut non credatur Christianis testibus contra ipsos, sed ipsi contra Christianos ad testimonium admittantur.
Quod si aliquando hi, quibus suam credunt pecuniam sub usuris, Christianos testes super facta solutione producant, plus creditur instrumento, quod apud eos per negligentiam, aut incuriam debitor reliquerat indiscretus, quam testibus introductis; imo, non recipiuntur etiam testes in hoc articulo contra eos, usque adeo etiam, quod cum rubore referimus, insolescunt, ut Senon. juxta quamdam ecclesiam veterem novam construxerint Synagogam, ecclesia non modicum altiorem, in qua, non, sicut olim priusquam fuissent ejecti de regno, demissa voce, sed cum magno clamore secundum ritum Judaicum sua officia celebrantes, divinorum celebrationem in eadem ecclesia non dubitant impedire .] Quinimo, nomen Domini blasphemantes, publice Christianis insultant, quod credant in rusticum quemdam suspensum a populo Judaeorum, quem quidem nec nos pro nobis suspensum ambigimus, cum peccata nostra ipse tulerit in suo corpore super lignum, sed rusticum moribus aut genere non fatemur, imo nec ipsi diffiteri valerent quin ipse secundum carnem de sacerdotali stirpe descenderit ac regali, et mores ejus praeclari fuerunt, et honesti. In die quoque parasceves, Judaei contra veterem consuetudinem per vicos, et plateas publice discurrentes, concurrentes, juxta morem, undique Christianos ut adorent crucifixum in cruce, derident, et eos per improperia sua student ab adorationis officio revocare. Patent quoque latronibus usque ad noctem dimidiam ostia Judaeorum, nec, si quid furto sublatum inventum fuerit apud eos, quisquam de illis potest justitiam obtinere. Abutuntur ergo Judaei patientia regia, et, cum inter Christianos positi remaneant, hospites suos male cum opportunitate captata Christianos latenter occidunt, sicut nuper dicitur, accidisse, cum quidam pauper scholaris in eorum latrina mortuus est repertus. Ne igitur per eos nomen Domini blasphemetur, nec deterior sit Christianorum libertas, quam servitus Judaeorum, monemus serenitatem regiam et exhortamur in Domino, et in remissionem injungimus peccatorum, quatenus sic Judaeos super his et similibus a sua praesumptione compescas, sic abusiones hujusmodi de regno Francorum studeas abolere, quod habere zelum Dei secundum scientiam videaris, et cum leges etiam saeculares gravius animadvertant in eos, qui nomen Domini blasphemant, sic animadvertas in blasphemos hujusmodi, quod aliquorum poena metus sit omnium, nec facilitas veniae incentivum tribuat delinquendi. [Ad eliminandos insuper haereticos de regno Francorum potenter insurgas, nec lupos, ad perdendas oves sub ovina pelle latentes, in terra sua latere permittat regia celsitudo, sed in eorum demonstret persecutione fervorem quo fidem prosequitur Christianam.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kal. Februarii, anno septimo.]
CLXXXVII. . . . . EPISCOPO ET CANONICIS FELTRENSIBUS. Statutum de decem canonicis in ipsorum ecclesia instituendis confirmat. (Apud S. Petrum, V Id. Januarii.) Solet annuere, etc., usque: impertiri. Ex parte siquidem vestra nobis fuit humiliter supplicatum, ut canonicorum denarium nummum, quem juxta facultates Ecclesiae vestrae, cum octo canonici fuerint hactenus, in eadem, deliberatione provida, statuistis, dignaremur vobis auctoritate apostolica confirmare; praesertim, cum hoc ipsi Ecclesiae videatur plurimum expedire. Nos igitur, vestris postulationibus annuentes, constitutionem ipsam, sicut ad utilitatem Feltrensis Ecclesiae provide facta est, auctoritate vobis apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus, nisi facultates ejusdem Ecclesiae in tantum excreverint, quod merito idem sit numerus augmentandus, salvis tamen in omnibus apostolicae sedis mandatis. Nulli ergo, etc. Si quis, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, V Idus Januarii.
CLXXXVIII. EISDEM. Privilegia confirmat. (Datum, ut supra. ) Solet annuere, usque: impertiri. Eapropter, vestris justis precibus inclinati, libertates et immunitates Ecclesiae vestrae concessas, nec non antiquas et rationabiles consuetudines, tam vobis et servientibus, quam possessionibus vestris hactenus observatas, ratas habentes, eas futuris temporibus illibatas decernimus permanere. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc.
Datum, ut in alia.
CLXXXIX. . . . . ILLUSTRI REGI ARMENIAE. Ut satisfaciat de damnis per ipsum illatis fratribus militiae Templi. (Apud S. Petrum, XV Kal. Februarii.) Gravem in praesentia nostra dilecti filii . . . . magister et fratres militiae Templi, deposuere querelam, quod tu, quaedam casalia eorum sine rationabili causa succendens, bestias et bladum suum ipsis per violentiam abstulisti, damnum eis ad valens quinquaginta millia bisantiorum pro tuae voluntatis arbitrio inferendo. Praeterea, quosdam de fratribus suis rebus propriis spoliatos, et verberibus ac plagis afflictos, carcerali fecisti custodiae mancipari, duobus insuper castris eorum, rupi videlicet Willelmi, et rupi Ruissoli, quae hostili obsidione vallaras, grave damnum, tam in personis quam rebus, et jacturam non modicam irrogasti. Volentes igitur in hac parte animae tuae saluti consulere, et honori ac famae serenitatis regiae nihilominus providere, rogamus excellentiam tuam et exhortamur in Domino, quatenus super damnis et injuriis memoratis fratribus irrogatis, satisfactionem ipsis exhibeas competentem, et ab eorum gravamine manum pariter et animum retrahas, nec patiaris eos ab aliis, quantum in te fuerit, molestari. Alioquin, noveris nos venerabilibus fratribus nostris . . . . Bibliensi, et . . . . Valaniensi episcopis, in mandatis dedisse, ut, partibus convocatis, causam audiant, et, appellatione remota, justitia mediante, decidant, et faciant quod decreverint per censuram ecclesiasticam inviolabiliter observari.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XV Kalendas Februarii.
CXC. RICARDO, ABBATI COMPENDIENSI. Indulget usum mitrae et annuli. (Apud S. Petrum, XV Kal. Februarii.) Solet annuere sedes apostolica piis votis, et honestis petentium desideriis favorem benivolum impertiri. Eapropter, dilecte fili, tuis precibus grato concurrentes assensu, usum mitrae ac annuli tibi personaliter de benignitate sedis apostolicae indulgemus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XV Kalend. Februarii, anno septimo.
CXCI. PRIORI CAMALDULENSI, ET . . . . . . MAGISTRO GUALANDO CANONICO PISANO. Super translatione episcopatus Fesulani . (Apud. S. Petrum, XIII Kal. Februarii.) Cum super translatione Fesulanae sedis ad locum magis commodum facienda sit multoties laboratum, nos, paci et utilitati, tam Ecclesiae Fesulanae quam Florentinae civitatis, intendere cupientes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, vocatis episcopo et capitulo Fesulanis, potestate, consulibus et consiliariis Florentinis, habeatis cum ipsis diligenter tractatum, et, si locum idoneum in ipsa dioecesi ad translationem Fesulanae sedis utiliter faciendam, cum assensu dictorum episcopi et capituli, et pace praedictorum potestatis, consulum et consiliariorum valueritis invenire, per vestras nobis litteras intimetis, ut, per vestram relationem instructi, in ipso negotio melius procedere valeamus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Februarii.
CXCII. . . . . . . . OLOMUCENSI EPISCOPO. Scribit in favorem P. qui ad sacerdotii ordinem diaconatus gradu praetermisso promotus fuerat. (Apud S. Petrum, XII Kal. Februarii.) Tuae, nobis praesentatae, litterae continebant, quod, sicut ex relatione quorumdam bonorum virorum acceperas, P. presbyter, lator praesentium, diaconatus ordine praetermisso, se fecit ad gradum sacerdotii promoveri. Cumque super hoc ab ipso quaesiisses diligentius veritatem, ipse tibi secreto est humiliter confessus, se pro certo nescire, si res taliter se haberet. Sed, ex quo boni viri hoc asserebant, inter quos fuerat conversatus, credebat assertioni eorum, eo quod ipse, tempore quo ordines inferiores suscepit, infra annos discretionis fuerat constitutus. Tu igitur, ipsum ad apostolicam sedem transmittens, nobis humiliter supplicasti, ut cum eo misericorditer agere dignaremur. Nos igitur, ejus miseriae condolentes, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus condignam poenitentiam pro hujusmodi negligentia injungas eidem, et, ea peracta, quia non intelligitur iteratum, quod factum esse nescitur, ipsum in diaconum ordinare procures, et sic de misericordia eumdem ministrare permittas in ordine sacerdotis.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XII Kalendas Februarii.
CXCIII. . . . . . CABILONENSI EPISCOPO, ET . . . . . ABBATI CLUNIACENSI. Causam electionis abbatis sancti Martini Trecensis examinandam ipsis committit. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Februarii.) Olim, pro dilecto filio, P. capellano venerabilis fratris nostri . . . . . Senonensis archiepiscopi, et M. canonico Sancti Lupi Trecensis, quorum uterque ad regimen ecclesiae Sancti Martini Trecensis canonice se dicit electum, O . . . . P . . . . . et H . . . . . ad nostram praesentiam destinatis, et petentibus sibi audientiam exhiberi, dilectum filium, M. Sancti Theodori diaconum cardinalem, dedimus auditorem, qui cum ea quae coram ipso fuere proposita nobis fideliter retulisset, vobis per scripta nostra dedimus in mandatis, ut inquireretis super omnibus diligentius veritatem, et, si quam de duabus electionibus inveniretis de persona idonea canonice celebratam, confirmaretis eamdem, appellationis diffugio non obstante, contradictores censura ecclesiastica, appellatione postposita, compescentes, alioquin, utraque cassata, faceretis eidem ecclesiae per electionem canonicam de persona idonea provideri; ante omnia provisuri, ut, nisi vobis constaret praefatum capellanum fuisse canonicum ecclesiae Sancti Lupi, vel Sancti Martini Trecensis, quando fuit in abbatem electus, ejus electionem, auctoritate nostra suffulti, nullius contradictione vel appellatione obstante, irritaretis omnino, ne per illam tenori privilegiorum apostolicae sedis posset praejudicium generari, in quibus habetur, quod, altera illarum vacante, electio aliunde non fiat, nisi de fratribus earumdem, donec ibidem aliquis idoneus reperitur. Licet igitur ecclesiae Sancti Lupi hujusmodi privilegium sit concessum, ea videlicet ratione, quoniam de monasterio Sancti Martini descendit, quia tamen simile privilegium Cantamerulensi ecclesiae pari potuit ratione concedi, cum ab eodem monasterio Sancti Martini fuerit derivata, nos, paritatem in similibus attendentes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus electionem praedictam, si alias fuerit inventa canonica, non obstante praedicto privilegio confirmetis, cur tamen per hoc mandatum nolumus in posterum derogari, cum ex praedicta similitudine non declarandi jus, sed faciendi gratiam traxerimus argumentum.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Februarii, anno septimo.
CXCIV. MAGISTRO PETRO, PRESBYTERO DE SANCTA COLUMBA. Ne mancipia parochiae suae Judaeis cohabitare sinat. (Apud. S. Petrum, XIII Kal. Februarii.) Non decet eos, quos unda baptismatis regeneravit in Christo et adoptavit in filios verae lucis, ut cohabitent illis, quos duritia cordis ab agnitione veri luminis excaecavit, ne in eorum obtenebrentur errore, quos vera fides introduxit ad lucem. Eapropter, dilecte in Domino fili, qui zelum Dei secundum scientiam videris habere, devotioni tuae, auctoritate praesentium indulgemus, ut, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, Christiana mancipia, quae in parochia tua praesumpserint cohabitare Judaeis, a praesumptione possis hujusmodi per excommunicationis sententiam coercere, secundum canonicas sanctiones, ut sic a tali servitio retrahantur, quos a gratia libertatis in servitutis opprobrium redigere nititur Judaismus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Februarii.
CXCV CARNOTENSI EPISCOPO. Ut fideicommissariis decedentium voluntatem non adimplentibus, ipse adimpleat. (Apud S. Petrum, IX Kal. Februari.) Solet annuere sedes apostolica piis votis, et honestis petentium desideriis favorem benevolum impertiri. Sane, sicut ex tua relatione didicimus, quamplures tuae dioeceseos viri, cum eis aliqui decedentes pro suorum remedio peccatorum bona sua distribuenda committunt, per annum et amplius eorum solutionem protendunt, plurimique insuper fideicommissarii suis usibus praesumunt applicare legata. Eapropter, venerabilis frater, tuis precibus grato concurrentes assensu, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut, si hujusmodi fidei commissarii ad monitionem tuam juxta legitimas decedentium voluntates ecclesiis et clericis noluerint impartiri legata, extunc tibi liceat, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis diffugio, praevia ratione, pias adimplere morientium voluntates. Nulli ergo, etc. Si quis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IX Kalendas Februarii, anno septimo.
CXCVI. . . . . . . PISANO ARCHIEPISCOPO. Causam de plebe Bujanensi ipsi soli dijudicandam committit. (Apud S. Petrum, VII Kal. Februarii.) Causam, quae inter homines de Massabuiani, ex una parte, ac Bugianenses, ex altera, super plebe ipsius loci noscitur agitari, tibi, et . . . . priori Sancti Alexandri Lucan. dicimur commisisse. Verum, quia pars altera memoratum priorem se dicit habere suspectum, eo quod fautor, et advocatus fuerit partis adversae, fraternitati tua per apostolica scripta mandamus, quatenus, inquisita plenius veritate, si rem inveneris ita esse, remoto priore praedicto, tu solus in eadem causa, secundum formam litterarum, appellatione postposita, praevia ratione procedas. Testes, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Kalendas Februarii.
CXCVII. DECANO, ET CAPITULO BELVACENSIBUS. Ne, quandiu ipsorum episcopus juri parere voluerit, adversus eum a divinis cessent. (Apud S. Petrum, X Kal. Februarii.) Cum vigor districtionis ecclesiasticae ad puniendam inobedientiam contumacium sit repertus, sic illum convenit moderari, ut, sublata de medio contumacia, poena quoque contumacibus debita relegetur; ne, si vel bonum malum, vel malum bonum dicatur, impietatem contingat fieri sub specie pietatis. Sane, referente venerabili fratre nostro . . . . . . episcopo vestro, nostris est auribus intimatum, quod in ipsius contemptum ea praesumitis attentare, quae penitus obviant rationi, ut, quandiu paratus est stare juri, organa contra ipsum ecclesiastica suspendatis, quod in odium contumacium est admissum. Ne igitur idem episcopus, quem speciali charitate diligimus, a vobis super hujusmodi de caetero contra justitiam praegravetur, universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus ei, tanquam patri et pastori animarum vestrarum, devotam obedientiam et debitam reverentiam impendere procuretis, et, quandiu juri parere voluerit, a divinis contra episcopum neque vos ipsi cessetis, nec cessare alios faciatis, nisi talis sit causa, quae judiciarium ordinem non requirat. Alioquin, cum nolimu eum contra justitiam praegravari, qui singulis in jure suo existimus debitores, interdictum hujusmodi praecipimus non servandum.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, X Kalendas Februarii, anno septimo.
CXCVIII. . . . . . . BELVACENSI EPISCOPO. Commissio exactionis decimarum, etiam lanarum, agnorum, fructuum et feni. (Apud S. Petrum, IX Kal. Februarii.) Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod quamplures laici tuae dioeceseos decimas lanarum, agnorum, fructuum et feni ecclesiis et personis, quibus debentur, solvere contradicunt, ad sui excusationem illud solummodo allegantes, quod nec in Belvacensi dioecesi fuerunt hujusmodi decimae hactenus requisitae, nec in vicinis dioecesibus requiruntur. Cum igitur talis exceptio, imo potius excusatio in peccatis, eos non debeat a decimarum ipsarum praestatione tueri, ut ipsos, ad praefatas decimas ecclesiis et personis, quibus debentur, sine contradictione solvendas, possis per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellere, auctoritate tibi praesentium indulgemus. Nulli ergo, etc. Si quis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IX Kalendas Februarii, anno septimo.
