Gallia Christiana 1720 02/Pictaviensis
ECCLESIA PICTAVIENSIS. PICTAVIUM seu Augustoritum Pictonum ad CIanum fluvium, vulgo k Clain > dvhas est antsquissima, caput totius Pictonum gentis sub archiepiscopatu Burdigalensi, & parlamento Pari* siensi Fsulomæus tamen duas praecipuas urbes Pictonum recenset, Augustoritum & Lemonum : at Augustorito primus ubique locus attribuitur. Ceterum quid sit Limonum nunc ignoratur, cujus loco Lemovicum seriptum esse iu commentariis Cæsaris, & quidem corrupte, observat Hadrianus Valesius in Galliarum notitia. Locus estcommentariorum lib. vm. ubi Hirtius scribit C. Caninium legatum instoes Pictonum ad oppidum Lemovicum contendisse ; quo cum adventaret, ex captivis cognovtsse Dum-- tiaco duce Andium, Duracium clausum Lemovicum oppugnari. Ubi Valesius pro Lemovicum, legendum esse Limonum censet, cui conjecturae favent, inquit, veteres codices, & Æthicus, quando assignat iter a Burdigala Augustodunum. Per Limonum Samson intelligit Pictavium caput gentis, secutus Magnonem qui notas Tironis & Senecae, &c. scripsit, regique Carlo dedicavit ; sed præstat sequi Pto- Iomæum qui optime indicat situm Pictonum, dum ait eos Septentrionalia Aquitaniæ tenere ad flumen Ligerim, & ad Oceanum. Porro Augustoritum, quod aliquando contracte iegitur Augriturn, ut in tabula Peutingeriana, sic dictum ab Augusto Cæsare creditur. Populorum quibus hanc civitatem caput dumus mentio frequens occurrit iu veteribus scrlptoribus. In Cæsaris commentariis legimus Vercingetorigem Arvernum, cui parebant, præter gentes Aquita- niæ, Senones, Parisii, Turoni, Andi, Aulerci, ad liberandam ab obsidione Romana Alisiam singulis populis certum militum numerum imperasse, & Pictonibus quidem octo hominum millia. Strabo Pictones numerat inter gentes quatuordecim Aquitaniæ, quæ habent sedes inter Garumnam & Ligerim, quem stuvium dicit fluere inter Pictones & Namnetes. Plinius quoque Pictones recenset inter Aquitaniæ populos. Ammianus Marcellinus docet in provincia Aquitanica excellere Burdigalam & Arvernos, & Santones & Pictavos. Ceterum hic Pictavorum nomine urbs potius intelligi debet, quam Pictonum gens. Ita etiam apud Hieronymum & Sulpicium Severum interpretandum est quod dicunt de Pictavis. Eodem sensu So- crates & Sozomenus Græci scrlptores.S. Hilarium appellant Pictavorum urbis Aquitaniæ episcopum. Apud Gregorium urbs Pictonum caput appelIatur Pictavi, Pictavum, Pictavensis civitas. A Pictavis nomen olim sumsit quædam monetæ species dicta pictavina, poitevine, & contracte picta, Gallice pise, minutus nummus ; quo tamen minor erat alius, vocabaturque semipicta, demiepite. Cum Pictavorum seu Pictonum gens fuerit semper potentior ceteris sub Aquitaniæ II. metropoli contentis, multoqueIatius eorum fines pateant, mirum videbitur Pictavum civitatem in antiquis im- perii notitiis esse penultimam, postponique Agiunensi, Ecolisinensi, Santonensi. • In laudes Pictavorum excurrit Fulbertus autor vitæ * S. Aicadri Gemmeticensis abbatis his verbis : Inter nobilissimas Aquitaniæ urbes Pictavis civitas caput attollit, quæ hinc murali ambitu circumsepta, hinc copiis militaribus sufficlta, & suos favet cives interius, & hostiles procul pellit incursus. Nam præter ceterorum gratiam elementorum, etiam foli ubertas & publicam famem repellit, & annuis fac… cessebus afficientis vindemia germina grata refandit. Felix hac rerum opulentia freta civitas, sed longe felicior patrociniis sanctorum præmunita, id est reliquiis, inter quas Alcuinus in vita S. Willibrordi Trajectensis episcopi, S. Hilarii sacras exuvias commemorat. Gloriatur quoque hæc urbs natalibus hujus sancti episcopi, sanctorumque Emeramni martyris, Maximini Trevirensis, S. Leobini Camo- tensis episcoporum, ac B. Troeciæ. Eginhardus in AnnaIibus Francorum meminit veteris Pictavii, quo Ioco Karlomannus & Pipinus fratres regnum inter se partiti sunt, hujusque veteris oppidi quædam adhuc superesse rudera dicuntur. Non constat tamen Pictavam urbem olim hic suam fuisse. Pictavensis civitas & regio suos oIim habuit nobilissimos comites, quorum historiam scripsit Be£ iius, fueruntque eorum plurimi Aquitaniæ totius duces. Pristinam dignitatem adhuc retinet urbs ; cujus defcriptionem, autore Jodoco Sincero in itinerario placet hoc loco referre : Colli, inquit, qui hinc Clani fiuentis, inde paludibus, stagnifque circumdetur, incumbit. Perexigua pars, Trancheam vocant, nullis alluitur undis, atque inde etiam in campos planities esti Forma ad quam ædificata mira est t & in- certa pro loci ingenio. Situs ejus facit, ut nec facile obfidenda nec expugnanda credatur. Accedit amplitudo ejus, quæ par fere est Parisiensi : magna tamen parte vineis, hortis, pratis relicta. Urbs episco- patu & academia claret ; regitur a consule suo, sive majore urbis t majoratus dignitas nobilitatem tribuit. & durante officio major vocabulo primi baronis Pictaviæ insignitur. Templum hic est structuræ magnistr centissimæ ex lapide quadrato durissimo D. Petro sacrum ; uti hodie exstat, opus est Henrici II. ducit Normannia, postea Anglorum regis & Aquitaniæ ducis, adinstinctum conjugis cæptum, sed vix ducentis annis postperfectum. Aliud est B. Virgini dicatum in foro magno : Constantini imperatoris equitis & * Autumat Mabillonius sec. a. Bened. pag. 9 $ 3. in præfatione ad aliam vitam S. Aicadri, hunc Fulbcrtum suifle guem- dam monachum S. Audocni tempore Nicolai 1. hujus loci abbatis, Xl. seculo inclinato. njy ECCLESIA PICTAVIENSIS. gladium mantt tenentis stutua, exterius, in ea parte muri quæ foro obverfa, conspicitur. Aliud insuper est in superiore urbis parte D— Hilario jdcrum, ubi ex pergula turris quadratæ jucundissimus in subjecta prospectus. Præter has piuresque ædes sacras, ædificia & opera publica alia sunt visu digna : arx in imo urbis prope portam D. Lazari ; palatium curiæ, rudera amphitheatri operis Romanorum, In hac urbe sedit pariamentum Parisiense tempore Caroli regis VII. Curia præsidialis Pictavensis est ampIissima, præter quam sunt ibidem curia monetaria, & consessiis quæstorum Franciæ. Quod spcctat ad statum ecdesiasticum, episcopatus Pictavensis nobilissimusest, habetque episcopus barones suos a quibus portatur in sua inauguratione, seu in solemni introitu. Inter eos vcro recensentur domini de Lezmiaco, de Partheniaco, de Castro-Ayraudi, uti legitur iu descriptione veteri introitus hujus episcopi, quem Bessius edidit inter instrumenta hist. comitum Pict. pag. 316. Hic episcopatus erat olim ampiissimus, antequam duæ celebres abbatiæ diœcesis suissent erectæ in * sedes episcopales, Malleacensis videlicet & Lucionensis *. Adhuc tamen in diaecesi 722. circiter eeclesiæ parochtales numerantur, sub 24. archipresbyteratibus, quarum 23.suntin urbe j quæ intra sua mœnia continet abbatias sex tam virorum quam mulierum, inter quas eminet ea quæ dicitur S. Hilarii majoris, quæ nunc est canonicorum, quorum rex Franciæ primus est canonicus. Præterea tres sunt aliæ ecdesiæ colIegiatæinsigneS, &plurima monasteria seu conventus ordinum Mendicantium aiiorumquerecentiorum. Ecciesia cathedralis S. Petro apostoio nuncupata capitulum celebre habet, in quo hæ sunt dignitates : decanus, cantor, præpositus, subdecanus, succentor, major archidiaconus, scilicet Pictavensis. & k duo alii, de Brianceyo & Thoarciib, ac 24. canonicic numerato episcopo qui primus est. Post digni- c tates & ante canonicos in eeclesia cathedrali sedem obtinent abbates S. Mariæ-majoris, S. Cypriani, S. Benedicti de Quinciaco, & S. Johannis in urbe. Clemens papa V. exemit ecdesiam cathedralem a jurisilictione episcopi, bulIa data Pictavis m. idus Augusti, pontificatus an. 3. Reperiuntur & in favorem capituli diplomata regia Caroli VII. 1428. Ludovici XI. 1470. & Ludovici XIII. 1626. Sane exemtio a jurisilictione episcopali allecta cst capitulo, decreto senatus Parisiensis 1. Junii 1498. Præterhocinsigne capitulum, recensentur 1 5. alia in diœcesi& plusquam 30. abbatiæ, de quibus more nostro scorsim agemus, post adornatum episcoporum indicem historicum. De his præsulibus erudite scripsit Johannes BessiusPicto, in prætura Fontiniaci-comitis advocatus regius, vir in explorandis veteribus monumentis, & legendis antiquis codicibus MSS. peritissimus ; qui etiam, ut jam diximus, historiam comitum Pictavensium magna fide & eruditione elucubravit. Qua- propter non puduit nostros Sammarth. profiteri suum Pictavensium præsulum catalogum, ex Bestiano magna ex parte fuisse descriptum. Nos adjecimus plurima ex aliis instrumentis Bestio minime notis. Primus in vulgatis elenchis episcopus est Victorinus, ex oratore, fecundumCassiodorum, factus epi- scopus, qui legitur martyrium passes sub Diocletiano imp. ineunte sec. 4. an. j o 3. De eo Hieronymus, & qui post lpium egerunt de scriptoribus ecdesiasticis, maxime GuiIIelmus Cave Anglus qui ejusilem Victorini tractatum de fabrica mundi hactenus ineditum typis mandari in sua historia litteraria curavit. At hunc Victorinum episcopum fuisse Pettabionensem leu Patavionensem ad Dravum fluvium in Pannonia superiori, non Pictavensem probavit Johan. Launoius, cui subscripserunt ceteri fere docti. Locum errandi dedit affinitas nominum, siveGræce, sive Latine scribantur : nam Socrates in hist. ec- desiastrcadeS. Hilario Pictavensi loquens, eum appellat episcopum TUrn/Hav, quod nomen quam simile d sit cum Pettabonio nemo non videt. Idem in nominibus Latinis occurrit, Petavionensis, Pictaviensis d. ln veteribus catalogis hi leguntur episcopi : 1. Liberius. 2. Tupianus ; in codicibus Thuaneo & S. Cypriani, Tripidianus ; 3. Agon, cujus nomine insignitur in ipsa urbe Pictavensi quædam ecdesia, coliturque in basilica S. Hilarii die 18. Augusti ; 4. Hilpidianus ; 5. S. Justinus cujus dies natalis calend. Septemb. celebratur ; 6. Bellator ; 7. Aliphius. Ex iis nullus potiori jure videtur admittendus, quam S. Agon ; non solum quod ejus memoria cola- e tur c Augustoriti-Pictonum, sed maxime quia eeclesiam ibidem habet sibi dicatam ; at in martyrologio universali auctore Claudio Chastellain Parisiensis eeclesiæ canonico emerito, ad diem 18. August. lego S. Agonem episcopum quidem fuisse, sed alterius sedis quam Pictavensis, & quidem ignotæ. His episcopis addendus esset S. Maxentius S. Maximini frater, si Lupo Ferrariensi abbati celeberrimo fides denegari non posset S. Maximini vitam scribenti, in qua nimirum diserte docet S. Hilarium in episcopatu Pictavensi Maxentium excepisse & secutum esse ; sed historico qui 9. seculo scribebat de rebus seculo 4. gestis, nec ullum testimonium suppeditanti vix credere licet. Itaque catalogum episco- porum Pictavensium ordimur a S. Hilario ; quamvis enim constet eum hac in sede habuisse decestbrem, minime nobis cst notus. ■ Divisio dioecesis Pi&avienfis safta per horum episcopatuum eredionem habetur inter probationes hist. comitum PiAav. Joh. Befly pag. i 71. ex tabulario sedis epiicop. Piflav. b Ex tabularioS. Cypriani olim hac in ecclefia fuisse primicerium, clavigerum, vdiraum, præfeAum, cellerarium, & legis doAorem me monuit D. Jacobus Boyer, qui aliunde dicit archidiaconatus.etiam majorem, non csse dignitates sed perfonatus. c Anno a Nativitate Christi M. CC. LXXXX1. ind. IV. Nicolai papse an. 111. frater Galterus episcopus & capitulum Pidaviense in generali capitulo dic Sabbati in festo B. Thomse martyris, numerum canonicorum ad XXIV. reduxerunt, episcopo pro canonico computato, & multa alia statuta fecerunt ; quæ confirmavit Nicolaus papa, diplomate dato apud Urbcm-vcterem idibus Maii, pontificatus anno quarto. d Attamen Henricus Ludovicus Castanseus Pidav. episcopus, in notis ad litanias Piflonicas, hunc sanistum episcopum ccdefic PiAavienst vindicat ; & quidem in tota diœcesi dic 3. Novcmb. celebratur ejus sestum & recitatur officium pro martyre & pontifice. e Fit ejus memoria in dicecefi die 18. Augusti. EPISCOPI iB8 ECCLESIA P EPISCOPI PI I. S. HILARIUS. ANN ! T TMARIUS ecdesiæ fidus splendidissimum, in CHRISTI A JL Aquitania Galliarum provincia, quæ ceteras urbanitate superat, Ammiano Maroeliino teste, ortus est, & quidem Pictavis, ut docet Hieronymus r/s. 8. præsat. in lib. 2. comm. iu epist. ad Galatas, con- JTJ’a. sentitque Venantius Fortunatus, qui etiam asserit Car », e t. jnter Gallicanas familias Hilarii genus nobilitatis gloria conspicuum fuisse ; utrum vero ex christianis parentibus ortum duxerit disputatur ; & quidem in exordio librorum de Trinitate docere videtur se in ætate provecta per sacrarum Scripturarum lectio- nem ad christianæ religionis cognitionempervenis se. Aliter quidem sentit noster D. Petrus Coustant, qui vitam & seripta sancti doctoris egregie illustra- vit.Sed Hilarium ex philosopho, doctoque gentili factum esse christianum credimus, eaque sententia’ melius convenit cum iis quæ de se ipse scripsit, aut alii, Hieronymus videlicet, Augustinus, ipseque Fortunatus. Hilarium ante episcopatum uxorem duxisse, ex eaque filiam fuseepisse inconfessi) est apud omnes ; viventeque adhuc uxore, concordante populi voce, t— r.a.4. aut potius Dei Spiritu proclamante, vir olim mysteriis deputatus, aliquandosacris altaribussacerdos elec- tus est, inquit Fortunatus. Quo anno sumserit epi- 355. scopatum, incertum est. Id factum an. 3 5 5. vo- Iunt plurimi, quod tamen citius contigisse probari potest ex fama & auctoritate quam jam in episco- 356. patu comparaverat S. Hilarius an. 3 5 6. quo habi- tum est concilium Biterrense. Hilarium episcopali dignitate omatum, ab uxo- re non abstinuisse contendunt heterodoxi, sed unde probanti Certe Siricius papa, Ambrosius, Hieronymus, Epiphanius, &c.diserte docent, nonso- lum episcopos, sed etiam alios clericos, aut virgi- nes fuisse aut continentes ; quod maxime de Galli- canis eeclesiis intelligendujn passim probatur ex Gregorio Turonico. Sed huic opinioni commen- titiæ expugnandæ non immorandum, maxime cum sanctus Hilarius quanti faceret continentiam & virginitatem futis ostenderit, quando Abræ filiæ dis luasit nuptias. Itaque ad reliqua sancti Hilarii gesta prosequenda redeamus.. Ad conciliabulum Biterrense tractus magnus do-J ctor, in exsilium ejicitur artibus Saturnini Arelat. episcopi, necnon Uriacii & Valentis, deportatus- que est in Phrygiam cum Rodanio Tolosatum epiT lcopo. In hoc autem exsilio scripsit libros de Tri- nitate, maxime pro suis Gallis, ne veritas cum ve- ritatis præconibus cxsularet. Item librum de spno- dis, ut Gallicanis episcopis, qui adeumscripserant, responderet. Ad exsilii sui solatium quoque librum Job exposuit & enarravit, ut ex ipsius meditatione constantiam hauriret ac patientiam. Et quidem hac virtute indiguit, cum non solum ab Arianis, sed etiam ab orthodoxis multa sit perpestus ; nempe Tornus II. ICTAVIENSIS. 113$ CTAV1ENSES. cum libro suo de lynodis Orientales & Ocdden* — tales ad pacem compeliasset, depulsis mutuis suspi— CHRISTI cionibus, quæ ineundæ concordiæ obstabant, non* nullorum episcoporum catholicorum, imprimis Luciferi Calaritani offensam incurrit, quasi Orien- tales qui homœusion, dissimulato vel etiam rejecto homousio, defendebant, pro catholicis haberet, ut eorum gratiam aucuparetur. Quapropter libri hu- jus apologiam seripsit lnterea indicto apud SeIeuciam concilio, Hilarius, qui jam quartum exsilii annum agebat in Phrygia, inter ceteros episcopos, per vicarium & præsidem data evectionis copia, lynodo interesse cogitur an. 3 5 9. ut habet Sulpicius. Attamen cum 339. alii Occidentales episeopi qui cum Hilario exsula- bant, inter qtios erat S. Eusebius Vercellensis, ad eandem lynodum minime accesserint, non abs re ’est credere Basilium Ancyranum episcopum, & alios homœusii defensores, qui S. Hilarium a sua sententia parum alienum existimabant, (nam Hilarius Basilium nuperrime laudarat in suo libro de ly- nodis,) egisse apud Imperatorem, ut Hilarius Se- leuciæ adedet. Forte etiam S. Eusebius Vercellen- sis & Lucifer Calaritanus Hilarii in exsilio socii, adesse recusarant, ne heterodoxoruin societate pol- luerentur. Porro quamvis Seleucianum concilium conflaret maxime ex Arianis & Anomæis.aut Semi- Arianis, in eo tamen nihil rectæ fidei contrarium definitum est ; quod Hilarii præsentiætribuendum maxime videtur. Certe S. Athanasius lib. de fyno- „ dis cum Seleucianis patribus velut cum fratribus agendum censuit ; & Sulpicius Seleucianum concilium catholicum appellat. Seleucia Conslantinopolim venit Hilarius, ubi vidit Ariminensis concilii legatos, Ursacium, Valentem & alios Anomæis se se adjungere ; quod indigne ferentes Orientales Hilarium adierunt, ac per eum Gallos sibi conciliare conati sunt, ad GaI- Iiæ episcopos scribentes, ut eos ab Ursacii & alio- rum Anomæorum societate deterrerent.His & aliis Hilarii litteris moniti Galliæ antistitcs, Parisiis concilium celebrarunt an. 3 60. in quo secundum Hi* 3 60. larii, quemsuum fratrem appellant, professionem, abrogarunt Ariminensis concilii decreta ; lcgatos* que ab eo miflos, Ursacium, Valentem, &c. tan- quam fraudis totius architectos damnant, & com- munionis suæ exsortes denuntiant. Quamquam au- tem Orientales laudent, quod homœulion tuean- tur, monent tamen eos ut homousion quoque de- fendant. Eodem fere tempore quo Parisiis habita est sp- nodus, Orientales episcopi Constantinopolimconvenerunt ; qua in fynodo Anomæi Ariminensium legatorum societate roborati, eos oppresserunt, & ad confessioncm concilii Ariminensis recipiendam coegerunt ; qui nihilominus depolitione mox mut ctati, in exsilium missi sunt. In hoc summo fidei periculo, Hilarius dato libello petiit ab Imperato* Dddd 4140 ECCLESIA PI’ ■ — re, ut de ea coram adversariis disceptare sibi lice— A ANNI. quod lpsi metuentes, Constantio Augusto CHRlSTi persuaierunt, ut quasi diseordiæ seminarium & per- turbator Orientis, redire ad Gallias juberetur, absque exsilii indulgentia ; quem de prælio reverten- tem Galliarum Ecclesia complexa est. Ultimo 56 ii Constantii anno, seu anno 3 61. & paulo post eo mortuo, Julianus Augustus ceteros præsules pro fide exsulantes, in iis Paulinum & Rodanium Gal- los, ad suas ecclesias redire permisit. Tunc audito HiIarii reditu S. Martiuus ad ipsum venire festina- vh, qui ei locum ad habitandum prope Pictavos concessit, ubi condidit monastrrium Locogeia- * Ligugd. cum * t quo nuUum in Galiiis antiquius. B Hilarius eodem tempore miraculis coruscare cœpit, nam teste Fortunato, infantem mortuum ad vitam revocavit, & Abræ filiæ, suæque uxori petentibus mortem transitumque ad Christum suis precibus impetravit ; sed ejus gesta reliqua pro tuenda catholica fide prosequamur. Post Saturnini Arelatensis episcopi Arianorum Untesignani depositionem, & Gallias nostras unius Hilarii beneficio piaculo hæresis liberatas, inquit Sulpicius, ad pacandam, & ab hæresi liberandam Italiam, ad sanctum Eusebium Vercellensem episcopum se se contulit ; ubi maxime ad compescendum Luciferi schisina plurimum laboravit ; omnem quo- que lapidem movit, ut Mediolanensem urbem, cu- jus in catholicam fidem studium pridem noverat, ab Arianorum jugo liberaret : quapropter ad ver sus Auxentium Mediolanensem episcopum Arianum strenue decertavit ; quem, etsi victum, non potuit tamen ab urbe ejicere, Valentiniano imperatore quamvis catholico, impii episcopi partes tuente, quia catholice sentire se fingebat. Hilarius an. 3 64. exeunte ex Italia rediens, Picta- vos se se recepit, & iu ecdesiæ suæ sinu reliquos vitæ annos tranquille egit ; demumque feliciter 3 67. quievit an. 3 67. idibus Januarii, ut communis fert _ opinio, vel potius calendis Novembris ; quod sig— 1 nificare videtur Hieronymi chronicon : praefato enim anno Gratianus ad imperium evectus memoratur, priusquam Hilarii mors referatur hoc in ehronico, unde credere par est Hilarium obiisse, Gratiano jam imperante. At cum Gratianus im- perator factus sit, Idacio teste, IX. cal.Septembris an. 3 67. si S. Hilarius vita functus fuisset idibus Januarii eodem anno, astumtio Gratiani adregen- dum imperium minime præcessisset Hilarii obi- tum. De his consulendus est noster D.Coustant iu vita S. doctoris, quam ex ipsius scriptis collectam, scriptis ejusilem præmisit. Ex eodem D. Custantio j genuina S. Hilarii opera sunt commentarii in Psal- mos : commentarii iu Matthaeum : libri duodecim de Trinitate : liber de lynodis, seu de fide Orien- talium : responsa apologetica ad reprehensores hu- jus libri : duo libri ad Conflantium : liber contra eundem : liber contra Auxentium : fragmenta li- bri seu historiæ Ariminensis & Seleuciensis syno- dorum : fragmenta ex aliis operibus : epistola ad Abram filiam, & hymnus matutinus ad eandem. Quæ scripta inoffenso pede decurri posse asserit Hieronymus ad Lætam scribens. Sunt tamen aliqui loci difficiles, pro quibus intelligendis & ex- CTAVIENSLS. 1141 . plicandis consuienda est nova editio in praefatione ■■ — & in notis. Non abs re erit observare S. Hilarium ANNI inter tot tantosque labores pro Ecclesia exandatos, c HR1STI sacris lihris. propria manu describendis religiose o- peram dedisse, quod probatur exS. Perpetui Tu- ronensis episcopi testamento anno 474— condito, quo Euphronio episcopo Augustodunensi legat Evangeliorum librum, quem, inquit, scripsit Hilarius Pictavensis quondamsacerdos. Vidimus quo- que in S. Gatiani Turon. bibliotheca veterem Evangeliorum codicem quem putant a S. Hilario exaratum, & huic ecclesiæ relictum a S. Perpetuo. Corpus S. Hilarii Pictavis sepultum ; postea tempore Dagoberti regis in regalem S. Dionysii prope ParisioS basilicam transtatum suisse antiqua est traditio, * eamque adstruit vetus membrana • Augiensis monasterii, nono seculo ineunte scripta, in eaque recensentur societates quas habebat hoc pag. S++- cænobium cum aliis monasteriis ; ubi videlicet Iegitur : Ex cella sancti Dionysii, ubi consesser Christi Hilarus quiescit humatus ; Hilduinus abba. Aniciensis quoque ecclesia sancti Hilarii reliquiis & sacris ossibus gloriatur, maxime ab anno 1 t6z. quo inventa est iu ecclesia sancti Georgii hæc inscriptio : Hic requieseunt mern- , bra sancti ac gloriosisserni Hilarii Pictavensis epi- ’seopi ; ut nos docet charta Petri Aniciensis epi- scopi hoc anno data, quam edi curavimus inter c.r.coi. instrumenta. Vide etiam quæ hac de re diximus iu S. Georgio Aniciensi episcopo. Anno 1655. die 17. Julii Henricus de Maupas du Tour Ani- ciensis episcopus, capsam seu vas ligneum in iapi- deo indusum, quo continentur ossa S. Hilarii ap- eruit coram plurimis testibus fide dignis ; die vero 3 o. Julii sequenti accersiti Bartholomæus Cour- hailhe doctor medicus, & Petrus Oudonnet chirurgus, actunc temporis consui Anicii, prædicta ossa inspexerunt, exploraveruntque, de quibus te- stimonium tulerunt, præstito prius sacramento ; c. n. coE quod litteris consignandum inter probat, operæ 3 * h pretium duximus. Porro tres ecclesias in urbe Pictav. S. Hilarius habet : primam dictam S. Hilarii-majoris, quæ no* bilissimum quondam fuit cænobium, nunc deri- corum seu canonicorum illustre collegium, cujus rex christianissimus est abbas : alteram nuncupa- tam S. Hilarii de Cella, quæ abbatialis est ac pa- rochialis sub S. Augustini regula ; tertiam prope matrem ecclesiam, quæ simul abbatia est ac pa- rochia, eppellaturque S. Hilarii Inter-ecclesias, « T. Hilaire dEntre — eglifes. In diœcesi vero Picta- 7 viensi patronum ipsum habent plurimæ plebanæ « ecdesiæ. II. PASCENTIUS I. Nihil de hoc episcopo nobis occurrit. Et quidem miraculo simile vIdetur quod episeopus qui ■ Legimus hinc tranflationem in cod. MS. S. Dionysii pag. 590. ex hujus opusculi feriptore, cum Pidavenfis comes imperium Dagoberti detreflastet, iratus Rex PiAavos expugnavit, & subvertit funditus : exiiu. inquit, tubversionern hodieque teflatur ejusdem traitjbitio civitatis. —Quæ verna antiquitatem hujus scriptoris probant. Igitur Dagobertus præclara potitus vi- Horia, eversaque urbe, corpus S. Hilarii alportavit & transtulit in coenobium S. Dionysii, simulque portas cuprinas quæ sunt in stnistro latere monasterii S. Dionyni vcrsus publicum cimi- terium, abstulrt. i 14* ECCLESIA P1 — S. Hiiario successer datus est, fama ubique notissi— j ANNI mo, ite obseurus fuerit, ut ex iis quæ ad ipsum CHRISTI jpgAant nulla prorsus ad postcros pervenerint. Paseentio sufficiunt catalogi quendam Qpintia- num æque ignotum. IIL S. GeLasiUS. Haud minus nos latet quisuam fuerit S. Gela- sius, nisi quod legitur jacere in basilica S. Hilarii Pictavienli. Ejus nomini dicatus est insignis prio- ratus prope Niortium iu diœcesi Pictav. quem subjectum esse Cluniaco legimus iu catalogo mo- nasteriorum ab hoc archicœnobio pendentium, quem exhibet biblioth. Cluniacenfis. Porro hunc 1 prioratum tradunt a Radulpho de Lusignan fun- datum an. M. c. IX. qui cognomen, X Gelafii, dedit Hugoni primogepito suo, a quo postea transiit ad totam nobilissimam gentem. Gelasium episcopum subscripsisse concilio i. Aurelian. perpe- ram scribit Bestius. IV. S. AnThemIUS. De S. Anthemio præter nomen in diptychis nul- la memoria : ferunt litaniæ Pictonicae ab Henrico Ludovico Castaneo Rupiposieo Pictaviensi antisti- te digestæ, ipsum iu pago Santonensi obiisse dum verbum Domini praedicaret, & apud Jonsacum 1 quiescere. Solemni officio colitur in breviario San- tonensi, & in proprio Pictaviensi die 3. Decemb. fri vulgatis catalogis post S. Anthemium poni- tur S. Maxentius, quem volunt fuisse fratrem S. Maximini Trevirorum episcopi, testante id Lupo Ferrariensi vitæ S. Maximini, quæ apud Surium, Bollandum, &c. legitur, seriptore : Maximinus, inquit, urbis Aquitanica Pictavorum indigena, cla- rifficnis est ortus parentibus : siquidem antiquam prosapiam a majoribus senatorii ordinis deductam ejus parentes surtiti, Maxentium atque hunc Ma- ximinum felici aufpicio procrearunt. Qui nobiliter educati, sacris pariter litteris instruebantur, faturi. quandoque christiani dogmatis egregii desensores. Sed proceffic temporis Pictavorum ecclesia Maxentium stoi vindicavit pontificem, eamque idem postea fiorentissime gubernavit. Ex Lupi verbis elicitur Ma- xentium ad episcopatum pervenisse, antequam S. Maximinus ejus frater ad Treverorum sedem fuisset assemtus. Porro Maximinus anno 336. jam hanc regebat eeclesiam, quo tempore S. Athana- sius exsul ad eum accessit : ex quibus consequens est S. Maxentium, si fuerit Pictavorum episcopus, in episcopatu antecessisse S. Hilarium, non vero excepisse. Proindeque nulla hic habenda est ratio catalogorum vulgatorum qui ponunt S. Maxen- tium post S. Anthemium ; & inter S. Hilarium ipsumque, dant locum tribus aliis præsulibus. Sed vero propius est nullum S. Hiiario in Pi- ctaviensi cathedra vel praemittendum, vel postpo- nendum episcopum nomiue Maxentium ; cum nullus unquam, si Lupum excipiamus, talis epi- scopi meminerit. Celebris quidem est in pago Pictonico S. Ma- xentius abbas, maxime ob nobile monasterium quod condidit, nomiue ipsius ad nostra usque tempora insignitum ; at hic Maxentius abbas tan- Eomus IL CTAVIENSIS. 114J tum fuit, ut liquet ex lpsius vita antiquissima ; ■■ ■■ quippe quam laudat Gregorius Turonensis lib. 2. ^NNI hist. Francorum cap. 3 7. edita tom. 1. Act. SS. ordin. Bened. Aliunde vero hic Maxentius abbas, 3ui vivebat & miraculis coruscabat tempore Clo ovæi I. hoc est quinto seculo desinente, aut sexto inchoato, non potuit esse is qui dicitur creatus episcop. Pictaviensis post Anthemium episcopum, qui præesse debuit aut in fine quarti seculi, aut in quinti exordio. V. PERENNIS. Post S. Maxentium episcopis Plctaviensibus an- 8 numeratum, in vulgatis indicibus datur locus Perenni & octo aliis præsulibus, de quibus nihil af- firmare audeo nec negare, ltaque satfs sit eorum nomina referre eadem serie qua ea legimus : VI. MIGETIUS. VII. LUPICINUS L VIII. PELAGIUS. IX. LUPICINUS II. X. LUPICINUS IIL XI. EsichUs I. XII. EsichUs IL XIII. AnTonIUS I. XIV. AdeLPHIUS. AdeIphium ab anno saItem 507. Pictavorum 507. cathedram obtinuisse sententia est Caroli Cointii viri doctissimi, qui adhuc ejusilem meminit ad annum 508. Tandem non obscura ejusilem in- seritur mentio in concilio Aurelianensi primo, an. Chr. 5 11.habito, cuisubscripsit Adelphius. At— J 11 » tamen eum Pictavorum episcopum fuisse fotsitin anceps videbitur, quod in antiquis conciliorum codicibus manu exaratis Corbeiensi, Remensi, Belvacensi & aliis, Adelphius legatur episcopus de Ratiate. Pro Ratiatenu episcopo legendum esse Rauracenfem, hoc est Basiliensem autumavit Se- D verinus Binius, nullo, vel Ievissimo fundamento ; at doctissimus Sirmondus (egendum Ratiatensem contendit in notis ad laudatum concilium, quo nomine significatumvultepiscopumPictaviensem. Vici seu pagi Ratiatensis meminit Gregorius Turon. lib. de Gloria Confesserum cap. 5 4. qui 9 inquit, adjacet civitati Nannetia*, situsque est infra ipsum Pictavorum terminum ; nunc vero ducatus titulo insignitus vulgo dicitur PaysdeRaii, vel Reti. Hunc pagum antiquitus pertinuisse ad Pictonum diœcesim probat, quod ibi S. Hilarius baptisaverit S. Lupianum confelsorem, uti legitur apud Gregorium loco indicato. Et quidem Ligeris ** olim dividebat Pictones a Britonibus. Sed Caro- Ius Calvus Hcrispoio seu Respogio Nomenoi seu Nomenogii filio, quando confirmavit ei patris regnum, addidit inter cetera pagum Ratensem, hoc est Ratiatensem, ut narrant Annales Bertiniani ad an. 8 5 1. & ab hoc tempore pagus hic Britanniæ attribuitur, cum prius ad Pictavorum limitem pertineret. Adhucvivebat Adelphiusan. <33. quo AscIe— 533 « . pium presbyterum misit ad concilium AureIianen- fe fecundum. In subscriptionibus quidem Iegitur Adelphius episcopus Rauracensis, at mcndole, ut Dddd ij 1144 ECCLESIA P ■ observarunt Sirmondus, Cointius, aliique viri docti. ; ANN1 Error autem ex ignorantia librariorum profectus 1 est : cum enim Ratiatenfem legerent, nec divinare possent qualis esset episcopatus Ratiatensis, Raura- censern scribendum essecensuerunt. XV. ElapIUS, quem Comtius Elaphium appellat. XVI. DaNIel. 541— Anno 541. qui idcirco notatu dignus est quod • ultimus sit consulum * in Œcidente, habita est lynodus iv. Aurelianensis, in qua conditi sunt ca- none$3 8. ad eeclesiasticam disciplinam munien— j dam, & ad statuendam in sacris ritibus observan- dis unam eandemque rationem. His vero decretis Daniel Pictavorum episcopus subseripsit. S. Pien. XVII. PIENTIUS. De S. Pientio Pictavensi episcopo hæc Iegun- tur apud Gregor. Turon. lib. IV. histor. cap. 18. Tempore vero ejus (Austrapius dux) ad clericatum * Stile aut accedens apud Cellense * castrum quod in Pi- exstat abba— ctttrtt habetur diæcesi, ordinatur t suturum ut de- tia canoni— cedente Pienrio antistite, qui tunc Pictavam re-- Jnco^fe-08 Sellat eeelesiatn > ipse fuccederet. Sed reX Chariber- quentibus tus in aliud vertit sententiam. Denique cum Pien- JemurVe*— fuit episcopus ab hac luce migrasset, apud Parisius riTe. civitatem Pascentius, qui tunc abbas erat bafilicæ sancti Hilarii. eisuccedit, exjusseChariberti, clamante Austrapio sibi hunc redhiberi locum ; sed partim ei jactati prosuere sermones, ipse quoque re- gresses ad castrum suum, mota super se Theifalo- ♦ Tisauge. runt ♦ /editione, quos sæpe gravaverat, lancea sauciatus, crudeliter vitam finivit. Diæceses vero suas ecclefia Pictava recepit. Ex his verbis liquet distractas fuisse aliquas parochias ( dioeceseS appel- Iat Gregorius) ad confutuendum novi episcopatus Cellensis territorium, Clotarii regis jussii erecti. Auctor chronici Malleacensis hæc de Pientio j scribit : b Hujus Pientii tempore perdidit ecclefia Pictavensis episcopatum castri Celsi tali modo : Austrapius dux inibi ordinatus apiseopus jusse & voluntate Clotharii, suturum ut decedente Pientio ipso fuccederet. Sedrex Charibertus Clothariifi in aliud vertit sententiam. Denique Pientius isto cum ab hac luce migrasset, Pascentius jusse Chariberti R. ei suc- ceffic. Lib. 1. de antiquitate Malleacensis insuiæ c. 6. sequentia de ejus origine annotantur : Præterea in eadem insula alia cernitur eeclesia in honore beati Pientii, ut dicitur, episeopi fundata, quæ ipsa ve- tustate admodum probatur antiqua. Cum autem perfona ejufdem fundatoris ecclesiæ, quifive B.suerit J Pientius quæritur, quantum adverto utriufque rei certitudo ab hominibus nescitur. Totius nempe vulgi * Post Bafilium qui hoc anno solus suit conful in Occidente, hullus annis sequcntibus creatus cst. h Hæc descripfit Johannes Bellius ex manuscripto Codice chronici Malleacenfis, quæ non leguntur in hoc chronico edito * Labbeo tom. a. biblioth. novæ. Ea procul dubio resecuit Labbeus tanquam inutilia ; ingenue enim fatetur in przsatione quaedam a se omista. Eadem ratione conjicimus eum etiam ea transcriberc & edere neglexiise, quæ citantur insra cx lib. i, de antiquitate Malleac. infulæ cap. 6. nem non leguntur apud Labbeum, quae tamen legit Johannes Bestius in cod. manu exarato, uti & superiora adduda ex chronico Malleacensi : nulli enim umquun suspefta suit J. Bestii viri integerrimi fides. ICTAVIENSIS. 114 ; oreprædicatur, quod colliberti, de quibus superius — dicebamus, eam ecclesiam ædificaverint, atque in ea ANNI quoties pifcandi gratia illuc advenissent, mystrria CHRISTJ missee audiverint. Sed & de B. Pientio resertur, quod cujusdam custodis ecclesiæ B. Petri Pictavis suerit filius, atque in eadem, creseente religione, vitaque merito, postea officiumsuseeperit episcopatus. Vernm hæc utrnmsint vera, ut diximus dubitatur. Hujus antistitis tempore B. Radegundis regina parthenonem S. Crucis in urbe Pictaviensi construxit, ut videre est in libro de vita S. Radegundis cap. 4. ubi videlicet legitur : Pictavis sibi monaste-- rium construxit S. Radegundis. Clothario R. ju- 1 bente ut idfieret, qua in re acceleranda diligentem ei navarunt operam jusse Regis, apostolicus episcopus Pientius, & Austrapius dux. Pientius e vivis excessit in oppido Metulo * pagi 4 Mete, Pictonici, cum diœcesim lustraret, ac ibidem hu- matus est. Itaque quod legitur 1.2. S. Greg. Turon. Cum Pientius episcopus ab hac luce migrasset, apud Parisius civitatem Pascentius ei succedit, non sic intelligi debet ut credamus Pientium Pa- risiis animam effiavisse : sed potius Pascentium, cum Lutetiæ tum ageret, Pientio succestbrem da- tum fuisse. S. Pientii festum ad diem 13. Martii notat H. L. Castanæus in notis ad litan. Pict. at de D eo nulla habetur mentio in proprio SS. Pictavens* XVIII. PascenTIUS II. Pascentius ex abbate S. Hilarii Pictaviensis, ju- bente Chariberto rege suffectus est Pientio anno 564. uti habetur apud Gregorium loco citato. 5 64. S. Hilarii vitam ei dicavit Fortunatus ejus coeta- neus.quem sic alloquitur in præfat. lib. 1. Domino sancto & meritis beatissimo patri Paseentio papæ, Fortunatus. Religiofipectoris studiosollicitante com- monitus.papa beatissime, divinis in actibus cum sacri conversatione propositi jugiter exercitatis inten- tus, & intentis exercitandus : ut facile sitperspi- J cuum ad culturam ecclesiasticæ disciplinæ, &suisse te genitum, & esse provectum ; com irrefragabiliter veteris dispositionis catholici dogmatis fundamenta costos observas, & ad ædificationem plebis aman- tissimæ, veluti bonus instructor, adjiciendo aliquid, colmen fabrica continuare fiestinas, non sine timore divino. Cujus operis amore præventus, me dignatus es pernrgere, quo de actibus sanctissimi viri Hilarii consesseris, qui te ab ipsis conabulis ante sua vesti- gia, quasi pecoliarem vernulam familiariter enutri- vit, ut impensi muneris vel verba rependerem, &si non plene, vel quadam ex parte complexa perstrin-- £ gerem. Quatenus dum gregis auribus vox quodam- modo, & vita pastoris antiquissimi resonaret, & ille probaret ministerium, & ipse tuum non celares assectum. Pascentii episcopi meminit quoque chro- nicon Malleacense, ex Bestio. XIX. MaRoveUS. Hujus episeopi frequens fu mentio apud Greg. historicum.Vituperio sane dignum foret quod refer de effracto ab eo ex sacris ministeriis calice aureo ; nisi id factum fuisset, ut inde conflata pecunia po- pulus sibi commifsus redimeretur. Rem ita narrat Gregorius lib. vn. hist. cap. 24. An. I o. Childe1146 ECCLESIA P berti regis, rex Guntchramnus commotis ♦ gentibus 1 ANNI regni magnum junxit exercitum ; sed pars major cumAurelianeostbus atque Bituricis Pictavum petiit. Vocatis. Excesserant enim de fide quam Regi promiserant. Miseruntque prius legationem, ut scirent utrum susciperentur ab his, an non. Sed episcopus loci Maroneus dure suseepit hos nuntios. At illi infra terminum ingresse, prædas t incendia, atque homi- cidia faciebant. Hi vero qui cum præda revertebantur, per Turonicum transeuntes, suniliter illis, qui jam facramenta dederant faciebant ; ita ut ipsa quoque ecclesiæ incenderentur, & quacumque invenire potuissent, diriperentur. Quodsæpius actum est, dum illi ad Regem ægre converterentur. Sed cum I exercitus propius ad urbem accederet, & jam pars maxima regionis devastata cerneretur, tunc mise- runt nuntios, fideles se regi Guntchramno fa~ Lentes. At illi infra muros urbis recepti, super episcopum irruerunt, dicentes eum infidelem esse. Ille vero cum se ab his cerneret coarctatum, effracto uno de sacris ministeriis calice aureo, & in numisi mata redacto, se populumque redemit. Id factum 584. cst 311110 5 84. qui respondetan. x. Childeberti *. * filii $igi> Quam vero dives tunc esset eeclesia Pictavensis iri berti’sacra supellectile, maxime in vasis sacris, inde pa- lam fit quod ad altaris ministerium haberentur ca- lices aurei, unusque ex ipsis satis fuerit ad urbem’ redimendam. Pictavum tunc ad regnum Guntramni perti- nuisse, ex verbis Gregorii colligitur, & urbis ci- ves fidem Regi debitam vioiasse ; at violatæ fidei pœnas dedisse. Anno vero 14. Childeberti regis, Christi 589. idem Childebertus Pictavis impera- bat, ut significat Gregorius lib. ix. cap. 3 o. his verbis : Childebertus rex descriptores in Pictavos, imitante Maroveo apiseopo, jusset abire, id est Florentianum majorem domus regiæ, & Romulfum palatii sui comitem : ut scilicet populus censum, quem tempore patris reddiderat, facta ratione in— — novatura, reddere deberet. Adulti enim ex his de-1 functi fuerant, & ob hoc viduis, orphanisque ac de- bilibus tributi pondus insederat. Quod hi diseutien- tes per ordinem, relaxantes pauperes ac infirmos, illos quos justitiæ conditio tributarios dabat, censu publico subdiderunt, & sic Turonis sunt delati. Sigibertus rex Childeberti pater Pictavis osim censum & tributum imperaverat. Post mortem Chariberti regis, Chilpericus Turones & Picta- M. 4. lup. vos pervaserat, quæ Sigiberto regi per pactum in Cap’4 ** partem venerant, inquit Gregor. Sigibertus, opem ferente Guntramno fratre, has urbes recuperaverat, Mommolo duce ufus, qui fugato Clodoveo 1 Chilperici filio, devictisque Basilio & Sighario Pictavis civibus, qui collecta multitudine, resiste- re volebant, Pictavos accedens, populum ad sa- cramenta, quibus Sigiberto se se obstringebant, coegit. Tunc censum, cujus meminit Gregorius lib. 9. cap. 3 o. a civibus exactum fuisse putamus. Ceterum vitio vertere non debemus, quod Maroveus faverit Childeberto, & eum invitaverit ad descriptionem faciendam, censumque ex- igendum iu Pictavensi pago. Quippe ad Childe- bertum pertinebat regio hæc, quod fuisset de jure Sigiberti ejus patris. ICTAVIENSIS. 1147 L De Maroveo adhuc plurima refert Gregorius
in Francorum historia, sed nobis satis erit ea no— ANNI tare quæ inter ipsum & S. Radegundem gesta CHRISTI sunt ; ac iu S. Crucis Pictav. parthenone sub ejus episcopatu contigerunt : Tempore Clutharii regis, inquit Gregor. Turon. cum B. Radegundis hoc monasterium instituisset, sempersubjecta & obedieus cum omni congregatione sua anterioribus suit api- seopis. Tempore vero Sigiberti, postquam Maro- veus episcopatum urbis adeptus est, acceptis epistolis Sigiberti regis pro fide ac devotione Radegundis beatæ, in partes Orientis clericos destinat pro Do- minicæ crucis ligno, acsanctorum apostolorum, ce- J terorumque martyrum reliquiis. Qui euntes detule- runt hæc pignera. • Quibus delatis, petiit Regina * apiseopum, ut cum honore debito, grandique psal- lentio, in monasterio locarentur. Sed ille despicieus suggestionem ejusæseenfis equitibus, villæ se contulit. Tunc Regina iterato ad regem Sigibertum direxit, deprecans ut injunctione sua quicumque ex episco- pis hæc pignera cum illo quo decebat honore, vo-- tumque ejus exposcebat, in monasterio conlocaret. Ad hoc enim opus beatus Eufronius urbis Turonicæ episeopus injungitur. Qui cum clericis suis Pictavum accedens, cum grandi psallentio, & cereorum mi- cantium, ac thymiamatis adparatu, sancta pigne- ra, absente loci episcopo, in monasterium detulit. Post hæc cum pontificis sui sæpius gratiam quære- ret, nec posset adipisci, necessetate commota cum abbatissia sua, quam instituerat, Arelatensem ur- bem expetunt : de qua regula S. Cæsarii atque Cæsariæ beatæ suseepta, Regis se tuitione munierunt, scilicet quia in illum, qui pastor esse debuerat, nullam curam desenstonis suæ poterant reperire. Ex hoc seandalo de die in diem propagato, tempus mi- grationis B. Radegundis advenit. Qua migrante, iterum petiit abbatissia, se sub sacerdotis sui pote-- state degere. Quod ille cum primum respuere voluise sciet, consilio suorum promisct se patrem earum, ficut * dignum erat, fieri ; & ubi necessetas suisset, suam præbere defenfionem. Unde factum est, ut abieus ad Childebertum regem, præceptionem eliceret, ut ei hoc monasterium, ficut reliquas parochias regn- lariter liceat gubernare. Sed nescio quid, credo, adhuc in ejus animis residebat, ut hæ puellæ ad- serunt, quod moveret seandalum. Quod spectat ad monasterium S. Radegundis titulo S. Crucis insignitum, in eo, sedente Pictavi Maroveo, turbas moverunt Chrodieldis monialis quæ se Chariberti quondam regis siliam afferebat, & quadraginta ejusilem cænobii puelIæ, præser- i tim Basina Chilperici regis filia, consobrinaChro- dieldis. Hæ omnes e monasterio egreflæ, multis iu Leuboveram abbatissam injectis criminibus, ut ex præfectura dejiceretur, eique Chrodieldis subrogeretur ; detrahebant etiam de apiseopo dicen— * tes, quia illius dolo & hæ turbata fuerant, & & st* monasterium erat derelictum. Ad sedandum seandalum Gundegisclus Burde- galenfis, adjunctis fecum Nicafio Egolismenfi, & Safflario Petragorico ac ipso Maroveo Pictavenfi, episcopis…… ad bafilicam S. Hilarii advenit, a Imprimis Iijmi S. Crucis partem, quapropter hoc mona- flcrium nomen □. Crucis accepit, quod adhuc hodie retinet. Dddd iij 1148 ECCLESIA PI ——— arguens has puellas, & in monasterium reducere I. ANNI capiens. Sed cum illæ obstinatius reluctarentur ; & CHRISTI epjfcopi excommunicationem iutentassent, ssa- gitiosi homines ab illis immissi, in ipsa S. Hilarii basilica congregatos antistites, diaconos, aliofque dericos verberibus ceciderunt, effiactisque capiti- bus, & sanguine perfusos fugere compulerunt. iHd.c.4.3. Rost litte Maroveus apifcopus, inquit Grego- rius, cum diverfa improperia ab his (monialibus) audiret. Porcarium abbatem basilicæ S. Hilarii ad Gundegisilum epifeopum (BurdegaIensem) & reliquos comprovinciales destinat, ut data com- munione puellis, ad audientiam veniendi licentiam indnlgere dignarentur ; sed nequaquam potuit ob— E tinere. Childebertus quoque rex diversas querelas tum abbatistæ & monialium quæ ipsi obtempe- rabant, tum puellarum quæ egrestæ fuerant ex monasterio moleste ferens, voluit hæc dissidia componere per Theutarium presbyterum. Voca- tæ vero ad audiendam Chrodieldis & quæ ipsi adhaerebant, responderunt : Non venimus, quia a communione suspenfæ fumus. Si reconciliari mere- mur, tunc ad audientiam venire non differimus. Recusantibus vero episcopis communionem illis dare, fatuæ illæ virgines separatæ ab invicem, aliæ ad parentes, aliæ ad domos proprias, non- nullæ in hæc monasteria in quibus prius fuerant, C sunt regreffæ, quia hyemem validam simul positæ propter penuriam ligni tolerare non poterant. Pau- cæ tamen cum Chrodielde & Basina remanse- runt….. pro eo quod altera alteri se præponere cu- piebat.a Hæc Gregorius de insipientibus illis vir- ginibus quæ infatuato saIi similes, ad nihilum va- luerunt ultra, nisi ut mitterentur foras & concul- carentur ab hominibus. Maroveum visitandi suæ diœcesis ecdesias val- Gl ^°^^turn fuisse notat idem Gregorius, ubi tap.i9I. refert eum ad funus B. Radegundis reginæ cu- randum non potuisse accedere, eo quod illum cau- sa visendarum paræciarum elongaffet. Idem serip— I tor Marovei elogium absolvit lib. 2. de miracu- lis S. Martini cap. 44. ubi ait eum non immerito * ai. præ— Hllarii beatissirni difcipulum prædicandum. ♦ coninduui. __ __ _ XX. PLATO. Plato ex gremio Turonensis eccIesiæ, in qua archidiaconi fungebatur officio, assiimtus ad ca- thedram Pictaviensem Iegitur apud Gregorium Turon. lib. v. cap. 50. & lib. IV. de miraculis S. Martini cap. 3 2. Cum esset archidiaconus sub ipso Gregorio, ejusdem causa opprobria & vin- cula passiis est dolis Leudastis Turonum comitis, ] qui suum archiepiseopum læsie majestatis reum dicebat, quod Fredegundem reginam adulterii cum Bertramno Burdigalensi episcopo infamasset. Nec minori fueore Gregorii amicos, præsertim Platonem archidiaconum insectatus est, adjutori- bus Riculfo presbytero, & altero RicuIfo clerico. Causa ad episcoporum apud Brennacum congregatorum judicium delata, Gregorius absoIvi- tur, Leudastesque totius doIi artifex cum suarum partium studiosis damnatur : nempe Riculfus de- a Gregor. Turonensis cap. 40. lib. IX. ait multis ex his circumventas matrimonio copulatas sulste. CTAVIENSIS. 1149 i ricus vi tormentorum victus, Leudastrs ejusque’1 amicorum occuitas artes & consiIia patefecit. ANNI Pro mercede criminis Riculfo presbytero epis— CHR1STI copatus Turonensis promittebatur, alteri Riculfo clerico archidiaconatus, quem tunc, uti diximus, obtinebat Plato. Hic factus est episcopus Pictavensis anno d. XCII. cui hanc eeclesiam ingredienti adfuit supra laudatus Gregorius, ut describit Fortunatus lib. x. cap. 20. Provida disuonunt reges solatia plebi, Pontificem dantes quem probat alma fides. Ut colat Hilarium, quem dat Martinus alumnum • Et confefforis protegat ala potens. Dirigat hic populum succeffor honore beato, Et clerum ecclesiæ qui moderetur ope. Floreat arce decens rex Cluldebertus in orbe Cum genitis, populo, matre, sorore, jugo. Gaudia læta paret præsentia juncta Gregori, Et geminas urbes adjuvet una fides. Qui modo discipulo Platone antistite summo Sollemnem ecclesiæ hic dedit effe diem. Eo tempore quo episcopatum adeptus est Plato, quædam domus adjuncta ædibus episco- paIibus conflagravit maximo incendio, ac sein- tillæ cum carbonibus super domum eeclesiæ, > impellente vento, cadebant, inquit Gregor. Tu- ron. qui tunc aderat. Plato vero episcopus, qui ex S. Martini Turon. episcopi sepulcro pulve— mirae. E rem secum tulerat, vas in quo eum condiderat, m™’ chrismarium dictum, contra ignem levavit, exortusque subito ventus vento priori contrarius, ssammas a tecto ecclesiastico defendens, aliam repulit in partem ; sicque domus ecclesiæ liberata est, ut non aliis quam Gregorii verbis utar. Obitum Platonis refert Comtius ad an. 599. 599. XXI. S. VENANTIUS FORTUNATUS. ’ Venantius Honorius Clementianus Fortunatus ) gente Italus, patria Tarvisinus, & si sossitan non in urbe, sed in vico urbi vicino esset ortus, Ravennae bonarum artium studiis ope » ram dedit ; at cum gravi oculorum dolore & morbo S. Martini ope liberatus esset, relicta Ita- Iia Turonos venit, accessitque ad S. Episcopi tumulum, gratias benefactori acturus. Sententia fratrum Sammarthanorum esu Fortunatum, mor- bo oculorum quo laborabat, sanatum fuisse in ipsa S. Martini basilica Turonensi ; at vero propius est eum sanitatem consecutum esse in ecclesia sub nomine S. Martini apud Italos conse- 7 crata, virtute oIei lampadis coram imagine sancti episcopi accenlæ, prout scribit suis iu versibus ; postea vero grati animi causa in Galliam profectum esse, & Turones venisse ad S. Martini se- pulcrum. Inde vero Pictavum petiit ubi sedem elegit, & Iaude tam rhetoricæ quam poetices floruit. Anno quidem D. lv. nuptias Sigibertire* gis celebravit elegiaco carmine ; cumque non mi- nus pietate, ceterisque virtutibus, quam ingenii dotibus præstaret, in eeclesia Pictavensi presby- teratus honorem promeruit, posteaque ipsius episcopatus. Id contigisse post an. Christi Ia xc 1 v. contendit Labbeus, hac fretus ratione, njo ECCLESIA P1 s quod Gregor. Turon. qui obiit præfato anno j ANNI d. xciv. Fortunatum nunquam episcopum ap- CHRISTI pgjjgj. Cetorum de Fortunati episcopam immeri- to nonnulli ambigunt, cum de eo dare loquatur Paulos diaconus infra a nobis laudandus ; & Bau- donivia monialis, quæ hujus episcopi tempore vitam S. Radegundis scripsit, ita de eo loqua- tur : Non ea quæ vir apostolicus Fortunatus epise Rade— capus de beatæ * vita composiuit, iteramus, sed gua<str* ga qusg prolixitate sui prætermisit. Qui dicunt eum a vita migrasse an. D. xc. non audiendi videntur ; nam episcopus nondum a erat * hoc anno. Accedimus libentius ad eorum. sententiam qui voIunt eum non ante Gregorii Turon. mortem assiimtum ad episcopatum, quod Gregorius nunquam episcopi titulo cum oma- verit. Obiit autem Gregorius Turon. an. D. xcv. Hoc epitaphio donatus cst post mortem Fortu- natus : Ingenio clarus, sensu celer, ore suavis, Cujus dulce melos pagina multa canit. Fortunatus apex vatum, venerabilis actu, Ausonia genitus, hac tumulatur humo. Cujus ab ore facro Sanctorum gesta priorum Discimus, hæc monstrant caepere lucis iter. Felix quæ tantis decoraris Gallia gemmis. < Lumine de quarum nox tibi tetra fugit » Hos modico promsit plebeio carmine versus. Ne tuus in populis, y’ancte, lateret honor. Redde vicem misiero » ne judice spernar ab æquo, b EI nimiis b meritis posee, beate, precor. Christophonis Brouverus e Societate Jesu pres- byter vitam Venantii Fortunati edidit, & ejus operasive prosa sive metro seripta, quorum, sal- tem præstantiorum, hunc accipe catalogum : Pollinatum libri XI. De vita S. Martini libri IV. Hodoepericon ad Justinunt junior, imperatorem. De excidio Turingiæ. I Carmen ad Artachin. Præter opera poetica scripsit expositiones breves orationis Dominica. Symboli ap, & epistolas. Jcttas S. Hilarii episc. Pictav. S. Albini An- degav. S, Germani Parisiensis, X Radegundis re- ginæ, S. Marcelli Parisiensi episeopi, S. Aman* tii Ruthen. ap. S. Remigii Remeasc ep. S. Mau- rilii Andegavensis ep. S Medardi ep. Novio-- mensis, X Paterni Abrincensis ep. De vitis S. Maurilii & S. Medardi, an autorem habeant Venantium ambigitur. In titulis operum Fortunati, presbyter dicitur, non episcopus, quod omnia elucubraverit ante episcopatum. Et quidem ad extremam pene sencctutem pervenerat, quando sedem Pictavo- rum est adeptus. Quod vero fuerit episcopus du- bitare non iicet post hoc Pauli Diaconi testimo- nium lib. 2. cap. 9. quod aliis jam prolatis ad- dendum censemus : Postquarn Turones juxta vo- • Cointius annum $99. fuiste initlum episcopatus Venantii docet. Aut ttimit mtriiit. Haec carmina scripsit Paulus Wame- fridi rogatus ab A. proabbate S. Hilarii cujus in hasilica tepui » tus suit V enantius. Lege Paul. Diac. lib s de gestis Longob. cap. s j. Colitur Fortunatus die s*. Decemb. officio duplid. CTAVIENSIS. np 1 tum proprium pervenit, Pictavos tranfiens, illic ■ ■ habitavit, & multorum ibidem sanctornm gesta ANNI partim prosa, partim metrica oratione conjerip— CHRISTI sit ; novissimeque in eadem civitate primum presbyter, deinde episeopus ordinatus est, atque in eo* dem loco digno tumulatus honore quiesicit. Refert Saussayus eum invocari in litaniis monasterii S. Cypriani, extra muros Pictavenses. Platoni quidam succestbrem tribuunt Placi- dum, & quidem in Gallia Christiana fratrum Sammarthanorum legitur, sed eos fefellerunt li- bri editi Gregorii Turon. ubi pro Platone legl- tur Placidus. Et sane ad probandum Placidi episco- ’patum nullum aliud adhibetur argumentum, quam locus ejusilem Gregorii lib. iv. de miraculis S. Martini cap. 32. de incendio urbis Pictavæ, quem attulimus pro Platone ; quod videlicet in codicibus manu exaratis non Placidus legatur, sed Plato. XXII. CaREGJsiLUs. Fortunato Caregililum dant succesiorem veteres catalogi, quibus consentiunt Sammarthani fratres & Carolus Cointius post Bessium. At de hoc episcopo nihil habetur præter nomen. — XXIII. EnnoaLdus seu ChaImoaLDUS Ennoaldum viri docti conjiciunt esse Char » moaldum Bcrtichramni Cenomanensis episeopi consanguineum, cujus rnemiuit in suo testamen- to adjurans illum, quando eum divina pietas ad sacerdotale culmen perduxit, ut semper sit me*- riior nntrituræ, id est educationis suæ quam in monasterio S. Petri dicto de Cultum, fundato a Bertichramno, acceperat, & patrocinii S. Petri, unde ad ipsum, Christo præsule ambulavit* Quæ verba signifieare videntur Chaimoaldum fuisse præfati monasterii alumnum. Ipsum rogat > S. Bert chramnus ut suum corpuscoium idonea sepultura suis manibus cum reliquis domnis & fratribus suis coepiseopis sepeliat. Hæc decerpsi- mus ex sancti Bertichramni testamento quod integrum edidit Mabill. tom. 3. Analect. pag. 1 1 2. Sedebat Chaimoaldus anno circitcr 615. quo Mabill. censet conditum fuisse illud testamentum. XXIV. Johannes I. Johannis hujus nomen consignatum legitur in actis Remensis lynodi an. 625. ceiebratæ a 625. Sonnatio hujus metropolis antistite, uti legitur , apud Flodoardum. I XXV. S. EmmeramnUS. Emmeramnus seu Heimeramnus in Aquita- niæ partibus, & Pictavis urbe antiqua ortus erat, inquit Cirinus, qui fuit Frisingensis episeopus ante Carolum magnum, scripsitque S. Emme- ramni vitam. Hic puerili ætate capit mundum despicere…… & adfacrum liberalium litterarum studium insiormare, ita duntaxat, ut super* no judice insipirante ad summum promereretur asi cendere pontificatus honorem. His Cirini verbis quidem non designatur cujus civitatis pontifica- tum adeptus sit Emmeramnus ; sed ex orationis iIji ECCLESIA PI —— serie facile colligitur, ubi Iegitur : Relicta igitur do— A CHRISTI m° & litwtensa substunttisf tot parentum nobilium turbas deferens, in sede civitatis sam dictæ alium constituens episcopum, &c. Nullius civitatis men- tionem prius fecerat hic scriptor, nisi Pictavorum ; proiudeque significat non obscure Pictavis Emme- ramnum sedisse episcopum ; aliundeque, quando dicit eum deserendo suumepiscopatum, domum, parentesque reliquisse, & imitatum esse Abraha- mum patriarcham, cum ad Dei jussiim exivit de terra sua, de domo patris sui, & de cognatione sua, non reliquit divinandum quo in loco episeo- pale munus gesserit Aventinus in Annalibus Boio- rum lib. 3. Pictaviam sedem Emmeramni, dicit B fuisse urbem Noricorum ; quam sententiam refellit Cointius ad an. 649. n. 2 5. WiguJeius Hundius * fopj-emi Boiorum senatus, Monach *, præses, dicit S. Emmeramnum Pictavensem cathedram defe- 642. ruifle circa an. 642. advocatque testimonium epi- taphii ejus in quo legitur Pictavensis episcopus. Sanctum hunc verbi divini præconem profectum esse ad praedicandum Evangelium apud No- ricos, & sedisse Ratisbonæ, al. Regensburg, ubi martyrium passiis est & sepultus, narrat Baillet. Ibidem sub ejus patronio conditum est celeberri- mum ordinis S. Benedicti monasterium a Theo- done Bavariæ principe, cujus filius Lambertus no—’ mine, Emmeramno mortem intulerat an. 6 5 2. XXVI. Dido. Dido fuit avunculus S. Leodegarii Augustodu- nensis episeopi & Majoris-domus Franciæ ; necnon Gerini comitis Pictavensis. Jam factus epi- scopuS autor fuit Grimoaldo majori palatii Fran- corum, ut Dagobertum filium Sigeberti tonde- ret, uti legitur in vita antiqua Sigeberti apud Quer- cetanum tom. 1. & in gestis regum Francorum ubi hæc habes : Mortuo Sigeberto rege Grimoal- dus major domus, Dagobertumfilium ejus suæfidei j commendatum, ut Austrafiorum potiretur regno, tonfiuravit iu clericum. consilio Didonis Pictavensis episeopi, qui suit avunculus S. martyris Leodega- rii, & per manum ipsius Didonis insontem parvulum a in Scotiam • direxit exilio irrevocabili. Similia le- guntur in chronico Centulensi ; Sigibertus quoque mortUUS reliquit filium heredem nomine Dagober- tum, quem Grimoaldus totondit, & per Didonem Pictavorumprophanatorem, non dico episcopum, in exfilium mifit, filiumquesuum regem substituit. Ex his liquet quantum odii & invidiæ sibi conflaverit Dido, Grimoaldi persidiæ favens. At Gri- moaldo majore domus & ejus filio Childeberto pseudo-rege dejectis, Dido regiæ familiæ gratiam recuperavit. Anonymus qui S. Leodegarii vitam scripsit, narrat Leodegarium melioribus studiis im- butum fuisse cura Didonis avunculisui, qui, inquit, ultra affines suos prudentia divitiarumque opibus infigni copia erat repletus. Omnibus vero disciplinis perpolitum Leodegarium archidiaconatu iu sua ec- b desia donavit Dido b. a Hoc refert ad an. 6 $ j. breve chron. Leod. t. 3. Anecdot. ab Edm. Marten. editum col. 14, 11. b Idem habet vita S. Leodegarii, autore Ursmo, ubi legitur de eo : Infra niginti annoi ad officium tleflut tfl diaconatui, atque at info pontifice coaftcratKJ ; dtiadt no » multo tlario lemjwrt, ar- ihidiaconui ejffitflu, &c. CTAVIENSIS. njj Anno circiter 663. subscrlpsit privilegio quod — ■ Bernefridus Ambianorum episcopus concessit Cor— ANNI beiensi monasterio, petente Chlotario rege. CHRISTI Quandiu praefuerit Dido difficile est statuere. Pervenit ad an. 673. vel circiter, si constet eum 663. vixisse usque ad tempora Theoderici regis qui post Childerici fratris sui necem regnavit. Audiendus ea de re antiquus scriptor apud Urstitium parte n. rerum Alaman. Rex Hildericus com per aliquot annos regnasset, a pestiferis conspiratoribus ia aula cum uxore sua prægnante peremtus est. Leudefius vero & Leuthericus cum Franciæ & Germania principibus fratrem ejus Theodericum regem coosti- tuunt, suffiagantibus sibi Didone Pictavensi episcopo, Leodegano Augustodunensi episcopo, & Gerino Pictavensi comite fratre ejus. Ab Ebroino Didonem ejectum in exlilium cum S. Leodegario quidam dicunt ; nec mirum Ebroini furorem con- tra Leodegarium, in ipsius avunculum exarsisse. XXVII. A N S O A L D U S. AnsoaIdus vir nobilis, ut habetur in vita sancti Philiberti, jam erat Pictavorumepiscopus, quando ad eum confugit sanctus hic abbas liberatus e cusa todia cui traditus fuerat dolis Ebroini, a S. Audo- eno Rotomagensi præsuie. ld autem contigisse an. ’674.vultCarolusCointius.Sic itaque loquitur vitæ laudatae scriptor cap. 19. Per litteras B. Audoeni pontificis adiit, Philibertus, Anfioaldum visum nobilem Pictavorum pontificem, ob monaseerii gratiam construendi. Illis itaque diebus in seculi potentia nimium fulgebat Ansoaldus, qui cognoseens virum Dei colmine sanctitatis erectum, in ejus se consdiis commendavit ex integro, & sub religionis norma episco- palem cæpit inclinare potentiam. Cumque eum vellet secom retinere in urbe, & S. Philibertus semper de- fideraret eremi vastitatem, largiente Domino, Hero maris infula locavit cænoluum Ansoaldus opere & eleemofiynæ largitate ; Philibertus religione, doctri- na, opere, & monachorum congerie. In quem locum de gemmato favo Gemmetici divina mella perrexerunt cum animarum examine. Quem apostolicus vis Ansoaldus de rebus propriis ditavit muneribus ma- gnis, acta commutatione villarum cum ecclesia Pic- tavenfi. Interfuit concilio Rotomagensi an. 682. 682. al. 693. Ejus mandato Ursinus vitam B. Leode- garii texuit inlcriptam sancto Pictavorum pontifici Anfoaldo. Eum legationem in partes Siciliæ sus- cepisTe ferunt gesta Dagoberti I. ubi illustris defen- sor Pictaviensis ecdesiæ nuncupatur, & in vita S. Leodegarii, sanctissimæ vitæ antistes legitur. Refe- g rendus hic praecipue locus ubi de S. Leodeg. sepuI- tura agitur, ob frequentem & quidem perhonorificam Ansoaldi mentionem ibi factam. Sed & hoc non est silendum, quia vir Dei Ansoalduspontifex audiens fanctum apprapinquasse jam corpus, velocem direxit nuntium qui ex lnteramnis villa sua daret abundantiam vini, unde pauperes & reliquum vul- gus qui comitabantur fanctum corpus, habere potuifi- fient ad refiocillationem refiectionis : deinde recto iti- nere pergentes, perventum est ad quandam villam Celnacum, ad quam vir Dei Ansoaldus antistes acceffit cum suis, fici licet com multitudine clericorum, populorumque promiseui fiexus, & ætatis, & pauperum, n ; + ECCLESIA P —— perum, cum thuribulis ac incenfi fragrantia, eum t ANNI crucibus & cereis accensis, agminibufque multis ca~ CHRISTI nentium, hocsanctum coepussujcipieus, pergere capit ad urbem. Tunc ibi quædam aderat femina multis jam annis in tantum curva, ut etiam caput instexum pene adhæreret genibus, cum paululum o- culos erexisset ad sanctum martyrem & ad feretrum, reversum est adpristinum vigorem ejus corpusculurn. Mirans hoc pontifex, & omnes illic adstantes, virtutem Dei ac beatissimi martyris, tunc cum canticis & magnis laudibus perventum est ad urbem, ln suburbana basilica in qua B. Radegundis requiescit, introivit beatus pontisex cum sancto corpore martyris. Igitur cum amotum fuisset ab urbe, & ab I ipsius civitatis præsule cum suis facerdotibus & mi- nistris humeris propriis fuisset quibusdam spatiis de- portatum, & usque Zeejuoyalo quodam viculo cum magno triumpho fuisset delatum, ulu cum magna Turba monachorum de sancti Afaxentii ccenobio in quo prius fuerat abbus constitutus, gaudentes obviam processerunt, suum pastorem cum magno favore suseepturi. Tum c. 20. ln ipfius beatissimi martyris honore, inquit, jusse pontificis domni Ansoaldi, o~ pere hujus Audulphi patris monasterii miræ magni- iudinis fabricata est domus. Quo carisenate supra- dictus pontisex votum quod vovit perficere volens, huic loco acceffic cum omnibus suæ ecclesiæ facerdo- tibus, ac turba magnificorum, catervaque populi & plebe magna, & quidem cum magnis laudibus /anctum sepelierunt corpus beati martyris. Acta cu jus dum conventus habiti in palatio Theoderici Fran- 688. corumregiSan. 688. tom. 6. concit Labb. pag. 1878. narrant Ansoaldum contendisse de posses* sione corporis S. Leodegarii cum Ermenerio ejus succestbre in sede Augustodunensi, & cum Vindi- ciano Atrebat. præsule, at vicisse, ac pretiosi corporis potitum esse. 6q 3. Anno 69 3. adfuit placito Clodovæi regis pri- die cal. Martias, apud Valencianas, cum multis præ- sulibus & optimatibus, ut legitur tum lib. vi. Di- plomaticæ Mabill. tum in ejus Annalibus ad an- num 693. num. 25. 69 6. Sedebat adhuc Ansoaldus an. 69 6. quo videli- cet sua subscriptione munivit cum plurimis præsu- libus privilegium ab Agerardo Camotensi episco- po concestum ignoto nunc B. Mariæ monasterio ; quod exhibet Mabill. lib. 6. Diplom. n. 2 5. pag. 478. invita sancti Philiberti editasec. n. Bened. pag. 824. Legimus quendamenergumenum, ip- siuS & Philiberti precibus liberatum. Eum tandem factum esse monachum significare videtur scriptor vitæ S. Philiberti, ubi ait eum fuit religionis nor— p jna episcopalem coepisse inclinare potentiam. XXVIII. EpaRchIUS. Eparchius seu Ebarcius inter primos NobiIia- censis monasterii benefactores recensetur in diplomate Ludovici regis Aquitaniæ, quod ex authen- ticoedidit Mabillonius tom. 2. AnnaLpag. 715. Datum est diploma mense Decembri anno deci- mo-tertio regnante Carolo rege. Ex ilio quidem instrumento deprehendi non potest ætas Eparchii ; at saltem inde habemus lpsum fuisse Ansoaldi suc- cessorem ; hoc enim ordine Pictavienses episcopi Tottus N. ICTAVIENSIS. 115 ; qui bona Nobiliaco contuIerunt recensentur, An— ■ ■*" soaldus, Ebarcius & Guosbertus. ANNI CHRISTI XXIX. MaxIMINUs. Hic episcopus nudo notus nomine, non ideo rejiciendus est quod iu diplomate Plpini superius saudato sit omistus. Ibi enim scopus non est re- censendi Pictavienses episcopos, ied eos tantum, qui benefactores Nobiliacensis monasterii fuerunt: certe ante Annales Mabillonii editos Eparchium, Marcellinum & Gausbertum solo ex nomine cog- noseebamus. Sed Pipini diploma iu lucem prola- tum hos præsules ex tenebris eduxit, & forte ali- I quando simile instrumentum ex archivorum pul- vere eruetur, cujus ope noster Maximinus revi- viscet, & cum eo præsules aIii. Forsan is est de quo inchron. Turon. 1226. Philippus episc. Picta- viensis apud monastrrium SilIe coepus S.Maximini episcopi Pictavienlis, quinto idus Octobris, a terra levavit; nam alium Maximinum non novi- mus inter Pictavienses episcopos. XXX. GaUSBERTUs. Gausbertus, in saudato Pipini regis diplomate Guozbertus, ibidem recensetur inter illos qui No- biliacensi cœnobio beneficia contulerunt. * XXXI, Godo. Godo cui cognomen deRupe-cavardi tribuitur, in codice GalteriiB inscriptus, an. 757. consensit • privilegio Gorziensibus concesse monachis, ut 757* probat ejus nomen huic instrumento additum. In subscriptione tamen hujus episcopi dissimulatur ejus sedes:unde sola ex conjectura Cointius vult eum Godoni Pictavorum episcopo tribuendam. Notandum insuper legi in subscrlptionibus Audo- nem, non Godonem. Circa hoc fere tempus Godo quidam fuit episcopus Tullensis ; præerat- que jam an. 764. Attamen non est is Godo sub- ’seriptus privilegio Gorziensi; nam tunc, an. vide- licet 7 57. Tulli Leucorum episcopus erat Jacob, qui chartæ præsati privilegii nomen suum addidit & calculum. Sequuntur quatuor episcopi solo noti nomine. XXXII. MaGNIBERTUS. XXXIII.Bertaldus, in magno Galt. Bertalidus XXXIV. BENEDICTUS. XXXV. Johannis II. Hujusepiscopi, & Apri S. Hilarii abbatis epi- taphium scripsit AIcuinus epigrammate 150. Am- borum tumulos Ato Apri succestor iu abbatia S. Hilarii muro cinxit, ne pedibus transeuntium te- rerentur, condito prope illos altari ad offerendum pro ipsis sacrificium. XXXVI. Bertrandus I. Bertrandi episcopi fu mentio in tabuIis Carro- • Liber est veterum chartarum quem magnum GaIterium vocant. In eo est catalogus episcoporum, qui aefinit in Claudio deTonnerre, proindeque seriptus est poft an. t too. Hoc in libro cognomentum de Rochechouart datum Goaohi.recentis- fima manu est additum. Godonis Piflavorum episcopi meminit chron. Malleacense laudatum a Beflin. Eeee n$6 ECCLESIA Pl fensibus ; nam in testamento Rogerii comitis, fuit— / ANNI datoris hujus monasterii, iegitur ipsum a comite CHRISTI commendatum Bertrando amico suo. Vide in appendice tom. 2. Annal. Bened. p— 711 * Scriptum cst testamentum sub die 14. cal. Junii, regni Caroli anno 5. filio ejus Lodolco rege Aquitanorum anno circiter 7 8 5. ex Mabillonio. XXXVII. SiGIBRANDUs. Sigibrandus/*/. Sigebrannus jam præerat diu an- te tempus ipsi assignatum : nam in vetustissimo codice Evangeliorum ejus justii scrlpto ad usum ecclesiæ Pictaviensis, ad calcem Iegitur : Anno D. CCC. 818. XVMI’Incarnatione Domini nostri JestuChristi I V. calend* Aprilis, Paseha. Sigibrandus donum Dei episeopus fieri juffit. Elapsis annis 12. interfuit tranf lationi sancti Juniani, Mariaco Nobiliacum, & dedicationi Nobiliacensis monasterii, ut habetur in chronico Malleacensi : Anno ab Incarnat. Dom. 830. lldo. bafilica S. Hilarii Nobiliaco dedicatur, & coepus S. Juniani illuc transfertur a Mariaco vil- Ia. Quam tranflationem fecerunt abbas Godole- nus adjuvante Sigibranno episcopo, & Fulcone abbate S. Hilarii. XXXVIII. FRIDEBERTUS, al. FRIDebestUs. Fridebertus archicapellanus Pipini regis, & ab- bas S. Hilarii Pictavensis, necnon episcopus fuit, ut liquet ex diplomate in tabulario ejusilem basi- licæ asservato, quod continet mundiburdum, seu immunitatis patrocinium pro rebus ad eandem ec- ciesiam pertinentibus. PriviIegium vero illud da- tum est Novembr. 28. Ludov. imper. xxvm. • * Actum in Nevisio. XXXIX. EbroiNUs. Ebroinus Caroli Calvi regis iu sacro palatio archicapellanus, abbas S. Hilarii-majoris Pict. S. Mauri ad Ligerim, de quo in historia transsatio- Peg ?