CXCIX. FRATRIBUS HOSPITALIS SANCTI JACOBI DE COLLE BERTANNI. Recipit eos in protectionem, sub annuo censu unius bisantii. (Apud S. Petrum, VI Kal. Februarii.) Solet annuere, etc., usque assensu. Personas vestras, et hospitale ipsum cum pertinentiis suis, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus a sede apostolica protectionis obtentae, bisantium unum gratis oblatum solvetis nobis nostrisque successoribus annuatim. Decernimus ergo, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VI Kalendas Februarii.
CC. FERRARIENSI EPISCOPO. Ut Venetias adeat, et de consecrando electo Gradensi inquirat. (Apud S. Petrum, V Kal. Februarii.) Licet dilectus filius . . . Gradensis electus, per dilectum filium, P. tituli Sancti Marcelli presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum fuerit confirmatus, quia tamen infra tempus a canonibus diffinitum consecrationis munus postulare neglexit, nos consecrationem ipsius non solum differre potuimus, verum etiam omnino negare, ut praetereamus Venetorum excessus, qui Romanam Ecclesiam multipliciter offenderunt, tum quia legatum praedictum, accedentem ad ipsos, noluerunt recipere ut apostolicae sedis legatum, tum etiam quia Jaderam, contra inhibitionem nostram sub interminatione anathematis factam, evertere praesumpserunt. Verum, quia ejus locum, licet immerito, tenemus in terris, qui, cum iratus fuerit, misericordiae recordatur, etsi graviter offensi fuerimus, nolentes tamen in ira misericordiam continere, ipso tandem ad nostram praesentiam accedente, ita duximus disponendum, ut, correctionem Venetorum interim exspectantes, possemus inposterum gratiam impertiri, quatenus idem electus in eo statu maneret, quem ex sua electione fuerat et confirmatione pariter assecutus. Quia igitur dilectus filius, nobilis vir, . . . . . . dux Venetorum, ad mandatum Ecclesiae rediens, sicut per suas nobis litteras intimavit, per . . . nuntium legati praedicti, absolutionis beneficium est adeptus, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, Venetias personaliter adiens, quoniam contra personam ipsius electi quaedam sinistra dicuntur, inquiras super his diligentius veritatem, cum, secundum apostolum, nemini debeat cito manus imponi, et, si nihil eidem videris obviare de canonicis institutis, ne idem electus ad nos iterum laborare cogatur, Gradensis Ecclesiae suffraganeis convocatis, ipsi, vice nostra, munus consecrationis impendas. Quod si canonicum aliquid propositum fuerit contra eum, audias quae fuerint utrinque proposita, et ea nobis studeas fideliter intimare.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, V Kalendas Februarii.
CCI. BALDUINI IMPERATORIS AD PAPAM. Pactorum inter eum et Venetos initorum confirmationem postulat. [Sanctissimo Patri et Domino, I. Dei providentia summo pontifici, B. eadem gratia fidelissimus in Christo Constantinopolitanus imperator a Deo coronatus, Romanorum moderator, et semper augustus, Flandriae Haynaeque comes, cum debita subjectione obedientiam humilem et devotam. Statum et processum exercitus Christiani, et nostrum, nuntiis et litteris nostris paternitati vestrae plenius explanasse meminimus. Nunc autem conventiones inter nos, et peregrinos ex una parte, et . . . ducem Venetorum et Venetos ex altera, ante expugnationem regiae civitatis habitas, sigilli nostri munimine roboratas, vobis curavimus destinare; sanctitatem vestram, sicut tenemur, attentius rogantes, ut dictas conventiones ratas habeatis, et eas auctoritatis apostolicae munimine confirmetis. Sanctitatem etenim vestram nosse volumus, quod cum memorato duce et Venetis societatem bonam et fidelem insimul habuimus, et eos cooperatores probissimos et efficaces ad honorem Dei, et sanctae Romanae Ecclesiae, et imperii nostri, sicut ipsa opera demonstrant, invenimus, et in futuro desideramus habere, cum et ad regimen imperii nostri, et ad subventionem terrae sanctae, et ad unitatem Ecclesiae conservandam, societas eorum utilis sit et necessaria, nec sine eorum societate et amore imperium nostrum ad honorem Dei, et vestrae sanctae sedis regi valeat competenter.]
CCII. DUCIS VENETORUM AD PAPAM. Excusat se de excisa Jadera, et de expugnata Constantinopoli rationem reddit; exinde supplicat ut petitiones quas ei facit per nuntios benigne exaudiat. [Venerabili in Christo Patri, et Domino, I. Dei gratia sanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, H. Dandulus Dalmatiae atque Croatiae dux, vester humilis et devotus, cum omni devotione servitium. Notum facio sanctitati vestrae, quod, cum crucem assumpserim pro servitio Jesu Christi et sanctae Romanae Ecclesiae, et transmeandi gratia de Venetiis iter arripuerim, necessitate temporis hiemalis ingruente, oportuit me cum stolio meo, et peregrinorum apud Jaderam hiemare, quae cum esset rebellis mihi et Veneticis longo tempore injuste per proditionem contra juramenta praestita, de civitate et civibus, secundum quod moris est invicem se inimicantium, juste, ut existimavi, sumpsi ultionem. Verum, quia, ut dicebatur, in vestra erant protectione, quod ideo non credebam, quia non existimo vos, nec antecessores vestros, illos sub protectione recipere qui crucem accipiunt tantum ut eam portent, non etiam iter perficiant, propter quod peregrini solent crucem accipere, sed et aliena inveniant, et injuste detineant, paternitati vestrae contra me, et Venetos sententiam excommunicationis placuit promulgare, quam patienter et humiliter sustinuimus, usquequo per Dominum P. tituli Sancti Marcelli presbyterum cardinalem, et sanctae Romanae Ecclesiae legatum, praestita condigna satisfactione, meruimus absolutionem, sicut secundum ordinationem vestrorum nuntiorum, et scriptorum paginam vestrae poterit sanctitati clarius innotescere. Superveniente autem inspiratione divina, magis quam humano, ut opinamur, consilio, Alexio, filio quondam Isachii imperatoris Constantinopolitani, eundi in Romaniam iter arripuimus, et ipsum, sicut Domino placuit, praestita ab eo cautione de obedientia sanctae Romanae Ecclesiae, expulso Alexio avunculo suo, captaque Constantinopolitana civitate, cum magno periculo et labore, obtinere curavimus prius ab Isachio patre ipsius, et parentibus ejus, et pluribus aliis magnatibus civitatis, eadem securitate accepta, qui cum in dicta promissione mendaces, et fallaces existerent, ipsos tanquam inimicantes sanctae Romanae Ecclesiae, et Christianitatis proditores diffidavimus, quibus scilicet patre et filio per Graecorum proditionem exstinctis, aliisque Graeculis sublimatis, Graecorum sustinentes molestias, et infestationes assiduas, tam per mare mittentium ad nos naves accensas, ut nostrum navigium comburerent, et diuturna bella inferentium, quam per terram multis variisque modis, communicato consilio omnium clericorum et laicorum exercitus, convenientibus quibusdam inter nos et ipsos praemissis, sicut ex tenore exempli dictarum pactionum sanctitas vestra poterit clarius cognoscere, civitatem Constantinopolitan. ad honorem Dei et sanctae Romanae Ecclesiae et Christianitatis subventionem decrevimus debellandam, quod, et Christi suffragante misericordia, vestroque merito, nostroque laborioso studio praecipue prae caeteris viventibus, contra omnium opinionem perfectum est. Capta igitur civitate, multaque strage Graecorum interveniente, Marcoflus, qui tunc erat imperator, cum suis sequacibus de civitate aufugit, et secundum inter nos scriptum constitutum, et sacramentum adimplevimus. Cognoscat igitur sanctitas vestra, quod ego una cum Veneto populo, quidquid fecimus, ad honorem Dei et sanctae Romanae Ecclesiae et vestrum laboravimus, et in nostra voluntati habemus similiter laborare. Unde, supplico sanctitati vestrae, quatenus petitiones, quas nuntii mei, viri nobiles et discreti, scilicet Leonardus Naugaiosus, dilectus meus nepos, et Andreas de Mulin. quos ad pedes vestrae sanctitatis transmittimus, fecerint, benigne exaudire dignetur vestra sanctitas et effectui mancipare.
CCIII. EPISCOPIS ET ABBATIBUS, CAETERISQUE CLERICIS, APUD CONSTANTINOPOLIM EXISTENTIBUS. Laetatur de reditu Ecclesiae Constantinopolitanae ad obedientiam apostolicae sedis, et electionem Patriarchae ab ipsis factam decernens irritam eumdem auctoritate apostolica eligit. (Apud S. Petrum, XII Kal. Februarii.) Evangelica docente Scriptura, didicimus, quod ascendens Jesus in unam navem, quae erat Simonis, rogavit eam reducere a terra pusillum, et sedens docebat de navicula turbas. Sicut per mare saeculum, ita per navem Ecclesia, et per rete praedicatio designatur. Navis ergo Simonis est Ecclesia Petri, quae benedicitur una, quia catholica Ecclesia una est, quam Christus commisit Petro regendam, ut unitas divisionem excludat. Ascendit autem Jesus per effectum in navem Simonis, cum Ecclesiam Petri fecit ascendere, quod a tempore Constantini apparuit evidenter, et extunc regnare dignatus est qui poterat imperare, ut dulcius per preces quam per praeceptum induceret, quatenus reducerent pusillum navim a terra, hoc est, paulatim transferrent Ecclesiam a terrena consuetudine ad coelestem, vel potius a litterali ad spiritualem doctrinam; et sedens docebat de navicula turbas, quia extunc fecit Petrum stabilem sedem habere, sive in Laterano, sive in Vaticano, fecitque illum docere, quia extunc in Ecclesia Petri coeperunt multiplicari doctores, ut Leo, Gregorius, Gelasius, Innocentius, et alii multi post eos. Cessavit autem ad tempus loqui, cum sermo praedicationis in Ecclesia Petri cessavit, non tam forte propter indignitatem praesulum, quam propter malitiam subditorum, juxta quod Dominus inquit prophetae: Linguam tuam adhaerescere faciam palato tuo, et eris mutus, nec quasi vir objurgans, quia domus exasperans est; cum autem locutus fuero tibi, aperiam os tuum (Ezech. III); et ideo, ut cessavit loqui, dixit ad Simonem: Duc in altum, et laxa retia in capturam (Luc. V). Tunc ducitur navis in altum, cum Ecclesia in sublimem doctrinam attollitur, vel in statum provehitur meliorem. Utrum autem diebus istis navis sit in altum adducta, malo tacere, ne me ipsum videar commendare; sed hoc unum audacter affirmo, quia laxavi retia in capturam. Simon ergo, qui, tanquam servus obediens, preces magistri reputat esse praeceptum, respondens dixit ad illum: Praeceptor, per totam noctem laborantes nihil cepimus, in verbo autem tuo laxabo rete (ibid.). Certe, nox adversitatis nimium impedivit, ut, licet praedecessores mei plurimum laborarint, ipsi tamen pene penitus nihil ceperint; sed, ubi ego in verbo Dei laxavi rete, conclusimus, ego et fratres mei, piscium multitudinem copiosam, sive in Livonia, convertendo paganos per praedicatores illuc directos ad fidem, sive in Bulgaria et Blachia, reducendo diversos ad unitatem, seu etiam in Armenia, requirendo diutius derelictos per legatos ad hos populos destinatos. Quid est autem quod subditur: Quia rumpebatur eorum rete (ibid.), nisi quod haeretici moliuntur praedicationem apostolicam enervare, ita quod aliqui pisces de retibus elabuntur? Sed, licet aliquantulum invaluerint, non tamen ad ultimum praevalebunt adversus eam. Cum autem conclusissent multitudinem piscium copiosam, annuerunt sociis qui erant in alia navi, ut venirent et adjuvarent eos. Alia navis, erat Graecorum Ecclesia, quae fecit se aliam, cum ab unitate universalis Ecclesiae se alienare praesumpsit. Et illis quidem innuimus, cum eos per litteras et nuntios nostros monuimus, ut venirent, et adjuvarent nos, id est, ut revertentes resumerent partem sollicitudinis nostrae, tanquam coadjutores dispensationis nobis injunctae. Venerunt autem per Dei gratiam, quia, postquam diebus istis Constantinopolitanum imperium a Graecis translatum est ad Latinos, Ecclesia quoque Constantinopolitana rediit ad obedientiam apostolicae sedis, tanquam ad matrem filia, et membrum ad caput, ut inter nos et illos societas indivisa de caetero perseveret. Sane, fatemur illos fratres, socios et amicos, quia, licet super eos praelationis officium habeamus, haec tamen praelatio non inducit dominium, sed potius servitutem, juxta quod Dominus inquit apostolis: Principes gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur; vos autem, non sic, sed qui major est inter vos, erit omnium servus, et qui praecessor, tanquam ministrator (Luc. XXII). Unde, beatus Petrus Apostolus ait: Non quasi dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animo (I Petr. V). Venientes ergo socii nostri venerunt, et adhuc sunt veniendo venturi, ut impleatur quod sequitur: Et impleverunt ambas naviculas, ita, ut pene mergerentur (Luc. V). Certe, utraque navicula est implenda, quoniam et ad sedem Romanam, et ad Constantinopolitanam Ecclesiam revertentur, qui se ab utriusque obedientia subtraxerunt; et tunc pene mergetur utraque, quia necesse est ut scandala veniant; sed fidelis est Deus, qui fideles suos tentari non patitur supra vires. Cum autem hoc viderit Simon Petrus, procidet ad genua Jesu, dicens: Exi a me, quia homo peccator sum, Domine. Stupor enim circumdabit eum, et omnes qui erunt cum illo (ibid.). Et ego, videns, quod jam incipiunt ista compleri, procedere debeo per humilitatem et devotionem ad genua Salvatoris, ut pro tanta gratia gratiarum ei referam actiones. Dicere quoque possum, quod, cum sim homo peccator, indignus sum frui ejus praesentia tam praeclara. Magno quippe stupore circumdor, cum omnibus qui sunt mecum, pro tanti miraculi novitate, quod diebus istis evenit. Sed, ne forte pro nimio stupore confundar, notare debeo diligenter, quod Jesus inquit ad Simonem: Noli timere, quoniam ex hoc jam homines eris capiens (ibid.), quasi dicat: Pro certo confide, quia, postquam ceperis pisces, id est postquam reduxeris Christianos, extunc homines capies, id est Judaeos et paganos convertes. Pisces enim, qui vivunt in aqua, Christianos designant, qui ex aqua et spiritu renascuntur; homines autem, qui vivunt in terra, Judaeos et paganos significant, qui terrenis inhiant et inhaerent. Sed, postquam ad obedientiam apostolicae sedis omnes omnino reversi fuerint Christiani, tunc multitudo gentium intrabit ad fidem, et sic omnis Israel salvus fiet. Ecce ergo, socii nostri veniunt ut adjuvent nos, quia Graecorum Ecclesia redit ad obedientiam apostolicae sedis, ut, eorum adjuta subsidio, liberet duas ejus sorores, Alexandrinam videlicet et Hierosolymitanam Ecclesias, quae captivae tenentur sub jugo regis Aegypti, et invitae serviunt Pharaoni. Caeterum, licet quinque sint patriarchatus in orbe, Romanus scilicet, Constantinopolitanus, Alexandrinus, Antioclienus et Hierosolymitanus, hic tamen tres tantum apostoli nominantur, videlicet Petrus, Jacobus et Joannes, qui simili perhibentur stupore correpti, quia nimirum tres ex illis specialiter spectant ad Petrum, qui Antiochenam et Romanam Ecclesias consecravit praesentialiter per se ipsum, Alexandrinam vero, per Marcum, discipulum suum, quem illuc personaliter destinavit; Constantinopolitana vero Ecclesia specialiter pertinet ad Joannem, qui et Graecis praedicavit in Asia, et apud Graecos fuit Ephesi tumulatus; Ecclesia vero Hierosolymitana proprie spectat ad Jacobum, sive filium Zebedaei, qui, primus inter apostolos interfectus, Hierosolymam suo martyrio dedicavit, sive filium Alphaei, quem apostoli Hierosolymorum episcopum ordinarunt. Et ob hoc forte tres istos apostolos Jesus assumpsit in montem excelsum seorsum, et transfiguratus est ante eos, nec alienum a ratione videtur, quod, cum propter causam praedictam Romanus pontifex habeat quinque patriarchales sedes in orbe, apud tres tantum illarum solemniter coronatur. Patet igitur ex praemissis, quod socii nostri veniunt, ut adjuvent nos, quoniam, ubi [dextera Domini, quae glorificata est in virtute, Constantinopolitanum imperium a Graecis transtulit ad Latinos, volentes hi, qui fuerant in exercitu Latinorum, imperio ipsi de persona idonea providere, de principibus Galliarum imperatorem concorditer elegerunt. Ut autem Veneti, qui fuerant laboris participes, essent pariter consortes honoris, placuit Latinis in communi, ut de clero Venetiarum assumeretur vir idoneus, et praeficeretur Constantinopolitanae Ecclesiae patriarcha. Cum ergo quidam clerici Venetorum fuissent ecclesiae Sanctae Sophiae servitio deputati, ne acephali sine capite viderentur, de praeficiendo sibi pastores tractantes, convenerunt in unum, et dilectum filium, T. subdiaconum nostrum, in patriarcham unanimiter elegerunt, et confirmationem electionis suae per nuntios proprios a nobis humiliter postularunt, nobili viro . . . duce Venetorum, per solemnes nuntios suos idem cum instantia requirente. Imperialis quoque sublimitas per suas nobis litteras supplicavit, ut conventiones inter eum ac peregrinos, ex una parte, ipsumque ducem ac Venetos, ex altera, initas ante debellationem regiae civitatis, suique sigilli munimine roboratas, nos ratas dignaremur habere, ac eas auctoritatis apostolicae munimine roborare; scire nos volens, ut ejus verbis utamur, quod, cum memorato duce ac Venetis bonam societatem habuerat et fidelem, et eos cooperatores probissimos, et efficaces ad honorem Dei, et sanctae Romanae Ecclesiae, ac imperii Constantinopolitani, sicut eorum opera testabantur, invenerat, et in futuro desiderabat habere, cum ad imperii regimen, et subventionem terrae sanctae, ac unitatem Ecclesiae conservandam, utilis et necessaria esset societas eorumdem, nec sine societate ipsorum pariter et amore, ad honorem Dei, et apostolicae sedis, regi posset idem imperium competenter. Idem quoque nobis sub verbis eisdem nobiles viri, B. marchio Montis-ferrati, L. Blesen. et . . . Sancti Pauli comites, per suas litteras intimarunt. Nos ergo, scriptum conventionum ipsarum ejusdem imperatoris, et ipsorum marchionis et comitum sigillis munitum, coram nobis perlegi facientes, contineri perspeximus in eisdem, ut clerici partis illius, de qua non contingeret imperatorem assumi, libere sibi eligerent patriarcham. Cum ergo hujusmodi nobis fuisset electio praesentata, licet de persona electa, ex mora diutina quam apud sedem apostolicam fecit olim, nos et fratres nostri sufficienter notitiam haberemus, utpote quam noveramus genere nobilem, honestam moribus, providentia circumspectam, et competenter litteris eruditam, electionem tamen examinavimus juxta morem, et eam invenimus contra formam canonicam attentatam, non tam ex eo quod a multis exstitit contradictum, et ab aliquibus etiam appellatum, etsi postmodum fuerit a contradictione pariter et appellatione recessum, quam pro eo quod, cum laicis, quantumcunque religiosis, disponendi de rebus ecclesiasticis nulla sit attributa facultas, auctoritate alicujus principis saecularis in Constantinopolitana Ecclesia, nec debuerat, nec potuerat eligi patriarcha. Sed, nec clerici Venetiarum, qui ecclesiae Sanctae Sophiae se canonicos electos appellant, in eadem ecclesia jus habuerant eligendi, cum in ea neque per nos, neque per legatos, aut delegatos nostros, fuerint instituti; propter quod electionem ipsam, de communi fratrum nostrorum consilio, curavimus in publico consistorio reprobare. Verum, cum personarum delictum in damnum ecclesiarum non debeat redundare, nec idem subdiaconus in aliquo deliquisset, utpote qui absens fuerat et irrequisitus electus, memores precum jamdicti imperatoris, quae non solum utilitatem, verum etiam necessitatem innuere videbantur, et eidem ecclesiae, cujus ad nos ordinatio specialiter pertinebat, providere volentes, ac sub ea spe Venetis gratiam exibere, ut ad obsequium crucis Christi fortius accingantur, ex collata nobis plenitudine potestatis, eumdem subdiaconum nostrum, tanquam membrum apostolicae sedis, elegimus, et confirmavimus eidem Ecclesiae patriarcham.] Monemus igitur universitatem vestram attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus quod nos provida deliberatione statuimus, vos prompta devotione servetis.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XII Kalendas Februarii.
CCIV. B. ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. De confirmatione patriarchae Constantinopolitani. (Apud S. Petrum, XII Kal. Februarii.) Postquam dextera Domini quae glorificata est in virtute, etc., ut supra, usque confirmavimus eidem ecclesiae patriarcham. Monemus igitur imperatoriam dignitatem, consulimus, et hortamur, quatenus patriarcham ipsum, cum ad Constantinopolitanam accesserit civitatem, benigne recipias, et honores, et tanquam episcopum et pastorem animae tuae humiliter venereris, et in justitiis suis, et Ecclesiae sibi commissae, manuteneas et defendas taliter in terris honoraturus eumdem, ut ab eo cujus minister existit, merearis in coelestibus honorari.
Datum, ut in alia.
In eumdem modum scriptum est nobili viro, duci Venetorum.
CCV. Instrumentum concordiae, inter comites Flandriae, etc., Marchionem Montisferrati, et Venetos. (Mense Martii, indictione VII.) [In nomine Domini, amen. Nos quidem, B. Montis-ferrati marchio, et Bald. Flandr. et Aynae, L. Blesen. et Clarimontis, II. Sancti Pauli, comites, pro parte nostra vobiscum, vir inclyte, domine II. Dandule, Venetiae, Dalmatiae atque Crovatiae dux, et cum parte vestra, ad hoc, ut unitas et firma inter nos possit esse concordia, et ad omnem materiam scandali evitandam, ipso cooperante qui est pax nostra, et fecit utraque unum, ad ejus laudem et gloriam talem duximus ordinem observandum, utraque parte juramento astricta. Inprimis, omnium armata manu, Christi invocato nomine, civitatem expugnare debemus, et, si, divina auxiliante potentia, civitatem intraverimus, sub eorum regimine debemus manere et ire, qui fuerint super exercitum praeelecti, et eos sequi, secundum quod fuerit ordinatum. Totum quidem havere, quod in civitate inventum fuerit a quolibet, duci debet et poni in commune, eo loco quo fuerit ordinatum, de quo tamen havere vobis et hominibus Venetis tres partes debent solvi, pro illo havere, quod Alexius, quondam imperator, vobis et nobis solvere tenebatur. Quartam vero partem nobis retinere debemus, donec fuerimus in ipsa solutione coaequales. Si autem aliquid residuum fuerit, debemus per medietatem inter vos et nos dividere, donec fueritis apacati. Si vero minus fuerit, ita quod non possit sufficere ad memoratum debitum persolvendum, undecunque fuerit prius havere acquisitum, ex eo debemus dictum ordinem observare; salvis tamen victualibus, quae debent observari et dividi tam vestris quam nostris aequaliter, ita quod utraque pars possit inde congrue sustentari. Quod autem residuum fuerit, partiri debet in alio havere juxta ordinem praenominatum. Vos etiam, et homines Veneti, libere et absolute, absque omni controversia, per totum imperium habere debetis omnes honorificentias et possessiones, quas quondam consuevistis habere, tam in spiritualibus quam in temporalibus, et omnes rationes sive consuetudines, quae sunt in scripto , et sine scripto. Debent etiam sex homines eligi pro parte vestra, et sex pro nostra, qui juramento astricti, eam personam eligere debent in exercitu, quam credant melius scire tenere, et melius posse tenere, et melius scire ordinare terram et imperium ad honorem Dei, et sanctae Romanae Ecclesiae, et imperii, et, si fuerint in uno concordes, illum debemus imperatorem habere, quem ipsi concorditer elegerint. Si vero sex in una parte, et sex in alia concordaverint, sors mitti debet, et super quem sors ceciderit, debemus pro imperatore habere; et, si plures consenserint in una parte quam in alia, illum imperatorem habebimus, in quem major pars consenserit. Si vero plures partes fuerint quam duae, super quem major pars concordaverit, sit imperator. Debet vero iste imperator habere universam quartam partem acquisiti imperii, et palatium Blachernae, et Buccam Leonis. Reliquiae vero tres partes per medietatem inter nos et vos dividantur. Sciendum etiam, quod clerici, qui de parte illa fuerint, de qua non fuerit imperator electus, potestatem habebunt ecclesiam Sanctae Sophiae ordinandi, et patriarcham eligendi ad honorem Dei, et sanctae Romanae Ecclesiae et imperii. Clerici vero utriusque partis illas ecclesias ordinare debent, quae suae parti contigerint. De possessionibus vero ecclesiarum, tot et tantum clericis et ecclesiis debent provideri, quod honorifice possint vivere et sustentari. Reliquae vero possessiones ecclesiarum dividi et partiri debent secundum ordinem praesignatum. Insuper enim jurare debemus, tam ex nostra parte quam ex vestra, quod ab ultimo die instantis mensis Martii morari debemus usque ad annum expletum, ad imperium et imperatorem manutenendum ad honorem Dei, et sanctae Romanae Ecclesiae et imperii. Deinde vero in antea omnes, qui imperio remanserint, ipsi imperatori astringi debent juramento, secundum bonam et rationabilem consuetudinem; et illi qui tunc imperio remanserint, ut praedictum est, jurare debent, quod firmas et stabiles partes et partitiones quae factae fuerint, habebunt. Est autem et sciendum, quod a nostra et vestra parte duodecim homines, vel plures, pro parte eligi debent, qui, juramento astricti, feuda et honorificentias inter homines distribuere debent, et servitia assignare, quae ipsi homines imperatori facere debent, secundum quod illis bono videbitur, et conveniens apparebit. Feudum vero, quod unicuique assignatum fuerit, libere et absolute possidere debent de haerede in haeredem, tam in masculo quam in femina, et plenam habeant potestatem ad faciendum inde quidquid suae fuerit voluntatis; salvo tamen jure et servitio imperatoris et imperii. Imperator vero reliqua servitia facere debet quae fuerint facienda, praeter ea quae ipsi facient, qui feuda et honorificentias possidebunt, secundum ordinem sibi injunctum. Statutum est etiam, quod nemo hominum alicujus gentis, quae communem guerram vobiscum et successoribus vestris, vel populo Veneto habuerit, recipiatur in imperio, donec guerra illa fuerit pacificata. Teneatur etiam utraque pars ad dandam operam bona fide, ut hoc a Domino papa possit impetrari, ut, si aliquis contra hanc intitutionem ire tentaverit, sit excommunicationis vinculo innodatus. Insuper, imperator jurare debet, quod firmas et stabiles partitiones et dationes quae factae fuerint, irrevocabiliter habebit, secundum ordinem superius distinctum. Si vero aliquid in istis omnibus fuerit addendum, vel minuendum, in potestate et discretione vestra, et vestrorum sex consiliatorum, et domini marchionis, et ejus sex consiliatorum consistat. Sciendum est etiam, quod vos, praedicte domine dux, non debetis imperatori qui fuerit electus, vel imperio, ad aliqua servitia facienda, juramentum praestare, propter aliquod datum vel feudum, sive honorificentiam, quae vobis debeat assignari, tamen illi, vel ille, quem vel quos loco vestro statueritis super his quae vobis fuerint assignata, debeant juramento teneri ad omne servitium imperatori et imperio faciendum, juxta omnem ordinem superius declaratum.
Datum anno Domini 1204, mense Martii, indictione VII.
CCVI. NOBILI VIRO . . . . . DUCI VENETORUM. Respondet ipsi petenti pactiones inter Francos et Venetos initas confirmari. (Apud S. Petrum, IV Kal. Februarii.) [Venientes ad apostolicam sedem, dilectos filios, L. et A. nobiles cives Venetorum, nuntios tuos, benigne recepimus, et, quae coram nobis proponere curaverunt, audivimus diligenter. In nostra igitur praesentia constituti conventiones quasdam inter te ac Venetos ex una parte, et charissimum in Christo filium nostrum, B. Constantinopolitanum imperatorem illustrem, et Francos ex altera, concorditer initas asserebant, quas ne quis violare praesumeret, petebant sub poena excommunicationis per sedem apostolicam inhiberi, ut quicunque videlicet veniret de caetero contra eas, excommunicationis sententiae subjaceret. Super hac autem prima petitione cum fratribus nostris habito diligenti tractatu, tria invenimus quae ipsi petitioni penitus contradicunt. Hoc enim in conventionibus ipsis capitulum est expressum, ut inter Venetos et Francigenas possessiones ecclesiasticae dividantur, reservata clericis portione, de qua possint honorifice sustentari. Sane, « cum Ecclesiarum thesauros non sine Creatoris offensa manus diripuerit violenta, majorem culpam incurrerent, qui spoliatas thesauris ecclesias suis possessionibus mutilarent, nec deceret apostolicam sedem illos hoc modo defendere, qui sic ecclesiasticam offenderent dignitatem. Praeterea, cum ad honorem Ecclesiae Romanae hujusmodi sint initae pactiones, et fere in singulis capitulis hoc expressum, ut ad honorem ejus omnia provenirent, nec debuimus nec potuimus confirmare, quod, contra juramentum ab utraque parte communiter praestitum, honori sedis apostolicae derogaret. » Insuper, cum in te, ac in sex de consiliariis tuis, et nobilem virum . . . marchionem Montis-Ferrati, ac sex de consiliariis suis, addendi vel minuendi sit collata facultas, qualiter in laicorum arbitrio nostram sententiam poneremus, ut illi sententiam excommunicationis incurrerent, qui nobis ignotas, et sacris forsitan canonibus inimicas, constitutiones laicas non servarent? Cumque dilectus filius, T. Constantinopolitanus electus, in proximo Constantinopolim sit venturus, non fuerat de possessionibus Ecclesiae Constantinopolitanae ante adventum ipsius aliquid disponendum a laicis, vel confirmandum a nobis, quod posset in juris ejus injuriam, et Ecclesiae suae dispendium redundare.] Secundo vero, iidem nuntii a nobis ex parte tua humiliter postularunt, ut, cum sis confectus senio et labore confractus, a voto peregrinationis assumptae te absolvere dignaremur, cum nihilominus velis et possis efficaciter procurare, ut ad terrae sanctae succursum exercitus naviget signatorum. « Nos igitur, attendentes, quod tuae circumspectio probitatis, subtilitas vivacis ingenii, et consilii maturitas sanioris, exercitui Christiano multum sit inposterum profutura, cum imperator praedictus et crucesignati studium et sollicitudinem tuam vehementer extollant, et inter homines de tua praesertim discretione confidant, petitioni hujusmodi ad praesens non duximus annuendum, ne vel nobis imputaretur ab aliquo, si hac occasione dissolveretur exercitus in terrae sanctae subsidium praeparatus, vel tibi posset ab aliquo derogari, quod non in obsequium crucifixi assumpseris signum crucis, si, tuam et tuorum jam ultus injuriam, non ulciscereris opprobrium Jesu Christi, et, debellatis hostibus tuis, hostes fidei negligeres debellare. Verum, cum, sicut credimus, crucesignati adhuc peregrinationis propositum differre proponant, et ad solidandum imperium remanere amplius in partibus Romaniae, circa statum tuum, et necessitatem exercitus cogitabimus amplius et statuemus, dante Domino, quod viderimus expedire » . Monemus igitur nobilitatem tuam, et exhortamur in Domino, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus, cum mundo servieris hactenus, et ex hoc non modicam gloriam fueris assecutus, de caetero Domino fideliter servias et non tibi, sed ejus nomini des honorem, honorans ministros ipsius, et ecclesias in sua ratione defendens, ut ab eo defendi et protegi merearis, qui nullum bonum irremuneratum relinquit, et nullum malum deserit impunitum; sciturus pro certo, quod, quantum cum honestate nostra poterimus, ad honorem tuum efficaciter intendemus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Kalendas Februarii.