! 7 nis S. Mauri auctore Odone abbate sec. iv. Be— * ned. & S. Germani Parisiensis, vir genere illus- tris, Rorigonis comitis consanguiueus, pontifica- 839. tum Pictaviensis ecdesiæ obtinebat anno 839. Ludovico Pio imperatori grata exhibuit obsequia in rebus Aquitanicis : de hoc enim vita Ludovi- ci ad annum prædictum sequentia tradit : Impera- tor in redeundo, Rhenum in loco qui constuens dicitur, tranfmeavit, in Arduenna venationem soli- tam peracturus. In qua cum exerceretur, nuntii ad eum certissimi venerunt, affirmantes quod verum erat aliquos Aquitanorum suam sententiam exspec- tare, qualiter res Aquitanici regni ordinaretur, j aliquos item indigne ferre, quod audierint Carolo J a patre idem regnum traditum. Nam Imperatore de talibus sollicito, Ebroinus nobiliffimus Picta- venfis episcopus Flateram advenit nuntians tamse, quam ceteros primores ejufdem regni exspectare .Imperatoris voluntatem, & imperantis exfequi vel- k juffionem. Erant enim in hac voluntate confpi- s quique, rantes maximi quippe ♦ procerum ! quorum emi- nentes erant, scilicet ipse Ebroinus venerabilis epi- • Apud Bestium legitur : Datum VHT. caI. Decembris ind. ’Xti. an. XXI. regnante Ludov. imperatore qui est annus Christi 834.. CTAVIENSIS. 1157 lseopus, Reginardus comes, Gerardus itidem comes • — & gener quondam Pipini, necnon Hiratarius fi— ANN* militer comes, Pipini gener, sed& alii quamplures CHR1S horum sequentes voluntatem, nullo poterant pacto sejungi. At vero altera pars populi, quorum vel ma- ximus suit Emenus quidam, affumentes filium quon- dam Pipini regis, Pipinum itidem nomine, qua- quaverfurn poterant, vagabantur, ficut moris tali- bus est, prædationibus atque tyrannidi operam dan- tes. Precabatur ergo præsatus antistes Ebroinus Imperatorem, ne in longum differret hunc morbum serpere, sed mature mederetur per suum adventum tali incommodo, antequam tanta lues plurimos in- J ficere poffet. Imperator porro profatum episcopum in Aquitaniam cum multis gratiarum actionibus re- misit, & quæ visa funt, suis fidelibus mandavit. Præfuit Ebroinus concilio 11. apud Vernum pa- latium habito anno 844. in quo præoessit We- nilonem Senonum archiepiscopum, quod paIatii archicapellanus foret, ut opinatur Sirmondus in notis ad concilia Galliæ tom. 111. de qua con- jectura judicent viri eruditi. Porro de situ palatii Vemensis non levis est difficultas ; inclinamus in sententiam Iib. IV. de re diplomatica cap. 152. assertam, scilicet esse VemoIium castrum Verneiiil, „ non quidem hodiernum, quod nunc ducatus ti- ’tulo gaudet, sed antiquum, quod inferius iu con- valle positum erat, ubi ad hoc usque tempus sui persunt ædificia, quæ veteris castri nomen reti- nent, non longe a Piriga stuviolo la Breche, qui contra Vernum influit in Isaram. Eodem anno Ebroinus properans ad auxilium Carolo regi ferendum Tolosam obsidenti, captus legitur in AnnaIibus Bertinianis his verbis : Rippinus Pippini quondam regis filius, exercitu ex Erancia ad Carolum Tolosam civitatem obfidione vallantem properanti, in pago Egolesimo occurrens, brevi, & absquesuorum casu profligavit. Qua ino~ opinata congreffioneHugo presbyter & abbasesilius * Caroli Magni quondam imperatoris, necnon Rich- boto abbas, & ipse consobrinus regum, Ecxardus & Ravanus comites cum aliis pluribus interfectis Capti vero Ebroinus Pictavorum episeopus, Rage- narius Samarobricæ Ambianorum episcopus, & Lupus abbas, aliique non pauci nobilium. Du- re tractatum a Pippino episcopum hunc fuisse vix dubitamus, quippeipse fuit, qui Ludovicum Augustum adiit, ut rebellionis hujus Aquitaniæ regis eum certiorem faceret. Ebroinus multa dona contuIit monasterio S. Mauri ad Ligerim, ut liquet ex multis instru- mentis. In uno, dato an. vi. regnante gloriosissi- mo rege (Carolo) legitur cessisse Glaanæ (sic vocabatur S. Mauri cœnobium) villam Bidiscia- co, & alia dominia quæ poposeit confirmari re- gia indulgentia. Altero signincatur Ebroinum a Ludovico Pio Caroli Calvi patre accepisse in jus proprietarium quoddam monasteriolum, ubi B. Mauri corpus venerabiliter habetur humatum ; quod in statum & religionem monastici ordinis funditus revocarat. Vocatur hic monasteriolum, quondam celeberrimum S. Mauri asceterium, quia, cum laicis misere traditum fuisset, a priori itatu prorsus defecerat, & in pauperem cellam reii ; 8 ECCLESIA P dactum fuerat. Constituerat autem Ebroinus j chrIsti hunc ^0Cum sacrum consanguineo suo Gausteno 1 viro religioso transeribcre, ut post suam mortem idemGaussenus, secundum patris Benedicti institu- tionem religiosam vitam deducens, ejus loci coha- bitatores regulari decreto gubernare non neglige- ret Gausteno mortuo monachis ibidem Deo famulantibus fecundum reguIam S. Benedicti facul- c. ni. co !. fas (iuhatur abbatem eligendi : quæ omnia Ebroi- 3 >7’ nus curavit confirmari diplomate Caroli regis da- to pridie idus Julii anno vin. regnante Carolo rege. Hæc diplomata exhibet Bessius in episcopis Pictaviensibus. Ex continuatore Aimoini donatus fuit abbatia 1 S. Germani Pratensis apud Parisios, post Hildui- ni mortem, quæ contigit anno 840. Exhibet J. Bessius dlploma Caroli Calvi pro hac abbatia, in quo memoratur Ebroinus episcopus & rector monasterii S. Germani. Ebroini obitus notatur anno 85 8. die 18. Aprilis ; conditusque fuit ex nostro Claudio Estiennot, in basilica □. Cypria- ni. Ejus tumba tempore Bucheti, qui Annales Aquitaniæ contexuit, reperta est cum hoc epita- phio, ex quo datur intelligendum, ipsum non a Norman. ied a civibus Pict. fuisse interemtum. Tristr vix unquam poterit deponere crimen ( Pictavis magni præsulis interitu. Maii septenis Ebroinus bisque calendis. Pontificalis apex astra superna perit. Hilarius, S. Germanus quem habuere Abbatem, angusto hic jacet in tumulo. Amicum habuit Lupum abbatem Ferrariensem qui ad eum scripsit mittens pectinem eburneum. Ex lib. 8. de gestis Francorum & Norm. cap. 2 5. An. 8 p p. Normanni Ligerim ingresse, relictis navibus pedestri itinere urbem Pictavorum adire* moliuntur, sed occurrentibus Aquitanis adeo afflicti sunt ut ultra joo. pauci evaserint… At anno 865. hanc civitatem incenderunt, & ad naves suas redierunt, inquit idem scriptor, ex Beslio ; quæ etiam Iego in annalib. Bertinianis. Iifdem in annalibus ad annum 857* legitur Pippinum cum Danorum piratis iniisse societatem, Pictavorum civitatem devastasse & multa alia Aquitaniæ loca. XL. Engenoldus. Engenoldus, al. IngenaIdus, subscripsit conci- 860. Tusiacensi anno 860. In subscriptionibus au—. tem episcoporum, qui hac in fynodo privilegium J S. Martini confirmarunt, legitur Ingenardus. Sy- 862. nodus Suession. anno 862. habita exhibet ejus subscriptionem, quum lege lib. v. de re diplom. pag. 454. Anno 864. iua subscriptlone consen- sit privilegio quod in conventu Pistensi conces- sum est monasterio S. Germani Autissiod. legi- turque tom. 2. Spicil. p. 588. In concilio Du- 871. ziacensi anno 871. mense Aug. judicavit Hinc- maram Laud. episc. depositione dignum, obde- negatam suo metropolitano subjectionem, salvo tamen per omnia apost. sedis judicio. Tornus II. ICTAV1ENSIS. IngenaIdus dotavit saceIIum sub titulo S. Ma— ———- xentii, quod subjacet monasterio S. Cypriani, ANNI conditum ad fluvium Saleronis, ex S. Cypriani CH^STl chartuL XLI. FRoTARius I. Post EngenoIdum Frotarius BurdegaL archiep. a sua sede puisus & exsulare coactus, cathedrae Pictav. administrationem nactus est, ut suo dbd- mus loco. XLII. HecfRidUS. Hecfridus præfuit tempore Caroli CaIvi. Jo* 1 hannespapa VIII. epist. CXI. privilegium ilIi impertitur, ne quifquam Pictaviensis ecdesiæ bona invadere vei diripere præsumat, & ut ablata res* tituantur Hecfrido, ac succefsoribus, cujus eccle- fiam, inquit, diutinus paganorum hostis perfequi- tur, multa Christianorum iniquorum incommoda patitur, apibus presseris nos convenit perdolere, eath demque nihilominus tanto fasee levare : data j. calend. Septemb. indict. I t. Trecis ; exstat in conciiio 11. Tricassi Abbatiam S. Hilarii Picta* vensis ab Odone rege obtinuit, postuiante mar- chione Roberto, & Ademaro comite Pictaviensi. Odonis diploma exhibet Bessius ex tab. S. Hila- ’rii Pictav. Johannis papæ VIII. epist. 121. in- scribitur Frotario Bituricensi, Anselmo Lemov. Acfrido Pictav. &c. Fit ejus mentio in charta an » 833.* quo Frotarius Bituric. monasterio Belli— * Mibffl, loci in Lemovicibus donat pro anima Rlimundi comitis Lemovicum quandam villam, & anno 8 8 7. in privilegio cessionis villæ Orbaciaci Garul— 887. fo abbati Belliloci, ex tabuIario hujus abbatiæ. Adalmannus sacrrdos, ex congregatione S. Petri Pictav. quædam vendit Haegfredo ipsius ecde- siæ antistiti anno 1. regnante Carolo rege, scilicet Carolo III. cui Simplicis cognomen datum. Obiit anno 900. ex chronic. Masteacensu 900* XLIII. FroTERIUS II. Froterius Bertaidis • silius eodem anno ordi— a natur pontifex Pictaviensis ex chronico MalIea- censi, tertio anno regis Rodulfi. Sententiam Sa- varici Thoarcensium vicecomitis probat pro canonicis S. Martini Turonensis, tempore Hugo— 925. nis abbatis. Monachis S. Cypriani dedit etiam alo- dum suum in vicaria Thoarcensi, & in pagi Pic- taviensis villa Milliacensi ecdesiam B. Severini, ut est in archivis Thoarcensibus & in chartuIarlo S. Cypriani fol. 3 o. In eodem chartul. post do- ni num quoddam Ilemberti & uxoris ejus Odæ hæc lego in fine instrumenti : Ipso die actasunt hæc, quo reddiditGuillelmus comes potestatem S. Petri Frotherio episcopo post mortem Eboli patris sui, anno Domini d. cccc. XXXII. regnante Radulfi) rege. 9 3 2 • An. 934. quædam Nobiliacensi restituit mo— o 2. a e/. Bertraidis. Legitur apud Bestium charta hrc e tabul. Angeriac. sumta : Ego in Dei nomine Btrtraidis fitftina, con- fiat uu wnJrn & vndidi, tradert & tradidi ad ftetudam filium nuam Frottrnm nomiat, Pifiava fidit aatifiitem, hoc tfi alodtu* mnm fitum i » pago Piaavo ia vina qaet dicitur faaaKs Maxat- tiai ia vicaria Rauciactafi t id tfi ua aan ecdefia i » hwrt » diRi S. AtMatii, &C. Eeee ij ii 60 ECCLESIA P i —— nasterio ex veteri ♦ charta. ■ Restauravit abbatiam A ANNI s. Cypriani Pictav. olim a Pippiuo rege Aquita- CHR1STI ^.æ foratam f i0CUpIetavitque ac mullis nobili- * viJt inter buS prædiis auxit, assensu regis Rodulfi, comi- G^ivTcoL tisque Willelmi anno 936. Froterus in eodem 318— monasterio sepultus quiescit. Ejus hortatu Abbo 936* S. Germani Pratensis monachus, scripsit quas- ^.’7/.’^am expositiones Evangelicas, utipse testatur in sua ad eas præfatione. XLIV. Alboinus. Alboinus abbas S. Cypriani, Nobililcensis monasterii, & B. Salvatoris de Carrofo, in cathe- dra Pictaviensi collocatur anno 9 3 7. ex præfato I chronico Malleacensi, & ex ejus charta de fun- datione cellæ Resurrectionis data hoc anno. Vetus documentum in historia episcoporum Johannis Bestii continet notitiam eorum quæ gessit in ge- nerali lynodo Maii, ubi mentio fit plurimorum C^ C°I’4uæ Cypriani monasterio contulerat Char- tam inter instrumenta edidimus. Froterium suum antecesserem & cænobii S. Cypriani in prospectu Pictavis civitatis super al- veum Clinni mirifico opere constructorem vo- cat, in tabula ejusilem monasterii, ubi religiofo- rum agmina instituit, deque rebus S. Petri ad lpsain abbatiam pertinentibus, suaque propria di- tavit hereditate : continet autem donum eccIe- siæ Resurrectionis per Froterium canonicum S. Petri dotatæ, ut belli tempore salutis causa in ur- * hem secederent, instrumento b dato mense Apri- Ii regnante Ludovico rege, & Hugone comite Pictavorum, cujus exemplar habes apudBesiium, necnon cessionem villæ Bonolii factam abbatiæ S. Cypriani, & religiosis sub Froterio abbate militantibus. Decessit anno 9 62. ex chronico Mal- leacensi : Calend. Martii iu necrologio SS.Trini- tatis Pictavensis. Alboinus dederat ipse monasterio B. Mariæ & B. Cypriani alaudem quem emerat de Roberto *■ & uxore sua Eblena in pago Pictavo in vicaria Siculensi in villa quæ vocatur Bonolio, cum do- mibus &c. & servo suo Berlando nomine, cum sua uxore & infantibus suis, sive mancipiis utrius que sexus, an. x. regnante Lothario rege, qui de- signatannum Christi 963. aut 62. XLV. PeTRUS I. Petrus genere nobilis, Isemberti & Odæ filius, Roberti frater, ex archidiacono & præposito S. • Ab Incarnatione Domini nofiri J. C. anno nongentefimo tri- gefimo quarto venit quidam fiacerdos nomine Gondoinui proclamans ad suum proprium abbatem nomine Rothartium, pro eo quod volebat E dominus poiftisen Frotheriur Piflavenfium inquirere paratum ir paflum de ecdefia beata Jvlaria Virginis fit a in loco qui eticitttr Alonsvinarint ex poteflate Nobiliacenfis monajkrii ubi jacti Jomnui Junianuc confefior egregiut, Dominus vero abbar pradiaut adiit ad pontificem prafatum, indicavit ei quod injuflt requirebat paratum & paflum de prascripta ecclesia. Pontifex autem, ut piutpaflor, recognovit rei veritatem, rogans fieri hanc notitiam, ut amplius in fitmpiternum <ie prascripta ecclefia paratum non fieret inquifitum, fiipulatione adnixa manu propria firmavit. Frotherius. Præsentibus his adum est. Petrae archidiaconus. Segoinus me firmavit. Launo abbas. Itledoniut, Rainardui claviger, Engeldmus, Tutguelut facerdot, &c. Data mense Decembr. regnante Radulpho rege. b Instrumentum hoc editum a Bestio, laudatumque a Sam- inarthanis fratribus inscruit Martennius t. i. Thesauri col. 6 9. [CTAVIENSIS. 1161 L Petri, quam obtinuit dignitatem Froterio episco
po 9 3 2. ex tabulis S. Cypriani, defuncto Albui— ANNI no ejus locum sortitur circa an. 9 6 3. obitus inci— c JJRISTI dit ad annum 975. cum esset provectae admodum’ ætatis ex chronico Malleacensi. Utramque digni— 975* tatem Petri, scilicet præpositi & episcopi in eccle- sia Pictav. probant duæ chartæ quaS edidit Bes- lius. Prior est Isemberti & uxoris ejus Odæ pa- rentum Petri, qua dant cuidam Joseph locum ad exstruendum molendinum consentiente Petro eo- rum filio præposito S. Petri. Acta sunt hæc ipso die quando reddidit Guillelmus comes potesta- tem S. Petri Froterio episcopo, post mortem 1 Eboli patris sui an. Dom. d. cccc. xxxii. rcg- nante Radulfo rege. Altera charta est Odæ matris Petri, qua concedit S. Cypriani monachis in vi- caria Salviense, in vicaria quæ vocatur Gregorius &c. subscribunt post Odam Petrus fuius ejus, & Robertus frater ejus. Petrus autem fuius Odæ in ipsa charta dicitur Pictaviensium episcopus. Ro- bertum fuisse patruum Petri, fratremque ejus patris Isemberti censet Bellius. Quidam Benedictus episcopus concesset & ven- didit monasterio S. Cypriani alodem suum qui est fitus in pago Pictavo, in condita Thoarchinse, vide- licet in ipsa vicaria, una cum domibus, airtiferis, * virdegariis, vineis, terris, cultum & incultum, &est in villa quæ vocatur Monte —paladii scilicet cum his mancipiis, Adalberto cum infantibus, Wicardo cum infantibus suis, Duranno cum injantibussuis, Christiano, Isenibnrgi, & quidquid in prædicta vii- la vel circa villam visus fuit unquam habere. Pretium fait CC. sol. S. Arberti vicecomitis, Cadelonis vicecomitis, Rainaldi vicecomitis. Item Rainaldi, Aimerici, Si- monis, Adraldi, Tetbaudi, Savarici, Bosonis, Wil- lelrni. Odoni, Ulgerii, anno xxij. regnante Lo- thario, hoc est, Christi 976. ex chartul. S. Cypriani. Si Benedictus hic fuisset Pictavorum epi- scopuS, foret collocandus post Petrum I. unde esi set emendandus chronographus Malleacensis, qui anno 975. ponit initium episcopatus Gifleberti qui sequitur. At forte episcopus hic alterius fuit sedis quam Pictavensis. Vir doctus, qui chartam hanc eruit ex S. Cypriani chartulario, sufpicatur ejuseopum hic esse Benedicti Cognomen, minime- que signisicare dignitatis eccIesiasticæ titulum. XLVI. GisleberTus I. Giflebertus I. c regnante Lothario, archidiaco- ni Pictaviensis dignitate functus est sub episcopatu c decesioris, cujus sedem conseendit anno 975. si 975. fidem chronicon Malleacense mereatur ; ad hunc enim annum iegitur ibi : Obiit Petrus Pictavinus, cui successet Giflebertus. Anno 989. adfuit syno— 989. e Exstatcharta Willelmi pridie cal. Oflob. peraflis M. XXVIII. annis ab lncarnat. Domini « regnante rege Roberto in Francia V. anno, refidente episcopo Isembcrto in cathedra S. Petri post discestum fui prædccessoris Gifleberti. Hæc nota chronica quinto anno, minime potest convenire Roberto regi, cum regnaret ab anno 99.7. Annus quoque 1018. non erat annus quintus Isemberti I. st sederit an. 1011. sed additur, pofi dis- cefium sui praceffnris Cijleberti. Ex quo forte colligendum, Gi- stebertum cestiire episcopatu in gratiam lsemberti, ac post abdicationem vixiste adhuc duobus annis ; & in notis chronicis laudatae chartæ. non numerari annos hujus episcopi, nisi a morte sui decestoris. u6a ECCLESIA P1 —■" do Carrofensi calendis Junii, cum Gumbaldo ar-. ANNJ chiepiscopo Burdegal. Hildegario Lemovic. Fro- CHRISTI tarjo pctragoricensi, Abbone Santonensi, Hugo- i o o o nc —Anno 1000. subseripsit cum Bemono com. decano chartæ Willelmi Aquitan. ducis pro S. Cy- F, aav’j priano. Pacta iniit cum eodem Willelmo pro opjn- w I 7 • Vivona, ex historia MS. hujus temporis. Quo circiter tempore, HcldeardisThoarcii viceco- mitissa collegium canonicorum Regularium insti- • Airvau. tuit in eeclesia Aureæ-vallis *, quam bonis dotave- rat. Apud Bessium leguntur plurimæ chartæ in qui- bus memoratur hic episeopus ; sed chronicis carent notis, excepta prima, in qua legitur Regn. Roberto rege. Ipso sedente celebrata est Pictavis fynodus vi. idus Martii, de qua Labbeus bibliothecæ-novæ tomo 11. De eadem jam diximus in Siguino Bur- 1 o 11. digalensi metropolitano, ubi habitam eam fuisse an. 1011. notavimus. An. 1012. consecravit Geraldum episcopum Lemovicensem in ecciesia Pictaviensi. Anno 1016. signo suo confirmavit donationem factam a Willelmo Pictavorum co- mite totiusque Aquitaniæ principatum tenente, Ebroilensi apud Arvernos monasterio. Vide Ma- bill. ad hunc annum n. 24. Subscripsit diplomati ejusoem ducis dato mense Martio an. m. xviu. c. v. co !. ut videre cst inter instrumenta. Humatus est in Malleacensi monasterio. In priori charta quam de ipso edidit Bellius legitur ædificasse ecdesiam in honore sancti sepulcri Domini, in convalle sui castri Calviniaci, Chauvigni, unde habetur ipsum fuisse de genere dynastarum de Calviniaco. XLVII. ISEMBERTUS I. Isembertus Gisseberti nepos, Petrique episcopi hujus nominis 1. consanguineus, ante episeopa-
! o2 j, tum in ecdesia Pictavensi officio archidiaconi fun- LM. ML ctus fuerat. An. 1021. adfuit consecrationi Jor- ao9*tt’s9 dfui su episcopum Lemovicensem ex Ademaro] ’Cabanensi in chronico. Aderat dedicationi sancti Florentii Salmuriensis idibus Octob. an. 1025. cum Arnulfo Turon. archiep. Tempore Isem- Mdil.An. berti, & cum ejus consensu, Hugo de Leziniaco appellatus vir clarissimus, qui Aldeardem conjugem habebat, condidit cellam in honorem beatæ Mariæ, in prospectu castri Liziniaci an. 1024. Suam subjecit abbatiæ Nobiliacensi. Anno sequenti iud oratorium fundavit cum conjuge in villa Brueria. Exstat in tabular. Nobiliacensi diploma a rege Rotberto concessiim rogatu Willelmi Pictav. comitis, quo confirmat Rex prioratus S. Martini * Couhd. ante castrum de Cohiaco * siti fundationem factam de consensu Hysemberti episc. Act. Turonis anno 1026. Incam. M. xxv. An. 1026.. benedixit Amblar- dum S. Maxentii abbatem ex chronico Malleacen- si, ubi Isembertus Gisteberto successer datus Iegitur. Chronicon Lemovicense notat dedicationem eeclesiæ S. Salvatoris celebratam ab episcopis un- 1028. decim, ex quibus erat Isembertus, anno 1028. quo etiam anno memoratur in charta cujuldam Rtfiv com. Samuelis calendis Martii, ubi appellatur S. Petri Ador. episcopus. Sub eodem episcopo habita est Pictavis lynodus ad occurrendum multis malis imminenti- C. viii. fuit, per quæ sanctæ Dei Ecclesiæ status dilabi vi- coi. 3 31. debatur. Hujus vero cœtus notitiam damus ex [CTAVIENSIS. 1163 A chartuI. sancti Maxentii. In editione conciliorum •*— Labbeana tom. IX. brevis fit mentio hujus concilii, cppjsTf quod legitur celebratum anno 1032. secundum chronicon Malleacense ; ubi quidem legitur, post nonnulla ad hunc annum notata:Eo tempore fuit concilium factum Pict. An. 1031. adfuit fynodo Lemovicensi, ubi actum de S. Martialis aposto- latu. An. 1036. exchron. Malleacensi Pictavis fecit lynodum, ubi magnam pacem firmavit; quæ de privatis belsis compescendis intelligenda. Addit tamen chronicon eum cum Eustachia uxore Guil- lelmi comitis, aliquantum exspoliasse monasteria g auro & argento, unde redimerent comitem, qui post paucos dies mortuus est. Hujus episeopi, quem ex toparchisCastri-Allionis*, seu Castri-Juliior- tum quidam afferunt ex fide continuatoris ad calcem Ademari historici, frequens mentio fit in tabulis S.Cypriani, ubi dicitur exstruxisse ecclesiam S. sepulcri Domini nostri in convalle castri sui episcopalis Calviniaci, regnante Roberto. Item in donatione de alodo Pictavensis pagi ecdesiæ AIIiaci, ubi appellat Theotbergam matrem, ac fratres Manassem vicecomitem, & Sendebaldum. Præterea donat ecclesiam S. Vincentii monasterio D. Cypriani. Vetus notitia panchartæ nigrae S. Martini Turonensis refert Isemberto & succesto- ribus episcopis perpetuo collatam unam præbcn- dam B. Martini, unamque mansionem in cfaustro, ea lege, ut altaria quæ sunt in terris ejusilem sancti per totam diœcesim Pictaviensem, nullam am- plius comparationem reddant tam Isemberto, quam succelsoribus, præter fynodum & circa- dam, consentiente & subseribente Willelmo comite Pictaviensi. Exstant in chartario Cluniacensi ejus litteræ de ecclefia sanctorum Johannis & Pauli de Melgon * data Cluniacensibus, in quibus A— *aJ•AMjin quitanorum episcopum se appellat. Iis subscribunt S>L j jo.’ ) Roho EngoIismensis & Jordanus Lemovicensis episcopus. Cum his præsulibus approbavit dona- tionem factam S. Johanni Angeriacensi a quodam Fulcaudo mense Martio, an. 1037. ut observat 1037 « Mabillonius in Annalibus, ad an. 1038. Recen— » • 1 v. setur inter episcopos qui adfuerunt dedicationi ec- clesiæ sanctissimæ Trinitatis Vindocinensis mense Junio anno 1040. Erunt fortasse qui hæc ad 1 °4°* Isembertum seu lsembardum II. referent, quia ex chronico Malleacensi prior anno 1036. obierat. Sane legitur hoc in chronico, paulo post annota- tam ad præfatum annum Imonis abbatis Nobilia- censis mortem:Isembertus quoque episeopus, postea _ pergens Romam, obiit in via apud Pavecam civita-- tem peregrinus. An. m. xxxvi. cal. Oct. civitas Andegava horribili conflagrat incendio. Responde- mus minime legi Malleacensi in chronico Isem- bertum I. Romam an. 1036. profectum esse. At si hæc suit mens seriptoris chronici, plane hallu- cinatur ; quod etsi jam liquido constare videatur ex superius dictis, pluribus tamen argumentis con- fumare operæ pretium est. Primo; certum est Isembertum priorem, fratrem habuisse nomine Manassem. At in tabulario sancti Maxentii, asservatur charta donationis seu a Alii Gistebcrtum Isembcrti deccflorem ex hoc genere prognatum docent. Eeee iij 1164 ECCLESIA 1 — cessionisfactæaGaIterio, S. Maxentio, ac eeclesiæ c HRISTI Ared® yirg*n*5’vulgo kt Mothesainte Airaye, IQ4.1 an* 1041.qua in charta nominatur &subscriptus * ’legitur Isembertus episcopus Pictavensis ; eidem quoque subscribit Manassesfrater episeopi. Emo anno 1041. superstes erat Isembertus primus, frater Manassis, qui pater fuit isemberti II. Secundo, lsembertus II. in charta authentica de- dicationis S. Mariæ Santonensis, quam omnes consentiunt factam an. 1047. hoc modo subscripsit post episcopos & lpsos abbates : Signum Isemberti clerici de Pictavis, designati episcopi. In alia charta Agnetiscomitissae uxoris Gaufredi data eo- dem anno, post ipsam comitissam subseribit Isem- bertus Pictaviensis episcopus ; quod probat chartam iliam post dedicationem S. Mariæ Santonensis da- tam fuisse, tuncque Isembertum II. fuisse ordina- tum. Ad calcem hujus instrumenti recensentur præsules qui adfuerant dedicationi hujus partheno- nis, inter quos Isembertus minime legitur ; quod iterum confirmat quod diximus, tunc Isember- tum fuisse tantum clericum, designatum tamen episcopum Pictaviensem.Itaque vensimile estIsem- bertum I. armum 1047. attigiffe XLVIII. IsEMBERTUS II. i lsembertus, al. Isembardus dictus Senebant in consuetudinario S. Cypriani, Manasse qui frater erat Isemberti I. & Amelia nobilibus parentibus a genitus, * ex archidiacono Pictaviensis ecclesiæ electus est in patrui sui successerem anno circiter XO47. 1047. Anno 1048. vel 1050. convenit ad dedicationem S. Johannis Angeriacensis ex chron. Malleac. Eodem anno adfuit concilio Romano, sub Leone IX. subscrlpsitque bullæ canonizatio- nis S. Gerardi TuUensis episcopi, ubi legitur Isem- baldus. Vocatur Isambardus in vita S. Gildæ ab- MaHU. batis Rhuyensis, ubi legitur Vitalem hujus monaf ; terii abbatem, qui successit S. Felici mortuo an. 1 o 3 7. ad hunc episcopum abiisse, damoremque tuIisse de injuria abIati sibi corporis monachi sui, ( S. Gufstani,) quem defunctum v. Kalendarum Dec. apud Bellum-videre castrum, ubi pro utilitate sui monasterii venerat, in domo monachorum S. Petri Maliacensium, abbas & monachi S. Phi- liberti rapuerant atque apud se tumuIaverant, avi- di donariorum, quæ in mortuum conferebantur. Episcopus quia inobedientes præceptis suis ipsi monachi suerant, præcepit eos cum suo abbate ad sy~ nodum suam venire, abbatem etiam Vitalem præcepit adesse. Cum ergo venissent, & in fynodo utri— ; que eorum causam dixissent ; apifcopus præcepit ab- batibus atque canonicis nobilibus qui aderant, &c….. reliqua desunt. Porro quamvis hæc ad Isembertum 11. pertinere putemus, quia VitaIis abbas Rhuyensis vixit annos saltem 17. hoc epi- scopo sedente, & ad summumdecem tempore Isem- berti I. fieri tamen potest, ut ea contigerint hu- jus Isemberti tempore. Sub Isemberto II. fundata est ecclesia collegiata S. Crucis Lodunensis, a Gaufrido Andegav. comite iu Pictaviensi diœcesi an- ■ Horum parentum meminit, & insuper avunCuli sui Sen- debaldi, in charta qua cedit S. Cypriano Ludriacum, Lwy. cum ecclcsta S. Fcrcindæ, J*. Fcrcintt. PICTAVIENSIS. 1165 Ano 1062. cujus fundationis chartam cx chartu lario hujus ecclesiæ Sammarthani fratres deprom- ferunt, edendamque censuimus inter instrumenta. x O62. Adfuit Willelmo comiti Pictaviensi, Monasterii— c. vi. novi abbatiam in ipsa urbe fundanti anno 1066. 3 y quo tempore prioratum S. Pauli fundat ipse in IO66. eadem urbe, & ecclesiam S. Jacobi apud Castruni- Heraldi *. An. 1 o 67. subscribit chartæ collegia— ♦ Chaftel- lis ecclesiæ Fayæ cum Gaufrido comite & Bru— raud’ none episcopo Andegavensi. Anno 1068. ca— 1068. lendis Aprilis convenit ad lynodum BurdigaIen- sem celebratam a Stephano sedis apost. legato ; g consentitque diplomati Gotseelini archiepiscopi Burdigalensis ac thesaurarii S. Hilarii Pictavien— * sis, pro subjiciendo Burgoliensibus monachis S. co>tcU.LaH. Porcharii monasterio. p. es s s. An. 1073. idibus Januarii Pictavis concilium 1073- habitum est adversus Berengarium. An. sequenti ad eum scripsit Gregorius papa VII. ob querelas canonicorum S. Hilarii, qui Nobiliacense monas terium, quod sui juris esse asserebant, ab eo de- tineri expostulabant, nulla ratione habita littera- rum quas ea de re Alexander papa II. ad ipsum scripserat : Clerici congregationissancti Hilarii (in- quit Gregorius papa) venere ad nos, conquirentes C super se de Nobiliacense monasterio. Dicunt enim id juris sancti Hilarii esse, & a te nulla ratione justitiæ detineri.* unde etiam prudentiam tuam apostolicas prædecesseris nostri litteras suseepisse tes- tantur ; sed inde justitiam recipere f e non potuisse iterata reclamatione manifestant. Asserunt quo-- que prædium Campaniacum nomine, te consentien- te a prædonibus tuis injuste devastari. Addunt insuper se ex antiqua consuetudine cum sanctis reli- quiis & plebe sua matricem ecclesiam in Rogatio- nibus adiisse, & a canonicis tuis ad contumeliam fibi clausas portas ecclesiæ, & introitum negatum fuisse. Quæ se ito facta sunt, apostolica auctorita- te tibi præcipimus, ut te repræsentes in concilio episcoporum provinciæ vestra metropolitano tuo, & reddita super his omnibus ratione, ac pura verita- te discojsa, justitiam inde consequenter exhibere non prætermittas. Verum se hæc aliqua occaseone re.- nueris, aut te injuste prægravari cognoveris, inses- civitate omnium sanctorum com aliquot clericissancti Hilarii, ad nos venias, ut inpræsentia nostra con- troversea vestra diligenter perquiseta & cognita, legitimum finem, Deo adjuvante suscipiat ; & tam sollicitudo nostra, quæ multis invigilat, quam vestra lis deinceps super his causa sopita quiefcat. Data E Romæ secondo idus Aprilis, indictione duodecima. Eodem anno pontifex ad illum graviori de nego- tio scripsit hoc modo : Cum de te & factis tuis cogitare incipimus, de tam immoderata præfumtio- nis tuæ audacia nequaquam fatis admirari posse- mus….. interdictus enim a legatis apostolicæ sedis, officium apiscopale nfurpare præfumfisti, inobedien- tiæ crimen & contemtum apostolicæ auctoritatis in- correre non erubuistu Postea vero & eodem legato nostro Amato Ellorense, & magistro tuo videlicet Go- aelino archiepiscopo Burdigalensi, una com ceteris religioses viris, pro faciendo divortio Guillelmi Pic- tavenses comitis & propinqua suæ*, quam pto * Aldeardis uXore tenebat, his, inquam, sub apostolica obedien— Burgund*. n66 ECCLESIA P tia, pro negotio tam gravi, tam chcistianæ religio— A ANNI w/— Mceffari0 congregatis, conventum illorum per mi- CHR1STJ nesasie perturbasti ; quippe qui perruptis monasterii clitustris & foribus in consestum irruentes, arcluepiseopum & legatum nostrum multa turpitudine dehonestaverunt : reliquos vero minis, conviciis ac verberibus multisque contumeliis affixerunt : unde Apostolica tibi auctoritate præcipimus, ut ante festum sancti Andreæ præsentiam tuam super his responsurus nostro conspectui exhibere nullatenus prætermittas. Quod fi aliqua, nifi forte necessetria & inevitabili, occafione te subtraxeris, ab omni etiam sacerdotali officio te privatum & sacræ communionis participatione sequestratum esse noveris. B Eos vero per quos tantum facinus essecisti, tam lai* cos, quam clericos, a corpore & /anguine Domini, & omni divino officio, usque dum tu ad satis- factionem venias, Apostolica auctoritate repellimus, & tibisub periculo ordinis tui, ut omnibus hoc fine mora notifices, præcipiendo mandamus. Data Tiburi, quarto idus Septembr. indictione incipiente decima tertia. Guillelmus tamen illam propin- 2uam suam jam dimiserat, ut ex pontificis ejus* em ad eum epistola gratulatoria, eodem die data liquet. Ceterum ( inquit ad ipsum pontifex) quod domi illam in vestra potestate usque ad futuram senodum morari cupitis ; licet soror vestra, quam ut si matrem diligimus, inde nos interpellaverit, confient tire non audemus ; /cientes diabolieamfraudem hominibus maxime vetita, repertis occasionibus, præci- pua calliditate suggerere ; proinde ita eam a vestra vicinitate penitus removeri & elongari facite, ut vestra correctio, & oblata Deo reverentia, omnibus fit in exemplum. Eidem significat se Romam lsem- bertum evocasse, aliisque ad Gozelinum archiepiscopum litteris monet ut Romam veniat, vel alium mittat qui Isembertum præsentem accuset ; ac inte- rea illum si venire nolit, excommunicatum una cum criminis consortibus denuntiet. De iis legen- dæ epistolæ præsertim 2. 3. & 4. lib. 11. episto- larum Gregorii VII. Malleacense chronicon mul- ta concilia in Pictaviensi diœcesi habita tempore nostri Isemberti refert : Pictavis a Giraudo vel Gi- rardo legato sedis apostolicæ anno 107 5. de corpore & sanguine Domini, in quo Berengarius…. ferme interemtus est. Fuerat, (inquit chronicon) aliud concilium apud S. Maxentium septimo calendas Julii, in quo erat major Goscelinus arclue- piscopus Burdigalensis. Anno 1079. ex laudato chronico concilium Pictavis celebravit Hugo Diensis episcopus, Gregorii VII. legatus ; tametsi rex Philippus ad comitem, ne id pateretur, litte— _ ras dedisset, atque etiam ad episcopos, ne inter- cssent. Quo dc concilio scribens ad Gregorium Hugo, ait : Si quid vero minusseripsimussanctitati vestræ, Teirtp filius vesterfideiissimus cooperator no- ster in Domino, de Tarvanensi episcopo cum Picta- viensi quid statuerimut, plenius intimabis. Celebratum est autem illud concilium primo die apud sanctum Petrum, & alio die ad sanctum Hilarium. Anno 1080. Isembertus memoratur in diplom. jx Goffridi Aquitaniæ comitis, quo plurima cœno- col. 3 3 a, bio S. Maxentii restituit, ut videre est in append. Beneficus suit Isembertusmonasterio S. Cypriani, ICTAVIENSIS. 1167 cui inter cetera cessit locum aIodi sui Ludriacum, — ubi ecciesia S. Fercinctæ, pro anima Manassis & ANNI Ameliæ parentum suorum, & avunculi sui Sene— c baldi, quorum corpora hoc in monasterio jacebant. Ex hocSenebaldo forsitan sortitus erat cognomen, quod jam diximus ipsi datum iu S. Cypriani con- fuetudinario. Cessit eidem monasterio de casamen- tis suis quidquid datum fuerit ; excepto ne ita de » tur » ut ex toto perderet homiuatum suum ; & hoc promisit oseulando Crucifixum in ecclefia B. Justi, in manu Rainaldi abbatis, quem Bessius putat fuisi se simul abbatem S. Cypriani & S. Justi Mont- morlioni. Adhuc an. 1085. ut episcopus memoratur in tabula S. * Maxentii & in charta authent. * Absiæ proVulliaco *, Gaufredo duce in Aquitania, * Vouilid. qui & Guido est appellatus, pauloque postea mor- tuus est anno 1086. Post hujus ducis mortem chronicon Malleacense notat obitum Isemberti nostri, qui sepultus est ad S. Cypriani. Sæpe inscri- bitur chartis Nobiliaœnsibus b, ut benefactor. XLIX. PeTRUs II. Petrus ex archidiacono c Pictaviensi, cum esset c vitæ sanctimonia conspicuus, ordinatus est episco- pus Pictaviensis octavo calendas Martii an. 1 o 87. 10®7* ex laudato Malleac. chronico. Circa an. 1091. ’eeclesiam S. Felicis de Silare B. Roberto Casie- Dei abbati & fratribus ejusilem cœnobii contulit &c. hæc donatio facta dicitur in dedicatione ecde- siæ SaIgiacensis. Ejus tempore canonici S. Hilarii Pictav. & monachi Majoris-monasterii societatem ineunt, monachisque data est canonica apud san- ctum Hilarium an. 1092. uti lego tom. Iv. anti- quitatum Pictav. a domno Claudio Estiennot coI— pag.7 ;
- . iectarum.Vocatur Petronus iu quadam charta anni 109 3. aD. Edmundo Martenne inspecta. Interfuit concilio Claromontano d anno 1095. post A quod convenit ad dedicationem ecdesiæ S. Mar- tialis apud Lemovicas pridie caI. Januarii. Eodem £ ’an. comitatus est Urbanum II. majus altare basdicæ eam/. * Carrofensis dedicantem 4. idus Jan. Subscripsit anno sequenti chartæ Vindocinensis monasterii ; • Amo /i lacan. Drn. M. LXXXV. Ismiertut Dei grati* Piaavicnfis sedis erniscopus apud * Aiarriacurn episcooaltrn, rogatus * Mairre « Radusso arefudiatono & Aldeberta monacho, deait eccUfiam S. PEvclcaut. .Martini Deo dr S. Maxentio. fita efi ia pago Briacense ia villa Lorniaco. Sive potius confirmavit hujus ecclesiæ donum faAum a duo- bus fratribus, Petro apud cafirum Sivriacwn *, & Gosceranno, , rVr^’. apud Voaciacum ♦. * Voullic. Poft paaatm tempta Petnu defimihu efi apad Campaniam, ex- inde deportatus trsiptdtus honorifice in cimiterio S. Maxentii. Qua aiutitogermamts ejus Goscerannus libenter ampliavit donum ir confirmavit i » manu damini Ada abbatit ia ecclefia cum libro miflali Lorniactm. Quod notandum contra parochos, qui nostros , San-Maxentianos curatos primitivos agnoscere recusant. ’h isembertus episcopus per consiiium Uncberti decani, Se- gurni de Mortuo-marc, Radulsi archidiaconi, Gausredi Bemant a Odonis Maingaudi, & aliorum canonicorum donat ad mona- ftcrium Nobiliacum ecclesiam de Brusc, rogatu Geldoini ac Vi- viani fratrum, istius prioratus sundatorum. Idem lsembertus nominatur in charta Nobiliacensi M.LXXX. c Ex charta Isemberti II. qua dat S. Cypriano ecdefiam S » Laurentii in archidiaconatu Thoarcenst, cur subfcripfit Petrus archidiaconus, d Videtur episcopum Pi&aviensem ^ui Claromontano adsuit concilio, suiste Guillelmum ; etenim in instrumentis pro causa Dolentis archiepifcopatus a nostro Edmundo Martenne editir tom. 1. Colled. habetur pag. 73. testimonium Willelmi PiAav. episcopi asteverantis Urbanum II. in concilio Claromontano, Dolentem ecdestam subjeciflc Turonensi. Hujus rei, inquit. aos tefles sumut. Ergo intersuit Guillelmus huic concilio. Verum intereste potuit ante adeptum episcopatum. Et aliunde licjuido conflat Petrum de quo agimus inno >095. scdiste. n68 ECCLESIA P * ■ ■ quo etiam anno adfuit lynodo Santonensi, vI.no— J ANNJL nas Martii. CHRISTI Herbertus Thoarcensis vicecomes cum Petri episcopi consilio fundavit prioratum S. Nicolai de Crsa pro S. Florentii monachis, vel potius huic sacro loco iterum donavit & confirmavit quidquid Aimericus vicecomes ejus pater prius donaverat ; & quod hic inchoaverat, perfecit. Diploma ea de re datum est vii. idus Decembris an. ab Inc. Dom. 1098. indict. xi. Petro Pictaviensium episcopo C. xi. an. xi v. quod edidimus inter instrumenta. Sed ob- fipi— 3 3 servandum est notas temporis esse vitiosas in muI- tis ; neque enim indictio undecima convenit anno 109 8. sed potius anno 1102. septimo idus De— I oembris, quo nova indictio jam computabatur a mense Septembri. Hoc vero tempore dedicata est prædicta ecclesia S. Nicolai de Casa. Unde pene persuasum habeo notas cnronicas commemoratas pertinere ad dedicationis non ad fundationis char- tam. Anno 1100. xiv. cal. Decembris, magna €ol*7°neo’. spnodus 140. patrum acta est Pictavis iu causa Philippi regis, qui ad pristinam adulteram Ber- tradam redierat, teste Gaufredo iu vita S. Bemardi Pontivensis. Anno 1106. die 2 6. Maii cele- bratur Pictavis a Brunone legato apostolico dia tynodus, iu qua bellum sacrum conclamatum est præsente BohemondoAntioch. principe, ex chron.’ « Malleacensi & Kemperlegiensi. • Eodem anno e- jusilem episcopi nutu & auctoritate conditur no- bile sanctimonialium coenobium Fontebraldense in diœcesi Pictav. institutore venerabili presbytero & canonico Roberto de Arbresellis. Verum quæ spectant ad celeberrimum hunc parthenonem, ad cof a^um locum pertinent. Edidimus tamen inter vetera monumenta litteras nostri Petri, quibus con- firmat omnia præfato collata monasterio. An- C. xni. nuentelynodo dioecesana anno 1108. donode- col. 3 3 s. matri ecclesiæPictaviensi, eccIesiam de Roffia- * Ruffe co * » *nter Eaucidunum seu Lausilunum & Mon— — tem-Sorelli. Anno 1109. scdit in synodo Losilu-1 nensi cum archiepiscopo Burdigal. ac pIurimis episcopis, præside Girardo Engolifmensi Ecclesiæ Rom. legato. Præterea concessit Aymerico abbati Calæ-Dei & monachis tres ecclesias, in villa quæ Gazenolium vel Jazenolium dicitur, sitas ; scilicet S. Mariæ, S. Machuti, & S. Genovesæ virginis, quas Gaufridus S. Maxentii abbas sibi vindicabat, Aymerico decano & canonicis donum hoc laudan- tibus. Illud vero factum fuisse an. 1111. potius quam 1109. probat indictio iv. quæ respondet 1111. an. 1111. Postea eodem anno facta est composi- tio inter abbateS diffidentes, a Girardo Engolism. j episcopo S. sedis legato, & Petro Pictav. de quo agimus, præsente Leodegario archiepsse. Bituric. Pictavis in camera episcopi an. m. c. x. indict. iv. Munificum se præbuit non solum erga suæ diœ- cesis monasteria, S. Cyprianum, sanctum Ma- * Bruno Signienfis episcopus sedis apostol. legatus, una cum Boamondo, ex terra sandaaireAus fuerat in Gallias implorandi auxilii gratia. Boamondus Antiochiae dux, captus a Saracenis atque in vincula conjeAus, voverat st e vinculis evaderet, se ad S. Leonardi sepulcrum quod Nobiliaci in Lemovicibus est, religionis causa profe&urum. Voti reus accestit, astumto comite .Brunone cpifcopo ; qui cum Piflavum veni (Te t, habito concilio principes viros, pmncs^ue ad iter Jerosolymitanum cohortatus Cst. ICTAVJENSIS. 1169 Lxentiumb, Fontem-ebraidi, &e. uti probant varia ’ instrum. quæ Bellius historiæ episcoporum Pictav. ANNI insemit
- fed etiam ad exteros monachos manus ii— C HRISTi berales extendit, pfæsertiinque monasterio sancti Arnantii Buxiensis in manu abbatis Ramnulfi, do- nans eeclesiam S. Clementis villæ Cassenolii. Hunc Ramnulfum in abbatum Buxiensium oIim serie omissiim, addendum judicavimus. Hoc Petri episcopi studium erga monachos, movit Ivonem Camotensem episcopum, ad scri- bendum ipsi epistolam expostulatoriam, quod cie— 3 ricorum ordini injuriam inferret, eosque monachis subjugare studeret. Ita vero loquitur, quia 1 eum abbati S. Cypriani favere putabat in lite qua- dam de prioratu, pro quo altercabantur cum S. Cypriani monachis, clerici seu canonici Regulares. Attamen hujus instituti canonicos induxit iu abbatiam Aureæ-vallis * cum consensu Aimerici vice— * Airvaux. comitis Thoarcensis, ejusquefilii Arberti ; quibus canonicis abbatem dedit Petrum ex cœnobio Stir- pensi assiimtum, vide Bestium pag. 82. Ante mortem iram Guillelmi VIII. Aquitaniæ ducis, & Pictavorum comitis incurrit, quod eum a sacris arcuissetob adulterium cum Castri-Heraldi viceco- mitissa. Ea de causa episeopus iu exsilium ejicitur, in quo vitam beato fine clausit, persecutionem pro ’justitia patiens. Et sane magnis miraculis eum cla- ruisse post mortem legimus. Guillelmus Malmes- buriensis lib. v. de gestis Henrici I. Anglorum regis, ita de hoc sancto episcopo loquitur : Erat tunc Willielmus comes Pictavorum fatuus & lubri- cus, qui priusquam de Hierofolyma rediit, ita om-~ ne vitiorum volutabrum premebat, quasc crederet om- nia fortuito agi, non providentia rapi. Nugas porro suas, falsa quadam venustute condiens, ad facetias revocabat, audientium rictus cachinno distrndens. Denique apud castrllum quoddam Niort habitacula quædam, quasi monastrriola construens, abbatiam .pellicum ibisepositurum delirabat, nuncuparim il- 9 lam & illam, quacunque famofioris prostibuli esset, abbariffiam, vel priorem, ceteras vero officiales institu- turum cantitans : legirima quoque uxore depulsajuce- comitis cujufdam * conjugem furripuit, quarn adeo * Caftrl- ardebat, ut clypeo suo simulachrum mulierculæ inse— er reret, perinde dictitans, se illam velle ferre in præ- lio, sicut illa portabat eum in triclinio. Unde increpitus & excommunicatus a Girardo Engolistoorunc episcopo, justusque illicitam venerem abjicere : antea, inquit, crispabis pectine refugum a fronte capillum, quam ego vicecornitissee indicam repudium, cavillatus in virum cujus pertenuis cæsaries pectinem non desi- . deraret. Nec minus, cum Petrus præclaræ sanctita- tis Pictavorum ejufcopus eum liberius argueret, & detrectantem palam excommunicare inciperet, ille prærijutisurore peratus crinem antistitis involat, stric- turnque mucronem vibrans : Jam, inquit, morieris, ipsi me abfolveris. Tum vero præsui timore simulato judurias petens loquendi, quod reliquum erat ex- communicationis, fidenter peroravit, ita comitem a christianitate suspendens, ut nec cum aliquo conviva- ri, nec etiam loqui auderet, ipsi mature resipifeeret. Ita officiosuo, ut stoi videbatur, peracto, martyrii- * > Vide inter instrumenta multa excerpta ex chartulario sanfti Maxentii, C. XIV. col. j J 6. que 1170 ECCLESIA P — — que tropheumsitiens collum protendit, feri, inq aiens, 1 ANNI seri. Willelrnus refractior consuetum leporem intu- C HRISTI diceret. tantnm ceree te odi, ut nec meo te dig- ner odio, nec cælum unquam intrabis meæ manus ministrtio. Verumtamen post modicum viperio meretricula infectus sibilo, incesti distuasorem detrufit ex- filio. Ubi beato fine conclusus /frequentibus & mag- nis miraculis innuit mundo, quam glociose vivat in cælo. Quibus auditis comes dicacitate insolenti non abstinuit, prnsesses palam pænitere se, quod non ei jumdudum mortem accelerasset, ut ipsi animasancta grates haberet potissimum, cujus furore cælestr mer- catus esset commodum, Petrus migravit ad Domi— ] a num anno 111 5.1 apud castrum Calviniacum in 111 5 * sua diœcesi, pridie nonas Aprilis, ut habet liber obituum S. Hilarii de cella Pictavensi : in basilica S. Cypriani juxta portam claustro contiguam sub tumba humatus ; refertur autem illius epitaphium in chronico MalIeacensi : Captio, vincla, minæ, census, domuumve ruina, Nunquam pastorem fiexere, suumve rigorem. Imo magis fortis inflanti tempore mortis. Nulla relaxavit quæ jure liganda ligavit. Quiseditin episcopatu 2 p. annis & unum mensem. De hujus sortissimi episcopi miraculis Gau- fredus Groflus monachus in vita S. Bemardi ab- batis de Tironio scribens, hæc ait : Quæ dum agerentur, Pictavensis urbis episcopatum regebat venerabilis Petrus ejuscopus, qui postea exfilium projufli- tia usque ad mortem sustinuit ; cujus vitæ sanctitas mirabilis exflitit, ut post ipsius obitum miraculorum atteflatione patuit. Docet id quoque chronicon Richardi Pictavensis : In illo tempore, illudfamo- sissimum cœnobium feminarum quod dicitur Fons- Ebraldi, constituiturin pago Pictavensi a Roberto de Bruxello, juvante Pictavorum Petro episeopo, cujus fanctitatem crebra miracula tumuli ejus loquuntur & prædicant. I Ceterum quamvis chronicon Malleacense di- serte dicat Petrum sepuitum fuisse Pictavis apud S. Cyprianum, clamat nihilominus monumentum ejus memoriæ consecratum in cœnobio Fontebral- densi, a Leonora Borbonia ex Levitanensibus vi- ce-comitibus orta, hic jacere corporis ejus reli- quias ; legitur enim hæc inseriptio tumulo addita : Sciant pofleci hic jamdudum quiescere ossei piofque cineres admodum reverendi præfulis Petri Pictavorum antiflitis, qui venerabili Roberto iflius ordinis parenti contemporaneus suit, eique apprime carus. Hujus enim auspiciis & munificentia exædificatum est hoc templum, in quo deinceps alii quidam præsu— * les, reges, dynaflæ, ac illuflres vici sepulturæ locum fibi deligendum curarunt, quorum nomina mortalibus excidisse mirnm non est, quia immortalitate digna. L. R. N. M. P. C. Anno M. DC. XXIII. Quo tamen tempore venerabilis præfulis exuviæ Fon- tebraldum fuerint asportatæ non legimus. Notatur inter singulares benefactores B. M. de Cella, ■ De tempore mortis Petri ita Robertus de ArbrifTello, in donatione sacta Gerardo de Salis, quæ habetur tom. XI. Spicil. pag. » 18. Ep preediaorum conceflio saila locorum apud Fontem- £braldi, B. Benedicti die sefliva.v. id. Julii, an. ab incarnatione Dom. M. CXV….. in tempore viduatu Piftavienfrsecclestce, viam ingrego universa cantu Petro aatijlite. Tomus II. ICTAVIENSIS. L. GUILLELMUS T. ANNI GuilIeImus ordiuaius est episcopus Pictav. an. 1117. juxta chronicon Malleacense ; utrum vero hæc de ipsius electlone suit intelIigenda, vel de consecratione non facile est definire. Gisteberti ag- nomen datum huic præsuli videmus in chronico Malleacensi ejus mortem notante ; omittitur tamen in plerisque chartis. Certe in codice Galieci additum cognomen de Ragioles observatur, at scrip- tum recentissima manu. Tempus inchoati episeo- patus Guillelmi designatum in chronico Maliea- } censi, confirmant litteræ authenticæ donationis factæ fr. Roberto priori S. Petri-veteris apud Parthe- niacum, & monasterio Casie-Dei, aGuillelmo cognomento Arcluejuseopo, Partheniaci domino ; nam legitur ad calcem : Dat. in festo S. Petci Au- gufli, anno ab Incarnatione Domini M. C. XIX. 1119. indict. xii. epacta vn. a morte Gefasci papæ die xxiii. pontificatus Dom. Guillelmi Pictavensis episeopi anno 11. (completo.) Eodem anno 1119. quandam fraternitatem instituit in ecclesia Fontis- Ebraldi, quam approbavit Callixtus II. in majori monasterio Turonensi. Hoc anno, Guillelmo , suadente, hic pontifex Fontebraldum accessit, ubi ** oratorium & altaria dedicavit, episcopus vero Pictavensis monialibus indulsit decimas agrorum quos colebant, & pecorum quæ habebant. Annis 1221. & 1222. multas dat ecdesiasS. Maxentio, b & Goffiido abbati. An. 1122. Savaricus 5 de Malo-Ieone quandam chartam dedit pro Fon- tebraldo, in qua Guillelmi nostri nomen occurrit. Memoratur in charta Gisteberti de Losiiuno pro Absia monasterio Vastinensis pagi, data an. 1 123. quam inter instrumenta reperies. Eodem anno C. xv. præsentia sua confirmavit & ratum habuit donum co, ’ 3 3 7’ factum a Willeimo Thoarcensi, Arveo de Maro- ) lio, & Gisieberto de Volvira militibus, abbatiæ B. Mariæ de BroIio-Grollandi. Exstat iu chartu- Iario Majoris-monasterii concordia quam fecit in- ter abbatem hujus Ioci, & abbatem B. Mariæ Lu- cionensis, pro molendino apud Rocham. * „ Roche- TesteS concordiae sunt Gosbertus decanus, Tet— sur-Yon. baudus abbas Malleacensis, ac Guillelmus ab. Tal- lemundensis. Sublatus e vivis anno 1123. apud 1123. Fontem — Ebraldi sepelitur ; ibique visitur adhuc ejus tumulus ad sinistram altariS majoris sub arcu- ia, cum effigie pontificio induta habitu. LI. GUILLELMUS II. Adhf.lei — . ME. GuilIeImus cognomento Adelelmi, quod Iegi- tur iu chronico Malleac. non fine controversia c ♦ o.Gcorgc dc Noync b "Willetrnas D. G. Pictavorum episcopus dedit consilio venera— in archi- lilium ecclefia suæ canonicorum monafterio S. Maxentii, vrecibus ve— presbytera- nerabilis fratrirdomni Goffredi ejusdem loci abbatis ecclesiam janai tu S. Ma- Georgii ♦ de Nainiaco, &c. data Piaavi j>er manum magijlriHilarii, xen tii. anno ab Incarnatione Domini M. C. XXI. indi a. xtv. tpaaa xi. « ln archi. yt. cal. Novembris, Luna xut. Ex carthulario S. Maxentii idem presby tcra- Willelmus dileflo fratri Goffrido fanfli Manent ii abbati, ir fre— tu Castri- cefforibus donat ecclesiam S. Hilarii * de Lexiniaco ; cui chartæ Eraldi du- donationis subscfibunt Gosbertus decanus, Gaufredus cantor, plex est ec- Arveus archidiaconus, Petrus Santon. episc. Stephanus archi— clefia Lezi- diac. Hilarius^apicerius.Hemenon ceilerarius.Petrus canonicus, niaci nomi. Isembertus canonicus, Isembertus archipresbyter, Guillelmus de nc, una Mortemare, Guillelmus de Cocco, Isembertus ebdomadarius, vulgo de Guillelmus prior dc S. Radegunde, Rainaldus abbas S. Mariæ, Le^gny, al- Pctrus dcS. Saturnino, & alii plures canonici. Data Piaavis tcra de per manum magijlri Hilarii anno ab Jncarn. Dom. M. C. XXII. Lenguje sur epafta. m. ind. xv. idus Alartii, Luna iv. CaU^ojtapa, &c. Crculc, n72 ECCLESIA PI •——— electus, consecratur calendis Junii anni 1124. un— A ANNI je mendum suspicamur esse in GalliaChr. Sam- C I^xl ? fuitrum, ubi Iegitar id factum calendis Ja- nuarii. Eum præterea dicunt archidiaconum ante episcopatum fuisse, siIente ea de re Iaudato chroni- 1128. co. Subannum 1128. delegatur ab Honorio papa II. pro dissidii canonicorum S. Hilarii composi- tione cum Helia domino de Vivona. Ei scribit In- nocentius II. pontifex maximus in favorem Fon- tebraldensis monasterii : judex etiam nominatus pro dirimenda controversia Ulgerii episcopi An- degavensis cum Fulcherio abbate Orbisterii, de quibuidam feudis contra Petronillam abbatissam Fontebraldensem ; quæ composita est in claustro B B. Hilarii ; necnon altera dictæ abbatissie cum S. Cypriani cœnobiarcha. Hanc vero querimoniam in capitulo S. Gildasii, Guillelmus coram Ceno- manensi & Andegavensi episcopis, in gratiam FontebraIdensis monasterii diremit. Hujus parthenonis coemeterium solemni ritu benedixit anno 1135. 113 5. ex chartis ejusilem ecdesiæ. Fundavit ab- batiam Bellæ-vallis prope Fontenaium, quæ nunc est tantum prioratus, cujus loci acquisita confirmat G. monacho & succefsoribus, chirographo dato apud Losiiunum anno præfato. Orto lchisinate inter Innocentium papam II. & Petrum Leonis dic- tum Anacietum II. anno 1130. Guillelmus co-* C mes qui antipapæ partes tuebatur, agente Girardo episcopo Engolisinenfi, olim sedis apostolicæ le- gato, nostrum episcopum iu exsilium ejicit, & in ejus locum Petrus de Castro-Heraldi ordinatur, uti narrat Arnaldus Bonæ-vallis abbas lib. 11. cap. vi. vitæ S. Bemardi abbatis, his verbis : Imprimis ab urbe Pictctvensi Guillelmus episeopus vir honestus, homo catholicus, in societate & defensione universa- £s Ecclesiæ stubilis, violenter expellitur, & a Girardo cardinale & adjutoresuo, quia Petrum abdicabat, damnatur. Erant & aliæ familiares causa pro quibus ei comes infensus, data occasione libentissime eum £ persequitur, & abjurat, Visum est autem tam Cirar- do quam comiti, ut ad confirmationem partis suæ fine mora Pictavi crearent episcopum. Postea vero anno 1135.* restitutusfuit, quando videlicet S. Bernardus Clarævallis abbas comitis cor induratum emollivit ac domuit, ostenso ei cum verbis minacibus corpore Christi Eucharistico, ut narrat laudatus Arnaldus Bonævallensis. Sic ecclesiæ suæ redditus Guillelmus recensetur iu litteris Ludovi- ciregis, tunc Aquitaniæ ducis, proSilva-Majori, 1137. anno 1137. Quo etiam anno nomen ejus legitur scriptum in litteris Ludovici regis ecciesiarum Aquitaniæ privilegia confumantis. Biennio elapso * nominatur in charta Guillelmi Thoarcensis vice- comitis, pro Hensionensi S. Jovini monasterio, anno 1139. Ludovico rege Francorum, fimul& duce Aquitanorum, Guillelmo II. præsule Pictavo- 114.0 nm’Festa cc®t anno 114°— pridie nonas Octo- ’* bris, ex chronico MaIleac. In necrologio Fontis- Ebraldi consignatur 3. idus Aprilis dominus Guil- lelmus vir præclarissemus Pictavensis episeopus, quo sortasse die annuæ pro ipso fiunt preces. EccIesiam a Quod tamen nondum erat saAum hoc anno, quando Au- bericus de Monte-leonis scripsit chartam pro tonlebraldo. Dat. "W iUtlmo tpijcopo Piaavitnfi expilante. CTAVIENSIS. 1173 t B. Mariæ de Cella erexit in abbatiam, eique va—
rias subjecit ecclesias. Exhibet Bessius duas chartas ANNI Guillelmi episcopi pro Absia anno 1135. & CHR1STI 1136. datas, quarum posterior est compositio inter Willelmum Absiæ abbatem & Petronillam Fontebraldi abbatissam, pro terra & domibus d’Es coray diffidentes, cujus compositinnis testis est Robertus abbas de Turpenay, LII. Petrus III. Post initum consdium de ejiciendo GuifleImo, inquit Arnaldus de Bona-valle superius laudati^ f invenerunt hominem ambitiosum, nobilem quidem ge- nere, sed degenerem fide : quem, ut genus suum cum eo in causa ponerent, quibusdam ex clericis consen- cientibus elegerunt, & prophanas ei imponentes ma- nus, execrabile ejus caput non tam unxerunt, quam contaminaverunt. Pseudoepiscopi nomen nos docet Gaufredus prior Vosiensis iu chronico his verbis : Guillelmus quoque, cognomento Adelelmus, tunc Pic- tavensern recuperaverat sedem, quam Petrus de Chastrleraut occupaverat propter difficlium ducis & præsulis. Ad eumdem vero Petrum de Chastele- raut referri debent ista quibus in Girardum Engo- lisinensem invehitur Amulphus Sagiensis archi- diaconus, tom. 2. Spicil. Dacherii : Pictavienses ac Lemovicenfis ecclesiæ.comitis viribus abutendo, ca- tholicos ejecisti pontifices, alios extraordinarie super- ponetis ; quorum alterum minus vita probabilem, & nullarum hominem litterarum, & in vulgari etiam sermone fere prorsus elinguem, Romana Ecclesia ab ejusdem Pictavienses ecclesiæ regimine reprobatum, olim canonica decifione removerat. Illa tamen nune auctoritate sua jura patris superstitis usuepare non renuit, quamvis ipsi obligatus filialis obedientia vin- culo teneretur, & licet sese totum manibus ejus sede etiam corporaliter præstita, dedicasset. Haec docere videntur jam olim ipsum jure disceptasse adversus , Guillelmum de Pictaviensi episcopatu ; causaque victum in Romana curia, manus ac fidem dedisse. Iterum vero sic ait : Tertia pars Pictavienses ejuseo- patus, quem pofuisti, non agnosicit ejuseopum, eique totus fere nobilium numerus refpuit obedire. Adeo » que omni conscientia reprobatus adjicitur, ut& fra- ter ejus naturalis excommunicatum ex hoc ipso judicet, nec ulla ei communione jungatur. Catholicus vero usque ad portas civitatis plena potestate dominatur episeopus, & eum majores personæ pontificalis ec- clefiæ comitantur, ad formam beati Petri relictis om- nibus exsulem prosecuti. Alii fornices civitatis inha- bitant, qui super ollas carnium recumbentes, gentis ’& loci potius quam animæ perditione terrentur. Por- ro Pictaviensis comes Guillelmi depositionem ab Innocentio II. ni fallor, postulaverat, repulsamque passiis, ad partes transierat Petri Leonis antipapæ, impulsore Girardo, sic enim ibidem •.Pictaviensem comitem nactus erroris focium & sehifmatis adjuto- rem : quem etiam Pictaviensis epifeopi catholici fenis negata depositio, & contra sacratissimos canones non exaudita petitio indignatum pariter a catholica repulit unitate. LIII. G RIMOARDUS. Grimoardus prius abbas B. Mariæ de AIIodiis 1174 ECCLESIA P1 —— ■■ iu diœcesi Pictaviensi, frater erat S. Giraudi de l ANNI Saja, pQft Qjjyj mortem, cum antea esset prior CHRISTI Castellariensis, factus est Allodiensis abbas. Inde compulsus affumtus est ad Pictaviense pontificium ; sed non vixit in ea cathedra per annum, & sæpius protestatus est se malle fore leprosum, quam abbco- tem ; exsulem vel martyrem, quam præsulem. Tranfi- iit VI. cal. Aug. sepultus apud moniales Fontis- Ebraldi. Cuisepulturæ adfuerunt j. archiepiscopi, Burdigal. Remensis & Turon. j. episeopi, Sueffion. &c. Hæc leguntur iu vita S. Giraudi de Sala, ex MS. codice Castellariensi. De eodem, chronicon r Malleacense : Mortuus est, inquit, Pictav. episeo- pus Willelmus Adelelmi cui. t iq-o.in mense Oct. pridie nonus ipsius menses, cui succeffic domnus Gri- moardus abbas Allodiorum, vir bene religiosus, eodem anno : qui Paseha apud S. Afaxentium celebravit primo ordinationis suæ anno ; sacravitque chrisma feria quinta Cænæ Domini, uri decebat cum honore & reverentia. Hunc ergo locum elegit famulus Dei Grimoardus esse dignum tantæ conse- erationis, ob honorem & reverentiam almi consesto- ris Afaxentii, & fratrum loci ; hic itaque a Rege supradicto (Ludovico VI /.) post consecrarionem — suam non concesses : a die autem consecrationis suæ, quisuit26. dies mensa Januarii, usque Pentecosten propriamsedem non tenuit, nequefestum habuit donec Rex præcipereti & apud S. Maxentium clemen- tiam suæ concesseonis in litteris ostenderet, acpræci- piendo propria sedi redditam daret. Eodem itaque die meruit sacrari apud Engolismam, quo die suit Septuagesemæ initium. Eum consecratum fuisse a * de Lo— Gaufrido de Loratorio * archiepise. Burdigal. nos roux’ docet S. Bem. ep. 342. undeadversus archipræsu- lem Rex indignatus elL Porro hujus episcopi ro- gatu Vuiilelmus Thoarcensium vicecomes reddi- dit matri suæ Auream-vaIlem, quæ erat de ejus dote ; qulppe eum ejusque fratres absoIvendo ab anathemate quo alligati fuerant a Guillelmo Ade- lelmi, nobiles illos viros sibi obstrinxerat, ut ferunt tabulæ Thoarcenses. Arnaldum archidiaconum Pictaviensem nominavit, qui postea Gilber- tum Porretanum coram Romano pontifice accu- savit, ex epistoia Gaufredi monachi CIarævailensis, inferta actis conciIii Remensis. Audita GrimoaIdi electione Innocentius II. scripsit canonicis, abba- tibus, principibus, clero & populo Pictav. congra* tulatus pro tam digno infulis episcopo ipsis dato, cui ut obtemperent præclpit. Scripsit insuper ad j Grimoardum episcopum, ut opus faceret Evange-1 Iistæ, ministeriumque suum impleret : utramque epistoIam, erutam ex codice MS. sanctæ Capcdlæ Bituricensis, hoc loco damus : Innocentius episeopusservusfervorum Dei, dilec- tis filiis canonicis, abbatibus, principibus, clero & populo Pictaviense salutem & apostolicarn benedic- tionem. Vera obedientia humilitatis socia ceterus virtutes menti inserit, insertasque custodit. Sola namque est quæ fidei meritum poffidetascne qua infidelis quis esse convincitur, etiamfifidelisesse videatur ; ideoque quisquis prælatus inobediens essepræsumserit in unitate sanctæ Ecclesiæ, cum Deo partem habere non poterit. Gaudendumfiquidern vobis est, quoniam. Tomus II. [CTAV1ENSIS. u75 L ficut accepimus, venerabili fratre nostro JF. episcopo — — vestro viam univeesa carnis ingrestu, idonea & re— ANNI ligiosa persona vobis est in episcopum collocata, & c quoniam is aliis jure proponitur, cujus vita & con- versatio apud Deum aeceptabiliter æstirnatur, uni. verfitati vestræ pie apostolica scripta mandamus at., que præcipimus, quatenus fibi de cetero lu’militate & debita obedientia pareatis, ejusque salubribus præceptionibus obtemperare curetis. Datum Eate- ranis XIII. cal. Junii. Innocentius episeopus servus fervorum Dei, vene- rabili fratri G. Pictaviense episcoposalutem & apo. stolicam benedictionem. Accepimus personam tuam ad regimen Pictaviensis ecclesiæ astumtam esse ; & quoniam longe debet vitamsuam conversatione pro- bare qui aliis vult præesse, per apostolica tibi scripta mandamus atque præapimus, quatenus in his quæ ad episcopale officium pertinent, temetipsum satagus laudabiliter exercere, opus fac Evangelistæ, minifi. terium tuum imple. Subditos vero tuos paternis afi- factibus dilige, & ut commissia tibi a Deo ecclefia sub tua providentia tam spiritualiter quam tempo- raliter augeatur, intenta animi vigilantia studeas y providere. Posseffiones quoque & bona ipsius episeo- ’patus, quæ distracta, vel illicite alienata esse noseuo- tur, cum omni diligentia recuperare labores. LIV. GISLEBERTUS II. Pobre’. Gissebertus Porretanus patria Pictaviensis, legi* tur in Galteri codice Rufnaci • toparcha, sed scri— * ptum recenti admodum manu. Ex canonico sancti Hilariiunajoris, & subtilissimo philosopho & theo- logo creatus est episcopus ; nam tempore suæ electionis, scilicet anno 1141. vel potius 1142. b b theologiam Pictavis docebat Vagiebat tunc iHa theologia quam scholasticam appellant ; quæ adtra- 1 dendam fidei doctrinam explicandaque divina my- steria Trinitatis, Incarnationis, &c. voces huc us que ignotas coepit adhibere, abstractiones mentis, distinctiones reales, virtuales, fecundas intentio- nes, & similia. Gissebertus Porretanus, & Petrus Abailardus, quos S. Bemardus acriter impugnavit, hanc theologiam amplexati suis in scholis, visi sunt aberrare a fide, novamque ac peregrinam doctri- nam inferre. Imprimis S. Bemardus, qui theolo- giam hauserat iu sacra Scriptura, sanctisque patri- bus, erroris & novitatis, iu rebus ad religionem spectantibus periculosissimæ, arguebat hos theolo- . gos. Sed audiendus Otho Frisingensis de Gisteber- « to loquens : Fuit illis in diebus in AquitaniatGal- liæ civitate Pictavis episcopus Gilibertus nomine : hic ex eadem civitate oriundus, ab adolescentia usque ad ultimam senectutem in diveesis Galliæ locis philoso-. phiæ studium colens, re & nomine magistri officium administrarat t noviterque ante hos dies ad culmen pontificale in præfata civitatesublimatussuerat, con- suetus ex ingenii subtilis magnitudine, ac rationum acumine, multa præter communem hominum morem • id perperam scriptum afferunt nostri Sammarthani, cum hæc, inquiunt, dynastia vivente Pomtino, ab antiquo tempore dominos cognomines habuerit, quorum heres Leonora, castrum illud dotis nomine transtulit in nobilem familiam Pi&onicam de Volviro. b Nam occurrit ejus decdsor Grimoardus episcopi », an. Jncarnai. Dont. M. C. XLIi. Ltuia n. regnante Ludovico rtgt, in charta Renaldi Claret, caram D. P. abbate S. Minentii. Ffff ij u76 ECCLESIA J ——* dicere, /s igitur cum quadam vice conventum de sua j CUJI ISTI diieCesi clericorum magnum celebrans, sermoni, quem forte gratia exhortandi habebat, quædam de fide sanctæ Trinitatis intersereret, a duobus archidiaco-’ nis suis, Arnaldo & Calone, tanquam contra catho- licæ normam Ecclesiæ, doctrinam institueus, adsum- mi pontificis, Romanæque sedis examen, interpofita appellatione vocatur. Sic utrique viam carpunt, Ro- manoque pontifici Eugenio ab urbe in Gallias tendenti, Senis civitate Tusciæ occurrunt. Quibus Ro- manus antistesauditis, causaqueviæ cognita, brevi- ter rrspondit se Gallias introire, ibique de hoc verbo, eo quod propter litteratorum vicorum copiam ibidem manentium, opportuniorem examinandi facultatem • haberet, plenius velle cognoscere. Archidiaconi in Gallias redeunt, ac confulto Bernardosupra memorato abbate Clarevallenfi, eum in commodum causæ suæ adversus episcopum inclinant. Erat autem præ- dictus abbas, tam ex Christiana religionisfervore ie- lotypus, quam ex habitudinali mansuetudine quo-- dammodo credulus, ut & magistcos qui humanis ra- tionibus, seculari sapientia coascsi, nimium inhære- bant, abhorreret, & fi quidquam ei Christiana fidei absonum de talibus diceretur, facile aurem præ- beret. Cum S. Bernardus id per archidiaconos praefatos de Gisteberto resciisset, confestim cum eis se- dulo laboravit, ut quæ a Gilberto hæreses doceri< ferebantur, judicio apostolico damnarentur : & 2uidem Autissiodori primum, postea Parisiis cau- l ejus fuerat agitata ; sed ut solemnius foret judi- cium, in generali lynodo Remis Gilibertus, ut se sisteret, compellitur, responsurus ad ea quæ de ipso disseminabantur. Quæ autem contra ilium objecta fuerint, subdit memoratus Otto, præsulis nostri vitæ institutionem ab adolescentia sic exponens Iib. 1. cap. 50. Prætaxati arcliidiaconi, adscitosibi tantæ auctoritatis & æstimationis vico abbate Ber- nardo, episcopum Gilibertum, eadem, quaprædic- tum Petrum (Abailardum) via damnare attenta- bant ; sed nec eadem causa, nes fimilis erat materia. Jste enim ab adolescentia magnorum virornm difci- plinæ se subjicieus, magisque illornm ponderi quam suo credens ingenio, qualis primo fait Hilarius Pio- taviensis, post Bernardus Carnotenfis, ad ultimum Anselmus & Radulphus Laudunenses germani fra- Ires : non levem ob eis> sed grorem doctrinam hau- ferat t manu non subito sernlæ subducta, a scientia haudcensura mornm, vitæque gravitate discordan- te, non jocis, non ludicris, sedferiis rebus mentem applicarais Hinc erat, ut tam gestu, quam voce pondus servans, ficut in factis, sto in dictisse ostenderet difficilem, ut nunquam puerilibus, vix autem erndi- tis, & exercitatis quæ ab eo dicebantur, paterent animis. Hactenus Otto. Hi Gisteberti magistri Hilarius & Bernardus minime nobis noti ; neque enim putamus per Hilarium intelligendum esse sanctum illum Ecdesiæ doctorem, quiPictavensis cathedræ totiusque Ecclesiæ Gallicanæ decus fuit ; quamvis ita sentiat Mabillonius ; hæcque videatur fuisse Laurentii decani sententia ; de quo infra. Hæc vero Porretano fuisse objecta legimus apud Otho- nem : nempe quod aflererct divinam esientiam non esse Deum ; quod proprietates perfonarum non essent lplæ personæ, quod theologicae pcrso- 5ICTAVIENSIS. 1177 1 næ iu nulla praedicarentur propositione ; quod di
vina natura non esset incarnata : & præter hæc, aha ANNI minora, id est quod meritum humanum attenuan- do, nullum mereri diceret præter Christum ; quod Ecclesiæ sacramenta evacuando diceret nullum baptizari nisi salvandum &c. Ita pergit Otho capite LI. Itaquepræfidente cum cardinalibus, episeopis, aliisque viris venerabilibus & ernditis, in jam dicta civitate Parisiis summo pontifice Eugenio t præ-- dictus episeopus Gilibertus confistorio præsenta- tur, de his capitulis responsurus. Pcoducuntur contra eum duo magistri Adam de Parvo-ponte vir subtilis, & Parisiensis ecclesiæ canonicus recenter 5 factus, Hugo de Campo-fiorido cancellarius Ro- gis, afferentibus eis & quafi sub facramento pollicentibus, se aliqua ex his proprio ejus ore audiffe, non fine multornm qui aderant admiratione : vicos magnos, & in ratione differendi exercitatos pco argumento juramentum afferre. Ibidem : dum hine inde multa fibi objicerentur, pluriumque impul— Col.jyo, sationibus ad responfionem de re tam ineffabili cogeretur, inter cetera dixiffe traditur : Audacter confiteor Patrem alio effe Patrem, alio effe Deum, nec tamen effe hoc & hoc. Cujus dicti obscurita- tem, tamquam verbornm profanam novitatem, tam impatienter magister Jostenus Sueffionenfium * episcopus excepit, ut juxta proverbium, medium vitando incurreret ripam. Hunc tamen loquendi modum a Gisteberto usurpatum auctoritate Au- gustini adprobat dicentis : sic aliud est Deo effe, aliud subsistere ; ficut aliud Deo effe, aliud Patrem effe, vel Dominum effe. Quod enim est ad se dici- tur. Pater autem ad Pilium, & Dominus ad set- vientem creaturam. Eugenius papa, inspecta caulae difficultate, usque ad generale concilium anno sequenti tempore Quadragesimæ Remis celebrandum Gisteberto in- ducias dedit. In hoc porro celeberrimo cœtu vic- tus pondere rationum S. Bemardi, priora dogma- ta retractavit ejuravitque. De his legendi præter Othonem Frisingensem, Gaufridus iu vita S. Bernardi, ipse Bernardus tom. 1. sermone lxxx. & Mabillonius in præfatione ad novam operum S. Bernardi editionem. Reliqua hujus episcopi gesta obiter notemus. Annis 1148. & 1153. memoratur in tabu- Iis Fontis-comitis. Anno 1149. convenit ad quandam lynodum BurdigaIensem de qua in char- ta XXI. inter instrumenta ecclesiæ Burdigalensis, ubi abbati S. Cypriani nonnulla cessit. Anno 1150. obortam controversiam inter Mathildem 1150 « Fontis-Ebraldi abbatissam, & Julium abbatem de E Corona, super quibusilam feudis, composuit cum Burdigalensi archiepiscopo. Rebus humanis exem- tus est anno 1 1 54. ad quem hæc habet appendix Roberti de Monte ad Sigebertum : VI. Kal. Do- cembris….. moritur Gillebertus ejuscopus Picta- vienstr, vir religiosus & multiplicis doctrina, qui Psalmos & Epistolas Pauli luculenter exposuit. De ejus obitu Laurentius decanus Pictaviensis planc- tum cecinit, quem edidit Bellius ex MS. codice, in cujus fine hæc verba leguntur : Dormivit in so- nectute bona senex & plenus diernrn, anno ab Incar- natione Domini I t 5q-. episcopatus sui tertio decis i 178 ECCLESIA P — — motAttastusio Romano pontifice, Ludovico Fran— 4 ANNI C0rvm Henrico Aquitanorum duce, mense Sep- CHRISTI temgrjf pridie Nonos Septembris. &sepultusest ab apiseopo Burdegalensi Gosseedo, & episcopis aliis, B. Santonensi, Ugone Angolismenfi, Helia Petra- goricense, in ecclesia B. Hilarii patris & patroni sui. Dignum quippe maxime visum, & opportunum, ut cujus suerat doctrinam sequutus, cujusque tenue- rat vicem, fortiretur hereditatem. Anima ejus re~ quiescat in pace. Arnen. Porro sequens epitaphium inscriptum est codici MS. bibliothecae Parisien- sium Carmelitarum Discalceatorum, quod subji- citur operi ejusilem de Trinitate :. ’Temporibus nostris celeberrimus ille magister Hoc opus excepit, strenuus sapiensque minister Floruit, & cunctis præcelluit ipse magistris. Logicus, ethicus, hic theologus, atquesoplusta. Solaque de septem cui defuit astronomia. Artibus ac diva præcelsus philojophia. Qui quam facundus verbis fuit atque profandus Sensu, testantur bene qui legisse probantur. Jllius in libris magni commenta Boeti. His alter recte dictusque Boetius ipse, Cum Gistebertus proprio fit nomine dictus » Pictavis hunc genuit, quem pontificem fibi lapit » ♦/ditata. Nobilior tanto vere dictata * patrono. 1 His requie æterna potiatur pace superna. Alia inseriptio in necrologio eeclesiæ Cenoma- nensis hæc exhibet : His Gistebertus antistes Pictaviensis, Egregius doctor vitæ finivit agonem. Sensu fama minor, cujus modo vivit in Orbe, Vivat in æternum gaudenter fp iritus ejus. Pridie Nonas Septemb. in ecdesia cathedrali fit anniversarium Gisteberti episcopi sepulti ad S. Hilarium ; sic enim habet vetus necrologium, & adhuc ostenditur in ecdesia S. Hilarii-majoris prope sacristiam sepulcrum hujus antistitis ex mar- more affabre elaboratum, sed magna ex parte fractum a Calvinistis, qui ejus ossa cremaverunt. Eo-1 dem die pro eo faciendæ anniversariæ preces notantur in calendariis SS. Trinitatis Pict. S. Mau- ricii Andegavensis, & S. Mariæ Camotensis, in qua ecclesia canonicus primo, post cancellarius, denique Pictavorum antistes fuisse notatur ; & for- tasse eo tempore quo Camotensis erat canonicus, audierat illum magistrum Bemardum Camoten- sem quem diximus memorari apud Othonem Fri- singensem. Exstat in appendice ad Guibertum de Novigento pag. 5 64. epistola Gisteberti de Eu- charistia. LV. CaLo. 1 Calo archidiaconus Thoarcensis in ecclesia Pic- taviensi, pro tuenda fide sollicitus, episcopum suum tanquam ab ea exorbitantem apud summum pon- tificem accusarat Sed statim ac eum catholice sen- tire agnovit, debitam ipsi obedientiam ac reveren- tiam, ut prius exhibuit Certe reconciliationis in- ter utrumque argumentum est, quod Calo dissi- dium inter Gistebertum episcopum & Mascelinum S. Cypriani abbatem, de jure ecclesiarum S. Sa- tumini & Bonolii Burdigalæ amice composuerit. 1155. Ad sedem episcopalem evectus est anno 1155. ICTAVIENSJS. 1179 1 Præfuit tantum duobus annis & mensibus decem, ■ ■ ex Galteri codice, unde pauca de ipso nobis nota. ANN1 Memoratur in tabulis Fontebraldensibus, & in CHRISTI pactis concordiæ capituli S. Hilarii Pict. cum Pe- tro Burgolii abbate, an. 1155* necnon in charta Petri archidiaconi an. 1157. quo etiam anno oc— 1157. currit in chartario B. M. Cellensis dicecesis Pictav. Obiit die 4. Nov. anni 1157. vel sequenti. Quædam S. Maxentii charta his verbis clauditur : An. ab ineant. Dom. M. C. LVIII. refidente Adriano papa in Romana sede, & Ludovico in Francia regnante, necnon Ainrico regnum AngIorum gubet- ~ nante, & episcopatu Pictaviensi cefiante. Ex ejus 9 rotulo, qui adhuc servatur iu eeclesia Pictaviensi, multa de ipso didicimus aliunde minime nota t quod nobilis genere eflet ac nobilior fide ; quod surorem habuerit Bclotam sanctimonialem & priorissam in monasterio S. Mariæ de Rivis, quæ ipsi superstes ejus obitum amarissimis flevit lacry* mis. Ex duobus ipsius nepotibus, unus, Hugo no- mine, fuit monachus Userchiensis, alter Guillelmum dictus, clericus, ut videtur, ecdesiæ Nannetensis » Calonem clericali militiæ addictum in ecdesia Bur- digalensi putamus ; quæ videlicet ipsum suum fi- lium specialem vocat. In citato rotulo fratris elee- 3 molynariæ domus Losiiunensis, inter alia haec habentur in ejus commendationem non spernenda x Jpso die sui obitus triginta pauperes pavimus, necnon unum pauperem assedue paseemus, quod ipse adhuc vivens a nobis inter plura poposcit. In vetusto Cla- romontensis ecdesiæ calendario ejus anniversarium notatur nonis Novembris. LVI. LaURenTIUS. Laurentius Pictaviensis eeclesiæ decanus sub pontificatu Gisteberti Porretani anno 1154. in ejus fuitere planctum fecit nomine canonicorum B. Petri. Episcopatum iniit die 2 6. Martii 1159. 1159. Eodem an. sexto nonas Maii, cum Joscio Turon. ) archiep. Matthæo Andegavensi, Stephano Redo- nensi, Guillelmo Cenomanensi, Bemardo Nan- netensi episcopis, transtulit coepus S. Florentii in decentiorem capsam, ex tabulis authenticis abbatiæ S. Florentii. Confirmat donationem factam mo- nasterio Granateriæ a Gauterio de Reorta & filiis ejus. Factum est hoc donum apud Mollem-campum in ecclefia in choro ipsius ecclesiæ ante altare, VI. idus Decemb. anno lncarn. M. C. LIx. epacta XI. indict. VIII. anno episcopatus nostri primo. Ejus meminere instrumentum tabularii Monasterii-novi 1160. S. Hilarii Pictaviensis 1161. & abbatiæ 1161. 7 Brolii-Grollandi in Pictonibus, ubi Iegitur testis litterarum Guillelmi S. Petri ad vincula presbyteri card. apostolicæ sedis legati ; quarum etiam testes sunt simul D. abbas Moroliæ, H. abb. Mona- sterii-novi, & R. abb. Nobiliac. Præfuit duo* bus annis & totidem diebus, ut notat Galteri eo- dex : obiisse autem memoratur in martyrologio SS. Trinitatis Pictav. 5. cal. Apr. • 1161. Certe * ex tabuIariis Fontebraldensibus, seu charta abbatis de Nobiliaco, sedes Pictaviensis episcopo carebat anno 1162. a In necrologio Fonttbr. legitur VL ca !. AprHI ». Fffs iij n8o ECCLESIA PI * . i ■ ■ A ANNi LVII. Johannes III. C H R^STI Johannes, cognomento ad Albas-manus. natio- Belles— ne Anglus * & thesaurarius ecclesiæ Eboracento » vir jucundus, largus & apprime litteratus, in epi- 1162. scopum designatur anno 1162. teste Roberto de Monte in appcndicc ad Sigibertum. Anno 1166. memoratur in tabulis Monasterii-novi, tempore Heliæ abbatis. Querelam prioris S. Radegundis adversus canonicos ejulUein ecdesiæ & abbatissam B. Crucis pro assignatione sedis, sopivit litteris da- 1167. tis idibus Aprilis 1167. Mentio fit ejus in chartis monasterii dc Stella, cujus abbatem Isaacum cum Hugone Calviniaci domino ad concordiam revo— £ cavit. Nominatur præsens consecrationi ecdesiæ monasterii S. Amantii in agro Engolisinensi anno 1170. 1170. quo in opere adjutor suit Bertrandi archi- episc. Burdigalensis metropolitani sui. An. 1171. fuit pacis sequester inter Agnetem abbatissam San- tonensem, & Willelmum abbatem Malleacensein. Anno 1173. litem Johannis Stellæ abbatis pro decima Vastinensi coinposuit. Interest concilio AI- 1176. hiensi 117 6. & Lateranensi 1179. nominatur & 1179 • in instrumento venditionis comitatus Marchiæ per Adelbertum comitem factæ regi Angliæ. Anno 117 8. a regibus Ludovico VII. Franciæ, & Henrico II. Angliæ, proconversioneAlbigensiummis 1 sus est una cum Petro cardinali S. Chryfogoni, & archiepiscopis Bituricensi & Narbonensi, quemadmodum legere est apud Rogeriuin Hovedenum iu Annal. Anglor. Legatione itemsedis apostoIicæ per Gallias functus est, ex his verbis codicis Galteri : Anno gratiæ 1181. in archiepiscopum Narbonensem electus est : qui cum Romam pergeret ut a fummo pontifice Lucio coesirmaretur, ab eodem factus est archiepiscopus & primas Lugdunensis, & ob elus eximiam eruditionem ab eodem in regno Eranciæ creatus est apostolicæ sedis legatus. Ceterum quod hic dicitur de ipsius transtatione ad se- 1182. dem Lugdunensein, non anno 1181. sed sequen-1 ’ti factum probatur ex charta authentica S.Maxen- b tii.b Robertus de Monte in chronico eum appel- lat magnæ Iitteraturæ & eloquentiae virum. In ejus manu quædam dominia sui feodi cessit Hugo d’Ozai ante altare ecclesiæ hujus loci, contuiitque Atfienj !’Absiensibus monachis. Ad eum scripsere Johannes SariSberiensis Carnutum episcopus, & Stephanus TornacensiS magna Gailicanæ Ecclesiæ Iumina.Sed plura de Johanne nostro dicere supersedemus, de quo iterum atque iterum agendum erit in Narbo- nenfibus’& Lugdunensibusarchiepiscopis. Obser- vandum vero est in epistolis quas ad eum scripsit j Stephanus abbas S. Genovefæ, postea Tomacen- sis episcopus, Johannem appellari in inscriptione a Refellunt Sammarthani sratres eorum sententiam, qui dicunt eum ex gente Bellifmenfi procreatum, Guillelmi scilicet, Talvatii didi. comitis Alenp>nii & Pontivii, ac B. comitiflse de Varena filium. Profert Bellius hoc excerptum ex martyro- logio S. matris ecdesix PiA. quod putat seriptum ante annum 1100. Feodus quem dedit domnus episcopus JoKnnnti de Yi/- JtTi Alet apud.Samar^um ; ex quo intelligitur Johannem sic fuifle cognominatum. b Ita legitur in fine chartæ pro prioratu de Vermis : Hoc CBttm fadnm e(l att. ai Incarn. Domini AL C. LXXXH. anno Vidtltctt <jun Jo/innnts eri(c. Piaavicns : s, creatu, t(i. arckirp Lugd. & iit todem fafla fjl diihntip inttr Richardum cmitern Ptflai ia, ir /4 rfnrrn /inalta It dmtr.to P/tLivia hahndo. Idem confirmat alia charta dc qua loquimur in illetmo abb. Lucion. CTAVIENSIS. 1181 k S. sedis legatum, quamvis tunc esset Pictav. episc — — At inscriptio forsan non est auctoris sed editoris. ANKI CHRlsTl LVIII. GUILLELMUS III. TeDt TiMPlH. Guillelmus Temperii ex canonico Regulari in abbatia sancti Hilarii de Cella Pictaviensi, ut ha- betur in calendario, episcopatu donatus est anno 1184. quod constat ex donatione facta a Wiilel— 1 ^4’ mo vicecomite Castri-Eraldi ecclesiæ S. Germani a Pratis, in qua nimirum seribitur Pictaviensis se- dis tunc electus pontifex. Testis autem nominatur in donatione facta monachis Absiæ anno 1185. 118 5. in qua dicitur pro jure ecclesiæ Pictaviensis per- 1 secutionem laudabiliter passiis, & in altera scheda pro monialibus SS. Trinitatis. Interfuit religiosæ elevationi corporis sancti Stephani de Mureto sub an. 1189. Iste iu tuendis eecIesiæ immunitatibus ac dominiis sedulo laborans, anno Chrifti 1191. Otonem 1191. filium ducis Saxoniæ, feudatarium ecclesiæ suæ pro dynastiis de Sivraio, insula Jordanis, & Dorato ad hominium dientelare adegit. Lucius papa III. epistolam decretaiem Veronæ datam 3. idus Mar- tii ei inscribit pro correctione abbatis S. Cypriani. Adhuc memoratur an. 119 7. in charta S. Hilarii— 11517. majoris. De morte Guillelmi episcopi hæc habet 3 Rogerius Hovedenus in Annal. ad annum 1197, Eodem anno obiit Willelmus episcopus, & quamvis vita illius videretur hominibus valde reprehensibilis i tamen ipse post obitum ejus claruit in miraculis t aiunt enim quædam documenta, sanguinis profluvio vexatos, suscepta ad monumentum ipsius peregrinatione, medelam accepisse ; unde S. Hilarii- majoris Pictaviensis tabulæ datæ anilis 1197. & 1198. ita desinunt : pontificali cathedra vacante post felicem obitum domini Guillelmi Temperii, cujus memoria in benedictione est. Dies transitus Guillel- mi assignatur 4. calendas Aprilis in martyrologio S. Hilarii de Cella ; jacet in basilica S. Cypriani Pictaviensis ad latus Isemberti II. episcopi, in sa- cello B. Mariæ secus majus altare, uti notat Gal~ teri codex. Et quidem ejus coepus ln hoc S. Cy- priani monasterio repertum est 22. Februarii æia 1690. cum hac inscriptione : Hic jacet JFI episc » - pus Pictaviensis lll. Particulam ejus corporis rno- nachi S. Cypriani dederunt anno 1707. Cellensi monasterio, ubi canonicus Regularis vixerat. In quadam charta SS. Trinitatis Pictav. anni 1191. cognominatur Fortis. Dt LIX. Ademarus. peibat, £ Post Guillelmi obitum vacavit sedes per sex men- seS, ob varia inter electores dissidia ; qui sex com- promisioribus eligendi potestatem contuIerunt. Ilii vero in electione Ademari de Peirato unanimiter consensere ; sed huiceiectioni intercesserunt G. de « canuS, & ex capitulo plurimi, ipseque rex Angliæ » ut nos docet Innocentius papa III. 1. 1. epist. 75* qui eam confirmavit. In codice MS. Coronæhæc leguntur : In Adventu Domini t s p ?. ♦ convene~ * runt ad eeclesiam de Corona, causa consecratioesc’ suæ, Ademarus de Peirato electus Pictaviensis > Vtr magnæ mansuetudinis, & Raymundus de Costr&~ novo electus Petragorkensis. Sed iste quidem per1182 ECCLESIA P •—— manum Heliæ Burdigalensis archiepiseopi, domini— i. ANNI ^Ue Johaunis Engolifmensis, Santonensis, & Ca- CHR1STI tuKeilfiu episcoporum ibi consecrationern accepit ; alter vero propter inhibitionem & metum Othonis comitis Pictaviensis confecrari non potuit. Sed Romam profectus, atque asummo pontifice consecratus, cum ad urbem propriam repedaret, veneno vitam finivit. Obiit an. 1198. quippe tantum sedit septem hebdomadibus & tribus diebus, iu codice Galteri praefato. w D’LX. M AURICIUS. $LA5ON. Mauricius de Blason ex nobili prosapia domi- norum MirabeIli iu Pictonibus ortus, quam linea I materna prognatam e regali sanguine asserit tabu- larium Fontebraldense, ex Nannetensi episcopo traductus est ad sedem Pictaviensem ; enimvero postuIationem de ipso factam a capitulo probavit <198. Innocentius III. bulla anni 1198. lib. r. epistol. ubi de minore civitate ad majorem, dc populosa diœcesi in populosiorem, de nobili ad nobiIiorem eeclesiam transfertur. Subscribit cum episcopo A- ginnensi litteris an. 1199. quibus Alienordis Angliæ regina firmat donationes Johannis filii pro a- nima Richardi regis factas monasterio B. Virginis ♦ Tur— de Turpenaio * ; quæ litteræ asservantur in regio luaco’tabulario. Eodem anno memoratur in charta præ—’ fatæ reginæ pro Fonteebraldi. Circa jurisilictionis jura transegit cum Guillelmo decano, & Clemen- te Malleacensi abbate apud sanctum Cyprianum 1200. anno 1200. Fundavit eeclesiam collegiatam de Mirabello in Pictonibus, rogatu Theobaldi de Blason domini hujus loci, qui Mauricium appellat avunculum suum, & ad instantiam & supplicatio- nem cleri & populi ejusilem iod ; ut ex charta ori- C.xvi.eoI. gjnaij probatur, quam refert Bestius, & instrumen- i i7’ tis quoque adjiciendam putavimus, cum bulla In- nocentii papæ III. fundationem hanc confirmantis. • * Quo anno e vita exoesserit Mauricius nobis « incompertum. Anno 1201. recensetur iu veteri1 S. Dionysii instrumento. An. 1208. memoratur in tabular. S. Florentii, pro prioratu de Deogilo, Deuil. Anno 1209. nominatur iu charta Chalo- nis de Rupeforti, laudatur adhuc anno 121 o. in 1213. quadam S. Maxentii charta, & 1213. indict. 1. in tabida B. Mariæ de FontaneUis. Vidit D. Edm. Martenne chartam Philippi decani datam anno 1214. vacantesede Pictav. defuncto domno Mau- ricio piæ recordationis episcopo : attamen in instru- mento S. Crucis Talemondensis quidam J. episc. Pictav. consecravit saceIlum & coemeterium xenodochii de Olona an. 1203. nonis Julii ; quod si j constaret, duo essent admittendi Mauricii, quorum medius sederit hic J. episcopus. Ceterum notæ chronicæ in chartulariis aliquando emendari de* bent ex instrumentis authenticis. Sepultus creditur in ecclesia Mirabelli quam fundaverat, ubi Theo- baldus de Blasone missam singulis diebus pro carif simi patmi sui anima instituit His verbis commen- datur in Fontebraldensi necrologio : Pridie nonas a In libro Galteri legitur episcopatum obtinuisse per annos 35. sed hujus libri auaoritas minima cst. Et quidem cum coeperit episcopatum anno tantum 1198. jamque episcopus cstet Guillelmus Præpositi anno 1217. non potuit præeste amplius quam annos ao. ICTAVIENSIS. n8j l Martii migravit a seculo dulcis memoriæ dominus ——- Mauricius Pictaviensis ecclesiæ pastor egregius, re— ANNI gali prosapia ortus, omnium bonorum honestatepræ— c hwsti clarus, jed & sanctæ Ecclesiæ catholicæ exstitit de- sensorsortissirnus, nobis quoque pater devotissimus. LXI. GUILLELMUS IV. Parvorr. Exordium episcopatus Guillelmi cognomento Præpositi differri non debet ultra annum 1217.* b 2uo Losiiuni in templo S. Crucis, die octavo post x a 17’ )ei-paræ virginis Astumtionem, lis inter iplum & Amelinum Vindocinensium abbatem, deprocura- tione quam episcopus debitam a prioratu Olonensi J contendebat, composita est consilio MichaeIis ab- batis Salmuriensis, & Philippi decani Pictaviensis, postea episcopi. Hoc anno quoque datæ sunt litte » ræ Beatricis filiae Bemardi de Machecolio * domi— * Mache- næ de Luciono, pro Brolio-Grollandi, magistro WillelmoPræpositoapiseopo Pictaviensuhemin alh tenfi. dom. de Thoarcio &c. pro eodem monasterio. Nominatur an. 1219. in charta B. M. de Cella. Gaufridi monachi militis de S. Savino donatio- nem factam prioratui de Viilesaiem, probavit an — no sequenti ex chartis Fontebraldensibus. Nomi- natur anno 1223. in tabulario S. Hiiarii-majo— 1223. ris, & in MoroIiensi, ubi mentio fu Hervej de ’Volvira militis, qui cum gravissima damna Mort>- liensi cœnobio intulisset, ad faciendum satis coram ipso pontifice quædam restituit, ex litteris ejusilem episcopi anno 1224. Eodem fere tempore 10. cal. Novemb. abbatiam Misericordiæ-Dei solem- niter dedicavit An. 1225. quando Gaufridus de Fag. 2 ; tt Leziniaco Malleacense monasterium devastavit 1225. tempore abbatum Willelmi Fortis & Rainaldi, ad- huc præerat hic episcopus, ex auctore anonymo, qui devestationem hanc descripsit. In Galteri codi- ce legitur sedisse annis i o. & duobus mensibus. Fundavit domum fratrum Prædicatorum, ex eo- rum necrologio. c ® LXII. PHILIPPUS. Phillppus ex decano ad pontificiam dignitatem assiimtus est an. 12 2 6.a ex chronico Turonensi, j in quo memoratur apud Silliacum corpus S. Ma— 1226. ximini episcopi Pictaviensis 5. idus Octobr. a ter- ra levasse.Exstant quoque illius litteræ in chartula- rio S. Amantii de Buxia, ubi agitur de commu- tatione ecdesiæ Cassanolii cum altera de Chastain, eodem anno 1226. Probat & pactum pro cas- tellania Ulmi de Auriaco * juxta Castrum-Eraldi « rOrme anno præfato, ex chartulario episcopali. Sacramen— tfOir^ . tum ndei Radulfi Exoldunensis pro terra de Si- b Quin etiam D. Edmundus Martenne dicit eum nominari episcopum in nonnulla charta an. i s i 6. Sed non indicat instrumentum, aut etiam tabularium ln quo reperiatur. e In necrologio fratrum Prædicatorum Pi&avienfium notatur in vigilia S. Dominici die j. Augusti t Aaniverfariam GuUUhdt Prapofiti fundatoris Hojlri. d Noster D. Edmundus Martenne nos admonuit inventas < se fuiITe multas chartas annorum isao. 1116, raa8. isa^&iajj.in quibus memoratur Philippus ut eptscopus. De anno i a a 6. & (eluentibus, nulla cst controversta, sed de anno t a a o. quo tempore Willelrnus procul dubio sedebat. An tum erat schiImain ecclefia PiAavenfi ! non indicavit Marten- nus quibus in chartis anni 1110. Philippum episcopum legerit. Ceterum id non potest intelligi de Philippo qui ex decano saAus est episcopus, quia erat adnuc decanus an. t a a j. ita charta S. Crucis Talemondenfis quam vidit D. J. Boyer, innuf 1 a a f. dicitur primus ejus episcopatus* 1184 ECCLESIA P ’vraio, Pictavii in domo episcopi excepit die 5. caI. l ANNI ^priijs annj j 2 2 8. In quadam charta S. Cypria- rHRKTt A ni anno 1229. memoratur Philippus episcopus & Andreas decanus. Idem episcopus sigillo suo munivit chartam concordiæ abbatis & conventus S. Benedicti de Quinciaco, cum monasterio Fon- tebraldcnsi circiter anno 12 3 o. ex archivis hujus Joci. Codex Galteri huic episcopo dat duos epi- seopatus annos, sed plures ei debentur ; sedebat enim 12 2 2, adhuc anno 1232. quo inter abbatem & conven- tum Monasterii-novi, ex una parte, ac coriarios ex altera concordiam fecit a. Qui net i ani debet protrahi ejus episcopatus ad annum 12 3 4. ex charta qua concedit monachis Nobiliacensibus decimam £ novalium, & cæterarum tertarum incultarum, quæ sunt infra decimationes suas antiquas, fi quando de- venerint ad culturam. Actum anno Dom. M. CC. xxxIII. in festo S.Johannis-Baptistæ. Obiit 6. idus Febr. ex martyrologioS. Hilarii de Cella, ubi cognominatur Balleos ; sic enim Iegitur : VI. idus Februarias obiit Philippus Balleos Pictav. episco- pus. Ejus tempore anno 1230. Fr. Praedicatores apud Fonteniacum conventum obtinuerunt. yP’. LXIII. Johannes IV. Johannes de Meloduno nobili juxta ac peran- tiqua stirpe vicecomitum Melodunensium ortus, ( Ludovicum vicecomitem patrem habuit, fratrem vero Adamum II. eadem ornatum dignitate. Jo- hannes autem ex archidiac. Senon. creatus est epi- 1216. ^P115 Pi&av. an. 1236. scoundum Albericum * in chronico, sed jam erat episcopus anno 1235. nam ex charta Malleacense monasterii hoc an- no, donum factum Reginaldo abbati a Radulfo comite Augensi consumavit ; quod iterum anno 1239. 1254. litteris suis approbavit. Anno 1239. die Mercurii in vigilia synodi Pentecostes, ratam ha- buit aliam donationem quam vir nobilis Theobal- dus Chabot miles, dominus de Rocha-cerveria fecerat S. Maxentii monasterio. Coram Johanne Pictav. episcopo Haimericus vicecomes Castri-He— p Tai. J. suldi Chastrlraux, Agatha ejus uxor & Johannes M<u. eorum filius an. 1 240. rata habent quædam pacta pum abbate & monachis S. Dionysii facta anno 12 3 9. ex authentico in tabul. S. Dionysii. Fecit stalla chori, & candelabra circa majus altare, cui multa alia addidit ornamenta. Memoratur in tabulis testamenti Margaritæ Montis-Acuti & Ganapiæ dominæ, quod, petente ipsiusmarito Petro de Brana, apud Ganapiam episcopus hic suo chirographo & sigillo munivit in festo S. Albini y, a x. anno 1244. Anno 1245. Innocentius papa IV. Juhellum Remensem archiepiscopum delegavit, qui cum episcopo Johanne, & abbatissa conven- tuque Fontebraldensi amice tractaret, in negotiis exemtionum & visitationum diœcesanarum ; de quibus confectum instrumentum reperitur in char- F0l.j7.tr tophylacio matris ecdesiæ Pictavensis. V°’Anno 1246. Alfonsum RegiS fratrem Picta- 1’vorum comitem exemit ab hominioepjscop ? S Pic- taviensibus debito pro castro de Sivraio. Transegit • Abbas praefatus quoddam jus exigebat quandiu pararent coriaria in aqua vel terra ejusdem abbatis ; convencrunt autem ut annuatim ei coriarii solvercnt unam pellem. ICTAVIENSIS. ti8 ; L quoque de fcudis quæ ab episcopatu tenebat nobi— —■ ■ lis miIes Aymericus de Vivona. An. 1248. clec— ANNI < • L1D ICTI tus & designatus est cum episcopo Lemovicensi, qui curaret testamentum Hugonis de Lesiniaco Marchiæ comite exsecutioni mandari. An. 1253. 1253. lpse & Radulphus decanus approbarunt suis sigillis canonizationem S. Dominici factam die 2 8. men- sis Octobris, ex arch. fratrum Prædicatorum Pict. In tabul. S. Cypriani an. 1257. recensetur cum 1257. Radulfo decano, qui annus vitæ nostri Johannis fuit ultimus. Mortuus vero est post Assiimtioncm B. Mariæ : nam hoc anno 1252. post hoc festum 1252. die Jovis dedit adhuc litteras quibus tcstatur a se lectas litteras Philippi episcopi prædecesioris sui an. 1239. pro S. Cypriano. Mortem ejus contigisse XI. Decemb. legimus. Sepultus vero est in abbatia a b. j » de Jardo prope Melodunum, sepulcro quondam gentilitio vicecomitum, coram altari, ad latus Jo- hannæ comitistæ Drocensis, cum hoc epitaphio cupreæ tumbæ insculpto : Anno Domini M.CC. LVII. III. die post Nativitatem R. M. virginis, obiit Johannes filius Ludovici vicecomitis de Mele- duno, quondam archidiaconus Senonenfis, & postea episcopus Pctavienfis, cujus anima requiescat, Arnen. Rræsul Pictaviæ præsenti suhjacet æri, Justus, clarus avis, lux recti, gloria cleri ;
- Ecclesiæ murus dum vixit non naturus. Constans, securus fuit, exemplo valiturus, Justitiæ, legisque fuit desensor & æquus, Quem pco jure gregis non flexit jlissio Regis. In necrologio Fontebraldensi celebratur isto titulo
- Migravit a sæculo dominus Johannes Pictavien- sis episcopus, minister strenuus ; qui utroque parente nobilis, ætatis maturitate, morum gravitate, littera- rum scientia Pictaviensem ecclesiam decoravit ; qui- que gemma præsulum, Ecclesiæ defensorfidci catho- licæ columna firmissima exstitit, & fidelis verbi divi- ni prædicator & custos, nobis pater benignus. Cum juxta Apostoli verba, disselvi cuperet & esse cum Christo, saecialis dilectionis favore prosequens perso- l naliter nos vifitavit, in nostro capitulo ita dixit : De- fiderio desideravi manducare volusciim antequam patiar. Adhuc vacabat sedes Sabbato ante Ramos pal- marum an. 125 7. ex charta quam legit D. Edm. Martenne ; idemque probatur aliunde, ut videre est iu Radulfo II. decano. ne LXIV. Hugo I. chateau- BQUX. Hugo de Castro-Radulfi in pago Bituricensi, ex- cambium inter Agatham vicecoinitiflam Castri- Eraudi & Radegundem de Conflantio probavit lit- teriS anno 1 2 5 9. cui hominium præstat Echivar— 1259. ■ duS dc Pruliaco, dominuS castri de Rupeposea * ex * la Roch$- tabul. PictavicnsiS ecclesiæ, aliudque sacramentum Pofay. admittit an. 1 260. Eodem anno post festum om- nium sanctorum, rogatuS fuit ab Eblonc de Venta- dorio milite, uti admitteret ad clientelam tenemen- ti dc Ulmo-Auriaci Guillelmum de Rivallo miii- tem, qui postea Hugoni vendidit quidquid juris poTidcbat in eodem Ulmo ac pertinenti is anno 1 26 1. ex archiviS majoriS ecclesiæ. Ipsosedente, exemtio basilicæ D. Hilarii-magni sententia Urba- ni IV. confumatur an. 1264. necnon fundantur Francilcani 1186 ECCLESIA P Franciscani in urbe ab Alfonso comite Pictaviensi. j CHRISTI 1° ^ujU5Præ^s manu Aimericus miIcs cum om- nibus bonis sese mancipavit abbatiæ de Stella in Pictonibus ; ac monialibus de Podia ordinis Fon- tebraldensis, feudorum suorum possessionem con- 1268. firmavit Hugo 1268. Idem Gaufridi de Lezinia- co dynastæ Jarnaci juramentum recepit pro domi- cilio Haricuriæ, defuncta Agatha vicecomitissa Castri-Eraudi. Eodem anno 1268. pacem reno- vavit inter abbatissam conventumque SS.Trinita- tis, & canonicos S. Petri Puellaris, ln chartiS S. Jo- 1271. vini memoratur an. 1269. & 1271. Mortuus est anno eodem 1271. post sedem annorum 12. & 7. hebdomadum.Cum interdictum pronuntias— 1 set in civitatem Pictaviensem, (quid caulæ fuerit nescimus,) S. Ludovicus Franc. rex ad eum scrip- sit ut interdictum reIaxarct sine emenda. Sancti regis brevem epistoIam ea de re legere non pigebit : Eudovicus Francorum rex dilecto suo episcopo Pic- taviensi, salutem & dilectionem. Cum alias vos rogaverimus per nostras litteras, ut vos interdictum latum seu nuntiatum a vobis in civitate Pictav. amove- nseu relaxare velletis, nec vos istodfacere velitis, ficut intelleximus, nififiat emenda ecclesiis Pictav. de damnis & de perditis quæ sustinuissie dicuntur occa- fione ejufdem interdicti : iterum vos rogamus quati- nus ipsum interdictum amovere, velsaltem relaxare velitis absque emenda ejusmodi. Non enim intelleximus quod pro amotione seu relaxatione interdicti lati in civitate aliqua, five villa, facta fuerit emenda aliquibus ecclesiis de damnis & de perditis occafione ejufdem. Tantum autem unde facietis, ut nos vobis debeamus super hoc fcire grates. Datum Ambian. in octav. Epiphan. Emendam librarum triginta solvi postulabat episcopus, obstabat Alsonsus comes Pictaviensis & Tololanus, hoc esse præter consuetudinem affir- mans ; contendebatque immerito latum interdic- tum se non admonito, nullaque ratione habita quis— s nam urbis illius dominus esset. Ejus itaque rogatu L litteras illas ad episcopum dedit S. Ludovicus, qui- bus has suas adjecit. Univerfis præsentes litteras ins- pecturis salutem in Domino Alsonsus &c. Notum facimus quod nos dilectum & fidelem clericum nof- irum Guichardum canonicum B. Radegundis Picta- viensis, latorem præsentium, procuratorem nostrum constituimus ad protestundum pro nobis & nomine nostro, quod pax illa quæ dicitursuissie reformata in- ter venerabilem ejuscopum Pictaviensem, & Theo- baldum de Rociaco seneschallum nostrum Pictavi fu- per sententia interdicti civitatis, pecunia mediante, non processet de nostra voluntate, conficientia vel aj— g sensu nostro : unde in ecs minime consentimusfscil eam expresse reprobamus, nec volumus per pacem & compositionem hujusmodi nobis præjudicium generari, nec prædicto episcopo aut ecclesiæ Pictav. aliquod jus acquiri. In cojus rei testimonium præsentibus litte- Tis sigilium nostrum duximus apponendum. Datum apud Longum-pontemanno Domini M. CC. LXIII. mense Februario. De LXV. GaLTERUS. BrugeS. Post Hugonis mortem duo electi suntacapitu- Io, Radulfus decanus, & Johannes capicerius ; quæ Tornus li. ICTAVIENSIS. 1187 dignitas olim erat in capituIo. Negotio itaque elec— * tionum per appellationem ad sedem apostolicam ANNI devoluto, electisque omne jus quod habebant spon— CHRISTI te & libere in manibus papæ rcsignantibus, Nico- IauS III. qui tum Romanam obtinebat cathedram, volens cavere prolixioris vacationis incommoda & damna, promovit ad ledem Pictaviensem Gualterum fratrum Minorum ministrum * in ♦ Provln- Francia, virum vitæ laudabilis, litterarum scientia Turon. præditum, discretionis maturitate conspicuum, praeclarum meritis, & alias in spiritualibus & tem- poralibus circumspectum. Eum quoque pontifex propriis manibus consecravit. Hæc nos docet ipse 1 summus pontifex in iitteris ad Francorum regem, qui tunc erat Philippus Audax S. Ludovici filius, datis Romæ an. 11. pontisicatus Nicolai, Christi M. cc. Lxxvili.1 Integras eas damus erutas ex ta— • buiario Pictav. ecclesiæ.Wadingus tom. 2. Annal. 1 278. fr. Minorum aliam bullam exhibet, quæ sicinci— vidcCJxjt. pii’. Militanti ecclesiæ &c. Sanedudum Pictaviensis c°l— 339. ecclesiæ &c. Pauca tamen diserepant Galterus cognominatus Brugensisa patria, (erat enim ortus Brugis in Flandria,) an. 128 o.confli— 1280. tutiones edidit pro optimo ecclesiæ suæ regimine, annoque 1284. alias addidit non minus utiles ; 1284. , quo etiam anno archiepiscopus Bituricensis cum ’primatis & patriarcha auctoritate, ipsum visitavit, & lustravit diœcesim. An. 13 04. habita cst sp— 13 04. nodus in diœcesi Pictaviensi. Fuit GaIterus ingenio acer, juriumque suæ ec- ciesiæ vindex infractus. Verilimile autem est ex ejus ingenio acri effectum, ut Regi displiceret, D f * nani bona temporalia episcopatus in manu Regis * eU I erant an. 1299. 1 3 00. & 1 3 o 1. de quibus Pc- trus de Villa-Boana senescallus Pictav. computavit in camera. Altercatus est quoque adversus Henri- cum de Gebennis Burdigalensem archiepiscopum metropolitanum suum ob fracta ab archiepiscopo cujusilam ecclesiæ limina. Verum graviores exar- 9 Ierunt diseordiæ inter ipsum & Bertrandum de Gutto, qui paulo post Henricum, Burdigalensem rexit metropolim, indeque ad S. Petri cathedram est evectus, sub nomine Clementis V. Odiorum hæc causa fuit : Vetus intcrccsserat dissidium inter Bituricensem & Burdigalensem archiepiscopos dc Aquitaniæ primatu, qui decreto S. Sedis Bituricensi fuerat adjudicatus. Itaque Ægidius Bituricensis cum ægre ferret Bertrandum Burdigalensem sese primatem Aquitaniæ appellare, dedit in mandatis Galtcro Brugensi episcopo Pictaviensi, ut nomine suo Ber- trando ejusinodi titulo interdiceret, & obtempe- rare renuentem anathemate percuteret. Primatis sui jussis confcstim paruit Galterus, quanquain ar- chiepiseopatus Burdigalensis suffraganeus, a cujus juriklictione & fupcriorilate exemtum se prædica- bat. At Bertrandus statim ac summus pontifex est creatus, sumto Clementis V. nomine, clementiam adversus contumacem, ut aiebat, suffraganeum suum minime servavit ; eumque episcopali digni- tate privavit, & ad daustrum luum remiiit. Quam • Hinc liquet diu sedem vacasse ; & quidem adhuc fine pa- flore erat ecclefia Pidav. an. 1278. Sabbutopost festum san&i Dionysii, ut videre cst in Radulfo II. decano. Gggg i 188 ECCLESIA I ■ ■■ injuriam cum impatienter ferret Galterus, & paulo > ANNI pQd Jethali aegritudine infumatus ad extrema de- 11 n * o nu>11 venisset, appellavit a præfata sententia Clementis papæ, seuad judicium Dei, seu ad futurum con- cilium ; ac membranam appellationis animam ex- * halando * I 3 o 6. die 2 i. Januarii in vigilia sancti 1306. Vincentii, in manum suam inferi jussit, cumque ea tumulari in æde Minorum Pictavensium. Cuin ergo Clemens huc venisset, & Galteri mandatum reiciisset, sepujcrum coram se secreto jussit aperiri ad videndam sehedulam : sed cum archidiaco- nus. urbis chartulam frustra extrahere e manu Galteri conaretur, rem miratus pontifex, virtute obedientiæ, ut e manu sua sehedulam detrahi sine- ret, Galtero mortuo imperavit, postquam sub reli- gione sacramenti pollicitus est eam se restituturum ; quam cum aperta manu legisset pontifex, eam re- stituit. Rem totam presbyter Lodunensis, & S. c. xxr. Crucis collegii sodalis, testatus est publico chiro- cei.jto. grapho quod damus in instrum. Postea summus pontifex Galteri episcopi me- moriam colens, ejus sepulcrumin fr. Minorum eeclesia ornari jussit ; quod cum per bella civilia dirutum fuisset, ipsius loco positus est ante majus altare Iapis cum hac inscriptione quæ adhuc hodie iegitur : Heic jacet S. Gualterus. Ceterum cum Franciscus Sosa ordinis Mino—’ rum generalis minister in Hispaniam tendens, Pi- ctavos divertisset, & apud fratres suos degeret, auditis quæ dc Galtero jactabantur, ejus sepulcnun inconsulto Godofredo de S. Belin urbisepiscopo, aperiri jussit, in quo reperta sunt ossa in tunica ex aureo filo intexta, cum digitorum articulis intra chirothecas inclusis, & annulo episcopali, quem Franciscus Sosa sumsit, pollicitus se illum laturum ad sunimum pontificem, & ea de re chirographum dedit die 30. Maii an. 1604. De querelis a Go- dofredo præsule Pictaviensi, ob spretamhoc in ne- gotio episcopalem dignitatem, ad papam delatis, tacuimus : at cetera quæ tanti momenti visa sunt Thuano, ut ea inserucrit tom. v. histor. c. 131. quod etiam fecit Spondanus in Annal. ad annum 1308. silentio praetereunda non existimavimus. De Galtero plura S. Antoninus Florentiæ archi- episcopus chronic parte 3. Trithemius libro de scrlptoribus ecclesiasticis, qui opera ejus enume- rat, uti & Suveertius in Athenis Belgicis, ce- terique alii historici quos recenscre omittimus. Præsulum sedis suæ catalogum texuit, qui conti- netur in veteri codice sedis episcopalis, qui inscri- bitur, Galteri codex. d’AUX. LXVI. ARNALDUS. Arnaldus de Auxio, Vasco ex pago Condo- miensi oriundus, vulgo cardinalis de Auxio nuncupatus, prius admisius est in familiam Bertrandi de Gutto, tunc archiepiscopi Burdig. postea papæ sub nomine Clementis V. cui fuit a secretiS & commentariis, cujusque legitur camerarius in litteris a Inchoata regalia iegitur die i o. Novemb. i j o G. & perfe- veravit us^ue ad diem Jovis ante S. Barnaham i joy. ex reg. Roberti Mignon. Unde sc^ui videtur Galterum mortuum fuiste mense Noveinh. non vero. Januario lequenti : at vero regalia sortasse incœpit a tempore depolitionis &. cxauAorationis hujus episcopi. UCTAVIENSIS. 1189 L datis Viennæcal. Martii an. i 3 12. deinde in lo— ■ ■ cum Galteri Pictav. episcopi subrogatus cst. c HRisTl Anno 1 3 07. urbem solemniter invectus est, solita inaugurationis pompa a baronibus feudatariis 1 $ °’7* sedis episcopalis in solium pontificale sublimatus, quod intelligitur cx fcheda matris ecclesiæ Picta- viensis : /n nomine Domini. Pateat universis quod anno a Nativitate ejusdem IJOf’indict. quinta tertia die introitus menfis Maii> videlicet die Do- minica post Ascensionem Domini, pontificatus san- ctissiini patris in Christo, & domini Clementis divi- na providente clementia papæ K anno secundo, reverendus in. Christo pater dominus Arnaldus Picta- B vensis episcopus anno & die prædictis, hora primæ, vel circa, sedens super quandam cathedram ante majores fores ipsius ecclesiæ Pictaviensis, asportatus per nobiles viros dominos Guidonem comitem Mar- cluæjohannam vicecomitissiam Castri-Ayraudi.Guil- lelmum Archiepiscopum dominum de Parteniaco, & Mauricium dominum de Bella-villa, ab ecclesia S, Mariæmajoris Pictaviensis, ac mullis aliis religio- sa ac secularibus ibidem adstantibus in modum qui sequitur, ecclesiæ Pictaviensi præseiiit tantummodo juramentum : Ego Arnaldus Dri gratia Pictaviensis, (episcopus) lura ecclesiæ Pictav. servare, & male alie- nata revocare pro poste.stututa, privilegia, liberta- C tes & consuetudines ecclesiæ Pictaviensis rationabiles & adprobatas, quæ & quas servare teneor, juro observaturum, excludendo leves objervantias a prædictis. Actasunt hæc Pictavissub anno, indict. & die, pontificatu & hora prædictis. Novus tamen episcopus non statim possessio- nem assecutus est bonorum temporalium ; supe- rius enim observavimus regaliam non cessasse nisi die Jovis ante festum S. Barnabæ an. 1 3 07. Legi- tur autem promisisse obedientiam ArnaIdo archi- epifcopo Burdigalensi ejusque siiccellbribus. Eo- dem anno, seu tertio Clementis papæ, missiis est in Angliam, ut ejusdem papæ probant litteræ, datæ D ad Philippum Francorum regem, 13. cal. Sept. & 3. nonas Octob. hujus anni. Anno 1311. in— 1311. tcriuit synodo generali Viennensi ex litteris Cle- inentis V. ad euin scriptis, in quibus eum appel- lat suum camerarium. Et quidem 14. cal. Junii bullam dedit qua eum sanctæ Romanæ Ecclesiæ camerarium declarat sibi rationem reddidisse suæ "t-*8j. administrationis. Inter cardinales allectus est ab eodem Clemente V. Sabbato quatuor temporum Adventus Domini die 24. Deccmbr. an. 1 3 1 2. ex libro obligatio— 1312. num, teste Ughcllo ; quæ etiam leguntur in quarta £ vita Clementis V. auctore Bernardo Guidonis Lo- dovenli episcopo. In Angliam cum ArnaIdo Novelli cardinali S. Priseæ traiifmifit eod. anno cuin titulo legati pon- tisicii, ut inter Eduardum regem & nobiles Anglos pacem conciliaret, teste Thoma Wallinghamo. Operæ vero pretium nobiS videtur de tempore mortis ejus inquirere. Baluzius in notis ad vitas w/, paparum Aven. autumat ipsum exflinctum fuisse anno 1320. die 24. Augusii, condito pridie suo testamento ; idque probat cx bulla quadam Johan- niS XXII.data v. idusJuliian. v. ejus pontificatus, in qua fit mentio Vitalis episcopi Albanenlis, qui 1190 ECCLESIA I ■ Amaldo suecesserat ; erat enim simul episcopus 1 ANN1 Pictaviensis & Albanus. Porro annus hic quintus CHRISTI pontjsicatus Johan. respondet anno Christi Ij 20. vel 1321. Præterea in iitteris quibusdam officialis Lactorensis die Sabbati post festum S. Mariæ Mag- dalenæ anno 13 2 2. fit ejufdem mentio tanquam mortui. Post ipsiusobitum apud Avenionem, ejuscor- pus delatum est iu eeclesiam S. Petri de Romevo pagi Condomiensis, uti suo caverat testamento. Hanc ecdesiam fuitdaverat pro collegio canonicorum, & iu ea jacet ad dexteram majoris aræ, sine ulla inscriptione. Singulis autem annis illic solem—. asalrit 116 Pro 60 ani, iver^rium fit Augusti die 2 3. Bo- Itvn. chellus in codice decretorum Ecdesiæ Gallicanae td. Iis. refert plurimas ex confutationibus sy nodalibus ab hoc episcopo editis, mavime ex fynodo anni 1310. In fronte odæi ecdesiæ sancti Petri Pictaviensis, Henrici-Ludovici Castanæi de la Rocheposay epi- scopi munificentia renovati, legitur hæc inscrlptio : Arnaldus meruit Pictavis pontificari, Et tandem voluit Deus ipsum cardinalari. Qui rerum compos, prudens multum perhibetur. Fortius inde nepos Pictavis præsul habetur. * Anno milleno ter C. terque noveno Obvia venit ei mors, festo Bartholornæi. In collectione instrumentorum, quam debemus Rimero Anglo, læpius fit mentio nostri Amaldi a tomo m. * dAux. LXVII. FoRTIUS. Fortius de Auxio, Amaldi cardinalis nepos ex fratre Guillelmo milite, plurimos habuit fratres, Pag— <7 4UOS enumerat Baluzius in notis ad vitas paparum j 1320, Aven. Jam erat episcopus an. 13 20. scilicet tem- porequo Arnaldus ejus patruus testamentum condidit ; nam Arnaldus ibidem appellatur tantum AI- banensis episcopus, & Pictaviensem episcopum diserte appellat Fortium his verbis : Secundum or- BalkvilL ditusriostem & dijpositinnem reverendi in Christo pa- vap. Aven. tris domini Fortii episeopi Pictavienses. Forsan ita— w/. s 81. quc AmaIdus, quando collegio cardinalium allectus est, maxime cum factus est episcopus Albanen- sis, abdicavit & papæ resignavit Pictaviensem epi- scopatum, ut moris erat. Sane legimus Sybillam SS. Trinitatis abbatis-1 sam ab Odone episcopo Helenensi munus benedi- ctionis accepisse an. 1315. Sabbato post Invoca- vit me, ex licentia Fortii electi Pictaviensis episeo- pi in remotis tunc agentis. Sub ipsius pontificatu an. 13 1 7. abbatiæ diœ- cesis Pictaviensis Malleacum & Lucio fiunt novi episcopatus, auctoritate Johannis papæ XXII. 1326. Anno 1326. pacta quædam iniit cum Gervasio 13 27. Burguliensi abbate. Anno sequenti memoratur in • Littera de episcopo Giascuenfi conspe&ui papæ prae- sentando, jam Iiberato Amaldo Piflaviensi episcopo, summi pontificis nuntio pag. i t 8. i. Decembr. 1308. Item pag. raa. in. 1 309. Item pag. 34, Item ijis. pag. 349. Item 1 3 1 a. pag. j 5 8. tom. 3. Tornus II. 4CTAVIENSIS. 1191 K tabulis b S. Johannis Angeriacensis. Anno 1334. —— Mahaudis abbatissa & conventus SS. T rinitatis Pi— ANNI t s* HRISTI ctav. composuit cum canonicis, habito prius For— » tii episcopi & P. Raymundi decani consensu. Ac- quinvit dato pretio silvæ cujusilam portionem a Guidone de Gozon anno 1356. Excepit horni— 13^6. nium a Johanne de Haricuria Castri-Eraldi viceco- mite, & ab Andrea de Calviniaco, ex vicecomi- tibus de Brocia. Tenmore Fortii an. 1330. fratres Minores fundati sunt apud Thoarcium a Lu- dovico vicecomite & Johanna Droci comitissa e- jus conjuge. Ante Franciscanos, Prædicatores jam . admissi erant hac in urbe ; sed ignoratur quo anno. * ln codice Galteri legitur sedisse per annos 45. quod confirmat conjecturam nostram de suicepto episcopatu a Fortio an. 1312. quibus si addantur quadraginta quinque, habemus 1357. Animam exhalavit Augusto mense die 8. 1357* Inseriptio 1357. de eo in ecdesia sancti Petri Pictaviensis polita ita habet : Ecce figuratos est Fortius iste vocatus PræsulPictavis, sanctæfidei bona clavis, Et falgens stella, per quem suit ista capella Hic bene fundata, cum redditibus fituata. * Anno milleno, ter centum, ter duodeno, Pingitur, efficitur præsens opus atque politur. Ceteram hic notæ temporis omnino fallunt. LXVIII. Johannes V. In codice Galteri siepissime laudato, post For- tium de Auxio episcopum mortuum anno 1 3 5 7. legitur : Johannes ep. Pict. v. qui sedit per v. an- nos, &decesifitan. D. m. CCC. LXJJ. mense Aug. Hujus prælulis mentionem invcnimus iu Stepha- no I. Fontis-comitisabbatean. 1358. LXIX. AIMERICUS. vDe Mons. Aimericus de Mons diœcesis Pictaviensis, ex nobilibus toparchis de Montibus, Philippi & Wil- lelmi equitum germanus, Pictavium ingreditur die Dominica IV. Junii 1363. eIatus pro more { ✓ solemni pompa per Guillelmum de Angsa domi— * num Pleumartini, Maiugotum de Metullo regis Angliæ in Pictonibus proregem, ac RainaIJum de Malo-Ieone Caroli V. cambellanum, ex char- tophyiacio matris ecclesiæ Pictaviensis c. Synodum e 7 h Fortius Pi&avorum episcopus an Dom. m. ccc. xxvii. indid. x. Johannis papae XXII. annoXi. mense Julii die Martis poft o&abas festi apostolorum Petri & Pauli. Huic Rollandus abbas Angeriacensis memor unionis ecclesiæ S. Petri in vilia An- geriacenii, quae pertinebat ad collationem episcopi Piftaviensis, fa&c monasterio Angeriacensi per Clementem papam V.memor, inquam, munificentia tr liieralic gratia ab episcopo Pi&avenfi suo monaflerio impensa. offert in compensationem de duabus sui* ccctefiis. unam quam profatus dominus episcopus duxerit eligendam, videlicet ecclesiam de Villaribus. vel ecclesiam de Rupe— Ma^eriu Piaavicnfit aiacefis. Credimus neutram Fortium elegiste, cum utraque hodie pertineat ad collationem abbatis Angeriacensis. Utraque autem fita eft in archipresbyteratu Metulenst,</r Altile. Apud J. Befly pag. 179. Iegitur : Au tempt de Fott isAu » tvfque de Poitlers quart predeceffeur de Guy evcque aroii proce^ en parlenunt. entre ledit evSaue er le scigneur de Pruilke o" lepro- tureur du Roy. aeause de ihomagedela Roche-pose, « ui souloif ttre tenu de fevepu de Paiticri ; de laquelle Roche leJteur de j*. Atarthe avoit fut fol aven an Roy, a cause du chatesde Tom fur quoy y eut enauefle. < Addendus est Guillelmus Archie^iscnfn dom. Partheniae !, qui contendit pro officio deportationis episcopi fihi competere mappas omnes convivii episcopo exhibiti. Vide Beflium pag. 1 8 j Gggg ij 1192 ECCLESIA PI * convocavit an. 1 3 67. Circa hunc annum litiga— A CHRISTI 011111 a^te S* propeParisios.ob prio-
? s.Dinys ratum S. Dionysiide Vallibus ♦ situm non longe ^•Viemie a ^igcnna * lluvio, in pago Castri-Eraldi, cujus * I 1°°* vicecomiteserant hujus monasterii defensorcs. * Z Cum abcsset prior, Aimericus accessit ad vifitan- dain auctoritate episcopali ecdesiam parochialem de Vallibus, quam ab ipsius jurisilictione immu- neni contendebant Sandionysiani monachi. Quare abbas ad summum pontificem appellavit anno i 3 67. Is erat tum Urbanus V. qui auditis mona- choruin querelis, commisit controversiam hanc di- rimcndam electis judicibus. Quid ii decreverint ignoramus ; attamen episcopum causa cccidisse con— 1 jici mus : & quidem anno 1455. priorem S. Dio- nysii de Vallibus, dictum Johannem Huot, aliquam potellatem spiritualem hac in ecdesia exercuisse quædam acta probant An. 1 370. mense Martio, paucis ante luum obitum diebus, in castro episeo- * Chauvi— pali Calviniaci * testamentum condidit, quo elegit 8»y’sepuIturam in ecclesia cathedrali ante altare B. Ma- riæ de Donis, ad caput fratris sui Philippi militis ibidem humati. Iisilem testamenti tabulis pluri- ma legat ecclesiis & monastcriis urbis, suique sra- tris filiis Johanni de Montibus, & Guillelmo Pic- taviensis ecclesiæ canonico. Hoc testamentum ex autographo asservato in ecdesia S. Georgii de Re— < xia probationibus historiæ genealogicæ Castaneo- rum inseruit Andreas Qiiercetanus doctissimus his toriæ Franciæ scriptor. Hac epigraphe cohonesta- tus est ejus tumulus in ecclesia majori : Hic jacet reverendus in Chrifio pater & dominus, dominus Aymericus de Montibus ejuscopus Pictaviensis, no- biliter natus, utriusque juris doctor egregius, qui suit dict episcopatus per octo annos & menses tres, vel quatuor… episcopus, sundatorque hujus capituli, & obiit XVII. die mcesis Martii, anno Domini M. ccc. LXX. Oremus Deum pro eo. Arnen. LXX. Gumo. i Malsec. J Guido de Malo sicco.ex diœcesi Tutelensi oriun- dus, ut lego in priori vita Gregorii papæ XI. * Chalus ; gUem ajjj ex dominis Castri-lucii * in Marchia or- tum volunt, Gregorii papæ jam laudati fuit ex so- rore nepos vel consanguineus, qui eum creavit car- dinalem presbyterum titulo S. Crucis in Jerusa- iem die 20. Decembris an. 1375 « Quod vero spectat ad ejus episcopatum, cum esset doctor de- cretorum, archidiaconus in ecclesia Narbonensi & capellanus Urbani V. an. 1 370. ab eo factus est episcopuS Lodovcnsis ; a qua sede migravit ad Pi- 1371. ctaviensem anno sequenti. Anno circiter 1 3 7 5 • 1375— testis fuit instrumenti sponfalitii inter Raimundum filium vicecomitis Turenæ, & Mariam filiam comitii Boloniæ & Arverniæ, editi a Baluzio in prob. hist. domus Arv. p. 202. Hoc autem an. statim ac fuit creatus cardinalis, vacavit Pictaviensis ca- thedra. Post Gregorii Xl. mortem anno 1378. Robertum Genevensemad summum pontificatum promovere fummo studio curavit, cum de ipso Guidone ad hanc supremam dignitatem evehen- do alii cardinales Lemovicenses, qui plurimi erant in sacro collegio, cogitarent. A Clemente V 11. (hoc fuit Roberti ad sedem pontificiam assumti no- CTAVIENSIS. n93 L mcn) in Angliam legatus missiis est ad Richardum « regem, ut ipsumadobedientiam papæ, quem le- gitimum putabat, pertraheret. An. 1 3 8 3. die 1. j g,. Octobris in lynodo Cameracensi gravem oratio— J nem habuit pro schisinatis ex functione, quæ in bibliotheca Colbcrt. cod. 814. asservatur. Eodem anno creatus est episcopus cardinalis Prænestinus. Interim morte subiato Clemente VII. an. 1394. electioni Petri de Luna, qui fuit appellatus Bene- dictus XIII. operam dedit, ejusque adhæsit par- tibus. At postea ipso relicto, ad lynodum Pisanam venit, ubi ab aliis cardinalibus admisses ad exstin- guendum schisina, duos de papatu contendentes, 1 cum ceteris patribus ob contumaciam exauctoran- dos censuit. Postea electus est in papam die 26. Junii Petrus de Candia cardinalis Mediolanensis, qui nomen Alexandri V. astumsit, & nostro Gui- doni confirmavit titulum episcopi cardinalis Præ- nestini. Eodem fere tempore habuit administratio- nem ecclesiæ Agathensis ■ ; & paulo post Parisiis a animam exhalavit. Mortem prospiciens an. 1407* die 1 2. Septembris testamentum seripserat, cujus copiam nostri Sammarthani, beneficio viri Cl. D. dHerouval habuerunt. Hoc instrumento eligit sepuIturam in sacello S. Spiritus majoris templi Ave- nionensis ; multa dat canonicis aliisque hujus ecclo — siæ clericis ; imperat duo missarum millia ; & cx pretio suæ domus in urbe Avenionensi, duas in majori ecclesia Avenionensi fundat capellanias. Donat Benedicto papæ XIII. quatuor storenorum millia, nonnullis conditionibus. Multa quoque legat variis ecclesiis, maximeTutelensi S. Privati, in qua baptizatus fuerat. Ex hujus testamenti tabulis discimus eum varia possedisse sacerdotia, archidia- conatum de Lantarlo in ecdesia Tolosana, prio- ratus de Monte-alto, & S. Orientii Auxitani, ac præposituram de Lesinhano. De sua in Anglia lc- gatione ita loquitur : Cum olim felicis recordationis dominus Clemens papa VII. me miserit ad partes D Angliæ, & alibi pro negotiis S. matris Ecclesiæ, cujus occafione quamplures pecuniarum summæ mihi per ecclesias infra metas terrarum, & provinciarum ad quas pro tunc misses eram, confifientes, deberen- tur & adhuc debeantur, pecunias hujusenodi ipsis ecclesiis lego & remitto penitus. Donavit quædam Beraudæ & Agneti germanis suis, Hclietæ & Florentiae neptibus in monasterio Pruliano virginibus religiosiS, constituitque heredem suum Guillelmum de Male-siceo fiIium natu secundum domini Regi- naldi de Rophinaco militis. Exsecutores & curato- res testamenti sui nominat Nicolaum Albanensem, £ Johannem Ostiensem episcopos, aliosve cardinales, Johannem Rotomagensem, Amelium Turo- nensem archiepiseopoS, Andream Casie-Dei abba- tem, & Guidonem Grassensem. Prædictumtesta- mentum noviS auxit & explicavit codicillis, quo- rum deligitur curator abbaS S. Maxentii, Parisiis 8. Martii 141 1. & paulo post e viviS excessit an. 141 1. vel 1412. desinente ; ejusque obitus Jo- a Ex Baluzio in notis ad vit. pap. Avenion. c. 1 1 exstat in archivo archiep. Narbon. bulla Johannis XXIII. data Romæ apud S. Petrum 6. idus Junii an. 2. cx qua liquet Alexandrum V. ecdesiam Agathensem vacantem per obitum Hugonis epl- scopi commendasse Guidoni episcopo Prantjlinmji uique ad triennium. h94 ECCLESIA P ■ ■ ■ ■ hanni papæ XXIII. renuntiatur dic 4. Aprilis. In ANM æcje sacra Dominicanorum sepultura donatus estr CHRISTI ]nfcrjptjo hæc sepulcro est addita. In Aquitania parte Galliæ, nobilissima familia Malesiccorum, vetustate ac singulari virtute præcla- ra, a Malesicco nomen habet. Ea in gente mulla clarissima orta sunt Aquitaniæ quondam lumina, viri rerwn gestarnm magnitudine siorentes, alii equi- tes aurati, alitsanctipontifices, alitpræfecti. Ex ea generis claritate prodiit Guido a Malesicco dicti loci & Castri-Lucii dominus, in doctrinarum, virtutum- que genere prope absolutus. cujus acta permulta an- malibus conseripta, his brevibus non capiuntur angu—, stiis. Is virsumma prudentia, amplissimisque meritis • creatus suerat Lodovenfispontisex, deinde Pictav. postmodum & coaptatus T. Prænestini cardinalis, in qua dignitate cum octavo & trigesimo anno fio~ ruisset, tandem legatum agens apud regem Gallo- rum nomine pontificis maximi avunculisui, Lutetiæ honesto mortis genere quievit octavo idus Asartii Iq.t t. Cujus coepus hac cella & hocsaxo sepul- tum est, magno cum omnium luctu, acdesiderio, do- nec propinquorum sententia ad majorum sepulcra transferatur : Dives opum Guido, forma, bonitatis, & artis, Ditior hocque magis dives honoris erat- Plura darent superi, nisifatum plura negaret. Quo majora darent, evolat adsuperos. Baluzius in notis ad vitas pap. Aven.c. 1154. falsi arguit quæ hic dicuntur de legatione Guido- nis in Galliam, & contendit epitaphium in quo id legitur, esse partum hominis imperiti, qui non vi- vebat ante ducentos annos, ut characteres quibus describitur probant ; qua iu re viro doctissimo con- sentiendum. maumont LXXI. BerTRANDUS. ] Bertrandus de MaIormonte vir non solum no- bilitate, sed probitate ac scientia præstans, ad epi- seopatus fastigium ascendit die 17. Januarii anni 1 3 7 5. ex regesto Vaticani. Ingrestus urbem, con- sueto more elatus & deportatus est a Johanne duce Bituricensi & comite Pictaviensi domino Lezinia- ci, & a nobilibus domino de Valle-Guidonis in Britannia, Johanne Larcheveque barone Parthe- niaci, & Petro de Romenolio miIite vices agente Ludovici de Haricuria vicecomitis Castri*Airaudi, 13 77’confecto diplomate anno 1 3 77. die 24. Maii. Consecravit eeclesiam cathedralem die 17. Octob. 1 1385. anni 1379— Decessitdie 12. Augusti an. 1385. humatus in saceIIo S. Andreæ in cathedrali, ubi ad sepulcrum quod eminet, leguntur hæc verba : Hic jacet reverendissimus in Christo pater & dominus, dominus Bertrandus de Maumont episcopus Picta- vienfis, qui obiit an. t 38 p. Orate Deum pro eo. Da LXXII. SimoN. Cramacd Simon de Cramaud, Picto ex nobili & equestri familia dominorum de Cramaud prope Rupem- Cavardi ortus, primum monachus S. Luciani Beliovacensis, ubi visunturejus insignia : excanceI- ICTAVIENSIS. 119 ; A lario * vero Johannis ducis Biturigum, Pictonum
comitis, post Bertrandi mortem patriæ suæ renun— ANNI tiatus est episcopus. An. 13 8 6. subscripsit pactis CHR1ST matrimonii Ludovici Aurelianensis ducis, ex ac— 138 6. tis regii thesauri. Anno 1 3 8 8. die Jovis post Mi— 1388. sericordias Domini, ut episcopus Pictaviensis receptus fait ad canonicatum insignis ecclesiæ sancti Martini Turon. & præstitit solitum juramentum, proutprædecesseres sui soliti sunt facere ; & deinde fueruntstoi assegnati stallus in choro & locus in ca- pitulo ; postmodum missiam in pontificalibus celebra- vit, ut legitur in registris S. Martini. An. 1389. 1393. tabulis sponsalium ducis Biturigum & Arverno— rtoi’ 5 rum, necnon Pictaviensis comitis, cum Johanna fiIia comitis Boloniæ & Arvemiæ subscripsit Si- mon die Sabbati quinta Junii ; quibus pactis in dotem pater Johannæ cessit Arvemiæ comitatum. Hoc autem in instrumento Simon appellatur epi- scopus Pictaviensis ; sed paulo post amotus cst ab hac sede ; & suecefsorem habuit Ludovicum d’Or- leans. Quid vero caulæ fuerit ut sedem hanc reii- querit, vix excogitare possiimus ; nisi credamus Cle- mentem VII. Avenioni sedentemcum papæ titulo, qui episcopatum Avenion. tenebat die 2. Julii an. 1 3 9 o. ad se accersivisse Simonem, ut tam pruden- , tispræsulisconsiliis uteretur ; cui hancecdesiam re- ’ipsa dedit eodem anno. At illam brevi admodum tempore tenuit. An. 1392.28. Nov. erat patriar- cha AIexandrinus & administrator eccl. Carcassi ex cam. comput. Paris.senesc. Carcasse An. 1395. mense Feb. præfuit coetui episcop. & optimatum Paris.congregatorum ad tractandum de via unionis, & exstinctione schisinatis. Cur fuerit præses his in comitiis nos latet. Forte quia tunc erat patriarcha Alexandrinus, & ad eam dignitatem provectus fuerat quando episcopatum cessit Ludovico AureL nondum vero purpura cardinalitia ornatus erat, hoc enim honore donatus est a Johanne XXIII. qui non est creatus papa ante annum 1410. quo J etiam anno donatus est archiepiscopatu Remensu Hunc Simonem Johannes Juvenalis dictus de Ur- sinis, ævi sui scriptor præstantissimus, & Remorum archiepiscopus, appellat praecipuum consistorii Regis, & nominatissimum clericum. Et quidem va- riis legationibus pro ecclesia Gallicana & Rege defunctus eft. Anno 1421. die 1 1. Martii scripsit testamentum. Post Petrum Trousselli ex episcopo Pictaviensi factum Remensem metropolitanum in codice Galteri ponitur iterum Simon de Cramaud. Sammarthani fratres in archiepiscopis Remenfibus, docent Simonem de Cramaud purpura donatum i & cardinalem factum an. 141 3. a Johan. XXIII. archiepiscopatum Remensem abdicasse, ad quem transtatus cti Petrus Trousselli Pictaviensis episeo- pus. Verisimile autem est hujus episcopatus admi- nistrationem perpetuam tunc datam fuisse Simoni ; quam putamus eum retinuisse usque ad annum 1424. Obiit an. 1429. sepultusque est Pictavis 1424. iu majori ecclesia, ubi legitur hoc epitaphium : a Faflus episcopus videtur officium hoc cancellarii retinuistc ; nam in instrumento venditionis castellaniz cujufdam ( de S. Nemoye, fortesandc Neomadir, Ncomaie, in Piftonibus,) quam emitCarolus VI. rex, fit mentio Simonis deCramaud epilcopi Piftav. & cancellarii ducis Bitur. inno i 387. Thrtjor L « ; f. Poitoa. i.ft. Gggg « j h96 ECCLESIA P Simonsanctæ Romanæ Ecclesiæ, &S. Laurentii/. ANNI EUCifiapresbyter cardinalis, & episcopus Picta- C HRISTI yigxji ; jacgt in hossepulcro, cujus imago de albastuo est super tumulum marmoreum. Postta eststatua cardinalis in proximo pilari xprædicto sepulcro contigua, erecta : qui dum fuit Romæ promotus ad cardinala- tum, erat archiepiscopus Remensis, & prosubsten- tatione sui status, fuit etiam sibi datus episcopatus Pictaviensis, cujus etiam ante per multos annos fue- Tat apifcopus, &sundavit in ista ecclesia unam præ- * bendam * cum grosse quadraginta librarum pro nutrimento unius magistri & fex puerorum in musica instruendorum, ad faciendum divinum fervitium.Ro- liqua legi nequeunt. Anniversarium Simonis de I Cramaud cardinalis quondam Pictaviensis episcopi inscribitur vetusto fratrum Prædicatorum necrolo- gio die 27. Octobris, in vigilia SS. apostolorum Simonis & Judæ. Lego etiam ipsum fundasse sex canonicatus pro hebdomadariis, quorum duo pos- sidentur a decano & subdecano, ceteri a presbyteris non canonicis, neque iu dignitate aut personatu constitutis. LXXIII. Ludovicus I. h Ludovicus d’Orieans erat filius b nothus Philip- pi ducis Aurelianensis & Turonensis, comitis Va- lesii, qui erat quintus liberorum Philippi VI. Fran- corum regis. Ludovicus fuit primum in parlamen- to Parisiensi senator, deinde promotus est ad offi- Hifi.gaeal. cium magistri libellorum supplicum derici, litteris « D. du Regij datis vm. Aprilis anno 13 8 8. cx camera computorum Parisiensi, in rationibus a Guillelmo Perdrier redditis. Factus est episcopus Pictaviensis 1391. an. 1391. Anno 1392. jurepaternæhereditatis c donatus est regiis litteris die 12. Novemb. datisc. 1 394. Electus est episcopus Beilovacensis anno 1394. "Peregrinationem Jerosolymitanam aggressiis, in sacris locis exstinctus est die 27. Martii an. 1396. ibique jacet LXXIV. Ludovicus II. j Ludovicus, Roberti Barri ducis filius & Mariæ Johannis Francorum regis natæ, multis potitus est episcopatibus ; administrationemque perpetuam Pi- ctaviensis ecclesiæ nactus est, si fratribus Sammar- thanis fidem debeamus, imo registro Vatic. quod • Pro fundo aflignavit terram suam de Ponento juxta Berriam in castellania de Loduno, & decimas pertinentes ad villam Nuceriolum didam, in pago LosdunenC, vulgo Noifflliey, cpiam •cquisivit præsentibus Guillelmo de Feudelle decano, Iteno de Martrolio cantore, &c. Emit quoaue in gratiam fratris sui Petri Cramaudi castrum Capellæ-Belloini, in eodem agro Losdunensi. a Catharina de Mailld. Instrumentum fundationis scriptum fuit an. 14.02. die Martis post festum S. Dionysii, legiturque apud J. Bestium pag. a o o. in eo sic præsatur Simon: Univerfis, &c. Simon de Cramaudo, olim Dei gratia Pia. ep. J nunc vero patriarcha Alea, ac ecclefia Carcafi. adminiflr. perpetuat. Aliam fundationem fecit Shnon, ut patet ex regesto 158. thes. reg. ubi habetur ; Amortifatio c. libraram per Regem faila mense Dtcemb. anno 1^.02. pro dileao æ fideli confiliano suo Simone de Cramaudo ohm episcopo Piaav. nunc patriarcha Alea- andrino ir adminifiratore perpetuo ecclefia. Carcaffonenfij aA su- fientationem er alimentationem uniae tnasiftri mnfica & sei puero- rum continue in ecclefia Piaauienfi officio divino infifientium se- eundum fundationem diai Simonie. ■p n * Carolus VI. Francorum rex, litteras legitimationis rmper- fltur Ludovico de Aurelianis Pi&av. episcopo, qui Ie damnata * eJ’*eItl coitu de patre conjugato & mane soluta genitui erat. Datum 1 4 ; ’ Parisiis XXII. die menfis Novemb. an. Dom. M. CCC. XCII. n, 2f2, c jn camera computorum Paris. astervatur diploma, quo do- minui Ludovicut de Aurelianis episc. Piftav. legitimatus per lrt- , teras Regis datas Parifius a a. « Novemb. 1391. fic stgnatum * ’’1 1’per Regem in suo consilio, in quo erant domini ducet £ltpr. ot Burgund. Vot episcopi Lingonenfis, Ifoviomenfit, &c. ICTAVIENSIS. 1197 i ipsi laudant d Attamen errant quantum ad tempus ■ ■ ■* episcopatushujus principis; anno enim 130 1.die ANNI 6. Aprilis, quod solum tempus huic adscribunt CHRISTI episcopalui, adhuc Ludovicus cTOrieans episcopus erat Pictaviensis:& quidem an. 13 9 2. die 12. Novembris, quo per litteras Regis legitimatus di- citur, appellatur episcopus Pictaviensis, nec vide- tur inde migrasse ante annum 1394. quo electus cst episc. Bekacensis. Præter illam cathedram tres aliæ dicuntur Ludovico concestæ, Lingonensis, Catalaunensis & Virdunensis. His addo cardinalis dignitatem illi coliatum a Benedicto XIII. dato ti- tulo S. Agathæ, quam ipsi Martinus V. concilium- 1 que Pisanum, cui adfuit ut legatus Caroli VI. regis rranc. an. 1409. confirmarunt, mutato titulo S. Agathæ, iu alium duodecim apostolorum. Demum Johannes papa XXIII. eum titulo episcopi Por- tuensis insignivit DE mar- TREU1L, al LXXV. YTHERIUS. Mamuil. De Ytherio jam actum est hoc tomo., in Ani- ciensibus episcopis. Ejus vero episcopatus Picta- viensisexordium non minus dubium mihi videtur, quam Ludovici Barrensis. Certe quod docent Sammarthani nostri, Ytherium transtatum esse a sede Podiensi ad Pictaviensem anno 1393.. est aperte — falsum ; nam an. 1394. die vi. Augusti eum ad- huc sedisse Anicii probat instrumentum composi- tionis factæ inter priorem de Podemniaco, & in- colas de Chambriraco pro decimis, quod nobis suppeditavit Piperacense tabularium. Ut Caroli VI. regis legatus cum episcopis Atrebatensi & Silva- nectensi adivit Benedictum XIII. alias Petrum de Luna, ad procurandam Ecdesiæ unionem, anno 1394. Anno sequenti admittit quædam hominia, ratione episcopatus & dominii de Celles Levescaut. Synodum habuit an. 13 9 6. & biennio post deligitur una cum Simone Cramaudo patriarcha Ale- xandriæ, exsecutor codicillorum Petri de Giaco ) Galliæ cancellarii. Mortuus est an. 1405. Erat ducis Bituricensis cancellarius, ex registris cameræ computoram Divionensis.e e _ _______ f. DE MoN- LXXVI. GERARDUS. TAiGU. Gerardus de Monte-acuto, ex dominis de Mon- te-acuto & Marcuciaci, frater Johannis archiepiscopi Senonensis, Johannis Biturigum ducis cancel- larius, anrfo 1405. vocatur ad Pictavorum eccle— 14° 5 • fiam ; quo anno in exsecutione litterarum pro fun- dationeS.Capellæ Bituricensis nominatur; item ab Enguerrano Monstreleto voi. 1. c. 5 2. ubi S.Ma- , xentii abbas ei scribit de concilio Pisano 1409. J Reperitur item epud Tilium interfuisse solemni prodamationi iu senatu facta, cum videlicet rex Carolus VI. procurationem regni detulit principi- bus, equitum tribuno, & cancellario. Traductus est inde ad episcopatum Parisiensem anno 1409. Accessisse per legatos ad concilium Pisanum legi- tur iu hujus concilii actis tom. VI. Spicil. p. 3 64. d Codex Galteri hunc agnofcrt perpetuum adminiftntoretB, sed perperam non distinguit a Ludovico d’Orleans. * In rationibus redditis incipiendo a die i. Febr. in. 1399. uf<fue ad diem ultimum Januarii 14.00. foI. 1*4. legitur s Reverend pere n Dieu Ychier dc Martreui evique Ie Peitierj cbav- cellicr du Mr, U Dnc de Berry. ii98 ECCLESIA P ■ — Migravit e vivis 1420. dse 2 5. Septemb. tumu— I. ANNI jatus tempIo Cælestinorum Marcuciaci. Fuerat AiIn f CTT A præses cameræ computorum Paris sed non ante suum episcopatum Pictaviensem ; nam probaturi sumus iu archiepiscopis Remensibus eum creatum fuissepræsidem an. tantum 1413 « per resignatio- nem fratris sui Johannis Senonum archiepiscopi. TROUS— LXXVII. PETRUS IV. StLLI, M.