CCVII. NOBILI VIRO, H. DUCI VENETORUM. Ipsius absolutionem confirmat. (Apud Sanctum Petrum, IV Kal. Februarii.) Per tuas nobis litteras intimasti, quod de mandato dilecti filii, P. tituli Sancti Marcelli presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, tu cum tuis absolutionis beneficium es adeptus. Nos igitur, fidem dictis litteris adhibentes, te ac tuos reputamus, ab excommunicationis vinculo absolutos, et, si solita forma Ecclesiae in vestra fuit absolutione servata, gratum gerimus et acceptum. Alioquin, quod defuit suppleri volumus, et mandamus, ne in persona tua videamur aliquid omisisse, quod in Ecclesiae praejudicium possit in posterum allegari. Super hoc autem ex responsione cardinalis ejusdem exspectamus effici certiores.
CCVIII. B. ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. Pactiones, quoad divisionem possessionum ecclesiasticarum, irritat. (Apud S. Petrum.) Qualiter circa negotium dilecti filii, T. Constantinopolitani electi duximus procedendum, per alias litteras, quas tuae imperiali sublimitati transmisimus, plenius tibi poterit elucere. Verum, quia inter te et peregrinos ex una parte, ac nobilem virum, H. ducem, et Venetos, ex altera, quasdam pactiones fuisse initas, et juramento firmatas in scripto conventionum ipsarum, tuo et nobilium virorum, B. marchionis Montis - Ferrati . . . Blesen, et . . . Sancti Pauli comitum sigillis munito, quod coram nobis perlegi fecimus, perspeximus contineri, per quas si firmiter servarentur, Constantinopolitana Ecclesia non modicum laederetur, et derogaretur apostolicae dignitati, cum caput expers esse non possit doloris membrorum, nec idem dolere quin compatiantur et membra, nos, eidem Ecclesiae, sicut tenemur, volentes adesse, supplicationem, quam pro eisdem pactionibus confirmandis nobis porrigere procurasti, non duximus admittendam. In eis namque continebatur expresse, quod inter Francos et Venetos dividi debent possessiones ecclesiasticae, reservata clericis portione, de qua possent honorifice sustentari. Cum hoc igitur attentari non posset sine injuria Creatoris, juramentum super hoc praestitum, illicitum penitus appareret, et posset perjurium potius appellari, nisi, salvo apostolicae sedis honore, in eodem juramento fuisset abjectum. Quia ergo honor Ecclesiae Romanae non servaretur illaesus, si Constantinopolitana ecclesia, quae membrum est sedis apostolicae speciale, in mutilatione possessionum suarum sustineat detrimentum, serenitatem tuam rogamus attentius, et monemus, et in remissionem tibi tuorum injungimus peccatorum, quatenus, illius intuitu, qui te ad imperium sublimavit, ipsius sponsam habens propensius commendatam, ad divisionem possessionum suarum ullatenus non procedas, et ipsas ab aliis dividi non permittas, ut, jure ipsius Ecclesiae illaeso, sicut convenit, conservato, ab eo praeter remunerationem coelestem merearis in imperii solio confirmari, cujus sponsam curaveris honorare. Id autem tanto debes libentius observare, quanto in coronatione tua ex majori devotione jurasti, quod in jure suo manuteneres ecclesias, et in suis eas rationibus defensares.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum.
In eumdem fere modum, nobili viro . . . . duci Venetorum, usque monemus, per apostolica tibi scripta in virtute Dei districtius inhibentes, quatenus ad divisionem possessionum ecclesiarum procedere non attentes, nec permittas, quantum in te fuerit, id ab aliis attentari. Alioquin, quia hoc non possumus nec debemus in patientia tolerare, episcopis et abbatibus in exercitu Christiano apud Constantinopolim existentibus, dedimus firmiter in mandatis, ut tam te, quam alios, qui ad divisionem ecclesiasticarum possessionum intenderint, ab hujusmodi praesumptione cessare per censuram ecclesiasticam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis impedimento, compellant, et, si fuerit attentatum, illud faciant per districtionem eamdem in statum pristinum revocari.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VI Id. Februarii.
Scriptum est episcopis et abbatibus ipsis super hoc.
In eumdem modum nobilibus viris . . . . marchioni Montis-Ferrati, et universis comitibus exercitus Christiani.
CCIX. CAPITULO VIVARIENSI. De cessione facta ab eorum episcopo, et de nova electione facienda. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Februarii.) Scripta Moyses, minister Domini, cura et sollicitudine totius Israelitici populi, quia solus laborem non poterat sustinere, de omni populo Israel viros Deum timentes elegit, quos principes populi constituit, et tribunos, centuriones, quinquagenarios, et decanos, ut, faciliora tantummodo judicantes, ad Moysen deferrent quod erat gravius vindicandum. Ad illius sane similitudinem, vicarius Jesu Christi, accepta in Petro plenitudine ecclesiasticae potestatis, et ecclesiarum omnium sibi sollicitudine incumbente, ut in his quae ad Deum pertinent melius valeat interesse, quosdam in partem sollicitudinis convocavit, judicio sibi difficilium reservato. Verum, quia saepe contingit, quod hi, qui ad regendum et corrigendum alios sunt assumpti, offendunt graviter, et aliis praebent materiam delinquendi, et clamor iniquitatis eorum ad ipsius aures ascendit, cum per se ipsum non possit descendere ac videre, suos angelos mittit, qui vitia evellant et destruant, virtutes aedificent atque plantent, quasi membra capiti obsequentes. Nos igitur, licet immeriti, ad hujusmodi onus, disponente Domino, evocati, officii nostri debitum exsequi cupientes, quoniam provinciam Viennensem et quasdam alias infectas esse accepimus scabra rubigine vetustatis, dilectos filios, fratrem R. et fratrem P. de Castronovo, monachos Frontis-frigidi apostolicae sedis legatos, ad eas duximus destinandos, ut vice nostra corrigerent corrigenda, quae secundum Deum ordinanda cognoscerent statuentes. Ipsi vero, sicut per suas nobis litteras intimarunt, ad vestram ecclesiam accedentes, ut juxta mandati nostri tenorem, tam in capite quam in membris, appellatione remota, corrigenda corrigerent, a . . . . . quondam episcopo vestro, vobis, et clericis civitatis, receperunt corporaliter juramentum, ut plenam de ipsius episcopi et vestris excessibus, tam vos quam illi dicerent veritatem. Tunc vero, cum quidam canonicorum vestrorum multa gravia contra episcopum proposuissent eumdem, et de eis, tum per confessionem ipsius, tum per depositionem testium juratorum, pro parte non modica constaret eisdem, venerabilis frater noster . . . . . archiepiscopus Viennensis, ad ecclesiam vestram accedens, ipsis legatis humiliter supplicavit, ut non ad depositionem dirigeretur ipsorum intentio, sed ad ipsius episcopi potius cessionem. At ipsi, considerantes, quod hoc utilitati Vivariensis ecclesiae potius expediret, cum dictus episcopus potens esset et nobilis, et episcopatus totus periclitari sub ipsius posset potentia, et per eum expensis gravibus onerari, causamque in longum protrahere, non sine gravi damno ecclesiasticae honestatis, preces duxerunt memorati episcopi admittendas, et idem episcopus, ejusdem acquiescens consilio, loco cessit, pontificali sibi officio reservato. Eo vero cedente, cum vos ad eligendum vobis pastorem velletis in capitulo convenire, ipsi vobis auctoritate apostolica inhibere curarunt, ne in electione attentaretis procedere, donec per litteras nostras constaret nos approbasse ipsius episcopi cessionem, sicut viri providi et discreti ardua judicio sedis apostolicae reservantes, eo quod nullus episcoporum loco vel officio potest cedere, nisi de licentia sedis apostolicae speciali. Verum, quia ex pastoris absentia ecclesiae vestrae periculum non modicum noscitur imminere, ne tyranni terrae ipsius in patrimonium ejusdem ecclesiae libere valeant debacchari, nobis humiliter supplicarunt, ut concedere dignaremur vobis virum idoneum in pastorem. Nos igitur, eorum sollicitudinem et zelum rectitudinis in Domino commendantes, et quod ab eis pro utilitate ecclesiae vestrae super cessione ipsius factum est, ratum habentes universitatem vestram per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, solum Deum habentes prae oculis, cum consilio praedictorum legatorum nostrorum infra octo dies virum idoneum, qui non tam praeesse, quam prodesse velit et possit, vobis concorditer, ac canonice in pontificem eligatis. Alioquin, legatis eisdem nostris damus litteris in mandatis ut ipsis extunc vobis personam idoneam, appellatione remota, praeficiant in pastorem. Contradictores, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kal. Februarii, anno septimo.
CCX. FRATRI P. DE CASTRONOVO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De patienter et acriter fungenda legatione. (Apud S. Petrum, VII Kal. Februarii.) [Debitum charitatis, quae non quae sua sunt quaerit, exposcit, ut is, qui Rachelem amplectitur contemplationis speculum ascendendo, in necessitatis articulo, Liae, quamvis lippae, non refutet amplexus, actionis onera subeundo; quia, licet illa sit pulchra, haec tamen est utilis propter gratiam filiorum, sibi et aliis commodum afferens et profectum. Licet enim Mariae sedentis secus pedes Domini otium, Marthae ministerio praeferatur, eo quod sit status ille securior, utpote a saecularium strepitu segregatus: activa tamen potest utilior judicari, eo quod sibi proficiens et aliis, tribulationes sustinet, et pressuras, per quas virtutes suscipiunt incrementum; quoniam, sicut ait apostolus: Tribulatio patientiam operatur, patientia probationem, probatio spem, spes autem non confundit (Rom. V). Et plerumque contingit, quod, sicut virtus in infirmitate perficitur, et auditui praebet vexatio intellectum, sic eadem ex tranquillitate tepescit. Nam Abel esse desinit, quem Cain non exercet; et David, quem bella non vicerant, otium superavit. Cum igitur, exigente necessitate, te a contemplationis otio, quod elegeras, ad tempus duxerimus evocandum, ut, in ministerium missus, pro nobis, imo pro Christo, legatione fungaris, quatenus obsecres eos reconciliari Domino, quorum mentes angelus tenebrarum excaecans a cogitatione veri luminis reddidit alienos, non debes recusare laborem, licet gens, ad quam missus es, dura et incorrigibilis videatur, quia potens est Dominus ex lapidibus Abrahae filios suscitare. Licet autem adhuc in gentem illam secundum tuam non profeceris voluntatem, non tamen minorem potes exspectare mercedem, quia Deus non profectum remunerat, sed laborem, juxta quod Scriptura testatur: Reddet Deus mercedem laborum sanctorum suorum, labori non profectui praemium repromittens. Unde, Apostolus non se profecisse plus omnibus gloriatur, sed plus omnibus laborasse. Quia igitur firmiter speramus in Domino, cujus est incrementum praebere, quod labori tuo dabit profectum, devotionem tuam monemus, et exhortamur in Domino, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus opportune, importune, instans, arguens et obsecrans, increpando in omni patientia et doctrina, opus evangelistae, ac ministerium tibi commissum studeas adimplere, firmiter sperans in Domino Jesu Christo, quod ipse, qui affectum tibi praestitit laborandi, ne tuus labor inutilis habeatur, effectum tribuet, et profectum.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Kalendas Februarii.]
CCXI. ABBATI CLUNIACENSI. Concedit ei facultatem, ut in abbatiis ad Cluniacense monasterium pertinentibus possit corrigere corrigenda, secundum Deum, et B. Benedicti Regulam. (Apud S. Petrum, IV Kal. Februarii.) Solet annuere sedes apostolica, etc., usque inclinati, ad exemplar felicis recordationis, Coel. papae, praedecessoris nostri, ut in abbatiis ad Cluniacense monasterium pertinentibus liceat tibi quae secundum Deum, et beati Benedicti Regulam et statuta ordinis videris corrigenda, corrigere, et ibidem statuere statuenda, liberam tibi, contradictione et appellatione cessantibus, auctoritate praesentium concedimus facultatem; sententiam quoque quam in contumaces et rebelles duxeris canonice promulgandam, ratam habentes, et firmam, ipsam faciemus auctore Domino inviolabiliter observari. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae concessionis infringere, etc. Si quis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Kal. Februarii, anno septimo.
CCXII. REGI FRANCORUM. Super exstirpatione haereticorum. (Apud S. Petrum, VII Id. Februarii.) [Ne populus Israel in Hierusalem ascenderet Dominum oraturus, Jeroboam, filius Nabath, in Bethel vitulum aureum statuit adorandum, fanum et altare construens in excelsis, compellendo praedictum populum ad peccandum. Cum autem solemnitatem, prout in corde finxerat, fecisset filiis Israel, et ascendisset super altare, ut adoleret incensum in sermone Domini, vir Dei accessit ad eum, ut ipsum ab hujusmodi scelere revocaret; sed, quia idem, per prophetam commonitus, corrigere noluit quod commisit, suscitavit postmodum Dominus spiritum Josiae, regis Juda, qui altare, quod Jeroboam fecerat in Bethel, omnino destruxit, et locum quem plantaverat ex toto succidit. Jeroboam siquidem imitanter vestigia, quidam filii Belial, cum sint lupi rapaces, regnum tuum in vestimentis ovium intraverunt, qui, ut populus renatus fonte baptismatis exuat quem in ipso baptismate induit Jesum Christum, et in Hierusalem de caetero non ascendat, vitulum in Bethel, in eos videlicet quos inhabitaverat Dominus, constituunt, adorantes perverso dogmate, quasi altari constructo per superbiam in excelsis, super quo immolant oves Christi, quas extrahunt ab ovili. Nos igitur, affectu paterno compatientes eisdem, et ad lucem ipsos volentes a tenebris, prout ad nostrum officium pertinet, revocare, dilectos filios . . . . Cisterc. abbatem, P. et R. monachos Fontisfrigidi, apostolicae sedis legatos, ad illos in sermone Domini duximus destinandos, ut, instantes opportune, importune, arguerent, obsecrarent, et increparent eosdem in omni patientia et doctrina. Verum, sicut dicti legati per suas nobis litteras intimarunt, iidem sanam doctrinam nequaquam recipiunt, sed, ad sua desideria coacervantes sibi magistros auribus prurientes, a veritate auditum avertunt, in ovile Christi tanto licentius debacchantes, quanto sibi amputari dexteram auriculam non formidant, eo quod gladium, quem Petrus per seipsum exercet, non metuunt, qui sunt extra ovile Domini constituti. Quia igitur hi qui laniant vestem inconsutilem Jesu Christi, deteriores sunt Pilati militibus, qui tunicam ipsam scindere minime attentarunt, obturantes, quasi aspides, aures suas, ne voces sapienter audiant incantantum, expedit, ut saecularis gladius potestatis, qui ad malefactorum vindictam a regibus et principibus bajulatur, ad vindicandam evaginetur injuriam Salvatoris, et qui Domini est, accingat gladium super femur, ut cum Josia evertere properet altare a Jeroboam inique constructum, et excidere lucum contra prohibitionem Domini complantatum. Ut igitur gladium, quem Dominus tibi tradidit, a quo est omnis potestas, non videaris sine causa portare; sed patienti capiti compati te demonstres, oportet ut, apprehensis armis et scuto, causam Dei alleges gladiis apud eos, qui, habentes caudas quasi vulpeculae colligatas, messes in regno Francorum comburere incoeperunt, dum pugnant quasi filii contra matrem. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur in Domino, in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus, si fieri poterit, per teipsum, vel per charissimum in Christo filium nostrum, Ludovicum, natum tuum, aut etiam alium virum idoneum, contra praefatas belluas potenter assurgas, quatenus filiam regis assistentem ad dexteram sponsi varietate circumamictam, ut Catholicus filius, sinceritatis brachiis amplexeris, per exhibitionem operis manifestans, tam comites quam barones, ut illorum bona confiscent, et proscribant personas, potestate tibi coelitus tradita compellendo. Quoniam autem facinus quos coinquinat, aequat, cum error, cui non resistitur, approbetur, ut par poena facientibus et consentientibus infligatur, si qui comitum vel baronum, vel etiam civium, hujusmodi sani dogmatis perversores de terra sua noluerint expellere, aut eos receptare praesumpserint vel fovere, confiscare bona ipsorum, et totam terram domanio regio applicare, nullatenus verearis. Ut autem defectus gladii spiritualis per materialem accipiat supplementum, memoratis legatis tua regalis sublimitas auxilium potenter exhibeat et favorem, ut, praeter hoc, quod ex tam commendabili opere apud homines consequeris gloriam et honorem, eam obtinere peccatorum veniam merearis, quam euntibus in terrae sanctae subsidium duximus indulgendam.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Idus Februarii, anno septimo.] CXIII. . . . . . TORNACENSI EPISCOPO. Hortatur, et facultates tribuit, ut clericorum excessus compescat. (Apud S. Petrum, VII Id. Februarii.) Diligens debet esse cura pastoris, ut in grege sibi commisso morbida non sit ovis, per quam contagium immineat toti gregi, quia, cum sanguis sanguinem tangat, trahatque cortina cortinam, saepe prodit malum ex malo, et virtus incrementum recipit a virtute. Accepimus autem, quod in dioecesi tua multi clerici multipliciter sunt infames, quia quidam usuras vel lucrum turpe sectantur, quidam adulterari non timent, quidam in domibus suis publice focarias secum habent, et alia multa committunt, quae honestati sunt contraria clericali. Ne igitur mercenarius judiceris ab illo, cujus gregis sollicitudinem accepisti, si per negligentiam tuam maculosus appareat, quem a macula mundare teneris, fraternitati tuae praesentium auctoritate mandamus, quatenus ad hujusmodi corrigendos excessus te talem exhibeas, quod in tuo comproberis officio circumspectus. Ut autem mandatum apostolicum plenius exsequaris, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut eos, qui se tibi super hoc temere duxerint opponendos, per censuram ecclesiasticam valeas coercere. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc.
Datum, etc., ut in alia.
CCXIV. EIDEM. Facultas dedicationes ecclesiis impendendi, tam diebus Dominicis quam privatis. (Apud S. Petrum, VII Id. Februarii.) Tua fraternitas requiri fecit a nobis, utrum tibi dedicationes ecclesiarum tam diebus Dominicis, quam privatis, celebrare liceret? Super quo tibi breviter respondemur, quod dioecesi tua tam diebus Dominicis, quam privatis, ecclesiis dedicationes impendere tibi licet.
Datum, etc., ut in alia.
CCXV N . . . . . . . . . ( Deest inscriptio.) Committit causam, quae inter Fratres Hospitalis Hierosolymitani, et abbatissam Sanctae Mariae Andegavensis, super domo eleemosynaria vertebatur (Apud S. Petrum, VI Id. Februarii.) Significaverunt nobis dilecti filii, Fratres Hospitalis Hierosolymitani, quod cum dilecta in Christo filia . . . . . abbatissa Sanctae Mariae Andegavensis eos domo elemosynaria, quam per donationem bonae memoriae, R. regis Anglorum, fuerunt adepti, et aliquandiu pacifice possederunt, post appellationem ad nos interpositam, spoliari fecisset per potentiam laicalem, et illam detineret illicite occupatam, dilectis filiis . . . . . cancellario . . . . . archidiacono, et praeposito de Armeliaco, Carnotensibus, scripsimus in hac forma, ut, si res taliter se haberet, domum ipsam cum fructibus perceptis ex ea, amoto exinde quolibet illicito detentore, per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis obstaculo, nominatis fratribus, mediante justitia, restitui facerent, in statum pristinum reducentes quidquid post appellationem ad nos legitime interpositam invenirent temere attentatum. Quia vero processum judicum praedictorum, cum post appellationem ad nos legitime interpositam, lite non contestata processerint, duximus irritandum, causam ipsam de communi assensu partium vobis duximus committendam, per apostolica scripta mandantes, quatenus, partibus convocatis. et rationibus hinc inde plenius auditis et cognitis, causam eamdem, appellatione remota, fine debito terminetis, facientes, etc. Testes, etc. Nullis litteris veritate et justitiae, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VI Id. Februarii.
CCXVI. . . . . . ABRINCENSI EPISCOPO, ET . . . . . DE MONTEMORELLO , ET DE LUCERNA ABBATIBUS, ABRINCENSIS DIOECESEOS. Causam, quae inter priorem et canonicos sanctae Barbarae ab una, et W. Camerarium de Tankarvill. Rothomagensis dioeceseos ab altera parte, super Mainerio de Monvill. vertebatur examinandam ipsis committit. (Apud S. Petrum, IV Id. Februarii.) Ex insinuatione dilectorum filiorum . . . . prioris et canonicorum Sanctae Barbarae, nobis innotuisse noscatis, quod, cum inter ipsos ex una parte, et W. Camerarium de Tankarvill. Rothomagensis dioeceseos, ex altera, super Mainerio de Monvill. coram . . . judice ordinario, non ex delegatione nostra, quaestio verteretur, et idem camerarius ad nostram audientiam appellaverit ab eodem, suae appellationi terminum aliquem non praefigens, idem ordinarius, qui causam ejusdem camerarii fovere videbatur latenter, eo quod quidam clericus, commensalis suus, jam dicti camerarii in eadem causa fuerat advocatus, deceptorie, et contra consuetudinem, hunc terminum appellationi praefixit, ut ad festum purificationis beatae Mariae utraque pars esset ab appellationis prosecutione reversa, licet nobis non potuerit legem imponere, ut eum teneremur infra dictum terminum expedire, cum, et secundum legitimas sanctiones, lis quae in consistorium principis speratur inferri, absque damno morae intacta permaneat, donec ipse faciat introduci, et a proceribus dirimi juxta morem. Interim autem, nuntius camerarii supradicti, praeveniens nuntium eorumdem, nec ipso usque ad legitimum terminum exspectato, impetravit litteras, et recessit. Quia vero fraus et dolus alicui patrocinari non debent, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si ita est, partibus convocatis, et auditis hinc inde propositis, causam super his, appellatione remota, mediante juramento, terminetis, facientes quod decreveritis firmiter observari. Testes, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Idus Februarii, anno septimo.
CCXVII. . . . . . . ABBATI MOLISMENSI. Super litteris confirmationis. (Apud S. Petrum, V Id. Februarii.) [Porrecta nobis ex parte tua petitio continebat quod plures ex monachis tuis, qui prioratibus praesunt, a nobis, super ipsis prioratibus quoad vixerint possidendis, confirmationis litteras se asserunt impetrasse, quarum occasione bona ipsorum prioratuum distrahunt et consumunt, asserentes se tibi quoad prioratus illos nulla ratione subesse. Cum igitur a cancellaria nostra non credamus hujusmodi litteras emanasse, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus illos, qui tales litteras exhibuerint, in quibus prioratus tanquam monachis confirmantur eisdem, punias tanquam falsitatis auctores. Si vero in eis non sit mentio prioratus, vel monachatus, illas tanquam tacita veritate subreptas denunties non valere.
Datum Romae, apud sanctum Petrum, V Idus Februarii.]
CCXVIII PRIORI AC FRATRIBUS VALLIS-CAULIUM. Recipit eos sub protectione beati Petri. (Apud S. Petrum, IV Id. Februarii.) Solet annuere, etc., usque impartiri. Ex litteris sane venerabilis fratris nostri, G. electi Remensis accepimus, quod, dum transiret per dioecesim Lingonensem, vos invenit in Valle-Caulium novellam institutionem ordinis assumpsisse, de cujus meritis diligenter inquirens, nil in eo nisi religiosum comperit, et honestum. Invenit siquidem prout eaedem litterae continebant, quod inter vos unus monachorum, quem vos, filii monachi, eligetis, debeat esse prior, cui omnes, monachi videlicet et conversi, quorum societas vicesimum numerum non transcendet, tanquam spirituali patri reverentiam et obedientiam curabitis exhibere; nullus vestrum proprium possidebit; in conventu singulis diebus missa, et horae canonicae cantabuntur; privatas quoque missas, qui voluerint celebrabunt; capitulum tenebitis omni die, facturi duodecim lectiones temporibus constitutis; simul laborabitis; et simul in refectorio comedetis, carnibus et sagimine non utentes. Prior vobiscum in eodem refectorio comedet simili cibo et veste contentus. A festo resurrectionis Dominicae usque ad exaltationem sanctae Crucis bis comedetis in die, residuum temporis sub jejuniorum abstinentia transcursuri pane, aqua, et uno pulmento contenti sexta feria existente. In die Nativitatis Dominicae non jejunabitis, nec sexta feria in aestate, ubi festum intervenit duodecim lectionum. Vivetis de redditibus, silentium servaturi; feminae interiores terminos non intrabunt, nec vos, exteriores, excepto priore, nisi causa ordinis transcendetis. Prior tamen, si occupatus fuerit, vel aegrotans, et urgens necessitas, vel evidens utilitas postularit, poterit unum quem voluerit destinare. Cilicia induetis ad carnem, eos qui ferre non poterunt non cogentes; lineas et cannabinas vestes nullatenus induetis, grossae lanae vestes, non tinetas, et pellitias habituri. Cum tunicis, cingulo, et caligis omnes jacebitis, et, praeter haec, vos, filii monachi, cum cuculla nusquam, et nunquam super calcitris quiescentes. Erunt novitii vestri in probatione per annum, et vos, filii monachi, a matutinis usque ad horam laboris, et a vesperis usque ad occasum solis lectioni, orationi et contemplationi vacabitis, exceptis quos prioris discretio pro aliqua certa et necessaria causa duxerit retrahendos. Nos autem, vestris justis postulationibus annuentes, personas vestras, et locum in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum, concessione pontificum, largitione regum, etc., usque suscipimus: specialiter autem ordinem ipsum, provida deliberatione de assensu episcopi dioecesani statutum, auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis infringere, etc. Si quis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Idus Februarii, anno septimo.
CCXIX. . . . . . . EPISCOPO AQUITANI. Litem quamdam, inter R. de Georgio, et R. mulierem de S. Germano, dirimit. (Apud S. Petrum, II Id. Februarii.) [Ex litteris tuae fraternitatis accepimus, quod cum causam, quae vertitur inter R. de Georgio, et R. mulierem de Sancto Germano, tibi duxerimus committendam,] cum fere per biennium studuisses, ut eadem causa concordia finiretur, partibus non acquiescentibus, ascitis viris prudentibus, praedictae causae meritis diligentius examinatis, idem negotium de prudentium consilio ad nostram duxisti praesentiam remittendum, ea maxime ratione, quia videtur hoc ad regium judicium specialiter pertinere. [Si quidem probatum est evidenter, quod, pro facinore a marito praedictae mulieris commisso, eo fugam petente, tam frater mariti praedictus, videlicet R. quam ipsa mulier; licet minus juste, ab R. comite Casertan. tunc regio justitiario, capti fuerint, et de ipsius mandato omnium bonorum delinquentis fuit facta distractio, et soluta est pecunia mercatori, qui a marito dictae mulieris vulneratus fuerat, et rebus propriis spoliatus. Per praedictum autem R. illorum bonorum venditio facta fuit, de mandato tamen justitiarii antedicti, sed quaedam possessiones penes eumdem R. mulieris sororium, remanserunt, quas idem R. de mandato curiae retinuit, soluta pro eis pecunia mercatori, quia emptor alius, sicut dicit, propter possessionum minutias non exstabat. Pars vero mulieris firmiter allegabat, quod, cum dos omnibus creditoribus praeferatur, et omnia bona mariti eidem mulieri propter dotem fuerint obligata, cum mulier in hoc non fuisset culpabilis, dotem suam amittere non debebat, propter quod aestimationem ejus instantius petebat sibi conferri, vel in possessiones, quae mariti fuerant, ex officio delegationis induci], asserens culpam viri sui nequaquam sibi de jure debere nocere. Pars autem viri e contrario respondebat se non debere ipsi super his aliquo modo respondere, quia nihil voluntate vel auctoritate sua distractum fuerat de bonis mariti mulieris ipsius, sed fiscus ea capi fecerat, et mandaverat distrahenda, quod et testium assertione probavit. Sane, cum pars mulieris diceret, de possessionibus viri sui aliqua remansisse, quae distracta non fuerant, et ex eis sibi satisfieri postularet, ab utroque studiosius inquisisti, quanta fuisset pecunia, quae soluta fuerat mercatori, et ex confessione tibi constitit utriusque, quod de immobilibus usque ad viginti quatuor uncias auri alienatum exstiterat, sed praescriptus R. dicebat se decem et octo uncias illis viginti quatuor unciis addidisse, et quadraginta duarum unciarum auri complevisse numerum mercatori. Allegabat quoque praedictus R. quod, cum quinque filii essent unius patris, et omnes in bonis paternis succederent, facta aestimatione totius haereditatis, non proveniebat ad maritum mulieris ipsius de haereditate paterna, quod ultra viginti quatuor uncias auri valeret. Quia vero ad nos eadem causa remissa non fuit sufficienter instructa, nec nobis constitit, utrum, decem libras tarenorum, quas petebat mulier, dedisset in dotem, aut idem R. aliquid possideat de bonis pertinentibus ad fratrem suum, virum mulieris praedictae, nec potuissemus examinationi causae insistere, tum quia in praesentia tua renuntiatum fuerat allegationibus et probationibus, sicut dicis, tum quia idonei et sufficientes ad nostram praesentiam non venerant responsales, eamdem causam tuo duximus examini remittendam, per apostolica tibi scripta praecipiendo [ mandantes, quatenus, si tibi constiterit ex his, quae in praesentia tua fuerint proposita, et probata, quod mulier quantum dicit, viro dedisset in dotem, et praedictum R. de bonis fratris aliqua possidere, cum mulieribus favor multus in recuperandis dotibus debeatur, et cautum etiam sit in jure, quod propter maleficium viri mulier remanere non debet indotata, cum etiam bona viri mulieri pro dote tacite obligata cum suo onere transiverint ad quemlibet possidentem, praedictum R. eidem mulieri ad restitutionem dotis, eatenus, appellatione remota, condemnes, quatenus de bonis praedicti fratris sui noscitur possidere.]
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, II Id. Februarii.