? ea°uU.S’Petrus Trusselli, quod cognomen ipse sibi tri- buit, archidiaconus Parisiensis, & magister deri- cus libellorum supplicum, renuntiatus est episeo- 1409. pus Pictavorum an. 1409. quo anno in charta cameræ computorum Paris signata G. Johannes * de Marle licentiatus in utroque jure, suffectus legi- tur in magisterio cleri requestarum hospitii Regis, loco hujus Petri episc. litteris ejusilem anni die 6. Decembris datis. Anno 1410. cumBlanchade Haricuria abbatissa Fontebraldensi paciscitur die 4. Januarii pro jurisdictione. Ex sede Pictaviensi migravit ad metropolim Remensem anno 1413. & paulo post Parisiis diem clausit extremum die 10. Decembris hujus anni. Dt LXXVIII. Simon. Cramaud e Jam monuimus Simonem de Cramaud rIcta- viensem episcopatum, quem prius tanquam epi-1 scopus possederat, iterum obtinuisse sub titulo ad- ministratoris perpetui.postquam Petrus TrousselIi ad Remensem thronum fuisset provectus. Anno 1422. Martini papæ V. anno sexto confumavit electionem Roberti Frotherii in abbatem S. Jo- vini de Marnis, sicque praefatur in litteris suis ea de re datis : Simon S. Laurentii in Lucina S. R. E. presbyter cardinalis ejuscopus Pictaviensis. nr. Com— LXXIX. Hugo II. BAHEL. Hugo de CombareI nobilis Lemovix, Johanne de Combarel equite domino de Noailles parente ; natus, ex qua gente fuit Franciscos abbas Virzio- nensis & Exokiunensis, male a Boucheto in An- nalibus Aquitanicis vocatur Guillelmus ; condat enim eum in instrumentis nobilis gentis d’lsore & aliis, Hugonem appellari ; quamvis in codice Galteri Guillelmus appelletur. Hic ex episeopatu Biterrensi transtatus est ad Pictavensem bulla Mar- 1424. tini papæ V. 16. cal. Martii an. 1424. Sane hoc jam factum fuerat die 1 8. Aprilis an. 1424. quo Franciscus abbaS Jurensis seu S. Claudii, ex man- dato Martini papæ, dedit facultatem jussionis fa- ciendæ Hugoni episcopo Pictaviensi antea Biter- renfi, solvendæ pensionis annuæ mille librarum, quam Ludovicus de Bar episcopus Portuensis cum licentia papæ retinuerat super alterutrum illorum episeopatuum. Id autem habemiiS ex litteris au- thentici$ istius abbatiS quas nobis suppeditavit ta- bularium Lotharingiæ. Legatus fuit pro paciscen- dis inter Francos & Anglos induciis apud Ceno- manum. Conjicimus cum cœtui apud Bituricas coacto an. 143 8. die 1. Maii jusse Caroli VII. adfuisse, ubi condita est Pragmatica Sanctio ; nam Johannes S. Tiberii abbas cum non poflet co pergere, suos procuratoreS in his comitiiS instituit Dionysium Tolosanum archiepiscopum, ICTAVIENSIS. 1199 i Hugonem Pictavensem & Guillelmum Bitcr— — rensem episcopos. ANNI Hæredes habuit Petrum & Franciscum de Com— CHRISTI barel milites, ex actis curiæ Parisiensis. Tutelensis. quoque fuit episcopus ex Baluzio, uti diximus in Tutelensibus episcopis. Ipsi fidem clientelarem & obsequium polliciti sunt Johannes Rupis-Cavardi dominus de Vivona, an. 1433. & Johannes de Lezay toparcha des Marets an. 1434. Ex his li- quet Hugonem episcopum fuisse Pictav. saltem ab an. 1424. ad 14^4. Attamen GualterusPi- ctavensis episeopus nominatur in charta monaste- rii S. Petri de Mauritania, Mortagne, una cum l Johanne epise. Malleacensi 1430. Quapropter confugiendum est ad rationem jam siepius allatam, quæ videlicet repetitur a fchismate ; nimirum cum tunc essent multi qui se Romanos dicerent ponti- sices, singuli episcopos nominabant ; sicque, ut in Romana Ecclesia, ita in aliis ipsi subjectis plures erant qui se pro pontificibus haberi vellent. LXXX. Guillelmus V. c»" » - Guilielmus Gouge di<5lus de Charpagnes, a/., A1GNU* Charpaignes, cancellarius Johannis ducis Bituri- gum, Martini Claromontensis nepos, ex suppli- cum libellorum præfecto & comite consistoriano "’eligitur a decano & capitulo 1441. confirmatus r 4^ r. eodem anno die 17. Maii ab HenricodAvaugour archiepiscopo Bituricensi & primate a, ad quem ac— • cesserat omislo Petro archiep. Burdegalensi. Cam- panam majorem suis impenfis fecit, ac dynastiam de Harcourt, aliave feoda episcopatui acquisivit a Carolo AndegavensiCenomanorum comite, con- cessis compensationis loco dominiis de Turejo, & S. Christophori de Faia. LXXXI. Jacobus. Jouvenel Jacobus J uvenalis de Ursinis, b Johannis baronis b D de Trainel in Campania tertius c silius & Michae— c lidis de Vitry, ex archidiacono Parisiensi & præsi- de in camera computorum Paris. pro quo sulcepto officio sacramentum præstitit die 12. Novembris an. 1444. eodem anno promotus est ad archiepi- scopatum Remensem, quo abdicato ingratiam sra- tris sui Johannis, factus est administrator Picta- viensis episcopatus die 5. Nov. & secundum Jo- sephum Anthelmum, Forojuliensis anno 1449. 144 ? * * Idcirco Guillelmus eleAus ad Bituricensem primatum consugit pro confirmatione suæ eleAionis, non ad Burdigalensem archiepiscopum, quod atttntii viarum /icriculit. immi- eorum incurftbus, maris inundationibus guerrarum anfraflibut t> patriam Burdigalenfrm affigentibus, tutum non estet l-1 archiepiscopalcm hanc sedem adire. Ex archiv. Bituric. b Notatur in hist. cancellariorum Franciæ, auflore patre An- selmo Augustiniano discalceato, edita a V. clari !. D. du Fourny, cognomen des Ursins a Johanne Jouvencl patre nostri epilcopi astumtum cum stemmate gentis de Ursinis, ob hofoitium de Urfinis, ihotel dtt Urftns, ei datum in urbe Parisiensi ob prse- se&uram urbanam ab eo gestam fortiter adversus optimates qui cives opprimebant. Fuerat enim prsefeflus urbis, Prtvot dis marchandi an. 1338. e In transa&ione saAa die 8. Februar. anno 144. ;. inter Michaelidcm de Vitry matrem & quatuor ejus filios ex una parte, ac Carolum a Albret comitem Drocensem ex altera, hi filii sic enumerantur:Johannes episcopus & dux Laudunenlis, Guillelmus Franci » cancellarius, Jacobus archiep. & dux Re- mensis, & Michael. Ex tabulario Palensi, litt. O. vitux Albrei. Sexdecim fuerunt Johannis Jouvenel liberi, quorum aliqui in infantia mortui sunt; unde non mirum irrcpliste aliquam diver- sitatem in illis numerandis. iioo ECCLESIA P1 . ornatus præterea titulo patriarchae Antiocheni, pro ANNI quo accepit pallium die 27. Aprilis. C HR1STI Adinisit vero hominium Johannis Rupis-cavar- di domini Mortui-maris& Vivonæ 17. Septemb. 145 6. ex archivis hujus domus ; decessit 1 2. Mar- tii aifni praedicti, sepultus Augustoriti Pictonum iu cathedrali juxta majus altare. De eo hæc verba in tabulis Cartusianorum Parisiensium, apud quos consecravit capellam SS. Virginis & S. Blasii : Pri- die idus Octobris reverendissimus in Christo pater & dominus D. Jacobus miseratione divina patriarcha Antiochenus, ejuseopus Pictaviensis, dedit in puram eleemosynam nobis pro fundatione unius anni- versarii perpetui in vita, & in morte, summam C. scutornm novorum auri, de cugno domini nostri Regis, & multa alia bona fecit nobis & fieri procuravit. Habet anniversarium 1 3. Octobris in ecclesia Bituricensi. Fuit etiam prior S. Martini a Campis Parisiensis, cui, ut in eo prioratu, sic in hoc Samarih. epjfcopatu ex nonnullorum sententia perperam succeflor datur Johannes de Montalambert nobilis Picto, postea Montalbanensis episcopus. Pro exstinguendo schismate multum laboravit, ut li- quet ex ipsius litteris quæ exstant tom. iv. Spicil. p. 3 4 5. & 3 46. in quibus se se episcopum Picta- viensem dicit & patriarcham Antiochenum. GvxrInet LXXXII. Leo, seu LeoNETUS. LeoGuerinct Pictaviensis, Johannis & Perettæ Grasseteau silius, sororem habuit Perettam uxorem Johannis Pagani domini de ia Fougereuse, unde male a quibusdam noster hic præsui appellatur Leo Pagani. Is ex canonico & decano Pictaviensi, necnon consiliarlo parlamenti Parisiensis^ : capitulo pa- • triæ declaratur antistes 8 1457. quo anno die 2 7. 14* 5 7* Novemb. festivap ompa urbem invectus est. An. 1458. Leo episcopus Pictav. notatur in charta fratrum Praedicat. Pictav. data die 3 o. Decembris. At Johannes Bellaius a Carolo VII. rege hujus ec— j desiæ designatus præsui, cathedræ regimen assiim- sit, sub onere tamen annuæ pensionis Leoni sol- vendæ, cum interim iste apud castrum de Rupe- pofeain Pictonibus se recepisset, ubi domicilium fixit, inde ad episcopatum Forojiilierisem in Pro- vincia traductus circa an. 1461. Legendus Quer- cetanus lib. 4. hist. Castaneorum cap. 9. In codice Calterii Guillelmus Querinelli dicitur, at Leonem vocatum fuisse hunc præsulem probant quædam chartæ, quas vidit noster D. Edmundus Martenne. Una exstat in monasterio Nantolii, estque anni 1461. quo proinde anno adhuc erat Pictaviensis episcopus, aut pro episeopo habebatur. De eo lo— £ cuti sumus in Forojuliensibus episeopis. ■ Ex instrumento publico prolato in gratiam primatus Bitu « ricenfis, datoque die antepenultima mensis Julii anno 1^.57. intelligimus archiepiscopum Burdigalcnlem rogatum fuiste a Leoncto Guerinct eleflo, & a procuratore capituli Pidav. ut eledionem sadam confirmaret, quod recusavit archiepiscopus, quia in sui, priptvris iidtm eleflus ix Iripaudi, procurator, non dictitant aut declarabant ipsum dom. arcfiiepiscopum Burdigaltnsem suilse Aquitania primatem. Consensit vero Leonetus archiepiscopo titulum primatis dare : ea tamen ratione ut semper liceat ab archiepiscopo Burdig. appellare ad Bituricensem. Ex eodem instrumento patet quemdam Johannem de Vaux tunc cum Leoncto de episcopatu decertasle. ICTAVIENSIS. 1201 LXXXIII. Johannes VI. ANNI Johannes du Bellay monachus & abbas S. Flo— CHnySTI rentii Salmuriensis, vctusta aeque ac nobili Bellayo— Bellay. rum stirpein Andibus, Hugone hujus nominis IX. Bellari toparcha, & Elizabetha de Montigny pa- rentibus satus, cum sub magisterio Johannis Bcllaii senioris in Salmuricnsi monasterio regulam Benedictinam professeS fuisset, ei successit in ab- batiæ regimine an. 1434. dein effectus episcopus Forojulicnsis 14 c 5. delinente an. 1461. episco— 1461. patum Pictavienlem consequitur. Urbem ingressiis est mense Julio 1462. Eam autem eccIesiam admi- B nistravit usque ad an. 1479. quo demum decessit 3. Septembris, in abbatia S. Florentii sepultus jux- ta altare dominicum a latere epistolæ. Gentilis fuit clarissimi cardinalis Johannis Bellaii, de quo con- sule Parisienses episcopos & indicem abbatum Sal- muriensium. Porro hujus episcopi vicarii generales in spiritualibus ac temporalibus, visitationem facientes in monasterio B. Mariæ de Cella, decreve- runt ut plures ibi sollemnitates agerentur, quarum quædam peculiares hic nominandæ videntur : Die 1 8. Martii, S. Gabrielis archangeli : mense Julio, S. Josephi justi : in crastino, B. M. Magdalenæ : & B. Marthæ : mense Septemb. Præsentatio B. Mariæ in templo, duplex quartum magnum cum octava : mense Octob. S. Demetrii, & S. Waldræ : item SS. Mariæ Jacobi & Salome sororum B. Mariæ cum octava : mense Novemb. Purificatio B.Annæ : mense Decemb. Conceptio B. Mariæ cum octa- va Datum 2 5. Julii 1477. LXXXIV. GUILLELMUS VI. ClugnT. Guillelmus de Clugny • vel de Dugny, ut Ie— • git vir daris D. du Foumy, in rccensione chartarum tabularii Lotharingiæ, ubi quædam de nostro leguntur Guillelmo, gente nobilis Burgunduserat, _ e pago Æduensi, Henrico dynesta de Conforgien J & Perreneta de Chalonge domina de Raigni ma- tre oriundus, & frater Ferrici cardinalis. Ex libellorum magistro Caroli ducis Burgundiæ, canoni- cus, officialis & archidiaconus Avalonensis in ec- clelia Æduensi, sedis apostolicæ protonotarius eva- sit : item præpositus Bethunæ & S. Leonardi Leo- diensis ; tandemqueTarvanensis episcopus, ut di- serte docet Philippus de ComincS scriptor coævus commentariorum 1. v. c. 17. quo tempore flagrante bello inter Ludovicum regem XI. & ducem Burgundiæ aliosque principeS, pro principibus foederatis transinisit in Angliam ad Eduardum regem . missus orator. Defuncto duce prædicto, per Lu- ’dovicum XI. ingeniorum solertissimum indagato- rem allectus in Franciam, opimiS donatur sacerdo- tiis, Rcgisque patrocinio Pictavienlem episcopa- tum obtinuit, eoquenomine 1479. die 3. Januarii missus est cum Jacobo de Bello-monte domino de Bercorio, Regis cambellano, ac Pictavicnsium, Andium, Santonumque prorege, ut paciseerentur cum Johanne de Brocia Pentevriæ comite, & Ni- colea Britannica uxore, de cedendo jure, ipsiscom- ■ Apud Philippum de Comines I. j. c. i 7. legitur de Clugity. In veteri editione an. 1 $39. quæ non dividitur in libros & capitula, dt C/un/. petente 1202 ECCLESIA ] — petente in ducatu Aremoricae, contra Franciscom s CHRISTI ducem. Insequenti anno cum Petro de Aurio- Vidthip Franciæ cancellario, & Johanne episcopo Mas tanctllar. siliensi, legato Renati Siciliæ regis, Ludovici XI. n°mine tractavit de hominio exhibendo Regi per Renatum, pro ducatu Barrensi, cujus acta haben- tur in archivis thesauri regii. Fuit legatus regis Chri- stianissimi, cum Guillelmo Picart baillivo Roto- mag. ad occupandum hunc Barrensem ducatum. At cum ob alia negotia non possent diutius hac de- fungi provincia, litteris suis datis Barri i 4. Aug. 1480. eam reliquerunt Ludovico du Pont cen- tum virorum lancea armatorum duci, ac topar— j Bosiedon & de Livron, uti docent authen- irdnomi. ticæ litteræ asservatæ in tabul. Lotharingiæ. Legi- a mus parvi sigiili custodiam, Ludovico XI. regnan- te, fuisse demandatam huic antistiti ; qui dicitur ex hac vita migrasse in Turonibus circa ann. 1480. quod contingere non potuit ante diem 14. mensis Augusti, quando habentur, ut jam diximus, ejus litteræ hoc ipso die datæ. » ’Am » oi— LXXXV. PeTRUS V. « x. Petrus de Ambasia, Petri domini deChaumont super Ligerim, & Annæ de BueiI silius, celeberri— ( mi Georgii cardinalis frater, prius monachus & ab- bas S. Jovini de Marnis, electus Pictav. dicitur an. 1481. 148 1. die 21. Novembris, in registro Vaticani. Hic præsul annis 1489. & 149 3.legitur in chartis S.Jovini de Marnis.An. 1 5 02.decano & canonicis collegiatæ eeclesiæ de Champigny super Veu- dam, quam pontif. Alexander VI. rogante Ludov. Borbonio regii sanguinis principe, domino Rupis ad Oyonam, privilegiis ornarat, concessiim est quod eidem decano uti episeopalibus insigniis liceret, quemadmodum liquet ex actis senatus Pari- siensis. Anno eodem die 20. Januarii nominatur exsecutor & curator testamenti Johannis a Podio equitis, domini du Coudray. Vitam finivit BIesis j an. 1 5 o 5. die 1. Septemb. jacet in capella castri episcopalis de Dissay, quod construxerat, ubi hoc epitaphium visitur : Exiguo claustro vitæ dilector honestæ, Hujussarcophagipulvere, Petre, jaces. Cui generosa dedit ortus Ambasia claros Stirps, pater abbatem teque Jovinus ait. Urbis Pictavicæ moderamina præsul agebas ; Dormis eum patribus pulvis & osseJ, Petre. Annis millenis quingentis quinque locatur. Prima Septembris mors tibi vitasuit. Reliquit duos liberos, ex quibus Renatus fuit ] abbas sancti Cypriani, ex historia marescallorum Franciæ patris Anselmi Augustiniani discalceati, novis curis edita & emendata a viro doctissimo domino du Foumy. LXXXVI. Johannes VII. LE Cum jam egerimus de Johanne Tremolio car- dinali Auseienses inter archiepiscopos, pauca de ip- so supersunt dicenda. Post obitum PetrideAmba- sia consobrini sui (matrem enim habuit Margari- 1505. tam de Ambasia) ipsi suffectus est an. 1505. sub 1 5 07. titulo administrationis perpetuæ, & post biennium obiit Mediolani. Inde yero corpus ejus delatum Tomus Jl. PICTAVIENSIS, 1203 1 est ad ecclesiam collegiatam castri Thoarcensis, ubi ■’ spectatur ejus tumulus, Iegiturque epitaphium ANNI quod in Ausciensibus dedimus archiepiscopis. CHRlSTl LXXXVII. ClaUDIUs L Hussqn, CIaudiusde Hustbn ex comitibus Tomodori, unde aliquando Iegitur Claudius deTonnerre, parentes habuit Carolum comitem Tornodorensem, Huflbnii & S. Aniani dominum, & Antonietam Tremoliam. Cum jam potiretur episcopatu Sagien- si, postulatus est pro episcopatu Pictaviensi in lo- cum avunculi demortui. At quorumdam canoni- j corum suffiagiis Florentius d’Allemagne electus est, cum quo Claudius aliquot annis decertavit ; sed ipso exstincto an. 1 5 1 o. pacificam sedis suæ obti— 1510. nuit possessionem, quam usque ad mortem, quæ 1511. an. 1521. contigit, retinuit. d’Allk. LXXXVIII. FLORENTIUS. MAG « £. Florentius d’AUemagne abbas commendatarius S. Sabini seu Savini apud Pictones, præpositus & canonicus Pictaviensis ecdesiæ, a parte non sper- nenda capituli electusest in episcopum post Johannis Tremolii mortem, aliis canonicis Claudium de 3 Huflonio postulantibus. Buchetus qui ipsuis me- minit parte 4. Annalium Aquitaniæ, vocat eum virum probum. Mortuus est anno 1510. dum litem prosequeretur pro episcopatu, coram senatu iUo percelebri, quem magnum vocamus consi- lium. LXXXIX. LUdovICUS III. u Hussorf. Ludovicus de Hustbn comes Tornodorensis, patrui in episcopatu successer designatus est 1521. 1 5 2 z ’ vix annos octodecim natus, patre Ludovico Tor- nodori comite, & Francisca de Rohano matre, Francisci archiepiscopi & primatis Lugdunensis nepte. Qui cum bullis rite expeditis hunc episco- y patum obtinuisset usque ad annum ætatis circiter 3 o. ei renuntiavit in favorem Gabrielis cardinalis de Acro-monte, priusquam munus unctionis sus- cepisset. Interfuerat autem anno 1522. solemni 1522. pompæ ingrestus Johannis AurelianensisTolosani præsulis. Cum vero foret tantum subdiaconus dis- pensatur ut matrimonium contrahat ad dignita- tem domus tuendam, Claudio ejus fratre natu ma- jore in Ticinensi prælio interemto an. 1525. quip— 1525 » pe rex Franciscos I. Autissiodorensi episcopo ora- tori suo dedit in mandatis, ut hanc dispensationem impetraret a fummo pontifice, litteris datis 21. L Junii 1532. At quinquennio elapso in castris re- giis Avenione interiit 1537. cujus meminit cum laude Buchetus in Annalibus Aquitaniæ. Tempore Ludovici Johannes Latomus episeopus Ebronen- sis fuit Pictaviensis suffraganeus, hoc est vice titula- ris episcopi pontificalia obivit munia ; de quo in episcopis Lucionensibus. XC. Gabriel. De CRAMONT Jam non semel de nobilissima Acromontaho- rum gente locuti sumus, aut etiam de Gabriele no- stro cardinale dicto S. Cæciliæ, quippe qui fuerit Consoranensis, Tarbeiensisque postea episcopus, demumque Burdigalensis metropolita. Quod ad Hhhh 1204 ECCLESIA P — —— Pictaviensem spectat sedem, lego eum ipsius iniisse A cmhISTI P°stessionem die 26. Martii an. 1 5 3 2. Denique C 1 transtatus est ad archiepiscopatuni Tolosan. quem non*diu obtinuit, morte praeventus an. 1 5 3 4. De XCI. CLAUDIUS II. LONGUT. Claudius de Longuy cardinalis dictus de Givry, Philippi domini de Givry & Johannæ dc Baufrc- mont natus, designatur episcopus Pictaviensis a Francisco 1. rege Christianissimojingreflusqueest urbem solemniter an. 1541* Fuit etiain episcopus Lingonensis, priusque administraverat ecdesiam Fetracoricensem. In codice Galteri de hoc episco- po Iegitur : Claudius de Longui cardinalis, Pictav. ® episcopus ac Lingonensis & par Franciæ, cujus fait * Urdin susseaganeus episeopus & vicarius generalis R.P.D. awd’Bartholomæus Bodin * ex oppido de Theneipyo, * de eJosciem diœcesiS Pictav. oriundus, utriufquejuris do- Chenezaio. ctor, ejusdem Pictaviensis ecclesiæ ac S. Hilarii ma- juris ac S. Martini Turon. canonicus, qui obiit an. ’SS’- In historia genealogica & chronologica regiæ domus & majorum Franciæ ministrorum, auctore patre Anselmo Augustiniano discalceato, quam au- xit, emendavit & illustravit D. du Fourny, edi- ditque anno 1712. tomo 2. cap. 16. de magnis Franciæ pincernis pag. 1345. inter liberos Caroli de Luxembourg comitis de Brienne, orti ex Wa- Ierano de Luxemburgo, comite de S. Pol, magno Regis pincerna, recensetur Claudius Pictaviensis episeopus frater Johannis episcopi Appamiarum, postea Laudunensis. Utriusque mater fuit Carola d’Estouteville. Verum doctus seriptor nulla profert documenta, quibus probetur Claudium hunc ecdesiæ Pictaviensi præsuisse. Certe in catalogis nulla ipsius exstant vestigia ; nec tempus ipsius episcopatus ab auctore designatur ; potest tamen ipsi inveniri locus post Claudium de Longuy. D* A MON* couht. XCII. Johannes VII. I Johannes d’Amoncourt nobilis Burgundus, fi- lius toparchae Montiniaci super Albam, legum do- ctor appellatur in litteris Regis ad papam, datis die 22. Decembris anni 1532. quibus pro abbatia Longivadi Johanni conferenda supplicabat. ldem Johannes major erat archidiaconus Lingonensis, vicarius generalis Claudii de Longuy episcopi, cu- jus modo meminimus, affinis sui ; priorque sanc- torum Geminorum, quando assiimtus est ad regendam ecclesiam Pictaviensem, designatus per Xtmiutr/A. Henrici regis II. sehedulam. Urbem solita pompa 1 5 5 5 • inSre^«s die 25. Augusti an. 1 5 5 5. Sub hoc pontifice fatis concessit anno 1558. Salmonius Macrinus, qui Juliodunum olim Laus- dunum Pictonum urbem non spernendam patriam suam illustravit ; fuit enim poeta celebris, in Ly- ricis fecundum Horatium princeps, Francisco I. regi acceptus ; cujus elogium scripsit Scævola Sam- marthanus. PEI RUSSE XCIII. CarolUS. CaroIus de Pcirusse cTEfcars, Jacobo dc Pcnis- sio domino d’Elcars & Anna a Jordano dc Infula parentibus ortuS cst, sraterque primogenitus fuit ICTAVIENSI S. 1205 Annæ cardinalis episcopi Lexoviensis. Sedebat in — Pictaviensi cathedra an. 1 5 64. Multa acquisivit a ANNI Navarræ regina pro quinquaginta librarum pretio, C H ex instrumento dato die 3. Junii an. 1566. quod $ 4- in tabulario Palensi asservatur. Postea fuit episco— £ F * pus & dux Lingonensis. Dc co jam loculi sumus eju.’ in abbatibus Galliaci ; quam abbatiam diu habuit. XCIV. Johannes IX. de Fay Floruit in Vivaricnsi pago nobilis gens de Fay, cx qua Antonius Dominus de Peraut, & Fran- cisca de Suze ejus conjux in lucem susceperunt Johannem de Fay Pictav. episc. anno 1568. qui 1568. ’mortuus notatur anno 1578. Patruus fuit Anto— 1578. niide Fay Ucetienlis episcopi. In cœnobio Besuensi legitur hoc epitaphium : Cy gissent nobles Jehan de Fay evefque de Poitiers & Jehan de Chaptcul, dit de Bonneville, grand vicaire de ceans & prieur de Trechatel, lequel de Fay mourut le p. Novembre….. le 2. Juillet /ppp. Requiescant in pace. Amen. Forte ibidem sepultus est ob Johannem de Fay abb. Besucnsem, de quo iu abbatibus Be- suensibus. _ De XCV. Carolus. Pmrusse dEscahs. CaroIus cTEscars post obitum Johannis iterum ’eandem sedem obtinuit, ac paulopost Godefrido cessit. XCVI. GODEFRIDUS. c —PE S.Belin. Godefridus de S. Belin abbas S. Savini, patria Campanus, nobilibus parentibus natus est, Johanne scilicet de S. Belin Domino deTivet, & Carlota de la Riviere Chanleni, germanus vero Gabrielis abbatis Morimondi. Interfuit concilio provincia- li Burdegalensi 1582. & prout statutum fuerat 1582. anno 1 607. indixit omnibus suæ dioecesis cecle- siasticis viris, ut divinum officium celebrarent se- cundum ritum Romanum. Obtinuit cum capitulo ’a monachis S. Dionysii prope Parisios partem lyn- cipitis S. Hilarii. Eodem pontifice anno.1 594. 1 594’ Pictavienses qui ab Henrico legitimo rege defece- rant ad foederatos, ad debitum obsequium redire decreverunt sagacitate & prudentia Scævolæ Sam- marthani, ut notat præses Thuanus hist. lib. 109. Eodem mense, inquit, Pictavienses cum Rege re- conciliati sunt amplissimis conditionibus, quæ & civitatem & privatos respiciebant, interventu præci- pue Scævolæ Sammarthani Franciæ quæstoris, viri optimi, & præter insignem eruditionem, & inpan- gendis veesibus felicitatem, rerum agendarum ex- , pertissimi, qui quam ab Henoticorum ♦ partibus alie— * Ies Li- * nus, tam eis addictum initio Ludovicum fratrem ha— ^e™*’ biierat, Regis beneficio tunc ob egregiam in ea re- cepta navatam operam prætorern urbis creatum, si a Rictavienfibus delegati Laodunum, quod Rex obsidione cingebat, venerunt, ut concivium nomine fidei sacramentum præstarent, magna Regis gratulatione excepti, qui tam longe tunc a se dissitam ur~ bern primariam ad obsequium rcdiisse admodum læ- fabatur. Eadem fere habet de Scævola Saminar- thano Henricus Cathcr. d Avila bellorum civi- liuni in Francia scriptor accuratu$. Ceterum Godefridus de S. Belin patres Capu1206 ECCLESIA PI »■ cinos in urbe Pictaviensi admisit, quibus concessit i CHRISTI ecclesiam S. Gregorii, transtatis pa- rochianis ad eeclesiam S. Porcharii, ut nos docent litteræ ejus autographae, quæ asservantur in tabu- lario monialium SS. Trinitatis ubi cas legimus. Denique iidem Franciscani habent conventus in variisdicecesis urbibus : apudCastrum Airaldi, Ju- liodunum, Niortum, Fanum S. Maxentii, Par- theniacum, Thoarcium, Rustecum, Metulum, 1611. Mesie, Cyvrayum. Vita functus est anno 1611. die 21. Novembris post sedem annorum 3 5. CHASTEI- r.ner de XCVII. HENRICUS-LUDOVICUS. laRoche- Pozay. Henricus Ludovicus Chasteigner de Ia Roche— 1 Posay, abbas S. Petri de Cultura Cenomanensi, B. Cypriani Pictaviensis, S. Sigiranniin Brena, & Nantolii in Valle ; patria Italus, ac Tybure pro- pe Romam natus, sed Gallus origine vetusta nobi- litate Castaneorum iu Pictonibus, patre Ludovi- co dynasta Abennii & Rochæ-pozaii, barone de Pruliaco & de Malval, torquato S. Spiritus equite, & in utraque Marchia Lemovicina prorege, matre Claudia Puteana ex baronibus Bellæ-fayæ, editus est in lucem 6. die Septembris anno 1 5 77. dum parens ejus vir illustris, ac suæ gentis decus singulare, pro Christianissimo rege Henrico III. legationem obiret apud Gregorium papam XIII.’ & Gallici imperii dignitatem adversus lberos in aula Romana laudatissime sustineret. Atque hic Henricus Ludovicus noster AIoysium cardinalem Estensem, & Eleonoram furorem suseeptores habuit e iustralibus undis baptismi ; quibus propenso erga potentissimum Regem prædictum animi do- cumento, placuit Henrici nomen ante Ludovicum imponere. Adolescens humaniores & optimas lit- teras edoctus a summo præceptore Josepho Sca- ligero, sui seculi fine controversia doctissimo, non modo eas excoluit, sed & philosophiam ac sacræ theologiæ haud mediocrem cognitionem adjecit, j Ille autem cum esset inter germanos felici partu septimus natu, eeciesiasticæ militiæ nomen dedit ; ac primum quidem Romæ 1596. tonsura clericali, & quatuor minoribus ordinibus a Claudio Sozomeno episcopo Polensi in Istria, dein Lutetiæ ab Henrico Gondio antistite, postea cardinati Radesio, charactere sacerdotali consecratur. Italia reverfus, non vulgarem de se opinionem excitarat, cum a magnanimo rege Henrico IV. destinatur successer Godefridi, coadjutoris titulo ; codem- que sublato e vivis, Ludovici XIII. regia schedu- la nominatus est anno 1611. ac demum munus unctionis episcopalis excepit apud Fulienses Pari— ] 1612. siis die 13. Maii 1612. ministerio Johannis Bonsii cardinalis, Biterrensis episcopi, adsistenti- bus Gabriele de Albaspina Aurelianensi, & Armando Johanne Plesseio episcopo Lucionensi, postea cardinali Richelio : urbem suam festiva in- augurationis pompa ingressiis mense Junio sequen- ti. Posthæc vero adfuit conventui Notabilium Rotomagensi 1617. & lynodo provinciali Burde- galeiisi præside Francisco cardinali Surdisio metro- 1628. polita, denique comitiis cleri Gallicani 16 2 8. Eo intcrim sedente Fulienses admittuntur in urbem regio diplomate dato anno 1616. Cum Antonie- Tomus II. CTAVIENSIS. 1207 ta Aurelianensis præmatura morte fatis concedens — anno 1618. Fulientinas apud Augustoritum insti— ANNI tuere meditaretur, re infecta, earum loco monia— CHRI5, 11 les de Calvario stabilitæ sunt, quarum examen Juliodunum aecessit anno 1624. (anno vero 16 5 2. die 4. Aug. earum ecdesiam dedicavit Va- satensis epifcop.) item virgines Visitationis 1633. fiindatrice Gabrieli Castanea episcopi sororc : Ursulanæ, filiænostræDominæ, S. CatharinæSe- ncnsis sorores, virgines Carmelitæ, & fratres Cari- tatis. Apud Niortum fundantur Benedictinæ Iit— teris nostri episcopi anno 16 2 5. & anno 1629. inducuntur in possessionem monasterii dicti SS. i Trinitatis, quod hæ moniales ex abbatia SS. Tri- nitatis Pictav. prodierint. Eodem anno apud Fa- num S. Maxentii moniales Fontebraldenses prio- ratus Giraudensis, vulgo Lencloistre, cœnobium condiderunt cum licentia tum illustrissimi episcopi, tum serenissimæ principistæ Ludovicæ de Bour- bon abbatistæ Fontebraldi, exutriusque litteris, epi- scopi videlicet datis 1 o. Julii an. 1629. abbatistæ autem die 8. Augusti ejusilem anni. Thoardi ha- bitare cœperunt Capucini an. 162 i. Ursulanæ 1632. moniales S. Claræ anno 16 52. Anno 1624. stabiliuntur Ursulanæ apud Partiniacum juxta eeclesiam parochialem B. Mariæ de Ia Coul- dre, quam eis concessit episcopus Pictaviensis, favente domino de Longueville Partiniaci guber- natore. Hæc autem ecdesia antiquissima est, & in ea S. Bemardus abbas Clarævallis convertit Guil- lelmum comitem, ut refert in ejus vita AIanusepi- scopus Altissiodor. cap. 21. quod notatu dignum videtur. Sedente eodem episcopo venerabilis soror Johanna du Moulin Divionensis, ordinis S. Do- minici, sine fundo iristitttit conventum monialium sui ordinis strictioris observantiæ die j. Aug. 1628. quibus deinde concessa suit S. Magdalenæ capella, abbatiæ S. Hilarii subjacens. Huic nas- x centi parthenoni favebant imprimis abbatistæ S. Crucis, & SS. Trinitatis. Præterea Henrici cura & opera, multi sectario- rum quibus Pictonum regio seatebat, catholicam fidem professi sunt Multa conscripsit ingenii sui monumenta : distinctionum scilicettheologicarum & philosophicarum lynopsim : Exercitationes in varios sacræ Scripturae libros : Dissertationes ethi- copoliticas : Nomenclaturam iliustrium cardina- lium qui ab anno Christi millesimo quidpiam commentati sunt : ac libellum de litaniis Pictoni- cis, seu sanctorum, qui vel ortu, veI incolatu Pic- tonum oram nobilitarunt. Cum autem studio quie- 7 tioris vitæ in Distæo episcopalis ditionis amæno castro demoraretur jam factus senex, apoplexia in- teriit die 3 o. Julii anno 1651. Ejus cineres non 1651. obtinuit cathedralis B. Petri, ubi olim sepulcro apud sacellum B. Andreæ jusserat apponi hoc epitaphium : Henricus-Ludovicus Castaneus de la Ro- chepoqay, apifcopus Pictaviensis, ad impetrandam Dei mifericordiam, quotidie missetm in hoc R. An- dreæsacello perenni religione celebrandam instituit, sibique vivens hoc monumentum præstruxit, anno Christi 16d j— ætatis suæ sll— Itaque sepultura donatur in ecclesia castri gentilitii de Rocha-pozaii. Hhhh ij izo8 ECCLESIA PI ANN1 XCVIII. Antonivs. * Bamseun Antonius Barberin S. Romanæ Ecclesiæ cardin. & camerarius, archipresbyter B. Mariæ-Majoris, major Franciæ eleemolynarius, regiorum ordinum præceptor, abbas Trium-fontium prope Romam, Subiaci, Nonantulæ, & Uticensis monasterii, alias S. Ebrulfi in Normannia, Romanus erat, sed nobili prosapia Florentina oriundus, quam Ughcl- Ius ait, vetuflam per plura fecula in ea Republica sapientnm fortiumque virorum ubique & semper fætam enituissie. Hic filius suit secundo genitus Caroli Barberini ducis de Monte-rotundo, fratris Urbani papæ VllI.Constantiæque Magalotti ; germanos habuit Franciscom cardinalem Barberinum ] tit. S. Laurentii in Damaso, Romanæ Ecclesiæ vicecancellarium ac bibliothecarium, episcopum Portuensem, sacrique collegii decanum ; & Tha- j P*— dæum principem Prænestinum *, Urbis præsec- ne’tum, ac Romanæ Ecclesiæ gubernatorem gene- ralem. A patruo autem Urbapo VIII. Jerosolymi- tanæ militiæ destinatus, prior & major crucifer Melitensis creatur : sed cum summi pontificis gra- tiam sibi conciliasset, ab eo ad Romanæ purpuræ * x618< sastigium evehitur anno 1627. * Idem aliis Ec- clesiæ summis muneribus insignitus, nempe lega- tione Avenion. an. 1633. camerarii S. Ecclesiæ dignitate 1638. deingeneralis Romanæ Ecclesiæ præfectus renuntiatus an. 1641. in Romaniæ, Bo— ( noniæ & Ferrariæ provinciis, ecdesiasticas ditiones studiis militaribus ac bellicis consiliis cum fum- ma prudentiae ac vigilantiæ Iaude propugnavit, & apud populos magnam consecutus est gratiam sub patruo suo Urbano papa. Negotiorum mo- lem in aula Romana sustinuit, & per plures an- nos rerum Gallicarum patronus & protector fuit. Demum Ludovicus XIV. eum in Galliis. ( quo confugerat, ut se subtraheret Innocentii papæ X. iræ, qui gentem Barberinam exagitabat) degentem renuntiavit episcopum Pictaviensem, demortuo Henrico-Ludovico Castaneo, regia scheda anni 1652. 1 6 5 2. die 16. Aug. bullas tamen a fummo pon- tifice obtinere non potuit. Paulo post suprema s magni Franciæ eleemosynarii, & regiorum ordi- num commendatoris dignitate cohonestatus per obitum cardinalis Lugdunensis, de ea sacramen- tum præstat Luietiæ 28. Aprilis 1653. Interfuit Romæ ecclesiasticis comitiis quibus creati pontifices Innocentius X. 1 644. & Alexander VII. an. 1655. An. 1 6 5 7. fuit designatus archi- episcopus Remensis. An. 1648. moniales Car- melitæ instituti S. Teresiæ, congregationis Galli- canæ, Niorti recipiuntur, profectæ ex primario £ conventu Parisiensi via Jacobæa an. 1651. Be- nedictinæ assiimtæ ex parthenone S. Ausonii En- golisinensis Augustoriti stabiliuntur litteris regiis. . « mut’XC1X. Gilbertus III. Tranflatoad metropolim Remensem Antonio, designatus est Pictavorum cpiseopuS an. 165 7. regia schedula Gilbertus de Clerambautde Palluau, Jacobi silius, & Ludovicæ Rigaud ; qui Philip- pum fratrem habuit Franciæ marefcallum. Cum foret presbyter dioecesis Lucionensis, & in jure CTAVIENSIS. 1209 L canonico doctor, bullas pro episcopatu Pictaviensi —— obtinuit ab Alexandro VII. datas calend. Aprilis ANNI an. 1658. in quibus notatur sedem tunc vacasse C zR gTI per obitum Henrici Ludovici. Neque enim sum— 1 $ mus pontifex Antonium Barberinum qui absque litteris pontificiis hoc potitus erat nuper episcopa- tu, pro legitimo habebat episcopo. Unctus & con- secratuS est in episcopum die 21. Julii ejufdem anni in ecclesia Jesuitarum vici S. Antonii, ab episcopo Camotensi, assistentibus & collaborantibus episcopis S. Pauli Tricastinensis, & S. Pontii Tomeriarum. Ex more sacramentum Regi præsti- tit die 1 3. Septemb. Possessionem adiit per(pro- curatorem die 4. Nov. & præsens die 15. Martii ) 1659. Vixit usque ad diem 3. Januarii an. 1680. 1659. Multis ditatus fuerat abbatiis : Maurimonte diœ- cesis Catalaunensis ordinis S. Benedicti : Loco-Dei in Jardo dioecesis Lucionensis, ord. Præmonstr. Brolio-Erbaudi ejusilem diœcesis, ord. S. Bene- dicti : Caladia, ord. Cisterciensis in diœcesi Vir- dunensi : & Liquensi, ord. Præmonstr. diœcesis Boloniensis. Forttn C. Harduinus. ho"eAe Harduinus Fortin de Ia Hoguette, fuius Phi- lippi, & Ludovicæ de Peresixe sororis Harduini de Peresixe, a patre suo liberalem educationem ac- cepit, cui ducis Longavillani institutio, propter 3 singularem prudentiam credita fuerat. Ipse in libro Gallice scripto cui titulus est:Testamentum seu confilia optimi patris ad liberos suos, omnes pa- rentes docuit artem recte educandi nobiles pueros. Harduinus fuerat admissiis in illustre collegium ca- nonicorum ecclesiæ Parisiensis die 29. Octobr. 1 6 6 5. Postea factus est archidiaconus * in eadem * de Josa. ecclesia ; tum procurator generalis totius cieri, Gal- lieani. Lauream doctoris & socii Sorbonici con- secutusestdie 24. Martii an. 1670. Fuit unctus in episcopum Briocensem die 3. Maii an. 1 676. Parisiis in Sorbonæ oratorio, a Francisco de Har- lay Parisiensi archiepiscopo, collaborantibus epi- scopis Cenomanensi & Madoviensi; a qua sede ) migravit ad Pictavensem an. 1680. acceptis bui— 1680. iis ab Innocentio papa XI. datis idibus Julii, posa sessionemque adiit die 7. Septembr. ejusilem anni. Anno 1682. die 3. Augusti solemni ritu conse- cravit ecclesiam celebris monasterii S. Maxentii quam jam pridem a Calvinisiis destructam aseetæ Benedictini e congregatione S. Mauri augustius reædificaverant. Inde transtatus est ad archiepiseo- patuni Senon. ubi non ita pridem mortuus est, CI. A R M A N D U S. BE , QUINfAT. Armandus de Qufueay fuit designatus regio chirographo episeopus Pictavensis die 13. Nov. an. 1685. sed anno sequenti mense Aprili sche— 1685. dulam Regis reddidit, & privatus vivere maluit, quam in episeopali fastigio. Erat abbasS.Leonardi de FerrariiS ordinis S. Benedicti in diœcesi Pictav. de quo in abbatiis hujus diœcesis. CII. FRANCI SCUS-IGN ATIUS. BaclioN DE Franciseo-Ignatio de Baglion ortum dedit A- ginncnsis urbs, cujus parentes fuere Leonor dc hio ECCLESIA P _____ Baglion baro de Jons, ordinarius RegiS cubicula— > ANNI rius, & Francisca Henry Arturi Henry domini CHRISTI de Ia Salle mensie regiæ ministri silia, & Dionysiæ de Bellievre Pomponii Bellevræi Franciæ cancel- larii natæ. Cum aliquandiu militiæ operam de- disset, non sine laude, in centurionis officio, in- gressus est Oratorii Domini Jesu congregationem, ubi adeo profecit in scientiæ ac pietatis studio, ut provehi meruerit ad praecipuas percelebris hu- jusce sodalitii praefecturas, parumque abfuerit quo— j minus electus sit præpositus generalis. An. 1679. mense Martio fuerat renuntiatus episeopus Treco- rensis, acceperatque unctionem & consecrationein episcopalem Parisiis die 23. Julii eodem anno, in ecclesia presbyterorum Oratorii vici S. Honorati a 16 8 6. Francisco Harlæo archiepiscopo. An. vero 1 6 8 6. mense Aprili ad sedem Pictavensem vocatus est ; sed bullas non obtinuit, nisi post aliquot annos ; & idcirco tardius Regi sacramentum præstitit, scilicet die 8. Januarii an. 1694. Animam efflavit 169 8.1n ^ua eccle^", a 6ie 26. Januarii an. 1698. annos’ natus 64. sepultus est iu ecclesia cathedrali cum hoc epitaphio: Hicsitus est DD. Franriseus-Ignatius De Baglion de Saillant, Perufiæ prinripum prosapia & regio sternmate clarus. Ex militari præfectura in Oratorii Dom. Jesu Familiam adlectus, A suissodalibus superior generalis expetitus, Ludovici magni nuncupatione Ad Trecorensem primum, deinde ad Pictavensem I Episcopatum assemtus. ln quocumque gradu statuquesunirnus Virtutibus omnibus Pastorali imprimis caritate absolutus Deo hominibusque valde dilectus Oluit Pictavii die Jan. 2.6. Anno Domini M. DC. XCVI1I- , CIII. MaTHURINUs. Leio. Mathurinus Leni de KoetleznobilisBrito, qui 1 fuerat archidiaconus Venetensis, sub Carolo de Rosinadec, quem consanguinitate attingebat, fuit nominatus a Rege Pictavorum episcopus post Francisci mortem ; ad quam tamen dignitatem non pervenit CIV. AnToNIUs III. GlRARD. Antonius Girard natione Arvemus, patriam habuit Claromontium, urbem virorum ingenio & eruditione præstantium feracem. Ex gente to- ICTAVIENSIS. lin L gata ortus, avoquc prætore generali in senefcal— ——. lia & curia pnesidiali Claromontensi ; cui a Rege AN ni Lugduni commorante litteræcomitisconsistoriani CHRISTI concessie sunt, postquam ipsum eximia oratione salutasset. Has litteras inspeximus; & ideo commemoramus, ut obstruamus os iis qui commenti sunt Antonii avum fuisse chirurgum. Is cum in litteris profecisset maxime sacris, an. 1680. mense Augusto doctor & socius Sorboni- j cus renuntiatus fuit. Eum elegit Ludovicus rex ’XIV. in præceptorem liberorum suorum, scilicet serenissi principis Ludovici Cæsaris Velocassium comitis, &c. Idem Rex christianissimus eum nun* cupavit Pictavorum episcopum mense Martio an. 1698. Prius designatus fuerat sehedula regia TuI- lensis episcopus die 24. Decembris an. 1697. & antequam bullis pontificiis munitus esset, Picta- viensis. Pro Pictaviensi vero episcopatu bullas ob- tinuit datas Romæ 17. cal. Octobr. eodem anno, ^ & paulo post die 19. Octob. consecratur, mox- ’que Ponteleviensem dimisit abbatiam. Die 18. Decemb. possessionem iniit, officium episcopa- le suscepit & exsecutus est pietate & zelo incre- dibili. Cumque esset parum firmæ valetudinis, confummatus est in brevi, sed multa explens tem- pora. Obiit die 2. Martii an. 1702. summo sui I704- gregis luctu. Sepultus est in majori ecclesia cum hoc epitaphio quod ipse sibi adhuc vivens paraverat summa modestia: Antonius Girard episcopus Pictaviensis oluit die ’8. Adartii an. Dom. 1702. ætatis suæ.ipsi.ppn- tificatus fui 4. De LA CV. JoHANNES-CLAUDIUS. Porre Gens nobilis ex qua prodiit Johannes Clau- dius de Ia Poype de Vertrieu, muItos dedit eccIe- siæ Lugdunensi comites. Ex hujusce iIlustris ec* clesiæ gremio, in qua canonicus & comes erat Johannes Claudius, assemtus est ad Pictaviensem ecclesiam regendam, Joachimo Trottide ia Che- 1 tardie rectore S. Sulpicii Parisiensis huncepiscopa- tum deprecante. Designatus autem fuit a Rege die Ij.Apr. 1702. licet renilens; at jubentiChristia- nissimo regi obtemperans, obtinuit bullas datas Romæ 7. cal. Octob. 1702. possessionemque est I7°3 • adeptus die 12. Dec. sequentis, post acceptam sa- cram unctionem & manuum impositlonem episcopalem in majori sacello ædium archiepiseopa- lium Parisiensnim, ab emiucntissimo cardinali Noallio, cui collaboraverunt duo fratres episcopi, scilicet Rejensis & Macloyiensis, dic 12. Novemb. 1212 DECANI PI< DECANI dignitas primaestcapituIi Picta- vicnsis. Eligitur a solis canonicis. Confert pleno jure subdccanatum, necnon ecdesias beatæ Mariæ-minoris, seu ante Aulam, S. Simpliciani in urbe, & alias fex rectorias seu parochiales. Per se sinc episcopo & capitulo ad patronorum præsen- tationcm instituit omnes parochiarum urbis ac sub- urbiorum rectores, qui sunt 2 6. tribus demtis qui pendent a S. Hilarii-majoris capitulo. Quinetiam abbatilsæ S. Crucis & SS. Trinitatis, priorque S. Hilarii de Celia Pictaviensi, ab lpso accipiunt suam institutionem. Rectores omnes præfati convenire debent in festo S. Johannis Evangelistæ ad noctur— j num officium, & diei horas quæ celebrantur in ec- clesia majori ; negligentes vero adesse, potest puni- re multa Iibræ unius piperis. Singulis annis duas cogit lynodos, ad quas etiam venire tenentur hi rectores & pastores. Confert præterea quinque ca- pelIanias, ad quas præsentat S. Crucis abbatissa. DECANORUM INDICULUS. I. TT R o F A D U S sacerdos decanus sive archidia- -T conus, ex coenobio almi Petri Pictaviensis se- nioris ecclesiæ, reperitur in chartulario S. Cypriani cum Waltario, Viviano, & aliis quatuor, qui sex nuncupantur eleemosynarii jam dicti Frosadi anno v XXVII. regnante Karolo repe.Huic decano primus locus debetur, si Carolus rex, cujus anni regni nu- merantur, fuerit Carolus-Magnus, aut ejus nepos Carolus-Calvus. II. Maynardus totius civitatis doctor veridicus, ’ac mente devotus, ex charta S. Salvatoris Roto- nensis monasterii in Armorica, quæ commemo- rat transtationem corporis S. Maxentii e Britannia ad Pictaviensem urbem an. 9 24. in tabulario Rotonensi. j III. Walterius seu GaIterius an. 937. ex chro- nico Malleacensi, præsens suit lynodo Alboini pon- tificis mense Maio, regnante Ludovico, ubi acta est proclamatio Aymonis abbatis S. Cypriani de vilia Cusiaco. In alio diplomate ejusilem Alboini, continente donationem Froterii sancto Cypriano, mense Aprili, regnante Ludovico, & Hugone co- mite Pictavorum, subseriptuS reperitur Walterius, quem minime dubitamus eundem esse cum Gal- terio memorato. IV. Emeno decanus subscriptus habetur inchar- ta Alboinl episcopi & abbatis Nobiliaccnsis, fine chronicis notis, asservata in archivo Nobiliacensi. Sedebat autem Alboinus an. 937. V. Adeimarus decanus an. xx. regnante Lotha- rio, in chart. S. Cypriani. VI.BernonuS tempore Gisteberti I. episcopi, ex tabulario S. Cypriani, de donatione Willelmi A- quitanorum ducis facta ecclesiæ de Vouneiiil ; & in alia pro eodem cœnobio facta a Roberto &AI- deardi, regnante Hugone rege. Vide Befl. comit. Pictav. pag. 292. 1213 STAVIENSES. K VII. Raginaldus subsignat donum Willelmi du- cis abbatiæ S.Hilarii-majoris de terra Ressiæ iu pago Alnisiensi * post an. Christi 97 5. de quo aIia * « TAehus. charta S. Hilarii an. 990. VIII. Aimericus I. regnante Roberto & Giste- berto episcopo Pictav. subseribit chartæ Gauzieni alodem suum iu pago Pictav. in vicaria Sievat, Si- vaux, donantis coenobio S. Cypriani ; chart. foI. 9 2. Item alteri donationi de villa quæ vocatur E- xoletia, Aufoulette, chart. 77. IX. Savaricusdecanus S. Petri Pictaviensis sub- scribit chartæ Adraldi fratris sui, qui dimittit ter- j ram sancti Johannis quæ dicitur Bundiliacus, ante domnum Willelmum comitem, & ante omnes fi- deIes suos. Subseribunt & Adraldus cum omni fa- milia sua, Willelrnus comes, Willelrnus & Odo filii ejus, Agnes comitissa, Isembertus episoPictav. Aimericus abbas Angeriacensis, Goffiedus viceco- mes, Willelrnus de Talamo, Hugo de Leziniaco, Ademarus & Petronus vicarii, Adraldus filius præ- fati AdraIdi, & Petronus frater ejus. Data iu men- se Februario, regnante Rotberto rege. Ebroinus monachus fecit. Dubium tamen occurrit an Savaricus fuerit fra- , ter veI filius Adraldi ; ambiguæ enim subscriptio- ’nes videntur, quæ sic habentur in chartular. Ange- riac. fol. 1111. xx. I. « £ Adraldifiliisupra nominati Adraldi. S. Petroni fratris suis S. Savarici fratrissui decani S. Petri. a. Gaufridus sub eodem Isemberto episcopo sua subscriptione fumat multas donationes ab ipso factas Ansegiso abbati & monachis S. Cypriani, ejusilem chart. fol. 49. XI. Rainaldus decanus commemoratur in quo-* dam placito coram Isemberto episcopo, Odone . Biturigensium, & Alfredo vicecomite, Manasse 9 fratre ejusileni pontificis, &c. in quo judicata est justitia abbatis Anseisi (Ansegisi) & monachorum S. Cypriani adversus Maingodum auferre volcn- tem alodum de Valadoni ; chartul. fol. 107. Isembertum episcopum hic memoratum fuisse primum hujus nominis, probatur ex ejus fratre Manasse ibidem notato. XII. Lamo decanus in charta qua domnus Isem- bertus episcopus regens abbatiam S. Mariæ. nec- non & S. Andreæ, atque almi Christi Benedicti • QuinciacensiS, commutat quædam cum Angeria- censibus, uti videre est Annal. Bened. Mabil. tom. 4. pag. 33 6. Notandae sunt inter plures quæ se- quuntur subscriptiones ex chartul. Angeriac. foI. 1111. xx. J. Isemberti episeopi. S. Willelmi ducis. 5. filii fui equivocurn. S. Aimerici abbatis. S. La- monis decani. S. Frofgerii qui hanc chartulam seri- pstt. S. Fulconis archidiaconi. S.Emenonis præpostr ti. S. Petroni abbatis. S. Willelmi paraphonistæ. S. Rainaldi mansionarii. S. Rotgoni archidiaconi. S. Alonis archidiaconi. S— Areldrnbaldi sacrum dans. (Omittuntur signa virorum sine dignitate adjun1214 ECCLESIA ] cta.) Acta sunt autem Pictavis civitate, mense Au- gosto, regnante rege Rotberto, anno XL. & primo anno filii sui Ainricho in rege uncto, anno Incarnat. Dom. M. XXVII. XIII. Bemardus ex pancharta nigra S. Martini Turonensis tempore Isemberti I. episcopi Pictav. subscriptus exstat in notitia cum canonicis B. Mar- tini de compluribus altaribus, cujus documentum apud Bestium legere est in historia pontificum. XIV. Arnaldus in documento conventionis A- dalgisi abbatis S. Cypriani cum Theotbaldo, sub- signat post lsembertum I. episcopum Pictav. lsto- nem Santonensem, Arnaldum Petracoricenfem, & Rohonem Engolisinensem ; ex tabular. S. Cypriani fol. 39. An idem ac Arnulsusdecanus, qui adfuit dedicationi eccles Vindocinensisan. 1040. Vide tomo ix. concil. Labb. p. 9 3 9. Eidemchar- tæ subscribit Emmeno præpositus. XV. Albuinus sua manu & sigillo suo proba- vit chartam Goscelini B. Hilarii thesaurarii, pro monasterio S. Porcharii Burgoliensi subjiciendo, cum Isemberto II. præsuie 1068. ex chartulario Burguliensi. XVI. Bono item reperitur in chartis Burgolien- sibus. XVII. Umbertus subscribit diplomati Isember— t ti II. præsulis Pictaviensis, pro ecdesiis de Argen- tono castro apud Mirabellum, quas cessit Raimun- « chenu Burgoliensi an. 1 o 6 8. & alteri de eccle- chc. sia sancti Vincentii apud Chinipiacum *, quam cessit S. Cypriano ; simulque signum apposuerunt Samuel cantor, Petrus subdecanus, ejiisdemque ecdesiæ clerus. Umberti pariter notitia eruitur ex charta anni 1076. de dissidio Ebrardi abbatisTa- Iemundensis cum Oderico Vindochienii ; & ex a- liis annorum 1083. & 1086. XVIII. Aimericus II. tempore Isemberti II. & Petri II. præerat capitulo. Nominatur in instru— j mento an. 1088. quo Adam abbas S. Maxentii eeclesiam S. Leodegarii, pullis clericis qui ibidem ministrabant, recuperavit, & monasterio restituit suo, jussii Petri episcopi jam laudati. Nomen ejus, ex Sammarthanis fratribus, in multis aliis instru- mentis reperitur : scilicet Petri II. episcopi procc- clesia S. Laurentii, Thoarcensis archidiaconatus, ex manibus laicorum eripienda ; Aldcard sThoar- cii dominæ de Aurea-valle an. 1095. in privile- gio abbatiæ S. Amantii Engolismcnsis an. 1098. Denique eum reperimus in placito Hugonis de Leziniaco cum abbate S. Maxentii an. 1 1 o 5. & in charta Fontcbraldensis tabularii 1106. Aimc- ricuS II. eodem anno memoratur in tabular. Fon-J tis-ebraldi. Anno M. c. xi. indict. iv. tesiisest in charta qua Petrus episcopus Pictav. adjudicat Ai- merico abbati Calæ-Dei ecdesias de Jazelonio, quas Gaufredus abbas S. Maxentii sibi vindicabat, con- sentiente Leodegario Bituric. archiepiscopo. Anno 1119. subscripsit cuidam dono facto aWillelmo episcopo Pictav. pridie idus Julii, ex chartuI. S. Florentii-veteris. Adprobavit quoque dona omnia quæ Guiilelmus cognomento Archiepiscopus, Par- kpartenay. teniaci * dominus, Deo & B. Petro & monachis Partiniaci-veteriS fecit, in daustro ejufdem monas- tcrii, in festo S. Petri, anno ab Incarnatione PICTAVIENSIS. i2I5 A m. c. xix. indict. xn. epacta VII. a morte Ge- lalii papæ die xxm. pontificatus domni GuilieI- mi Pictavorum episcopi an. 11. Ludovico rege Fr. Guillelmo duce Aquitanorum. Festum S. Petri de quo hic, non est solemnitas vinculorum principis Apostolorum, quæ cal. Aug. ceIebratur, sed cathedræ S. Petri, quæ die 2 2. Fe- bruarii recolitur ; id enim demonstraturexsequen » tibus notis chronicis ; nam Gelasius papa ibidem commemoratus obiit die 29. Januarii, a quo vi- ginti tribus diebus computatis, qui sequitur dies erat vigesimus fecundus Februarii cathedræ sancti g Petri commemorandae consecratus. Denique hic Aimericus decanus, & Odo subdecanus sublcribunt donationi curtis de Capriouls factæ S. Cypriano per Petrum episcopum, de consilio canonicorum… regnante Philippo rege. XIX. Aldebertus an. 1121. iu charta S. Launi Thoarcensis. XX. Gosbertus decanus an. 1122. subscribit donationi ecclesiæ S. Hilarii de Lunziniaco, quam Maxentiano monasterio dedit Guillelmus episeo- pus Pictaviensis. Anno sequenti manus suæ sig- num addidit chartæ Gisteberti de Losiluno, pro Absiæ monasterio. Item Gautbertus S. Petri de- canus legitur testis in charta Willelmi & Hcluini filiorum Aimerici Fulcherii, & Petroniifæ matris eorum, pro molendinis quæ sunt super ecclesiam S. Mauritii de Gentiaco : ex eodem chartul. sine nota temporis. XXI. Laurentius memoratur in charta S. Ma- riæ Santonensis aii. 1 148. vel etiam anno 1 147. ex D. Jacobo Boyer. Eodem an. 1 148. subscri- bit litteris Gisteberti episcopi, pro monasterio B. Mariæ de Celia. Post mortem ejusJem Gisteberti cognomento Porretani, totius capituli Pictavicn- sis nomine scripsit planctum seu elogium funebre an. 1154 quo etiam anno iv. non. Septemb. teP tis fuit compositionis factæ inter Hugonem Eng. episcopum, & Casie-Dei monachos a Gaufredo archiepiscopo Burdigal. Vide in Hugone EngoI. episcopo. Postea episcopus Pictaviensis fuit. XXII. Radulsus de Mirabello memoratur iff bulla Alexandri papæ 111. pro Fonte-ebraldo, pontificatus sui anno 5. fcu Christi 1163. XXIII. S. Dei permissione decan. Pictav. ac- quirit domum dc Drajo cum omnibus pertinentiis suis aW. priore & camerario Calæ-Dei, jussii & vice abbatis & conventus Calæ-Dei, an. ab Inc. Domini 1171. Alexandro pontifice præsidente, „ Lodovico rege Francorum regnante, Johanne Pi- 24 ctav. episcopo existente, his, quorum nomina sub- scripta sunt, videntibus & audientibus : Odone priore Parteniaci, W.Grenger, BernardoXanton. Johanne sacrista, Regina ! do presbyt. cognomen- to Guinos, Petro Rollandi clerico. Præter hos affuerunt Willelmus de Rocha, Johannes Vitem- baldi canonici B. Petri, Aimericus de S. Remigio diaconus. XXIV. Gaufridus I. an. 1 1 8 6. ex pancharta nigra S. Martini Turon. & regesto Andcgaviæ. Item an. 1 19 1. ex charta qua Ncvelo dc Mellay dominus Fractarum-vallium dimittit monachiS S. Petri de Saviniaco quasdam consuetudincs. Fac1216 ECCLESIA P tum in capella Willelmi Pictav. episcopi, anno ab j Incam. Domini M. c. xcn. Philippo regnante in Gallia, Ricardo in Anglia, præsentibus Gaufrido decano, R. subdecano, P. abbate Monasterii-novi, & alne. Gregorius papa IX. hanc compositionem probavit pontificio diplomate dato Reate v. idus April* pontif. anno 6. XXV. Guillelmus I. an. 1200. Procul dubio est G. memoratus hoc anno in charta Hugonis Bruni pro Nobiliaco. Anno 1198. G. decanus turbavit electionem Ademari de Peirato episcopi, uti jam diximus ; utrum vero fuerit Gaufridus aut Guillelmus, ambigitur. ■ XXVI. Philippus decanus reperitur variis in chartis monasterii Nobiliaccnsis, quas explorave- runt D. Edmund. Martenne & D. Jacob. Boyer, annis 1211. 1214. 1221. 1223. De anno tamen 1223. dubitamus, nam erat jam episcopus an. 1222. mense Augusto, ex ipsius litteris iu ap- C. xix. pendice datis. Charta xvUI. dedit fr. Prædicato- co’3 3 rjjjUS ^defiam S, Christophori Pictav. de qua iu- vestivit fratrem Guillelmum eorum priorem. XXVII. Andreas an. 1 2 2 5. in chartario No- bHiacensi legitur. An. 1226. nominatur in char- ta S. Amantii Engolisinensis pro ecclesia Cassano- lii. Item in Iitteris Philippi episcopi pro S. Cypriano, datis die Jovis ante Dominicam, Lætare Je- rusalem. Duo instrumenta Quinciacensis abbatiæ, unum anni 1226. alterum anni 1228. nomen ejus exhibent. Memoratur ut decanus in chartis Nobiliacensibus, quas Martennus inspexit, non so- Ium annis 12 2 6.27. 29. & 3 o. sed etiam anno 1220. quo aliæ tabularii ejusilem monasterii tes- tantur Philippum adhuc fuisse decanum, & anno sequenti. Quid causie sit, ut hæ chartæ Nobilia- censes ita invicem pugnent, ignoramus. XXVlll. G. in charta Quinciac. an. 123 I. sub Philippo epsse. & in tabulis Nobiliac. ann. 1232. 1233. & 1236. ForsanestGaufridusII.quioc- currit in chartario Pictav. episcopi, anno 1246. XXIX. Radulfus II. quem Sammarthani fra- tres cognominant de Mirabello, decanus Pictav. & canonicus S. Martini Turon. delegatur a sede apostolica judex inter abbatissam conventumque Fontebraldensem, & Gaufredum dominum de Ancenis pro immunitate a teloneo. Anno 1253. cum Johanne episcopo sigillo suo roboravit cano- nizationem S. Dominici factam die 2 8. Octobris, cujus instrumentum asservatur in archivis fratrum Prædicatorum Pictaviensium. Anno 1257. sede vacante, decanus erat R. haud dubie Radulfus no— \ ster, qui nominatur in variis chartis Fontis-comi- tis annis 1257. 59. 73.74.75.76. die Sabb. post festum S. Dionysii, sede vacante 1278. Fre- quens est mentio decani hujus in tabulario Pictav. 1261. scilicet in pactis inter Hugonem episeop. & Willelmum de Rivallo militem ; in chartis S. Jovini de Marnis ann. 1269. & 1271. & sancti BenedictiQuinciacensisann. 1259.60.62. 63. 76. Cum electus fuisset in episcopum mortuo Hu- gone, æmulumque haberet, jure suo cessitin ma- nibus Nicolai papæ, uti probatur ex litteris pro- visionis Galteri de Brugis episcopi. XXX. Johannes 1. cognomento de Pontisara, ICTAVIENSIS. 1217 A notus ex reg. cameræ computorum apud Parisios anno 1310. XXXI. Johannes II. de Cherchemont nobilis Pictaviensis, toparcha de Venours, erat jam decanus anno 1317. Fuit simul canonicus Paris. the- saurariusque Laudunensis. A Philippo V. dicto Longo fit cancellarius die Martis ante Purificationem 1320. Rege mortuo 2. Januarii 1321. hanc amisit dignitatem, quam tamen recuperavit die 19. Novembr. 13 2 3. ex veteri registro cameræ com- putorum. Adhuc Johannem hunc fuisse Franciæ cancellarium circa an. 1327. probatur ex docu- g mentis controversiarum comitum & episcoporum Rutenensium, asservatis in tabulario urbis Rute- nensis ; nam in illis occurrit dica scripta episcopo Rutenensi a comite Armaniaci & Rutenorum, an- te N. Cherchemont decanum Pictaviensem & cancellarium Franciæ, ex inventario tabul.Ruten. in Colbert. bibliotheca asservato. Repentina morte oppressiis est die 2 5. Octob. 1328. De ejus legatione Romana anni 1318. loquuntur Sam- marthani fratres. XXXII. PetrusRaimundi d’Aux nepos AmaI- di dAux cardinalis, & frater Fortii Pictaviensium episcoporum, alterum habuit fratrem in ecclesia Pictaviensi succentorem, cujus ipse erat decanus anno 1334. quo testis fuit concordiæ initæ inter moniales SS. Trinitatis, & canonicos sancti Petri pueIlaris, & anno 13 3 6. De eo hi verius leguntur in ecclesia majori.* Petrus Raimundi fugiens a limite mundi, Mentesuafanus, Pictavis quippe decanus. Hic in honore pie fecit hoc altare Mariæ, Stt tibi recta via Paradisi Idirgo Maria t Anno mille no, ter centum, ter duodeno, Mauricii festosancti, lector, memor esto, Sic illustratum fuit hoc altare sacratum. p XXXIII. Aimericus, cujus mentio iu transac- tione Fortii episcopi cum capitulo 1350. In necrologio SS. Trinitatis Pictaviensis parthenonis sic Iegitur : XII. Kal. Februarii obiit Aimericus Aircii confessetrius noster, Pictaviensis decanus, quod vide- tur ad hunc Aimericum pertinere. XXXIV. Johannes de Revellone, quem vir clar. Stephanus Baluzius eruit ex codice epistola- rum, quas Innocentius papa VI. anno vi. lui pon- tisicatus scripsit, hocest circiter an. 1357. Con- sule viri doctissimi notas ad vitas paparum Aven. col. 1122. XXXV. Anianus VioIe ex nobili gente Vio- £ læa Parisiis, & per totam Galliam illustrsi XXXVI. Guillelmus II. Fedeau simul canoni- cus Parisiensis, curam habuitexsequenditestamen- tum Ludovici de Tremolia episcopi Tomacensis. Decanatum gerebat adhuc 1421. ex instrumento acquisitionis terræ de Nosilleyo per Simonem Cramaudum episcopum. XXXVII. Johannes IV. (TEstampesdecanus & cancellarius Universitatis Pictaviensis 1431. po- stea Carcastonensis episcopus. Pro eo annuæ preces fiunt in ecdesia Pictaviensi feria 6. post festum SS. martyrum Fabiani & Sebastiani. XXXVIII. Johanni V. Cœur post Johannem d’Estanipes locus videtur debitus ; nam iu ipsius elogio I2i$ ECCLESIA elogio dicitur decanus Pictav. ante suam ad Bitu- ricensem metropolim assiimtionem an. 1446. XXXIX. Leo Guerinet anno circiter 1456. ex decano electus est præsui Pictaviensis, indeque transfertur ad cathedram Forojuliensem. XL. Olivarius de Pont-brian, qui factus est thesaurarius S. Capellæ Paris anno I4/6.mor- tuus anno 1505. Dicitur decanus Pictav. in hist. MS. S. Capellæ. XLI. Aimarus Gouffier ex dominis de Boily & de Bonnivet, abbas S. Crucis de Angla, decanus an. T5°7- XLII. Johannes VI. d’AHemagne ex dominis deNalliers in Pictonibus, decessitannoætatis 57. mense Septembri 15 29. cui epitaphium Gallice scripsit Johannes Buchetus libro Inseriptionum sepulcralium. Anniversarium ejus in ecclesia ma- jori celebratur feria 6. post festum SS. Fabiani & Sebastiani, & die 28. Novembris. XLI1I. Jacobus Mesnager obiit mense Apr. an. 1534. Fundavit sestagium in festo Purificationis B. M. Habet anniversarium die XI. Februarii. XL1V. Bertrandus de Keneringhen natione Germanus, abbasque S. Satyri in Biturigibus & Flavigniaci, decanus eligitur a capitulo die Veneris prima mensis Maii an. 1534.* P°^ obitum Jacobi Mesuager. In tabeIIa prope chorum majoris ecclesiæ legitur : Bertrand de Kneringuen escuyer, ambassetdeur en Allemagne pour le Roy Franfois premier » abbe de S. Satur, doyen de ceans, prieur de Partenay le vieux, dece da a Paris le dernier Fevriet I p q. 8. est inhume aux Cordeliers audit lieu.. XLV. Renatus le Febvre decanus post Ber- trandum, simul fuit in senatu Parisiensi tertiæ in- quisitionum classis præses, ac successer præstantis jurisconsuitiAimari Ranconeti 1559— Is ortu Ju- liodunensis ex nobili Fabriciorum gente, Guillel- mi domini de Bizay & Destrepied cognitoris re-1 gii, & Mathurinæ Berthelot primogenitus ; frater erat vero Guillelmi Fabricii canonici Pictaviensis, viri Hebraice, Græce & Latine eruditi, Roberti Stephani celebris & docti typographi familiaris, qui in epistola præliminari ad editionem Biblio- rum.per eundem Fabricium in ea emendanda & annotanda, candide sese adjutum fuisse testatur. Renatus autem a Francisco I. propter eruditionem senatoria dignitate in parlamento Parisiensi hone- status fuit una cum Andrea Tiraquello Pictone, omni diseipiinarum genere pariter exculto, de qui- bus meminit Guillelmus Paradinus lib.3.cum ait : Ejus claffic esse audio Fabricium Juliodunensem, 1 cujus nunquam falli judicium, aut remitti studium serunt. Magna probitatis opinione humanis rebus exemtus ætatis anno 67. sepelitur in cathedrali Pictaviensi cum ea inscriptione : Hic jacet nobilis vir dominus Renatus le Febvre, doctor regens in hac univerfitate, præsejque in senatu Parifienfi, qui obiit .20. Martii t Ludovicus Sammarthanus dominus de Neuilly, ex Nicolea Fabricia uxore, hujus Renati sorore, suscepit Scævolam quæsto- rem Franciæ, Ludovicum prætorem Pictaviensem, ac Renatum cathedralis majorem archidiaconum & subdecanum. Tomus II. PICTAVIENSIS. 1219 A XLVI. Antonius de la Sayette interfuit comitiis Blesensibus nomiue sacri ordinis pro Pictaviensi diaecesi 1588. XLV11. Franciscos de Ia Beraudiere postea epi- scopus Petragoricensis. XLVIII. Mathurinus Chesuau sepultus est ad altare S. Petri a fatere Evangelii. Ejus anniversa- rium agitur die 29. Oct. quo obiit an. 1600. XLIX. Guillelmus Aubert decanus S. Petri annis 1600. 1603. 1604. 1608. 1610. ex chartis præsertim prioratus sancti Nicolai in urbe Pictav. quo potiebatur. Barthoiomæus Aubert B prior ejuldem loci annis 1553. 8 r « 9 5. 9 8. re- latus inter decanos, nunquam hac potitus est dignitate. L. Ægidius Tillier decanus anno 1620. sepultus est apud Dominicanos. Fundavit missam die festo S. Bartholomæi dicendam in eeclesia cathedrali ; item missam de S. Ægidio die 1. mensis Septembris. LI. Ludovicus Rogier decanus fundavit missam solemnem singulis annis dicendam die 30. Junii ante celebrationem capituli generalis canonicorum Pictav. Quo potissiinum tempore præfuerit igno- ramus. Alteram missam de Spiritu sancto fundavit -ante capituium generale, quod incipit die 28. Novembris* LI1. Matthæus Thoreau, Renati domini de la Grimaudiere quæstoris Franciæ apud Pictones filius, in decanatum suffectus Johannis resignatiune ; qui cum interfuissetcœtui deri Gallicani Lutetiæ 1650. agentis seu procuratoris generalis ejusilem cleri functus est dignitate in comitiis an. 1655. Demum anno 1600. factus episcopus Dolensis cessit in sequentis gratiam. LIII. Franciscus Thoreau, Matthæi frater, bullis Romæ datis, at nondum acceptis, vita functus est an. 1 6 61. mense Augusto. ) LIV. Magister N. Milon cIericiis a capitulo in decanum eligitur, possessioneque donatur anno 1661. mense Aug » Sed cum nonesset insacris, cc- clesiam nunquam solemniter estingrestus ; ac paulo post in manus capituli suam dignitatem resignavit. LV. Matthæus Thoreau Dolensis episcopus iterum eIectus decanus, primum per procurato- rem, deinde per se ipsum iniit possessionem anno 1662. mense Septembri. Anno vero sequenti permutavit. LV1. Jacobus RabereuI doctor theologus, ab- bas Valentiæ, ex canonico & cantore collegiatæ ecdesiæ S. Radegundis, permutatione facta cum & Matthæo Thoreau fit decanus, in possessionem inductus die 28. Junii 1663. LV11. Renatus Rabereul in legibus ficentiatus, ex subdecano fit decanus an. 169 6. hactenusque vivit. Sammarthani fratres decanorum catalogo sub « decanorum elenchum attexuerunt Quibus morem gerentes eorumdem seriem auctam subjicimus. I. AÆAiRiNUS in charta AlboiniPictaviensis 1V JL episc. Galterio decano anno circiter p 3 7. II. Ramonus subscriptus duabus chartis Guil- Ielmi Aquitanorum ducis cum Gisieberto episcopo Iii i 12, 20 ECCLESIA P & RaginaIdodecanoan. circiter 975. vide Bessium. com. Pict. pagg. 267. & 29 3. III. Reginaldus iu pancharta nigra S. Martini Turonensis, Bernardo decano, subseripsit nomine hypodecani in notitia Isemberti præsulis Picta- viensis de cessione ab ipso facta eeclesiæ S. Vincenti ! apud Chinipiacum, Cheneche, iu gratiam cœnobii S. Cypriani. IV. Petrus cum Umberto decano in charta Ta- lemundi, regnante Philippo, Gaufrido comite Pictav. Isemberto episcopo. Vide infra in Petro præposito. V. Odo signum apposuit tabulæ pro Cassanolii ecclesia, an. circiter 109 8. & anno sequenti ces sioni trium eeclesiarum factæ a Petro episcopo, monasterio S. Maxentii. Item chartæ Hervæi Pict. archidiaconi donantis S. Cypriano ecclesiam sancti Georgii Vico-vioniæ, Vivone & alias, probante Petro episcopo ; ex tabui. S. Cypriani fol. 106. VI. Durandus subseripsit chartæ Gisteberti ep. pro abbatia beatæ Mariæ Celsensisan. 1148. VII. R an. 119 2. vide iu Gaufridodecano. VIII. Hugo cum Willelmo sancti Cypriani & Gaufrido sancti Benedicti abbatibus, qui vivebant circa an. 1214. & 1219. subscribit chartæ Wil- lelmi de Furneriis pro Nobiliacensi monasterio. IX. Philippus annis 1216. & 1221. exchar— ( tis Nobiliacensibus. X. Petrus de Borreto 13 04. misses ad partes 2 ? /zriscg7//. pro collecta proventuum beneficiorum a festo Nativitatis vacantium, virtute builæ Bene- dicti pontisicis, Biterrensi & Meldensi episcopis directæ, ex actis tabularii regii. XI. Stephanusde Bourret subdecanus Pictav. anno 1 3 1 1. comes datur Petro de Latilly in An- gliam proficiseenti pro regni negotiis. Hist. P. An- selmi recognita a D. du Fourny. XII. Johannes Regnaud obiit 1427. Ejus an- niversarium celebratur die 22. Dec. Forte est Jo- hannes Raynelli theologiae doctor & licentiatus ] iu decretis, ann. 143 1.3 2.3 8. ex tabul. S. Maxentii. Rector fuit acadeiniæ an. 1439. Verum- tamen tempore quo subdecanus Iegitur, occurrit XIII. Geofredus, veI Gaudefridus Vassal, ^/. Vassaud & Vassaldi, filius Geofredi consiliarii in senatu Parisiensi tunc Pictavii constituto, doctor in academia Pictav. an. 1432 ennensis episcopus simulque subdecanus & canonicus Pict. cujus anniversarium celebratur 2 6. Novembris. XIV. Guillelmus d Estampes episcopus Con- domiensis 1455* frater Johannis episcopi Car- cassenensis, thesaurarii S. Hilarii-majoris, & Jo- hannis præsulis Nivemensis. ] XV. Ludovicus de Chambon abbas S. Launi deThoarcio 1510. XVI. Johannes BeIIandelli, al. BeIandeau ann. 1520. & 1 534. ICTAVIENSIS. 1221 A XVII. Abelius de Ia Fontaine JuIiodunensis, vicarius generalis Claudii de Longo-vico episcopi, & cardinalis de Givriaco, præerat an. 1 5 5 5. ad quem exstat hymnus Salmonii Macrini lib. j, sepultus iu cathedrali Pictaviensi prope Renatum Fabricium decanum hoc titulo : Hic jacet Abelius de la Fontaine canonicus & subdecanus hujus ec- clesiæ, antea pastor S. Mellani in Normannia, qui decesset 16. Julii ijpo. Deus misereatur ejus animæ. XVIII. Olivarius de la Fontaine, Abelii nepos, successit 15 70. abdicat die 7. Februarii 1609. XIX. Sebastianusdu Chastelier receptus a ca- B pitulodie Sabbati 14. Martii 1609. cum Renatus Aguillon canonicus Pictaviensis ecdesi dignitatem hanc recusasset. XX. Johannes FilIeau 1621. XXI. Renatus de Sainte-Marthe, dominus de Marigny, canonicus & archidiaconus major Picta- viensis, ac demum subdecanus an. 1625. obiit 20. Junii 163 3.anno ætatis 83. sepultusiuæde D. Johanni sacra. XXII. Henricus de Sainte-Marthe, Renati nepos ex fratre Scævola Sammarthano quæstorum Franciæ præside in Pictonibus, & Renatæ de la Haye septimus natu fuius, resignatione patrui sub- » £ decanus ab anno 1629. XXIII. Renatus Sochet reperitur subdecanus in capitulo generali anni 1 6 5 7. XXIV. Jacobus Dupuis subdiaconus dioecesis Turonensis, subdecanus institutus 1 5. Septembris anno 1659. XXV. Renatus Rahereul postea decanus. XXVI. Franciscos Tuau, ex parocho Quin- ciacensi 168 6. obiit 24. Augusti 1708. XXVII. Petrus Mayaud filius Guidonis, & Margaritæ Rabereul, canonicus ac subdecanus 1708. 1714. ex parocho S. Annarii, vulgo X Eanne in archlpresbyteratu S. Maxentii. ) Natalis Nesteau cujus anniversarium fit die 5* Decembris, quo tempore vixerit ignoratur. Variis in chartis quorumdam præpositorum no- mina nobis occurrerunt, quæ hic dare aiicujus ope- ræ pretium erit Petrus præpositus cum Brocardo archidiacono memoratur in charta Froterii episcopi. Vide ciu Iv. inter instrum. col. 328. Hugo in charta Aimerici a Bestio edita subscri- bitcum Gisteberto I. episcopo, Hugone rege. Aimericus subscriptus litteris Isemberti I. episo regnante Roberto rege. Emmeno sub eodem episcopo. Vide in Arnaldo