CCXX. . . . . . ELIENSI. . . . . NORVICENSI, ET . . . . . DE SANCTO ASAPH, EPISCOPIS. Ut causam matrimonii, inter filiam principis Insularum, et principem Norwalliae, vertentem terminent . (Apud S. Petrum, XIII Kal. Martii.) Cum olim dilectus filius, nobilis vir . . . princeps Norwalliae, a nobis humiliter postulasset, ut de nostra sibi permissione liceret filiam nobilis viri . . . principis Insularum, quam se asseruit subarrasse, ducere in uxorem, non obstante, quod . . . patruo ejus eadem mulier infra nubiles annos fuerat desponsata, cum neuter eorum transduxisset eamdem, bonae memoriae . . . Mannen. episcopo, et dilectis filiis . . . archidiacono, et . . . priori de Insula Glannav. sub certa forma causam ipsam commisimus terminandam. Partibus itaque in praedictorum judicum praesentia constitutis, sicut ipsi per suas nobis litteras intimarunt, per testes ejus constitit evidenter, quod praedicta puella, octo annis expletis, ab L. principe Norwalliae, tam suo quam suorum assensu parentum, fuerat subarrhata, sed, eo ex necessitate ipsam transducere differente, ejusdem L. patruus ipsam sine consensu ejus postmodum desponsavit, qui, ea nequaquam carnaliter cognita, viam fuerat universae carnis ingressus. Judices ergo praedicti, communicato prudentium virorum consilio, praedicto Norwalliae principi auctoritate apostolica concesserunt, ut puellam desponsaret eamdem, ne discordia inter ipsum et parentes puellae olim exorta, et tunc sopita, iterum oriretur. Nos igitur, eorumdem sententiam, nisi aliud rationabile quidem obstaret, volentes firmitatem debitam obtinere, dilectis filiis . . . abbati de Abenton . . . priori de Henli, et magistro M. canonico de Berlinton. Bangorensis dioeceseos, dedimus in mandatis, ut ipsam facerent, appellatione remota, per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Abbas vero praedictus, et conjudices sui, propter conditionem in litteris nostris expressam, super matrimonio illo, sicut in eorum litteris perspeximus contineri, studiose ac sollicite, receptis testibus, veritatem inquirere curaverunt. Habitis ergo quatuor productionibus testium, et redactis in scriptis depositionibus eorumdem, ea, quae ad decisionem causae credebant sufficere, de utriusque partis assensu, nobis transmittere curaverunt, ut nobis rei veritas eluceret, et consuleretur conscientiae principis supradicti, qui priores judices, et praesertim archidiaconum et priorem dicebat juris ignaros, et litteras nostras per falsam suggestionem obtentas, nec se credebat cum eadem puella posse salvari, quae patruo ejus tradita in uxorem in uno lecto saepius fuerat cum eodem. Nos igitur, depositionibus testium diligenter inspectis, probatum invenimus per easdem, quod idem L. puellam ipsam ducturum se juraverat in uxorem, sed nec ipsam transduxerat, nec probabatur per testes, quod benedictus fuerit, aut in una terra fuerit cum eadem, utpote quorum terras mare medium dividebat. In actis quoque judicum perspeximus contineri, quod sufficientibus testimoniis probatum fuerat coram ipsis, octo annorum fuisse puellam, quando idem L. eam juraverat se ducturum. Cumque pater puellae filiam suam in Norwalliam ad statutum terminum ducere distulis set, idem L. sororem nobilis viri . . . comitis Castriae, sine contradictione qualibet, circa finem illius anni duxerat in uxorem, et R. patruus ejus puellam desponsaverat memoratam, et post annum in facie Ecclesiae, cum illa contraxerat, et a principio Maii usque ad festum beati Viti martyris, quoties ei placuit, in eodem lecto jacuerat cum eadem, et in Walliam fuerat elapso tempore aliquanto reversus. Caeterum, transacto secundo anno a tempore desponsationis, primo vero a tempore nuptiarum, in Manniam rediens, pacifice cohabitavit uxori, et eam secum per terram et mare deduxit, sed, ea tandem sub parentum cura relicta, in Walliam rediit, ibique fuit viam universae carnis ingressus. Ex dictis igitur testium collegerunt judices supradicti, quod praedictus R. puellam eamdem a tempore desponsationis habuerat per triennium, et tres menses, sed per biennium, duos menses, et dies quindecim a tempore nuptiarum; fuit autem diversitas inter testes, cum quidam, ex eo quod puella erat tunc temporis macilenta, quod non fuisset carnaliter cognita existimarent, licet esset aetate nubilis, et toro matura; quidam autem nescire se dicerent, si carnaliter cognita exstitisset, quidam vero crederent, quod cognita non fuisset, quidam vero ab ipso R. assererent se audisse, quod eam carnaliter non cognovit; licet adjicerent se nescire, utrum postmodum fuerit cum eadem. Verum, praedictus episcopus Manniae, sicut in scriptis ejus, et suorum conjudicum secundo delegati perspexerant contineri, conjudicibus ejus absentibus, tam ex ipsius puellae quam parentum, nutricis et famularum ejus didicit juramentis, quod praedictus R. puellam ipsam carnaliter non cognovit. Patruo ergo viam universae carnis ingresso, cum praedictus L. a rege Manniae juniorem filiam in conjugem postulasset, nec id obtinere potuisset ab eo, utpote cum ipsa fuisset alii copulata, saepedictam puellam de assensu priorum judicum sibi postmodum copulavit. Constitit igitur ex praedictis quod inter saepedictum L. et praedictam puellam, cum octo esset annorum, cujus tamen consensus non invenitur expressus, antequam cum ipsa ejusdem L. patruus contraxisset, tantummodo per verba de futuro fuerunt sponsalia celebrata, ita quod nec idem L. transduxerat aut subarrharat eamdem, nec cum ipsa fuerat benedictus, quin imo nec in eadem fuerant terra simul, utpote quorum terras, sicut superius est expressum, mare medium dividebat: unde praesumi non potest quod aliquid attentarint, quod non potuerint consummare. Constitit etiam per praedicta quod puella ipsa in nono anno saepedicto R. desponsata fuerat, et in decimo ab ipso transducta, et ultra biennium in uno lecto frequenter fuerat cum eodem. Unde colligitur manifeste quod primae litterae per falsam fuerunt suggestionem obtentae, cum contineatur in illis quod neuter eorum transduxit eamdem. Cumque tandiu simul in uno lecto fuissent, de jure praesumitur quod facti fuerint una caro, cum etiam in duodecimo anno, in quo liberum et legitimum habet in hujusmodi puella consensum, voluntarie fuerit cum eodem, patet eam in ejus matrimonium legitime consensisse, nec potuisse contrahere postmodum cum nepote. Unde idem L. ducere ipsam de jure non potuit, et, si de facto ipsam sibi post mortem patrui copulavit, ab ea est merito separandus. Ideoque fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, vocatis qui propter hoc fuerint evocandi, causam ipsam secundum praecriptam formam, appellatione postposita, terminetis, facientes, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kal. Martii.
CCXXI. PRIORI MONASTERII BEATAE MARIAE DE CHARITATE, EJUSQUE FRATRIBUS. Confirmatio privilegiorum, et enumeratio omnium ad eos spectantium. (Apud S. Petrum, XIV Kal. Martii.) Quoties a filiis nostris, quos pro sua religione et honestate, speciali praerogativa diligimus charitatis, aliquid a nobis devotione debita postulatur, quod religioni et honestati non obviat, ad concedendum quod petitur tanto facilius debemus concurrere, quanto magis id ex injuncto nobis officio dignoscitur convenire. Cum enim, licet indigni, auctoritatem geramus apostolicae sedis, sic omnium ecclesiarum utilitati compellimur providere, sic de ipsarum quiete attentius cogitare, ut earum jura illaesa serventur, et quae a praedecessoribus nostris acta sunt, firma et inconvulsa stabilitate debeant permanere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis petitionibus gratum impartientes assensum, monasterium beatissimae Mariae, semper virginis, de Charitate, cui, largiente Domino, deservitis, ad exemplar felicis memoriae Urbani, Paschalis, Lucii et Adriani, praedecessorum nostrorum, Romanorum pontificum, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus; statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona, etc., usque vocabulis exprimenda: In Antissiodorensi episcopatu, apud Boniac. ecclesiam Sancti Petri et Sancti Aniani, cum omnibus possessionibus et appenditiis suis; apud domnam Mariam, Sanctae Mariae et Sancti Amatoris; apud Balbiniacum, Sancti Stephani; apud Septemfontes, Sancti Petri; apud Conam, Sancti Aniani ecclesiam de novo Vico; apud Poliac., Sancti Petri; apud Mevam, Sancti Juliani; apud Beluciac., Sancti Martini; apud Nartiac., Sancti Marcelli; apud Varenam, Sancti Martini; juxta Varenam, Sancti Silvani; apud domnum Petrum, Sancti Petri; apud Murliacum, Sancti Martini; in bosco Britanniae, Sancti Vincentii; apud Castrum-Novum, Sancti Symphoriani; apud Sulliacum, Sancti Symphoriani juxta Sulliacum; apud Virgultum, Sancti Germani et Sancti Aniani; apud Manniacum, Sancti Petri; apud Aonam, Sanctae Mariae; apud Cren., Sancti Stephani; apud Colongias super Joviam, Sanctae Mariae ecclesiam de Curcum; apud Nannai, Sancti Simeonis; apud Alniacum, Sancti Saturnini; apud Festiniacum, Sancti Cyrici; ecclesiam de Vi Sancti Stephani; apud Mannas, Sancti Martini; apud Cellam, Sancti Juliani; in episcopatu Nivernen., ecclesiam Sancti Aniani de Albiniaco, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Sulpitii de Capella super Ligerim; de Partiaco, Sancti Victoris de Nivernis, de Bischis, de Jancuriaco, de Sancto Sulpitio, de Bellomonte, de Roi, de Patingiis, de Monteniaco, de Salviniaco, de Cerciaco, de Colongiis, super castrum Cerciac. In archiepiscopatu Bituricen., ecclesiam de Monastello, cum burgo et cum omnibus pertinentiis suis; de Sancta Montana, de Argento, cujus castellum et caetera in terra monachorum sunt; de Partiaco, ecclesias de Sancto Celso, cum burgo et omnibus pertinentiis suis; de campo Faraldi; de Sancto Florentio; de Cyolio; item, de Brolio; de Valeniaco; de Bardai; de Zanconio; de Ulmeriaco; de Fonteniaco; castrum Sancti Cirici; de Blec. de Neruda; de Pera; de Birriaco; ecclesias Sanctae Mariae et Sancti Martini; apud Montem Falconis, de Coola, in episcopatu Eduen. iu suburbio ecclesiam Sancti Rozi; ecclesias de Rocta, de Monte Ausberti, cum villa de Brazi; de Viverio, de Sancto Honorio; de Larneneia; in episcopatu Aurelianensi, ecclesias in suburbio Sancti Laurentii, cum omnibus pertinentiis suis, et de Brolio; in Carnotensi episcopatu, ecclesias in suburbio Sanctae Mariae Belli-loci; apud Morvillam Sancti Joannis; in dioecesi Turonensi, ecclesias sancti Michaelis, Sancti Medardi, de Ewra; in dioecesi Senonensi, ecclesias Sanctae Mariae de Porta Leonis, cum omnibus pertinentiis suis; de Curtiniaco, Sancti Petri, cum pertinentiis suis; de Dictiaco; de Castro Rainardi; Sancti Nicolai; ecclesias de Monte-Boio, cum omnibus pertinentiis suis de Castellione; de Chavennis; de Joveniaco, cum omnibus pertinentiis suis; de Sancto Sidronio, cum omnibus pertinentiis suis, de Branchiis; de Contentione; de Ladit; de Castello Beliot, de Venesiaco; de Cruce, cum omnibus pertinentiis suis; de Jovis-villa; de Julliaco; de capella Fagi; in Trecensi episcopatu, ecclesias Sancti Sepulcri, cum omnibus pertinentiis suis; de Sancto Justo; de Senzannia, cum omnibus pertinentiis suis, in episcopatu Suessionensi, ecclesias de Bren, cum omnibus pertinentiis suis; de Villeriis, cum omnibus pertinentiis suis; in episcopatu Catalaunensi, ecclesiam de Monte Mauro; in episcopatu Meldensi, ecclesias de Rodolio, cum omnibus pertinentiis suis; de Firmitate; Ansculfi; de Calli; de Chamini; de Bussei; de Bellovidere et Sancti Christophori in suburbio; in episcopatu Parisiensi, ecclesiam Sancti Yonii, cum omnibus pertinentiis suis; in episcopatu Belvacensi, ecclesiam Sancti Christophori, cum omnibus pertinentiis suis; in dioecesi Rothomagensi, ecclesiam de Longavilla, cum pertinentiis suis; in Venetia, ecclesiam Sanctae Crucis, cum pertinentiis suis; in Hispania, ecclesiam Sancti Petri de Arratis, cum pertinentiis suis; in Anglia, in episcopatu Wintonien., ecclesiam Sancti Salvatoris de Bermundeseia, cum pertinentiis suis; in episcopatu Lincolnien., ecclesias Sancti Andraeae de Norhanton, cum pertinentiis suis; ecclesiam de Daventreia, cum pertinentiis suis; in episcopatu Ereforden., ecclesiam Sanctae Milburgae in Weneloc, cum tota villa et aliis pertinentiis suis; in archiepiscopatu Eboracensi, ecclesiam de Pontefracto, cum pertinentiis suis; alias quoque ecclesias et capellas et decimas de Laurento et de Meua, et caeteras omnes quas canonice possidetis, vobis nihilominus auctoritate apostolica confirmamus. Liceat praeterea vobis in ecclesiis vestris presbyteros eligere, qui, si idonei fuerint, ab episcopis, gratis et absque ulla pravitate, curam suscipiant animarum, eisque de spiritualibus, vobis vero de temporalibus, debitam subjectionem impendant. Praesenti quoque decreto districtius inhibemus ut nulli episcopo liceat in vos et in locum vestrum, qui videlicet de Charitate nominatur, excommunicationis vel interdicti sententiam, nisi de mandato sadis apostolicae, promulgare. Ad exemplar etiam felicis memoriae praedecessorum nostrorum, Innocentii et Adriani, Romanorum pontificum, concedimus vobis vestrisque successoribus in perpetuum, ut, in parochiis pertinentibus ad jus vestrum, nullus futuris temporibus ordo seu religio, nisi vestra, ponatur. Prohibemus insuper ut, infra parochias ad jus vestri monasterii pertinentes, absque prioris et capituli vestri assensu, nullus ecclesiam vel capellam, seu coemeterium, salvis privilegiis apostolicae sedis, aedificare praesumat. Decimas etiam ecclesiarum vestrarum, quae a laicis obtinentur, si secundum Deum eorum potestati subtrahere vestrae religionis reverentia poterit, ad vestram et pauperum gubernationem vobis liceat possidere. Consecrationes vero altarium seu ecclesiarum vestrarum, ordinationes etiam clericorum, etc., usque exhibere. Alioquin, quemcunque malueritis, etc., usque impendat. Pro altaribus vero et ecclesiis, sive decimis vestris, nulli episcoporum facultas sit, gravamen indebitum vobis aut molestias irrogare, sed, sicut eorum permissione, quaedam ex parte, quaedam ex integro canonice habuistis, ita et in posterum habeatis. Decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate et in supradictis capellis dioecesanorum episcoporum canonica justitia. Si quis igitur, etc. Cunctis autem, etc.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Mariae in via lata diaconi cardinalis, XIV Kalendas Martii, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vel domini Innocentii papae III anno septimo.
CCXXII. . . . . . . . VERCELLENSI EPISCOPO. Monet, et rogat, ut patriarchatum Hierosolymitanum acceptet. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Februarii.) [Ut lapsum humani generis, etc. ut in ea quae mittitur Siff. tituli Sanctae Praxedis presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, in Regesto sexti anni, in eumdem modum usque elabores. Accedentes enim ad praesentiam nostram dilecti filii . . . . . . prior, et . . . . canonici Sepulcri Dominici, tam viva voce, quam per litteras quas tulerunt, nobis humiliter intimarunt, quod, cum dilectus filius noster, S. tituli Sanctae Praxedis presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, non potuisset induci, ut electioni factae de ipso ad Hierosolymitanam ecclesiam consentiret, convenientes in unum, te in patriarcham unanimiter postularunt, quorum postulationi et charissimus in Christo filius noster, A. illustris rex Hierosolymitanorum, assensum praestitit, et archiepiscopi et episcopi consenserunt, per suas nobis litteras supplicantes, ut te non solum inducere, sed et cogere dignaremur, ut postulationi eorum humiliter consentires. Idem quoque, Sanctae Praxedis et dilectus filius noster, P . . . tituli Sancti Marcelli presbyteri cardinales, apostolicae sedis legati, per suas nobis litteras intimarunt, quod, cum suffraganei Ecclesiae Hierosolymitanae in electione vocem se assererent habere, prior autem et canonici Sepulcri Dominici hoc negarent, factum est tandem, ut, nominatis duabus personis, vices et voces suas in eos devote conferrent, et ex illis quam magis idoneam crederent, eis eligerent patriarcham. Similiter et praelati Provinciae in eos, si quid juris in electione habebant, concorditer contulerunt. Ipsi ergo, deliberatione praehabita, de duabus nominatis personis, te potius eligentes, nominarunt eidem Ecclesiae in pastorem. Licet autem valde nobis necessarius sis in partibus Lombardiae, utpote cui secure in arduis etiam negotiis committimus vices nostras, propter urgentem tamen necessitatem non solum Ecclesiae Hierosolymitanae, sed totius Orientalis provinciae, etc. usque proventuros. Taliter igitur pro Deo et propter Deum super hoc mandatum apostolicum exsequaris, quod manum districtioris severitatis nos non oporteat adhibere. Nam, etsi, secundum statuta canonica, nullus invitus crescere compellatur, tamen, juxta legitimas sanctiones, aliqui ad publica munera trahuntur inviti. Interest autem, tam apostolicae sedis quam Ecclesiae generalis, imo etiam generaliter omnium et singulariter singulorum fidelium crucifixi, ut eidem Ecclesiae persona praeficiatur idonea in pastorem, nec tu tam ad honorem assumeris quam ad onus, cum Ecclesia illa hodie plus habeat oneris quam honoris. Nec turberis in aliquo, vel causeris, quod praedictus cardinalis Sanctae Praxedis factam de se postulationem a canonicis Sepulcri Dominici non admisit, quia forsitan, sicut Sara Tobiae, sic et ipsa viro fuit alii divino judicio reservata, vel fortassis hoc eum ad hujus oneris recusationem induxit, ne, cum in partibus illis praedictis existeret, videretur promotionem propriam procurasse, ac ex eo praesertim notam ambitionis incurreret, quod, cum ad remotionem cujusdam perversae personae, quae ad eamdem ecclesiam fuerat improbe nominata, opportune ac importune, sicut ad ejus pertinebat officium, institisset, amota illa, factam de se postulationem postmodum acceptaret.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Martii.