? decano. Petras de quo charta quædam Burgoliensis anni 1068. qua monasterium S. Porcharii subjicitur Burgoliensi, consentientibus Isemberto episc. Al- huino decano & Petro subdecano. 1222 ECCLESIA P DE ABBATIIS DIŒ( EXORDIUM ducimus ab iis quæ florue— j runt olim, sed a pristino statu jam dudum exciderunt. T. Olim floruit prope Pictavos Locociacum, seu Lococia— Locociagense * monastrrium a S. Mlrtino ædifi- • citum, <ui ut abbas præfuit. Ibidem perseverabat monasticus ordo sub abbate, tempore Gregorii Turon. ut ipse refert lib. IV. de miraculis S. Mar- tini c. 3 o. Nunc est prioratus qui patribus Socie- tatis Jesu cessit. Vide Mabill. t. I. Annal. pag. I o. S. Paulus. Vetus abbatia S. Pauli in pago Pictavo * in viI- in Ia quæ dicitur Forzilius, Eblonem vassallum comi— • Sire. e *’tis Eboli habuit abbatem an. XX vi. * regnante Ca- ♦ Poli rolo rege (Simplice), hoc est anno Christi 923. Odoni™ aut 2 4’quo videlicet concambium aliquod fecit de consensu dicti comitis cum Rothardo abbate Nobiliacensi, mense Martio. Vide prob. hist. co- ♦pag. a8 5. mitum Pictav. pag. 2 21. ubi etiam legere est * lit- teras Willelmi ducis & abbatis S. Hilarii datas an. 990. in quibus fit mentio hujus abbatiæ. Ipsam denique cum aliis ecdesiis ad eandem pertinenti- bus dederunt Monasterio-novo, precibus Marci abbatis, lsembertus Pictavorum episcopus &Guil— < Ielmus Gaufredus Aquitanorum dux, an. 1116. Vide ibidem p. 3 87. & seq. III. S. Petri Puellare monasterium *, de quo ita Jo- hannes Belly in prob. hist. comit. Pictav. p. 2 5 1. <Us. Srre Adela Eduardi senioris Anglorum regis filia, E- ie PueUitr. fcjonis ducis conjux, mater vero Guillelmi cui Ca- * Teste put-stupæ * cognomen erat, a Rege impetravit ut d Etoupe. guandam abbatiam quæ olim monastrrium-Puellare S Petri vocatum ob puellas ibi deservientes, tunc vero canonicis instauratum, cidem cœnobio (SS. Trinitatis Pictav.) ab ipsa exstructo attribueret ; ita ut 1 amodo tam ipsa abbatia quam canonici, eorumque præbendæ abbatissis sæpedicti cænobii cum omni in- tegritatesublacerent, &c. Hactenus est ecclesia col- Iegiata, quæ sexdecim canonicos alit seculares. 1V. Basilica S. Mariæ, dicta postmodum S. Rade- S. Mana, extra muros urbis Pictav. fuit olim viro- rum monasterium, quod S. Radegundis pro con- ditorio virginum S. Crucis exstruxerat. Inter illa recensetur monasteria quæ Ludovicus Pius instau- ravit ; & in ipsms quidem basilica Pipinus rex A- quitaniæ, Ludovici Pii silius, sepultus est, ut tra— 1 dunt chronica Ademari & MaIleacense an. 840. Amegisilus abbas basilicæ B. Reginæ, hoc est B. Radegundis, laudatur apud Baudoniviam mo- nacham S. Crucis, de qua in hoc cœnobio vide. Jam autem nono seculo transiit hæc basilica ad canonicos seculares, ut colligitur ex capitulari Lu- dovici Pii, pro parthenone S. Crucis. v— Abbatia S. Romani olim formata in clericali \us ? ma* ordine, ut tradunt litteræ Bosonis vicecomitis in chartulario S. Cypriani fol. 121. consilio post- modum &concessione Isemberti Pictav. episcopi, deinde Petri, ejufd. Isemberti succefforis, de con- sensu canonicorum & Stephani Sicci San-Roma- Tornus ll. ICTAVIENSIS. 1223 2ESIS PICTAVIENSIS. L nensis abbatis, sed & auctoritate procerum tradita fuit Rainaldo abbati S. Cypriani an. 1088.rege Philippo, duce Willelmo, Petroepiscopo. Nunc prioratus est, ad quem nominat abbas S. Cypriani. Cum inter vetera monasteria S. Hilarii cœno- bium emineat, iu ejus historia paulo diutius est immorandum. S. HILARIUS-MAGNUS. le Grind. HÆ c vetustissima nobilissimaque ecdesia in urbe Pictav. memoratur a Gregorio Turon. qui duos etiam abbates recenset. Clodovæo ante- quam adverius Alaricum dimicaret, lucem ex illa basilica affuIsisse certam de rege Ariano victoriam portendentem testis est Venantius Fortunatus, qui de S. Hilarii vita & miraculis duos scripsit Iibros. Cum autem anno 8 6 3. a paganis everla *, novo dehinc opere instaurata fuisset, dicata est an. 1049..Manu coram archiepiscopis & episcopis tredecim, curan- te potissimum Agnete comitissa Pictaviensi, quæ monasterii magnam partem exaedificavit, quemad- -* modum asserit chronicon Malleacense. Porro hu- jus insignis canonicorum collegii ad Romanam Ecclesiam nullo medio pertinentis abbas esse non dedignatur christianissimus Francorum rex ; qua de re vide probat. Libertatum Eeclesiæ Gall. c. 1. num. 7. Et quidem quando Rex S. Hilarii basili- cam ingreditur, thesaurarius ipsi ministrat ac offert superpellicium, almutiam, cappamque. Sane rex Ludovicus XI. qui confirmavit jura omnia hujus ecclesiæ, cavit decreto suo dato mense Septembri an. 148 1. ne quis reus possit ad ultimum suppli- cium duci per majorem vicum burgi S. Hilarii, pco singulari, inquit Rex, devotione &studio quod habemus ergaprædictam ecclesiam, cujussumus ea- put & abbas. Ibid. p. 14. Prima vero post ipsum Regem abbatem digni- tas, est thesaurarius, simul academiæ Pictav. cancellarius, & judex metropolitanus archiepiscopi Burdigalensis ; utiturque mitra & chirothecis fine baculo. Ceterum qui historiam hujus ecclesiæ con- scripsit vir clarissimus dominus Rapaillon, consi- liarius Pictaviensis & ejusilem canonicus, huic o- £ peri conficiendo annis triginta insumtis, seriem abbatum, thesaurariorum, ac decanorum nobis promiserat, sed postea denegavit, unde non nisi quoldam ex variis monumentis erutos dare iu lu- cem possiimus. Abbatum index. I. TUsT U s, exsociostudiorum D. Rapaillon « J in historia S. Hilarii scribenda, primus 8 ab— ■ bas exstitit. a Noster D. Estiennot primum abbatem fimul & fundatorem adducit ipsum S. Hilarium, quem asterit mortuum PiAa- vis anno Christi 368. ( postobitum) Constantini Junioris 19. Valentiniani & Valentis imperatoris 4. & sepultum in bafilica S. Hilarii de Cella. I i i i ij 1224 ECCLESIA P II. Pascentius, S. Hilarii alumnus, a præfectura j congregationis S. Hilarii ascendit ad Pictaviensem cathedram. Consuie quæ de eo diximus in sedis hujus episcopis. III. S. Porcarius abbas S. Hilarii ex Greg. Tur. Iib. ix. c. 43. mittitur a Meroveo episc. Pict. ad Gundegisilum Burdigal. & comprovinciales epi- seopos an. 589. pro causa Chrodieldis. Fundator creditur monasterii quod sub ejus nomine apud Pictavos adhuccst superstes, estque prioratus Bur- golio subditus. Ejus meminere martyrologia pridie caI. Junii. Quidam volunt Amegisilum abbatem comme- moratum in vita S. Radegundis, fuisse abbatem 1 S. Hilarii. At erat abbas monasterii S. Mariæ, quod S. Radegundis condiderat, ubi seorsim a sanctimonialibus degebant religiosi viri, quibus hic abbas præerat. IV. S. Fredolinus al. Fredoldus Scotto-Hiber- nus in Galliam migrans, diu in monasterio sancti Hilarii Pict. habitasse, ac postea præsuille dicitur. Postea juxta Mosellæ littus monasterium in hono- rem S. Hilarii condidit Heleram dictum, de quo Iegendus Mabill. ad an. 590. n. 27. V. BertiniiS cum suis monachis a Pipino rege an. 768. Pictavis commorante, obtinuit confir- mationem orhnium immunitatum suo monasterio concessarum, quas exhibuit, & omnium bonorum, ut proficere deberent perpetualiter in stipendia monachorum, unde probatur tunc ibi fuisse monachos. Vide Mabill. ad hunc annum n. 17. VI. Abbo S. Hilarii abbas, ex charta concam- bii facta inter ipsum & Hermenbertum abb. No- biliaci in mense Julio an. 7. regnante Carolo re- ge, apud Johan. Besty pag. 3 o. & in margine pa- ginæ 149. hist. comit. Pictav. VII. Aper, ad cujus preces Paulos Wamefridi, cum ad S. Hilarii corpus orationis causa venisset, composuit epitaphium Venantii Fortunati ibidem _ sepulti. Vide Paulum lib. 2. de gestis Langob. c. L 13. Vivebat autem Aper anno Caroli regis duo- decimo, quo scilicet commutationem fecit cum Hermenberto Nobiliacensi rectore, hocestabbate. At e vivis excesserat anno ejusdem regis 2 5. id est 79 3. ex diplomate Ludovici regis, in quo fit mentio Atonis. Vide Mabill. ad an. 777. n. 74. Idem porro videtur esse ac Æpro seu Ipro vel Jepro ab- bas, qui cum Abbone comite placita quædam apud Pictavos tenuit anno Caroli regis tertio-decimo. Certe iu uno ex his placitis Arembertus clericus S. Hilarii, Æpronemseniorem seu dominum suum vocat Vide Mabill. AnnaI. Benedict. tom. 2. j pag. 239. VIII. Ato, quem Apri successerem docet AI- cuini epigramma 150. præerat jam an. 79 3. Lu- dovici Aquitanorum regis 2 5. a quo privilegium obtinuit pro Nobiliacensi monasterio. Hoc autem in privilegio Ludovicus eum vocat virum magnifi- cum, parentem suum, diaconum & abbatem S. Hilarii. Jam erat episcopus Santonensis anno Ca- roli-magni regis xxxI. hoc est an. Christi 799. ut patet ex ipsius charta pro fundatione seu restau- ratione monasterii Nobiliacensis ; cui male præfi- xus est an. 871. Vide Mabill. tom. 2. AnnaI. pag. 307. ICTAVIENSIS. A. IX. Fulco Ludovici imperatoris archicapella- nus, & abbas S. Hilarii, interfuit an. 830. dedicationi ecdesiæ Nobiliacensis, ex chronico Mal- Ieacensi. X. Fridebertus ♦ armo 834. privilegium ob— * Fride- tinuit a Pipino Aquitanorum rege, ubi dicitur beftui’ Fridebertus episcopus archicapellanus noster & abbas ex monastrrio S Hilarii quod est situm in suburbano Pictaviensi. Datum est illud præceptum vm. cal. Decemb. indict. xiv. anno xxi. regnante Ludovico imperatore &c. vide Bestium Aquit. reg. pag. 24. XI. Ebroinus abbas S. Hilarii anno 839. Ca- 3 roli Aquitanorum regis partes suscepit adversus rebelles. Vide Annal. Bened. tom. 2. ad hunc an- num. Idem quoque deficientibus multis a Ludo- vico Augusto optimatibus, in fide perstitit, cujus ministerio usus est Imperator ad ceteros in obse- quio retinendos. Postmodum factus est episcopus Pictav. & cum episcopatu habuit abbatias S. Hilarii, S. Germani Parisiensis & S. Mauri super Ligerim : Defunctus est anno 858. XII. Ranulfus I. Aquitanorum dux mortuus anno 8 67. ah 8 69. abbatis S. Hilarii nomen as sumebat, ex Bestio pag. 3. & 179. XIII. Acfridus de quo Mabillonius ad annum ’8 67. a haec habet : Bituricensis comitatus hoc anno ablatus est Gerardo comici, datusque non fine xeniis Aesirido, qui Pictaviensem S. Hilarii abbaciam aliaque benesicia jam habebat. Hic autem videtur esse Acfridus cui Mabillonius idem cervices abseis- sas a Gerardo Biturigum comite dicit, cujusque necem quasi uiturus Caroius rex in pagum Bituri- censem ineunte anno 868. profectus est ; verum eo intacto, S. Hilarii abbatiam quam Roberti co- mitis nuper exstincti filio abstulit, Frotario Bur- degalensi archiepiscopo dedit. XIV… Roberti comitis silius a Carolo Cal- . vo privatus estabbatia. Vide Mabill.ad an. 8 68. / f7. XV. Frotarius Burdegalensis archiepisc. bene- ficio ejusilem regis abbatiam obtinuit. Postea trans latus est ad sedem Bituricensem, quo tempore Ga- rinus abbas Nobiliacensis de consensu & voluntate domni Frotharii archiepiscopi Bituric. & abba- tis S. Hilarii, commutationem fecit de aliquibus terris cum nobili viro Berengario & Theodelinde ejus uxore, anno 2. regnanteCarolo imperatore post obitum Carlomanni. XVI. Ramnulfus II. dux Aquitaniæ, abbas erat S. Hilarii, ex Bestio, quem confule cap. x. hist. comitum Pictav. pag. 19. . XVII. Ebolus frater Ramnulfi II. comitis J Pictav. & Aquitanorum ducis, abbas S. Hilarii, S. Germani Parisiensis & S. Dionysii, * privile— * Abbas gium ab Odone rege pro ecdesia S. Hilarii obti— Manse iu. nuit, quod recognovit Troamus notarius ad vi— riflcn(is>scu cem Eboli m. cal. Jan. anno Incarnationis Do— clefise ; minicæ d. ccc. Lxxxix. indict. vm. anno 2. Odonis gloriosissimi regis. Vide Bestium p. 200. Obiit anno 893. XVIII. Ecfridus ab Odone rege Francorum, a Ablatum Gerardo Bituricensem comitatum an. 871. traditumque Bosoni fratri Richendis imperatricis a Carolo Calvo astcrit Johannes Besty hist. comit. Pidav. pag. a 1. 1216 ECCLESIA P petentibus Roberto & Ademaro marchionibus, ab— a batiam S. Hilarii accepit anno 894. ex Bestio pag. 20 8. & seq. Fuit etiam epise. Pictav. & obiit anno900. vide Bestiumpag. 208. &ao9.Etsi vero hæc sibi satis cohæreant, habent nihilominus contradictorem, nostrum D.CIaud. Estiennot, qui scilicet Ebroino jampridem memorato subji- cit Ramnulfum I. recensitum, inquit, in annaI. Aquitanicis, & iu hist. comitum Pictav. cap. 6. (hunc quoque admisimus,) deinde GostenumjIau- datque Bessium cap. x. tum Abbonem ibidem commemoratum ; postea Ecfridum epise. Pictav. ac denique Ebolum circa an. 9 1 5. ex chronico, inquit, Malleacensi. Sed nec Gostenus, nec Abbo dicuntur S. Hilarii abbates, loco laudato, sed so- lus Eboius. XIX. Launo abbas & Rainaldus claviger S. Hilarii memorantur anno 934. XX. GuilleImus II. Caput-stupæ dictus, Aqui- tanorum dux, fuit abbas S. Hilarii, ex historia hu- jus principis apud Johan. Besty pag. 42. & 2 5 3. XXI. Ebulus Lemovic, præsui, frater Guillelmi II. Aquitanorum ducis, de quo sic habet chronicon Malleac. Hic Ebulo germano suo abba- tiarn S. Hilarii præbuit, qui canonicos ibidem dis- posuit, quia infestatione Normannorum idem locus a pristina monachorum habitatione deseiveeat. Attamen Johannes Besty pag. 47. non abbatiam sed thesaurariam ei collatam dicit. Vide infra iu thesaurariis. XXII. GuilIeImus III. comes Pictav. & dux Aquitanorum ab eodem Johanne Besty pag. 283. dicitur abbas S. Hilarii anno 969. Occurrit etiam anno xn. regnante Lothario rege, id est 965. item anno 990. regnante Hugone. XXIII. GuilleImus IV. anno 1028. donatio- nem factam a Gaufrido canonico S. HiIarii confirmavit. XXIV. Goffiidus dux Aquit. & abbas sancti. Hilarii anno 1068. vide Bestiumpag. 349. &J 3 64. Hic ad petitionem canonicorum & praecipue Gosteni archiep. BurdegaI. thesaurarii S. Hilarii, decrevit tempore Gregorii papæ VII. nullum filium presbyteri, diaconi, subdiaconi vel alterius clerici, nullum quoque spurium, hoc est natum extra legitimum matrimonium, recipiendum inter canonicos hujus ecclesiæ. Deinceps autem omnes Aquitanorum duces, & qui ipsis successerunt Francorum reges, abbatis S. Hisarii nomen obtinuerunt. THESAURARIORUM ELENCHUS, j POstquam eliminatis monachis abbatia S. Hilarii canonicis attributa fuit, ipsi præfuerunt thesaurarii dicti siepius clavigeri ac decani, e quibus hi pauci ad nostram notitiam pervenerunt s. Rainaldus claviger an. 934. II. Ebuius de quo supra in abbatibus, tanquam archidavis S. Hilarii subseripsit chartæ Willelini Aquitaniæ ducis anno xi 1. regni Lotharii, hoc est anno 965. Idem appellatus cIaviger chartæ ejusilem principis chirographum suum apposuit an. 9 69. abbas etiam S. Michaelis in Eremo, ubi ICTAVIENSIS. 1227 l jacet, & S. Maxentii ; pervenit ad annum circiter 975. vide Johannem Besty pag. 465. 283.& 285. III. Savaricus & Savarus archidavis vel archi- cIavusseu claviculariussancti Hilarii, reperitur in charta Nobiliacensis monasterii an. 088. & in al- tera anni 990. Idem est haud dubie ac Savarus qui clavicularius D. Hilarii nominatur in charta Willelmi comitis Pictav. pro Nobiliacensi mona- sterio, anno 2. regis Roberti. IV. Geraudus episc. Lemovic. & thesaurarius S. Hilarii moritur an. 1019. apud Carrosum, ex hist. Johannis Besty pag. 6 $. 8 V. Fulbertus episc. Camotensis, fu S. Hilarii claviger nominatione ducis Aquit GuiIleImi IV. anno 1 o 19. vel sequenti. Memoratur an. 1028. in donatione facta a Gaufrido canonico S. Hilarii, & confirmata a Willelmo comite & abbate ejufdem loci. Vide Johannem Besty p. 3 44. & 2 69. ubi FuIbertus epistola 103. excusat se de thesaura- ria, rogans Guillelmum comitem ut aIium in vicinia sua thesaurarium sibi constituat. Qua de re exstant ibidemepistolæ 16. & 18. Obiit Fulbertus an. 1028. mense Aprili, quarto idus. VI. GuilIeImus episc. Engolifm. frater Fulco- nis comitis, obtinuit thesaurariam S. Hilarii a Guil- ^lelmo VII. Aquitanorum duce. Obiit 1074. ex 382.tr historia Johannis Besty pag. 107. seditque annis 33. ex eodem auctore pag. 3 9 1. sed utrum in episcopatu, an in thesauraria, Iiquido non constat. Facta est dedicatio monasterii an. 1049. calend. Novemb. VII. GoseeIinus archiep. Burdegal. jam anno 1068.* thesaurarius erat S. Hilarii, vide Johan. * Besty pag. 346. 3 50. & 3 5 1. Eo sedenteanno 1079. facta est societas inter canonicos S. Hilarii & S. Ursini Bituric. Videinstrumenta nostra ; & cof ’378. Johan. Besty pag. 349. Is autem est profecto . Goscelinus de Parteniaco thesaurarius S. Hilarii, * frater Gildoeni de Tauniaco, Bonelli& Simonis, sub Isemberto Pictav. Amuifo Santon. & Bartho- lomæo Turon. episcopis, in charta sanctæ Mariæ Santon. Oblit Goscelinus an. 1086. VIII. Raduifusde Gomessathesaurarius 1262, in charta S. Johan. Toarcensis. IX. Johannes d*Estampes filius Roberti, Johanni duci Biturigum a consiliis intimis, mortui saItem an. 1442. decanus & thesaurarius fuit S. Hilarii Pictav. consiliarius in senatu Paris magi- ster libellorum supplicum, tandemque episc. Car- cassen. mortuus an. 1455* Vide in subdecanis r Pictav. X. Adrianus Gouffier factus est thesaurarius S. Hilarii anno 1519 « cum jam esset abbas Angliæ, ubi vide. XI. Jacobus I. de Bethun moritur 1603.ab- bas etiam Absiæ, ubi vide. XII. Jacobus II. Garnier, obiit anno 1 657. Erat etiam abbas Bonæ-vallis iu diœcesi Pictavi ubi vide. XIII. Jacobus III. Gamier abbas B. Mariæ de Bonis vallibus ord. C. diœc. Pict.obiit 1694. a Idem Bestius pag. i 07. Goscelinum non nifi post mortem Guillelmi thclaurarium cvafilTe dicit. Iiii iij 1218 ECCLESIA P D « Ftmf XIV. Ludovicus Frotier de Messeiiere, fuius j Ludov. ex Anna Iriand, & nepos Johannis decani x# Pict. prior S. Lupi des Chateigniers in Pertico, decanus S. Hilarii Pictav. & thesaurarius S. Hila- rii-magni ab anno saltem 169 4. ad an. 1708. SeRIES DECANORUM. I. T) EgINALdus decanus S. Hilarii circa an. JlV 975. idem forte cum Rainaldo qui deca- nus reperitur in charta anni 990. & R. decanus ad quem exstat charta Hildegarii familiaris Fulberti Carnot episc. quam vide apud Bestium pag. 271. II. Guillelmus I. decanus an. 1079. in charta societatis inter canonicos S. Hilarii & S. Ursini. — cof L68 Vide instrumenta. J III. Stephanus I. circa annum 1 o 8 2. in charta Majoris-monasterii. Subscripsit cum cognomento Sicci, chartæ Petri episc. Pictav. pro S. Cypriani monasterio, ubi tunc abbas Rainaldus, ex S. Cypriani tabul. fol. 100. IV. Willclmus II. subscribit concordiae inter Mascelinum abb. S. Cypriani ejusque monachos, & Petronillam deChemilse abbatisiamFontebrald. in manibus Gaufredi Carnot. episc. & legati apo- stolici anno m. c. xxxvi. ex magno chartulario Fontebrald. & ex tabul. S. Cypriani. V. Bruno decanus S. Hilarii 1148. in charta * Fontis-comitis. VI. Stephanus II. ad quem exstat epistola Innocentii III. papæ, numero 228. lib. xv. editionis Baluz. pag. 718. VII* A. decanus in charta Nobiliacensis mo- nasterii 1223. VIII. P. decanus sequester concordiæ inter Ni- coIaumabb. S. Cypriani & Aimericum Quinciaci abbatem. IX. Oliveriusde Cerseto auditor cameræ apostolicæ, decanus S. Hilarii Pictav. 13 47. X. Guillelmus III. Bar decanus o, Hilarii-ma- joris 1391. XI. Johannes d’Estampes decanus & thesaura- rius S. Hilarii, obiit 1455. XII. Petrus de Rochechouart decanus S. Hilarii- majoris Pictav. 1503. vide in episc. Santon. ad hunc annum. XIII. Ludovicus Frotier de sa Messeiiere deca- nus & thesaurarius, ut supra. XIV. Carolus Frotier de la Messeliere decanus erat anno saltem 1708. Historiæ S. Hilarii magni quædam adtexere placet de collegiatis ecdesiis, quæ abbatiæ titulo in- signiuntur. DUæ sunt ecclesiæ coIiegiatæ in urbe Pictav. e altera B. Mariæ-majoris * quæ sita est in foro Grande, veteri juxta comitum palatium ; B. Johannis Bapt. altera, ecdesiæ cathedrali adjacens, quibus qui præ- sunt abbates appellantur. AbbaS B. Mariæ-majoris sedet inter canonicoS ecclesiæ cathedralis, post dignitates. Abbas S. Johannis nominatur ab episeopo % Sedere & est personatus *. Rector autem seu parochus hu- turpostdig— jus ecclesiæ, solus olim baptizabat omneS infantes nitatesecd. qUj Pictavii nascebantur ; & etiamnum canonici cathe’ecclesiæ cathedralis Sabbato ante Paseha & Pente- ICTAVIENSIS. 1229 costen Iustrales fontes hujus ecdesiæ benedicunt, in eaque divinum officium peragunt in Nativitate S. Johannis Baptistæ. Reperimus aliquot abbates S. Mariæ-majoris in chartis S. Cypriani, quos hic subjicimus. AbbaTES S. Mariæ-majoris Pictav. I. T AUNUS seu Launo abbas S. Mariæ-maj. J_J Pictaviensis circa 9 5 o. dicitur etiam archi- diaconus ecdesiæ S. Petri. II. Gaufredus subscribit chartæ Isamberti epi- scopi dantis S. Cypriano eeclesiam S. Vincentii apud Chinipiacum, Cheneche. B III. lfembertus testis est in donatione Otgerii sacerdotis facta S. Cypriano regnante Philippo rege. Subseribunt pariter Isainbertus episc. Pictav. & Arnulfus Santonensis. IV. Garnerius 1.clericorum S.Mariæ abbas nomi- natur in tabul. S. Maxentii ad annum M. Lxxxix. & ad an. m. xcvh. in charta S. Crucis de Tale- mundo : forte idem est qui in præfato S. Maxentii tabuIario legitur. Vide in appendice C. xxiv. V. GameriuslI. ad annum, M. c. v. co, ’ VI. RainaIdus in eodem chartario nominatur an. M. c. xxn. consule Bestium pag. 463. VII. Johannes I. de Lyons abbas secularis B. C Mariæ-majoris & officialis Parisiensis, memoratur in charta Andoini Alberti episc. Parisiensis anno 1350. indict. iv. VIII. GuilIelmusde Fayole licentiatus in Iegi- bus, canonicus Pictaviensis abbasque S. Mariæ- majoris 1431. cujus anniversarium celebratur die 17. Julii. IX. Petrus I. de Sacierges episc. Lucion. & ab- bas S. Mariæ-majoris an. 1487. obiit 1 5 14. In necrologio S. Petri seu eeclesiæ cathedralis Pictav. ejus anniversarium notatur 1 5. Nov. & in regestis capituli B. Mariæ-majoris ab an. 1530. habetur : Decima die Septembris anniversarium defuncti re- verendi domini Petri de Sacierges episcopi Lucio- nensis & hujus ecclesiæ abbatis, instar aliorum anni-- versariorum ejusdem ordinis ; & dicuntur collecta, Deus qui inter apostoliquos, &c. X. Johannes II. Chambon sedisse dicitur post Petrum de Sacierges. XI. Philippus Chambon abbas B. Mariæ & canonicus Pictav. ecdesiæ S. P^tri, obiit an. 1 55 6. Ipsius autem anniversarium agitur die 17. Febr* ex præfato. necrol. XII. Guido I. Chesse an. 16017 XIII. Johannes III. Eschinard abbas B. Mariæ E & prior sancti Leodegarii de Palirus & de Celliers, obiit 22. Aug. 1652. ætatis suæ 74. Ejus anni- versarium recolitur 21. Aug. ex necrol. ecdesiæ cathedralis. XIV. Guido II. ChevaIier, cujus fit anniver- sarium die 18. Julii ex necrol. eccl, cathedr. XV. Petrus II. de Targe canonicus & abbas beatæ Mariæ-majoris, obiit 1 v. cal. Maii ex necroI. SS. Trinit. Pictav. ubi decem solidos pro suo an- niversario dedisse huic parthenoni memoratur. I2So ECCLESIA Pl Abbatiæ quæ in pristino statu perseverant, vel i. etiam florent iu diœcesi Pictaviensi, sunt piurimæ. Ordinis S Benedictis S CYPRIANUS, X Cqprien. * Nobiliacum, Nouaille. S. Maxentius, X Adaixent. Monasterium-novum, Monstier-neufi S. Joviuus de Mamis, X Jouin de Marnes- Carrofus, Charroux. S. Savinus, <T. Savin. Quinciacum, Quinfay. Nantolium, Nanteuil en vallee. B. M. de Allodiis, les Alleurs. 1 S. Leonardus de Ferraria, Ferrieres. Campus bonus, Chambon. B. M. de Sede-Brignoni, la Sie en Brignon. B. M.de Morellis, Aforreaux. Feminarum. S. Crux, sainte Croix. SS. Trinitas, la sainte Trinitl. Fons-ebraldi, Fontevrauld. Bona-vallis, Bonneval de Thouars* Ordinis S. Augustini. Cesta S. Hilarii, la Celle S. Hilaire. Celia B. Mariæ, la Celle. S. Launi Thoarc. X Laon de Thouars. Fens-comitis, Fontaine le comte. S. Maria Regatis, la Reau. Angla, sainte Cioix d’Angis. S. Severinus, <£ Severin. Ordinis Cistercienstr. B. Maria de Castellariis, les Chastrlliers., B. Maria de Pinu, le Pin. B. M. de Stella, isEstoile. Misericordia Dei, la Mercy-Dieu. _ iVaIencia, Valence. J B.M. Bonæ-vallis, Ronnes-vaux. S.Cyprien. S. CYPRIANUS. S Cypriani vetus ac nobilis abbatia, in suburbio •Pictav. construitur an. 828. a Pipino rege Aquitaniæ (siJio Ludovici Pii,) uti affirmant Ay- marus Cabanensis & chronicon MaIleacense. At cum paulo post a Normannis penitus diruta fuisset, lestauratorem habuit Frotharium II. Pictav. anti- stitem, qui, omisse S. Cypriani nomine, dicari vo- luit monastcrium in honore B. M. & S. Martini, c. tv. col. ut palam fit ex ipsius charta nostris adjecta instru-1 3 mentis, ex privilegio Johannis XI. & multis aliis documentis. Aliquando etiam additur S. Petri nomen aut S. Severiani vel Severini. Postea ta- men revixit nomen S. Cypriani, & solum obtinuit. Porro Cyprianus hic, non cst celeberrimus martyr Carthaginensis, sed alius martyr qui cum fratre Savino passiis est apud Pictones. Vide Labb. tom. 2. biblioth. novæ pag. 665. Coepus sancti marty- ris ad Pictaviensem urbem delatum est, & in loco ejus sepuhuræ conditum est monasterium juxta urbem, cui Froterius castellum suum Ludriacum, [CTAVIENSIS. njt L Lurap, dedit. Sic igitur instauratum cœnobium Theotolo Turonensis archiep. dedicavit an. 936. 111. cal. Octob. multisque donis cumulavit, quæ legi possiint in Theotoione. Jam vero quam il- lustre olim fuerit istud monastcrium, hinc patet quod plures in eo sanctissimi præsules sepulturam elegerint, in quibus Ebroinus Pictav. episcop. & abbas monasteriorum S. Germani a Pratis, & S. Hilarii Pictav. Frotarius II. Petrus I. lsembertus dictus Senebault, & Guillelmus Temperii Pictav. episcopi, quorum quatuor ultimorum adhuc fiunt anniversaria iu Quadragesima, sicque annuntian- tur : 1. Bonæ memoriæ D. Froterii, primi funda- 1 toris opificisque hujus sacri cœnobii. Hic sepultus jacet in veteri eeclesia juxta januam quæ respicit ci- miterium. Fuerat olim ibi sepulcrum pulcro opere fabricatum, sed hujus, post ruinam templi, nul- ium nunc apparet vestigium. II. B. Petri qui fertut miraculis indaruisse & sancti titulo fuisse insigni- tus. Adhuc manet ejus sepulcrum in veteri ecclesia, juxta portam quæ tangit daustrum ex latere adverio. 111. Anniversarium D. Isemberti dicti Se- nebault Pictav. episeopi, cujus tumulus tangit sepulcrum memorati Petri episcopi. Postremum fit anniversarium bonæ memoriæ D. Guillelmi quon- dam Pictaviensis episcopi gloriosi, scilicet in vigilia ’Dominicæ in Ramis Palmarum, nisi fuerit festum XII. lectionum ipso die ; vel feria sexta anniuersu* rium debet anticipari, quia reverendus episcopus ab hoc seculo migravit in dicta vigilia. Observa- tur ejus insignis tumulus summo cum honore in capella B. Mariæ, multisque in dies decoratur mi- raculis. Adde etiam quod in eodem monasterio Guillelmus II. Aquitaniæ dux, abjectis seculi pompis vitam monasticam profestus sit, ipsique aliquando paruerit Malleacense monastcrium. Accessit hoc monastcrium ad congregationem S. Mauri an. 1642. die 7. Sept curante potissimum Henrico Ludovico Chateigner dc la Roche-pozay Pictav. episcopo & abbate S. Cypriani. Porro hujus loci abbas erat olim personatus natus in ecdesia cathe- drali Pictav. sedem obtinebat post dignitates ante canonicos, habebatque, ut vocant, suam hebdo- madam, ut ceteri canonici pro collatione beneficiorum vacantium, sed ex quo dcsierunt abbates regulares, capitulum nominat per hebdomadam abbatis S. Cypriani. Abbatum elenchus. I. A L B u 1N U s ex abbate sancti Cypriani ac xjL deinde Carrofensi factus est epilc. Pictav. anno 9 3 7. ex chronico. E II. Martinus restauratum a Frotario monaste- rium summacum laude gubernavit ab anno saltem Rodulfi regis undecimo. Neque vero ad id solum suam sollicitudinem extendit, nam & S. Augustini apud Lemovicas, Angeriacense in Santonibus, & Gemeticense iu Normannia instauravit ; & hoc quidem rogatu Willelmi Normannorum ducis, collocatis ibi duodecim ex suis monachis. Qua in re notatu id maxime dignum videtur quod refert Willelrnus Gemeticensis, Martinum scilicet voto ducis ibi monachum profiteri cupientis obstitisse, eo quod fiIius ejus Ricardus adhuc puerulus esset, 1232 ECCLESIA P ob cujus imbecillitatem iniqui potuissent turbas l * ep. Pia. excitare. Ejus tempore Alboinus * Resurrectionis monasterium S. Cypriano concessit. Nominatur etiam in charta donationis factæ a quodam Simone ejusque uxore PIectrude, alodii apud Pollicias vil- lam pagi Pictav. in vicaria Brainsi.Consule Mabill. ad an. 9 34. n. 56. & ad an. 943. n. 61. quo notatur Martini obitus, ln chronicis Ademari & Viie t. u. MalIeacensi mentio fit Martini abbatis ; sed hallu- Rm. Labb. cinantur cum ejus præsecturamreserunt ad tempo- pagg. i 6 » ta….’. 1 x r •.. 1 e— / 7. ra PIpim regis, orca an. 036. seculo emm integro est junior. III. Aymo nominatur in generali lynodo Pict. mense Maio, præside Alboino episcopo, una cum I optimatibus, canonicis & abbatibus in congregatione S. Petri majoris ecclesiæ, ubi prodamationem detulit adversus Dodonem & Israelem presbyte- ros potestatis S. Petri, qui invaserant decimas villæ Cusiaci pertinentes ad capellam S. Maxentii, ex alodo Frotherii episeopi, quondam S. Cypriano traditas, ut docent chartæ hujus abbatiæ. Trans- * wZ94j. sulit anno 944. * coepus sancti Reverentii a Mæ « nJil-° Noiastro ♦ castro, Pictavis in monasterium S. Ra- noveiMal— degundis. Multa probant eum abbatis officio fun- cstu^abbi, vivente adhuc Martino, qui forte multo- S. Johannis rum aliorum monasteriorum curis occupatus, ei lo- Cypriini^ cum fuitm in Cyprianeo cesserat. Vide Mabill. ad ( fortafle an. 943. II. 6 I nasteriiAn— IV. Raynaldus ex chronico Malleacensi sub- geriacenfis scribit tabulæ Guillelmi Aquitanorum ducis, do- rcffiminc • • ■ • ■ Martino nantis □. Cypriano quædam m obedientia hx- <juoque oletia ; & in altera membrana, precatu carissemi, sucrat. inquit, domini sui Raynaudi abbatis concessit ad * Noiiatre. necessitatemfratrum, quoslamhominesservientes. Idem abbas transtulit corpus S. Reverentii in mo- nasterium Angeriacense, cujus forte abbas quoque fuit, ut Martinus & Aimo ejusantecesseres. Vide Mabill. ad an. 943. n. 61. V. Frotherius recensetur in charta cujuldam. Bernardi largientis alodum suum S. Cypriano, J anno sexto regni Lotharii, & anno decimo regni ejusilem in tabula Alboini præsulis dantis aliquot allodia eidem monasterio. Sub hoc abbate, anno circiter 963. Willcimus dux Aquitaniæ, cogno- mento Caput-stupæ, monachum induit in Cyprianeo collegio, unde paulo post secedens apud S. Alaxentium, ibidem obiit in pace, uti post Bestium e veteri codice refert Mabillonius ad an. 963. n. 72. fortasse iS estFrotherius qui fuit abbas Nobi- liaci circa hunc annum. VI. Geraudus I. nominatur abbas S. Cypriani in quibusdam chartis annoruin xx. & XXII. regni. Lotharii, hocest973. & 975. VII. Mainardus in pervetusto abbatum catalogo post Geraudum collocatur. VIII. Wandelbertus immediate post Mainar- dum reperitur in eodem catalogo. Et sane testis cst in tabula Achardi cedentis Begoni quædam dominia in villa Doallii, Hugone Capetio & Ca- rolo de regno tunc contendentibus, videlicet circa an. 987. IX. Geraudus II. in tabulis abbatiæ memoratur an. 9 8 9. & iterum an. 2. regnante Roberto rege, hoc cst 997. vel 998. ICTAVIENSIS. 1233 L X. Gissebertus Abbonis Floriacensis abbatis consanguineus, pro quo idem S. abbas ad S. Odi- Ionem, cum in Waseoniam pergeret an. 1004. vitæ suæ ultimo, scripsit litteras a nostro Mabillo- nio relatas ad hunc annum n. 48. Exstat ejuldem abbatis memoria in duabus chartis tempore Roberti regis. Et hic quidem Gissebertus non alius esse videtur ac Gaubertus quem Sammarthani commemorant ad annum 1003. XI. Frotgarius enuntiatur in charta S. Cypriani cum Gistebertoepiscopo, Guillelmo comite, & Acsredo vicecomite Castri Eraldi post annum cir- citer 1005. inquiunt Sammarthani. 1 XII. HenricuS in veteri abbatum elencho re- ponitur ante Adalgisum qui sequitur. XIII. Adalgisus monasterium regebat tempore Isemberti Pictav. epise. Iflonis Santonensis, Ar- naldi Petragoric. & Ral onis Engol. hoc est circa an. 1016. Idem porro videtur esse ac Ansegisus, cui ecclesiam S. Sepulcri in castro Calviniaco ex- structam, Isembertus I. Pictaviensis præsul tradidit, regnante Roberto. Idem quoque Ansegisus do- no Ramnulfi militis accepit ecclesiam S. HiIarii St^ a æd i ficata m in infula Riedia, ut patet ex variis e chartis S. Cypriani. Præerat adhuc an. 1025. XIV. Fulcaudus in vetusto abbatum indice An- — segisum fubsequitur, sub quo prioris officium ex- ercuit, ex charta apud Bestium pag. 402. XV. Constantinus ab ultimis annis regni Ro- berti ad Philippi regis annum 2. hoc est 1061. sedisse legitur, quod maxime dubiumest, quando in actis inaugurationis ejusilem Philippi regis anno 1059. Arnoldus abbas Pictaviensis recensetur, qui sorte abbas erat S. Cypriani. Certe Ramnulfus Rabiolus Constantino cessit ecclesiamS.Petri apud castrumDampetræ, coram Isemberto episcopo, & Hugone Leziniaci, regnante Ainrico regejeodem- que tempore sedebat Constantinus, quo Pictav. comes cepit Barbastam, hoc est circa an. 1063. vide Bestium pag. 373. XVI. Fulcherius Constantinum sequitur iu ve- teri abbatum catalogo. XVII. Rainaldus seu Rainaudus II. S. Roberti fundatoris Calæ-Dei discipulus, suo ævo magni nominis abbas exstitit. Is anno 1069. aliquid ad dotem Monasterii-novi contulit, ut ex ejus charta. An. 1072. Lansrancus Cantuaricnsis archiepisco- pus vindicias S. Hilarii a calumniis Bercngarii, ad nostrum abbatem, uti petierat, direxit ; quo etiam an- no Anselmus tunc Becci prior, necrologium suum eidem transinisit. Adfuit autem Rainaldus anno 7 1 o 8 o. 1 j. nonas Octobris, concilio Burdigalensi, L ubi concesib Sylvæ-majori privilegio subseripsit. Idem anno seq. chirographum suum apposuit con- cilio Santon. & litteris Willelmi comitis Pictav. ac totius Aquitaniæ ducis, quibus ecclesiam sancti Eutropii Santonensis Cluniaco & abbati Hugoni contulit, ex chartulario Cluniacensi. Circa vero id temporis Ciuniacensibus monachis qui sibi mo- nasterium S. Cypriani subjicere volebant, viriliter obstitit, tribusque in conciliiS fratres Majoris-mo- nasterii devicit, saventibuS sibi Amato legato & Isemberto Pict. præsule, cujus nihilominus haud multo post nepoti cognomini, uxorato & archidiac. post I2J4 ECCLESIA 1 post isemberti patrui decessum onus episcopaIe ambienti se se opposuit. Laudatur RainaIdus ab Urbano II. quod opem tuIerit Ecclesiæ Romanæ laboranti, ejusque pontificibus, epistola quam edidit Dacherius noster in notis ad epist. Lanfranci pag. 3 73. Et revera Victori III. Urbano II. & Paschali II. contra Guibertum semper & modis omnibus favit. Hinc pro sua in sedem apostolicam reveren- tia plura meruit ab ejus pontificibus obtinere diplomata ; unum scilicet a Gregorio VII. datum Lateranis VI. caI. Apr. pontificatus anno vii. ind. m. Ab Urbano II. unum&aIterum ; iu primo iv. nonas Novembris dato anno 1091. laudavit ei quidquid juris & canonicæ potestatis habebat in ■ ecclesia S. Crucis de Angla ; altero ipsi Romæ tunc degenti in mandatis dedit, ut adjuncto sibi Ger- vasio S. Savini abbate, collectas in GaIlia, maxime vero in Aquitania, faceret ad inopiam Ecclesiæ Romanæ sublevandam. Porro hi duo abbates an. 1091. testcS fuerunt donationis ecdesiæ S. Felicis de Silare factæ B. Roberto Calæ-Dei a Petro Pi- ctaviensi episcopo. Rainaldus autem hujus antistitis familiaris, excepit donum Bosonis vicecomitis Ca- ♦ S^Ro— ffri-eraldigc uxoriSÆnors de abbatia S. Romani*, chasteie— factum B. Cypriano. De hoc abbate audiendus tunc’2 » ! auctor vitæ Bemardi suecesseris ejus & abbatis Ti- tem fuiste roniensis : Est, inquit, ab hac civitate (Pictavio)’ 2^1-™ non l°nSe posttlim 6*. Cypriani monasterium, quod nuin alicu— eo tempore regebat abbas Raynaudus, vir apprime bi legimus. eruditiis, tanta sapientia præditus, ut in conciliis publicis causarum perorator esset elegantif- fimus. Cujus rei gratia in Romana etiam curia bene notus & acceptus erat, & in Aquitania samosus habebatur. Prædictum vero monasterium tunc temporis habebat quamplures monachos genere nobiles, sed sanctitate vitæ ac morum honestate multo nobiliores, quorum unus fuit Hildebertus Dolensis abbas, deinde Bituricensis arcluejufcopus. Idem scrip- tor vitæ Bernardi succestoris cap. 21. eumprædicat virum ornatum privilegiis fummæ sanctitatis & I innocentia & sapientiæ, de quo BaIdricus Burgu- liensis abbas in carminibus historicis ita cecinit : In sibi dilecto requievit philosopliia Rainaldo, quem vas fecerat esse suum. Hic igitur sancti Cypriani fioruit aboas, Ecclesiam ditans ordine, rebus, agris. Rene loci qiiæcurnque fait possesseo primum Hanc duplicem peperit follicitudo patris. Tandem Rainaldi pars promtior astra petivit, Hic quæ terra fuit portio, terta fait. Obiit quarto aegritudinis mense, designato sibi suc- ceflore, anno 1100. ex chronico Malleacensi ;. quem sane putamus eum esse Rainardum qui no- tatur in necrologio Divionensi 2. cal. Julii. XVIII. B. Bernardus de Abbatis-viiia, Ponti- vensis, sub Rainaudo religionis tyrocinium po- suit, inde monasteriiS. Savinipræpositus, renun- tiatur abbas D. Cypriani, sed a Cluniacensibus postea lacessitus abbatiam suam deserit, ad quam postea revocatus, pro ejus libertate asserenda Ro- mam bis profectus est. Rebus monasterii in tuto positis adversus Cluniacenses, iterum abdicavit Ber- nardus, cum summi pontificis Iicentia, & praedicando verbo Dei, excipiendisque confessionibus, Tomus II. HCTAVIENSIS— 123 ; A liber ab aliis curis, totus incubuit Demum anno circiter 1113. Tironium monasterium fiindat sibi a Rotroco Perticensi comite datum. Mortuus est die 25. Aprilis an. 1116. priscis patriarchis & apostolis comparatus. De illius gestis plura in ejus vita cum notis historicis edita. XIX. Petrus I. ex monacho BurgidoIensi as sunitiiS abbas brevi tempore præfuit. XX. Petrus II. cognomine vei natione Gasco- nus, alteri Petro successit ex chronico Malleacensi. Is an. 111 o. eccIesiam S. Christophori Morte- maris accepit a Petro Pictav. episeopo, quem non ita multo post, anno videlicet 1115. apud S. Cy- B prianum sepelivit. Anno M. c. XI. idem abbas Podiæ * ordinis Font-ebraIdensis dedit ecdesiam *, a Puye’ S. Bonifacii. Præerat adhuc 1119. quo anno bul- lam accepit a Calixto papa II. Vide Johan. Befly pag. 437. & append. hist. Tutellensis pag. 478. XXI. Aimericus reperitur abbas in pervetusto instrumento notis temporis destituto ; sortasse is cst Aimericus qui subprior memoratur sedente Pe- tro II. anteceflore. XXII. Mascelinus concordiam fecit cum Pe- tronilla abbatissa Fontis-ebraldi, in manu Gaufredi P™™ Carnot. episcopi & legati apostolici anno 1136. ex magno chartulario Font-ebraldensi. Vivebat frtffipeg. C adhuc an. 11 5 o. ***’ XXIII. Mainardus. XXIV. Airaudus. XXV. Hugo I. transigit an. 1183. cum abba- tissa Fontis-ebraldi. Nominatur etiam 118 6. in pancharta S. Martini Turonensis. XXVI. Thetbaudus. XXVII. Willelmus I. XXVIII. Petrus de Veonolio, al. de BonoIio reperitur abbas S. Cypriani an. 1199. in litteris Alienordis reginæ AngIiæ ac ducifsæ Aquitaniæ pro Monasterio-novo. Præerat adhuc an. 1211. XXIX. Guillelmus II. 1214. ex fragm. hist. •^eccIes Aquitan. viri cIarissi Nicolai de Sainte- Marthe, 1219. ex charta Nobiliacensis monaste- rii, & 1221. quo anno terram de Vignaus in parochia de Liniers dedit ad censum annuum. XXX. Johannes I. de la JabrouilIe sequester fuit compositionis inter fratrem suum Petrum de Jabrolia militem & Raerium abbatem Nobiliacen- sem, super litigiosiS apud Ferrabœuf an. 122 6. Controversiam habuit Johannes cum militibus Templi an. 12 29. Quo an. mortuus sit ambigitur. Sepultus est in capitulo & habet anniversarium. XXXI. W. an. 123 5. ex schedis D. Claud, _ Estiennot. XXXII. RainaIdus III. 123 9. ex veteri GaII. Christiana. * XXXIII. Hugonis II. soIa mors innotescit ex fragmento rotuli, quod noster D.Edmundus Mar- tenne reperit in operculo MS. codicis monasterii Misericordiæ-Dei, hoc modo : Fratrum Minorum deMartello, animæ domni Hugonis abbatis S. Cy- priani & omnium fidelium defunctorum per mi feri- cordiam Dei requiefeant in pace. Oravimus pro ve- stris, orate pco nostris.Rotulus istesuit apud nos die Mercurii post Paseha anno D. M. CC— XLVIII. XXXIV. Nicolaus I. 12 5 8. & 12 64. quo an. Kkkk 1136 ECCLESIA PI domum de Grevis diœcesis Turonensis cœpit ad l censum a Gaufredo abbate & conventu Prulliac. Memoratur etiam annis 1273.1274. & 1275. XXXV. Simon 1288. Exstat ejus tumba in claustro, cum hoc epitaphio : Simonis abbatis hic osse beatis jungat, dicatis Pater noster, vos qui vifitatis pro vestro fratre Simone tamquam patre. XXXVI. Hugo III. de Maulaio, al. de Mon- tayo, ex eleemolynario factus abbas S. Cypriani, obiit anno 13 1 5. ut docet ejus epitaphium his conceptum verbis : Hic jacet frater Hugo de Mau- laio quondam abbas istius monascerii, qui obiit nonas Maii, anno Dom. m. CCC. xv. Anima ejus, &c., XXXVII. Guido de Ciaustris regebat anno 1320. XXXVIII. Aimericus II. de Billeyo reperitur abbas S. Cypriani 1333* 1338. 1350. 18. Aprilis, & 1351 « quo anno quædam commutavit apud Castrum— Aichardi cum Guillelmo abbate No- biliacensi. Is est proinde qui conservator & judex ordinis Fontebraldensis bulla Clementis papæ VI. an. 13 44. constitutus est.Vivebat adhuc an. 1 3 61. sub quo pene destructum est monasterium ab An- glis & Francis inter se dimicantibus. XXXIX. Guillelmus III. de Rivallo. XL. Tetbaudus II. de Claustris sedebat anno ( 1365. Hujus meminit vetus codex MS. monaste- rii his verbis : Anniversarium domni Theobaldi de Claustris abbatis istius monascerii ; jacet ipse sub quadam tumba in pavimento ecclesiæsua intra capellam B. Mariæ & S. Johannis Baptistæ. XLI. Alexander de Chaunay an. 1375. XLII. Johannes II. Driestve/Diest memora- tur in instrumentis annorum 1378. & 1390. XLIII. Johannes III. de Chaunay, ex qua gente oIim toparchæde Chandenierin Pictonibus pro- dierunt, obiit an. 1400. XLIV. JohannesIV. Bertrandan. 1409. misit procuratorem ad concilium Pisanum, ex ipsius ac— j tis tom. vi. Spicil. pag. 365. Sedebat an. 1419. quem postea nepoti suo Yvoni pedum dimisisse notat Nicolaus de Sainte-Marthe in fragm. MSS. hist. Aquitan. XLV. Yvo Maillardex cessione Johannis pe- dum obtinuit circa an. 1420. sed non pacifice, ut videtur, nisi quando Jacobus qui sequitur ad abba- tiam S. Martini Lemovicensis transtatus est. Me- moraturan. 1447. & in tabulario monasterii an. 1450. inquit noster D. Claud. Estiennot. XLVI. Jacobus Joviondi de Drouilles nobi- lis Lemovix, nepos Petri de Drouilles abbatis S. j Martialis, sedebat an. 1431. quo præsens fuit in x capitulo S.Hilarii de Cella pro institutioneUniver- sitatis Pictav. Reperitur adhuc an. 1432— Postea vero factus est abbas S. Martialis Lemovicensis, ac S. Martini. Quæ dicuntur de ejus episcopatu pa- rum certa nobis videntur. In abbatibus S. Martini Lemov. poni debet ante Albertum de Jovion. XLV1I. Guillelmus IV. Maillard, Yvonis ne- pos, anno 145o.prioratum S. Andreæ Monste- rolii confert. XLVIII. Petrus III. de Chaumont decretorum doctor & prosesior in facultate Pictaviensi, judex etiam & conservator privilegiorum UniversitatiS, CTAVIENSIS. 1237 V abbas legitur an. 146 6. Hic an. 1470. jussii Pauli II. de vita & moribus Ludovicæ de Blanchefort futuræ abbatistæ SS. Trinitatis Pictav. inquirit Idem a summo pontifice delegatur conservator pri- vilegiorum ecclesiæ & ordinis Font-ebraldensis an. 1473. sedebat adhuc 147 6. XLIX. Antonius de Villars obiit an. 1479. L. Johannes V. de Champropin ex nobili gente dominorum de Ia Roche-Beluston ad An- glinum, præerat anno 1507. die 5. Octobris ex charta authentica regiæ biblioth. Diem clausit extremum an. 1508. j LI. Antonius de Champropin monachus S. Cypriani, ex patrui cessione fu abbas ejusilem mo- nasterii, cum jam esset eleemofynarius Carrofensis, ac cœnobiarcha Fontis-Gombaudi & Mille-becci. Mortalitatis debitum explevit an. 1539. LII. Gabriel Bouvery Andinus ex nobiIi fa- milia hujusce nominis, Guillelmi Poyeti Franciæ canceliarii ex sorore nepos, abbatiam S. Cypriani obtinuit in commendam a Francisco I. rege Fran- corum, cui jam præerat an. 1541. Habuit etiam abbatiam S. Nicolai Andegavensis, & epifcopa- tum ejufdem urbis. LIII. Nicolaus II. Bouvery, thesaurarius &ca- > nonicus Andegavensis, abbatiam obtinuit ex fratris ’cessione, qua jam anno 1551. potiebatur. Ejus tempore destructum fuit monasterium a factiosis hominibus. Vivebat adhuc an. 1575. L1V. Antonius II. Isorl ortus ex illustri genere dominorum de Pleumartin baronum d’Hervault, fuit abbas S. Cypriani ab anno saltem 1 5 80. ad • 587. LV. BarthoIomæus Aubert canonicus S. Hilarii & consiliarius regius Pictavii, fit abbas anno 1587. ex cessione præcedentis cujus erat major vicarius. Obiit an. 1596. sepultus in ecclesia S. Hilarii, cum hoc epitaphio’.Hoc tumulo generosa j pietate condita sunt osta Bartholomæi Aubert abbatis S. Cyprianis… doctoris, & in senatu Pictonum consuiarii regii, quintili mense M. D. XCVI. LVI. Henricus-Ludovicus de la Roche-pozay postea episcopus Pictaviensis, inter insigniores mo nasterii benefactores merito numerandus, quo procurante an. 1642. reformatæ congregationi sancti Mauri unitum est S. Cypriani monasterium. De hoc abbate plura in episcopis Pictav. LV1I. Benignus Bruneau bibliothecæ ducis Au- relianensis ac deinde regiæ præfectus, abbatiam obtinuit a die 15. Aug. 1 65 1. ad an. 1666. quo , vivere desiit mense Julio. « LVIII. Carolus-Franciscus de Lomenie deBrien- ne doctor Sorbon icus, episcopus Constantiensis ♦, abbas erat an. 1 670. præestque adhuc feliciter, abbaS simul S. Germani Autissiodorensis & sancti Eligii Noviomensis. Non reperimus in catalogis Renatum de quo locuti sumus in Petro de Ambasia Pictav. epicopo. NOBILIACUM. Noaille. NObili aceNse S. Juniani in pago Pict. mo- nasterium ord.S.Ben. prius fundatum est apud Mariacum, Maire, a S. Juniano, & a rege ChIo- tario amplificatum circa annum 5 5 9. deinde apud I2j8 ECCLESIA P Nobiiiacum a fundamentis excitatum fuit jubente j Carolo-magno, & curante potissimum Atone c xxvit ^antonenfI præsuse, cujus vide chartum intcr in- coi. j. strumenta, necnon Annales Cointii ad an. 812. n. 40. Inaugurationem templi designat chronic. Malleacense his verbis : An. ab Inc. Dom. D. CCC. xxx. basdica S. Hilarii Nobiliaco dedicatur & coepus S. Juniani illuc tranesertur a Mariaco villa, quam transtationem fecerunt abbas Godolenus, adjuvante Sigibranno episcopo. Num autem aliquando Nobiiiacum abbatiæ S. Hilarii paruit ! Hoc sane innuit charta GuilleImi ducis Nobiiiacum S. Hi- Iario restituentis, quæ sic incipit : Legibus humanæ conditionis, &c. apud Bestium p. 269. Abbatum I vcro nomina ex authenticis chartis Nobiliacensi- bus & aliis excerpta damus. S£RIES ABBATUM. I. JUNIANUS primus abbas Mariacensis suit kJ* Hic apud Pictones anachoreticam vitam redusus aliquandiu duxit, scilicet apud Colonia- cum, Chaunay, unde in S. Radegundis notitiam & familiaritatem venit. Postea confluentibus ad il- Ium discipulis, angustum condidit monasterium, cui rex Chlotarius Mariacum locum aptiorem con- cessit, ubi conditæ ædes commodiores. Migravit ad Dominum eodem anno eodemque die quo S. Radegundis, quæ ipsum magnopere coluit, nempe idibus Augusti anni 587. Coepus ejus in cœno- bio Mariacensi sepuitum, in Nobiliacense transsa- tumest sec. ix. Vitam ipsius conscripsit Wlsinus Boetius rogatu Godoleni abbatis Nobiliac. eodem seculo. Vide t. 1. Act. SS. ord. S. Bened. p.3 07. II. Auremundus S. Juniani discipulus ab ipso designatur successer. Ibid. III. Chroceimus Mariaccnsis abbas sive Nobi- Iiacensis occurrit in fragmento cujusilam instru- menti anno circiter 6 64. ut admonet Mabillonius ad annum prædictum n. 3 6. IV. Abbomierus vocatur decesser Abolomieri * in charta concambii, de qua mox iu ipso Abo- lomiero. V. Abolomierus videtur pro abbate haberi iu VHyarii Abbonis * & Jepronis abbatis ♦ pro præ- ’dio Jaciaco, uti legere est tom. 2. Annal. Mabili. in appendice pag. 71 6. & apud Bestium histor. comit, pag. 149. sic incipit : Notitia ubi veniens Abolomierus sexta feria….. anno XII. regnante Carolo rege, &c. In hac vero charta duo simul abbates recensentur, Abolomierus & Hermenber- tus, qui sane reperitur ibidem anno 7. regnante Carolo rege.. * e/. Her— VI. Hermenbertus * loco citato Mabillonii no- mentarius. minatur, cujus tempore Ato * abbas ( S. Hilarii * Pictav.) cellam pristinum in statum restituere ag- grestiis est, ex mandato Caroli-magni, uti nos do- cet diploma Ludovici Aquitaniæ regis, actum Jo- gundiacopalatio III. nonas Aug. anno 2p. regnante C xxvn Car°l° gluriosissimo rege & Ludovici regis an. XIV. coi.34.5.& ex authentico vero editum est tom. 2. Annal. Si-Yf i» Mabill. in appendice, quod & nos recudimus in * Hic abbas jam saftus episc. Santon. Nobiliacensem S. Juniani cellam erexiste in abbatiam dicitur, ipsique Hermenbertum abbatem pr se feci (Te circa 810. Vide iv tpife. Santon. Tornus II. ICTAVIENSIS. 1239 k nostra. Idem Hermenbertus cum fratribus, bene- ficiorum memor promisit Atoni, qui Sanctonum tunc erat episcopus, missam pro ipso quotidie celebrandam, & psalmum cum oratione ad singulas officii horas decantandum, ex instrumento dato mense Martio an. 3 I. Caroli regis, hoc est 79 9. qui annus assignari debet chartæ.Videndus Mabill. ad an. 79 3. n. 2 5. VII. Nemaldus Hermenbertum excepit, ex Mabill. ad an. Chr. 8 3 o. n. 46. VIII. Daderius ante Godolenum qui sequitur Mariacensi præsuisse monasterio videtur Mabillo- nio, ad annum 830. n. 46. sedebat autem anno I 2. Ludovici regis, hoc est 816. quo Ramnulfiis advocatus S. Juniani, repetiit ab Alafredo Leofre- dum quemdam servum sancti Juniani ex villa Teiciaco. IX. Godolenus postremus abbas Mariacensis, coepus S. Juniani Nobiliacum transferre decrevit, ibidemque novam construxit basilicam, & eam vm. idus Novemb. al. nonis an. 830. dedicari curavit in honorem S. Hilarii. Eidem abbati nuncupavit Wlfinus Boetius vitam sancti Juniani. Vivebat an. 8 3 4. quo Gratianus advocatus ex mo nasterio Nobiliaco, w6i Godolenus rector esse videtur, conqueritur de violentia illata suis hominibus anno vigesimo regnante Ludovico imperatore, apud Besiium hist. regum Aquitaniæ pag. 2 3. Item an. 849. donatio facta reperitur Godoleno abbati, an. IX. post obitum Ludovici imperatoris mense Dec. Vide tom. 2. Labb. pag. 578. X. Autulfus donum accepit anno 26. regnante Carolo rege mense Januario. Sedebat jam anno 2 5. ejusiIem regis. Circa vero hæc tempora, anno videlicet 863. monasterium a Normannis deva » statum est. XI. GuarinuS quædam permutat cum nobili viro Berengario & Theodelinde ejus uxore, de consensu & voluntate Frotarii Bituric. archiep. & abbatis ’S. Hilarii, anno 2. regnante Carolo imperatore, & an. 2. Carlomanni regis*. Exstant etiam do— * Apud nationes factæ Warino abbati annis 3. & 5. reg- nante Carolo rege. Memoratur & an. 1. Odonis Aquitaniæ regis post obitum Carlomanni, in tabulario S. Cy— *3 ’ priani, inquiunt Sammarthani. XII. Rainaldus cœnobium rexit sub Carolo rege cognomento Simplice. Et certe reperitur in quibusilam chartis ann. 8. 14. & 19. regnante Carolo rege. Obiisse dicitur anno 915.0/. 917. ex chronico Malleac. XIII. Rothardus ordinatus post Rainaldum, , ex præfato chron. Nobiliaco præerat annis 929. « & 9 3 4. quo circiter tempore propugnavit liber- tatem ecclesiæ B.M. de Monte-vinardo, a qua Fro- tarius episeopus requirebat injuste paratum & pa- stum. Quædam ad censum accepisse legitur reg* nante Carolo anno 2 5. Ebolo Pictaviensium co- mite exislente. Hic autem Eboius comes, & Eblo ejus vassallus nonnullas terras commutarunt de do- minicatione abbatis S. Pauli cum Rothardo abbate de Nobiliaco monasterio, mense Martio an. xxvi. regnante Carolo rege. Recensetur idem abbas an. iv. Radulsi regis, Carolo in custodia tenente ; anno v 11. ejufdem regis ; anno 1 — regis Ludovici Transa Kkkk ij 1240 ECCLESIA P1 marini, & an. vi. ejusilem regis, quo GuiIldmus / comes & Adela comitissa uxor ejus nonnuUa dederunt ad monastrrium Nobiliac. & ad Rothardum abbatem, mense Februar. Qpædam insuperaccepit anno VII. ejusilem Ludovici. Tandemque ipsius Rothardi charta reperitur anno IX. ejusilem regis, hoc est 944* vel 945. XIV. Alboinus episc. Pictav. erat abbas Nobi- Iiacensis ann. 949. 9 50.siveanno xv. Ludovici regis, & 9 5 5. sic autem legitur in chartulario : In- terveniente Dei gratia, Alboinus episcopus atque abbas cænolui Nobiliacensa, cum omni congregatione ipsius monasterii, Rerneriosacerdoti B. Petri cano— T nico concedunt quasdam terras in villa Viliiaco, quantum visum est habere S. Mariæ & S. Lucæ Evangelistæ & S. Juniano & Nobiliaco monajlerio. Obiit Alboinus an. 962. Erat etiam abbas S. Cypriani & Carrofi. XV. Froterius immediate successit Alboino ; contra quod dicit chronicon Malleacense, Fulco- nem scilicet fuisse ordinatum an. 9 61. Froterius enim occurrit in chartis domesticis an. vm. Lotharii regis, hoc est 9 61. aut 9 62. Hunc tamen omittit noster D. Claud. Estiennot. « Imoin.a. XVI. Fuloo Iegitur abbas anno xii. * regnante Lothario rege, anno viI. regni Ludovici filii Ld- tharii, annis 2. & 5. Hugonis regis ; & an. 2. rege Roberto jinteilige, quo regni particeps factus est, C xxx. hoc est 989. vivente patre. Vide instrumenta. co— 3*8* XVII. Constantinus Nobiliacumregebat annis vm. & x. regnante Hugone, an. 1007. & anno a xvn.a regni Roberti regis. Porro sub ejus regi- mine circa an. 1011. procurante imprimis Odi- lone abbate Cluniac. monastrrium Nobiliacense renovatum fuit & ad meliorem strictioremque di- sciplinam informatum. Decessit anno 1014. « chronico Malleac. XVIII. Petronus an. 1 o 1 5. veI 1 o 1 6. ac sub Isemberto præsule Pict. memoratur. Hoc tamen I omisse chronicon Malleac. Imonem qui sequitur dat Constantino suecefsorem anno Christi 1014. XIX. Imo sub Roberto rege monasterium ad- ministravit Certe præerat an. 1024. quo pridie nonas Martias indict. vii. cellaB. Mariæ de Le- ziniaco fundata ab Hugone de Leziniaco viro no- bilissimo, subjecta est cœnobio Nobiliac. Vide Mabill. ad hunc annum num. 54. Obiit Imo an. 1036. ex chronico Malleac. XX. Richardus eodem anno 1036. abbas ordinatus, rexit quatuor annis, ex catalogo Nobiliac. ] & chronico Malleac. XXI. Petrus sedebat an. 1040. cujus tempo- ribus cum Nobiliacense monasterium sibi subjicere tentasset Isembertus episc. Pictav. obstitit Grego- rius papa VII. scriptis ad eum epistolis ann. 1073. & 1074. quæ habentur inter hujus papæ episto- las lib. 1.epist. 73. & lib. 2. epist. 2 3. Reperitur adhuc Petrus an. 1077. in instrumento, de manu- missione cujusilam servi. Vide hist. comitum Pict. Johannis Besty pag. 371. XXII. Ucbertus, sive Humbertus vel Imbertus • Legitur tamen Causbertus abbas S. Juniani an. i p Ro* berto regnante.apud Johan. Befly pag. 180. probat, hist. comit. PiAav. Ied torte abbas erat S. Juniani ComodoliacenIis in dkcccst Lemovic. [CTAVIENSIS. 1241 l omittitur a Mabillonio, & certe nihil de eo dicendum nobis occurrit, nisi quod in hoc ordine ponatur in catalogo Nobiliac. & chronico Malleac. XXIII. Bertrannus seu Bertrandus jam anno 1078. testis reperitur in placito inter Ebrardum abbatem S. Crucis Talamontis & monachos Vin- docinenses ; quo etiam circiter anno chirographum suum apposuit concilio Pictav. in quo clericorum filii a praebendis ecclesiæ S. Hilarii in posterum arcentur, An. 1080. Vi vi anus & Aldeardis ejus uxor Deo offerunt filium suum Bosonem & cum eo partem hereditatis, in manu Bertranni abbatis . Nobiliac. Gofrido duce Aquitaniæ, Isemberto e- piscopo Pict. Francorum rege Philippo regnante. Interfuit eodem anno indict. m. 2. nonas Octob. concilio Burdegal. ubi a legatis S. sedis aliisquepa- tribus concestum est insigne privilegium Silvæ- majori, rogante S. Geraldo monasterii sundatore. Vide secul. VI. Bened. p. 2. pag. 8 69. Hujustem- pore an. 1082. delatæ sunt reliquiæ S. Juniani ad concilium Carrofense. Memoratur insuper annis 1083. 84. 88. 90. & 92. regnante Philippo rege ; qui tamen obiisse legitur an. 109 1. iu chro- nico Malleac. XXIV. Gaufredus seu Goffiedus ex chronico > Malleac. Bertrando sufficitur. An. 1095. quædam ’ei donationes factæ sunt Petrus Pictavorum episc. sancto Juniano loci patrono ecdesiam S. Mariæ de Capella sitam apud Mortuum-mare extra castrum, tradidit in manu Gaufredi abbatis Nobiliac. præ- sentibuS ac testibus Gaufredo abbate Malleac. & Gumbaudo abbate sancti Benedicti de Quinciaco. Actum in camera D. episcopi iu festo S. Praxedis virg. Philippo rege Francorum, Willelmo Aquitanorum duce. An. 1104. Gaufredus abbas mo- lendinum de Cassanis suo monasterio vendicari duello curavit. Ipsius quoque tempore Jordanus dominus de Castro-Achardi, maritus Ameliæ de Mortuo-mari, obtulit filium suum Job sancto Ju- niano, ut fuit monachili habitu deserviret. Obiit an. 1115. xiii. cal. Aug. ex necrol. Silvæ-maj. XXV. RaduIfus seu Rodulsiis subscripsit con- cordiæ abbatum Lernovicensis & Vallensis anno 1117. ex Vallensi chartulario. Idem abbas privile- gium obtinuit an. 1119.2 Gelasio papa II. adver- sus clericos S. Hilarii, qui in festivitate S. Juniani non sine tumultu chorum, daustrum & refectorium monasterii occupare solebant. Hoc ipsum nostris adjicimus instrumentis. Porro hujus abba— c. xxix. £ sis temporibus Amelsade Mortuo-mari, uxor Jor— coL M7’ dani domini de Castro-Achardi, ante portam ecclesi S. Juniani Nobiliac. sepulta fuit, in cujus funere filii ejus omnes, tammonaclii quam laici, solemni devotione convenientes pari voluntate & consilio, Hugo Fulcaudi videlicet cum filio suo Petro, necnon Petrus cognomento Tallefer, Boso & Jordanus filii jam dictæ dominæ Ameliæ, postulantibus fratribus mo- nachis, scilicet Samuhele, Job, Oliverio, donave- verunt Deo & B. Mariæ sanctoque Juniano & monachis Nobiliacensibus, quidquid mater eorum pro remedio animæ suæ dederat ; totam scilicet ex integro terram de Faya-Raboti ; & signo crucis super altare S. Juniani propriis manibuS confirma- verunt, & nonnulla addiderunt an. 1116. epacta 1241 ECCLESIA P iv. indict. IX. Occurrit adhuc Radulfue an. 112 o. A regnante Ludovico, & 112 2. in charta W. Aquitaniæ ducis pro Stephano abbate Casie-Dei. Tan- dem obiit an. 1133. XXVI. Willelrnus I. sedebat temporibus Wik lelmi II. Adelelmi Pictav. episcopi, hoc est circa annum 11 3 5 * ln veteri charta reperitur 1147. Fortasse is est qui notatur in necrol. SS. Trinitatis V. nonas Martii. XXVII. Robertus 1150. sub quo monachum induerunt Odo de Mairl miles, & unus e filiis ejus. Item lsembertus de Cella miles obtulit Deo, S. Hiiario & S. Juniano filium suum primogeni- tum Willelmum nomine, & cum eo donavit cc— B clesiæ Nobiliacensi terram de Baitrec, assentiente Hugone Leziniacensi an. 1162. quo etiam anno ipse Robertus dedit eeclesiæ Fontis-ebraldi & spe- cialiter domui & monialibus Fontis-sancti-Martini terram de Loya, &c. Paciscitur Robertus abbas & conventus Nobiliac. cum Ademaro & conventu Allodiorum super litigiosis apud Chenetum. ldem abbas Hugonem Chabot militem an. 1164. munificum expertus est ; ac denique an. 1167. ar- biter electus, litem sopivit inter abbatissam & con- ventum S. Crucis Pict. ac priorem canonicosque S. Radegundis super debitis obsequiis. XXVIII. Joscelinus de Mortuo-mari, ex amplis C fima dynastarum hujus nominis familia natus, monachum induit sub Bertrando abbate, prioris offi- cium exercuit sub Rodulfo & Roberto abbatibus : cumque jam ætate grandaevus esset, Nobiliacensis abbas electus est, inter quem & Morineilum latum est judicium an. 118 2. Nominatur etiam in qua- dam charta anni 1187. cum Willelmo abbate CelIensi. XXIX. Guillelmus II. dc MouIins ex priore de Condato, Comble. VidoBouchetum AnnaI. Aquit. pag. 3 3. Factus abbas Nobiliacensis, molendini quod exstruxerat in aqua Vintriaci, restitutionem accepit ab Helia de Vivona, suadente & probante b WilleImo Pictav. episcopo. Hugonem Leziniacen- sem Marchiæ comitem pro damnis cœnobio illatis iu litem vocavit an. 119 8. al. 1199. & ad sa- tisfaciendum judicum sententia coegit. Idem anno 1200. Gausiredi de Cella militis donum accepit. XXX. Raerius memoratur in chartis annorum 1205. 1211. 1225. 1226. & 1234. XXXI. GuilIeImus IIL 1238. 1250. & ** z. ante. 1262. mense Aprili, die Veneris post ♦ festum B. Georgii martyris. XXXII.Helias Guidonis, vir venerabilis, sum- ma cum laude multos per annos monasterium gu- bemavit, cui jain præerat an. 12 6 5. Ei quædam £ concessit Guido de Luzignan anno 1271. Cum * <TEu. Alfonso comite Augi * paciscitur anno 1273. Subscriptus reperitur in charta data Romæ iu domibus eeclesiæ B. Potentianæ 1 288. in favorem Johannis Aycelini, ex archivis fr. Prædic. Cla- romont. Gastonem comitem Fuxensem excom- municavit, quod non obtemperasset pontifici, prohibenti ne bellum gereret adversus Bemardum Armaniaci comitem, ex tabulario castri Fuxensis. Tandem vero ob eximiam eloquentiam, & insig- nem juris canonici peritiam eligitur episcopus ICTAVIENSIS. 1245 Æduensis an. 13 11. * Carus admodum fuit Cle— 1 menti papæ V. a quo per Cabilonensem & Ma* tisconensem episcopos pallium anno sequenti accepit. Diem dausit extremum an. 13 2 3, in ecde- sia ■ cathedrali sepultus. a XXXIII. Audebertus Porreti unit domum de Bossayo prioratui de Frontenayo, Dominica ante festum S. Laurentii an. 131 o. Eodem anno ex quadam charta : Iste abbas de fratrum consensu, constderata utilitate sui monasterii, necnon attentis expensis & oneribus ac sumptuosa hofpitalitate quas priores de Mairiaco necesse habent facere & sustinere, dilecto fratri Imberto de Cortfiuento priori de Mairiaco, maxime interventu precum & contem- piatione rever. patris damini Helyæ Dci gratia epi* scopi Æduensis prædecesseris sui, avunculique dicti prioris, qui multas acquestas monascerio Nobilia- censi acquifivit & fecit tempore quo idem episcopus ipsi monasterio præstdebat, plurima concedet in do- natione enumerata eidem priori cita comite, &c. Datum die Dominica post festum S. Dionysii anno Domini M. CCC. x. Huic abbati jus patronatus & præsentationis ad eeclesiam de Conayo asseritur, sententia fata ab officiali Burdegal. an. 1319. Jacet ad portam clause tri, sub campanili, ubi hanc habet epigraphen : Est Audebertus Portet abbas sub ea coopertus, Petra mitis, pius atque pudicus. Hunc præcelsa manus benedicquesacerjunianus. Cui puer & canusservivit cotidianus. XXXIV. GuiIleImusIV. sedebat annis 1331. 36. 5 8. & 5^. cujus proinde temporibus anno 1356. cominissem est prælium in extrema parte saltus Nobiliacensis, ubi etiamnum Anglorum castra fossis munita cernere elt Idcirco Nobiliacense potius quam Pictaviense nuncupandum foret hoc prælium. XXXV. Andreas de Monte-Joarfnisde Mont- ’jeanyel deAfontJoan 1370. 83. & 87. Hacte. nus tumba ejus consanguinei Guillelmi deMonte- Johannis, Nobiliaci prioris, ecdesiæ contigua cer- nitur, cum inscrlptione, in qua laudatur ob hoa maxime quod pro egenis domum ædificavit. XXXVI. Pontius Tavelli reperitur abbas ann. 1393. & 1396. Isestprofecto Pontiusmemo- ratus inter abbates qui ad lynodum Pisanam pro- curatores cum plena potestate miserunt an. 1409 » ex ejusilem actis tom. vi. Spicil. XXXVII. Johannes I. ad quem exstat bulla Martini papæ V. anno 2. ejus pontificatus, ! i. , idus Julii, ad reformanda monasteria. 1 XXXVIII. Gaufridus II. 1447.145 1.5 2. & 1456. quo anno querela ejus adversus sacristam sopita est per arbitrariam sententiam. XXXIX. Radulfue du Fou episc. Engolisin, postea Ebroicensis, Nucariensis abbas & S. Tau- rini, fuit etiam abbas Nobiliacensis, ad cujus mo- nasterii usum edi curavit breviarium an. 14/3. Claustrum quoque, capituium & sacristiam con- struxit ; atque sacellum B. Mariæ media parte am- ■ Noster D. Jacobus Boyer sepuituræ locum minime deter- » minat, idque solum aflerit, jacere infra, capellam B. Mariæ sub tumulo elevato, prope murum, qui ingredientibiu eft a parte sinistra. Kkkk iij 1244 ECCLESIA F pliavit, &e. Vide Bouchetum Annal. Aquitan. j p. 1.cap. 5. pag. 16. in fine. Obiit 1510. die 2. Februar. XL. Claudius Hussen de Tonnerre episcopus Pictav. XLI. Johannes de Mareuil nobili ex prosapia oriundus, cum esset monachus Nobiliacensis, hanc abbatiam simul & Quinciacensem obtinuit, in quibus collapsam restituere conatus est disciplinam regularem. Anno 1540. saluberrima in capitulo Senerali statuta promulgavit, die 13. Augusti B. uniano sacra. Testamentum suum condidit an. 1 5 6 8.eoque multa pie constituit. Vi vere desiit an. 1 574. sepultus in sacello B. Mariæ, e quo trans— ] latus est ad portum capituli, ubi hoc habet epita- phium : Reverendi D. Johannis de Mareuil hujus ac divi Benedtcti coenobiorum abbatis meritissimi, non minus pietate quam munificentia (magnificentia) generisque claritate ac morum probitate infignis, incredibili bonorum omnium macore corpus hic terra suseepit, anima Christo reddita est calendis Octobris anno Domini 1cuipcopitius fit Dominus, Amen. XLII. Jacobus des Prez de Montpezat, episc. Montalban. abbas S. Bened. Quinciac. & Mo- nasterii-novi, proventibus Nobiliaci gaudebat sub confidenda Bernardi Benedicti, inanem abbatis ti— ( tuIum obtinentis. Is autem Jacobus a proprio fa- mulo dicitur occisus an. 1589. XLI11.N.desPrezde Montpezat, superioris nepos ex fratre, inducitur abbas a Sammarthanis. XLIV. Bemardus Benedictus vel Benedicti abbas regularis, simoniæ aut saltem confidentiae reus, totum cœnobii reditum marsupio Jacobi de Montpezat, cui præmiititur a nostro D. Jacobo Boyer, in ferebat, superstes adhuc an. 1597. XLV. Franciscus de Sigon de la Beraudiere senator Parisiensis, ex praecedentis resignatione fu abbas, ac deinde an. 1612. episc. Petrocoricensis. An. 1614. strictiorem in monasterium observan-1 tiam induxit, ascitis e cœnobio S. August. Lemov. congregationis olim S. Vitoni monachis reforma- tis. Obiit an. 1646. XLVI. Emmanuel-Bemardus de Ia Beraudiere, superioris ex fratre nepos, doctor Sorbonicus, in lpso flore juventutis exstinctus est in suo prioratu deSaugerio die 3 o. Julii 165 1. & majorum suorum sepulcro illatus. XLV1I. Basilius Fouquet, thesaurarius S. Martini Turonensis, eodem anno factus abbas, cessit an. 1656. & obiit 3 r. Januarii 1689. XLVIII. Franciscus de Rebc archidiaconus & £ comes Lugdunensis ; obiit Matiscone die9. Febr. 1665. XLIX. Claudius de Thiard de Bisty filius Claudii comitis de Bisty & Eleonoræ Angelicae de Nucheze, an. 16 6 6. al. 16 6 5. abbas nomi- natus, cessit in gratiam sequentis an. 1669. L. Henricus de Thiard de Bifly, frater præce- dentis, cardinalis & episcopus Meldensis, nec- non abbas S. Germani a Pratis, hactenus vivit. UCTAVIENSIS. 1245 S. MAXENTIUS. s.Maininu ANtiqua S. Maxentii (olim S. Saturnini To- Iosatum episcopi & martyris) abbatia ad Separim amnem, la Sevre, memoratur a Gregorio Turonico lib. 2. cap. 3 7. de cujus primordiis hæc legimus in pervetusto ejusilem cœnobii char- tario : Igitur Clodovei tempore abbadia nostra pco- prie suntsit exordium, quia ipse exsua parte tribuen- do hunc locum Adjutori Maxentio, eam maxime dotavit. Ante tempus ipsius, ficut dinoscitur, erat mo- nasterium dicti S. Maxentii, sub regimine venerabi- B lis Agapii presbyteri vel abbatis, cujus almus Adjutor, meritorum gratia exigente, adpastoralem curam successet in monasterio, quod tunc temporis dicebatur S. Saturnini martyris. Sed eodem Adjutore ibidem honorifice, ficut decuit, defuncto, nomen monasterii pcopter pretiosi corporis præsentiam in honore con- sesseris almi ab omni populo diu halutum est usque ad tempus domni Ebulonis comitis vel episeopi Lemov. sedis, qui inde ipsum corpus honorifice transtulit in basilicam in qua usique hodie requiescit, necnon & corpus beatissimi martyris Leodegarii in eodem die de sua ecclesia in eandem basilicamsimul collocavit, quam ipse etiam suis opibus fieri juffic atque dedicavit.
? Hoc ipsum monasserium a Ludovico Pio instau- ratum suisse legitur in vita ejusilem imperatoris au- ctore Astronomo ; atque in constituto ejusilem prin— Mmu’n cipis an. B 17. annumeratur intcr Aquitan. mona- steria, quæ nec dona nec militiam dare debent, sed solas orationes. Hoc cœnobium postea tot ac tantis regum ac principum privilegiis nobilitatum, opi- busque ac redditibus auctum est, ut ibi oppidum celebre S. Maxentii nomine insignitum accreverit. Cum autem a Calvinistis pene dirutum fuisset mo- nasterium, ope congregationis S. Mauri, cui an- nexum est, pristinum splendorem recuperavit. ) ABBATUM BREVIS HISTORIA. I. "D Agepitus seu Agapius e cœnobio S. HiIarii, JLJ* ut aiunt, ab Attila Hunnorum rege dcstru- cto, abscessit cum /ociis ad locum ubi nunc posi- tum est S. Maxentii monasterium, ibique orato- rium posuit iu honorem S. Saturnini ep. & martyris circa an. 4 5 9. Se se postmodum abdicavit regimine, abbatemque sibi cum consensu diseipu- lorum suffecit Adjutorem Maxentium. Adhuc in vivis erat erat an. 507. post Vogladensem pugnam quando Clodoveus Maxentium adiit. II. S. Maxentius Agathensis, ita dictus ab alio cognomine e Syria oriundo, qui in urbe Agathensi ’monasterium condiderat, ubi trecenti sub eo monachi Deo serviebant ; monasticis imbutus disci- plinis, inde ad pagum Pictaviensem digressiis, in monasterio Agapiti presbyteri abbas eligitur circa annum 500. Quibus miraculis Clodoveo magno conspicuus fuerit narrat Greg. Turon. loco supra notato. Migravit in cœlum an. ætatis 77. 6. cal. Julii, sepultusque est in monasterio a quod ab ipso • nomen accepit. Vide tom. 1. Act. SS. ord. Bened. p. 578. &tom. 2. biblioth. Labb. • In ecclefia S. Saturnini quæ nunc est pvochiaiis hujac urbis. i2+6 ECCLESIA P 111. Dido Iegitur abbas in duobus elenchis, j deindeque Pictav. episcopus ; sed Mabillonius qui passim agit de ipso, Annalium tom. I. nullibi di- cit eum abbatem exstitisse. IV. S. Leodegarius rexit monasterium sex annis, • ab annoscilicet 653.* ad an. 659. Clotarii regis quartum, quo afsumtus est ad episcopatum Augu- stodunensem, ubi de illo pIura. Vide secul. 2. Bened. V. Audulfus seu Andulfus beati Leodegarii cor- pus ex Atrebatensi pago ad suum monasterium advexit, accepta Regis facultate, jussiique Ansoaldi Pictavorum episcopi ; de qua transsatione vide in ’Ansoaldo. De miraculis a sancto martyre patratis’ libellum scripsit Audulfus, transinisitque ad Erma- naram abbatissam in pago Cadurcino. Ejusdem Audulfi hortatu Ursinus vitam sancti Leodegarii conscribendam suscepit Suadente Ansoaldo epi- scopo augustiorem basilicam in honorem sancti I, Leodegarii b construxit AuduIfus, qui quidem storuit circa finem seculi vii. VI. Tetbertus Casino a Carolo-magno evocatus dicitur ad restituendam in monasterio regula- rem disciplinam. Huic Ludovicus Pius an. 815. aut8 16. imperii sui secundo, ind. vm.præceptum immunitatis concessit. Unde in censu monasterio- rum habito an. 8 17. in conventu Aquisgranensi,’ S. Maxentii monastrrium nominatur inter ea quæ nec dona nec militiam, sed solas debent preces. VII. Reinardus seu Rainaldus cænobium rege- bat an. 825. Impetravit a Pipino rege Aquitano- rum, Ticiacum villam pagi Pictav. ad deprecatio- nem Bernardi comitis, datis litteris xi. cal. Jan. anno xii. imperii Ludovici, & regni Pipini, hoc est 8 2 6. Anno seq. sui regni 13. itemque 13. imperii domni Ludovici, idem rex praeceptum edidit pro monasterio. VIII. Abbo tamquam abbas, & Gundacer prior c an. 8 3 3. c præfuisse dicuntur in chronico Mal-1 leae. Verum Abbo prius abbas Iaicus fuit, at postea, jubente Pipino rege, monachus factus, regulariter gubernavit. Ejus temporibus Pipini beneficio mo- nasterium pene collapsum restaurari cœpit. Vixit Abbo usque ad an. 846.de quo vide Mabillonium adan. 83 3-n. 16. & ad an. 846. n. 39. IX. Arnulfus vir venerabilis abbas S. Maxentii concedit Jausberto usufructuario quandiu vixerit duas cartas in villa Bannogilo, eo pacto ut annis singulis ad sestivitatem S. Maxentii, quæ VI. cal. Julias celebratur, argenti solidum unum persolvat & decimas omnes. Datum cal. Aprilis regnante Carolo rege ( Craffo an Simplice, vel etiam Calvo, * prorfus incompertum.) X. Auduinus, cui Aiteldis salinam in marisco, qui vocatur Yvia, donavit, &c. subscribunt cum Auduino abbate Tetbaudus monachus, Gisteber- tus clericus, &c. Istavero chartaseculo decimo visa est antiquior Martennio nostro. * Alter elenchus prælaturæ abbatia ! is sumit exordium ab anno 650. b Haec ecclesia una cst ex parochialibus oppidi Samma- xentiani. * Laudatum Malleacense chronicon habet anno 813. Sed errore proculdubio typographi, tradunt enim antiqua monasterii documenta Abhonem non nifi anno 8 a 8. abbatem fuisse ekflum. ICTAVIENSIS. I247 Ai XI. Aubertus seu Autbertus in duobus catalo- gis hoc ordine collocatur, & quidem ad annum 900. in serienostri D. Claud. Estiennot. XII. Ademarus, frater Haimerici comitis de Thouars, qui coenobii S. Maxentii advocatiam te- nebat an. 9 24. ex priore ciaustrali abbas erat an. 9 o 2. ex chronico Malleac. Anno 9 24. x 11. caI. Julii subscripsit cuidam notitiæ de transsatione S. Maxentii, apud Bestium hist. comitum Pictav. pag. 2 17. & seq. Occurrit etiam Ademarus abbas anno tertio regnante Rodulfo rege, hoc est 9 2 5. aut 26. quo Rautramnus cognomento Gicherius, cedit ad monasterium S. Maxentii, ubi Ademarus ® abbas præesse videtur, alodum suum qui est litus in pago Pictavo, in vicaria Nantolinense, in villa Montiniaco, &c. subscribit Atto vicecomes cum aliis mense Octobri, &c. Denique Ademarus cœ- nobii possessionesin pago Metulo, in villa Tiziolo asseruissedicitur contra invasores an. 928. XIII. Ermenfridus Ademaro successit, sed per- peram ejus præfecturæ annus septimus in chronico Malleacensi alligatur anno Christi d. cccc. XXI. Commutavit quasilam terras cum Cadelone vice- comite & uxore ejus Geila, mense Decembri an. vi. regnante Rodulfo, hoc est 9 28. aut 29. de quo etiam hæc legimus in chartulario, ad eundem •* circiter annum : Cum resideret vir venerabilis dom- nus Ebulus comes Pictava civitate cum suis obtima- tibus die Jovis, quod evenit IV. cal. Maii, admul- torum causas audiendas, rectaque judicia termi- nanda, inter quos exstitit Aimericus vicecomes (Toarcii) & advocatus S. Maxentii proclamavit se in præsentia domni Ebuli comitis de res S. Maxentii quod Gondobaudus & Ermenbertus injuste & contra legem tenuissent, &c. Comes omnia reddi jussit Aimerico præfato & Ademaro abbati. Huic instrumento subscribunt post Ebulum Aimericus, Udegarius & Savaricus vicecomites, Bego audi- )tor, & permulti alii. Dat. mense Aprili anno xxx. quando fuit Carolus detentus cum suis ipsi-- delibus. Ermenfridus sedebat adhuc an. nongen- tesimo trigesimo nono. Interea tamen Guillelmus II. dux Aquitaniæ Caput-stupæ vulgo nuncupa- tus, pro abbate S. Maxentii se gerebat, qui tandem tum istam, tum abbatias S. Hilarii Pictav. & S. Michaelis in Eremo regendas cominisit Ebuloni germano episeopo Lemovicensi. Ipse vero GuiI- lelmus extremis vitæ annis in cœnqbio S. Cypriani factus monachus, in Maxentianum postea se recepit, ubi dies absoIvit an. 9 6 3. in sinistro latere ec- , desiæ S. Maxentii tumulatus. L XIV. Ebulo seu Ebulus veI Eblo & Eblus Lernovicensis episc. fuius Ebuli Arvernorum & Pictaviensium comitis & Adelæ filiæ Eduardi se- nioris regis Angliæ, frater vero Willelmi II. Aqui- tanorum ducis, erat abbas S. Maxentii anno saltem 936. ex chronico Malleac. Bonus pastor abbatiam S. Maxentii restauravit, novam ecclesiam ædifica- vit, in eamque corpus S. Maxentii ex eeclesia S. Saturnini transtulit, inquit auctor chartularii, qui videtur idem ac chronographus Sanmaxentia- nus. Vide Labbeum biblioth. novæ tom. 2. pag. 166. & in appendice nostra chartam ea de re coiC’^. scriptam. Et hoc quidem factum fuisse autumamus 124® ECCLESIA PI circa annnm 940. Ebulus autem memoratur ad— l I uc abbas & epise anno quinto regnante Lotha- rio, hocest 958. vel 5 9.in charta GuiileIini to- tius Aquitaniæ comitis, notum facientis qualiter fratersuus, Ebolus scilicet venerabilis Lemovicensa sedis episcopus, & monastrrii confesseris Christi Ma- xentii abbas egregius, acquirit a Begone fibulam & ecclesiam adjacentemtcoostructam in honoresancti Hermertisvepribus &spinis adhuc circumseptam, & pene inhabitabilem, &c. Subscribunt post Bego- nem Willelrnus comes, Adraldus, Arbertus, & Cadelo vicecomites, Isembertus, domnus EbuIus episcopus & abbas, & alii muIti : Data mense Julii anno v. regnante Lotario rege. Item anno ejus— 1 dem regis octavo, mense Martio, Ebulo episcopus & abbas S. Maxentii permutationem secit pro villa quæ vocatur Mdisonis cum lsembardo custode ecclesiæ S.Mariæ quæ vocatur Porta Dominis Porro, uti diximus, præter Maxentianam, acceperat quoque a Willelmo fratre abbatias S, Hilarii Pictav. & S. Michaelis in Eremo, quas cum non esset monachus, per abbates regulares sub se constitutos regebat. Attamen sub finem vitæ habitum induit monasticum in monasterio S. Michaelis de Eremo, ibidemque decessit ac sepultus est, sed post annum 9 6 3. ut pote qui plura donavit Ramnulfo abbati S. Maxentii, qui non nisi post hunc annum præ— * esse cœpit. XV. Garbertus seu Gerbertus, Gisbertus & Gistebertus, sub Ebulone abbas regularis occurrit in charta cujusoam matronae nomine Aleam, qua plurima concedit monasterio & ad monachos qui in ipso loco cum Dei timore & observatione sanctæ regulæ, sub regimine domni Eblonis Lemovicensis apiseapi, vel Gisteberti abbatis die noctuque deser- viunt. Idem Gerbertus levitavel abbas S. Maxentii, dedit ad basilicam, & ad omnem congregationem sancti Maxentii, salinam unam in pago Alnisio, mense Febr. an. 6. regnante Ludovico rege, id est. 942. Huic etiam abbati GuilIeImus Pictavien- sium, Lemovicensium & Arvernorum comes, dedit ecdesiam S. Petri prope Metulum, ecdesiam S. M. prope Pampro, cum pluribus aliis tum prædiis tum molendinis. Præiuifle dicitur usque ad annum 945 « XVI. Albertus in uno catalogo omisses, in duobus aIiis recensetur hoc ordine ; & alter quidem unicum ei regiminis annum incertum assignat, aIter lpsum commemorat ad annum 962. quod ultimum. starc non potest, si vere Odo præerat 947, uti legimus in quodam elencho. XVII. Odo memoratur an. 963. iu chronico p Malleac. quo anno, inquit, WilIelmus Caput-stupæ dux Aquitaniæ moritur monachus in monasterio S. Maxentii. Eodem anno mense Maio regninte scilicet Lothario rege anno x. Katalo seu Kadelo vicecomes & uxor ejus SenegundiS, alodum suum in pago Briosensi, qui vocatur Vindolemia, Odoni abbati dederunt : cujuS tempore facta est solemnis SS. Maxentii & Leodegarii tranflatio, rege Lu- ♦Transma— dovico ♦ præsente. Erat autem simul abbas sincti rino. Leodegarii in Santonibus, uti ceteri usque ad Ai- pierieum inciusive. XVIH. Ramnulsus erat abbas annox. Lotha- CTAVIENSIS. ii49 Lrii regis, hocest anno 963. vel 64. quo circiter nominatur in chronico MalIeac. Idem abbas, rcg- nante eodem rege anno xii. mense Junio, moien- dinum apud Vetrinas * ad censum annuum dedit. * s. v,. Denique obiit an. 9 6 8. * postquain in multis be- neficum expertus esset Ebulum episc. Lemovic. Vide ch. IX. col. 170. w XIX. Constantinus ex priore post Ramnulfum factus abbas legitur in chronico Malleacensi ad 1 annum 968. qui sane convenit cum anno xy. Lotharii regis, quo Marcardus quidam, & uxor ejus AIdeardis, cedunt ad basilicam quæ con- structa est in honore S. Maxentii, & ad omnem B congregationem fratrum ibi consistentium sub domno Constantino abbate, salinam in pago Au- nisio, in marisco qui dicitur Cortina, mense Au- gusto. In chartario monasterii cxstat aliud inftru> mentum, quod sic incipit : Abba Constantinus regens monasterium sancti ac beatissimi Maxentii sub clericali institutione, &c. ( non quod monafte- rium inhabitarent cIerici, nam ibi monachos tum fuisse muIta nos docent, sed quia clericorum no- mine monachi siepe designantur) Actum IV. nonas Januarii regnante Hlotario rege. XX. Girbertus veI Guibertus dicitur abbas clericus in dono vineæ in villa Folcardis fitæ, unde fortasse inferas non abbatem regularem ex- stitisse, veI certe de abbatia contendisse cum su- periori, ante quem scilicet & post reperitur in char- tis. i°. Guntardus presbyter vineam in vicaria Ba- siacensi prope ecclesiam S. Florentii Girberto dedit mense Aprili anno xm. regnante Lothario rege. 20. Willelrnus comes Pictav. donum quoddam ei confirmat mense Decembri anno xv. regnante Lothario rege. Memoratur insuper anno 9 7 3. in chronico Malleacensi. Tandemque reccn- setur anno xx. regni Lotharii mense Martio, & xxiv. mense JuIio, quo anno presbyter Guutar- } dus vinetum unum ei concessit in villa S. Caprasii. XXI. Brixius, de quo vide in abbatia 0. Michaelis in Eremo. XXII. Bernardus erat præpositus sub Con- stantino abbate, sedebat autem regnante Lothario rege, ut constat ex pIuribus donationibus ei factis, proindeque anno saltem 987. quo hic rex vivere desiit. Lambertus quidam pridie idus Martii, regnante Ugone rege anno v. alodum suum situm in pago Alnisio, in vicaria S. Johannis, in loco qui vocatur Ronnais, dedit ad cœnobium sancti ac beatissimi Maxentii, ubi domnus Bernardus abbapt& esse videtur. Anno seq. mense Decembri WilloI— j
- muS Aquitanorum comes, & uxor ejus Emma | Bemardo abbati terram concedunt quam tenuerat Fulco frater Hugonis comitis Cenomanestsu > huic instrumento subseribunt Willelrnus comes, Hildebertus comcS, Giflebertus epise. ( Pictav.) AUtloinUS episc. Lemovic. &c. Eidem Bemardo restituit AIdeardis vicecomitissa abbatiam S. Lco~ degarii prope Niortum, <£ Eiguaire f notat chron. Malleac. quod Mabillon. resert ad annum ■ Melius sortnlTe 966. quippe autstor <jui hoc asterit, num X. Lotharii regis perperam alligat anno 966— utj 96 j. vel 64.. unde sorfitan concludit obiistc anno 9’ chronicon Malleac. quod quidem præscrre annum y 968. astcric D. Claud. Estiennot. circiter 99 ? ii5o ECCLESIA PI< circiter 993. Item renovasse dicatur monasterium A Sammaxentianum, iu cujus chartulario haec legere • est
- Anselmus nobilis vir Amblardum * filium suum sacris litteris instruere fecit> canonicumque in ecclesia B. Leodegarii martyris sub manu domni abbatis Bernardi constituit, atque ex suo alodo qui dicitur Toriniacus, ad locum S. Maxentii Adjuto- ris condonavit. Denique tempore Bemardi abba- tis, Pictavis celebratum est concilium, ad quod delatum est S. Maxentii coepus, quod quidem Malleacensechronicon refert ad annum 1 o 1 o. at- 3ue in hoc concilio Willelmus Aquitanorum dux, edit S. Maxentio villam de Ceiesio cum ecclesia in honore S. Viti constructa. Ceterumsi vere, I uti solus asserit noster D. Claud. Estiennot, Ber- • S. Li— nardus abbas, S. Leodegarii * monasterium re- guairc. stauravit an. 1018. Sammaxentiani regimen & curam abdicasse dicendus est, ut soli S. Leodegarii monasterio præesset. Nam XXIII. Rainaldus cognominatus PIato ob insig- nem sapientiam, a Willelmo duce Aquitanorum, qui maximo assectu monachos regulares & abbates prosequebatur, coramque consiliis uti solebat, mo- nasterio S. Maxentii praefectus legitur in chronico Ademari Cabanensis, & quidem anno saltem 1014. quo idem dux Willelmus ei aribanum in villam S. Maxentii, & jus quoddam in vineas tam C præsentes quam futuras concessit. Eodem circiter anno Adraldus quidam ei dedit ecclesiam S. Germani de Isemaco, probantibus Willelmo comite, Isemberto episcopo, Willelmo Juvene, Agnete comitissa, Catatone vicecomite & Guillelmo filio b ejus, &c. mense Aug. regnante Roberto b. RainaI- dumaiunt pervenisseadfinem anni 1025. autini- tiurn sequentis. XXIV. Gulferius postquam Rainaldus præfuit annis 1 2. ordinatur abbas an. 1026. & uno tantum sedit anno, inquit chronicon Malleacense ; ejus depositio notatur in necrol. die xxv. Martii, ubi dicitur non jacere apud S. Max. I XXV. Amblardus, de quo supra, Gulferio successit an. 1027. ordinatus ab lsemberto episcopo suecessere Gisteberti, ut docet chronicon Malleac. Hujus ita meminit chartular. monasterii : Sacro-sanctæ Ecclesiæ Deisceptrum regente Johanne, Rotberto rege & Willelmo duce, placuit ipsi Guil-- lelmo, & Cosseedo vicecomiti Toarcensis castri & uxori suæ nomine Aynors, rogante Rainaldo quon- dam milite Leejuiacensi, dari quosdam fervos & ancillas filios Aymari Karonati, &c. sed ego Rai- naldus pn remedio animæ, &c. dono istos fervos & ancillas ad locum in honore S. Salvatoris, Adju— j torisque Maxentii, &B. Leodegarii martyris conse- cratum, & abbati Amblardo & omnibus monachis, &c. subscribunt Rainaldus, Rainaldus filius ejus, Willelmus comes cum filiis Willelmo & Odone, Agnez comitissa, Josfredus vicecomes, Aynor vicecomitissa, Amblardus abbas, &c. Nota tem- poris desideratur ; at profecto id actum est ante an- • Is eft Amblardus qui postea rexit abbatiam. b In quodam catalogo Ramnulsus quidam abbas occurrit, cui Airaidus de Aisre aiodum suum de Aisre dedit fitum in pago Niortenst, subscribentibus Willelmo comite, Catalone vicecomite, regnante Roberto. Ad amanuenlu scripfit Rinulfum ftp Rainaldo I Tomus II, CTAVIENSIS. 1251 . num 1030. quo Willelmus comes hic commemoratus decessit. Præfuit autem Amblardus usque ad annum 1040. ex chronico Malleac. Necroio- gium notat ejus depositionem ad diem v. Aprilis, non jacet in monasterio. XXVI. Emmo brevi tempore monasterium rexit. Exstat in tabulario S. Maxentii charta quæ sic incipit : Ego Emmo abbas quandopost mortem abbatis Amblardi cœnobium suseepi regendum, &c. Hac autem charta bonorum sui monasterii usur- patores excommunicat. XXVII. ArchimbaIdus e nobili prosapia de Parteniaco Archiepiscopo satus, cujus pater in ve- ’teri documento dicitur Rainaldus, & frater Bemar- dus.Tirolius, adfuit anno 1040. die 31. Maii dedicationi eeclesiæ Viudocinensis, tumque privi* legio Theoderici Camotensis episcopi pro hoc monasterlo subseripsit, nondum archiep. Burdi- gaIensis ; verum anno 1047. tanquam metropo- litanus interfuit dedicationi S. Mariæ Santonensis, primusque ante omnes alios præsuies instrumento ea de re confecto sigilium apposuit Memoratur an. 1041. in charti Galterii pro prioratu S. Are- diæ de Mota, iscw/rfe Heraye de la Mothe ; quo etiam anno datur S. Maxentio Sentiacus, litteris * quæ sic incipiunt : Anno M. XLI. regnante in • Francia domno Hainrico, in pago quoque Picta- vienfi domno Willelmo comite cum suo germano Gofi scido perfistonte, venerabili quoque Agnete comitisset illarum genitrice pagum Gailiarum obtime disponen- te, atque in apiseopatu domno Isemberto strenueper- sistente, in cœnobio vero almi confesseris Maxentii Adjutoris domno Archimbaudo, &c. An. Christi M. XLiv. tertio cal. Sept. Henrico Francorum rege, Emeltrudis cognomento Bona dedit alodum suum Toriniacum Archimbaldo bonæ indolis ab- bati S. Maxentii, sigillo suo probantibus WilleI- nio comite & Widone ♦ fratre ejus, Agnete co— * Binomi- mitissa eorum genitrice, &c. Factus postea Burdi- i galensis archiep. abbatis nomen minime dedigna— pra enim tus est, imo semper retinuit, etsi alium sub se ha- beret abbatem qui monachos gubernaret. Deni— appellari, que Archimbaldus archiepiscopus qui regimen mo- nasterii S. Maxentii tenebat, ædificavit eeclesiam Guillelmus, in honore S. Maxentii in silva V olvensi, annuente Widone comite, mense Aprilis anno Incarnationis 1059. regnante Henrico Francorum rege ; sub- scribunt Fulco Engolismenlis comes, Isembertus e- piseopus & alii. Cetera vide in archiep. Burdigal. XXVIII. Aimericus antea monachus Ebrolii in Arvemia, deinde novi cœnobii Ebroliensis * « Ebrollin-
? in pago Santonensi, anno circiter 1041. fundati rector, tum abbas S. Leodegarii prope Niortum, monaste- tandem evasit abbas sancti Maxentii anno saltem 1059. nonis Decembris. Aliquandiu vero sancti Leodegarii Leodegarii Santonensis regimen conservavit, cui J® Cogna- postea monasterio Hugonem nepotem suum præ- fecit ; atque ex eo tempore hoc monasterium coe- pit habere proprios abbates, cum antea regeretur ab Sammaxentianis. Willelmus dux Aquitanorum & Eustachia conjux, quandam terram Aimerico cesserunt, assentiente lsemberto præsule. Item hic abbas memoratur in charta anni 1061. cui sub- scribunt ^ido dux & Agnes comitissa, & in alia Llll 1252 ECCLESIA P Stephani Lamonis alodum suum ei cedentis anno j M/.ieSo. 1064. Obiit anno 1068. * cui successit parvo tempore Archimbaudus, inquit chronicon Mai- lcacense. Verum hic Archimbaudus non alius esse videtur a superiori, quem factum Burdigalensem archiepiscopum nomen abbatis rednuisse supra di- ximus ; quod si sortasse aliquando dimisit, illud resumsisse veco simile est, ex quo cessit archiepi- seopatu. Vocatur autem depofitus ultima Domi- cd. 8oa. mea mensis Octob. anni 1068. in charta quam laudavimus in Burdigal. archiep. XXIX. Benedictus quem ordinatum abbatem tm ’PulL. apud S. Maxentium v. nonas Octobris (1070.) fag, + e e. jegimus in chronico Maxentiano, sedebat jam an. 1068. si tamen error non est in hac nota chronica chartæ Guidonis comitis Pictav. (qui & alio nomine Goffiedus) eeclesiam SS. Philippi & Ja- cobi de TaIant domno Benedicto abbati S. Max. cedentis ; ista enim cessio legitur alibi facta anno 1078. Ceterum postea contigit lpsum ducem & comitem comedere in domo Acfredi monachi juxta praedictam eccIesiam, ubi ipse comes cum cultro de officio monachi quod in manu tenebat, confirmavit hoc donum B. Maxentio, audientibus Simone tunc canonico S. Hilarii, posteaque Agin- nensi episcopo, & Rainaldo abbate S. Cypriani, • &c. Anno ab Incarn.Domini Iotsp.*præsidente1 Romæ papa Alexandro, Francis rege Philippo, Aquitanis duce Guidone » Pictavienfibus Isemberto 14pvn. præsele, Santonenfibus Goderannocind. III, * sexto idus Martii/lie Inventionis S. Afaxentii, fecit con- venientiam Hugo Leejuiacensis cum domno abbate Benedicto & monachis S. Jidax. qui ei spoponde- Tusiiquandiu vixerit ; unam pro eo cantare misseimper unam quamque hebdomadam, post mortem vero ejus ■anniversarium plenum tam de vifficiis quam de missis. Paciscitur an. 1071. cum Johanne de Alberada, pro villa de Celesio, quo etiam anno Aquitanis Widone duce, Pictavienfibus Isemberto præsule,. • « TAuInay. Cadelo Œnacensis * vicecomes Benedicto abbati * Ad tS Vindoiemiam remisit An. 1075.* vd 1074. secundum varios calculos, duo celebrata sunt con- mm col. cilia iu monasterio S. Maxentii, alterum vn. caI. Julii, idibus Jan. alterum ; quibus abbatem Bene- dictum intersuisse vix dubitamus. Certe an. 107 6. testis Iegitur in charta Angeriac. apud Johan. Besty pag. 363. hist. comit. Pict. 2. alphab. Idemaa concilium Pictav. anni 1079. ossa B. Maxentii detulisse memoratur iu chron. Malleac. quo edam anno Hugonis de Lesigniaco hominium excepit pro calamento quod habebat de sancto Maxentio. Tandem obiisse dicitur anno 1080. seu potius 1079. ut innuere videtur donum cujusilam Ste- phani, qui biennio corporali infirmitate detentus, pro remedio animæsuæ, maximeque pro habitu mo- nachi, plena fidei devotione, de proprio jure terram de Campanola & de Asueriis dedis X Adjutori Maxentio. Hanc donationem fecit Stephanus apud Severiacum castrum in manu Rainaldi priaris, cure ramulo /armenti, videntibus Petro ipfius castri post sessere, &c. fecunda vice ipse Stephanus jam por- fatus ad S. Maxentium, jacens in domo iostrmo- * al. • 079. cui quidem anno me&iu convinit indi&in III< JU minime Alexandri ponti&cauu. ICTAVIENSIS. iijj rum, confirmavit hoc donum, tradens istam chartam in manu Rainaldi abbatis S. Cypriani, qui eum benedixit ibidem ad monachum, atque in manibus Rainaldiprioris. Benedictisubprioris, &c. Hoc suis datum S. Maxentio anno ab Incarn. Domini M. LxxIx. Quorsum enim hæc donatio fieret primum in manu Rainaldi prioris, ac deinde in manu Rainaldi abbatis S. Cypriani, si viveret ad- huc Benedictus abbas ! At sortasse tantum cesse- rat, non obierat, cui videlicet & Ansegiso qui fe- quitur, terram de Trelia, pratum de Nuceriis & infulam Wulliad, VouillI, dedisse Rainaldumfi- lium Laufredi an. 1085. legimus apud nostrum B D. Claud. Estiennot. Valeant ergo hi duo abba- tes inducti a Mabillonio, Goderannus Santon. epiic. mortuus an. 1074. & Drogo ei suffectus in abbatia eodem anno ; neque enim Maxentiani fuerunt abbates sed Malleacenses. In necrol. nota- tur depositio Benedicti abb. die 14. Februarii. XXX. Ansegisus e monacho Majoris-monaste- rii ordinatur abbas S. Maxentii an. 1080.111. caL Octobris. Hoc autem anno VI. cal. Martii, Isem- berto Pictav. episcopo, nominatur in fiindatione ecdesiæ S. Gaudentii in Alniense pago, cum sep- tem monachis & uno priore fuit regimine abbatiæ S. Maxentii, facta per Goffiidum comitem Hugo- * nis filium ; qui quidem postea Goffiidus convictus ab abbate Ansegiso ante Gofredum comitem, quod ipjusto raperet consuetudines villæ S. Afaxentii, reliquit dicto abbati quadrigas boves, & afinos, tramam, fornilam & genestum ; caseos quoque, Ova, fructum, &sepum, anno m. LxxxI. Testes sunt Goffiidus comes, Mangotus de Metulo, Ugo de Surgeriis, Rainaldus comes, &c. Eodem an. 1081. composuit cum Ademaro Esperun, Gof- frido duce iu Aquitania & Isemberto Pictavis pon* tifice. Recensetur adhuc iu variis chartis annorum 1 o 8 2. & 1 o 84. quo circiter tempore, scilicet an. 1082. villa S. Maxentii conflagravit. Denique Ansegisus nimio quietis amore flagrans, ad majui monasterium regresses est ubi obiit an. 1091 • XXXI. Adam ordinatur abbas pridiecal. Martii an. 1 o 87. qui certe hoc anno quædam suo monasterio acquisivit. Idem anno seq. ecclesiam sancti Leodegarii secularibus olim clericis traditam recu- peravit cum consilio Petri Pict. episcopi, & Garnerii clericorum S. Mariæ abbatis, cujus rei vide notitiam inter instrumenta. Interfuit eodem anno c. xxiv. 1088. concilio Santonensi iu quo Amatus electus co1— 343* fuit archiepiscopus Burdigalensis. Abbas erat ad- huc an. 1091. incipiente. p XXXII. Robertus in omnibus quos evolvimus catalogis post Adam reperitur ad annum 1092. Cessit anno sequenti ex chronico MaIIeacensi & Garnerius ei successit, qui tamen abbas reperitur jam an. 1092. Fortasse contentio fuit inter utrumque de abbatia, & Robertus cedere coactus est, unde omittitur iu charta Goscelini cujusilamt Goffiedo abbati eeclesiam de Prahec concedentis anno 1110. vidente Petro abbate Malleacensi* in qua recenset abbates ab Ansegiso ad Gaufredum prædictum. XXXIII. Garnerius seu Wamerius in praefata Goscelini charta dicitur Adæ succeflor. Ejus fit 12 54 ECCLESIA P mentio in variis chartis annorum 1091. &ro9 3. / * at. xvI. quo ultima anno xv. * cal. Julii, de novo coeptum cst a fundamentis monasterium S. Adjutoris Ma- xentii ; 1094. & 109 6. quo Santon. concilio in- « c. vn. terfuit ; 1097. 9 8. * & 99. quo inventum fuisse co ? 1 corPus S. Agapiti primi ejusilem monasterii abba- tis testatur chronicon Malleacense. An. 1105. die Ascensionis Domiuicæ Radulfue de Garda omnem suam terram S. Maxentio dedit in manu Garnerii abbatis, quando ejus fideles monachi ha- colXXV bitum S. Benedicti ei dederunt. Consule appendi- ’cem. Guillelmus junior comes Pictavorum & ad- vocatus B. Maxentii, eidem abbati cessit omnem consuetudinem quam habebat apud Romancium ; ® idemque rcversus de Jerusalem Warnerio dedit vicariam de Romancio, exceptis homicidio, furto, incendio & rapina. An. 1106. Hugo de Lesi- niaco & Borgo filius ejus, firmarunt in manu ejul- dcm abbatis placitum quoddam anni superioris, videntibus Petro Pictav. præsule, Marco ahbate Monasterii-novi, & ducentis aliis. Hoc autem anno, ipso die Natalis Domini Warnerius obiisse legitur in chronico Maxentiano seu Malleac. sed perpe- ram, quando in chartulario monasterii. ejusilem concordia reperitur cum filiis Martini Espcrun anno ab Incarn. Domini 1107. Paschali papa, Petro episcopo, Philippo Francorum rege, & Guil—’■ lclmo duce Aquitanorum praefidentibus. Imo se- debat adhuc an. m. cxi. quo nobilem virum In- gelclmum de Tcrnant ad habitum monasticum admifit, indict. iv. regnante Ludovico, Guillel- mo comite, Petro episcopo Pictav. Et hoc qui- dem pluribusaliisejuldem anni documentis spipso- met Garnerio factis confumatur, quanquam sibi jam ante annos aliquot succestorem seu coabbatem adlegisse videatur. XXXIV. Geoffiedus seu Gaufredus ordinatur abbas calendis Julii anno 1 107. Subscripsit anno seq. litteris Garini de Niorto, cognomento Chenet,. ante NataIe Domini in Adventu ejus. Eodem J anno 1108. Petro Pictaviensi præsule, molendi- jium quod fecerat Petrus Brunet monachus cclle- rarius tempore Roberti abbatis S. Maxentii, suo monasterio vindicavit. Sæpius autem hoc anno ipsius recurrit memoria, uti etiam annis 11 o 9. & 1 11 o. Hoc anno, die v. caI. Maii, Paschalispapa nKitseoL H* scripta ad eum epistoIa 63. monasterium sancti Maxentii Adjutorisin tutelam sedis apostolicæ re- cepit. In charta vero Petri Pictav. episcopi anno M. c. xi. Gaufredus abbas dixisse legitur Hugo- nem Leziniacensem in seudo habuisse tres ecdesias * Gaxe— Gazenolis * a Benedicto prædeceflore suo, quas nobu’ tamen Geraldus ep. Engolisin. adjudicavit abbati Casie Dei, an. M. c. XI. Vide in Aimerico abbate Calæ-Dei. Eodem anno Ratherius de Tizun ecclesiam sitam in parochia de Silvinec, Souvigny, quam aedificaverat in castellulo suo, abbati Gof- fredo restituit ; in charta ea de re data, capellarum domesticarum antiquæ cernuntur conluetudines : Non habebit aliam parochiam. Capellanus de Sil- vinec cantabit ibi sicut & in sua, cum voluerit, vel alius ab eo mistus. Nullus ibi sepelietur, nisi in cimi- terio de Silvinec. Quatuorsestis ibunt ad parochiam suam. Natali, Pascha, Pentecosten, & omnium Tornus II* ICTAVIENSIS. 1255 t SS…..similiter baptisteriurn, nupteæ, femina levan- tes ibunt ad missetm Silvinec. Acta sunt hoc anno M. Cxi— indict. IV. Idem abbas an. 1114. indict. c XXVJ vn. mense Febr. convenientiam secit cum Con— coi. 3*$. stantino Enforce, pro monasterio quod recens fuerat incensum. restaurando. Quo etiam anno prædia ab lsemberto de Chatelaillon ablata evicit. Hugo Brunus de Lezigniaco anno 11 18. ej pro feodo suo hominium exhibens, promisit se terras de Fampro, de Regaudam, & S. Gcrmerii protecturum. Anno 1121. ecdesiam S. Georgii <lo. Nainiaco & 1122. ecclesiam S. Hilarii de Lu- zigniaco accepit a GuiUelmo Pictav. præsule.cui ’donationi subscribunt Gosbertus decanus & Rai- naIdus abbas S. Mariæ. Plura denique in monaste* rio prædare gessit pius abbas & munificus erga pauperes, præter enim tres qui quotidie in refec- torio alebantur, quinquaginta in quinque præci- puis festis, totidemque iu die obitus monachorum paseendos decrevit. Obiit Gaufredus an. 1 13 4. V* idus * Jan. ex chronico Malleac. Post hunc * « A nonas abbatem Odo quidam reponitur ad biennium, in Elltnn0t’ uno catalogo ; sed omittitur in aliis, m ; iximeque in chronico Malleacenfu XXXV. Petrus Raimundi, quem aIii S. Mi- % chaelis de Clusa in Pedemontio, alii verosimilius * S. Michaelis in Eremo coenobitam dicunt, Gau- fredo successit (an. 1 1 3 4.) ex chronico Malleac. quod lpsi quidam tribuunt An. 1137. ipsi ho- minium exhibetur ab Hugone de Lesigniaco. No- minatur in chartis annorum 1142. & 1145. Gisieberto Pictav. episcopo. An. 1 146. Ludo- yicus Francorum rex & dux Aquitan. assentiente Alienordi regina collateralisua, abbati Petro qui ejus consanguineus dicitur t. 2. Spicil. pag. 452. & 45 3. concessit nemus quod Saura dicitur, anno regni sui x. apud Stampas. Occurrit etiam annis 1148. 1149. ind. vin. * & 11 5 i. in compo— * melia sitione litis inter abbatem Malleac. & Sebrandum X11’ J Chabot a Ludovico rege Francorum facta iv. nonas Febr. & a Gaufredo Burdigal. præsule consir- mata vm. cal. Martii ejusiIem anni. Reperitur ad- huc 1 158. & 1163. JohannePictav. episcopo, quo anno dedit hortum hnspitalibus ad burgenses hnspitalandos sine eccIesia & altari. Ejus tempore Grimoaldus Pictaviensis electus antequam in cpi- scopum ungeretur, integrum annum in monaste- rio S. Maxentii commoratus est. Denique Petrus Raimundus jus antiquum eeclesiæ quo prohibetur magisterseholarum in villa legere, absque licentia abbatis & voluntate capituli S Maxentii, £ acerrime tuitus est adversus magistrum Ripaudum, qui dono clericorum & capituli S. Leodegarii legere præsumebat. XXXVI. Petrus de Turre sufficitur Petro Rai- mundi an. circiter 1175. Certe abbas erat Alex- andro papa, Ludovico rege Franc. & Henrico rege Anglor. anno quo pax inter istos reges ffr- missima facta fuit. Mortuus an. circiter 1180. mense Martio, ex necrologio jacet in capitulo. XXXVII. Oliverius quem noster D. Claud. Estiennot, omisse Petro praecedenti, reponit ab an. 117 5.ad 1180. reperitur hoc anno inaliaserie, & in altera locum habet post Ademamm qui sequitur. LIUij 1256 ECCLESIA PI XXXVI1L Ademarus 1181. VI. cal. Jan. I sedebat. Hic prima sui nominis littera conrtotatus occurrit an. 1182. quo videlicet J. episc. Pictav. creatus est archiep. Lugdunensis, & hoc ipso facta * Ainrtcum cst dtssensio inter R. comitem Pictaviæ & A. ♦ regem Angliæ de dominio Pictaviæ habendo. Ade- marus idem subseripsit 1199. in crastiuo inven- tfortis S. Crucis litteris Alienordis reginæ Anglor. ac ducistæ Aquitan. pro Monasterio-novo. XXXIX. Aimericus Mayrestrolle uno tantum anno sedisse legitur, pro cujus anniversario Johan. Meubre de PemproIio 5 o. solidos solvebat. XL. Martinus ab lnnocentio III. priviIegium j obtinuisse dicitur, & obiisse an. 1203. Certe ad ejus petitionem Alienor regina Angliæ privile- gium indulsit, ut omnes qui velsent habitare in burgo S. Max. immunes ab omni talliagio, exercitu, equitatione, & ab omni alia mala consuetudi- ne essent. Sub hax vero tempora Pictaviensis præsul regularem hoc in cœnobio diseiplinam ex- citare lentaverat, sed frustra, abbate scilicet resi- stente ; hinc ad summum pontificem Innoc. 111. recurritur, qut præfato mandavit episcopo, ut Siæ corrigenda vel statuenda judicaret, secundum eum dilponeret. XLI. Stephanus ex priore S. Maxentii abbas *- eligitur, statimque, an. videlicet 1204. ecdesiam S. Saturnini reparavit, in qua S. Agapiti primi abbatis corpus reperlsse dicitur. Præfuit ad annum 1200. XLII. Benedlctus II. reperitur abbas 1209. & 1210. Philippo regnante iu Francia, J. in Anglia, Mauricio episcopo Pictav. quo anno Wri- ielmuS de Gordon ei hominium exhibuit. Plura vero ejuldem generis excepit hominia Benedictus, ab Halone de Rupe-forti, ab Hugone Liberto do- mino Leziniaci, & a Petro de Rupe-forti an. 1218. calendis Decembris iu suo capitulo generali. Vo— £ catur autem Bemardus in Angeriaco ad an. 1217. oseitantia forsitan amanuensis ; vide bibliothecam Cluniac. fol. 149 8. & seq. XL1II. GaufridusBenedicto successit, ut coI- ligimus ex variis hominiis lpsi redditis, quibus hic titulus præfigitur : Hæc sunt hominia domni Cau- fridi successeris venerabilis Benedicti. Inter aIia vero hoc præcipue memorandum venit, quod nobilis vir Willelmus Archiejuseapi dominus Partiniaci in capitulo fecit, præsentibus & audientibus R. sanctæ CruciS de Talemundo, A. S. Leodegarii, P. de Niolio, G. de Absia, P. de Castellariis abbatibus, &c. Is est proculdubio G. abbas cui Hugo Brtmi comes Marchiæ & Engolismæ fecit hominium eo-J dem modo quo parentes sui abbatibus prædecestb- ribus facere consueverant an. 1222. ubi notan- dum est quod dictus comes unam marchani argenti reddidit in mantello suo, qui debet esse chambella- rio abbatis, nam sic quicumque fit chambellarius abbatis S. Maxentii, a parentibus dicti comitis facientibus hominium, mantellum percipere consuevit. Sedebat adhuc an. 1233. XLIV. Petrus an. 123 5. Hugonis de Lesignia- co Marchiæ comitis & Engolismæ pro seodo de Couh£, al. dc Coec hominium excepit, qui quidem comes recognovit se etiam debere annuatlm CTAVIENSIS. 1257 l monasterio unam pcIIem de cervo ad cooperiendos libros chorales. Item Ademarus de Lesignia- co Hugonis filius die Dominica in Ramis Palma- rum an. 1249. idem hominium præstitit. Gifle- bertus de Lobillec miles die Martis ante festum B. Lucæ an. 1248. eidem Petro abbati recogno- vit se debere de placito feodi de Vilfene, unam unciam auri, quingentos solidos currentismonetæ, unum austozium, unum palefredum & unum Ie- porarium. Ceterum hic abbas cognominatus fuisse videtur Alduinus, qui quidem in duobus catalo- gis memoratur annis 12 37. & 1240. XLV. Arnaldus hr duobus elenchiS reperitur, <|uem dicunt sedisse annis 1260. & 1263. omit- tltur in alio, ut etiam Alduiuus. XLVI. Stephanus S. Maxentii abbas totusque ejufdem loci conventus, cum Sebrando Chabot milite domino de Roca-cerveria & de Essartis, compositionem ineunt an. 1269. H. * episcopo * Hugone. Pictav. Varia eidem Stephano reddita sunt homi- nia annis 1 274. & 1275. 4UO u^irno anno, die Lunæ post Dominicam qua cantatur Invocavit me, Johanna de Castro — Ayraudi relicta Gaufridi de Lesignem, in capitulo generali fecit hominium- t llgium Stephano abbati, & juravit ad sancta Dei ’Evangdia, &c. An. 1277. Gaufridus Aimers vendidit eidem abbati, pretio quatuor librarum, quidquid habebat in feodo de la Chaptie. XLVII. Guillelmus cum Johanne abbate Fon- tis-comitis querelas circa prioratum de Exirolio motas componit, dic Vcneris ante festum Annun- tiationis B. Mariæ anno 1278. ex instrumento Fontis-comitis. Idem abbas occurrit anno 1282. in charta B. Mariæ de Castellariis. XLV1II. Constantinus 1284. & 1289. quo anno die Sabb. post Cineres Hugo de Vivonia miles & Savaricusde Vivonia valeti fratres, ei tria ) modia vini rendualia vendunt pretio 27. libra- rum Turon. renunciantes in hoc sub virtute fidei præstitæ, exceptioni non numeratipretii, nonsoluti, non traditi, & epistolæ divi Adriani, & coostitu- tioni de duobus reis, & singulis aliis rationibus & exceptionibus, &c. Datum die & anno quibus supra. Forsitan hic est abbas pro quo recenter ele- cto prior & monachi S. Maxentii a Rege postula- runt an. 1283. ut ad juramentum fidelitatis ad- mitteretur.Verum ut ut fu, Constantinus adhuc re- censetur an. 129 2. de quo necrologium sic habet : le……….. de Fevrier ldnniveesaire de ldbbe Constantin. Gist devant 1’autel de Nostre-Dame. , XLIX. Guillelmus Tousselin inscribitur tabu- lis anhorum 1 29 3.9 6. & 13 o 1. die Dominica in festo S. Bamabæ. Obierat 1 3 o2. die 2 3. Jan. In alio tamen indice, inio in duobus, optima Bc- nedicti abbatis commendatur administratio ad an. 1 2 9 4. ex authenticis, inquit noster D. Claud. Estiennot, eodemque anno dicitur obiisse. For- tasse contentio fuit inter utrumque. L. Guillelmus II. abbas & Aimericus de Ma- rolio elcemofynariuS monasterii S. Max. pactum inierunt cum Johanne Præpositi an. 1305. ek instrumento Fontis-comitIS. Hiccine est Guillcl- muS quem observantiæ reguIaris parum soUici- tum obiisse legimus in uno catalogo, an. 1328. ECCLESIA P affirmare vetat sdentium aliorum lodicum ; imo j nec sine timore conjicimus ob cagnomendlr Chao- ray ipsi attributum, quod aIteri post aliquantum temporis successeri convenire, certiori cum fuit** damento dicemus. LI. Arnaldus Buart vel Bcrnard sedebat anno 1310. prima die Martii, ah die Dominica post festum B. Vincendi ; item, annis 1312. 13. 17. 18. 25. die S. Cypriano sacra, & 1 3 26. For- tasseisest Arnaldus Bernardus de Pressacex mo- D. SopA. nacho Sdvæ-maj. abbas S. Maxentii de quo sic ha- ju Laura. jn necrol. Silvæ-maj. Obiit xm. caL Apr. æb IIL. caI. &c. ] LII. Helias de S. Yre sedis apostoIicæ gratia successit immediate Arnaldo, sedcbatque ann. 1332. 25. Junii, & 1333. LIII. Petrus III. Pichfcr prior de Vetrinis an. 1315. erat abbas S. Max. an. 133 7. L1V. Guillelmus III. 13 44.ex hist. MS. sancti Florentii pag. 352. idem est profecto ac GuilleI. de la Porcherie qui die 21. Febr. an. 1346. in remotis agens propter suerras in regno Franciæ imminentes, vicarios suos generales tam in tem- poralibus quam in spirituaiibus constituit archi- presbyterum de Genlaio, Petrum de Pingui prio- rem claustralem, Guillelmum de Chauray eleemo- synarium, Johannem de ChiHe priorem de Nan- tollo, Johannem de Montibus priorem de Pam- prolio & Guidonem Audoyainfirmarium. Alios item nominavit an. 1351. eadem de causa. Memoratur etiam an. 1 348. ind. r. die 23. Junii in litteris Stephani episcopi D. papæ camerarii datis Avenione pro soiutione armatarum. Reperitur & annis 1350. 59. & 61. quo an. die 5. Jan. hominium recepit pro feodo de Bonolio. LV. Johannes brevi tempore præfuit, obiit enim die 22. Sept. anno 13 62. ut palam fit ex charta sequenti : Noverint univeesi quod nos fr. Ni— I colaus prior claustralis monasterii S. M. ord. S. Bened. Pictav. diœcesis, &c. totusque conventus, die Jovis post festum R— Maihæi apostoli an. Domini M. CCC. LxII. corpore bonæ memoriæ defuncti domni Johannis immediate electi & confirmati in abbatem hujus monasterii prius tradito ecclesiasticæ sepulturæ, in loco capituli congregati pro tractando de negotiis & de provisione abbatis & pastoris nobis debite facienda, fecimus & constituimus in pro- curatores speciales fr Johannem de Gascanolle, Petrum Fromundi, & Arnaldum Iterii, ad præ- standum hominium illustrissimoprincipi D. D. nostro regi Angliæ, ratione temporalis hujusce cænobii. J LVI. Guillelmus IV. de Vezen^ay alicubi dictus a regii sigilii custos * & Repi a consiliis, erat abbas die 21. Julii an. 1365. quo anno r 5. Dec. Eduardo Angiorum repi fidem juravit pro temporalitate sui monasteriL An. r 3 6 5. in remotis agens, Philip- pum de la Faye suum vicarium generalem consti- tuit. Idem an. 1367. capitulo generali monacho- rum ord. S. Bened. in coenobio S. Aug. Lemov. celebrato præfuit cum abbatibus S. Jovini, Nan- • In alio indice hæc tribuitur prærogativa Guillelmo de Cbauny, ex charta, inquiunt, fratrum Minorum Pidav. quæ Cc incipit : Guilltuume abb ; et J. Maiuent tinam /e ptl ctibU aS. Maixtnt pour notre stignnr le prinet d’Aquitaine b* de Gallti. &c. —fortafle hin tftraqu* potitus eft dignitate. ICTAVIENSIS. 1259 tolii, & S. Augustini. Reperitur & anno 13 68, in charta B. M. de CasteHariis, imo & annis 1379. die XL Jan. & r 3 80. 10. Julii, ex eo maxime laudandus, quod pro refercienda iu suo monaste. rio reguiari observantia statuta quædam ediderit* De eo necrologium sic habet : Le XIX— de inois de Mdrs la depofitioa de meffice Guilleaume de Vlgo Zenfap æbld de ceans qui gist devant sautel de Nostre-Dame, entre les deux pilliers. LVIt Petrus IV.de b Tour, cardinalis tit. SS, Maicellini & Petri & epMc.Æduensisjege Carolo V. volente, abbatiam obtinuit in oommendam ; un » B de in quadam charta anni 13 80. 1 5. Martii dicitur administrator abbatiæ S..Max. usque ad bene* placituni sedis apostolicæ. An. 13 81. die 5. Aug. hominium de la striaudiereaccepit. Hugonem ve- ro Tousselin priorem de Souviniaco vicarium suum generalem constituit LV1I1. Hugo Tousieiin prior de Souviniaco & vicarius generalis Petri de la Tour præcedentis abbatis, nominatur abbas in quadam charta anni 1382. 21. Maii, qua statuit cum Nicolao Che- nelli priore claustrali, Guillelmo de la Mago ele- emofynario, & Petro Cranii cantore, ut sigillum , abbatis ad evitandam omnem suspidonem sub tri- « plici clave servetur. L1X. Guillelmus V. de Chauray, qui sub Guil- lelmo de sa Porcherie abbate erat eleemolynarius & vicarius generalis, abbatiam obtinebat die 20. Aprilis 1 3 8 3. & 21. d/. 22. Junii 1384. vide paulo superius notam ad GuilIelmum de Vezen^ay. LX. Rogeriusde S. Avit 13 8 5.die 14. Jan. & 3 1. Octobris, 1386. ind. ix. 1388.1392. die 1. Dec. & 1401. quo anno, die 3 o. Junii septem libras, quindecim solidos & quatuor dena- rios a PetroFreiuard accepit, ea iege ut singulis die- bus missa in aurora diceretur ad altare S Johannis ) fundatum a Guillelmo de Vezencay abbate. Roge< rius obiisse dicitur anno 140 2. die 16. Septemb. melius sortasse Decembris, hac enim die monachi sancti Max. convocantur ad futuram eIectionem faciendam. LXI. Petrus V. Baston memoratur abbas anno 1403. 12. Aug. in charta authentica regiæ bibl. ls cum esset in litteris tum divinis, tum humanis apprime versatus, conventibus deri Gallicani gene- ralibus Lutetiæ congregatis pro exstinctione lchis* matis Gregorii Xll. & Benedicti XIII. interfuit, ac denique concilio Pisanoan. 1409. ubi Grego— Spidl.r.vi. „ rio & Benedicto exauctoratis, luprema eecleliæ pag’* *s’ L dignitas Alexandro V. delata est. Vide apud Mon— Chran r.r. streletum egregiam quam seripsit epistolam ad epi— V scopum Pictav. An. 1420. generale sui monaste— swAnatJ. rii capitulum celebravit, ubi ad resarciendam dis* ciplinam regularem Nobiliacensis abbas ex dele- gatione sedis apostolicæ plurima condidit statuta. Hoc etiam anno Petrus noster unionem prioratus de Souviniaco menlæ abbatiali faciendam procu- ravit. Idem anno seq. deposuit apud Stephanum Gussard diaconum & pastorem de Augerio 2. jo. factos aureos, po. francos auri, quinque annulos auri, sextafficu argenti, undecim coclearia argenti, unam crucem argenti deauratam, unum calicem cum patena, duo candelabra, duas apguerias, unam Llll iij u6o ECCLESIA P1 boetam pro ponerido hostias, omnia argenti deaura— A ti, & unum parvum lapidem pro altari facratvm. Anno 143 r. die 1. Febr. præfuit coetui habito Pictavii pro erectione Pictav, Universitatis. ln ea primus omnium jus canonicum docuit ; ejusisem- * que privilegiorum conservator a & magnus prior monachorum ord. S. Bened. & S. Bemardi lo Uiiiversitatestudientium. cum potestate coemendi delinquentes meruit nominari. Litteras Eugenii papæ IV. data » Florentiæ an. pontif. IV. Incarh. Dom. 1434. id. Decemb. pro suo monasterio accepit. Herminium lpsi redditum est de Benefio anno 1436. 20. Aprilis. Vide Belle-fomst hist. Eranc. ad an 1439. £ LXII. Petrus VI. de CIaris-vallibusvel deClrra^ valle, de Clervau.s, ex alumno cœnobii Sanmaxen- tiani pater & abbas electus est anno saltem 143 7. die 3.Jan. eodemq ; an. die 5. ejusilem mensis quasi dam terras apud S.Martinumde Fontibusisccensua- rir.Interim Eugenius papa IV. ipsum abnuit confu- marc r deditq— abbatiam in commendam Francisco tit. S. Clementis presbyt. cardjn. qui tamen postea jure suo cessit sub annua pensitatione. Cum vero tunc sacrosancta generalis fynodus Basiieensis habe- retuj^ab ea Petrus de Claris-vallibus petiit electlonis suæ confirmationem, & obtinuit iv. cal. Decemb. * « /.i^38. 143 7 « * vi cujus possessionemnactus est die Martis C 1 o. Febr. 1438. indict. fecunda. Huic Arturus ducis Britanniæ filius, dominus Partiniaci, & Franciæ constabularius, hominium-ligium reddidit pro omnibus fcodis a monasterio dependentibus anno 143 9. die 12. Martii. Idem abbas Regi a consiliis nominatur anno 1440. die 29. Sept & 1441. 9. Decembris iu chartis authenticis regiæ biblioth. Denique is est Petrus, non ipsius decestbr, qai Carolum VII. regem adversus Anglos strertue de- fendit, ab eo vicissim plura consecutus privilegia, ex quibus hoc unum liceat exhibere : Carolus Dei gratia Franc. rex univeesis, &c. concessenus quod abbas S. Maxentii & stu successeres in perpetuum E portent in armis abbatiæ unum scutum cujus campus sit de gulis ad unum fiorem lilii aurei, & unam coronam desuper etiam de auro, una cum hoc quod ipse abbas & sui successeres abbates ejusdem abbatiæ sint in futurum in perpetuum nostri consiliarii de nostro magno consilio adjura, honores, franchifias, & libertates & prærogativas ad flatum consiliarii de dicto nostro magno consiliospectantes, &c. Datum Parisus in parlamento nostro t p. die Sept. anno Domini M. CCCC. XLII. regni nostri vigesimo. LXI II. Johannes Chevalier e nobili prosapia ortus, abbas erat die xi. Jan. an. 1442. Idem an. p 1445. tres pilas & fornicem ecdesiæ antea col- sapsas resarcivit, uti hactenus, appensa ipsius gentis insignia probant. Sedebat adhuc die 1. Septemb an. 1460. Jacet iu ecclesia S. Maxentii sub fornice a parte meridionali, cum inscriptione pene erasa. LXIV. Jacobus ChevaIier nepos praecedentis die 1 2. Nov. 1461. hominium pro feodo de la BidoiiiUere excepit. Anno sequenti de lite contra urbis magistratus de jurisuictione mota compro- * ista praerogativa abbatibus S. Mtt. in perpetuum asteri- tur in. i*)*. 1. Junii. ICTAVIENSIS. 1261 „ mitium fecit. Adhuc præerat annis 1472 & 7 5. die 2 6. Octobris. LXV. Philibertus * cardinalis, episc. Matisco— ha^nes.J<* nensis annis 148 2. & 83. plura excepit homlnia. Hoc autem anno die ultima Decemb. litteras pio suo monasterio a Carolo Francorum rege dicitur obtinuisse. LXVI. Johannes II. Rousseau e giæmio mo-* nachorum S. Maxentii electus est abbas sub finem anni 1483. Æmulos habuit cardinales de Balue & de Savelli a summo pontifice nominatos, verum isti edicto pariamenti causa ceciderunt Itaque Jo- hannes Rousseau fidem clientelarem Lutetiæ jura* * vitpro temporasibus abbatiæ bonis an. 1487. die 2 9. Deoembris. Obiisse dicitur anno 1498. alias tamen præsuisse adhuc initio anni 1499. intelli- ge pro veteri more computandi, quod & de ipsius electione dicendum. LXVII. Petrus VII. Chaunis reperitur abbas die 9. Martii 1499. Hic aliquando protonota- rius sunrmi pontificis nuncupatus, Petrum de Par- tiniaco priorem de Nantollo suum vicarium gene- rasem confutuit. LXVIIL Ludovicus Gouffier * filius GuiIIeImi „ equitis domini de Boiily, &c.ex PhiIlppadeMont— Martenne. morency relicta Caroli de Melon regii palatii in BoyeV^^ * Gallia magistri, canonicus sacræ Capellæ. Parif & ^pp^knt senator in suprema ejusilem urbis curia, abbas erat dic Jm^ic anno 1501. Defunctus est 1503. ejus inhg- LXIX. Petrus V1IL Gouffier superioris ger— Tres fala- manus abbatiam obtinebat an. 1505. post quem, ungue* indultariumreperimus Petrum Bouchard a fratre suo Amalrico libellorum supplicum magistro nominatum. Verum hic omittitur iu omnibus ad nos transinissis catalogis. LXX. Ludovicusde Paris abbas an. 1509. LXXI. Arnaldus de S. Gelais ultimus abbas regularis, an. 1512. die 21. Aug. hominium reddit dom. de Albiniaco pro feodo de Gourdon. LXXII. Jacobus II. de S. Gelais episc. Uti- censis & abbas commendatarius, sedebat anno 1515. die 28. Maii, dormitorium & cellas monachorum pretio 275. librarum instauravit. Domum quoque abbatialem nuncupatam hortum Pictaviensem l’Hort de Poitiers refecit, & codicem agrorum vectigalium condidit Obiit an. 1538.* *}o.Af4r, al. 39. ætatis suæ 8 5. quo quidem anno die 1 5. tmu. Sept. ejus coepus terræ mandatum fuisse legimus iu diario D. Guillemi le Riche contemporanei. LXX11I. Johannes IIL de S. Gelais & ipse episc. Uticensis abbatiam obtinuit ex cessione patrui an. 1628. possessionem tamen non nisi an. 153 8.adeptus efLSub hoc abb. qui ad Calvinistas defecerat, altaria tlestructa, imagines psostratab, & reliquiæ crematæ sunt die 27. Maii an. 15 62. Jam autem anno 1 5 43. die 9..Martii impia dogmata propalare coeperat. Abjurasse tamen hæresim dici- tur, tandemque obiisse die 13. Martii an. 1 5 74. iu domo abbatiali de THort de Poitiers, an- nos natus 73. sepultusque est in Sanmaxentiano monasterio. Ceterum fuit, vir bonus, litteris sacris & profanis instructus, in legibus canonicis & ci- viIibus doctus, inquit dominus le Riche, qui re ? Jiac iu urbe gcstas testis oculatus conseripsit. An1262 ECCLESIA I tequam vero diem obiret extremum, Franciscus j Castillon litteras a regeCarolo IXxcceperat proad- ministratione bonorumabbatiæ anno 1573.22. Oct. aliasque ipso jam mortuo die 1 5. Martii an. seq. accepit ; nihilominus tamen D. de Baptresse. regii ordinis eques, vi cessionis abbatiæ sibi a Jo- hanne de S. Gelais factæ & approbatæ a Carolo rege die uItimaFcbr. an. 1 572. pactum fecithoc anno mense Aprili cum vicecomite de la Guierche, Georgio de Viilequier, regii ordinis equite, & epud Pictones, necnon in utraque Marchia præ- fecto, pro partiendis ex æquo abbatiæ proventb bus. Hic se a Rege impetrasse jactabat Iitteras die 10. Decembris an. 1573. quibus facultas con— 1 cedebatur sibi, aut uxori, nominandi ad nutum abbatis. Alii dicunt vicecomitem de la Guierche calvinistam, a Ludovico de Paris abbatiam emisse ; cujus possessionem apprehendit an. 1 576. mense Januario. Et quidem de fructibus ejus perceptu apocham dedit an. 1591. Ejus vidua Ludovica Jay filia & heres Johannis Jay, equitis torquati, Pictaviensis urbis præfecti, abbatia potiebatur an. 1592. die 21. Octobris ; imo adhuc an. 1594 « cum nupsisset Jacobo d’Escars equiti torquato* comiti de Beausort, ut liquet ex Jacobi litteris* die 13. Junii ejusilem anni datis, quibus procura- tionem pro fructibus percipiendis dedit. At eodem ( anno pactum fiduciarium fecerunt cum Catherino Chrestien, de quo infra, & an. 15 97. cum do- mino de Parabere pepigit. Is jam obtinuerat domum abbatialem & prioratum de Maison ; imo statim ac obiit vicecomes de ia Guierche, abbatiam obtinuerat a Rege pro Johanne de Cabarct domi* no de Luchd, schedula die 14. Februarii 1592. scripta, & anno sequenti die 21. Octobris alias litteras regias accepit pro Johanne de Hautefaye monacho, & ex quibusclam schedis priore sancti Maxentii. Ex his inteUigimus duos simul fuisse S. Ma- ttntii personatos & fiduciarios abbates, Catheri- num Chrestien, & Johannem de Hautefaye, abtiatiamque diu prædæ patuisse, cujus mini- mam partem simulati abbates capiebant. Ca- therinus bullas obtinuerat datas VI. calend. Junii 1575. attamen Johannes de Hautefaye, favente domino de Parabere, eum post 20. annorum posc sessionem cedere coegit vi decreti sanctioris consilii, eique concestus est prioratus d*Azay cum cellerarii & lacristæ officiis. Eum tamen pol lea titulum abbatis recuperasse (egimus ; quo le abdicavit in inanibus Henrici IV. regis an. 1608. 25. Jan. pro abbate sequenti, sub pacto 200. aureorum — annuæ pensionis. * LXXIV. Guillelmus VI. Fouquet de la Va- rennesenator in parlamento Parisiensi, ex cessione Catherini fit abbas ineunte anno 1608. Cum hoc titulo memoratur in chartis an. 1609. die 4. Maii, 1610. 2. Jan. quo Regi a consiliis libello- rumque supplicum in regia magister ordinarius di- citur, 1614-die 24.Novembris, & 1615. fuitsecu anno Catherinum siepius praenominatum suum vi- carium generalem constituit. Neque tamen pacifi- cam obtinuisse possessionem videtur ; nam LXXV. Jacobus IL ie Ber presbyter Aureha* 4CTAVIENSIS. 1263 L nensis dioecesis, confirmatur abbas a Paulo V. fummo pontifice, bullis datis anno 1615. pridie idus Aprilis, deinde possessionem adeptus est per procuratorem suum Franciscom Thorcau presbyterum priorem S. Radegundis Pictav. & canonicum S. Hilarii-majoris 18. Octob. 1616. Vide* tur nomen suum commodasse domino de SulIy, posteaque D. de Rohan, qui emta pretio 70000. librarum abbatia, potitus est, usquedum a Rege ad Calvinistas deficiens ea privatur, daturque perceptio fructuum N. de Gros-bois gubernatori ur- bisS. Maxentii, 29. Decemb. 1621. LXXVI. Ludovicus * de Rucellay Italus, de— * ei. J®- I ricus apostolicæ cameræ, titularis abbas S. Maxen- tii designatur a Ludovico XIII. die 4. Martii anno 1622. Eodemque anno 18. Julii litteris datis in castro Biterrensi revocatur administratio domini de Gros-bois. Obiit Ludovicus de Rucellay mense Oct. ejusilem anni in obsidione Montispessiilani. LXXVII. Bertrandus d’Eschaux Turonensis archiepiscopus, regii ordinis praeceptor, primusa que Ludovici XIII. eleemosynarius, renuntiatur abbas S. Maxentii an. 1623. Hic patres congregationis S. Mauri in monasterii possessionem in- duxit die 2. Julii 1634. Exstinctusest 2 x.Maii 1641. ætatis suæ 85. — LXXV1II. Armandus du Plessis de RicheIieu cardinalis obiit an. 1642. die 4. Decembris. LXXIX. Jacobus, ab Jacob deCrevantcTHtb mieres, frater Ludovici Franciæ marescalii, bullat obtinuit ab Innocentio x. anno 1644. 1 o. Dec. Obiisse dicitur 2. Sept 1661. post annos 17 « regiminis, alias vero sedisse usque ad annum 1662. LXXX. BaIthazar de Crevant « THumieres ger> manus praecedentis, eques militiæ Jerosolymitanæ* * Mefaa* & abbas S. Petri de Prulliaco, abbatiæ S. Maxen- tii possessionem accepit die 2 1. Aug. 1663. Ejus tempore anno 1682. mense Aug. ecdesia mona- ’sterii praeterito seculo destructa, elegantiori opere absoluta consecratur a D. de la Hoguette episcopo Pictau. E vivis excessit an. 16 84. mense Sept. LXXX1. Henricus-Carolus Amaud de Pom- pone nominatur eodem anno 8. Sept. sed postea designatus abbas S. Medardi Suession. 1. Novemb » 1693. cessit LXXX1I. Matthæus Isorf (THervauIt Turo- nensis archiep. & abbas S. Johannis Angeriac. no- minatione regia fit abbas S. Maxentii die 1. Nov. 1693. Parisiis obiit an. 1716. sepultusque fuit die xi. Julii in daustro Eremitarum S. Augustini , suburbii S. Germani. * LXXXIII. N. de Grimaldi ex principibus Monæcii, Monacho ♦, designatus est abbas S. Ma— *vclR®*** xentii a Rege die 6. Nov. an. 1717. gu«’ MONASTERIUM-NOVUM. DCuf. T T Oc coenobium Augustoriti Pictonum ad ri- 171 pam Clani, ord. S. Bened. fuit titulo S. Jo- bannis Evangelistæ, atque etiam aliquando S. An- dreæ, fundatum Iegitur circiter 1 o 6 6. vel 1 o 69.in tnl. in. chron.Malleac. aGuiilcImoVII.dicto etiamGuido—. ncGoffiido, GuilicinuiV.&AgnetisAquitaniædu— /To.’ 1264 ECCLESIA P oum silio & herede. Verum aliquot annis tardius j fundatum suisse hoc monasterium dicere cogit ipsi- usinct fimdatoris charta, ubidiserte asserit^ntequam eccIes S. Johannis seu Monasterium-novum ædi- ficaret, se Audebrannum papam adiisse, qui summ. pontificatum non obtinuit ante annum 1073. Sed necdum anno 1076. absolutum erat mona- J sterium, ut palam fu ex ipsis Guillelmi litteris ad C. xxrrv. calcem appositis, ubi & instrumentum dotationis j 5 ■. reperies datum anno sequenti. Vide Annales Bu- coi. 3 j+. cheti pag. 124. Statim vero commissiim est sancto Hugoni CIuniac. cujus potissimum suasu condi- ÆitUoth. erat t ex ipsius sancti, qui quidem misit + nej. illuc abbatem cum decem & octo monachis, ex 1 jbiIpag. præcepto Gregorii VII. an. 1076. quo vult ut • 3 77 • abbas Monasterii-novi constituatur ab abbate Clu- niacensi. VideMabill. AnnaL tom. 5. pag. 102. Denique an. < 09 6. Urbanus papa II. Monasterium-novum benedixit iv. cal. Febr. ex chronico MaUeacoisu Nimc dicendum de abbatibus. ABBATUM CATALOGUS. I. Uido seu Wido ex priore Cluniaci pri- VJs mus abbas Monasterii-novi a S. Hugone constituitur circa anno 1077. Is anno seq. sub- scripsit litteris Goffiedi ducis, uti habetur Annal. Bened. tom. v. pag. 227. & hist. comit. Pictav. pag. 449. Attamen non nisi an. 108 1. vel seq. ordinatus est abbas ; sic enim fert inseriptio veteri insculpta lapidi uncialibus characteribus XI. secuii, qui nunc asservatur in sacristia : Anno Dominica Sn™*. Incarnationis M. LX XXVI* Gausseidus duX Aquis- PV’fanorum, hujus locifundator, moritur quinto anno ordinationis Guidonis primi abbatis. Anno 1083. Widoneabbate, Isembcrtusep. Pictaviensis dedit Monasterio-novo abbatiam seu ecclesiam S. Pauli in urbe Pictav. Vide Bestium hist. comit. Pictav. pag. 3 87. & seq. Obiit Guido 28. Aprilis, secundum Buchetum anno 1088. secundum vero Bestium hist. comit. Pictav. pag. 443. & chron. * Malleac. an. 1091. atque in capitulo Cluniacensi sepultus est. D. Edmundus Martenne tom. 111. Anecdot. edidit fragmentum historiæ Monasterii- novi auctore Martino ejusilem loci monacho, qui eam nuncupavit suo abbati Roberto. Hic de tem- pore mortis abbatis Guidonis dissentit a praefatis auctoribus. Docet enim Guillelmum Gaufridum •/wsto^ Aquitaniæ ducem obiisse apud Chiselgium ♦ ca- nam flu— strum, post perceptum ab Odone abbate S. Jo- hanrsis Angeriacensis Dominici corporis & san- non longe quinis sacramentum, vm. cal. Octob. Dominicae • monaste— JnCo an< M LXXxvi. ind.VII. ♦ epacta 111. concur- no Ange— —., , r.. 4 i riaceasi. rente II. retia v. cujus corpus, inquIt, Ptctavts est 1 æincliusix. defatwn t& jy. eal. in ipsius monasterii capitulo, quod ipse fecit, est sepultumesedpost annum est inde levatum, ac in eccl, ante altare Crucifixi honorifice positum. Hæc Iaildatus scriptor, qui addit ibidem satis decenter mausoleum fuisse decoratum, & a meis litteris, inquit, hoc titulo decoratum : Ad Domini cultum veniens memoraresepultum Et memorande capis quem tegat iste lapis. Gausridi quondam, &c. quæ vide loco indicato. Idem scriptor hæc habet de Guidone abbate : Anno post obitum ducis, & ipse obiit ab ordinas ICTAVIENSIS. 126 ; tione sua post annos decem’, menses tres, & dies octo, ab incarnat. veco Domini anno M. XCII. indict. xv…… Obiit enim Cluniaci ibique sepultus est, ubi legitur hoc epitaphium^ Clauditur hoc tumulo vis magnus nomine Guido. In hac narratione conjicimus qua ? dam deesse post verba hæc : Anno post oluturn ducis ; quæ sane non referuntur ad tempus mortis Guidonis, qui e vita non migravit anno post obitum ducis, scilicet an. 1 o 87. sed anno 1092. idcirco videtur legen- dum : Anno post obitum ducis Guido regimen mo- nasterii dimisit & Cluniacum rediit. Porro de auctoritate scriptoris hujus spondere 3 non audemus, fatetur editor depravatas esse notas chronicas. Aliunde nescimus quo tempore vixerit lpse & Robertus abbas, qui locum non habet in abbatum nomenclatura. II. Geraldus* aseeta quoque CIuniacensis & « camerarius Monasterii-novi, ordinatur abbas in ec- desia Carrofensi a Petro Pictaviensi episcopo, ex Bucheti Annal. pag. 125. Urbanus papa II. anno sui pontificatus sexto, Incarnationis Dom. 1093. xvi. cal. Nov. ind. 1. ei bullam inseripsit quam inter instrumenta repcries, cum alia Hugoni abba- ti Cluniacensi directa 1096. Aliam insuper ejusc dem summi pontificis bullam laudat noster Claud. * Estiennot datumGeraldo abbati an. 1096. xviII. Piaav.pag. cal. Maii, in qua recensentur Hugo Bituricensis, & Amatus Burdigalensis archiepiscopi, Aimarus abbas Lernovicensis ( S. Martialis), & Rainaldus abbas S. Cypriani. Certe in libro capitulari dedi- cata fuisse legitur ecclesia Monasterii-novi, tem- pore hujus abbatis, quod quidem hoc an. 109 6. VI. cal. Febr. contigisse docet chronicon Malleac. Vide Annal. Bened. tom. 5. pag. 363. Obiit Geraldus 17. Januarii, post dedicationem mona- storiifactam an. I op 6. qua die sic habetur in ne- crologio : XVI. cal. Febr. depositio domni Girardi hujus monasterii abbatis, hic jacet infra muros ’capellæ. Perperam vero dicitur in chron. Malleac. Giraudo successisse Tetbaudum, Giraudum & Marquerium, ut mox patebit. III. LetaldusS. Hugonis nepos ac diseipulus, vir magnæ capacitatis & religiositatis, seu magnæ caritatis & eleemofitatis in libro capitulari nuncu- patus, dicitur Monasterium-novum rexisse annis quinque, ab anno scilicet 1096. quo prioratus S. Nicolai unionem cum suo monasterio ab Ur- bano II. impetravit. Vix autem annum 1101. attigisse videtur, quippe in charta hujus anni soli prior & monachi, nulla mentione abbatis facta, commemorantur. Obitus ejus notatur iu necrol. i » VIII. idus Martii, jacet infra muros. IV. Marcus qui & Marcherius b assiimitur etiam b e Cluniacensi monasterio a S. Hugone, de quo sic habet laudatus liber capitularis : Quartus domnus Marcus virsanctæ vitæ & magnæ religionis, qui mullum accrevit redditus ecclesiæ nostræ. Tempore ■ Bestius dat Guidoni succeflores Guibrandum, al. Girau- dum, Lrtaldum, at Letbaudum ; Geraldum II. & Marquerium, seu Marcum ; hist. comit. Piflav. pag. i 04.. b Vocatur hoc nomine in chartis annorum 1 105. 110L’ & t 109. quo anno interfuit confirmationi salinarum de Trunca, fadæ Gostrido abbati S. Maxentii apud Boetus* cellam Monasterii-novi in camera monachorum ais. iioy. frimo Ludovici Francorum aegis. stu n66 ECCLESIA P] suo quidam episcopus Pictav. dedet monastrrio no— l fico ecclesiam de Podio B. Mariæ. Idem domnus Marcus sepelitur prope portam facrifiiæ. Anno 11 o 1. Marcus abbas emit a priore & canonicis S. Radegundis terram quandam infra stagnum. Subscripsit an. 1105. placito Hugonis de Lezi- niaco, cum Henrico abbate Angeriacensi, Bau- drico Burguliensi, &c. ex charta sancti Maxentii c. xxiv. n. 189. Reperituradhuc in alia chartaS. Maxen- coi. 34.3. tii an. 1 108. qua Helias de Nobiliaco cedit tres campos salinarum ; item 1 109. in tabula Nobi- liacensi ; an. 1 111. in litteris Petri abbatis S. Cy- priani ecdesiam S. Bonifacii monasterio Fontis- ebraldi largienti ; & 1112. in charta Richardi E Forbauditi plurima Monasterio-novo concedentis, maximeque castanearum decimam, Petro venera- bili Santonum episcopo. Exstat fundatio priora- tus seu obedientiæ de Bennaco per Joscelinum de * s— Lezi— Leziaco ♦, qui vendidit Marco abbati Monasterii- maco’novi quæcunque habebat in terra de Bennaco, pro pretio centum librarum Pictaviensis monetæ, cum facuItate resumendi dictam terram intra quatuor annos, restituendo dictam summam : Facta est præsens charta anno 11 o6. in manu D. Marci Ad. N. abbatis, Duranni grioris S. Nicolai, &c. concedente Hugone de Doeto domino Bennaci, & donum quod facio ( addit Joscelinus) in manu do— C mini mei Guillelmi Pictavorum comitis, jam olim in manu patris ejus felicis memoriæ Gaufrede pro- miseram & feceram, Philippo rege Francornm, & Petro Pictav. apiseopo. Guillelmus vicecomes de Œnaio donum abbatiæ S. Pauli factum Monaste- rio-novo confirmat sub Marco abbate an. 1116. vide Bestium hist. comit. Pictav. pag. 388. Anno 1119. eidem abbati quædam in parochia de Jart Hift. comit, concessit Guillelmus comes ; quo etiam anno Ar- Piaav.pag. veus Fortj$ quoddam ei molendinum largitus est. In quodam instrumento Girardi Engolisin. epise. & legati apostolici, legitur Marcherium abbatem £ Monasterii-novi, & abbatem Cluniacensem, cum abbate Burguliensi iniisse concordiam super eccle- sia de Magniaco, Afigne, post absolutum Remen- se concilium an. 1120. Idem abbas adhuc in vivis erat an. 112 6. quo Stephanus de Migniaco dedit ei omnem terram quam habebat apud Migniacum ad fluvium Ausanciam. Sic autem memoratur in necrologio : xv. calende Martii depositio domni Marci hujus monafierii abbatis. Hic jacet ad al- tare apostolorum Simonis & Judæ, quod fortasse erat prope sacristiam, ubi hunc liber capitularis se- pultum narrat. De cetero consule Bessium hist. comit. Pict. pag. 43 6. &seq. 1 V. Girardus II. occurrit abbas Monasterii-novi Tat. S. an. 1129. Ludovico rege Francorum anno xx. Maxentii. Guillelmo Adelelmi Pictavensi sedi præsidente, in charta Willelmi Aquitaniæ ducis. Forte iS est quem chronicon Malleac. ante Marcum abbatem perperam collocavit, quique in necrologio notatur xv. cal. Julii : Tumulatur in tumulo elevato, scilicet in * /.in arcu. ♦ torali, in capella B. Mariæ versus Aquilo- nem, vir magnæ religionis. VI. Hugo reperitur in charta donationis Phi- llppæ Pictav. comitiflæ viduæ Guillelmi ducis, qui obiit 1126. & tumulatus jacet apud Novum’ Tomus II. [CTAVIENSIS. 1167 L Monasterium. Hæc eomitissa veniens ad Mona- fierium-novumostexis genibus ante Hugonem abbatem & monachos, pro commissernm indulgentia gur- pivit maresia de Jard quæ invaserat, quod eadem maresia decebantur esse de oseulo suo— Obiit Hugo die 7. Januarii ac sepultus est in sancto Benedicto- VII. Petrus I. constanter collocandus est septi- mus Monasterii-novi abbas ex instrumento seu no— c. xxxvr. titia fundationis prioratus SS. Simonis & Judæ de cola 3 5 Faya — Monachali prope Rupellam ; ibi enim fu mentio Petri abbatisMonasterii-novi, Pictaviensis comitis cognati, defunctis jam sex abbatibus, ex tab. S. Max. 1 VIII. Imerius seu Imarus& Ysinarus, monachus S. Martini a Campis *, prior sancti Amulfi Crispeiensis, deinde Caritatis, tum decanus Clu— nus. niacensis cœnobii, postea abbas Monasterii-novi, demum cardinalis & episcopus Tusculanus creatur ab Innocentio papa II. variisque pro sede apo- stolica legationibus decoratur. Obiit Cluniaci & ibidem sepultus est. Vide praefationem ad bibIioth. Cluniacensem, item chronicon Cluniacense col. 1644. & seq. necnon Galliam purpuratam, qui- bus adde Mabillonium qui in notis ad epistolam 219. S. Bernardi, Imarum hunc dicit tanquam abbatem hujus monasterii intersuisse pactioni in- ’tet Ludovicum Juniorem & Argrimum archidia- conum Aurelian. initæ. Vide Quercetanum tom. iv. collect. pag. 764.. IX. Simon quinto Ioco reponitur in libro ca- pitulari quem in omnibus sequi minime profitemur. Obiit calendis Aprilis ex necrologio, & se- puItus est ante altare S. Simonis prope sepulcrum D. Martini. X. Helias, cujus precibus Alienor Aquitanorum & Normannorum ducissa pro remedio ani- mæ suæ, patris & avi sui, omnia quæ ecclesiæ S. Johannis Evangelistæ Novi-monasterii atavus, avus, paterque ipsius concesserant, laudavit, pri- vilegio Pictavis per manum Bernardi cancellarii transcripto anno 11 5 2. * vn. cal. Junii, testibus 1’5 ! • Eblone de Malo-leone, Radulso fratre ejus, ligone vicecomite Castri-Airaudi & Radulso fratre ejus, Segebrando Chabot & Saldebroilo constabulario. Idem abbas obtinuit ab Adriano IV. privilegium an. 1157. Ipsequoque ac totum capituiumcon- cordiam solemniter faciunt cum Johanne B. Hi- larii præcentore, & ejusilem ecclesiæ capitulo, anno Inc. m. c. Lxvi. epacta xvn. ind. xiv. Johanne episcopo Pict. ex quo instrumento liquet magnam „ inter illos canonicos & monachos societatem in- L tercessisse. Hoc autem circiter tempore JosciusTu- ronensis archiep. coram Guillelmo Cenomanensi & Matthæo Andegavensi episcopis de ecclesia Migniaci concordiam facit inter Aimericum Bur- guliensem abbatem & Eliam Monasterii-novi. Vi- vebat adhuc Elias an. 1 187. quo interfuit pactioni inter Petronillam SS. Trinitatis abbatissam & Jacobum ministrum fratrum hospitalis Jerosoly- mitani in Pictavia. Ejus obitus dies notatur in necrologio, VI1. idus Maii, ubi jacere dicitur ad altare S. Johannis ad sinistram ; iu codice vero capitulari legitur, sepultus in tumulo elevato contra muros ecd. versusSeptentrionem eundo ad paco chiam. Mmmm iz68 ECCLESIA P XI. Stephanus I. Heliam sequitur in codice i Calteri, qui de eo hæc habet : Sepelitur D. ab- bas Stephanus ante portam per quam intratur in cirniterium sacristæ adprocesseoncs Quadragesimæ. XII. Odo Leval in eodem codice subjicitur Stephano. Ejus obitus notatur die 22. Aug. se- pelitur ante altare S. Clodoaldi ad latus sinistrum. XIII. Petrus II. abbas erat 1195 « quo anno, ipsius consilio Bemardus BaIion abbas Calæ-Dei quædam cessit monasterlo Bonæ-vallis ord. Cisterc. & ejus abbati Gaufredo. ls est profecto P. abbas memoratus in charta Nevelonis de Mcllai domini Fractarum-vallium & Fayæ.pro monasterio sancti j Benedicti deQuinciaco, anno 1192. Philippo Francorum rege, Willelmo Pictav. episcopo. XIV. Hulricus & Hurricus vel etiam Orricus, memoratur an. 1 199* in charta AIienordis reginæ pro monasterio Fontis-ebraldi, & 1 2 1 1. in tabula Cluniacensi. Coinposuit anno 1221. cum priore dc Brolio de Arjen^on super decima de la Jarreia, sequestro Michaele Santonensi præsule apud S. Johannem Angeriacensem. Exstat desini- tio prioris S. Hilarii de Cella auctoritate apostoli- ca delegati, in gratiam Hulrici abbatis, feria 2. post Epiphaniam 1223. habetur & altera senten- tia ejusilem prioris, & cantoris sanctæ Radegundis’ cum ipso pariier commissi, data anno sequenti pro Hulrico abbate, * quo etiam anno idem Hulricus pretio 20. solidorum semcl soluto acquirit a canonicis S. Petri Puellaris infulas de Charreria. Idem an. 123 2. terram de Ia ChapelIoniere apud Chir- eyum comparavit. Cessit autem anno seq. ex Ba- luzio in notis ad Galliam Christ. cujus obitus in necrologio assignatur nonis Aprilis. Jacet infra capitulum. XV. Fulcopræpositus, eIigitur abbas an. 123 3. C. xxxix. mense Febr. uti constat ex charta Guidonis sub- 3 57— prioris, qua ipsius confirmationem postulat ab ab— j bate Cluniacensi. Anno seq. mense Julio nonnul- la permutavit cum Stephano priore domus elee- jnosynariæ de Surgeriis. Actum apud Surgerias. Idem reperitur annis 1 243. & 1244. quo uIti- mo excusat se quod non venerit ad capitulum ge- nerale. Anno 1245. scribit ad abbatem Clunia- censem dc vexationibus quas episcopus Pictav. mo- nastcrio suo inferebat. Paciseitur an. 1250. mense Martio cum Hugone Groflo pro trelliis abbatiæ, procurante Johanne Pictav. episcopo. Obiit ex necrologio, v 11. idus Aprilis, prope ostiumcimite- rii sepultus. Is autem cst profecto qui usum mitrae & annuli obtinuit ab Innoc. IV. bulla data Lugd. ] calendis Junii, pontificatus anno 7. XVI. Gucrinus magni regiminis & dilector fraternitatis, inquit Galteri codex, acquisivit domum de Chardonchamp atrn decimis, per hoc providens de pane frumenti, & sepelitur in capella * f «
« L *£ Clodoaldi in tumulo elevato in arce * murali, & die illo tenetur conventus facere pitanciarn ho- norifice, tam D, abbati, quam conventui. XVII. Guillelmus 1. iniit compositionem cum Philippo priore S. Hilarii de Cella anno 1280. Emit prata sita juxta fluvium Auxantiæ infra do- mum de Puteto 1286. Excdsit c viviS die 22. Januarii, tumulatus in medio pavimenti capellæ ICTAVIENSIS. 1269 B. Mariæ, qui dedit conventui centum solidos redditus situatos………….. & juxta ipsum sepelitur D. abbas….. *. qui ordinavit die obitus sui dari pauperibus & pueris claustralibus placentas *, per eleeniosynarium, sicut hactenus dantur. fouastes. XV111. Guillelmus II. Garini seu Guarini memoratur abbas in charta domcstica anni 1289. Hujus depositioniS dies notatur cal. Septembris. Fortasse is est Guerinus de quo paulo supra. XIX. Petrus III. de Tremollia electus an. 1297. die Lunæ ante festum dccolkuionis S. Johan. Bapt. ex Baluzio in notis ad Gal. Christ. j anno seq. die Lunæ ante festum B. Mariæ Mag- dalenes concordiam fecit cum Galtero episc. Pictav. super quibuldam terris seu feudis in pa- rochia de Chir£ controversis. Ipsius meminit necrologium v. idus Martii, sepultus est ante ostium capellæ B. Mariæ in magna ecdesia. XXy Aymo ♦ sepelitur pridie cal. Aprilis die * « /.Simon. Mercurii ante Ramos paImarum, ex instrumento Henrici abbatis Cluniac. an. 1311. XXI. Martinus Laufredus ex priore S. Sa- turnini electus est abbas eodem anno die Martis post festum SS. Philippi & Jacobi, & consirma- tus ab Henrico abbateCluniacensi vn. idus Junii 1311. Migravit ex hac vita anno seq. die Mar- tii 27. Sepultus in capella S. Clodoaldi ad latus sinistrum, vir magnæ scientiæ. XXII. Marcus 11. paciseitur cum abbatissa SS. Trinitatis super prioratu de Villefollet, die Lunæ post Ascensionem Domini an. 1 3 12. X X111. GuilleImus III. annatas soivit cameræ apostolicæ die 3. Maii an. 13 1 5. XXIV. Rainaldus seu Reginaldus de Flers notatur in necrologio 17. Aprilis. Et certe in ejus sepulcrali lapide posito ante majus altare no- ster D. Jacobus Boyer legit hunc abbatem obiilse } die Martis post Paicha 1324. in quem sane diem incidebat 17. Aprilis. Dc co Galteri codex hæc habet : Fundavit D. abbas Rainaldus capellam S. Catharinæ in domo cleernosynarii cuni tribus missis celebrandis qualibet jeptimana per subcleemo- fynarium, pro quibus missis dictam capellaniani do- tavit & fundavit de XV. lib. redditus ; dignus est operarius mercede sua : quæ capellania est in præ- sentatione eleemosenarii & in collatione D. abbatis ; & sepelitur ante majus altare in medio pavimenti. XXV. GuilIeImuS IV. jam an. 1321. ordi— Tom r. nandus abbas Odoni episcopo Carpentoratensi wxGatl. 1 oblatus fuisse dicitur ab Arnaldo cardinali. Repe- ritur an. 1 3 2 6. in charta domestica. XXVI. Geroardus, al. Geirardus aut Giral- dus obiit ex necrol. 26. Martii, & ex codice Galteri, sepultus est in parva camera, sive domo oleorum. XXVII. Raimundus notatur in necrologio pridie nonas Junii, quem codex Galteri sepui- tum docet in tumulo prope locum aquæ bene- dictæ ubi novitii accendunt ignem ad incenium. XXVIII. Henricus jacet in capitulo. Hic dedit Nobiliacensi monasterio calicem argenteum. XXIX. GuillclmuS V. de Montc-Lauduno Parisiis primum, deinde Tololæ, tandemque 1270 ECCLESIA PI Pictavis docuit* EIigitur abbas Monasterii-novi j an. 133 4. cum jam esset prior S. Pauli. Vide Annates Bucheti pag. 193. Obiit die 2. Januarii ante annum 1343. ex instrumento Aimerici de Faugeret prioris de Faya, qui recognoscit se quos dam libros a conventu Monasterii-novi mutuo accepisse ; quos quidem libros dicto conventui dederat GuilleImus de Monte-Laudu no bonæ memoriæ abbas, & domum seu librariam con- struxerat in dormitorio. De hoc abbate ita codex Gualteri : Glofficvit Clementinas & composuit unum tractatum super Sacramenta Ecclesiæ, & fuit nota- bilis doctor in decretis, qui sepelitur ante magnum J altare a latere dextrn. Vide Trithemium lib. 2. de viris illustribus ord. S. Bened. cap. 1 2 6. Fundavit quoque unam capellaniam in altari de Cor- pore Christi, ih quo qualibet hebdomada dicen- dæ tres mistæ in aurora diei, & nuncupatur missa diiuculi, la messe du point du juur. Plura de illo vide apud Oudinum iu supplemcnto de Scripto- ribus ecclesiastrcis. XXX. Stephanus II. cui successit absque medio. XXXI. FredoIus de Cumbis, ex apocha data per D. Jacobum basilicæ xii. apostolorum presi- byterum cardinalem, pro solutione 175. flore—’ norum auri, quos debebat collegio cardinalium pro parte communis servitii, & VI1. storenorum auri pro parte servitii famulorum DD. cardina- Jium. Haec soiutio facta cst per manum Johan- nis de Cumbis patris abbatis Fredoli, Avenione die 19. Novembris 1343.indict. xi. Clementis papæ VI. anno secundo. XXXII. Petrus IV. de Saint-Martial ex ma- gno priore Cluniaci factus abbas Monasterii-novi, obiit die 2. Julii 1350. XXXIII. GuillelmusVI. cui Burchardus de slfle quædam dimisit, litteris datis die Jovis ante Osanna an. 1368. I XXXIV. Jmbertus vel Humbertus reperitur in pluribus chartis ab anno 1370. ad 1389. Ex necrologio moritur 2 3. Martii, ac sepelitur, inquit Gualteri codex, in capella B. Mariæ ante altare a latere Aquilonis versus insermariam bonus clericus & magnus prædicator. XXXV. Aimericus de Coucy 1390. ccle- bravit capitulum generale, in quo varia officia- lium onera & munia recensentur die xi. Nov. 1404. Regebat adhuc 1409. Obitus ejus no- tatur 3. Augusti, sepelitur in choro subtus cam- panas. XXXVI. Johannes deTorsai memoratur an. 1 1413. in charta eeclesiæ S. Hilarii. Reperitur & f’’• annis 1416. & 1424. obiitque 1 o. * Aug. al. calendis Aug. 1439. sepultus die sequenti ante magnum altare a latere sinistro, qui secit ædificari aulam novam prope virgultum vinearum abbatiæ. XXXVII. Stephanus III. Bureti vel Buret Burgundus, in sacra pagina profeflor, ex priore S. Nicolai cooptatur in abbatem die 24. Augusti 1439. & confirmatur 21. Septembris ejusdem anni ab Odone Cluniacensi abbate. Exstat quoque bulla concilii Basileensis ad abbatem S. Cypriani pro ejusilem electionis confirmatione, data cornus H. CTAVIENSISs 1271 K eodem anno. Celebravit capitulom generale iu festo S. Martini haberi solitum * die xi. Novem* bris r 446. In fata cessit m. idus Aug. 1461. XXXVIII. Carolus 1. dc Saint-Gelais, Clil- niacensis monachus, eodem anno detectus abbas confirmatur a Johanne de Bourbon CIuniacensi abbate & episcopo Aniciensi, die 27. Noveni- bris ejusilem anni 1461.8 quo etiam triduo post benedictionem accepit Turonis su eccIesia S. Jo* hannis. Eodem anno veI potius sequenti Caro- Ius celebravit capitulum generale die XI. Novembris. Ab Angeriacensihus monachis accepit par- tem brachii S. Macuti an 1463. 26. Martii, & an. 1469. quorumdam monachorum professio- nes adniisit. XXXIX. JohannesII. de Castro-novo, al. dc Stampis, episcopus Carcassen. ac primus Mona- stcrii-novi abbas commendatarius reperitur in pluribus chartis ab an. 1471. ad 1475. quo diem supremum obiisse dicitur. XL. Carolus II. de Saint-GeIais, prior de Faya-monachali & episcopus Margaritensis, quo nomine reperitur in quodam instrumento Mo- nasterii-novi an. 1480. idem fortasse qui supra Monasterii-novi commendam obtinebat 1476. •* & 1494. Sepelitur iu atrio eccIesiæ juxta cru- cem lapideum in cujus basi hæc leguntur : Hic est sepultura D. Caroli de S. Gelasco episeopi & abbatis hujus monascerii, anima ejus & animæ omnium fidelium defunctorum requieseant in pace. Amem Locum habet in necrologio vi. nonas Julii, meiius fortasse iv. alias enim dicitur obiisse 3. Julii 1 500. XLI. Ludovicus de Rochechoiiart alumnus monasterii, frater Petri episcopi Santonensis & Ludovici nepos cx fratre Johanne, electus est a fratribus multis in abbatem die 3 o. Julii 1500. Verum in eadem capituli sessione electus cst a pluribus Aimericus Brustonis, paulo post Lutc- tiæ defunctus, dum uterque suam causam prose- qucrctur. Denuo itaque Ludovicus die 3 o. Aug. 1501. electus fiiit & confirmatus a Jacobo d Amboise abbate Cluniacensi 3. Septembris ejus dem anni. Porro in decreto hujus ejectionis dicitur, Venerabilis & scientificus vir frater Ludo- vicus de Rupe-cavardi, presbyter, vir providus, ordi- nem expresse prosesses, decretorum prosesser eximius, de legitimo matrimonio & antiqua baronum pro- sapia & militari genere procreatus, eminentis seien- tiæ, honestæ vitæ, claræ famæ, regularibus disci- plinis ab adolescentia eruditus. Diciturobiisse 28. £ Junii 1505. XLII. Renatus I. Caillet Iicentiatus in decretis, * prior de Faya-monachali & S. Nicolai Pictav. necnon eleemosynariuS sub Ludovico de Rupe- cavardi, eligitur abbas 18. Aug. 1505. Confirmavit electionem Ludovici de Huston Pictav. episcopi ut vicarius archiepiscopi BurdigaIensis. Jacet in sacello S. Benedicti cum hac inscriptione : Hic jacet defunctus reverendus pater D. Renatus Caillet, in decretis Iicentiatus, dum viveret hujus monastrrn abbas, qui obiit x. Junii / p2p. Sedes abbatialis adhuc vacabat 1 o. Aug. 1530. ex chartis vicariorum generalium Mpnasterii-novi. Mmmm ij 1271 ECCLESIA P XLIII. Johannes III. de sa Rochefoucaud abbas j S. Amantii de Buxia 1522. tum Monasterii- novi 1530. tandemque Mimatensis episcopus, abbatia cessit paulopost, sed non ante diem 5. Julii an. 1532. qua Franciscus Mesehatiu, Mo- nasterii-novi infumarius, moIendinum de Ma- gniaco hujus abbatis nomine locavit. Obiit 24. Septembris 1538. cujus tamen anniversarium notatur in necrol. 28. Junii. XLIV. Johannes IV. de Vichy abbas regularis jam an. 1533. Circa an. 1537. inquisivit de electione Johannæ de Clermont in abbatissam SS. Trinitatis Pictav. Permutavit cum sequenti pro prioratu S. Crucis de Volta an. 15 41. ubi cum fama sanctitatis defunctus, honorifice tumu- latus est ante majus altare. XLV. PhiIippus de Cosse monachus Bene- dictinus, prior S. Eutropii & S. Crucis de Volta ord. CIuniac. abbas S. Jovini dc Marnis, episcopus Constantiensis & magnus Franciæ eleemoly- narius, nominatur ad abbatiam Monasterii-novi a rege Francisco I. confumaturque bulla pontificia vn. calend. Febr. 1542. Obiit 24. Novembris 1 548. XL VI. Carolus III. de Lorraine cardinalis, epi- scopus Mettensis, archiepisc. & dux Rcmensis, ( abbas Cluniacensis, pluribus aliis abbatiis junxit abbatiam Monasterii-novi post obitum Philippi Cossei, eamque obtinuit ad annum 1552. quo cessit. XLV1I. Joachimus d*Availloles, sedis aposto- Iicæ protonotarius, abbatia potiebatur 1552. 1 5 5 4.1 o. Junii & 15 70. XLVIII. Philibertus d’Harce vei d’Hiarce 1573.& 1579. XLIX. Jacobus Desprez deMontpezat episc. Montalban. abbas 1582. & 1583. Interemtus est 1 5 89. L. Valentinus de Courgeac e nobili gente epud Marchiam — Lemovicinam, prior daustralis I S. Cypriani Pictav. necnon vicarius generalis ejus dem abbatiæ, reperitur abbas Monasteri-novi in chartis annorum 1591. & 1595— Nominatur abbas regularis, consiliarius & eleemolynariuS Regis ordinarius, ejusque oratorii primus clericus in instrumento anni 1599. LI. Renatus II. Rousseau abbas reguIariS, bullas obtinuit calendis Augusti 1599. Decessit anno 1605.* in superiori parte chori sepultus.. vd 1617. LI I. Petrus V. Rousseau superioris nater, annos natus undecim designatur abbas 1606* & insti- tuitur bulla Pauli papæV. tertio cal. Septembris £ 1610. Rexit ad annum 1654. quo diem clau- fit extremum. Jacet in sacello B. Mariæ quod marmore & picturis decoravit. LIII. Renatus III. Rousseau superloris nepos ex fratre, & coadjutor creatus 1 6. Nov. an. 1653. possessionem adeptus est 1 6. Junii 1654. Obiit 2. Decembris 1708. sepultusque cst in pres- byterio. LIV. Francisctis du Poirier de ValoiS sola christianissimi Regis nominatione munitus absque bullis, abbatiæ fructus percepit usque quo cessit 10. Aug. 1711. ICTAVIENSIS. ii73 \. LV. Petrus VI. d’Hautevi ! leBurgundus, e Clu- niaco scilicet oriundus, ibidemque monachus, doctor theologiæ facultatis Parisiensis, regia no- minatione abbas designatur die festo Aflumt. B. Mariæ 1711. Tum vero dimisit prioratum de Faya-monachali quem regebat, in gratiam praefati Francisci du Poirier monachi, statimque Pictavum se contulit, ubi a conventu Monasterii- novi honorifice exceptus, administrationem tam in spiritualibus quam iu temporalibus sibi con- corditer oblatam suscepit mense Octobri ejusilem anni. Postea vero bulla Clementis papæ XI. con- firmatus, canonicam abbatiæ possessionem adeptus est die sacra S. Hugoni abbati Ciuniacensi primoque Monasterii-novi parenti, scilicet 29. Aprilis 1712. ac demum solemni pompa inau- guratus est die 7. Aug. ejusilem anni a Johanne Claudio de la Poype episcopo Pictav. assistenti- bus abbatibus regularibus de Asineriis & de Piuu. Hic ab exordio sui regiminis ædes abbatiales & prædia ruralia instru ravit, domesticam abbatum capellam reconciliavit, ac decentius ornatam sancto Hugoni abbati nuncupavit. In academia Pictaviensi more deccsserum suorum conservator privilegiorum apostolicorum receptus cft Die 324. Junii 171 3. vitam communem in suo mo- nasterio ab introductione commendarum obfo- ictam feliciter restituit. Denique concordatum, ut vocant, nuperrime fecit cum Cluniacensibus reformatis pro inducenda in suum monasterium strictiori observantia. Præter istos abbates reperitur quidam incerti temporis nomine Benedictus Ullac ex. priore Monasterii-novi electus per cessionem P. quem P. custos monasterii scripta epistola ad abbatem Cluniac. confirmari postulat. Nostris hanc inse- ruimus instrumentis ; nullam vero ipsius alibi C. xl.coI. reperimus mentionem, & quidem sortasse non fuit confirmatus. > S. JOVINUS DE MARNIS. s.Jouin de Marnei. ENSIONENSE seu Mamense S. Jovini mo. nasterium, ordinis S. Benedicti, situm est prope Mamas, vicum pagi Mirabellensis, prope Toarcium oppidum inter duos amnes, Thœ- dam * & Divam, qui in Ligerim devolvuntur. * le Toui Jam stabat ante seculum sextum, sed quo auctore, &, aDlve. quove tempore cœperit, nobis incompertum. Sunt qui ejus originem tribuunt sancto Jovino, cujus nomine postea insignitum fuit, uti & reli- • quiiSditatum. Hunc S. MaximiniTrevirorum epi- * lcopi germanum fratrem dicunt recentiores, uti & S. Maxentium Pictaviensem ; tanietsi in actis B. Maximini a Lupo abbate editis, solus Maxentius Maximino frater adseribitur. In eo monasterio sanctitate floruerunt S. Patemus ♦ postea episco— • vttafifax pus Abrincensis, & S. Aicadrus seu Aichardus ♦ qui deinde primus auctor & abbas exstitit mo— P—, Ib’d°9’* nasterii QiiinciacensiS apud Pictones, ac postre-pag s ; j, mo Gemeticensis abbaS. Cum autem in Gotho- rum Saracenorumque procellis diseiplina severior iutcpuislet, adeo ut monachi ad canonicorum mores prolapsi, mouastiea procul instituta abji— 1274 ECCLESIA • cerent, tradunt Vertavensesa monachos circa an. j 844. regia auctoritate sustultos pristrnum obser- vantiæ vigorem in cœnobio Ensionensi resti- tuisse, canonicis aut suavi regulæ sanctæ jugo submittere colla, aut loco cedere jussis. Denique an. 1655. die 28. Septembris addictum est hoc monasterium resormatæ S. Mauri congrega- tioni, sub qua plurimum ei splendoris aeccssit Nunc de abbatibus dicendum. Abbatum elenchus. I.T EUNEGESILUsvel Leonegisilus, ante quem * ad annum JLj Mabillonius * nullum se abbatem invenisse fatetur, habitu monastrco induit Generosum, ejus postea suecefsorem. II. S. Generosus Paternum de quo supra, & Scubilionem, qui ambo fastis sacris adscripti sunt ad diem 16. Aprilis, iu Ensionense monasterium admisiL Ibidem coIitur die 16. Julii, itidemque in vicino prioratu, ab ejus nomine appellato J’. Generoux, ubi coepus ejusilem asservatur. Hac lpsa die vero iu tota diaecesi Pictav. agitur offi- cium S. Generosi. III. Martianus huic cœnobio præsuisse did- tur, eo quod Fortunatus episcopus S. Paterni ( vitam ei direxerit Verum dubitandi locus est an non amanuensis errore Martiani nomen proMar- tino usurpatum sit ; quippe tunc temporis IV. S. Martinum Vertavi conditorem & pa- tronum, Ensionense simul & Vertavense monasteria rexisse creditur. Idque nonnulli ex eo inferunt quod Vertavenses monachi celIam En- b sionensem quasi juris aliquando S. Martinib, a Pipino rege obtinuerint post multa temporum intervalla. Vide quæ supra diximus. V. Fulradus, unus canonicorum qui pulsis monachis locum invaserant, præpositus recensetur in libro miraculorum S. Martini abbatis. Vide secuI. 1. Bened. pag. 688. & seq. j VI. Ramirandus seu Raimbaldus & Rainaldus abbas, S. Martini corpus Vertavo Ensionem trans- V stc. r. tulit. Ecclesiam S. Johannis Bapt. in refectorium c « An « . mutavit, vicinasque mannones commodiores fecit. VIL Narbertus solo nomine, nec forte illæso notus. VIII. Berengarius abbatiam rexit Hugone rege Francorum, & Aimerico Thoarcensium viœ- comite. IX. Robertus I. præerat SavaricoToarcensium comite, qui Aimerico successit post an. 9 9 o. X. Geraldus nominatur abbas in tabulis. Huic ] Fulco, Nera dictus, Andegavensis comes, faculta- tem concessit in castro suo de Viheriis construendi monasterii, ubi duas Geraldus ædificavit ecclesias, unam in honorem S. Mariæ & sancti Jovini, cui cellas monachorum adjunxit, alteram in honorem S. Hilarii ; & hæc sunt prioratus S. Jovini de Vi- heriis adhuc perseverantis primordia. a Vertavum vulgo, J*. Martin It Vertou^ duobus ab urb ? Namnetum milliaribus distans, nunc redaftum in prioratum ( ut vocant) conventualena, abbatiæ S. Jovini de Maniis sub- jedum est. b Nimirum volunt, Henfionenses eui primum Orientalium monachorum institutis parebant, a Vertavcniibus regulam S. Benedidi acccpistc. PICTAVIENSIS. 1275 1 XI. Simon I. Geraldo successit anno septimo AmuL regn. Henrico Roberti regis filio, hoc est 1037. f^d* quo nimimm ex munificentia Dodelini nobilis Toarcensis militis, monasterium seu prioratum cohventualem S. Jacobi de Monte-AIbanio construxit, Simon insuper variis proventibus auxit prioratum de Viheriis ; ac tandem multis aliis praedare gestis obiit grandaevus ; arbiter enim delectus est pro componenda lite intcr clericos Petri II. Pictav. episcopi, qui ex chron. Malleac. & Bestlo, non nisi an. 1086. vel etiam sequenti ordinatus est. Fortasse tamen duo admittendi Simones ; Bu- & chetus enim in appendice Annal. Aquit cap. 21. de origine Pict. pag. 30. chartam Guillelmi VII. ducis Aquitanorum profert, in qua subscriptus re* peritur Alaricus abbas Hensionensis. Iste vero dux præfuit abanno 1058. ad 1086. XII. Brixius abbas circa annum 1100. cura- vit funus vicecomitis Toarcensis. XIII. Radulfus pepigit anno 1113. cum Ar- chembaldo abbate S. Albini, ex tabulis Albinen- sibus. Idem an. 1120. monasterium suum nec- non incolas oppidi ab injustis Petri dom. Montis- contorii vexationibus liberavit, auxilio præsertim 2 Fulconis junioris comitis Andegavensis. XIV. Simon II. Aimerico Toarcensmm vice- comiti sepulturam assignat iu daustro S. Jovini, ex authentica tabula, ipsumque mortuum sepelit an. 1139. vide Johan. Besty hist. comit. Pictav. pag. 474. XV. Bemardus I. Goffiidum vieecomitem To- arcensem nimia ægritudine laborantem oIei sacri benedictione delinit. Vide Annal. Bened. tom. iv. pag. 4.68. & 73 5. XVI. Nicolaus priviIegium accepit ab AIex- androlll. an. 1179. XVII. Petrus 1. legitur abbas an. 118 6. quo * MauIe- Willelmus dominus Malli-leprarii * jura quædam ) usurpata ei restituit, curante Willelmo Temperii Pictavensi præsuie. ldem præerat tempore quo fa- cta est quædam compositio inter præpositum Vertam SL Guillelmumde Golena ejusquefratres, sci- iicet an. ab Incam. 1189. epacta I. mense Martio die 5. Luna xv. Henrico rege Anglorum, Mau- ricio præsule Namnetensi, ex tabulis Vertani. XVIII. R. 1207. XIX. Hugo 1233. XX. Andreas an. 1262. decimas de Marnis contra dominos loci acriter defendit. XXI. Reginaldus 1277. ex charta VHIæ-novæ, £ 1280. 81. & 86. XXII. Guillelmus I. an. 1303. plura excepit hominia. XXIII. Franciscos 1312. XXIV. Guillelmus II. Chabot ex iUustrissimo genere ortussedebat annis 13 2 1. & 1340. XXV. Petrus II. Bodin testamento Johannæ comitistæ Drocensis & vicocomitissie Toarcensis subseripsit an. 1350. XXVI. Johannes Montis-majoris monachus, prior B. Mariæ de Caro-Ioco, buIla Urbani papæ V. data pontificatus anno 1. abbas iustituitur, ex actis pontific. Avenion. Memoratur edam ann. I375&B83. Mmmm ii ; 1276 ECCLESIA P XXVII. Guillelmus III. 1389. & 1401. / XXVIII. Petrus III. Gadet 1402. XXIX. Aimericus de Tusiha 1409. XXX. Petrus IV. 1420. XXXI. Robertus II. Froterii, ex priore S. Romani Castri-Airaudi, qui locus a Pictaviensi sancti Cypriani monasterio pendet, electus est in abba- tem S. Jovini an. 1422. tum confirmatus a Simone de Cramaud Pictav. episcopo. Diem suum obiit an. 1443. XXXII. Petrus V. de Claro-monte, decretorum doctor & in sacra pagina baccalaureus, ex priore de Elissenio eligitur abbas S. Jovini anno 1444. quo ex veteri charta sedes abbatialis vacabat. 1 XXXIII. Bernardus II. de Phelicr.^Z. deSelcts, præerat an. 1450. An. 1456. ab AIano cardinali Avenioncnse in Galliis legato indumentorum pontificaIium usum impetravit. Florebat adhuc an. 1462. XXXIV. Petrus VI. de Ambasia, Petri domini * deChau— Je CaIuo-monfe ♦ & Annæ de Bueil filius, frater monr. Georgii cardinalis, e gremio cœnobii assemtus est in abbatem an. saltem 1467. Loca regularia de novo construxit anno 1476. Postea vero Picta- vensem cathedram consecutus, abbatiam ne dimitteret, commendatarii perpetui titulum usurpa- vit ; & qui prius in chartis frater Petrus humilis * abbas dicebatur, episcopatu adepto Petrus episc. Pictav. incliti monasterii S. Jovini abbas commen- datarius seu perpetuus administrator vocabatur. Sic autem nominatuS occurrit annis 148 9. & 1493 « Obiit Blesis die 1. Sept. anni 1505. in sacello castri dc Dissaio sepultus, cum epitaphio, quod vide in præsulibus Pictav. XXXV. Stephanus de Mesuil, S. Jovini mo- nachus, & prior S. Egidii de Argentonio, cum titulo S. Jovini abbatis reperitur die 1 5. Fe- bruarii anni 1505. fecundum veterem compu- tandi modum. XXXVI. Aimardus, al. Ademarus Gouffier- de Boisty monachus Benedictinus, abbas Sandio- nysianus & Cluniacensis, necnon episc. Albiensis, abbatiam S. Jovini præfatis adjunxit anno 1519. ubi die p. Octob. anni 1528. diem supremum absolvit. XXXVII. PhiIippus Cossieus rsiliusTheobaldi de Cosse & Fælicæ de Charnon de S. Julien, alceta Efanot. Benedictinus, episc. Constantiensis & major Fran- ciæ eleemofynarius, nominatur abbas S. Jovini in tabulis prioratus S. Crucis de Volta, quo potieba- tur an., 15 3 2. & in charta authentica S. Jovini an. 1546. cujus proinde mors male consignatur a Roberto an. 1540. XXXVI11. Stephanus II. Hesquetot episcopus Conflant, abbas erat 15 49. & duobus sequentibus annis. Num idem qui Paganus d’Esquetot Con- stant. episcopus & abbas S. Jovini ac S. Melanii Redonensis, qui obiit in pago Ebronio, & in ab- batiali ecclesia inter gradus majoris altaris & sepulcrum Renaudi vicecomitis BIcsensis sepultus cst an. 155 o. die 24. Decemb. ex MS. codice ab- batiæ de Ebronio diœc. Cenoman. XXIX. StephanusIII. Martel, episcopus item Conflant, præerat S. Jovini monasterio an. 1 5 5 9. ICTAVIENSIS. 1277 L XL. Arturus Colsæus, Constantiensis etiam epise. muIta prædia distraxit, sacramque suppeI- lectilem abstulit ; qui tandem obiit die 19. Apri- Iis anno 1 5 77. XLI. Carolus VindocinensiS, postea dictus cardinalis Borbonius, archiep. Rotomag. memoratur abbas S. Jovini annis 1 5 9 2. & 15 94. Di- citur in veteri GaM. ChrilL permutasse cum seq. pro abbatia B. Trinitatis Rotomag. XLII. JacobuS d’Escoubleau, silius Stephani dynastæ de Sourdis & Johannæ de Tusseau, epise. Malleac. præfuit abbatiæ S. Jovini ad an. 1614. quo decessit. J XLI11* Franciscos I. (TEscoubIeau cardinalis de Sourdis, silius Francisci ex Isabella Babou de la BourdaIsiere, Burdigal. archiep, ubi vide. XLIV. Henricus d Escoubleau episc. Malleac. ac deinde fratris Francisci cardinalis in sede Bur- degal. successer, obiit mense Junio anno 1645. ætatis suæ anno quinquagesimo primo. XLV. Franciscus II. de Servien episc. Bajo- censis, successit an. 1646. tum anno 1655. congregationi sancti Mauri hoc univit monasterium. Altare S. Benedicti construxit, majorem aram cum tribus minoribus nova consecratione donavit ; ac denique multis nominibus de monasterio C bene meritus obiit an. 16 5 9. 2. Febr. XLVI. Augustinus de Servien nepos Fran- cisci, silitiS Abelis, prior S. Catharinæ de Valle apud Parisios, successit patruo, & post ipsum. XLV1I. N. Bazin de Bezons, clarissiini toparchae de Bezons Franciæ marescalli silius, nepos Armandi Bazin de Bezons olim archiep. Burdi- galensis, nunc primatis Rotomagensis recens de- signati, regia schedula nominatus est abbas die 6. Novembris 1717. C A R R O F U M. Cbarroiut, D A R R o F U M, ord. S. Benedicti, ad stuvium Carantonum, in pago Briosensi. de Briou, Carroficum monasterium nuncupatur in epistola Willelmi ducis Aquitaniæ inter epistolas Fulberti Camotensis numero 117. Carrosinium in consti* tutione Aquilgranensi de abbatiis quæ militiam aut dona debent vel non debent, & corrupte S. Carrofi cœnobium appellatur a vetusto scriptorc hist. Aquitan. cum loci nomen sit, non personæ. Ademarus autem in chronico docet hoc monaste- rium dictum fuisse Sanctum-Carrofum pro re- verentia Crucis ( ligni Crucis) quain Carolus F, Magnus ad se missam a Jerosolymitano patriarcha, in Carrofensi basilica depoluit. In nonnulla notitia quam J. Bestius & Sammarthani fratres ediderunt, legitur quemdam Rotgerium quem Caroius Magnus Lemovicensibus præfecerat, ac- cepisse a Fredelando nobili Britone a Jerosoly- mitana peregrinatione regresto salutiferæ S. Crucis Domini portionem, quam multo emtam pretio jactitabat. Qua re ad Carolum Magnum delata, pius princeps de fundanda in honorem S. Crucis basilica consilium iniit cum Rotgcrio, qui sun- dum præbuit Carrofum dictum, cum multis prædiis, cum Eufrasia sua uxore pia matrona. Ca1278 ECCLESIA P rolus Magnus vero muItis reliquiis & munisicen- tissimis donis ad se ab Oriente delatis, ac iocu- pletissima bibliotheca novum ditavit monaste- rium, & ejus fundationem ratam habuit regio di- a plomate dato an. 799.*Hoc autem asceterium, propter salutiferam Crucem titulo Salvatoris in- signitum fuit, & sub ejus, sanctissimæque Virgi- nis ipsius genitricis, ac omnium sanctorum patrocinio dedicatum fuit 18. cal. Julii, uti refert lau- data notitia. Testamcntum Rogerii ejusque uxoris Eufrasiæ pro fundatione & dotatione monasterii refert Mabillonius tom. 2. Annalium in appendice pag. 711. in quo nihil de Fredelando, nihil de mi- raculis in hac narratione relatis legitur. Rotha- Vl.j.Car— rium appellat fundatorem TheoduIfus Aurelia- nm.cap. 8. nenfIS præfuI his versibus : Eft locus, hunc vocitant Cartoph cognomine Galli, Quo patet electis aulica porta poli. Quo Salvatoris sub nomine prænitet aula, ♦ A dicata. Quove monasterii claustra decora ♦ manent. Enitet hic rutilo sanctorum pignore fretus. Vivit & eximie turba fidelis ibi. Denique Rotharius, comes ingens, inclytus heros, Conjuge cum Eufrafia condidit istud opus ! Hoc sulvo, argento gemmisque exornat & auro. Affluit & libris, vestibus atque sacris. Prædia, prata, domos, filvas, vineta, colonos. Et pecora & pecudes, & bona quæque dedit, &c. Ludovicus Augustus patris Caroli exemplum secutus, multa dedisse huic monasterio Iegitur ex rebus proprietatis suæ, scilicet Fraxinetum ecde- siam in pago Belvacensi, in Remensi villam Do- minicam, & Montiniacum in MeIdensi ; unde monasterium Carrofense ab Astronomo his an- numeratur quæ a pio principe vel restaurata sunt, vel ex integro instaurata. Consule CarolumCoin— ■ tium Annal. tom. 7. ad an. 8 1 2. n. 3 2. Cete- rum huic asceterio suberant olim Iciodorense & Andrense, &c. Porro ex calendario S. Sergii * « /.xvni. Andegavensis habemus quod xvi. * cal. Julii gin^S^Ait— Carrofense monasterium Dei & Domini Salva- gdi & ex toris mundi dedicatum sit anno a Nativitate ejus qluia"’6em ex Virgine gloriosa 1048. ♦ Nunc abbatum adnotat nomiua & acta describere juvat. sccundam dedkwio^ ABBATUM SERIES. ^7. ! • | \OmINICUS in testamento Rogerii comi- SZ/7"^* JL/tis & Eufrasiæ conjugis, de quo supra, di- dr Bqiio citur ab iisdem institutus abbas super duodecim iSl’monachos. II. David, ad cujus petitionem CaroIus Ma- gnus scripto firmavit libertates monasterii Carro- fenfiS, quod jam insignibuS reliquiis e sacro Christi sepulcro allatis, maximeque Dominicae Crucis portione ditaverat, ut auctor est Adema- rus. Hoc praeceptum Carolihabes tom. VI. Annalium Caroli Cointii ad an. 789. n. 224. & apud Bestium hist. comit. Pictav. p. 155. ld vero contigisse putat Mabillon. an. circiter 799. III. Justus, ad quem exstat diploma Ludovici Pii cœnobio Carrofensi immunitates largientis a Primarias conditi cænobii tabulas revocat Mabillonius ad an. 78 5. tom. a. Annal. pag. 171. ICTAVIENSIS. 1279 A anno 2. imperii sui. Hoc ipsum inter instrumenta C*( xxy* recudimus post Bestium. ln recensione monaffe » riorum Aquifgrani facta an. 817. nominatu* Carrofinium sub Justo abbate. Ad eundem di- rexit commentarium iri Evangelium fecundum Matthaeum. Claudius presbytcr & postea Tauri- nensis episcopus. IV. GumbaldusI.b cujus tempore, anno cir— b citer 830. Ludovicus Pius dedit monasterio vel potius confirmavit villas Fraxinetum in pago Bet lovaccnsi, Dominicam in Remensi & in Meldensi 15 Montiniacum. Vide Mabill. ad hunc annum. De confumatione vero seu restitutione villarum id intelligendum esse probant synodi Vermeriensis litteræ, de quibus vide Mabill. ad an. 8 69. n. 99. & tom. vm. concil. p. 1527. ubi regia pro Carrofensibus praecepta confirmantur. V. Walafridus post Gumbaldum nominatur inter venerabiles patres monasterii a Guillelmo ejusilem loci abbate, cum ipse adiit episcopos ly- nodi Vermeriensis an. 869. in qua exhibitum est privilegium Caroli Calvi proWalafrido abbate Carrofensi. Vide Mabill. Annal. lib. 3 6. n. 99. VI. GuillelmusI. mox laudatus chirographum suum apposuit Litteris Suessionensis synodi pro Sandionysiano monasterio, ubi partitio bonorum ab Hilduiuo facta, comprobata est an. 8 62. Vide Diplomaticæ specimen 55. pag. 454. & tom. vm. concil. col. 758. Idem ex codice MS. Carrofensi obtinuit a Carolo Calvo & episeopis apud Vermerias congregatis an. 869. confirma- tionem privilegiorum a Carolo Magno, Ludo- vico Pio, &c. concessenim ; sed perperam ibidem quartus abbas nuncupatur. Hæc sunt verba lynodi:Cuin….. an. Inc. Dom. DCCCLxIx. ind. II. regni (Caroli} 2p. convetiissemus