CCXXIII. P. TITULI SANCTI MARCELLI PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Reprehendit eum, quod una cum S. tituli S. Praxedis presbytero cardinali, reliquerit terram sanctam, et Constantinopolim accesserit. Mandat tamen, ut, cum in urbe illa esset, omnia illic ordinet usque ad adventum alterius legati, non omissa, interea, cura Hierosolymitanarum rerum. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Martii.) Accepimus ex relatione multorum, et tuus nobis nuntius intimavit, quod tu et dilectus filius, S. tituli Sanctae Praxedis presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, a Hierosolymitana provincia Constantinopolim accessistis. Nos igitur, distinguentes utrum pro necessario terrae sanctae succursu ad exercitum crucesignatorum, super quos legationis accepistis officium, accesseritis, an pro Graecorum ordinandis ecclesiis, ad partes transieritis memoratas; in primo casu vestrum non reprobamus accessum, in secundo vero, ut salva pace vestra loquamur, ipsum temerarium reputamus, non tam nos, quam etiam fratres nostri, cum super his nullam a nobis receperitis potestatem, nisi forte vos articulus insperatae novitatis excuset, praesertim, cum charissimus in Christo filius noster, B. Constantinopolitanus imperator illustris, per litteras nobis et nuntios supplicaverit, ut ad partes illas mittere dignaremur a latere nostro legatos, quod et nos, de fratrum nostrorum consilio, facere disposuimus tempore opportuno. Ut autem de gratia speciali vestro provideamus honori, ne nimium confundamini, utque Constantinopolitanae provinciae per vestram sollicitudinem consulamus, ne diu careat provisore, concedimus vobis, ut interim operemini vice nostra, quae ad divini nominis gloriam, apostolicae sedis honorem et salutem tam cleri quam populi videritis expedire, attentius provisuri, ne Hierosolymitanam provinciam, ad quam fuistis specialiter deputati, relinquatis quasi penitus desolatam, praesertim, cum in accessu vestro patriarcham haberet, qui pastoralem in ea sollicitudinem exercebat, in vestro vero recessu careat patriarcha, unde nullus remansit in illa, qui super eam pastorale officium exsequatur. Quocirca, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus cum praedicto legato diligenter efficias, ut, donec illi terrae fuerit alio modo consultum, per alterum vestrum salubriter consulatur eidem, nec ad reditum properetis, antequam super hoc mandatum recipiatis apostolicum speciale.
Datum, ut in alia.
CCXXIV. UNIVERSIS CHRISTI FIDELIBUS PER LOMBARDIAM CONSTITUTIS. Declarat, quod excommunicati a sede apostolica, non censeri debent absoluti, si litterae eis a Pontifice diriguntur cum salutationis alloquio. (Apud S. Petrum, IX Kal. Martii). [Si aliquando forte contingit, quod eis, qui auctoritate apostolica sunt excommunicationi subjecti, nostrae litterae cum salutationis alloquio destinentur, non propter hoc excommunicationis credatur sententia relaxata, cum per ignorantiam, vel negligentiam, aut occupationem nimiam, vel etiam per subreptionem contingat hujusmodi litteras impetrari], sicut nuper in Placentin. dicitur contigisse, qui, cum sint propter iniquitatem, quam in Deum et ejus Ecclesiam commiserunt, excommunicationis vinculo innodati, se quasi absolutos per hujusmodi litteras, quas eis pro Templaribus misisse dicimur, gloriantur, quamvis non simus memores talium litterarum; cum, etsi eis jam excommunicatis exhibitae fuerint, forsan tamen prius fuerant impetratae. Quocirca, universitati vestrae, per apostolica scripta mandamus, quatenus eos sicut excommunicatos arctius evitetis, donec a suo resipiscant errore, in similibus, si quando forte contigerit, simile judicium observantes.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum IX Kalendas Martii.
CCXXV. . . . . . PLACENTINO, ET . . . . . TERDONENSI EPISCOPIS. Facultas absolvendi Placentinos. (Apud S. Petrum, IX Kal. Martii.) Cum petentibus veniam claudi non debeant viscera pietatis, auctoritate vobis praesentiam liberam concedimus facultatem, ut, si Placentini, qui Deum et ejus Ecclesiam graviter offenderunt, ad mandatum Ecclesiae redeuntes, satisfacere curaverint de commissis, vos eis secundum formam Ecclesiae absolutionis beneficium impendatis, ita, quod propter paucos non rumpatur inter multos nervus ecclesiasticae disciplinae.
Datum, ut in alia.
CCXXVI. LITTERAE ANDRAEAE, GUBERNATORIS UNGARIAE. De translatione archiepiscopi Colocensis ad archiepiscopatum Strigoniensem. Reverendo in Christo Patri, Innocentio, Dei gratia, sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, A. eadem gratia Dalmat. et Croac. dux, et totius regni Ungariae gubernator, salutem et filialem in omnibus reverentiam. Cum, ex piae recordationis fratris nostri, H. quondam Ungariae regis, dispositione, ob teneram filii ejus regis Ladislai aetatem, pueri curam et regni regimen susceperimus, promptam gerimus voluntatem, quae bene constituta sunt observare, et quae per fratrem nostrum laudabiliter noverimus inchoata, quantum in nobis est, feliciter effectui mancipare. Hinc est, quod, cum a benignitate sedis apostolicae memoratus frater noster petierit, ut archiepiscopus Colocensis in Strigoniensem transferatur archiepiscopatum, nos id utriusque ecclesiae utilitati cedere plenius agnoscentes, a pia paternitate vestra petimus attentius, quatenus, intuitu Dei et precum nostrarum obtentu, sine dilatione, si nondum concessistis, concedatis, ut archiepiscopus Colocensis ad Strigoniensem metropolim transferatur, et ut, cum post susceptum regni gubernaculum, hanc primam petitionem nostram noverimus exauditam, Romanae Ecclesiae tanto simus in omnibus devotiores, quanto per hoc plenius intellexerimus quod speciali quadam affectione nos amplectitur vestra benignitas. Quod autem sub sigillo fratris nostri praesentes litteras vobis transmittimus, novitati nostrae, non falsitati ascribatis.
CCXXVII. . . . . . DE CURIA DEI, ET . . . . DE ELEEMOSYNA ABBATIBUS, AURELIANENSIS ET CARNOTENSIS DIOECESEON, ET CANTORI AURELIANENSI. Causam, inter W, vicecomitem Benaici [al. Cenaici], et Eustachiam uxorem ejus, vertentem, ipsis committit (Apud S. Petrum, XIII Kal. Martii). [Accedens ad apostolicam sedem dilectus filius nobilis vir, W. Vicecomes Benaici, humili nobis conquestione monstravit, quod, cum nobilem mulierem Eustachiam duxisset legitime in uxorem et duas filias suscepisset ex ipsa, tandem ipsa nobilis, suadente humani generis inimico, divertit ab ipso. Cumque a venerabili fratre nostro . . Pictaviensi episcopo, dioecesano suo, non posset super hoc justitiam obtinere, nos, ad petitionem nuntiorum ipsius et mulieris ejusdem, causam, quae inter ipsos super eorum matrimonio vertebatur, dilectis filiis . . . . abbati Sancti Leodegarii . . . . decano Sancti Petri, etc. . . priori Sancti Hilarii de Cella, Pictavensibus, duximus committendam, qui, sicut nobis suis litteris intimarunt, cum eis liquido constitisset praefatam E. a viro suo, de quo duas susceperat filias, auctoritate propria divertisse, habito prudentium virorum consilio, decreverunt eamdem E. ad virum suum debere reverti, reservata sibi accusandi matrimonium post reversionem suam, si vellet, plenaria potestate. Quod, cum facere noluisset, excommunicationis eam vinculo astrinxerunt, supponentes terram ejus et familiam ecclesiastico interdicto. Verum, cum sententiam ipsam praecepissemus postmodum, sicut rationabiliter lata erat, usque ad satisfactionem congruam inviolabiliter observari, tandem, eadem E. ad suggestionem venerabilis fratris nostri . . . Andegavensis episcopi, et dilectorum filiorum . . . de Granateria, et . . . de Bellofonte abbatum, causam ipsam venerabili fratri nostro . . . episcopo, et dilectis filiis, G. archidiacono Corisopitensibus, et magistro P. de Buter. canonico Andegavensi, sub hac forma obtinuit delegari, ut, si cis constaret, quod eadem mulier, sicut nobis scripserant idem episcopus et abbates, loco sibi praefixo nequiverit ad praedictos judices accedere propter guerras, et quod in confinio Pictaviensis et Andegavensis episcopatuum securum adversae parti conductum dare voluerit, et praestare sufficientissimam cautionem, quod eos servaret indemnes, in irritum revocato quidquid in ejus praejudicium post appellationem ad nos legitimam interpositam invenirent temere attentatum, non obstante commissione praedicta, partes ante suam convocarent praesentiam, et, rationibus hinc inde plenius auditis et cognitis, causam, appellatione remota, fine debito terminarent, facientes quod decernerent per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Ipsi vero, sicut in eorum litteris perspeximus contineri, cum partibus apud Voventum, et postmodum apud Lucion. terminum assignassent, idem vicecomes, se per litteras et procuratorem excusans, asseruit, quod ad loca illa, cum inimici ejus ibidem haberent dominium, propter mortis periculum, accedere non audebat, cui adversa pars et barones, qui ibidem aderant, responderunt, quod ipsi eidem vicecomiti litteras de conductu cum litteris . . . vicecomitis Toarcii, Senescalli Pictaviae, per nuntium destinarant; quibus procurator vicecomitis replicavit, quod propter litteras ad suspectum sibi locum non audebat accedere, sed tutum locum assignari sibi et restitutionem uxoris fieri postulabat, quod si facere nollent judices, dominum suum gravari dicebat, propter quod ad appellationis remedium convolavit, nec voluit postmodum, licet fuerit requisitus coram ipsis judicibus respondere, ipsos asserens manifeste suspectos, et innovavit appellationem emissam. Judices autem, credentes appellationem non esse legitimam et per testes postmodum cognoscentes, quod sententia fuerat post appellationem in dictam mulierem prolata, eam denuntiaverunt penitus non tenere. Tandem vero, apud Pozaugias peremptorio partibus assignato . . . Turonensis decanus, avunculus ejusdem vicecomitis, se obtulit pro ipso venturum, si securus eidem concederetur conductus, per litteras nihilominus contra judices causas suspicionis allegans, videlicet, episcopum ipsum esse consanguineum nobilis viri, G. de Toarcio, comitis Britanniae, qui causae ipsius mulieris se nimium immiscebat, et ipsius comitis subditum potestati, archidiaconum vero, clericum ipsius comitis commensalem et magistrum P. de Bucer, oriundum de terra mulieris ipsius. Judices autem, postmodum alio peremptorio partibus assignato, super consanguinitate testes receperunt mulieris ejusdem, et alio termino apud Malleonium partibus assignato, attestationes publicari fecerunt, vicecomite se per suas litteras excusante. Ad ultimum vero, cum terminus ad recipiendam sententiam fuisset partibus assignatus, nuntiis mulieris, etc. . . archidiacono Turonensi, fratre ipsius vicecomitis, in ipsorum praesentia constitutis, nuntiis ipsius mulieris sententiam postulantibus et ipso archidiacono pro fratre suo terminum requirente, de prudentium consilio, terminum partibus assignarunt, quo deberet secundum juris ordinem in causa procedi; sed nuntii mulieris, contumaciter recedentes, altera die nostram audientiam appellarunt, dicentes, dominae suae gravamen inferri, eo quod judices non interfuerant apud Malleoniam, ubi terminum assignarant ad sententiam perferendam, et quia locum extra provinciam assignabant, cum ipsi essent de provincia Turonensi. Judicibus autem appellationi deferentibus, nuntius mulieris ad apostolicam sedem accedens proposuit, quod, cum super causa ipsa judices praelibati eumdem vicecomitem ad praesentiam suam pluries peremptorio ad loca competentia et intervallis legitimis citavissent, nec idem vicecomes, muliere comparente praefata, venire voluerit, vel sufficientem mittere responsalem, ipsi testes mulieris receperunt, vicecomitem ipsum iterato per duo peremptoria edicta citantes, ut coram ipsis dicturus contra testes, vel dicta testium, compareret. Sed, cum ipse nec venerit, nec sufficientem nuntium destinarit, attestationibus publicatis ab ipsis, et partibus citatis ad sententiam audiendam, mulier eadem, dicto vicecomite se contumaciter absentante, sibi dari sententiam postulavit, ad quam procedere, licet requisiti saepius, noluerunt, propter quod pars mulieris, sibi sentiens imminere gravamen, ad nostram audientiam appellavit. Nos vero, credentes quod eadem mulier pro matrimonio laboraret, eisdem ad petitionem nuntii duximus injungendum, ut, in eadem causa secundum attestationes receptas legitime procedentes, ipsam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, sine debito terminarent, dilectis filiis . . . de Granateria . . . de Insula Calveti, etc. de Alba Corona abbatibus, dantes nihilominus in mandatis, ut, si praefati judices in exsecutione mandati nostri negligentes existerent, vel remissi, ipsi, secundum attestationes receptas ab ipsis, in eodem negotio ad diffinitivam sententiam, sublato appellationis obstaculo, procedere non tardarent. Caeterum, dictus vicecomes Benaici in nostra praesentia constitutus, gravem coram nobis contra dictos judices [exposuit quaestionem, quod, cum dictus Corisopitensis episcopus nobilem virum Guid. de Toarciae, comitem Britann. proxima linea consanguinitatis attingat, et archidiaconus ejus sit clericus commensalis, qui eidem vicecomiti est adversarius principalis, ut qui uxorem suam et terram publice detinere praesumit, et magister P. de Buter de terra uxoris suae oriundus existat, nimis favens eidem et omnes sub districtu, et potestate ipsius G. existant, nec nisi per districtum ipsius ei patuerit accessus ad eos, ipsi nunquam ei voluerunt nisi in terra inimicorum suorum locum et terminum assignare, ubi sine mortis periculo accedere non audebat; et, licet litteras non habuerit de conductu, si tamen ei missae fuissent, non debebat se credere suis capitalibus inimicis Insuper, cum eis certam formam duxerimus praefigendam, ipsi post appellationem ad nos legitime interpositam relinquentes formam, quam praefixeramus eisdem, de appellatione tandummodo, praetermisso juris ordine, inquirentes, cum non fuisset ostensum ipsam esse legitimam, nec temere aliquid attentatum, nec de aliis injunctis sibi capitulis inquisissent, sententiam in ipsam mulierem rite latam minus juste irratam nuntiarunt, et, lite non contestata, testes super principali recipere praesumentes et recusantes legitimas exceptiones ipsius, allegationes ejus pro majori parte, et maxime quae faciebant ad causam, in suis litteris tacuerunt, pro adversa parte multa quae coram eis allegata non fuerant opponentes. Praeterea, adversa pars, quae per falsi suggestionem ipsis causam obtinuerat delegari, fraudulenter intendens per testes reprobos ipsius vicecomitis justitiam enervare, sub frivolae appellationis praetextu, furtim ad eosdem et praedictos de Granateria, de insula Calveti, et . . . de Alba Corona abbates, super ferenda sententia litteras impetravit, ipso vicecomite, super prosequenda appellatione sua, existente in itinere ad sedem apostolicam veniendi. Unde, cum fraus adversariorum suorum eis patrocinari non debeat, nec ipsi praejudicium generare, cumque constet judices ipsos, in causa, post appellationem ad nos legitime interpositam, praeter formam mandati nostri, tanquam manifeste suspectos, temere processisse, idem vicecomes petebat instanter, ut, revocato in irritum quidquid post appellationem ad nos legitime interpositam, per ipsos judices, vel alios, in ejus praejudicium fuerat attentatum, revocatis etiam litteris, quae ipso veniente ad nos fuerant per mendacium impetratae, uxorem suam reverti ad ipsum per excommunicationis sententiam, et interdictum terrae compellere dignaremur, detentores ipsius et terrae, eadem districtione cogentes, ipsam et terram restituere cum fructibus perceptis ex ipsa, et faceremus sententias, singulis diebus Dominicis et festivis, per Turonensem et Burdegalensem provincias publicari et firmiter observari, usque ad satisfactionem condignam. Cum igitur in matrimonialibus causis ad conjungendum quam disjungendum debeamus existere proniores, ne forte quod Deus conjunxit homo separare praesumat, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo [mandamus, quatenus, cum, sicut idem asserit vicecomes, propinquiores sitis terrae nobilis jam dictae quam suae, ac causa ipsa per vos commodius valeat terminari, cum ad vos securus pateat accessus utrique, partes ad vestram praesentiam convocetis, et, inquisita super praemissis diligentius veritate, si vobis constiterit, quod ante litem legitime contestatam, vel post appellationem rationabiliter interpositam, testes super consanguinitate contra matrimonium recepti fuissent, vos attestationes hujusmodi decernatis irritas et inanes, appellatione cessante, compellentes censura ecclesiastica praedictam nobilem, ut revertatur ad virum, quem inconsulte dimisit, mandatum apostolicum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, impleturi, ita, quod, postquam ipse vir plenariam restitutionem habuerit tam uxoris, quam terrae, causam super matrimonio audiatis, eamque fine canonico terminetis.] Contradictores, etc. Testes, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc.