D apud palatium yermeriam oprætaxatusque rex pri- die cal. Maii medio nostrum sancta resideret in fynodo, venerabilis Carrosenps monasterii abbas Clitllelmus, nostro conventui præcepta obtulit, qua- liter ipse rex ad deprecationem Gumbaldi & Wd- lascidi abbatum tria monasteria integra prædicto monasterio concesserat colonum in pago Al- niense, lAunis, alterum in honore S. Saturnini constructum in pago Andegav. tertium in pago Sanctonico, in honore S. Florentii, &c. Vide tom. vm. concil. col. 1 5 27. VII. Frotarius privilegium accepit a Carolo £ Calvo. Nec multo post in procella Normanno- rum, Engolismam delatum est lignum S. Crucis tempore Oolibæ episcopi ; quod cum retinere voluisset Alduinus comes Engolisinensis, magna plaga ipse percussiis est, ejusque populus tanta fame Iaboravit ut homines invicem sese devora- rent. Nec cessavit flagellum, donec remitteretur sacrum lignum cum capsa aurea & dono villæ; paulo dilcrepant quæ in Ooliba retulimus, & videntur tardius facta. VIII. Grinferiusan. 679. priviIegium obtinuit b In catalogo monasteriorum, quibuscum Augiense societatem habebat Ieculo IX. nominatur Carrofense & Guntbaldys ejus abbas. Hunc vero catalogum Mabillonius qui eum edidit tom. IV. Analed. scriptum suilse asserit an. 8 i $. Proindequc jam hoc anno abbas erat Gumbaldus, aut duo ejusdem nominæ sunt admittendi. 128o ECCLESIA P a Johanne papa, mense Dec. ind. xn. post quem plurimi desunt abbatcs. An. autem 988. igne suc- censusest Karrofus, ex chronico Malleacensi, & anno seq. habita est apud eundem locum lynodus, iteinque aliæ duæ annis 1028. & 1082. ex eo* dem chronico. IX. Alboinus epise. Pictav. erat abbas Car- rofensis circa 937 « ex chartario S. Cypriani. Fuerat etiam antea abbas S. Cypriani. X. Adalbaldus in Solemniaco dicitur abbas Carrofi, Tutelæ, S. Martini Lemovic. S. Au- gustini item Lemovic. & S. Martialis. Hunc etiam Baluzius in notis ad GaH. Christ. inter ab- bates Carrofenses reponit. j XI. Petrus I. simoniace praefecturam consecutus, teste Ademaro, ejicitur a Willelmo duce Aquitaniæ ; qui quidem princeps ab Ariperto S. Savini abbate petiit monachos ad reformandum Carrosense monasterium, epistola inter Ful- bertinas 1 17. Idem habet Ademarus in chronico. XII. Gumbaldus 11. S. Savini monachus & abbas, novæ coloniæ regimen adeptus est circa an. 1014. ln S. Saviuo id contigisse dicitur an. 1023. meIius fortasse t o 13. XIII. Goffredus I. an. 1017. ind. xv. balili- cam majori ampIitudine reaedificare cœpit, inquit Ademarus. Moritur Goffredus anno seq.. XIV. Hugo I. successer Goffiedi, sedit annis 1 septem, & obiit 1025. ex Ademaro. XV. Rainaldus seu Reginaldus, fuius funda- toris abbatiæ Stirpensis, dicitur abbas Carrofensis in ipsamet charta fundationis Stirpi. XVI. Fulcherius, cujus tempore nova basiIica B dedicatur an. 1028.* ab episcopis xi. Jordano Lemovic. Isemberto Pictav. &c. qui tunc ibi- juy. /73. dem concilium celebrabant, ex chronico Lemo- vicensi hujus abbatis notitiam designante. Ex chronico Ademari cœlitus moniti sunt Fulche- rius & ejus monachi ut sanctum lignum Crucis ad tumulum B. Eparchii deferrent, quod solemniter peractum est. Idem abbas an. 1040. b interfuit dedicationi ecdesiæ Vindocinensis, ex Mabill. XVII. Hugo II. ad quem exstat bulla Leonis IX. pontificatus anno 2. hoc est 1050. adfuit Philippi I. regis Francorum inunctioni Remis per- actæ 1059.29. Maii in festo Pentecostes. Idem etiam privilegium obtinuit ab Alexandro papa 1L an. 1061. Vtie ut. f. XVIII. Fulradus, frater Radulsi archiep. Turon. Misceil. de quo excerptum membranae Carrofensis de In- Bag1^ 14. ventione S. Crucis a fratr. Sammarth. laudatum. ■M ? pag. gum vero suspicamur esse Fulcaudum qui cum 16*’Guidone Lemov. episc. subseripsit donationi ec- clesiæ de Frontenaco, factæ Durando abbati Casie- Dei ab Hugone de Lusignan ; subseripserunt etiam Goffiidus Pictaviensis comcS, AudebertuS comes Marchiæ, & Aimericus vicecomes Toarcensium, ex a Sammarthani qui chron. Malleacense laudant anno i 04.7. referunt a tredecim præsulibus dedicatum cœnobium præcepto Leonis papx qui altare facratum misit. Verum hic papa nondum sedebat. Calendarium S. Sergii Andegav. annnm prxfert 1048. xvi. c ? l. Julii. Num tam brevi tempurc duplex dedicatio fada est ! b Id a Sammarthanis Hugoni succeflori tribuitur ; idemque habet noster D. Claud. Estiennot, ex fragmentis M5S. hist. Aquitanicae viri clarist*. Nicolai de Sainic-iuarthc. ICTAVIENSIS. 1281 A tabul, Cantogil. Sub eodem Fulcaudo reperitur Philippi regis præceptum anno 1077. Vocatur Fulcradus in charta S. Johannis Angcriac. anni 1079. qua monachis Angeriacensibus vi senten- tiæ a concilio Burdigalensi iatæ, ecdesiam S. Ger- mani de Varezia dimifit. I n sine autem hujus char- tæ habetur : Karrofensts vero abbas habebat fecum fratremsuum Turonorum archiepiscopum, 0ddonem fratrem Aldeberti comitis de Marchia, Petrum Erenicardum. Idem Fulcaudus subscripsit anno 1080. chartæ confirmationis monasterii Silvæ- majoris ex MabilIonio, qui hunc ipsum asserit abbatem ad annum saltem 1088. pervenisse, quo g Burdigalensem pontificatum iniit Amatus. Cete- rum an. 1083.* concilium habetur apud Carro— *eZ. 10 81. fum ac demonstrantur sacræ reliquiæ, ex chronico, Malleacensi. *ipiiab. XIX. Petrus II. præsens memoratur in con— y.iJelib { cordia Carrofensis & Angeliacensis monasterio— Mif(tii rum, 1096. quo etiam anno ecclesiam Carrofen— faS’ sem ab Urbano II. dedicari curavit iv. idus Jan. feria v. quæ ante R. Hilarii festum fuit, pontifi- catus Dom. Urbani II. octavo, ex MS. codice Carrofensi, ubi legitur Petrum qui tunc abbas erat, sedisse post Fulcraudum. Idem Petrus acce- pit a Balduino comite Ghisuensi capellam B. Mariæ apud Ghisuas, ex historia Lamberti presbyteri Ar- dearum. In MS. codice olim Jacobi Thuani, nunc bibliothecae Colbertinæ num. 1292. cujustitulus est : Collectanea ex Lamberto ecclesiæ Ardensis presbytero super Ghisnensium lustoriam & Arnol- dum de Glusues, legitur quod hic habes de capella B. Mariæ data Petro Carrofensi abbati, in cujus aurem Balduimis comes profectus peregre ad S. Jacobum, peccata sua confesses erat. Notatu vero dignius est Baiduinum anno circiter 1084. qui hac in peregrinatione Carrofum inviserat, ubi magna tunc vigebat dilciplina, ad usus & confue- D tudines Majoris-monasterii, inde accersivisse mo- nachos, in primis Gilbertum quem præfecit condito a se nuper monasterio Andernensi, ea lege ut idem cœnobium Carrofensi subderetur, & singulis annis censum persolveret. Hæc autem subjectio diu perseveravit, vide chron. Andrense tom. ix. Spicii, pag. 3 3 8. Adell quoque Petrus Manassie comiti Ghisuensi filio Balduini in extremis posito 1136. quo circiter anno cœnobium Carrosense combustum est atque reædisicatum. Sulpicio pro- inde nobis est mendi in charta quadam Fulcaudi abbatis mentionem faciente an. M. c. xxv. pro qua nota numerica legendum fortasse M. c. xlv. £ XX. Fulcaldus, Fulcaudus & Fulcardus sub- scripsit litteris Gaufredi Burdigal. archiep. pro coenobio S. Mariæ Santon. datis Carrofi an. 1 147. Tesiis est anno seq. in transactione inter Albertum abbatem S. MartialiS & moniales Santonensis. XXI. JordanuS I. excepit apud Carrofum Guf- fridum Andernensem abbatem, qui medio seculo XII. vivebat, ex chronico Andrensi, Spicii, tom. ix. pag. 437. Anno 1155. precum iniit socie- tatem cum Geraldo abbate Solemniacensi. Adfuit etiam dedicationi ecclesiæ S. Amantii de Buxia an. 1 170. xvn. cal. Decemb. In necrologio sancti Angeli habetur ; vn. cal. Junii depofitio Jordani abbatis 1181 ECCLESIA P1 Matis Karrosensu ; sed cum duo vel etiam tres l hujusee nominis abbates exstiterint, cui horum id conveniat non est in promtu dicere. XXII. Willelrnus II. 1187. XXIII. Gaufridus II. anno 119 5. exchron. Andrensi, cujus seriptor tunc vivebat, tulit sen- tentiam publicam in Itherium electum abbatem Andreniem ; vide tom. 9. Spicil. pag. 5 07. XXIV. Guillelmus III. 1203. ex schedis pro- curatoris fiscalis Carrofensis monasterii. XXV. Hugo III. 1208. & 1210. quo anno duæ ad ipsum exstant epistolæ Innocentii III. lib. xiv. n. 1 8.& 1 9. XXVI. Jordanus II. 1217. in charta conven— 1 tionis monachorum Cluniacensiumcum Helia abbate Angeliacensi. Vide biblioth. Cluniacensem foI. 1500. XXVII. Aimericus eodem an. 1217. iu tabu- Iis paulo superius memoratis, & 1220. apud Sammarthanos, quo anno dicitur præsens dona- tioni P. abbatis Moroliæ WilIelmo Brolii-Grol- landi factæ, de salinis quas habebat a Geraudo de Lucionio, ex tabul. Brolii — Grollandi. XXVIII. Jordanus III. ab an. 12 3 4. ad 12 69. Ejus litteræ inveniuntur iu Hamensibus prope Lil- lerium chartis, hoc tenore : Univeesis præsentes litteras infipecturis, Jordanus Dei miferatione ab— 1 bas Karrofensis Pictav. diæcesis, & ejufdem loci conventus salutem. Notum facimus quod nos super jure sive confuetudine eligendi abbatem de gremio ecclesiæ nostræ a conventu Hamensi Morinensis diæ- cefis, necnon subjectione, obedientia, reverentia, qua- dam summa pecuniæ & quibufidam aliis, de quibus inter nos & dictos Ha menses quæstio suerat diu- tius agitata, absulvimus, quittavimus & omnino liberavimus abbatem & conventum Hamensem & ipsorum ecclesiam ; promittentes juramento interpofito quodsuper prædictis ipses in posterum non inquie- tabirnus, immo ordinationem & compositionem se- ctas inter nos & ipfios, & auctoritate apostolica confirmatas, fideliter & perpetuo promittimus ob- fervare. In cujus rei testimonium præsentibus litterissigilla nostra duximus apponenda. Datum mense Augusto anno Domini M. CC. LII. De qua com- positione plura vide iu monasterio Hamensi seu Lilleriensi. XXIX. Petrus III. an. 1279. compositio- nem fecit inter Abbonem de Castra priorem S. Angeli & Hugonem de Mirabello dicti prioris feudatarium, ex authentico S. Michaelis de An- gelis. Memoratur etiam anno 1282. in schedis procuratoris fiscalis Carrofensis. XXX. Guido de Baussay aliunde quam ex Sammarthanis notus. XXXI. Raimundus de Chateauneuf 1295. idem fortasse cum Raimundo, quem Sammarthani impetrasse referunt a Fhilippo rege Francorum, rogatu Heliæ Iterii monachi Carrofens libertatem construendi propugnaculum in loco de Chambo- nio & de Cruce, prope fluvium Insulæ, in Pe- tracoricensi diœcesi, die Martis ante festum beati Dionysii 1 3 o8. ex membranis regii thesauri. XXXII. Petrus IV. Bertaud in schedis comme- moratiS legitur ad an. 1340. Tomus II, CTAVIENSIS. 1283 L XXXIII. Matthæus, ex abbate Carrof. eligitur episc. Aquensis in Novempopulania anno 1358. Idem habet Baluzius in notis ad Gall. Christ. XXXIV.Petrus V. la Plotte, papæ cubicularius & regi Francorum ab intimis consiliis, ex charta Caroli V. data mensis Aug. die 2. anno 1372. co^ quam vide inter instrumenta. Huncveroputamus eum esse Petrum qui ex abbate Carrofenu, legitur abbas Anianæ factus an. 13 73. XXXV. Geraldus de Jovion, al. de Chonaco, Iegitur abbas Carrof. iu S. Martiale & S. Martino Lemovic, quas abbatias obtinebat, ubi vide. XXXVI. Bertrandus abbas 13 9 8. die 18. Maii, I ex Baluzio in notis MSS. ad Gall. Christ. XXXVII. Ademarus ann. 1399 « & sequen- tibus ad 1418. nominatur in schedis jam læ- pius laudatis. Certe innotescit ex actis concilii Pisani, an. 1409. congregati, ubi legitur inter illos abbates qui ad hanc lynodum aecessere per procuratores cum plena potcstate. Insuper Ade- marus abbas Karrof. diœcesis Pictav. & Henricus de Bello-monte decanus Mauriacensis, pro cellera- ria Mauriacensi cum prioratibus de Plodlo & de Colongis abbatiæ Carrofensi subjacentibus permu- tanda, suum vicarium generalem constituunt fra- trem Rotbcrtum de S. Amano, licentiatum in de- cretis, praeceptorem præceptoriæ generalis Arver- niæ, vocatæ vulgariter Frugeriarum, dicecesis S. Flori ord. S. Aug. a monasterio S. Antonii Vien- nensis immediate pendentis, ex charta Mauriaci anno 1417. XXXVIII. GuilIeImus IV. Robert usque ad an. 1444. in schedis supra memoratis. XXXIX. Johannes I. Chaperon ibidem ab* bas dicitur ab anno 1444. ad 1477. quem sane dicunt Sammarthani electum die 12. Nov. anno 1444. priorem etiam exstitisse de S. Fraigne, d Auz^ & de Rse in Pictonibus. Memoratur au- tem in chartis authenticis regiæ bibliothecae ann. J 1454. die 24. Junii, 1464. 2.Julii, & 1470. 22. Novembris. XL. Ludovicus I. Fresueau abbas commendatarius 1481. 19. Martii, ex tabulis domus de Brizay, inquiunt Sammarthani, & 1485. 15. Decemb. 1488. 20.Junii, 1496. 1503.22. Aug. & 1518. 16. Decemb. ex chartis authenti- cis regiæ biblioth. Verum ex dicendis longe antea cesserat. XLI. Godefridus III. de Cluysex nobili familia de Briantes, abbas reguIaris, reperitur an. 1 5 04. 2. Julii & 1 5 16. r 3. Febr. in chartis authenticis £ regiæ biblioth. ubi etiam an. 1 5 20.7. Aug. vo- catur antiquus abbas & pensionarius dicti mona- sterii. Anno autem 1507. legitur excepifle fidem clientelarem Michaelis de Rupe-sorti domini castri S. Angeli pro hocce castro. XL1I. Petrus VI.Chateignerde Ia Roche-pozay, Guidonis & Magdalenæ Puteanæ filius, meinora- tur abbas Carrofensis anno 1521. £. Jusii & a 1 540. * XI. Julii, in chartis authenticis regiæ biblioth. ln schedis vero jam læpius laudatis præ- ■ Noster D. Claud. Estiennot hoc inno > abbatem Carrofensem inducit Augustinum Trivulce cardin. & episc^ Bajoc. Romæ defuadum in. i 54.8. Nnnn 1184 ECCLESIA P fuisse dicitur usque ad an. 15 5 5. qui sane post / almum 1543* permutatione facta cum Lazara de Baif de abbatia Granatariæ, Carrofensem dimisit, sepuitus in domo de Ovartre supra Carentam. XLI II. Lazarus de Baif, filius Johannis domini de Baif in Andibus, & Margaretæ Castaneæ Petri decesseris amitæ, Francisci 1. regis ad Rempubli- cam Venetam orator, floruit an. 1 5 3 o. de quo sic scribit ScævoIa Sammarthanus lib. 1. Elogio- rum : Laiarus Baifius ex antiquastirpe apud Andes patre magni nominis equite genitus, majorum gloriam bellica virtute partam pacis togæque artibus feliciter adaquavit— Nam ejus bono fato contigit, ut in tempora Francisci regis incideret, principis B mesarurn amantissimi, qui ut erat ingeniorum æquus æstimator, hancgenerofi hominis indolem in umbra & otio deliteseere non sostinint. lrnmo & eum ad fummas dignitates evexit, & in crebris ad Christianus principes legationibus ejus fideli opera liben- tissirne usus esti Quo in bonorum cursustorentem, & editis de re vestiaria navalique commentariis, apud litteratus illustrern intempestiva mors oppreffic, re- licto imberbi filio Jano Antonio in legatione Veneta ex liberali quadam puella nato ; qui paternis vesti- giis insistrns, bonas quoque artes ac præcipue poeticen gnavissime fectatus est. Vide in abbatia Granatariæ dioecesis Lucion. * XL1V. Renatus de Daillon (in schedis læpis fime laudatis Ludovicus) episc. Lucionensis & abbas de Castellariis, abbatiam Carrofensem obti- nuit 1 5 5 9. & 1561. usque ad 1 5 67. XLV. Pantaleon de sa Rochejaubert, Golferio domino de sa Roche & Lieta de Cumont in Pe- trocoriis, parentibus natus, abdicans se titulo ab- * ab inno batiæ Regalis-montis, ad Carrofensem transfertur, cu* præfuit * usque ad an. 1588. XLVI. Franciscus de b Rochejaubert, Roberti domini de Cumont & Franciseæ de S. Jean fuius, ex decmolynario S. Johannis Angeliacensis, pa- trui cessione factus est abbas Carrofensis, usque ad annum 1614. XLVII. JohannesII. de Ia Rochejaubert, parente natus Jacobo domino de Cumont & Esthere de Fetiereux, usque ad annum 1635. XLVIII Johannes 111. Armandus du Plessis de Richelieu cardinalis. XL1X. Ricardus Smythius nobilis Anglus, episc. Chalcedonensis, usque ad 1648. L. Julius cardinalis Mazarini usque ad 1650. LI.Ludovicus 11. Mauricius de la Tremoille co- tnes Lavallensis, Henrici de Tremollia ducis Tho- arcii, Franciæ paris, & Mariæ de la Tour filius, cum legione peditum militavit sub duce de Lon- gueville & principe de Carignan an. 1 642. tum clericus factus, Julii abdicatione Carrofensem ab- batiam adeptus est an. 1650. ad 1681. abbas etiam S. Crucis deTalemundo. LII. Fredericus-GuilIelmus de la Tremoille, priu- ceps de Talemont, silius Henrici-Caroii principis Tarenti ex Amelia de Hesse filia Guillelmi Land- gravii de Hessecaflcl, abbatias patrui sui defuncti Carrofensem & Talemundcnsem obtinuit anno 1681. quas dimisit dic 2. Aprili 1689. abjecto clericatu, castrisque mox præfectus cst ; ac tandem ICTAVIENSIS. 128 ; t nuptias contraxit die 2. Decemb. an. 1707. cum Elizabctha Anthonia de Bullion juniore, Caroli Dionysii marchionis de Gallardonsilia, &c. LUI. Carolus Frotier de la Messeiieredecanus S. HilariiPictav. eodem die ♦ cessionis Frederici, * 9* nominatur a Rege, tum bullis obtentis possessio- nem adipiseitur 23. Aug. 1689. sedebat 1708. Præter hos abbates alter innotescit Itherius nomine, ex necrol. Silvæ-maj. ubi notatur mors Itherii abbatis Carrofensis vi. idus Julii. S. Savin ABBATIA S. SAVINI AD WARTIMPAM.’ » Guartampe CEraceNSE S. Savini ad Wartimpam monasterium ord. S. Bened. situm est in declivi monticuli, novem leucis ab Augustorito Pictonum. Auctorem primum agnoseit Carolum-magnum qui circa an. 800. in loco Cerasus dicto castrum simul ac cænobium construxisse dicitur. Abfolvi-. tur aut restauratur a Ludovico Pio, ut ait chroni- con Malleac. & scribit auctor vitæ hujus principis. Patronum habet S. Savinum martyrem, cujus vita exstat tom. 2. bibliothecæ Labbeanæ. Ejusdem vero ad monastrrium Ceracense transtat io, necnon ecdesiæ dedicatio, memorantur in hagiologio MS. Solemniac. VII. idus Jan. Porro statim ac Ludovi- • cus Pius hoc monastrrium perfecit, ipsius curam tom.vne^ ac regimen S. Benedicto Anianensi demandavit, ut videre est secui. iv. Bened. p. 1. pag. 191. Enumeratur autem monasterium S. Savini in Aqui- tania an. 817. inter abbatias quæ nec dona, neo militiam Imperatori dare debent, sed solas oratio- nes, pro salute ipsius & filiorum ejus & Habilitate Imperii. An. 878. cænobium istud & castrum in quo est, inviolabile mansit solum, ceteris destru- ctis, inquit Petrus Raimundi in chron. Malleac. dicto. Paulo post tamen a Normannis eversum est, ut habetur ex historia transtationis S. Savini. Hac- tenus perstat sub Benedictina S. Mauri congrega-. tione, habuitque abbates qui sequuntur. ABBATUM NOMENCLATURA. I. Q BENEDICTUS ANiANENSis primus ab- bas nobis innotescit. Diem suum obiit in monasterio Indensi septuagenarius m. idus Febr. an. 82 1. indict. XIV. concurrente 1. epacta XIV. anno ix. Ludovici piissimi imperatoris, ut aiunt Indenses monachi in epistola sua ad Ardonem vitæ Ludovici Pii scriptorem. II. Dodo, al. Odo, S. Benedicti diseipulus, ma* gistrum excepit in regimine S. Savini. Is anno cir- citer 830. monasterii Stradensis.recenS a Wilfrcdo Bituricensi comite fundati, ab eodem Wilfredo sus cepit adminillrationem, ut narrat auctor vitæ S. Genulsi lib. 2. cap. 8. Anno 846. metu Dano- rum in partes Aquitanicas irruentium asportata fuere ad castrum Ceracense sacra corpora SS.Ma- xentii, Florentii & Romardi. Ad hoc quoque S. Savini asceterium & ad castrum Ceracense in quo situm erat, tanquam ad arcem munitissimam au- fugere monachi GlanriafolienseS cum sacris sancti Mauri exuviiS. Idem egerunt ÆduenseS S. Martini monachi, necnon & alii bene multi qui ad S. Sa- vinurn unquam ad certissimum alyliu » confuge1286 ECCLESIA P runt. An. 848. inquit Ademarus Cabanensis in A chronico, canonici S. Martialis Lemovic, facti sunt monachi, primusque instrtutus est abbas regu- laris Dodo abbas S. Savini, sub quo perfecte re- gulares fuerunt. Præfuit autem ibi Dodo annis tribus, quibus elapsis ad suum S. Savini monasterium •pom a rediit. Interfuit concilio Suessionensi an. 8 5 3. in coneU. Gali. monasterio S. Medardi habito, primusque inter abbates nominatur, Dodo abbas monasteriisancti Savini. Et hic quidem circa id tempus una cum Abbone, quem ex priore S. Savini, monasterio S. Martialis abbatem praefecerat, quando hinc recessit, fundavit aut restauravit in Petragoricis monaste- rium Belvacense ad quod transtulit ossa S. Justi— ] niani, cujus fu mendo in calendario MS. Casalis- Benedicti, XVI1. cal. Aug. Retense quoque mona- sterium iidem abbates a fundamentis erexerunt, os sibus S. Celsi ibidem collocatis ; quorum item con- silio Raimundus comes Lemovicensis cœnobium Ruffiacense ad Crosam, vulgo Russec instauravit, eoque Dodo abbas ascetas Benedictinos e suo S. Savini monasterio misit, cum corpore S.Alpiniani, S. Martialis discipuli & comitis. Dodo vivebat ad* huc quando BaydiIo palatinus comes, (idem qui ▼ide^^s’castrum Carolo-magno ♦ cesserat,)Æduense Martino S. Martini cœnobium restaurare cœpit, ad quod Æduenii. pQffra Hugo Pictavinus S. Savini abbas monachos ( misit, Bemonem & alios. III. Arnulsus abbas S. Sabini seu Savini apud Pictones memoratur in lynodo Pistis evocata in urbem Suessionas, ubi partitio bonorum Diony- sianis monachis ab Hilduino abbate quondam ra- cta, & a Ludovico Augusto confirmata, iterum sp- nodali auctoritate comprobata fuit Vide Mabill. ad annum 862. num. 97. & L 5. de re Diplom. ^vtllugo, Pictaviensis, præerat coenobio S. Savini ante annum 886.HicBaydiloni comiti pa- latino, qui cœnobium S. Martini Æduensisressau- raverat, monachos dedit, qui & illud refercirent in 1 moribus, intcr quos Johannes, Odo, Berno & alii numero 17. quibus abbatem præfecit Arnoldum. Berno vero rebus in monasterio S. Martini bene compositis, ad Balmense in Burgundia coenobium mittitur, ac paulo post ad Gigniacum, qui denique circa an. 9 1 o. Ciuniacensis monasterii, de consilio Hugonis S. Savini abbatis, fundamenta jecit. Consule vitam S. Hugonis Æduensis, secul. v. Bened. pag. 9 o. ubi elogium habes Hugonis Pictavini. V. Aimo Rodulfi Francorum regis anno XI. indict. m. melius v. vel VI. hoc est anno circiter j 933. nonnullos e suis monachis ad Tutellense monasterium jufsu ejusilem regis destinavit, qui tam in ædificiis quam iu moribus ad meliorem statum illud revocarent VI. S. Odo I. Ciuniacensis abbas post obitum Aimonis, curam egit cœnobii S. Savini & aliorum in tota Gallia nobiliorum. Obiit anno 942. ex Frodoardi chronico, apud Bestium pag. 230. VII. Aribertus, ad quem exstant litteræ GuiI- leImi IV. ducis Aquitaniæ & Pictaviensis co- tritei » mitis cognomento Eier-a-bras circa annum Corroji. 1Q2.Q. quibus eum hortatur ut mittat ad mo- Tornus //. ICTAVIENSIS. 1287 . nasterium Carrosense quoldam e suis mona- chis ferventes iu sua regula servanda, quorum sanctaconversatio fratribus ipsius loci bonum præ- beat exemplum. Editæ sunt in probationibus hist. comitum Bestiipag. 340. & alibi. Et quidem in his litteris Aribertus minime dicitur abbas S. Savini, at eum huic cœnobio præsuisse vir doc- tissimus Johannes Besty recte opinatur. VIII. Gumbaldus qui & Gungaldus dicitur in inventione reliquiarum sancti Marini, secul. 111. Bened. p. 2. pag. 5 3 8. S. Savini monasteriopræ* erat an. 1023. quo dux Guillelmus semper cogi- tans Dei voluntatem, regularem disciplinam restau- 1 ravit in S. Carrofo, ejecto Petro abbate potentissi- mo, qui per fimoniacam hæresim prælationem obtinuerat & feculariter locum administrabat, eique subrogato Gumbaldo regulari & Dei fervo abbate S. Savini. Hæc Ademarus Cabanensis in chronico. IX. Odo II— qui sub Gumbaldi regimine offi- cio præpositi fungebatur, eidem transtato, ut dixi— Bntd.p. 2. mus, ad Carrosense monasterium, subrogatur in cura cœnobii S. Savini. Interfuit an. 1040. dedi- cationi ecdesiæ Vindocinensis. X. Gervasius monachum in aseeterio S. Cypriani ptofeffics sub Rainaldo abbate, vir summæ absti- nentiæ omniumque virtutum ornamento præclarus, 3 (inquit Gofredus in vita S. Bemardi de Tyronio) ad regimen ecclesiæ S. Savini suscipiendum multis totius congregationis petitus precibus, sanctum Bemardum adjutorem postulat. & hæc duo luminaria mittuntur ad depellendas illius ecclesiæ tenebras, quia per praecedentis abbatis negligen- tiam, loci illius congregatio, regularis vitæ dese- ruerat tramitem, & rigorem disclplinæ in tepo- rem titæ ac disiblutionem commutaverat. Is an. 1074. statuta Gregorii VII. & Gaufredi Aquita- niæ ducis pro reformatione & concordia canoni- corum S. Hilarii Pictav. subsignavit. Præfuit ad j0^ sdl ? annum saltem 1078. ex Mabill. imo ad 1091. WC0mit- ) ut legere est in Rainaldo S. Cypriani abbate. For- tasse tamen jam tunc recesserat a S. Savini monasterio ; narratur enim quod nato inter fratres dissi- dio super quadam eeclesia, praefecturam sibi commissam abdicaverat, & de sumtibus sancti Savini apud S. Cyprianum habitationem sibi con— M*- struxerit, in qua deinceps pcr plurimum temporis habitavit Porro ad hoc tempus revocandum esse. videtur quod legimus in tabulario sancti Cypriani, Gervasium cum Rainaldo abbate S. Cypriani fuisa se designatum litteris Urbani II. ibidem asservatis ad colligendas fidelium eleemofynas pro Romana * Ecclesia.Vide hujus papæ epistolam in notis ad cpi- * stolas S. Lanfrancipag. 374. Interea vero S. Ber- nardus de Tironio fu monasterii procurator, uti colligitur ex vitæ ipsius cap. 8. quod quidem fac- tumestante annum 1096. quo Gervasius arrepta itinere Jerosolymitano, in eo sub finem ejusilem anni a leone ’ devoratus fuit. Cum autem Ber— a nardus se a suis fratribus abbatem eligendum cog- novisset, ad Petrum de Stella tranrfugit ; quem frustra insecutiper triennium S. Savini monachi, alium tandem sibi pastorem constituerunt. * Noster D. Estiennet tacito genere mortis, obiBle tradit In Judsca in. 1079. Nnnn ii ia88 ECCLESIA P XI. RainaMus abbas S. Savini memoratur tem— l pore Gausiidi abbatis Vindocineiisis, circa annum 1128. XII. Bonctus 1145. in charta Geraldi episcopi Lemov. eeclesiam de Chamboret Usercfensi mo- nasterio confirmantis ; & 1147. in litteris Ar- naudi archidiaconi Pictav. pro prioratu de Boeri- c. xxxm. tia. Idem an. 1163. donum accepit ab Hugone col. 350. £ngija t ut fidem facit charta in append. relata. XIII. Ramnulfus monachus Dolensis apud Bi- Turiges, fiIius Ramnulfi Escoblart nobiIis viri de castello de Rofec, frater vero Isemberti Escoblart abbatis S. Marsialis, eligitur iri abbatem S. Savini circa an. 1176. ex chronico Vosiensi. J XIV. Aimericus I. Leterii, reperitur abbas S. Savini an. 1219. in duabus chartis pro Stellcnsi col. 3 50. monasterio, quas vide inter instrumenta. XV. Willelrnus I. 123 6.& 1279. msisital- « l. jp. ter cognominis. Vide iuter instrumenta. XVI. Simon ante annum 1322. ecenobii S. Savini regimen obtinebat, ut patet ex litteris Guil- lelmi Peituarii prioris daustndis S. Savini, datis hoc anno, Johannis papæ XXII. sexto, die 1. mensis Junii ind. vi. quibus de consensu Guillelmi de Marchia abbatis, & Simonis bonæ memoriæ quondam quoque S. Savini abbatis, fundat sacellum S. Geraldi. C XVII. GuiUeImus II. de Marchia 1322. ex litteris supra memoratis, & anno decimo quarto pontificatus Johannis XXII. hoc est 13 29. XVIII. Jausselinus, ab Joseelinus Badereau 13 63. recensetur in instrumento hominii exhi- bitiapud S. Petrum Pictavensem, Eduaido prin- cipi Aquitaniæ. Idem est fortasse hominium quod Nicolaus de Sainte-marthe in fragm. hist. Aquita- nicæ MSS. eidem principi an. 13 66. ab eodem abbate præstrtum fuisse asserit. Et vero Joseelinus occurrit an. t 370. die 4. Junii in quodam libello supplici ad Regem, de suo monasterio expilato. XIX. Helias du Moustier 13 83. iu memora— ® tis historiæ Aquitanicæ fragmentis, & 13 8 8. XX. Petrus 1396. XXI. Johannes I. 1424. idem fortasse ac Johannes Giraud notus ex charta anni 1435. XXII. JohannesII. d’AHemagne 1443. 52. 53.59. 67. & 1470. quo anno die 24. Octob. Regi a consiliis nuncupatus, eidem regi hominium exhibuit pro temporaiitate abbatiæ. Reperitur ad- hucan. 1471. & 1477* I6.JuIii, qua die ad lpsius postulationem tanquam in Universitate Pic- tavienli doctoris regentis, facta est inquisitio per commissarios a conservatore privilegiorum dictæ g Universitatis delegatos, de limitibus terræ & feudi de Corcheron pendentis a monasterio S. Savini. XXIII. Florentius d’AlIemagne seu de Magni, trti vocat eum Bestius, præpositus & canonicus eccIesiæ S. Petri Pictav. abbas erat S. Savini an. 1489. Post obitum Johannis de Ia Trimoille cardinalis & dicecesis Pictav. administratoris per- petui, eIectus est a parte capituli in episcopum Pictav. ut diximus. Mortuus an. 1510. sepultus est in ca parte daustri S. Savini quæ vicinior est eeclesiæ, cum hac inscriptione : Septeno decimoque die Septembris, & annis ICTAVIENSIS. 1289 L Mille & quingentis, his quoque junge decem. Qui justo fueras Florenti Alemannice *præsul, ^AUernania. Pictonicæ ♦ electus nobilis ecclesiæ, * Piaavica. Præpositussimul & divini providus abbas Savini, duro clauderis * hoc tumulu. ♦ conJeris. Tu clemens ♦, humilis, solers, litifque peremtor „ —U^U^ Pacificus, fpeculum religionis eras. In tabulario cœnobii S. Savini & litteris conven- tualibus frequens vocatur Dei & S. Sedis apo* stolicæ gratia humilis abbas S. Savini, doctor re± gens Pictavis. Familia vero dAllemagne e qyadub proximi abbates originem traxerant, satis antiqua & nobiIis est in Pictonibus. 1 XXIV. Johannes III. Loubbes 1508. XXV.’Jacobus Loubbe, 4/. de Loubes, quem e nobili gente dominorum de Gastevive oriun- dum tradit vir clarissi Nicolaus de Sainte-marthe in fragm. MSS. hist. Aquitanicæ, reperitur abbas S.Savini ann. 1 $ 19.21.24.29. 37-3 8.3 41. Habebat autem annis 1529. & 1 5 3 9. vi- carium generalem in spiritualibus & temporalibus Florentium de Landa. Fortasse idem est Jacobus qui simul præerat monasterio B. Mariæ Dolensis ad Angerim in Biturigibus. XXVI. Aimericus II. de Rochechouart, abbas , sancti Savini memoratur ann. 1 547. 54. 5 8. & ’1 5 64. De eo vide tom. 1. novæ nostræ editionis in Sistaricensibus episcopis col. 503. XXVII. Mathurinus Vincent capelIanus regiæ capelIæ & oratorii ex veteri Gall. Chr. recensetur abbas S. Savini iu libro actuum capitularium dic 12. Julii an. 1582. XXVIII. Gofridus de S. Belin Pictav. episco- pus & abbas commendatarius S. Savini anno saltem 1597. dimisit abbatiam anno 1600. qui ta- men adhuc anno 1608. cum abbatis titulo reperitur. Moritur 1611. die 21. Nov. XXIX. Carolus d’Escars episcopus Pictavien- sis & postea Lingonensis, ex cessione Gofridi de S. Belin facta an. 1600. evasitabbas, eratque ad » huc an. 1609. die 6. Septembris. XXX. Caroius de Nucheze abbas commenda* tarius S. Savini. XXXI. Benignus de Nucheze, Henrici baronis des Francs & Leonoræ Turpin e comitibus de Crisse ortae filius, per cessionem praecedentis factus est abbas anno saltem 1655. XXXII. Julius deClerembault, fiIius marescalli de CIerembault & nepos Gilberti episcopi Pictav. pedum S. Savini accepit die 2 6. Apr. an. 1677. quod adhuc gerebat an. 1712. abbas simul sancti Taurini & Loci-Dei in Jardo. Obiit mense Aug. anni 1714. XXXIII. N. de Cardaillac nominatur adabba- tiam S. Savini ultima die Octob. 1614. QUINCIACUM. Quinfay. QUINciacum, vulgo 5’. Benoistu de Quinfay,. ord. S. Benedicti, situm est in valie, semi- * Colitur hic fandus tanquam episcopus & confestor die a 3. O&ob. quem quidem e Samaria ausugisse tradunt, hunc vero D. Claud. Estiennot suspicatur este episcopum Pidtav. numero XLII. in catalogo episcoporum Bestii & V.C/Nicolai de Sainte- marthe, qui forte ex oppido bamarviæ Quinciaco vicino ad idem cœnobium se recepit. 1290 ECCLESIA I leuca ab urbe Pictavorum distante, haud procuI aLocogiaco, amne intermedio. Vide Mabillo- nium Annal. tom. 1. Conditum fuit hoc mona- sterium anno 654. uti refertur in vita S. Aicadri primi ejusilem fundatoris & abbatis, edita seculo 11. Bened. pag. 952. Illuc delatum est corpus S. Radegundis circa 9 3 o. ex Annal. Aquitan.pag. 11 o. auctore Bucheto. Destructam fuisse hanc abba- tiam anno 878. testatur chronicon Malleacense, iterumque a segregibus seculo decimo sexto de- vastatur. In ecclesia pone majus altare tumulus ex- stat lapideus qui creditur esse S. Benedicti patroni nionasterii. Ceterum abbates olim sedebant in ec- desia cathedrali post dignitates & ante canonicos ; quod priviiegium desiit ex quo desierunt esse re- gulares. Abbatum catalogus. I. Q AicadRUS fundator & rector Quinciacensis, O1 cujus consule vitam sec. 2. Bened. pag.9 5 2. II. Probus, de quo lege vitam S. Aicadri pag. p62.n. 19. & Annal. Bened. lib. xvi.n. 42. & lib. xviI. n. 28. III. Isembertus Pictav. episeopus regebat abba- tiam S. Mariæ, necnon & S Andreæ atque almi "m. tv. dristi Benedicti Quinciacensis anno M. XXVII. a* u Vide Mabill. AnnaI. Bened. lib. 5 6. n. xvin. & 1 Johannem Befly hist. comit. Pictav. pag. 345. IV. Petronus eodem an. 1027. quædam commutat cum Aimerico Angeriac. abbate apud Bro- lium & Pictav. ex chartul. Angeriac. V. Thebaudus seu Tetbaudus vel Theobaldus hujus loci abbas, præsens fuit anno 1040. 3 1. Maii, dedicationi ecclesiæ SS. Trinitatis Vindociu. tumque privilegio quod eidem monasterio indulsit Theodericus Camotensis episc. subscripsit. Vide Mabill. Annal. Bened. lib. 5 8. n. 20. pag. 440. vii.GJohX « J v’£ ^abU1— A, nnaI-Benei VIII. Garnerius J Lb’6 ?’n’5 1 IX. Gumbaudus anno 1104. Vide AnnaI. Bened. lib. 70. n. 8 1. & tom. v. pag. 282. ad annum 1091. X. Thomas reperitur anno IV. in charta Petri abb. S. Cypriani pro cœnobio Fontebraldensi. XI. B. Bernardus de quo Robertus de Monte, auctor pene lynchronus, tractatu de immutato ord. monach. cap. 4. ita loquitur : Bernardus qui prius suerat abbas Quinciaci in Pictaviensi solo, postea Tironii fundator exstitit. Ibidem docet Bernardum hoc monasterium deseruisse, quod nollet illud subdi Cluniacensibus. Idem habet Ordericus lib. 8. hist. versus finem. Expungendum tamen autumat noster * D. Claud. Estiennot, ex eo maxime quod Gofri- dus Grossiis qui accurate, & fere oculatus testis ejusilem sancti vitam conscripsit, de hac prælatura sileat, quam quidem auctores istos putat usurpasse pro cœnobio S. Mariæ & S. Cypriani, quod re- vera gubernavit ac deseruit. XII. Willelmus I. venerabilis abbas S. Benedicti confirmat sententiam datam in favorem Roberti abb. Nobiliacensis pro balliade Faya-Raboti. Pa- ciseitur idem abbas an. 1180. cum Assalia prio- rissa de Geiunda, vulgo VEncloistre, ordinis Fontis- ebraldi. ’ICTA VIENSIS. 1291 A XIII. Gaufridus abbas Quinciaci memoratur annis 1200. & 1219. itemque reperitur in chart* Nobiliacensis monasterii tempore Willelmi ejusdem loci abbatis. XIV. Aimericus I. anno 1225. Iitem sopivit inter abbatem NobiIiacensem & Ademarum de Cur^ay pro litigiosis apud Mair£ Anno 1229. pepigit cum Jolcelino de Brisayo præposito de Faya.pro jurisdictione Savigniaci *, prioratus olim * conventualis S. Petro dicati qui nunc unitus est * abbatiæ matri Quinciaco. XV. Odo 123 3. XVI. Jodoinus. B XVII. Constantinus 1257 XVIII. G. abbas 1263. XIX. Aimericus II. 1270. & 1274. quo anno composuit cum Nicoiao S. Cypriani abbate, arbitris P. decano, Simone de Cursayo, & Mi- chaele decano de Monte-acuto canonicis S. HHa- rii. Datum in vigilia apostolorum Petri & Pauli M. CC. LXXIV. XX. Johannes I. 1286. XXI. Guido 1322. dicitur etiam domini pepæ capellanus. XXII. Henricus 1331. XXIII. DuIcetus paciscitur cum abbate Mona- 2 sterii-novi 1385. XXIV. Aimeriois III. 13 9 6.140 8. & 140 9. quo anno recensetur inter abbates illos qui misere procuratores ad concilium Pisanum cum pIena po- testate. XXV. Clemens I. abbas Quinciaci jacet in in- feriori parte navis basilicæ Quinciac. cum hac in- scriptione : Clemens clementia rexitin hac abbatia S. Benedicti Quinciaci, arens austor rapuit annis octodecim Junia presenta fecundi mensis……… Hic vixit anno Domini millesimo quater centesimo quoque deno………… Ita nosterD.Claud. Estiennot. XXVI. Guillelmus II. ex nobili ThebaIdo- rum gente fatus, memoratur abbas Quinciacensis 1425. & 1431.quo anno præsens fuit cum aliis abbatibus institutioni academiæ Pictaviensis, vide Bucheti AnnaI. Aquit. in appendice. Sedebat ad- huc an. 1433. tandemque mortuus, sepultus est in navi ecdesiæ S. Benedicti. XXVII. Clemens II. quem ad annum 1501. noster D. Jacobus Boyer commemorat, cognomi- natqueThebaud, superioris, ut par est conjicere, affinis, erat abbas annis 1448. 51. 52. 56. & 5 7.21. Martii, ex charta authentica regiæ biblioth. XXVIII. Guarinus I. Boiiesseau, al. de sa ’Roche-Boisseau 1466. 73.74. & 8 2. quo anno permutavit cum abb. Vemuciæ Stephano Taveau. XXIX. Stephanus Taveau 1485. 86. 87. & 1491. Vide in Vernucia. XXX. Guarinus II. Rabeiiil vel Rabeil mo- nachus & abbas regularis 1493. 97.& 1506. XXXI. Franciscus d’Agard electus 1507 memoratur ad annum 1520. plurimumque labo- rasse dicitur pro utilitate sui cænobii. Sepelitur juxta Clementem abbatem cum hoc epitaphio : Hic jacet domnus Francifcus d’Agart religiosus S. Benedicti, abbas monasterii hujus, Lemovicenfis, Nnnn iij i29a ECCLESIA Pl ♦Z i jn. licentiatus in Jure canonicotqui obiit I po t.*menstr Octobr. dee p. XXXII. Johannes II.de Mareuil ultimus ab- bas regularis. Ipsius memoria siepius recurrit in va- riis instrumentis ab anno 1 5 2 6. ad annum 1 5 74. quo diem ultimum obiit in abbatia Nobiliacensi, quam etiam possidebat, atque iu sacello B. Mariæ Nobiliac. sepultus est ; in lepide sepulcrali legitur epitaphium in quo nihil notatu dignum. XXXIII. Henricus de la Marthonie episcopus Lemovicensis, primus suit abbas commendatarius Quiuciaci ab anno 1 574. ad 1 577. Omittitur a nostro D. Jacobo Boyer. XXXIV. Johannes III. Dupleix abbas commend. Regi ab eleemolynis, canonicus Santon. & prior de Marsay x 577. & 1580. XXXV. Johannes IV. Esmard, d/.Esuard 1588. XXXVI. Jacobus des Prez de Montpezat, epi- scopus Montalban. obiit an. 1580. XXX VII.Ludovicus Boynetde Fraissinet 1599. XXXVIII. Paulus Durcot de Ia Greve sedis apostolicæ protonotarius, Regi ab eseemolynis & consiliis, 1649. XXXIX. Claudius Orontius Ffue de Brianville, Regi ab eleemolynis & consiliis, memoratur abbas Quiuciaci annis 16 6 8.70.71. & 74. quo anno mense Septembri defuitctus est ac sepultus iu basi- Iica Quiuciaci. XL. Carolus — Mauricius Ie BoisteI, presbyter Oratorii Domini Jesu, abbatiam obtinebat in com- mendam 1680. & 1714. Obiit anno 1716. mense Septembri. XLI. N. Bertet, ab eseemolynis Elisabetæ Car- lothæ a Bavaria princlpis Palatini Rheni natæ, Phi- Ilppi ducis Aurelianensis unici fratris regis Ludo- vici XIV. quondam uxoris, Philippi ducis Au- relianensis, qui feliciter Gallicanum imperium re- git, parentis. « voi ?. NANTOLIUM IN VALLE. NAnTolIUM, NantogiIum & Nantoliacum,’ ord. S. Benedicti, patronos habet B. Mariam & S. Benedictum ; auctorem Carolum magnum, uti vetera ejusilem monasterii documenta probant. Et certe ea pars eeciesiæ quæ sanctuarium vulgo nuncupatur, ætatem hujus principis redoIet. Pri- jnum quidem conditum fuisse in valle ubi sancti Martialis ecclesiam oIim ædificaverat, tradunt ; sane vero jam tum exstabat cum S. Abbo Floriacensis * IaReolc. abbas iterum ReguIam*seu monasterium suum deSquirs profectus est (ante annum 1003.) quippe per Carrosense monasterium transtens, ad Nantoliacum devenit cænobiolum in honore sanctissimi patris Benedicti fundatum, inquit Aymonius Floriae. in Iibro de vita & passione hujus sancti, quem editum habes biblioth. FIoriac. pag. 338. cap. 17. Ceterum Malleac. chron. testatur hoc cœnobium de novo constructum fuisse an. 1046. a domino • castri Ruffiaci •, quo circiter anno Clemens (haud • Hiceine eft Ademarus de Roca-sulcardi quem hujus cœ « hobioii rcstauratorem credi Mabillonius refert, illudque regendum commisiste Salmurcnfi abbatiæ, ac delnde Gumbaldum Burdegal. archiepiscopum Pidavienst S. Cypriani monasterio subdidsste, suramo pontifice Lucio II. CTAVIENSIS, 1293 A dubie secundus) eximit monasterium a subjectione episcopi Pictav. & subdit immediate archiepise. Burdegalensi, diplomate quod Iegitur in MS. co- dice ecclesiæ Pictav. vuIgo dicto, le Gaultier, foI. 46. Clemens secundus creatus est papa an. 1046. & obiit anno sequenti. SERIES ABBATUM. I. T TUGq I. an. 1000. JL A II. Aimericus I. III. Petrus I. an. 1040. præsens dedicationi ecdesiæ Vindocin. die 3 1. Maii subseripsit privi- Iegio huic abbatiæ concestb a Theoderico episc. B Camotensi. IV. Arnaudus I. an. 1 o 5 o. V. lterius I. VI. Petrus II. VII. Arnaudus II. VIII. Audebertus, sortasse idem ac HiIdebertus qui an. 1080. subscrlpsit chartæ confirmationis monasterii Silvæ-maj. Sane hi quinque ultimi ab- bates ante annum 1156. e vivis excesserunt, ut pote memorati in rotulo Calonis Pictav. episeopi. IX. Gauterius 1112. notatur in necrol. Silvæ- maj. idibus Junii. X. Ogerius transegit an. 116 5. cum WiIlelmo C abbate S. Emiliani. XI. Bemardus I. recensetur intcr abbates qui dedicationi ecclesiæ S. Amantii Buxiensis inter- fuerunt xvii. cdl. Dec. an. 1170. Idem biennio post consilio fratrum suoram concessit Bernardo abbati de Grosse-bosco quandam terram. B. abbas c LTV. Nantoliiadfuit 1178. transactioni factæ intcrab— ini. 379. batissam SS. Trinitatis Pictav. & Jacobum mini- strum fratrum ord. S. Johan. JerosoL in Pictavia- Idem Bemardus XIII. caI. Julii anno 1182. testis est in charta Ademari Santonensis epsse. pro monasterio Ayensi ord. Cluniac. ex tabuI. ejuscknt _ loci. Memoratur etiam in iitteris Richardi comitis Pictav. ac ducis Aquit. & Alberti abbatis de Pinu pro monasterio Dalonensi. Denique B. abbas Nan- tolii reperitur 1187. iu chart SS. Trinit Pictav. XII. "Willelmus 1215. in charta Willelmi Ety golismensis episcopi. XIII. Iterius II. 1235. XIV. Bemardus II. 1247. XV. Petrus III. 1265. XVI. Hugo II. 1279. & Ia8o. XVII. PetrusIV. 1288. 93. & 95. XVIII. Hugo III. 1299. XIX. Johannes 1. de Liucha 1303. & 1313. £ ex Baluzio qui laudat Hieron. Lopez in ecdesia Burdegal. pag. 370. & 3 79. XX. Hugo IV. 1305. XXI. Johannes 11. 133 4. XXII. Petrus V. de Mariliaco, ab de Martha- co & de Marthaio 1342. & 1347. XXIII. HugoV. 135o.& 1355. XXIV. Petrus V. de Marthaco iterum annis 1355. 68. 69. & 76. XXV. Guido I. Palardini, ali PaIIardii 13^9 « 83.&86. XXVI. Petrus VI. Reginaldi 13 8^7. cui Petrum de Viliaco Sammarthani subjiciunt. 1294 ECCLESIA F XXVII. Johannes III. Botinardi vel BotinaIdi j 1390.91. 96. 98. 99. 1400. XXVIII. Guido II. 1401. XXIX. Johannes IV. 1404. 1406* 1407. 1409.1412. 1417* XXX. Petrus VII. Tizon 1418. 1419.20. & 21. XXXI. Petrus VIII. Regnaud, al. de Prahet 1440. 47. & 48. XXXII. Petrus IX. de Gratia 1451. 1454* & 1458. XXXIII. Johannes V. dc Prahet 1459. 60. 62. & 1467. quo anno dicitur abdicasse in manu summi pontificis in gratiam Aimerici Textoris, I retenta sibi pensione centum scotorum aureorum. XXXIV. Aimericus II. Textoris, rector eccle— siæ parochialis S. Andreæ de Ruffiaco, abbatiam obtinuit ex cessione Johannis de Prahec probata Paulo II. papæ, qui tamen jussit ut prius mona— chum profiteretur. Hincque forsitan Hugo poni— tur a Sammarthanis ad annos 1470. 1477. tan— quam rector monasterii, donec Aimericus mona— sticam vovisset religionem. Ceterum Aimericus rem bene administravit, & inter optimos ahbates computatur. Memoratur a Sammarthanis anno 1483. quem sane legimus an. 1492. abbatiam transcripsisse Nicolao Imbault, approhante Inno— centio papa VIII. XXXV. Nicolaus Imbault monasterium rexit ab anno 1492. usque ad 15 27. XXXVI. Johannes VI. Chauderon quem vetus Gallia Christiana reponit ad an. 1513 « reperitur annis 1 5 27. & 1 5 3 o. XXXVI1. Benedictus de TailIecame episcopus Grastensis &præceptor regiorum liberorum Fran— ciæ, 1534.& 1535.
XXXVIII. AugustinusTrivultiuscardiualis & epise. Tolonensis & Bajoc. an. 153 7. permutavit cum sequenti. _ XXXIX. Leo Chasteigner, Guidonis Rupis— * pofæi domini ex Magdalena Puteana silius, abbas Fontis-Gombaudi, præpositus Carrofensis, & vi— carius generalis archiepiseopatus Lugduncnfis.obiit an. 1537* Jacet Lugduni in æde B. Pauli. XL. Renatus Chasteigner, Leonis frater, abbas Misericordiæ-Dei, decessit an. 1565. postquam, ut videtur, abdicaverat. XLI.Antonius Chasteigner, praecedentiumne— pos, nascitur 1530. prioratum de Marigniaco & abbatiam de Nantolio dimisit, & abdicato cleri— catu factus est toparcha de rllIepaume. Occubuit in obsidione Teroanensi an. 1 5 5 3.. XLII. Ludovicus Chasteigner 1 5 64. XLII. Gabriel Laurendo 1 5 67. 71.74.79. & 1582. XLIV. D. d’Abbin schedulam regiam obtinuit pro Granataria, Nantolio, &c. an. 1 5 9 5. XLV. Henricus-Ludovicus de la Rochepozai episc. Pictav. abbas Culturæ, S. Cypriani & Nan— tolii 1603. & 1625. XLVI. Galterius de Montaigu nobilis Anglus 1 654. 5 8. & 6/. abbas etiam S. Martini Pont— isar. qua cessit abbatia in gratiam Thcod. Emma— nuclis card. de Bouillon an. 1671. Postea secessit 4CTAVIENSIS. 129 ; A. ad hospitium insanabilium Parisiis, ubi piam & Christianam vitam iu bonis actibus absolvit. XLVII. Armandus de Qnincay 1677.1685. XLV1II. Laurentius Ginest nominatur abbas die 1. Nov. an. 1686. Sedebat adhuc 1708. B. MARIÆ DE ALLODIIS. iwAUeu,. HÆc abbatia oid. S. Benedicti in territorio Pictaviensi inchoatur sub annum 1120. a B. Giraudo de Sala multorum aliorum conditore monasteriorum, ut patet ex chronico Malleacensi. } ABBATES. I. T) ETRUs I. in eodem chronico primus ab— 17 has dicitur. II. Giraudus Petro successit. III. Grimoardus de Sala, Giraudi Allodiorum vuUi.tom. fundatoris frater, e priore Castellariorum abbas Al— lodiensis, vir bene religiosus ex chronico MalIea— j censi, eligitur Pictaviensis antiites an. 1140.CU— jus ( Grimoardi) electionem factam pari Picta— vienstum pace & voto & voce ; canonicaque libertate consecrationem peractam docet S. Bern. epist. 3 42. De Grimoardo Allodiorum abbate, vide iuter tol. instrumenta. —• IV. Aimarus seu Ademarus recensetur in litteris Rotberti abb. Nobiliacensis & Willelmi abba— tis deMoreliis, pro litigiosis apud Mazerolles circa an. 1162. & in tabula Absiæ sub Rainerlo abbate, qui vixit sub annum 1177. Airaudus nominatur hoc anno in hist. Absiæ diœc. Malleac. V. Johannes Timo an. 1232. subsignatconcordata inter R. abb. Nobiliacensem & Alear— dum Aucher super terragiis de Maire. VI. Aimericus 1422. VII. Johannes Charlot 1457. VIII. Petrus II. dAbzac de la Douze mona— chus & camerarius Angeriacensis, decretorum J doctor & actu regens in academia Pictav. 1459. fit abbas Allodiensis anno 1463. ex hist. MS. abbatum Crassensium inter quos numeratur, & 1465. ex historia Brantosini, ac deinde archiep. Narbonensis. IX. Hugo dAbzac de Ia Douze camerarius Angeriacensis, composuit cum abbate Martiali Fournier pro oblationibus ecdesiæ 1491. erat abbas Allodiensis 1495. 12. Sept. & 1500. 2 3. Decemb. quo anno dicitur camerarius com— mendatarius abbatiæ S. Johannis Angeriac. & 1508. 15. Aug. ex chartis authenticis regiæbi— £ blioth. X. Bemardus Daits » 1 5 1 o. 1. Julii & 1 545. * 1 o. Octob. ex chartis authenticis regiæ biblioth. & adhuc 1 5 3 2, & 1 547. XI. Renatus sEvcsque 1 5 5 9. die 1 6. Octob. XII. Henricus de Bethune epise Baionensis, deinde Malleacensis, ac demum archiep. Burdegat obiit anno 1680. XIII. Isaacius Habert canonicus theoIogusec— desiæ Parisiensis & episc. Vabrensis, obiit 16 6 8. • Noster D. Claud. Estiennot hunc vocat Bertrandum Daix vel d’Aux, quem redditibus monasteriorum S. Leodegarii ad Separim & Allodiorum potitum suiiTe dicit innis i 5 5 7. & aliis. 1296 ECCLESIA PI XIV. Michael Amelot Turonensis archiepisc. A & abbas S. Carilefi. necnon de Vado-Alneti Gue de Launay, cibat 17. Febr. 1687. XV. Jacobus Carolus, Amelot obiit 1672. protopræses in curia subsidiorum Parisiensi. XVI. Carolus Amelot frater protopræsidis in curia subsidiorum, sedebatanno 1680. cessit an. 1692. ut matrimonium contraheret. XVII. Ludovicus Stephanus Joseph de Bran- cas de Villars designatur abbas mense Aug. an. 1692. XVIII. N. de Fienne abbas renuntiatur die 6. Nov. 1717. FERRARIÆ S. LEONARDI. SLeoNARDI Ferrariense monasterium ordinis ’S.Bened. in agro Lodunensi propeThoarcium conditur ab incertis authoribus. Vide chartam fun- dationis ad calcem Annalium Aquitaniæ Bucheti. Series abbatum. L UiLLELMUS an. 1184. ex hist. S. VJT Flor. Salm. pag. 209. II. Petrus adfuit cuidam compositioni Itherii de Infula an. 1191. Vide iu Daniele abb. Gratiæ- Dei diœc. RupelL £ III. Stephanus.abbas S. Leonardi Ferrariensis, obiit anno 1426. IV. Harduinus Botterel anno 1449. V. Johannes I. du Chastel episcopus Carcassi & abbas commendatarius Ferrariarum an. 1454. VI. Carolus I. episc. Einensis & abbas com- mend. anno 1478. VII. Johannes II. le Bigre sedebat an. 1490. VIII. Andreas d’Espinay cardin. archiep. Bur- degal. & Lugdun. an. 1492. IX. Antonius de Scurs in parlamento Pari- siensi senator & abbas commend. an. 1502. * a/, de X. Antonius I. de Cravant * decretorum doc-1 Cœnault. tOr, abbas an. 1513. deinde S. Carilefi electus 8. Octobris 1515. XI. Ludovicus dc Bourbon appellatur abbas S. Leonardi a Sammarthanis, tomo 1. Gall. Chrilt pag— 6$o- XII. CaroIus II. de Billy nominatur abbas an- nis 1 5 21. & aliis. XIII. Johannes III. de Billy 1534. XIV. Claudius de Montdor præpositus Al- biensis & abbas Ferrariensis apud Pictavos 1 547. omittitur a nostro Claud. Estiennot, & valde du-1 bius videtur sive quoad dignitatem præpositi, si- ve quantum ad abbatialcm. XV. JohanneS IV. de Billy, Johannis & Caro- li con(anguineus, erat abbas anno 1556. XVI. Jacobus I. de Billy obiit anno 1581. XVII. Antonius II. Chevreiiil anno 1 5 60. XVIII. Benedictus Bonajuti, Italus e nobili familia Bonajutorum, annuos redditus Ferrariarum percepit ab anno circiter 1 560. ad an. 1575. XIX. Romuliis Bonajuti monasterium ab He- terodoxiS devaftatum, circa an. 1580. resarcivit XX. Johannes V. le Veneur 161 6. XXI. Jacobus II. le Veneur abbas etiam Fon- tis-comitis 1632. CTAVIENSIS, 1297 XXII. Armandusde Quinfay 1670. & 16 8 o. cessit anno 1688. XXIII. N. Loistron Balon nominatus abbas dic I.Nov. 1688. sedebat adhuc 1714. CAMPUS-BONUS seu CAMBONIUM. chambon. HÆc abbatia Sedi-Brignoni vicina, instituta est sub regula S. Benedicti & patrocinio B. M. virginis, quam donis locupletarunt viceco- mitesThoarcenses. Paucos abbates repcrinius. I. T) Etrus abbas de MauIeon & Chambon JL memoratur in chartis authenticis regiæ bi- blioth. ann. 148 4. Dec. & 1482. 9. Dec. II. Petrus de Vernon abbas de Chambon cir- ca 1 5 3 3. uti videre est in historia Malleonii diœ- cesis Rupell. 111. Carolus de sa Tremouille abbas S. Launi Toarcensis & de Campo-bono 1538. IV. Georgius de la TremouiIIe erat abbas com- mendatarius coenobiorum de Campo-bono & S. LauniThoarcensis an. 1 5 5 9.Claud. Estiennot in antiq. Pictav. V. Daniel Hay du Chastelet abbas an. 1670. > obiit anno seq. VI. N. Efpritan. 1680. abbas Boni-campi. VII. Franciscus Amatus Pouget Oratorii presb. ABBATIA B. M. DE SEDE BRIGNONI. SITUM est hoc cænobium inter Thoarcium & Monsteriolum-Berlayi jufonstreuil-Bellay, in valIe pingui & satis amœna, in finibus pagorum Andegavensis & Pictav. auctoremque agnoscit Berlayi dominum ex sequentibus litteris : EgoGi- raudus Berlayi ob salutern animæ patris mei & aliorum parentum meorum, concedo fratribus de Absia in præsentia domni Petri primi eorum abba-- tis, totum planum, vel ut vulgo dicitur, totum guase tum quod modo est, vel in postrrurn erit in bosco meo qui appellatur Brignum, in quocunque loco ipsius nunc est, vel, ut diximus, in futurum erit, ut habeant & pofficleant quiete & libere, &c. Hoc donum in præsentia domini Guillelmi Pictavienses epifeopi coram clericis suis qui cum eo erant, & co- ram priore ipsius loci, & monachis suis. Hæc sunt nomina testium, dominus magister Laurentius qui rogatu meo hanc chartam dictavit, magister Ar- i naudus episecopi cancellarius, Guillelmus de Mor~ temer, Ugo prior de Morrone, Giraudus de Ar- dena, Gaufridus Gallons, Elapso autem postea multo tempore ego Giraudus Berlayi addidi præli- bato dono prata mea in vado de Sausay, testibus Rainerio abbate Abseæ, Guillelmo abbate Carpi- niaci, Joanne primo abbate Brinii. Deinde Ber- laius Monsterioii dynasla fundationem patris Gi- raudi confirmavit. Itaque Giraudus primum cessit silvam de Briguon abbati & monachiS Absiæ ; tum- que ipso Giraudo promittente se huic dono de redditibus Iuis tantum additurum, quo inibi abba- tia Deo sinente construi pofiet, consensit Petrus Absiæ abbaS, nt novum ibidem construeretur mo- nasterium. In absidis fornice hactenus visuntur gentilitia 1298 ECCLESIA PI gentiiitia stemmata dynastarum Thoarcii, Lesig-1 niaci, Montis-beroni, Argentonensium, Chabo- tiorum &c. quod nonnullis perfuasit gentes illas nobiles hoc olim cœnobium affecisse beneficiis. Abbates. I. T Oh AN NES in litteris Giraudi commemo- ratus, primus abbas fuit, quem a Rainerio Absiæ tertio abbate præfectum fuisse huic monas terio regendo legimus. II. Jostenus, idem fortasse qui Rainerio suc- ccssit in Absiæ regimine, habuit controversiam cum Berlayo Monsterioli domino, Giraudi silio, quam Willelmus Pictaviensis & Radulfus Andc— ] gav. episcopi tanquam arbitri sopierunt. III. Antonius HieronymusBoyvindu Vaurouy, doctor theologus, canonicus & cantor sacræ ca- pellæ Paris. hujus loci nunc est abbas commend. ab anno 1694. quo nominatus fuit a Rege in na- tali Domini. M«"°x B. MARIA DE MORELLIS. Moureaux. ABbatia B. Mariæ de MoreIlis ord. S. Benedicti, non longe ab oppidis de Sommieres, de Couhe, & de Champagn£ S. Hilaire, Pictavio distat septem circiter leucis ; nunc ibi duo dunta— ( xat monachi præbendati degunt, penes quos nul- lum est instrumentum. ALIQUOT ABBATES. I.VVyILLELMUS I. temporibus Roberti Nobi- ▼V liacensis & Ademari Allodioium abba- tum, id est circa an. 1 170. II.Guillelmus II. an. 1 283. die Venerispost octavam Purificationis, acceptat fundationem festi S. Francisci in suo monasterio celebrandi quotan- nis, a Galtero episcopo Pictav. III. Petrus dc Vaugiraud abbas B. M. de Mo- reaux, 27. Febr. 1462. 21. Aug. 1463.28. Julii 1467. & 1496. 17. Septemb. ex chartis j authenticis regiæ biblioth. sepelitur coram majori altari cum hac inscriptione, Cy gist venerable & rtverend pere en Dieu fr Pierre de Vaugiraud. IV. Renatus de Vaugiraud 1505.21. Octob. & 1523. 12. Aug. ex chartis authenticis regiæ biblioth. V. N. Cailiet, fortasse Renatus, abbas simuI Monastcrii-novi, denatus anno 1529. VI. Johannes de Pardaillan 1557. & 1559. Vll. Ludovicus de Rechignevoisin episcopus Convenarum, cui successisse dicitur VIII. Christophorus Ludov. Tuepin de Crisse Sanzay episcopus Redonensis, nominatus abbas 3 1. Maii 1693. dc Poitiers. S. CRUCIS PICTAV. PARTHENON. * Vide inter T TUnc parthenonemcondiditB.Radegundis ♦ ^c.Tlh. —li regina, Clotharii I. conjux, ac BerthariiTo- col. 3 59. ringorum regis filia:quæ cum in partem prædæ Clotharii captiva devictiS Toringis cessisset, ut erat virgo excellentis sormæ, eam Rex in conjugem duxit, ac fummo amore prosequutus cst ; sed ca Tomus //. CTAVIENSIS. 1299 1 neglectis aulæ regiæ lenociniis, Deo famulari ac Christo, ln orationibus aliisque bonis operibus, sumto monialis velamine cum Regis consensu, constituit; inde in Aquitaniam pergens, pro ho- nore S. Hilarii Pictaviensis quondam episcopi, Au- gustoriti Pictonum sedem fixit, ubi postea Clo- tharii regis placito, celebre monasterium pudIa- rum ædificavit, ac selpsam vitæ religiosæ sub regula S. Cæsarii Arelatensis antistitis subjccit, pro qua assiimcnda, ipsa cum Agnete quam elegerat abba- tissam, perrexit Arelatem, ut narrat Boetius Wlfi- nus episcopus in libro de vita S. Juniani confestoris ad Godolenum abbatem. Tum vcro clericos trans- 3 misit, qui ab Oriente salutiferæ Crucis fragmen- tum ab Imperatore exposcerent : cumque lignum illud solemni celebritate in basilicam illatum fuis- set, monasterio nomen dedit, quod ab eo tempore S. Crucis cœpit nuncupari. Gregorius Tur. qui multis in locis de hac sancta regina loquitur, lib. 1. de gloria martyrum, cap. 5. de Cruce, & mirabilibus ejus apud Pictavum, eam atteram Hele- nam, ob studium in exquirenda S. Cruce adhibi- tum appellat. Misuque, inquit, pueros iterum Je- rosolymarn ac per totam Orientis plagam, qui circumeuntes sepulcra sanctorum martyrum confefi- sorumque, cunctorum reliquias detulerunt, quibus 2 in arca argentea, cum ipsa cruce sancta locatis, multa exinde miracula conspicere menis. Pro re- cens fundato parthenone, S. Radegundis ad sui temporis episcopos eorumque succefsores egregiam epistolam * scripsit, cujus exempIar profert idem • Gregorius lib. Ix. cap. 42. Ad Dominum mi- gravit Radegundis Pictavii, uti notat Gregorius anno XII. regni Childeberti junioris, idibus Au- gusti anno 5 87. iu æde S. Mariæ mandata sepuI- turæ, uti petierat in epistoIa ita scribens : Sanctos pontifices & præcellentissimos domnos reges, & universum populum Christianum conjuro per fidem catholicam> & in bafilica quam in sanctæ Mariæ Dominica genitricis honorem capimus ædificare, ubi p etiam multæ forores nostræ conditasunt in requieesive perfecta esive imperfecta, cum me Deus de hac luce mi- grarepræceperittcorpnseulumnieum debeat ibisepeliri. Porro S. Radegundis suo cœnobio possessiones quas a Clotario quondam marito habuerat, munifice contulit, ac præceptis regalibus monasterio confirmandas curavit. De ejus Iaudibus plura Venantius Fortunatus in carminibus, qui hanc reginam maxi- ma observantia coluit. Vitam autem ejus accurate scripsit Baudonivia monialis ejus cœnobii. Bafilica S. Mariæ ubi sepulta est, postea dicta est bafilica S. Reginæ, seu JT. Radegundis, ubi prius erant monachi cum abbate ; uti significat Baudonivia in ** suppIemento vitæ S. Rad. Postquam inde vir vene- rabilis Arnegifilus abbas bafilica B. Reginæ cum suis monachis exivit. Tempore Ludovici impera- toris pro monachis ciericos ibi vixisse pene conf tat ex capitulari ejusilem Augusti, tom 1. Analect. pag. 299. S— VI. & VI1. priori siquidem decer- a Greg. Turon. lib. IX. hist. cap. 4.1. exhibet epistolam S. Radegundis scriptam ad episcopos. Eodem libro cap. 3 9. legitur epistola Gregorii, Prætextati & quinque aliorum episcopo- rum concilii 3. Turon. ad Radegundem, in qua mentio episto* læ ad fe a pia regina scriptæ ; quam epistolam aliam effe a supe- rius commemorata, ac periiste censent eruditi. Oooo ijoo ECCLESIA PI nitur, ut omnino caveatur ne ultra centenarium nu— l merum congregatio illa (S. Crucis) per cujuscumque petitionem multiplicetur. Altero autem : ut omnino provideatur, ne clericorum numerus plusquam xxx, augeatur, & ipsi per omnia ad dictam congregationem S. Crucis honeste & peesecte obedientesstnt ai- que subjecti. ABBATISSARUM CATALOGUS. I. A Gnes soror Radegundis ab ea praeficitur EX. abbatissa sanctæ Crucis Pictaviensis, quod docet memorata epistola ubi Radegundis ait : Quoniam olim vinclis ldicalibus absoluta, divina providente & inspirante clementia, ad religjudis I normam visa sum voluntarie duco Christo transtata, instituente atque remunerante præcellentissimo Domino rege Clotario, monasterium puellarum Pictava urbe constitui : conditumque quantum mihi munificentia regalis est largita, facta donatione dotavi. Insuper Congregationi per me Christo præstante col- lectæ regulam, sub qua S.Cæfaria degit, quamsol- licitudo B. Cæsarii antistitis Arelatensa ex institu- tione sanctorum patrum convenienter collegit, adsci- vi. Cui consentientibus beatissimis & hujus civitatis, & reliquis pontificibus, electione etiam nostræ con- gregationis, domnam & sororem meam Agnetem quam ab ineunte ætate loco filiæ colui & eduxi, ab- batissiam institui, ac me post Deum ejus ordinationi regulariter obedituram commisu Infra dicit eam a beatissimo Germano Parisiensi episcopo consecra- tam fuisse ; præcipitque post ejus excestum in locum illius abbatissam ex eadem congregatione de- ligi, & advocatos tutoresque monasterii sui cognominat beatos conselsores Hilarium & Martinum. Agnes abbatissa crebro celebratur iu carminibus • aL 8. Fortunati, maxime lib. vm. Carm. 4. * & lib. II. Carm. 2. Ipsius autemfestum annotatur die 1 3. Maii in calend. MS. monasterii. Quia vero non defuere qui crederent ipsam Radegundem abbatis— r sam fuisse, refutandi sunt ex ipsamet illius vita, ubi sic loquitur Fortunatus : Carpentarii cujuselam uxor dum plurimis diebus energumeno torqueretur, venerabilis ejus abbatissia joculariter dixit adson- ctam : crede mater excommunico te, st intra hoc tri- duum mulier hæc ab hoste purgata non redditur. Sed & Baudonivia monialis in altera ejusilem vitæ parte, de S. Radegunde ejusque monasterio sic lo- quitur : Quo electa abbatissia etiam constituta, tam Je quam sua omnia ejus tradidit subdita potestati, & ex proprio jure nihil sibi reservans, ut curreret expedita post Christi vestigia. II. LeuboverarfuperstiteRadegunde, Agneti suc— p cessit ex Mabill. Annal. t. 1. pag. 199. An. 589. post transitum B. Radegundis orta est controversia, cujus auctor fuit Chrodieldis Chariberti regis filia, quæ monasticum regimen ambiens, & adver- fus abbatistæ hujus imperium superbia elata, cum Basina consobrina, Chilperici filia, & aliis puellis quadraginta, primum e cœnobio discessit, collecta inanu latellitum qui omnia diripuerunt, & Leu- boveram inde per vim abstraxerunt ; quamobrem spnodus Pictavis congregata, diseussis abbatilsæ hujus cum Chrodieldi dissidiis, Leuboveram in pristinum gradum restituit, dc quibus plura in CTAVIENSIS. 1301 L histor. Gregorii legere cst lib. 9. c. 3 9 • & seq. ac præsertim lib. x. hili. cap. 19. terminata autem videtur hæc contentio sub annum 590. Vide in Meroveo Pictav. episcopo. III. Justina Leuboveram excepit fecundum Ma- billonium tom. 1. Annal. Bened. pag. 199. Et hanc quidem asserit temporibus rixarum officio præpositæ perfunctam fuisse. IV. Didimia seu Didima circa hæc tempora præfuit : sic enim Baudonivia, quæ alteram par- tem vitæS. Radegundis exaravit, ipsam compellat in prologo : Dominabus sanctis meritorum gratia decoratis Dedimiæ abbatissee vel omni congregationi t gloriasce dominæ Radegundis, Baudonivia humilis omnium. Injungitis mihi opus agere non minus im~ possebile, quam stt digito coelum tangere, &c. At vero Baudonivia in ipso S. Radegundis sinu fuerat innutrita ; sic enim loquitur : Cum stm igitur minima omnium minimarum, quam ab ipsa cunabulis ante sua vestigia peculiarem vernulam familiariter enutrivit. V. Gerberga a seu Gerberta Iegitur abbatissa in a chartis annorum 8 14. 817. 826. & 840. quo anno Pipinus rex Aquitaniæ iu hoc parthenone sepultus est. Sub ista vero tempora Ludovicus hn- perator de pueIlari S. Crucis monasterio fieri præ- cepit capitulare, quod ab omnibus observandum * filio suo Plpino commendavit. Vide Mabill. tom. 2. AnnaI. Bened. pag. 476. Hinc est fortasse quod monastcrium Pictav. S. Radegundis, al. S. Crucis referatur inter illa 2 6. quæ Astronomus dicit a Ludovico Pio vel restaurata, vel ex integro condita. Enumeratur autem anno 817. abbatia S. Crucis puellarum in Aquitania interas quæ nec dona, nec militiam dare debent, sed soIas orationes. Vide Bestium iu hist. regum Aquit pag. 21. VI. Rotrudis, fiIia Caroli Calvi imperatoris, par- thenonis alumna, eligitur abbatissa circa an. 876. non tamen unanimi consensu, nonnuIlis fororum aliam, forte Odilam, praeferentibus. Cum vero ’hujus eIectionis occasione turbæ exortæ essent, scripsit Carolus imperator, eIectæpater, ad Frotha- rium BurdigaL archiep. ut ad monasterium acce- deret ; ac si Rotrudem electam a meliori parte con- gregationis, & sifortasse minori, intelligeret, hæc abbatissa institueretur ; si vero omnis congregatio eam abjiceret, alia eligeretur, ex Flodoardo lib. 3. cap. 27. Prævaluit tandem Rotrudis electio, ad quam scripsit Hincmarus Rem. Vide Flod. loco laudato, & cap. 21. VII. Ava, cui consirmat libertates abbatiæ S. Crucis Ludovicus II. Balbus dictus, diplomate quod habes in appendice, dato Turonis anno regni C.xu. col. suiprimo, videMabill.tom. 3.’Annal.pag.212. VIII. Adalgana, ah Adalgardis præerat anno VI. CarIomanni regis, hoc est 884. ut patet ex regio ipsius diplomate quo monasterium S. Crucis in suam recipit protectionem, eique factas dona- tiones confumat. Vide Bessium hist. regum Aquit. pag. 40. a D. Rapaillon canonicus S. Hilarii, unam flatuit Gerber- gam an. 750. regnante Pipino rege ; unamque itidem Her- mengardem anno 774.. At vero quantum ad primam. eadem esse videtur ac nostra Gerberga tempore Pirini Aquitanorum regis, non Pipini patris Caroli magni. Hermengardis vero non alia videtur ab Hermengana seu Hermcngarde, de qua paulo post. 13O2 ECCLESIA P IX. Hermengana seu Hermengardis, uti Ma— a billonius eam vocat Annal. tom. 3. pag. 656. Gaufridum, cognominatum Grisegonelle, Andega- vensem comitem anno circiter 9 8 5. sui monasterii advocatum degit, ipsi ad hoc quibusilam dominiis eoncessis, quæ in litteris hujusee electionis expri- muntur. X. Petronilla tempore Agnetis a Burgundia co- Btfyp**— mitiflæ Pictav. hoc est anno circiter 1040. Vive- æ. Aiphas. etiam subjsemberto episc. Pictav. XI. Adelais ab Urbano II. bullam protectionis accepit, datam Beneventi per manum Johannis S.R.E. diaconi cardinaiis, iv. cal. Apr.an. Dom. j Incam. 1091. pontific. Urbani anno quarto. XII. Sibilla dedit an. 1104. monialibus Fontis- ebraldi, medietatem in Silva de Born, per manum Hersandis prioristæ, ex chartario Fontis-ebraldi, in cujus necrologio Sibilla consignatur iv. idus Oct. XIII. Bessardis 1108. ex veteri inscriptione super pilam ecclesiæ S. Radegundis t| quam non re- feremus ; quia ex ipsa nihil eruere licuit, nisi hujus abbatissie nomen. XIV. Ænordis I. quæ & Anna, memoratur ab- batissaan. 