Datum Romanae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Martii, anno septimo.
CCXXVIII. . . . . . POTESTATI ET POPULO ANCONITANO. Ut intruso Maguntino resistant. Licet nefandae memoriae Marcualdus, dives et potens, astutus et audax, totius obtineret Marchiae principatum, vos tamen et alii Marchian. jugum ejus importabile cognoscentes, non sine multis laboribus et expensis prudenter et potenter illud de vestris cervicibus excussistis, ad naturale apostolicae sedis dominium revertentes, quae de se vere dicere potest, Jugum meum suave est, et onus meum leve. Miramur ergo non modicum et movemur, quod, etsi constantes in nostra fidelitate manseritis, negligentes tamen adversus illorum nequitiam exstitistis, qui venerunt vestram subvertere libertatem, imo verius exstinguere vitam, ut vos in servitutem redigant viliorem, quin potius crudeliorem mortem adducant. Nec vere potestis propter illorum potentiam de vestra vos impotentia excusare, cum revera potentia vestra sufficiat ad eorum impotentiam comprimendam, dummodo cesset inter vos livor invidiae, quae sola vos poterit impedire, neque terreri debetis de vanis rumoribus ultramodum, quia, sicut frequenter estis experti, quidam, cum viribus nocere non possint, fraudibus superare nituntur, fingentes multa de paucis et magna de parvis, imo nonnunquam quaedam de nullis, sed eorum mendacium sicut fumus evanescit. Praeterea, cum ad defensionem vestram justitia vos debeat amplius animare, de qua Scriptura sacra testatur: Quod beati sunt qui persecutionem propter justitiam patiuntur, noveritis, nos dilecto filio, C. tituli Sancti Laurentii in Lucina presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, quoddam insinuasse capitulum ex testamento imperatoris Henrici vobis fideliter exponendum, quod vos de justitia poterit reddere certiores. Cumque duae partes sint in imperio, utraque favorem nostrum desiderans, marchiam nobis dimittere vult quietam, cum neutra pars coronam imperii nisi per nostrum favorem valeat obtinere. Unde, si constantes et fortes in nostra fidelitate manseritis, profecto nos libertati vestrae sufficienter providere curabimus, quemcunque status imperii sortiatur effectum. Alioquin, merito formidare potestis, ne novissima vestra fiant deteriora prioribus et error novissimus sit pejor priore. Quocirca, devotionem vestram monemus attentius, et per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, praedicto cardinali vice nostra efficaciter intendentes, ad defensionem vestram contra Maguntinum intrusum, vos viriliter accingatis, quia, quantumcunque se jactet, si vos, dum tempus habetis, illum dejicere studueritis, non adjiciet ulterius ut resurgat, nec alius post illum accedet, cum eum viderit sui intentione frustratum, et sic optata poteritis perfrui libertate, sollicita meditatione pensantes, quod justo judicio saepe contingit, ut qui nolunt cum possunt, cum velint, non possint. Illius ergo vos minae non terreant, et promissiones non fallant, quia, sicut fulgura convertuntur in pluvias, ita promissiones ipsius in deceptiones vertuntur; unde consultius est et melius, ut ad praesens per minores labores et pauciores expensas vestrum propositum impleatis, quam postmodum cum multis laboribus et magnis expensis vestrum nequeatis periculum evitare, quia sicut scriptum testatur: Nocuit semper differre paratis.
Datum, etc.
CCXXIX Ordo coronationis Petri regis Aragonum. (Romae, IV [ al. III] Id. Novembris.) [ Anno septimo pontificatus domini Innocentii III papae, mense Novembris, Petrus rex Aragonum ad apostolicam sedem accessit, ut ab eodem domino papa militare cingulum et regium acciperet diadema. Venit autem per mare cum quinque galeis et applicuit apud insulam inter Portum et Hostiam, adducens secum Arelatensem archiepiscopum, praepositum Magalonensem, cum quibus interfuit electus Montis majoris et alii quidam clerici nobiles et prudentes. Proceres quoque secum adduxit, Sanctium patruum suum, Ugonem de Baucio, Roselinum de Marsilia, Arnaldum de Fotian. et alios multos nobiles et potentes. Missis autem ad illum equitaturis et somariis pene ducentis, fecit eum apud Sanctum Petrum ad potentiam suam idem dominus papa venire, mittens in occursum ipsius quosdam cardinales, senatorem Urbis et alios multos nobiles et magnates, fecitque illum apud Sanctum Petrum in domo canonicorum honorabiliter hospitari. Tertio vero die, in festo videlicet Sancti Martini, praedictus dominus papa, cum episcopis, presbyteris et diaconibus cardinalibus, primicerio, et cantoribus, senatore, justitiariis, judicibus, advocatis et scriniariis, multisque nobilibus ac populo copioso, ad monasterium Sancti Pancratii martyris prope Transtiberim est profectus, ibique praedictum regem per manum Petri Portuensis episcopi fecit inungi, quem postmodum ipse manu propria coronavit, largiens ei regalia insignia universa, mantum videlicet et colobium, sceptrum et pomum, coronam et mitram, corporale ab eo recipiens juramentum, cujus tenor est talis: Ego, Petrus rex Aragonum, profiteor et polliceor quod semper ero fidelis et obediens domino meo papae Innocentio, ejusque catholicis successoribus et Ecclesiae Romanae, regnumque meum in ipsius obedientia fideliter conservabo, defendens fidem catholicam et persequens haereticam pravitatem. Libertatem et immunitatem ecclesiarum custodiam et earum jura defendam. In omni terra meae potestati subjecta justitiam et pacem servare studebo, sic me Deus adjuvet et haec sancta Dei Evangelia. Deinde, praedictus rex, cum multo laudis praeconio et favoris applausu, coronatus rediit juxta dominum papam ad basilicam Sancti Petri, super cujus altare sceptrum et diadema deposuit et de manu ejusdem domini papae militarem ensem accepit, regnumque suum beato Petro apostolorum principi obtulit, illudque sibi constituit censuale, per privilegii paginam, quam eidem domino papae tradidit super ipsum altare, cujus tenor est talis: Cum corde credam, et ore confitear quod Romanus pontifex, qui est beati Petri successor, vicarius sit illius, per quem reges regnant et principes principantur, qui dominatur in regno hominum et cui voluerit, dabit illud; Ego, Petrus Dei gratia, rex Aragonum, comes Barchinoniae, et dominus Montis-Pessulani, cupiens principali post Deum beati Petri et apostolicae sedis protectione muniri, tibi, reverendissime Pater et domine summe pontifex, Innocentii et per te sacrosanctae Romanae apostolicae sedi, offero regnum meum, illudque tibi et successoribus tuis in perpetuum, divini amoris intuitu et pro remedio animae meae et progenitorum meorum, constituo censuale, ut annuatim de camera regis ducentae quinquaginta mussemutinae apostolicae sedi reddantur, et ego ac successores mei specialiter ei fideles et obnoxii teneamur. Hoc autem lege perpetua servandum fore decerno, quia spero firmiter et confido, quod tu et successores tui me ac successores meos et regnum praedictum auctoritate apostolica defendetis, praesertim cum, ex multo devotionis affectu me ad sedem apostolicam accedentem, tuis, quasi beati Petri, manibus in regem duxeritis solemniter coronandum. Ut autem haec regalis concessio inviolabilem obtineat firmitatem, de consilio procerum curiae meae, praesente venerabili patre meo . . . Arelatense archiepiscopo et Sanctio patruo meo et Hugone de Baucio et Arnaldo de Fotian., baronibus meis, sigilli mei feci munimine roborari.
Actum Romae, apud Sanctum Petrum, anno Dominicae Incarnationis millesimo ducentesimo quarto, IV Id. Novembris, anno regni mei octavo. His omnibus rite peractis, fecit eum dominus papa per Urbem ad ecclesiam Sancti Pauli deduci, ubi galeas inveniens praeparatas intravit, et apostolica benedictione munitus ad propria meruit cum prosperitate redire. ]
CCXXX. LITTERAE CALOJOANNIS, REGIS BULGARIAE AD PAPAM. Significat ei legati adventum, a quo deinde recepit coronam, et aliqua dona ei mittit. [Calojoannes, rex totius Bulgariae et Blachiae, ad a Deo promotum et sanctissimum et in Christo dilectum et honorificentissimum patrem regni mei, tertium Innocentium et sacerrimum papam Romae et successorem principis apostoli Petri. Legatus apostolicae sedis, dominus Leo, cardinalis, sanctitatis tuae scriptum meo obtulit imperio; addiscens quoque de ejus sanitate et incolumitate, omnipotenti Deo et sanctissimae Matri suae glorificavi. Et utinam quod scriptum imperii mei inveniat sanctitatem tuam viventem et degentem cum omni gaudio et hilaritate; et imperium meum, per gratiam omnipotentis Dei et beatissimae Dei genitricis, et per intercessiones sanctitatis vestrae, sanum est et multum bene cum omni gaudio et exsultatione. « Hoc autem notum sit sanctitati vestrae, pater specialis regni mei, domine papa, quod dominus Leo, legatus apostolicae sedis, venit ad imperium meum, sibi afferens coronam et eam benedicens super caput imperii mei imposuit, in manibus meis dedit mihi sceptrum atque vexillum, et benedixit sanctissimo patriarchae regni mei et totius Bulgariae ex praecepto vestrae sanctitatis; et valde Deo et beatissimae Dei genetrici, necnon et circumspectioni vestrae sanctitatis glorificavimus, » eo quod secundum petitionem imperii mei sanctitas vestra totum suum velle adimplevit. Et universa Bulgaria atque Blachia et omnis imperii mei pertinentia, valde glorificavit et vestram sanctitatem magnificavit. « Scribo autem vobis et de Ungaria, quoniam imperium meum non habet aliquam societatem regionum, vel aliquam rem cum eo, neque ei nocet, imo ipse parvipendet et nocet regionibus imperii mei. Et dominus Leo, cardinalis, vidit, et vestrae sanctitati annuntiabit justum vel injustum quod est ab imperio meo, aut si ego parvipendo Ungarum, vel si ipse meum imperium parvipendit. Et scribat ei sanctitas vestra, quatenus distet a regno meo, quoniam imperium meum nec eum habet parvipendere, nec contra terras ejus abire. Si vero ipse venerit contra terras imperii mei, et Deus adjuverit ut vincatur, non habeat sanctitas vestra imperium meum suspectum, sed sim liber. De Latinis quoque, qui Constantinopolim introierunt, scribo sanctitati vestrae, ut eis scribatis, quatenus distent ab imperio meo, et, sicut imperium meum nullum malum eis facit, neque ipsi nobis parvipendant. Si forte ipsi conati fuerint contra imperium meum, et parvipenderint eum, et occidetur ex eis, non habeat sanctitas vestra imperium meum suspectum, sed sint universa libera. Misi autem ad tuam magnam sanctitatem pueros duos; unus vero nominatur Basilius, alius Bithlehem; et dentur ex praecepto ejus, ut addiscant in scholis litteras Latinas, quoniam hic grammaticos non habemus, qui possint litteras, quas mittitis, nobis transferre; et postquam ipsi addiscerint, remittantur ad imperium meum. » Misi autem ad praesens, in signo parvae recordationis, examita duo, episima dupla, unum est rubeum, et aliud album, et camelum unum. Cum vero mittam legatos ad sanctitatem vestram, semper vestrae sanctitatis recordabor.
CCXXXI. LITTERAE BASILII, BULGARORUM PRIMATIS, AD PAPAM. Significat ei se a cardinali legato fuisse sacra unctione munitum. [Multas inclinationes et multas sanitates, a me, Basilio, humili Bulgarorum et Blachorum primate, erga patrem universorum, et dominum, et patrem meum, magnificentissimum et sanctissimum papam, Innocentium. Oramus omnipotentem Deum, et sanctissimam Dei Genitricem, et beatissimos apostolos Petrum et Paulum, ut cum sanitate et sospitate inveniat vos scriptum meae humilitatis; et per vestri dominii magnificentiam vivo et ego, per Dei gratiam, magnis involutus delictis. Notum sit ergo vestrae magnae sanctitati, quoniam Leo, cardinalis , sanus et sospes pervenit, delegatus a vestra sanctitate et apostolica sede, et usque ad nostram magnam civitatem Trinovae tetendit quinto decimo die mensis Octobris, et portavit universam plenitudinem patriarchalis dignitatis, et paramenta omnia, quae mihi a vestra magna sanctitate fuerunt delegata; tradidit similiter et annulum, et privilegium, et scripta et instructiones. Et praecepto vestrae sanctitatis unxit me chrismate, mihi benedicens, et conservavit me in patriarcham, mense Novembris, septimo die, in festivitate scilicet sancti apostoli Jacobi, fratris Domini, et ego illa die duos unxi metropolitanos, et caeteros episcopos, magno cum gaudio, et duobus de metropolitanis benedixit cardinalis, et tradidit illis palleum atque mitras, et reliquis in caput eorum mitras imposuit. Octavo vero die ejusdem mensis, in festivitate videlicet Sancti Michaelis, coronavit, et benedixit imperatori Calojoanni, domino omnium Bulgarorum, atque Blachorum, et super posuit capiti suo regiam coronam, et sceptrum suis manibus imponens. Omnia haec complevit et perfecit secundum sanctitatis vestrae velle, et benedicens nobis, segregatus est a nobis mensis Novembris die quintodecimo. Interea, sciat vestra magna sanctitas, quod duos pueros ex praecepto domini imperatoris vobis mitto; unus est presbyteri Constantini filius, alius vero regis; ut ex praecepto vestrae sanctitatis litteras Latinas addiscant. Et quidquid meditari valetis ad honorem imperatoris, faciatis. Manuteneat enim Deus vestram sanctitatem per multa et longaeva tempora.]