1119. XV. SaraI. ante annum i 1 57. mortua, ut pote cujus fit mentio iu rotulo Calonis episc. Pictav. Hæc ipsa est quæ coram Aimerico sedis apostoli— < cæ legato conquesta est de Gisteberto Porretano Pictav. episcopo, quod per eum sibi non liceret priorem seu decanum S. Radegundis, ut ipsa lo- quitur, inthronisare. Editæ sunt ea de re ab Ai- merico litteræ in concilio Pictav. assensu Gaufridi Burdigal. Lamberti Engolisui. & Bernardi Santo- nensis præsulum ; iisque jam præiverant litteræ Bernardi Claræ-vall. & Macarii Floriae, abbatum. XVI. Hermelinda 11 64. Obiit 1167. XVII. SaraII. 1167. XVIII. Ænordis II. sedebat annis 1194. & 1198. XIX. Petroniila II. 1207. moritur 1216. j XX. Euphemia 1216. & 1230. Decessit an. 1237. XXI. Agnes II. 1237.& 1240. XXII. Hilaria, quam & priorissam de Jarcq Sammarthani dicunt, erat abbatissa annis 1251. & 12 5 5. Memoratur his verbis in necrologio SS. Trinitatis’.Oluit venerabilis Hilaria Christo facrata cænolui sanctæ Trinitatis, &abbatissia S, Cruris, Ix. cal. Maii. XXIII. Johanna I. de la Vergne ex nobili & an- tiqua in Pictonibus orta progenie, reperitur abba- tissa annis 1263.1267.1 270.1273. & 1284. XXIV. Isabellis de Marmande eligitur hoc an. 1284. seditque ad annum 1329. XXV. Margarita I. Guenette, al. Qucnelle ab an. 1 3 29. ad 1342. FaræenereXXVI.Margarita II. ♦ alia a priori ut probat di- de RivaIlo, yersum ejus cognomen, quod tamen varie torque- u w’tur 1 3 54. 62. & 1370. XXVII. GalIiena de Pogeto, du Pouget, electa 13 71. memoratur annis 1374. 76. 86. & 89. Erat etiam abbatissa Arelatensis an. 139 6. for- tasse ex permutatione cum sequenti. XXVIII. Maria du Croux, al. du Cros, ex ab- Tomus //• [CTAVIENSIS. 1303 Lbatissa S. Cæsarii Arelat. fit abbatissa S. Crucis ab anno 13 91.ad 1415. XXIX. Johanna II. (TArfueilIe, al. d’OrfeilIe ab an. I4I6.ad 1423. XXX. Raimunda du Peyrat, al. de Pcrat 1424. 32. & 54. XXXI. IsabcQis de Couhl 14 5 6.79. & 6 1. XXXII. Anna III. d*Oricans Ludovici XII. Francorum regis foror, ex D. Claud. Estiennot qui eam vocat Annam ; alii Agnctem ; nominatur ab- batissa S. Crucis simul & Font-cbraIdi an. 1485 « Reperitur autem ad annum usque 1491. j XXXIII.Johanna III. deCouhl, filia Johannis equitis fratris Isabellis, qui mortuus an. 1494. in eeclesia S. Crucis sepelitur, electa fuit abbatissa an. 1491. Occurrit autem annis 149 3.9 9.1 5 07. & 1 5 11. quo anno decessit. XXXIV. Maria Berland sedi abbatiali impo- sita an. 1 5 11. ab ea dejicitur eo quod ipsa mores, vivendi modum, imo & vestem congregationis Font-ebraldensis in suum S. Crucis parthenonem inducere detrectaret. Idem eademque de causa con- tigii Mariæ dAmboise abbatistæ SS. Trinit. Pict. at ipsam paulo post restituere loco sanctimoniaIes, excussis habitu & instituto Fontis-ebraldi. Quid autem egerint S. Crucis alumnæ nullibi legimus ; — idque unum scimus ex testimonio nostri D. Claud. Estiennot, IsabeIlam de Beauveau annis aliquot cu- ram egisse monasterii dum ab ipso exularet Maria Berland apud Fontem-ebraldum, defuncta anno I532, XXXV. Ludovica de Bourbon per obitum Mariæ Berland xvn. cal. Maii 1533* provide- tur de abbatia S. Crucis Pictav. quæ facta Fontis- ebraIdi abbatissa cessit Pictav. abbatiam Magdale- næ de Bourbon Fontis ebraldi moniaii, retenta si- bi pensione, charta data 3. Novembris 1534. XXXVI. Magdalena de Bourbon, Caroli ducis Vindociuensis regiæ prosapiæ principis, & Fran- ^ciseæ Alen^oniæ filia, naseitur 3. Febr. 1520. Religionem vovit apud Font-ebraldumsub Renata Borbonia 17. Aprilis 1533. & ex prlorissa de Prulliano ordinis S. Dominici in Ocdtania, nominatur S. Crucis abbatissa ; quæ sane reperitur in chartis authenticis regiæ bibliothecæ anno 1538. die 4. Septembris, 1 544. 1 546. & 1 5 61. 18. Nov. Soror fuit Antonii Navarræ regis Henrici- magni parentis, Caroli cardinalis Borbonii, Ludovici principis Condæi, necnon Catharinæ Bor- boniæ abbatistæ Suession. Renatæ Calensis, & E- leonoræ Fontis-ebraldi. XXXVII. Johanna IV. de Bourbon Ludovici Montis-penserii * & Jaquelinæ de Longo vico fi- lia, sedebat an. 1 5 70. 20. Augusti, qua die pro— hannis vi- fessionem excepit alterius Johannæ de Bourbon, abbatistæ postmodum Regulæ, ac demum SS. &Johanna Trinitatis Pictav. Inde Jotri abbatissa, ubi decessit £e • ✓ • n soror vero 6. Martn I 624. ætatis O 2. Ludovica XXXVIII. Carlota-Flandrina de Nassau filia Guillelmi Nassawii principis Arausicani & Car— batifl ». Iotæ Borboniæ, quartae ejus uxoris sororis Johan- næ, cujus fuerat coadjutrix, ætatis suæ an. 2 6. ex priorissa de Prulliano, facta abbatissa. Fundavit parthenonem sub titulo S. Crucis apud Olonense Oooo ij 1JO+ ECCLESIA P oppidum, procuratione ad hoc data illustrissimæ. dominæ Catharinæ de la TrimouiIIe suæ coadju- trici, die 19. Nov. an. 163 1. Moritur Pictavii 1 o. Aprilis 1640. Claudius Allard presbyter & cantor canoniculque Lavallensis, laudes ejus cele- bravit, edito libro an. 1653. Pictavii, sub hoc ti- tulo : Le miroir des Ames religieuses, en la vie, &c. cx quo hæc exscripsimus : Carola Flandrina de Naslau lucem vidit 1 8. Augusti 1578. Nomine Flandriæ fœderatæ in baptiimo suscepta, Flandri- næ nomen accepit. I11 hæresi nata, ad monasterium Paraditi dioecesis Ambianensis, a Magdalena de Longuy abbatissa, educanda deducitur an. 1 5 8 o. j Secessit in monasterium Jotrense 1 5. Oct. 1586. sub moderamine piæ abbatiflæ Johannæ de Bor- bonio. Paullo post traducitur in cœnobium sanctæ Crucis Pictav. ubi a piissimo S. Hilarii de CclIa abbate catholicam fidem edocta, abjurat hæresim, & ad sacram synaxim accedit die 1 5. Aug. 1588. sacram velum accepit die Dominica 19. Septemb. 1590. profcssionem emisit 21. Nov. 1593. creatur priorissa major S. Crucis : majorem prio- ratumJotrensis abbatiæ recusat. Abbatissa jam facta benedicitur 2 5. Julii 1605. ædificavit monaste- rium Benedictinarum des Sables dDlonne, maxi- mis sumtibus. XXXIX. Catharina de Ia TremoilIe, quæ GiI- bertum marchionem de Royan majorem Picto- num senescallum, equitem torquatum & Annam Huraltam parentes habuit, ex superioris coadju- trice anno 1622. ætatis suæ vigesimo tertio, fu abbatissa 1640. Benedicitur Burgolii in æde mo- nasteriiS. Petri a Leonorio dEstampes de Valan- $ay archiepiscopo & duce Remensi 1649. 14. Septembris. Diem suum obiit mensis Aprilis sep- ptima 1650. XL. Diana Francisca d’Albret, Henrici cTAlbret comitis de Miossens, domini de Pontibus, ex j * « /.dePar— Anna de Gondrin de Montespan * filia, prius mo- daiiian. Santonensis, ad abbatiam S. Crucis nominatur a rege Ludovico XIV. an. 16 5 o. die 3. Maii. Biennio postCaroIæ Flandrinæ de Nassau tumulum erexit. Ipsa vero e vivis excessit mense Sept. veI Octobri an. 1680. XLI. Carola-Francisea Radegundis de Mon- taut Benac de Navailles, filia Philippi ducis de Na- vailles, a Rege designatur abbatissa mense Nov. ejufdem anni. Benedicitur an. 1 683. 2. Julii ab archiepiscopo Parisiensi ; dies absolvit 12. Febr. 169 6. XLII. Francisca de LavaI soror duciflæ de Ro- quelaure eodem anno mense Aprili renuntiaturJ abbatissa. SS. TRINITAS PICTAVIENSIS. NObilis hæc abbatia feminarum ord. S. Bened. conditur an. circiter 9 3 6. ab Adela Angiica uxoreEblonis II. comitis Pictav. & Aquitanorum ducis, matre Guillelmi, Capnt-stupæ cognominati, ex quo ceteri comites usque ad Eleonoram prodi- ere. Calendarium vetus cœnobii SS. Trinitati$ de ea sic habet : x. cal. Novemb. obiit Adela comitissej, uxor Eblonis comitis, & mater Guillelmi comitis ICTAVIENSIS. 1305 qui cognominatur Caput-stupæ : etenim ipsa in Pic- tavis civitate, Deo auxiliante unam basilicam in honoresanctæ & individua Trinitatis ædificavit : norma virginum [aerarum in Christi nomine claruit, cujus anima & omnium dejunctorum requieseat in pace. Vivebat adhuc pia comitissa an. 962. quo ad ipsius preces Lotharius Francorum rex quan- dam abbatiam, quæ olim monasterium puellare S. Petri vocatum, ob puellas ibi deservientes, postea canoniciscesserat, instauratum, cœnobio SS. Tri- nitatis attribuit. Vide prob. hist. comitum Pictav. pag. 251. cujus auctor Johannes Bestius in notis j hujus chartæ numericis mendum suspicatur. Quod vero spectat fundationis instrumentum, illud habes XL6’»’ iu appendice nostra. & c.xuv. col. 361. Series abbatissarum. I. A Dela comitissa a quibusdam prima dici- Jl. tur abbatissa sed parum certo fundamen- to. In lpsius anniversario fit elecmolyna unius vaccæ & viginti modiorum frumenti. II. Amelia9jo. Ejus obitus consignatur in necrol. iv. nonas Aug. III. Almordis veI AIynordis obiit ex necroI, die 26. Aug. al. vi. cal. Septemb. * IV. Adelma seu Adeliua 970. obiit 28. Sept. ali 29. & 30. V. Oda 978. obiit 29. Novemb. VI. Viva circa annum 1000. Memoratur in necrologio die 14. Octob. ali die 15. VII. Ermengardis 1038. exchartul. S. Johan. Angeriac. vide Bestium pag. 301. VIII. Clementia an. 1102. commemoratur in necrologio v. idus Aug. & vn. caI. Decemb. IX. Elizabeth 1119. quo anno privilegium obtinuit a Calixto II. datum Pictavii per manum c XLV Chysogoni S. R. E. diaconi cardinalis ac biblio— col. 3 6a. y thccarii, v. cal. Septemb. ind. xn. pontificatus ejusilem papæ anno 1. Ipsi quoque GuilIeImus Aquitaniæ comes, precibus Ainordis conjugis suæ, prædia quædam concessit Memoratur in rotulo Calonis Pict. episcopi ; denique notatur in necrol* x. cal. Decemb. X. Almois I. pactum iniit anno 1121. cum Marco seu Marquerio abbate Monasterii-novi super litigiosis apud Villefolet, ex tabuI. hujus mo- nasterii. Forte ipsa est Amoydis quæ notatur in necrol. xi. * cal. Nov. ubi legasse dicitur tria sex— ♦ « /. >0. taria frumenti pro suo anniversario. Oflob. XI. Petronilla I. occurrit II44.&II55. quo „ anno investitur de Ballia iu villa Samarviæ, per L baculum aureum, ante majus altare ecdesiæ. Jam autem e vivisexcesserat an. 1157 « quointcr defunctas SS.Trinitatis abbatissas recensetur in^rotulo Calonis episcopi. Petronilla consignatur in necrol. iv. nonas Martii & pridie idus Novembris ; sed cum duæ vel etiam tres hujus nominis abbatiflæ fuerint, utra cuique dies conveniat, in dubio manet. XII. PetroniIIa II. an. 1161. decimas de Nova- villa a Gofrido de Arciaco, dArci, milite accepit. Transegit an. 1187. pro prioratu de Villefolet cum Jacobo ministro fratrum S. Johannis Jero- solymitani iu Pictayia, præsentibus Elia BurdigaBo6 ECCLESIA F lensi præsule, Guillelmo Temperii epise. Pictav.. Elia abbate Monasterii-novi, B. dc Nantolio, A » S. Maxentii, Guillelmo Cellæ seude Cellis, Albo seu Blanco Pinus, Arnoldo S. Leodegarii & Gi- roio priore S. Hilarii de Cella. XIII. Recta seu Resta vel Recla 1188. Wil- lelmo Pictav. antistite. Notatur in nccrol. die 7. Augusti, XIV. Lucia pedum tenebat an. 1198. quippe hoc ipso Innocentius papa III. ei bullam direxit datam Romæ III. cal. Junii indict. 1. pontisica- tusanno 1. qua monasterii SS. Trinitatis privile- gia confumantur. Luciæ abbatistæ mendo ha- betur in necrologio vi. calend. Martii, al. 22. • Februarii. XV. Thomasia vel Thomassia 1245. de qua necrologium sic habet : Iv. nonas Aprilis obiit Thomasse humilis abbatissia SS. Trinitatis. XVI. Angeladisseu Engeladis 1252. 53. 54. & 5 5. cujus ita meminit necrologium : xii /. cal. Afaii obiit Engeladis abbatissia monacha in Christu. XVII. Theophania 1255. Notatur in necro- logio die 25. Maii, al. v. cal. Junii. XVIII. retronillaIII. 1257. & 1258. XIX. Agnes I. de Gaillon 1269. & 1270. Obiit ex necrol. vi. nonas Martii. XX. Johanna I. 1272. XXI.Agnes II. deBois-le-bon 1275. die Lunæ post Asccnsionem Domini, & 1294. quo anno paciscitur cum canonicis S. Petri puellarum. Obiit die Dominica post festum beati Dionysii 1 297. Notatur Agnes in necrol. die 14. Oct. quæ legavit 5 o. solidos pro suo anniversario ; & xi. cal. Aug. sed alia videtur esse. XXII. Francisca I. magnæ religionis, honestæ converfationis & vitæ, e priorissa de Secondigny per compromissem eligitur abbatissa, Sabb. ante festum SS. Simonis & Judæ an. 1297. post obi- tum Agnetis de Bosco-Ie-bon defunctæ eodem an—. no dic Dominica post festum S. Dionysii & die sequenti sepulturæ traditæ. Consignatur in nccrol. die 10. cal. Maii, ubi dicitur Francisca le Blanc abbatissia SS. Trinitatis, XXIII. Johanna II. 1298. XXIV. Maria I. Sauveigne 1 299. de qua sic habetur in necrol. III. nonas Octobris oluit domina Maria Sauveigne abbatissia quæ dedit Ix. francos 6 Ix. albos. XXV. Almois II. 1312. XXVI. Sibilla Sauveigne vel Sauvage anno T 3 1 5. Sabb. post Invocavit me benedictionis mu- nus aecepit ab Odone episcopo Helenensi, ex licentia Fortii eIecti Pict. in remotis tunc agentis. ’ Notatur in necrol. iv. cal. Sept. XXVII. MatildiS de S.le Maure eligitur abb. ex moniali Belli montis prope Turones, electio- nisque decreto sibi TuroniS in camera Aiiciæ Belli- montis abbatistæ signisicato aflensum præbet die 27. Nov. 133^ « An. seq. paciscitur cum canoni- cis sancti Petri puellarum, quo anno & insequenti plura excepit hominia. Mahaudis nominatur anno 1345. die 15. Nov. iu charta authentica regiæ biblioth. XXVIII. Laurentia de Vezanyay circa annum U CTA VIENSIS. 1307 A 1359. electa, præerat adhuc anno 1316 » XXIX. Marguarita Sauveigne 13 64. XXX. Maria II. Sauveigne eodem anno ac lo* quenti reperitur abbatissa. XXX 1.1 sabel laTrousselle, Doucelle & Redoucelle, alumna Fontisebraldi (inquit noster Estiennot) cœnobii SS. Trinitatis Pictaviensis curam agebat 1368. & 1377. quo anno excepit hominium GuillcImi Iterii de Villa — Morini. Notatur in necrol. pridie cal. Junii. XXXII. Soberana seu Superana de Chanac, de qua vide notas ad vitas paparum Avenion.pagi 1452. reperitur abbatissa die Lunæ post Afcen- B sionem an. 1384. Conseribi fecit & compilari no- lumen de censibus & redditibus monasterii sui an. 1385. ut notat praefatio, in qua nominatur Re- ligiose & tres honeste dame dame Sourayne de Che- nac humble abbesse dudit Afoustier. Sedebat ad- huc an. 13 89. de qua necrologium sic loquitur t X. * cal. Decembris obiit domina Superana de Cha— *, j. naco abbatissia, quæ legavit duosextariafrumenti Novemb. pro faciendo festum XI, millium virginum. Decessit autem an. 1391.21. Novembris. XXXIII. Adekis Befillaseu Alais Beyste, ali de Vassevel Baste, electa 1391. obiit vii. cal. Martii 1394. quo anno die 1 o. Martii facultatem eligendæ abbatistæ legimus datam a Nicolao vica- rio generali Ludovici episcopi Pictav. XXXIV. Almodis 111. al. Amata de MaiIlo præfuit ab an. 1394* ad annum 1407. quo de* functa est 17. Maii. XXXV. Johanna III. de Cominges, filia Ro- gerii de Cominges militis, vicecomitis de Berni- quello & Johannæ de Cominges, ex illustri Jo- hannæ de Bolonia ducistæ Bituricensis sanguine orta, annum agebatætatis vigesimum sextum, erat- que sanctimonialis in Bituricensi S. Laurentii par- thenone, quando ei decretum postuIationis seu ele- _ ctionis de ipsa factæ in abbatissam SS. Trinitatis Pictav. exhibitum est die 13. Junii 1407. At quia tunc erat schisma in Ecclesia, nec ullum Gallia vicarium Christi agnoscebat, ejus eiectio non a summo pontifice confirmata fuit, sed a concilio Eeclesiæ Gallicanae & Delphinatus Viennensis Parisiis congregato, jussii Regis, ad procurandam Ec- clesiæ pacem, die 6. Novembris an. 1408. Alibi tamen dicitur eIecta die 9. Maii an. 1409. indict. 2. fortasse pro aItera vice. Ut ut est, munus benedictionis accepit hoc ipso anno die 24. Junii a Guillelmo Thuinensi episcopo, ali Elnensi, cte licentia Bituricensis archiepiseopi & Gerardi Picta- & viensis præfulis. Contulit anno 1427 « die 24. Decemb. canonicatum in ecclesia S. Petri puella- rum. Litteras protectionis obtinuit pro suo mo- nasterioan. 143 8. a Carolo filio Siciliæ regis, co- mite Cenomanensi & Moritonii. Appellatur Jo- hannade Clermont an. 1445. die 18. Martii iu charta authentica regiæ bibliothecae. Rexit mona- sterium usque ad annum 1470. quo cessit in gratiam sequentis. Obiit paulo post anno ætatis suæ 92. regiminis 60. Notatur in necrologio die 13. Febr. quo donavit pro anniversario suo centum quinque libras, ex quibus capsa quædam ( fi reli— quiarum) suit reparata. Oooo iij 1308 ECCLESIA P] XXXVI. Ludovica de Blanchesort Lemovic. A monasterii de Regula sanctimonialis, cedente Johanna de Cominges, præmistbque vitæ ipsius ac moram juridico examine per Petrum de Calvo- montc doctorem in decretis & abbatem S. Cypriani, de mandato Pauli II. papæ, facto dic 2 5. Octobris an. 1470. fit abbatissa usque ad annum 1484. quo mortem oppetiit dic Jovis 13. Jan. meIius sortasse 14. Alibi tamen notatur 16. Febr. vel etiam 18. XXXVII. Anna de Prie ex prlorissa Firmi- tatis in agro Nivernensi eligitur abbatissa SS. Tri- nitatis die 19. mensis Januarii 1484. quo anno j a vicariis generalibus episcopi Pictav. consirmatur. Exstat iu hoc monasterio breviarium ejus cura c- Ieganter scriptum. Obiit die 26. Julii an. 15 00. al. v. caI. Aug. XXXVIII. Maria III. dAmboise, fuiaJohan- nis domini de Bussy & Johannæ ah Catharinæ de S. Belin. soror Georgii cardinalis archiep. Roto- mag. ex moniali Pisciacensis monasterii, annos quindecim nata postulatur abbatissa SS. Trinitatis anno 1500. bullas accepit eodem anno xvii. cal. Septemb. pontificatus Alexandri VI. octavo, qui- bus tamen cautum erat ne regere posset, nisi cum annum ætatis vigesimum attigisset. Interea vero’ Johanna de Rochedrigon a quatuor aut quinque factiosis monialibus ipsius consanguineis electa est ln abbatissam, sed electio Mariæ prævaluit auctoritate regis Ludovici XII. Ipsa igitur, ut erat disci- plinæ reguIaris studiosissima, clausuram instituit, omnesque prioratus a suo monasterio pendentes uniri men/æ conventuali sategit. Nominatur anno 1533.8. Julii in charta authentica regiæ biblio- thecæ. Cumque annos 49. in claustro exegisset, obiit die 8. Febr. an. 1537* ætatis 5 3. de qua sic habet necrologium : vI. idus Februarii obiit bonæ memoriæ domina Maria dAmboise, speculurn totius religionis, abbatissei SS. Trinitatis, sub qua reformatum est hoc venerabile monasterium, & omnia loca adaptavit reforniationi.Requiescatinpace Anien. XXXIX. Johanna IV. de Clermont de Galle- rande, neptis Mariæ ex Renata sorore, conjugc Lu- dovici domini de Gallerande, annos 1 5. nata pro- fessionem emisit in monasterio SS. Trinitatis die 20. Januarii anni 1537. statimque Maria dAm- boise in ejus gratiam cedente, bullas accepit a Paulo III. datas apud Ostiam XVII. cal. Aprilis ejusdem anni. Interim Maria defuncta, & 9. Febr. tradi- ta sepulturæ, eligitur a conventu die 16. Februar. Delfina de Neu ville ; sed prævalente Regis aucto- ritate Johanna de Clermont in sua dignitate con- firmatur, & Delfina in Trecense S. Mariæ virginis monasterium die 27. Nov. 1539. tranSser- tur. Jure tamen suo non cessit Delfina nisi anno I 548. & sub pensioneoctoginta scutorum. Ceterum Johanna benedictionem accepit a fratre Johanne Madon Ebronensi episcopo an. 1539. atque an. 1 5 47. ob pestem grassantem cum suo con- ventu apud Niolium seccssit. Denique postquam multa prædare gessit, claustra& ædisicia regularia -a/Oflob. instauravit, defuncta est die 15. Septembr. * an. J 5 8 6. in choro sepuIta cum hoc epitaphio : Cy gist reverende dame madame Jeanne de Clermont ’CTAVIENSIS. 1309 l dAniboise abbesse de ce monastere trepassei lexv….. MC lxxxvi….. Tum vero Ca- tharina de Bourbon jam abbatissa B. M. Suessio- nensis, eligitur a conventu SS. Trinitatis in abba- tissani 19. Octob. sed ipsa transtulit hanc dignita- tem nepti suæ Franciscæ dc Rohan ; scripsitque ad conventum, ut eam gratam haberet, die 6. Nov. an. 1586. XL. Francisca II. de Rohan, Francisci domini dc Gi6 & du Vcrgier Britanniæ (minoris) progubernatoris & Catharinæ de SilIy filia, in Pictav. S. Crucis monasterio vitam religiosani professa, j indeque transiata in Font-ebraldense, ubi prioristæ officium exercebat, assiimitur in abbatissam SS. Trinitatis an. 1587. quam abbatiam post annos quinque permutavit cum ReguIa Lemovicensi, de utraque non bene merita. XLI. Johanna V. dc Bourbon de Lavedan, nata Johannis Borbonii vicecomitis Levitanensis, baronis de Malause ex Francisca de Siliy, soror Lu- dovicæ abbatiHæ Font-ebraldeniis, ex moniali S. Crucis Pictav. coenobii in Lemovicense Regulæ traducitur, cujus deinde abbatissa evasit, ac post- modum SS. Trinitatis Pictav. ex permutatione facta cum præcedenti, quam Clemens VIII. anno •• 1594. IV.calend. Novembris approbavit. Anno seq. die Dominica 22. mensis Octobris Godefri- dus de S. Belin Pictav. episeopus ei munus bene- dictioniS impendit, quæ deinceps summa cum Iaude præfuit usque ad annum 1598. quo, die 18. Febr. cessit in gratiam sequentis. Obiit anno 1610. idibus Martiis, qua die notatur in necro- logio in hunc modum : Hac ipsadie anno t dt o. feliciter obdormivit in Domino domina Johanna de Borbonio monasterii SS. Trinitatis abbatissei reve- rendissima, quæ collapsam in eo clausuræ & disci- plinæ regularis observantiam ferventi iclo & exem- D plo ex integro restifait, illius æs alienum solvit, ruinas instauravit, & cum pietate census auxit. Requi- eseat in pace Amen. XL1I. Johanna VI. Guischard de Bourbon, neptis Johannæ ex sorore Maria, uxore Johannis Guichardi domini dc Perdin Vindocinensi pago, regulam S. Benedicti in cœnobio SS. Trinitatis dic 19. Oct. anni 1597. Prosessa, sequenti anno amita cedente, bullilque obtentis vi 11. idus Maii, al. Martii ejusdem anni a Clemente papa VIII. abbatiæ poflessionem adepta est die 4. mensis Junii 1599. al. 20. Octob. 1600. ♦ Benedictionis Efinnot. vero munus accepit a Godesrido de S. Belin die E Dominica 14. Jan. anni 1601. Ceterum quanto zelo ac pietate monasterium administraverit, pro- bant exacta regulæ S. Benedicti observantia quam rcstituit, numerus monialium duplicatus, & va- riorum fundatio coenobiorum, puta Baugeensis an. 1620. Niortcnsis & Rotonensis 1629. in quibus primariam regulæ diseiplinam instituit ; La- vallensiS an. 1 62 1. Doratensis 1624.* & Vi— * Hujusin- treensis an. 1625. cum mitigatione pro infirmis. ftlt.ut, ° l, 5." r’. r f r o • teris reg, , s Denique ut nrmasemper &inconcusia minis mo— approbatur nasterijS regulæ observantia permaneret, obtinuit 1 a rege * Christianissimo ut abbatissa singuliS trien— ■ a Diploma regis Ludovici XIII. datum est apud S. Germanum in Laya mense NI artio anni i 6 z i. regni ejus undecimo, & cora* mentariis supremi consilii regii infertum 7. Apr. ejusdem anni. i^Io ECCLESIA P niis eligeretur ; quam ut viam stemeret, ipsamet. ante obitum cessit, atque in manibus recenter ele- ctæ professionem suam renovavit. Obiit die 13. Febr. an. 1631. sepultaque fuit in choro, cum umplo epitaphio. An. 1618. electa suerat in coadjutricem Fran- dsca de Matignon, sed biennio post cedere coacta est ; quando videlicet Rex indulsit ut iu posterum triennales essent abbatiflæ. XLI II. Prima ex abbatissis triennalibus fuit electa Ambrosia de Buart du Teil ex priorissa anno 1631. quæ biennio post defuncta die 22. Apr. jacet iu cnoro. XLIV. Catharina Erreau de S.le Fare iu abba- tissamtriennaIem electa bulIasaccepit die 2 8. Aug. 1633. Interea vero Ludovica de Cardaillac de ia Capelle-Marival cui furores quatuordecim favebant, a Rege designatur abbatissa die 15. Aprilis ejusilem anni. Hinc aemulationes ac dissentiones, quæ non exstinctæ sunt nisi anno sequenti, quo utraque cedente, unitoquemonasterio sanctissimæ Calvarii congregationi, priorissam seu abbatissam instituit Henricus Ludovicus Chasteigner de la Rochepozay episcopus Pictav. Mariam Michel a S. Spiritu dictam, e Parisiensi conventu, cujus erat priorissa, illuc transinissam. XLV. Maria IV. MicheI a sancto Spiritu nun- cupata possessionem domus accepit anno 1634. obiit superior genendis. XI.VI. Helena Ie Large a Nativitate dicta, comes adjuncta Mariæ Michel, iu ejus locum sus- fidtur die 2 5. Martii an. 1635. XLV1I. Catharina Erreau de S., e Fare eligiun an. 163 8. die 1. Junii. XLV1I1. HilariaDalogny aS. Cruce, al. aS. ** 7.dici— Bartholomæo, 1644.* Obiit abbatissa 1649. XLIX. Maria V. Ie Moyne ab Angelis dicta mense 1649.* L. Maria VI. Mesuard a S. Josepho nomina- tureleda tur die 5. Novembris. * si7*., U LI. CatharinaErreau a sancta Fara tertio eIigi- tur die 9. Septembr. 1659. Obiit in hoc mona- sterio v. nonas Julii an. 167 5. postquam variis monasteriis summa cum Iaude, puta Quimperie- giensiper sex annos, & Parisiensi insuburbio S. perinani per totidem annos præfuisset. LII. Francisca III. de Peresixe a Passione dicta eligitur die 9. Septemb. 1662. LI1I. Gabrielis de Savonieres de U Troche ab Annuntiatione nuncupata, die 3 o. Sept. 1668.’ Obiit suæ congregationis præposita generalis. LI V. Renata-Maria du Bois a S. Anna die 2 3. Octob. 1674. LV. Johanna-Maria de KersaIion du Recho a S. Benedicto 1680. LVI. Magdalena de Rieux a Passione dicta, 16 8 6. Obiit Parisiis non sine fama sanctitatis an. 169 6. LVII. Anna-Maria Charette de b Gacherie, a Præsentatione dicta 1692. LVI1I. Renata-Maria du Bois a S. Anna ite- rum 1695. obiitabbatissa 1697. LIX. Antonia Herard de Braincfan a S. Scho- Iastica 1697. ICTAVIENSIS. i3n A LX. Anna du PIantis du Landreau 1704. ad annum saItem 1708. FONS-EBRALDI. FOns-ebraldi a nobile est virginum archi— * cœnobium fecundum regulam S. Benedicti militantium, Ordinis caput, ceIeberrimæ religionis titulo indytum ; quod Sugerius Ebraldi, uti & Robertus de Monte, Hildebcrtus, & sanctus Ber- nardus Everardi, & Johannes Parisiensis Euvrar- & di-Eontem appellant. Ejus fundationem notat chro- nicum Turonense his verbis : Anno Dom. M. C. Philippi regis q.o. concilium Pictavis celebratur : nec multo post abbatia Fontis-ebraldi in Pictaviense diœcesi fabricatur. Primus autem ejus conditor ex- stitit Robertus de Arbrisello, qui & monialibus vitæ religiosæ leges in duos hodie distributas libros præseripfit. Unde & GuilIelmus Neubrigensis lib. 1. Rerum Anglicarum c. 15. Robertus (inquit) de Arbrusculo cognominatus, famosissemunt illud monasterium de Eonte-ebraudi construxit, & regu- laribus disciplinis informavit. Conditur abbatia in diœcesi Pictaviensi, & confinio Turonensi ac An- degavensi, fundo collato ad construendam ecde- siam ab Aremburgi & Adelaide ejus filia, uti pa- tet ex sequenti charta majoris tabularii Font-ebral- densis : Ego Adeldidis cognomento Rivaria, filia Vi- donis, Osmundi filii, notum volo fieri omnibus, quod dono domino Roberto de Arbrefello, & conventui mulierum religiosarum, quas aggregavit ad vallem Fontis-euvraldi, ad ædificandam ecclesiam in honorem beatæ semper virginis Mariæ. Hæc vallis data fic terminatur ; ex uno latere est terra Berlaii, & ex alio via publica usque adfecundum molendinum ipsius vallis. Huic ecclefia damus ter- ram quatuor bobus excolendam duobus tempori- bus, & duos junctos terræ ante domum hospita- riam. Hoc fecimus confilio & concefficne dominorum terræ, scilicet Gaufridi Maumonii, & Giste- berti de Lausduno, sub audientia & testimonio proborum virorum, scilicet Cauterii de Monte-So- relli, Aimerici de Berneipy, Ugonis filii Gregorii, Ivetus de Sesseniaco. Dotata est etiam in primordio fiindationis a Beriayo domino Monsterioli, a Gauterio toparcha de Monte-Sorello, ab Erern- burgi comitissa, ab utroque Fulcone Andegavensi, a comitibus Britanniae, regibus Angliæ qui mauso- Ieo iu bafilica conditi sunt, Francorum quoque regibus donis ampliata, pontificum denique pri- vilegiis amplissime condecorata fuit. Porro funda- tio hæc facta est nutu & auctoritate Petri Pictaviensis episcopi, Roberto de ArbrisseIlo amicitia conjunctissimi, quod constat sequenti rescripto : Ego Petrus Dei gratia Pictav. ejuseopus. Notum facio omnibus tam præsentibus quam faturis, quod in nostro tempore, quidam vir apostolicus nomine Robertus deHerbressello.verbo divinæ prædicatio-- nis fagaciter invigilans, & tonitruo sanctæ exhortationis, plures tam viros, quam mulieres, a fiæ- culari luxu revocans, in nostra diæcesi ecclesiam ■ Cœnobium cognomine haud procul Damasco commemorat Matthcus Paris an. j a 04. pag. a 1 1. editinnisinni s 649. t3i2 ECCLESIA Pl quandam in honore S Mariæ virginis sundavit,. in loco qui Fons-ebraudi vocatur ; quem locum A- renburgis, uxor JRidonis filii Ofmundi, & Rivaria filia ejus, adædificandam prædictam ecclesiam fibi dederunt, adjicientes terram quatuor bobus exeo- lendam in duobus temporibus : ipse vero in prædi- cta ecclesia plures congregavit mulieres, quas sancti- moniales constituit ut ibi regulariter viverent : & mundanis voluptatibus abrenuntiantes escli Deo de- servirent. Non multo vero post tempore, ego domi- num Paschalem apostolicum adiens, ab eo impetravi quod prædictam ecclesiam suo privilegio muni- • Ann. Vit ♦, ut ibisempersanctimoniases essent, apostolica 1106. & auctoritate firmavit. Ego quoque auctoritatem Pasi- 1113’ehalispapæsequutus, vice a Deo mihi concesia idem coostrmo, ut nulli personæ liceat regulam sanctimo- nialium in illa ecclesia destruere, vel mutare, neque ipsas sanctimoniales inquietare, vel perturbare, ne- que de rebus, quas justo possedent, aliquid auferte, vel minuere, sed quidquid iis justo datum, sive de- lutum, in perpetuum quiete pofficleant, & si quis aliquomodo contra privilegium apostolicum, & no- strum præceptum facere præsumpserit, perpetua maledictionis gladio feriatur, & illius machinatio irtita deficiat. Hoc autem factum est ex consensu venerabilium fratrum nostoorum Pictav. matris ecclesiæ ca- nonicorum t quod ut firmum permaneret, manu pro— < pria signavimus, & aliis signandum tradidimus. Signum Petri episeopi : Sig. Aymerici decani : Sig. Willelmi archidiaconi.’Sig. Arvei archidiac. Sig. Petri archidiac. Sig. Willelmi magistri fcholarum : eft insub ? $ig* Rapinaldi* subdec. Sig. Rainerii capicerii : S. decanorum canonicorum. Tradita Pictavi in capitulo, anno ab serie. Incarnatione Domini M. C. VI. ind. XIV. epacta XIV. papa Paschali, Philippo rege Francorum, Petro episcopo Pictavorum, Willelmo duce Aquita- norum. Ceterum præfati cœnobii & ordinis Fontis —ebraldi exordium assignat chronicum MaI- leacense ad an. Christi 1100. cum ait : Eodem anno Robertus magister capit dignosci apud nos, & J incœpit locum Fontis-evraldi ædificare, & fratres & monachos adunare in pluribus locis, qui sub disei- plina sua religiofe vivunt, & tenent ordinem eo vi- vente & mortuo apud Tucum, apud Podiam, Cal- surnium, Rareturn, Girundia, Logias, Landam, Aurelianis, Villamsalem, Ursinia/Brierias. Aliter vita S. Bemardi abbatis de Tironio lib. 3. cap. 17. de hac fundatione loquitur : Robertus de Arbrex- ello, de quo supra mentionem secimus, vir aptus ad animas lucrandas, & ad verbum Dei prædican- dum, coenobium quod Fons-ebraudi dicitur in confinio soli Andegaviæ, Turoniæ & Pictaviæ, anno ■ Domini M. C. VI. ædificare capit, & fancttrnonia- les feminassub arctissima regula ibidem congregans, Petronillam abbatissiam præsecit ; qua dejuncta, ei sucoesset in regimine ejusdem monasterii „ Matildis foror Gaufridi Andegaviæ comitis, &c. Consulendi quoque Guillelmus Malmesburiensis lib. 4.dere- bus Anglkis, Robertus dc Monte in tractatu de abbatibus & abbatiis Normanniæ cap. 4. & Bal- dricuS DoIensis antistes in vita Roberti » Nobilita- tur hæc domus basilica insigni opere constructa, & regularibus ædisiciiS ainplissimis quæ aliquando trecentas puellas sub Christi obsequio continuiise CTAVIENSIS. iJIJ memorant membranæ. Antiquitus confraternitates habuit cum abbatiis Cluniacensi, Vindocinensi, & ecdesiis S. Laudi, & S. Maurilii Andeg. A ponti- ficibus denique maximis viginti quinque, pluribus episcopis, regibus & principibus dotata est ac privi- legiis & libertatibus decorata ; quæ prolixitatis causa recensere omittimus. Historiam vero totius ordi- nis & abbatifiarum (quas inter memorantur qua- tuordecim principes rcminæ, & in iis quinque ex regia stirpe Borbonia) contexuit Honoratus Nic- quetus Soc. Jesu presbyter, ex quo aliifve aucto- ribus, & pluribus tabulis ac membranis magni chartarii & martyrologii Fontebraldensis sequen- 8 tem seriem hoc ordine dcscripsimus, dehinc au- tem sequetur priorissarum indiculus, quarum ta- men omnium agmen ducet Hersendis prima priorissa antequam hic parthenon iu abbatiam evasisset. Prima coenobii moderatrix, solo priorissee titulo insignita. HErsendIS de ChampaGNE, Pagani de Campania militis filia, soror autem Huberti ex nobilibus Campaniæ : fatis functo Guillelmo feniore toparcha de Monte-Sorelli marito circa an. 1 1 o 1. seculi pertæsa, & religionis amore succen- sa, Roberto prædicanti & ordinis Fontis-ebraldi 3 fundamenta jacienti, lubens ejus regimini se subje- cit ; testis idem Baldricus, cum ait : Spreta sua, qua prælucebat nobilitate, choris feminarum adhæ- ferat, imo prior conversa fuerat, magnæ religionis, & magni pariter consilii fuerat. Regulis ac disci- plina novæ congregationis apprime instituta, in primam priorissam deligitur ab ipso Roberto Ar- brecellensi anno Dom. 1104. quod munus eo vivente summa laude exercuit, ut palam est ex plu- rimis chartis, quibus cum Petronilia subscribit, ia primis placito cuidam cum Sybilla S. Crucis ab- batissa, eodem anno, mense Oct. pro lylva de Bor- no. Sub ejus sapienii moderamine sanctimoniales apud Fontebraldum magna religionis devotione Deo famulabantur. Reperitur autem ejus nomen in tabulis Gauterii de Clichone, & Goffiidi de Brioleto domini terræ Vitreariæ, tum etiam in alia Britannorum comitis, & Ermengardis uxoris, pro immunitate hominum Fontis-ebraldi, qui ex Bri- tannico, & Nannetico consulatu ad hoc monaste- rium iter habebant. Magna porro contulit ad ex- ædificationcm monasterii sui insignis hæc priorisia, quæ nullis pepercit laboribus in construendis ba- lilica, cbustro, ceterisque cellulis : demum coad- jutrix in sancta religione institutoris Roberti, ex 7 hae vita ad meliorem tranfrnigravit pridie calend. Dec. ut habent martyrologia an. 1109. sepelitur in monasterio, teste Arbresellensi, uti innuit Bal- dricus in ejus vita, sic loquens.• ibi jacet Hersen* des monacha, bona coadjutrix mea, cujus consilio & opere constrnxi Fontis-ebraldi ædesicia. Abbatissarum historia. I.TJETRON ILLA. DE C HEM ILLE • Font- JL ebraIdensis monasterii, totiusque ordinis ca- put, & prima abbatissa, Burcardo & Texcelinia • Vir clar. D. Fleury appellat illam Paftnillt de Craon Xs Chtmillt, tom. i hist. pag. 1 1 a. parentibus i3 ! 4 ECCLESIA Pl parentibus erat prognata, quam nonnulli oriun— l dam ex proceribus de Camilliaco in Andegavensi tractu dubitant ; & utrum paternum genus, an vero conjugium inde tantum sortita fuerit, non ita certo asseritur. Fuisse conjugatam priusquam nbbatialem curam adipisceretur, offendunt verba hæc vitæ Roberti, auctore BaIdrico, quam Pe- tronillæ dedicavit : Egreffic es de penatibus tuis, lares paternos ausugisti, seductorias carnis illecebras quæ tibi blandiebantur abhorruisti, & ad Eontem-evraldi venisti, ubi fontem uberem, sontem prædicationis, fontem religionis invenisti, & hau- sisti, dominum videlicet Robertum nostris temporibus ] singUlarem seminiverluumrdoctorem illostrem & eximium, verbis & operibus admirandum, visum eXK tollendum, & imitandum. Hic aliquando sorores inter demorata, & insancta converfatione erudita, populum tuum & demum patris tui oblita, prævio Spiritu sancto, dentino cooperante Roberto, in ab- batisselm promota es, quamvis thalamorum inquis- tudini prius deserviisses. /naltavit igitur Deus in folium excelsum te, & genti suæ, Paschali papa collaudante præsecit te : tali maxime gens illa, gens mendica, gens pupilla indigebat matre ; tali, inquam, mulieres, accepta pro Deo dumtaxat paupertate, sustentandæ erant procuratrice. Confestim’ in religionis operibus Hersendi comes individua adhæsit, monasterii procuratrix designatur, inde prlorissa, denique ad fastigium præsulatus evehitur anno 111 5. 28. Octobr. probante ipsomet Roberto paulo ante illius obitum, ut notat ejus vita. Eleifit itaque, inquit, ad tanti honoris dignitatem Petronillam de Camilliaco, quæ relictis paternis rebus, ejus discipula suerat, a conversationis suæ pene initio, præcedente tamen nonnullorum sapien- Iurnfano consilio, dicens t Dignum mihi videtur, ut quæ portavit mecum laborem peregrinationis & paupertatis, portet-etiam pondus qualicumque consola— ] tionis nostræ, & prnsperitatis ; licet enim monogama fuerit, cogente tamen necefficate nulla mihi conve- nientior ridetur huic prælationi. Igitur iu novam monasterii iuvestituram gratukntibus monachis admissa, conventus sibi umditos continuo iustrare sategit : ad varios etiam principes pro tuteia & augmento ejus proficiscitur, ad Fulconem comitem Andegavenæm, & Ludovicum Francorum regem, a quo benigne excepta est, quod & signifi ? cat charta data anno 1146. regni Ludovici regis decimo, quo signum S. Crucis accepit, redeunte Petroniila abbatissa a Pictavis, ubi colloquium cum Rege habuerat. Sed memorabilis est dedicatio ecclesiæ Font-ebraldensis, quam a summo pontifice Callisto II. visitari, confirmari, & consecrari con- spexitjubi & statuta Roberti, ordinisque Font- ebraldensis confirmari obtinuit ; juvat autem pro- ferre diploma integram quod habetur in magno chartario, quia speciatim omnes ferme prioratus ordinis tunc temporis existentes recenset : Callixtus episeopusservus/ervorum Dei, dilectæ filiæ Petroniila abbatissee monasterii S. Mariæ de Eont-ebraudi, & iis quæ post eam regulariter in eodem regimine successerint in perpetuum. Cum per Pictavensem parochiam pro ecclesiæ servitio transe- Tojtttis m CTAVIENSIS* ip ; L tum haberemus, venerabilis fratris nostri Guillelmi Pictavensis episcopi suggestione ad B. Mariæ de Font-ebraudi monasterium declinavimus ; ubi mo-- nastici ordinis diseiplinam vigere per omnipotentis Dci misericordiam cognoseentes, locum ipsum cum omnibus ad eum pertinentibus, B. Petri decrevimus patrocinio consovere. Unde etiam nostris, tanquam B. Petri manibus, in honore beatissimæ & glorio- sifflmæ Dri genitricis, semperque virginis Mariæ oratorium dedicarimus, altare ipsius reliquiis bea- torum martyrum Felicis & Adaucti, Saturnini, & Sisinnii, & B. Cæciliæ virginis, quæ in nostris j habebantur seriniis, condientes. Omnibus autem, cooperante Deo, solemniter celebratis, ad populum, cujus undique illuc multitudo effluxerat, veritum ex more habuimus ; & devotionem ejus diligentius at* tendentes, ex omnipotentis Dei, & R. Petri au- thoritate ( cujus licet indigni vices in Ecclesia geri- mus) universis qui ad dedicationem convenerant, a quatuor annis & supra, unum ; a tribus veco & infra, dies quadraginta de suis poenitentiis relaxa- vimns. Idipsum & de illis statuimus, qui a seju- niorum capite, usque ad octavas Pasehæ persiequen- tes annos, quandiu in eodem loco religionis mona- ^sticæ ordo viguerit, monasterium debita devotione ’visitare, ac de suis facilitatibus curaverint adjuvare. Ea insuper immnnitate præsatum cænobium ex apo- stolicæ sedis benignitate donavimus ; ut omne illud fpatium quod cruces in circuitu, ex præcepto nostro disposilæ comprehendunt, exterius quietum deinceps inriolatumque permaneat : quatenus quicunque ho- minem in eo aut occiderit, aut læserit, vel prædam fecerit, vel grave aliquod forisfactum commiserit, donec satisfaciat, reussacrilegii habeatur. Sequenti fanedie in capitulum venientes, in pleniori tamfra- trum, quam focorum conventu, præcepta venerabi- lis memoriæ Roberti presbyteri de Arbresello, & ) loci & religionis institutoris, rata censuimus, & illibata servari ; illud omnimodis fancientes, ut si- deles quique, qui pco animarum suarum remedio, in Dei & ecclesiæ vestræ servitio, vel apud mona » sterium vestrum, vel in locis ad ipsum pertinentibus persistere devoverint, vel in faturum devoverint, ia eodem bono perseverent pcoposito ; & juxta disuostr tionem & obedientiam ipsius loci abbatiffic, aut prioristururn, quæ per loca ad monasterium Pontis- ebraudi pertinentia disponuntur, ad honorem Dri fotoribus fideliter & religiofe deserviant : ficus etiam a bonæ memoriæ prædicto Roberto presbyteco de Arbresello noscitur institutum. Ad hæc ut quietius E ac devotius debita omnipotenti Deo servitia exsol- vere valeatis, possefflones & loca monasterii vestri contra pravorum hominum nequitiam sedis aposto- licæ pririlegio duximus munienda. Universa igitur quæ vel in præsenti xIII. indict. legitime poffldetis, vel in faturum concefflone pontificum, liberalitate principum, oblatione fidelium, vel aliis justis modis poteritis adipisci, vestro in perpetuum monasterio confirmamus. Locum videlicet rigreria ex dono Ber- laiide Monsterello, Rainaldifilii Ugonis, & Eul- cheii-Fexardi : locum Raalai ex dono Raginaudi de Salmuntiachaico : locum Cavanaici ex deno Ai- rnerici de Berneapico, & Ciconii frlii Gaineri ? fppp « ; i6 ECCLESIA P locum de Caina f ex dono Radulphi de S. Johan— 1 * ne, Stephani • de Afaixime *, ac filii ejus Par- ciende * : locum Mongoguerii ex dono Aimerici Rlocelli : lacum Vdrencis ex dono Pagani de No- nseliaco t locum Cantalupi ex dono Fulconis junioris Andegavensis comitis : lucum Sovoliæ ex dono Petri de Brifiaco : lucum Girundæ ex dono Rapi- naudi de Riollant, Salomonis hominis ricecomitissee de Castello-Ayraldi, & Hugonis de Mvona : locum Bois-rotardi ex deno Fulconis comicis Andegaven- fis, & Lisiardi de Sabrolio : locum Mauthaici ex dono Aubereci de Munta-Johannis : locum Lajariæ & Chevrerii ex dono Guillelmi de Mirembello : locum Astrici ex dono Reemsseeiæ, ac filiorum ejus I Petri Achardi, & Airaudi t locum Rodiæ ex dono Petri Senebaude : locum Villesalem ex deno Gaus- fridi Gastinelli : locum Rreth ex dono Cothardi & filit ejus : locum Flathdtci ex dono Gausseedi de Emglis : locum Landæ de Belloveerio ex dono Retri de Gasnaclua, Gothelini fratris ejus, & Retri de Thoueia nepotis eorum. Locum Lagrolæ, ex dono Briencii de Comiquers, & fratrum ejus : locum Landæ dApremonte ex dono Guillelmi, & fratris ejus de Asperomonte t locum Landæ de Machecol, ex dono Garsii de Raes : locum Jafras, ex dono Radulplu Maliclari, & Isdercii : locum Dentis, ex deno Giraudii de Sostei, Arberci filit ejus, & s Guillelmi de Roccaforti : lucum Tucio, ex dono Fulcaudi Erenicardi, & Aimericifratris ejus, Ber- nardi Cantagrel, & Aimerici fratris ejus Aima- rivillani, Dalmatii de Monte-Borulpho, & Aimerici de Ranconi de cujus frodo erat, ita liberum & quietum ficut in venerabilis fratris nostri Geral- de Engolisinensis episcopi, tunc apostolicæ sedis legati definitione, & domni prædecesseris nostri sanctæ me- moriæ Paschalis papæ 11. privilegio continetur. Lo- cum la uasconeria, ex dono Arberci de Burno, Guillelmi de Cella, & Guillelmi de Borno : locum Arblenth ex dono Guillelmi Aimerici : locum Mon— p talesum, ex dono Aimerici Bernardi : locum Au- foillos : luam Conoul : locum Lolulleii, ex deno Petri de Vdrs, & fratris ejus t locum Calumme, vel Nemoris-comitis, ex dono Simonis Avifant, con- cedente Fulcone Andegavensi comite : locum S. Bo- nifacii, ex dono Petri Pictavorum epijcopi & capi- tuli monachorum S. Cypriani ; locum Ajars, vel Adarci> ad montem S. Johannis, ex dono Stephani de Magnac : locum Bobun, ex dono Petri de Monti- freebo, Iterii Bernardi, & Aimerici Bruni t locum Argenteriam • tx dono jufilesendis de monasterio novo. Hæc tria loca prædicta, sunt in Lemovicensi, episcopatu. In episcopatu Bituricensi locum Ursani, 1 & locum Parthdeci, & Villula, ex dono Aalardi Guillebaudi : locum Jatypici, ex dono Huberti de Barsella, & Saturninæ matris ejus : locum Ville- bratæ, ex dono Rainandi de Scurels, & Rogerii Senescau : locum Letardi, ex dono Erchembaudi de Borbum : locum Montauden, ex dono Giraudi de Corb. & Giraudi Coraus : locum yillæ-osmeri, ex dono Arvei presbyteri, & Achaudi fratris ejus : locum villæ Corb. ex dono Gaudefridi de Blan- queffort, Guimonsbed, & Supplicii de Concartau : a Ex hoc Stephano trahunt originem nobiles domini de Mestcmd. [CTAVTENSIS. i3i7 \. locum Prunerii-Sicci, ex dono Supplicii de Con- chartau, Agnecis comicissee de Affic, & Guimuns- beth.• lucum Marthauges, ex deno Radulphi Be- cuns, & Elisabeth uxoris ejus, & filiorum eorum- dem t locum Eunuernum, ex dono Agn cis comi- tissiæ Dosaffic : locom Funtarcherii, ex dono Pa » tricii de Brulleio : locum Saugosæ, ex dono Jo- hannis de Lineriis, & Hugonis de monasterio : locum Taes, ex dono Johannis de Lintriis ; locum Molius, ex dono Odonis de Duis. ln Turonensi locum Raleii, ex dono Pagani de Asirambello, & uxoris ejus Beluciæ, & filiorum eorum : locum Cal- furncii ex dono Leonii, uxoris, & filii : locum La- 1 runciæ, ex dono Ogerii Fabri, Guillelmi de Tisthai & omnium fratrum eorum : locum Columberols, ex dono Rapinaudi Rufi, & Gautherii Jesu ; locum Barbæ-novæ, ex deno Fulconis junioris Andega- venfis comitis t luam Reffos, ex dono Bartholomæi filii Rahardi, & Cili de Mota : locum Vallis- ficardi, ex dono Audeburgis de Monsterello : locum Pissiabo, ex dono Guillelmi de Rullei : hæc duo prædicta loca funt in Cenomanica patria. Locum Choseaci, ex dono Auberti de Ligeri, & multo- rum aliorum, concedente Fulcone comite Andega- venfi t molendina, exclusam de Chinone, prata de Verrom, teream de Doe, prata & census suos, — ex dono Fulconis junioris Andegav. comitis : por- tum de Chalh ii, ex dono Alonis adelescentis, & fratris ejus in Andegavenfi : portum de Rest, cen- sum, decimam, & vinagium, ex dono Gatfsseedi Fulcrei : locum Lapias, ex dono Sanitæ, & filii Roberti : locum Curleo, ex dono Heesendis, & Stephani de Monte-Sorelli filii ejus t locum Chan- bellas ex dono Girorii de Chiapiaco, Caleth, & Ugonis duorum fratrum, & matrum eorum, acsio- rorum : lucum Borennas, ex deno Fulconis junio- ris Andegav. comitis : locum Pignoneria., & teream Arealors, & teream Petri de Monte-Sciberti : ter. j ram & census Fulqucii quos emit ecclefia Fontis- ebraudi, concedente Fulcone comite t teream quam Adam habebat ad Pignoneriam ab Achaia, usque ad Andegævum, ex dono ipsius Adæ, per manum episcopi Rapinaudi, concesseone comitis & co n icissee, cum caritate quam dedit Petronilla abbacista con- fanguinea ejus : locom S. Carileffi ex dono Cha- lunis de Blaopne : locom Perillera ex dono Philippi de Blaione & uxoris ejus : Nemus etiam & prata quæ habebat a nemore Roho nfque ad Alodia t locom Segnes, ex dono Grisciæ de Doe, & filii ejus : locom Efcoblant, ex dono Oggerii, Martre- . rii, & filit ejus Deri : locom sanctæ Mariæ de ’Hofpicio juxta Aurelianum, ex dono epifiopi Au- relian, & capituli canonicorum S. Crncis, ac Lo- deici regis Franciæ : Clusum Auberi, ex dono Lo- deici regis Franciæ : locum Alta-Brneria ex dono prædicti rapis, & Bertreæ novereæ ejus, de cojus dote erat, & ea quæ Philippus rex apud Turonem dederat ei in dote, concedente Lodoico rege & uxore ejus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat idem cænobium temere perturbare, aut ejus possefficnes auferre, vel ablatas retinere, minuere, vel temerariis vexationibus fatigare. Sed omnia integra conferventur eorum pro quorum sustrntatione & gu- bernatiotte concefficsutttascbus omnimodis profatura. ipB ECCLESIA ] Si qua igitur in futurum ecclesiastica, secularisve, 8Lc.. Datum Turoni apud Majus-monastrrium per ma* imm Grisogoni sanctæ Romanæ Ecclesiæ diaconi cardinalis ac biblothecarii, xvII. cal. Octob. ind. XIII. Dom. Incarnat. anno M— C— XIX.pontificatus autem demini Calixci 11. papæ anno primo. PetronilTx regimini se mancipavit conventus B. Mariæ de Braieraco anno 1122. Pactum iniit cum Lamberto abbate de Corona pro loco de A- gudella 1129. investita est quoque a Gaufrido Andegavorum comite de pluribus consuetudini- bussuper fluvium Ligeris 113 5. &sequentianno conventionem habet cum Mascelino S. Cypriani ; abbate in manu Gaufredi legati apostolici ; necnon cum abbate D. Florentii, aditantibus Turonensi & Burdigalensi archiepiscopis, ipsoque sancto Ber- nardo Clarevallensi. Præsens quoque memoratur in charta EngeI- baudi concordiam inter Uigerium olim Andega- vensem epise. & abbatissam coram pluribus epi- seopis apud Fontem-ebraldum confirmantis an. 1149. quo ipso anno defecit PetroniUa, VIII. caL Maii ; ad quam diem sic habet Font-ebraldense necrologium : VIII. cal. Maii migravit aseculopiæ < memoriæ domina Petronilla venerabilis monacha, in- comparabilis & irrecuperabilis mater nostra, a demino nostro magistro Roberto prima constituta abbatissia. II. Mathildis I. cTAnjou, FuIconis V. comitis Andegavensis, Hierosolymorum postea regis, & Eremburgis comitistæ Cenomanensis filia, despon- sata fuerat GuilIeImo Henrici primi Anglorum regis nato, ut historici docent. Sed sponso pelagi fluctibus ante nuptias demerso an. 11 20. Mathildis intacta virginitatem in Fontis-ebraldi cœnobio vovit. Aliquot post annis Conanus Britanniæ co— j mes Font-ebraldum accedens, Mathildis cognatae1 suæ intuitu donavit monasterio infulam de Vern, cum appenditiis ad eam pertinentibus, & in per- petuum possidendain quiete ac pacifice, sicut ha- bebat, datis ea de re litteris quas sui sigilli munimine roborari præcepit : Hoc, inquit, viderunt, & audierunt mater mea Ermengardis, Radulphus de Greco, cujus instinctu hæc fecimus, Robertus de Greco, frater Radulphi, Gestin de Auray, Men serviens meus de Garranda. Acta apud Fontem- ebraldem in manu P. primæ abbatissia anno ab In- carnat. Dom. m. C. xxIx. Honorio II. apicem Romanum gubernante, Ludovico in Francia reg- nante, Hildeberto Turonensem episcopatum dispen- fante, avunculo meo Jernsalem pergente. Suffecta 1 est Petronillæ Mathildis jam ætate matura, præ- fuitque ab an. 1150. quo iniit concordiam cum Julio abbate de Corona. Ceterum de ipsius elec- c. xlvt. tione exstant in appendice nostra litteræ Eugenii col. j 62. m, papæ. Ad eandem abbatissam scribit episto- lam Petrus Cellensis lib. 2. ep. 1 o. ubi impense laudat ejus humilitatem, etsi nobilitate nulli fecunda foret, liberalitatem, & fervorem religionis : Ad extremum, inquit, virguncula quædam Andegavensis comitis filia surrexit, manum adfortia mifit, & nova commutatione pro rege Anglorum regem commutavit angelorum. Hæc gloriofa dictasunt de te, cariffima demina ; indulge autem mihi quodsermone dissiusiore Tomus II. PICTAVIENSIS. 1319 A teplusjusto detinuerim, & credas ex abundantia amoris copiamprotulisse sermonis. Sub ejus vel lupe- rioris abbatistæ præfectura, pro dirimenda veteri controversia monialium cum episcopo Pict scripsit Sugerius abbas ad Eugenium 111. papam : rogans eum ut protectionem luam his sororibus in sancta & Deo acceptabili religione degentibus impenderet contra episcopum, qui abbatissam benedicere re- cusabat, & subjectionem ab eis requirebat, earum privilegiis contrariam. Placeat igitur, inquit, excel- lentiæ vestræ ab his molestiis eas eripere, & ut inpace Deo deserviant ; eis in multitudine misericordiæ vestræ g providere esiub protectione Dei cæli, & vestra apo- stolica auctoritate consovere, & protegere, ut pote tantum tantæ religionis locum, quem cum in par- cibus illis in seholis estemus, noviter inceptum esse vidimus, & pro Dei voluntate, sere ad quatuor aut quinque millia fanctimonialiumjam excrevisse audi- vimus, & gaudemus. Tandem Mathildis bullam protectionis accepit ab Anastasio IV. an. 1153. De ejus obitu ita martyrologium Font-ebraiden- se : Migravit a seculo Mathildis abbatista, quæ fecundapost Petronillam primam abbatissiam Eont. C eandem ecclesiam, nolens & renitens, suseepit gerendam ; quæ transacto post electionem suam quinque annorum curriculo, in vera confestione sedes adivit paradisicas, dolorem nobis relinquens. III. Audeburgis de Haute-bruieres, cui confir* mat domum Font-ebraldensem, & ceteros Ordi- nis conventus AIexander III. summus pontif. bulla data Senonis 17. cal. Octob. 1164. necnon do- num quinquaginta librarum redditus super castrum Divionenle ab Eudone duce Burgundiæ concese sum, alio diplomate apostolico Beneventi 6. non. Decemb. Memoratur hæc abbatissa in charta ven- y ditionis factæ apud Acaicum pagium suum eidem J Audeburgi 1175.Johanne Pict. pontifice. Hæc est haud dubie A. abbatissa Font-ebrald. quæ scrip- sit ad Ludovicum VII. regem pro elcemolyna de Chauci, & ad H. epise. Suession. Vide tom. IV. scriptorum histor. Francor. Quercetani pag. 724 » Morte sublata estcirciter anno 1180. cujusdepo- sitio ita calend. Julii consignatur in martyrologio Font-ebraldensi : Migravit a seculo bonæ memo- riæ Audeburgis venerabilis abbatissia, carifficna ma- ter nostra : quæ post mortem Mathildis in abbatifi- sampromota, 2.6. annos in rigore nostram ecclesiam fideliter rexit : cui etiam Dominus tantam gratiam contulit, ut a regibus & principibus, sublimioribus & infimis, & a subjectis nimio assectu deligeretur, S amore & reverentia veneraretur. IV. Gilia, Gillia & Gila pedum pastorale apprehendit cum foret major cœnobii priorissa. Eum Lucius III. papa, bulla Anagniæ data 1 5. cal. Aprilis 118 3. his verbis alloquitur : Dilecta in Christo filia Cilia, tuis justis populationibus cle- menter annuimus, & præfatum monasterium sanctæ .Mariæ Fontis-ebraldi, quod utique specialiter sub B. Petri jure & protectione consistit, cui etiam Deo auctore præesse dignoseeris, antecessernm nostrorum vestigiis inhærentes, sub B. Petri, & nostra protectione suscipimus. Hujus abbatisiæ memoria exstat in obituario ad diem 14. Junii his verbis : Mi- gravis aseculo domina Gila, ecclesiæ Pont-ebraldeosts Pppp ii tj2O ECCLESIA P abbatissia, quæ in circulo viginti duorum annorum,. tam in prioratum, quam in abbatiam prudenter & & sagaciter ecclesiam rexit, docendo & monende gregem sibi commissium, verboque & exemplo suo be- uigniter informavit, deinde prædictam ecclesiam tam suiritualibus quam corporalibus bonis ampliavit. V. Mathildis II. de FIandres, Theodorici Flan- dronan comitis, ex Sybilla Andegavensi, sorore Mathildis I. abbatistæ, progenita fuit. Philippus co* mes Flandrensis iu donatione 3 o. lib. redditus annui monasterio facta an. 1187. eam carissimam sororem sanctimonialem, non abbatissam appel- lat ; attamen hoc ipso anno memoratur abbatissa in veteri charta. Biennio post camis sarcinamde— 1 posuit Cainone-castro Henricus II. rex Anglorum dotator Font-ebrald. cænobii, celebri pompa in basilica majori tumulatus. De Mathildis obitu mar- tyrologium : Migravit aseculo Mathildis abbatissia Rontis-ebraldi, comitis Flandriæ filia, quæ cum quatuordecim annorum esset ætate, volenti animo religionem venit, multoque tempore benigne ac ha- militer nobiscum degens, infra quartum abbat. suæ annum, cursurn vitæ suæ Deo vocante con- sumrnavit. VI. Mathiidis III. priorissa Wari-villæ in pago Bello-vacensi, majores habuit hujus cænobii fun- datores, orta sortasse ex prosapia Ælidis dominæ de Bullis, quæ insignis fuit Wari-vilIæ benesactrix. Successit Mathildi Flandricæ anno saltem 1194. subscripsit donationi Mariæ de Mailleo factæ an. 1196. Innocentius III. bulla anni 1201. mense Junio Ordinis privilegia munivit. Sub ea veI praecedenti abbatissa velamen sacrum religionis sumsit Alienor Aquitanica Franciæ & Angliæ re- gina, quæ spiritum ultimum exhalavit 3 1. Martii 1204. nostræ vero Mathildis mors ad diem v. nonas Octobris commemoratur in necrologio do- mestico his verbis : Migravit a seculo Mathildis abbatissia, secundum sæculi dignitatem generosis orta parentibus, nobilium [pernens divitius, suam Do-J mino vovit virginitatem, & sub manu venerabili secundæ nostræ abbatissee, in præsenti ccenobio sacræ religionis habitum suscepit, ubi usaue ad tem- pus dominæ Audeburgis regulariter vixit, & hone- ste, cujus /anctam coversationem agnoseens memora- ta, ad conventum Warvillæ quem parentes ejussan- daverant, illi tradidit ad regendum, &c. VII. Maria I. de Champagne Theobaldi IV. comitis Camotensis, Bfesensis, Trecarum, & Campaniæ, ex Mathildi Carinthiaca, fecunda natu filia, Henrici I. comitis Campaniæ palatini so- ror, Guillelmi cardinalis, & Aleidis conjugis Lu- dovici VII. regis Francorum erat. Quæ cum data 1 fuisset uxor Odoni II. duci Burgundiæ, cetero- rum ducum prosapiæ regiæ propagatori, eodem c vivis exemto 1162. apudFont-ebraldum Deo se conlecravit, ubi deinde propter virtutes eligitur abbatissa anno saltem 1207. eamque domum per aliquot annos rexit. Notatur in martyrologio, VII. idus Augusti. Filiam vero habuit Aleidem Bur- gundam quæ post obitum viri Archembaldi dn- mini de Borbonio per 3 6. annos religionem in eo cœnobio professa est, quiescitque ante limina eeclesiæ, sicuti martyrologium observat. Verum [CTAVIENSIS. ipi A. iu aliquibus elenchis interposata est feries abbatissa- rum, qui Aleidem præfatam mendose pro sancti- moniali solum Font-ebraldensi, abbatissam super- inducunt, VIII. Aleidis I. de Blois de Champagne, Mariæ neptis, ex germano Theobaldo cognomento Bo- no, comite Blesensi & Camotensi, Franciæ da- pifero, matrem habuit Aleidem Ludovici VII. re- gis dicti junioris, & Alienoris Aquitanicae filiam. Cum per aliquot annos archicœnobii prioratum obtinuisset, ad abbatissie folium ascendit anno sai- tem 1209. Hoc nomine recensetur in tabulis hu- jus anni & 1211. In martyrologio his verbis ce- 1 lebratur : Migravit a seculo carissema mater nostra, domina Adilidis virgo Deo sacrata, Theobaldi co- mitis Blesensium filia, ex utroque latere Franco- rnm, Anglornmque regum, & spectabilium genere procreata : quæ dum in primo juventutis suæ fiore, se Deo & B. virgini placentem dedit hostiam, no- stræ religionis affiumens habitum : quæ quidem cir- citer q.o. annos habens, abbatiæ nostræ, & nostri regiminis onus asseurnsit. IX. Berta ex monasterii prlorissa præerat anno 1217. quo querelam inter ipsam pro monialibus de Alta-brueria agentem, & monachos Fiscan- nenses degentes apud Meduntam in prioratu sancti ’Georgii, composuere abbas & prior S. Faronis, & abbas de Cagia, ex chartul. Fiscan. Hujus memi- nit chartula Font-ebraldensis, qua Agnes domina de Monsteriolo, vicecomitissa Meloduni, in causa contentlonis pro commenda una defuncti Albini Pelu, quæ fuit inter Guillelmum quondam mari- tum suum vicecomitem, & eandem Bertam, pe- nitus dictæ abbatistæ ac conventui dimisit litteris datis an. 1221. mense Octobri. Exstant in ap- pendice nostra litteræ Bertæ, datæ anno 1225*. quo etiam anno B. abbatissa paciseitur cum abbate Cd* 3 Vp S. Leonardi de Calmis, pro conventu S. Bibiani ordinis Fontis-ebraldi, juxta abbatiam Gratiæ- * Dei. Hoc insignitur elogio apud martyrologium cum aliis abbatissis, sub die 6. cal. Jan. Migravit felicis memoriæ domina Berta, Deo devota, ca- riffima mater nostra, Fontis-ebraldi venerabilis ab- batissia, quæ gubernationem suam per longum tem- porisspatium exstitit ♦ prioriffia, & in illo officio ejten_ pco ecclesia sua mirabiliter laboravit, atque fideliter diu decertavit, postea vero divina gratia providente, concorditer & in pace facta abbatissia, persona suit vitæ laudabilis, honestate mornm perfpicua. X. Adela deBretagne, ex comitum Britanniæ familia, sedebat jam an. 1228. In tabulario sancti Dionysii asseruatur instrumentum cujusilam ex- £ cambii inter abbatem conventumque S. Dionysii & moniales de Alta-brueria sub sigillo abbatissie Font-ebrald. mense Nov. 1235 « Recensetur an. 1238. in rescripto Juhelli Turonensium archi- epilcopi, 1239. in veteri charta Latiniac. & in regesto xxxI. archivi regii Paris fol. 54. verso, ac denique in tabula emtionis facta anno 1242. ejus consensu a Johanna de Brana reIigiosa. Obi- tuarium præfatum de illa ad 4. diem cal. Nov. sic habet : Adilidis Deo sacrata, ecclesiæ Fontis- ebraldi abbatissei ; hæc quidem comitis Britanniæ filia, & a primo tempore juventutis suæ in aula tpx ECCLESIA P regis Anglorum, & regjnæ venerabiliter educata,. dum t j. haberet annum, habitum nostræ religionis suseepit, quæ multis diebus, & annis plurimis tam in prioratu, quam in abbatia fagaciter & bene re* xit ; tandem nocte Dominica felici consummatione cursum vitæ complevit. XI. Mabilia de la Ferfe, Hugonis de Feritate Camotensis episcopi soror, ex majore priorissa, re- xit anno 1244. transegit autem cum Johanne co- • Regeti— Rctelensi * pro prioratu de Longueau sui dr- Rcnfi. dinis, ac decimis debitis in castellania Retelensi an. 1248. De ea sic martyrologium Fonfrebral- dense : Migravit aseculo.Mabilia de Feritate, hu- jus ecclesiæ abbatista, quæ nobilissimo genere orta > nobiliorsuit moribus. Hæc itaque monascerii nostri major priorista est essecta, deinde unanimi consensu capituli nostri in aboatistam est electa. XII. Johanna I. de Dreux quæ dicta est de Braine, filia Roberti II. comitis Drocarum & Branæ, ex Jolandi de Cudaco, filia Radulfi I. & Agnetisde Hannonia, soror etiam Roberti III. * Drocen— Drocensis, & Petri * Aremoricae stiepis regiæ du- Britin^iæ. cuttt » de cujus promotione idem scribit martyro- freno logium : Johanna de Braina Fontis-ebraldi humi- lis & venerab. abbatista, nobilissima regum & regi- narum ac personarum spectabilium sanguine procrea- ta. illustrissimi Roberti comitis Branæ filia, quæ * annis ætatis suæ p o. circiter jam elapfis, a conventu Fontis-ebraldi in matrem concorditer est electa, ln Angliam pro nostro & monasterii incremento coepus proprium transfretavit. Hic de lpsius mortis tem- pore filetur. Ejus memoria exstat annis 1259. 1265. 1267. 70. & 1271. in chartis feodi S. Nicolai de Lofduno. Amitam habuit in eodem Font-ebraldensi coenobio Massiiiam cognomento, Bertricem de Brana, priorissam Garevillæ, de qui- bus hist. genealogica domus Franciæ lib. 33. XIII. lsabella I. d’Avoir ex antiqua famUia de Averio in Andegavensi pago, sedit ad annum j 1276. XIV. Margareta I. de Pocey ex vetusta familia de Poceio in Andibus, primam ætatem inter mo- niales & in spirituali tirocinio officiorum thesau- rariæ & majoris priorissie traduxit, tum ad fasti- gium abbatiæ provecta est, solemnique ritu inau- gurata 1284.1 NicoIao Andegavensi pontifice, ut confectæ etiamnum de ejus electione litteræ te- stantur, quibus prostat adhuc in sigilio stemma gentilitium aquiIæ. An. 1289. Raimundus fra- trum Minorum minister generalis hanc abbatissam ordinis sui bonorum operum participem fecit. Margareta & conventus cesserunt Carolo Regis fi— j lio comiti Valesii, Alen^onii, Carnutum & An- dium, & Margaritæ siiiæ regis Jerusalem & Siciliæ, omnia jura quæ habebant in stuvio Ligeri ad Pontem-Cæsaris, le pont de Ce, pro sexcentis sextariis frumenti & sexaginta libris annui redditus ; subscribunt & consentiunt pactis Gista priorissa, & Stephanus prior. Hæc pacta Gallice scripta, facta sunt an. 1293— mense Jan. Vide Marten. Anecdot. tom. 1. col. 1243. ObiitMargareta de Poceio caI. Octobris an. 13 04. postquam sedisset annis viginti. XV. EleonorI. de Bretagne, Johannis II. ducis ICTAVIENSIS. i32j A Britanniæ ex Beatrice regis AngIiæ Henrici III. filia, nascitur in Angiia 1275. Septennis priora- tum Embleberiæ ord. Font-ebrald. ingressa est, ac cum ibi probationis monasticæ cursum excgis set, emissa prosessione, anno sexto supra decimum, secessit iu Galliam ad Font-ebraldense monasterium, ubi abbatissa renuntiatur, & Dominica ante festum B. Martini hyemalis benedicitur a GuilleI- mo Majore episcopo Andegavensi 13 04. Ut vero omnes fere reges ac principes cognationis vinculo attingebat, sic ab iis amplissimas immunitates pro ordine & cœnobio suo impetravit. Debitum natu- ræ persolvit 16. Maii an. 1343. ætatis 67. regi- B minis 3 8. de qua potest consuii hist. genealogica domus Franciæ lib. 3 5. in ramo ducum Briuuv niæ, a Sammarthanis edita. XVI. Elizabeth seu IsabeUa II. deValois, Phi- llppi VI. Valesii regis soror, parentes habuit Ca- rolum a Francia comitem Valesii, & Catharinam Cortenæamex imperatorio stemmate. Cum geno* ris nobilitate eluxit in ea integritas morum, qua omnibus seculi illecebris repudiatis, daustrum an- læspiendori prætulit. In Piseiacensi Dominica- narum monasterio rectæ gubernationis specimina cum edidisset, ex priorissa ætatis anno ferme 40 » Font-ebrald. praefecturam assequitur anno 1342. C quo debita subsidia apostolicæ cameræ solvit, die 3 o. Julii ; quæ postmodum ab episcopo Torna- censi, in monasterio de Moncello prope Pontem S. Maxentiæ munus benedictionis accepit. Die festo S. Martini mortem oppetiit 13 49. ac in ab » batia sepelitur. XVII. Theophania du Chambon orta ex stirpe dynassarumde Cambonio, ad quam comites Ar- vemiæ maternam originem referebant, per com- promissiim eligitur 1349. 18. Nov. atque anno sequenti subsidia debita soIvit cameræ apostolicæ » Vifuntur hodie in archivis subscriptæ ab ea ta- buIæ an. 1351. Pie moritur 13. Aug. 13 5 j. ut habet obituum codex. XVIII. Johanna II. de Mangey ex dominis de Mangeio successit Theophaniæ 13 5 3. ac provisa est ab Innocentio VI. pontifice bulla die 12. caI. Junii 1355. scripta ad episcopum Pictaviensem pro ejus inauguratione. De promotione ejus scri- bit his verbis necrologium •.Johanna de Maingeio ab adolescentiæ initio monialium disciplinis regula- ribus erudita, sacristina nostri monasterii suit t pro- tinus ab omnibus monialibus in capitulo canonice electa est, & confirmata per summum pontificem, non obstantibus aliquibus objectionibus oppofitis con* 7 tra ipsam : tempore suæ prælationis quamplurima dona, & diverfas tribulationes tempore guerrarunt sustinuit infinitas. Munus suum egregie obivit, & prudentia ac animi sagacitate domum suam tutata est, quin & summo affectu divina tractabat inter quingentas moniales quæ choro Font-ebraldensi sub ejus regimine deserviebant, uti sidem facit di- ploma ejulaem Innocentii papæ VI. ad antistitem Tiberiadis. XIX. Adelais III. de Ventadour ex nobilibus to- parchis de Ventadorio genita erat, Archembaldi de- cani Turonensis & Guillelmi de Ventadorio soror ; cujus electionem narrat liber obituum his verbis : Pppp iij ECCLESIA P1 Adeldidis de Ventador abbatiffa, quæ ab ipso ju-. Ventutis suæ flore seculo renuntians, & de bono in melius proseciscens, effecta est priorissa, deinde cum fer annos plurimos prioratum laudabiliter rexiffet, Tegimen totius ordinis nostri per unius anni soatium a Domino meruit obtinere. Sedebat autem anno 1372. XX. EIeonor 11. de Parthenay ex veteri pro- sapia dominorum de Parthenay in Pictonibus, ab- batissaerat 1375. Ultimum diem dausit 1390. vel sequenti anno : quæ pro anniversario legavit plurima vrsa argentea, aliave dona. Ceterum isabellis reperitur abbatissa annis I38I.&I383. Num binominis erat EIeonor, aut abdicavit ante mortem ! XXI. Blanca de Harcourt illustrissimis natali- bus comitum Haricuriæ in Normannia naseitur * sexto hu— 1376. parentibus Johanne III. * comite, & Ca- jus nomi— thiarina Borbonia ; quo nomine Caroli VI. regis miti/" consanguinea, avunculos habuit Petrum Castellæ regem, Amedeum Sabaudiæ comitem, & Amal- dum Amaneum dominum de Lebreto ; fratres vcro Johannem Haricuriæ & Albemariæ comi- tem, ac Ludovicum vicecomitem Castri-eraldi Ro- tomagensem archiepiscopum. Verum nobilis puelIa tot generis naturæque dotibus posthabitis jeligioni’ se addixit iu S. Mariæ Suessionensis monasterio, unde evocatur ad Font-ebraldensem abbatiam, de quaprovssa estClementisVII. bulla Avenione data an. x 3 9 1. mense Julio. Gregem suum peculiari cura, diligentia, ac exemplo per 3 9. & amplius annos gubernavit ; obiit 1431. pridie nonas Apr. die Mercurii. XXII. Maria II. de Harcourt, Christophori de Haricuria dom. de Hautreche & Johannis archiep. Narbon. soror, possessionem iniit Dominica 2 3. Decemb. 1431. cum, sede vacante, administras- set Blanca de Credonio decana & major priorissa : • in monasterii moderamine Iaudabiliter pcr annos .20. versata, diem obiit 1 5. Decemb. 1451. XXIII. Margarita II. de Montmorency ex da- rissimo genere, Johannis de Montmorenciaco domini de Beausault & Isabellis de Neelle filia, ex • un. majore celleraria eligitur 1434. * cum nihiiomi- DMsa— nus haberet in eadem abbatia æmulam Mariam de Haricuria : Migravit a seculo die q.. menses Apr. ^KXIV. Maria III. de Montmorency cogno- mento de Beausault, Margaretæ neptis, Hugonis domini de Bello-saltu & Johannæ de Haricuria fi- lia ; a teneris apud Font-ebraldum concessit, ubi ] vota cum emisisset, priorissa Tufonii, tum cel- leraria, denique abbatissa creatur. Recensetur au- tem in chartis authent. regiæ bibIioth. ann. 1452. MLUei. 3. Jan. & 1457. Mortuaestanno 1461. * die Veneris 12. mensis Febr. De hac vero utraque abbatissa consulendus Andreas Queroetanus lib. 7. hist. domus de Montmorency. XXV. Maria IV. de Bretagne, Richardo comite Stamparum Johannis V. Aremoricae ducis filio, & Margareta Aurelianensi parentibus naseitur anno 1424. Fratrem habuit Franciscom II. Annæ ducissie Britanniae, Francorum bis reginæ paren- tem. Qpæ cum esset nature dotibus affatim in- CTAVIENSIS. 132 ; A structa, sub disciplina Margaretæ matris in viduæ habitu in Longi-campiCIarissarum cœnobio juxta Lutetiam Pariliorum commorantis, ad pietatem insormata, Deo apud Font-ebraldum se consecra- vit. Renuntiante in lpsam onus abbatiæ an. 1457. Maria Montmorencia, assensu Callisti 111. ponti- ficis sub debito 240. lib. pensionis persolvenda- rum, inquiunt bullæ. Hanc legimus apud D. du Foumy desponsatam fuisse in teneris annis Fran- cisco dom. de Retz ; quæ sane in chartis authenticis regiæ biblioth. memoratur abbatissa 1462. 68. &73 » Cum vero consilio virorum quorundam " prudentium curasset Roberti institutoris regulam, quæ parumper obsoleverat, diligentius servari, im- petrata bulla Pii pontisicis ad Guillelmum Quadrigarium episcopum Parisiensem, & Thomam de Corcellis decanum ejusilem ecclesiæ, nonnullis san- ctimonialibus severiorem dausuram detrectantibus, eadem abbatissa abscedere cogitur in prioratum S. Magdalenæ Aurelianensis, ab ordine suo penden- tem, quem exaedificatum a fundamentis ad meliorem normam reduxerat : ibi reliquam exegit ætatem zelo reformandae religionis perstudiosa, tum ad cœlestem patriam evocatur 19. Oct. 1477. ibi que tumulo reconditur. C XXVI. Anna d’Orieans, soror Ludovici XII. Francorum regis, parentes habuit Carolum du- cem Aurelianensem, & Mariam ex ducibus Cli- viæ : anno ætatis 14. Font-ebraldum ingressa est, tum Mariæ de Britannia consobriuæ successit ab universo conventu postulata, & electa 1478. Nec imparem sese in praefectura virtutis exemplo exhi- buit, namque privilegia ordinis nova impetravit, antiqua curavit renovanda, & ad meliorem normam severioribus diseiplinis domum FiIiarum-Dei Parisiis, conventus de Girunda, de Foissiaco & Guareviila in Normannia instituit. In chartis au- D thent. regiæ bibliothecae occurrit abbatissa annis 1488. & 1489. Singulari demum animi humi- litate, & munificentiae laude præstans, pie in Do- mino conquievit sub an. 1491. postquam basi- Iicam pluribus exquisiti pretii ornamentis, sacra- que supellectili exomasset. XXVII. Renata de Bourbon Johannis II. co- mitis Vindocinensis ex Elisabetha de BelIa-valle nata circiter 1466. octavo ætatis anno religioni nomen dedit in monasterio virginum B. Mariæ Santonensis, inde Fontebraldi ab Anna Aurelia- nensi consobrina ad professionis vota admittitur 1483. tum facta SS. Trinitatis Cadomensis ab- E batissa, Font-ebraidense monasterium simul regen- dum suscepit 149 1. 2 3. Septemb. * eodemque t anno in possessionem inducta die 30. Octobris. Odobr. " Memoratur eodem anno, die ultima Decemb. iu charta authent. regiæ biblioth. Ab exordio præ- fecturæ de reformatione soliicita, votum clauliiræ an. 1500. mense Junio, adstante Anna regina ali- isve principibus feminis, in manu Ludovici Bor- bonii Abrincensis episcopi fratris naturalis solem- niter juravit, tum animum auctoritate & vitæ ex- emplo ad informandos nova institutione conven- tus sui ordinis intendit, & in eo egregio facinore nonnullorum conatus magna moderatione supe- ravit. Sub ejus regimine pIures e regio sanguiue 1326 ECCLESIA P prognatae, habitum religionis exceperunt, quæ. virgines postea fœcunda abbatissarumsobole iu va- riis regni parthenonibus claruerunt : inter eas me- morantur Ludovica Borbonia neptis, Carlota Bor- bonia comitissa Nivemensis soror, Magdalena & Renata Borboniæ sanctæ Crucis Pictaviensis, & CaIensis, Catharina regis Navarræ soror Cado- mensis, & Renata Lotharinga S. Pctri Remensis abbatissie. Ipsa occurrit an. I 5 o 5. in tabulis cameræ computorum Divionensis.Cœnobium suum mag- nificentissimis ædisiciis auxit & adornavit. Virtutsi omnium denique lingulare exemplar, indefestb studio erga ordinem atque reformationem, cum magna laude congregationem suam administrasset, 1 supremum diem adesse sentiens 2 3. Octob. anno 1533. abbatiam cessit nepti Ludovicæ Borboniæ, subseriptis resignationis codicillis originalibus a Ludovico ex principibus Cliviæ nepote, & Gauchc- rio de Sainte-marthe Ludov. silio, domino d’Es nandes in pago Alnssiensi, (Scævolæ parentis no- stri viri clariss avo, in choro regalis abbatiæ sepul- a to *) inquiunt Sammarthani fr. quem confestim postexccfsum Renatæ, 8. Novemb. eadem Aloysia Borbonia major prlorissa ad Franciscom I. regem delegavit, ut ejus obitum illi renuntiaret : paulo- que mox ferali pompa, sacris operante episcopo Venciensi, Renata tumulo honorifice condita est.’ Tumulum Renatæ edidit Johannes Buchetus. Ejus mentio exstat lib. 25. hilL geneaI. familiæ regiæ, & Iib. 4. hist. Font-ebraldensis. XXVIII. Ludovica I. de Bourbon, Francisci comitis Vindociuensis, & Mariæ Luxemburgen- sis filia, ab ineunte ætate Font-ebraldi velamen sumsit 1510. 19. Januarii, sacræ ceremoniæ ad- stantibus Maria matre, duce Vindocinensi, & comite S. Pauli fratribus, principe Rupis ad Jonam, Antonia Borbonia sorore, aliisve principibus fe- minis ; anno insequenti abbatissa Origniaci, diœcesis Laudunensis, exposeitur, ac demum majore prio— — ratu abbatiæ perfuncta, ex designata S. Crucis ab- batissa, deligitur Font-ebraldensis per abdicatio- nem Renatæ amitæ sub an. 1 5 3 3. qua fatis erepta, die festo S. Bamabæ apprehendit possessionem 11. Junii ejus procuratorio nomine officialis Pictav. tandemque benedicitur 9. Januarii 1535.3 Ludovico cardinali Borbonio fratre, Senonensium archiepiscopo, adsistentibus Majoris-monasterii, Bur- gi-medii, Sulleii, & Nucariorum archimandritis. Summa pietate monasterium rexit, reformationem a præcedenti abbatissa stabilitam non modo tutata est, sed non fine eximia omnium approbatione & zelo iuter procellas bellorum civilium provexit ; j redditus summopere ampliavit ; novis structuris capitulum, dormitorium, claustra, ceteraque loca regularia perfecit ; & eeclesiam præclaris donariis decoravit. Carolum IX. regem cænobium suum invisentem honorifice excepit, Font-ebraldensem domum a sectariorum depraedatione feliciter serva- , vit, variisque nomen suumegregiis facinoribus po- fleritati commendavit. Ejus tempore plures prin- cipes feminae iu sacrarium Font-ebraldense Deo se * Ejus & filii ipfius Jacobi scpulcra olim vidimus non in choro sed inter chorum & sanduarium posita, & tabulis æ- peis in quibus eorum erant stcmmjta & effigies, contcda, ICTAVIENSIS. 1327 & consecrarunt, Renata, Johanna, & Ludovica Bor- boniæ, Carlota Tremolia, Francisca de Rohano, necnon aliæ periliustres pucllæ. Tandem quadra- gesimo annopræfecturæ, ætatis 80.21. Septemb. e vivis exemta est an. 1575. XXIX. Eleonor III. de Bourbon, CaroIi L Vindocinensium ducis, & Franciscæ Alen^oniæ ultima natu filia, fratres habuit Antonium Borbo- nium Navarræ regem Henrid-magni parentem, Franciscum Anguiani comitem, Carolum cardina- lem Borbonium, & Ludovicum principem Con- deum ; sorores vero Magdalenam S. Crucis Picta- viensis, Catharinam B. Mariæ Suessionensis, & I Renatam Calensem abbatissas. Lucem primum aspexit Lutetiæ in castro Luparæ 18. Jan. 1532. e sacro fonte levata a Francisco delphino, Mag- dalena Borbonia, & Eleonora Austriaca regina ; a teneris annis in B. Mariæ Suessionensis monaste- rium admissa, inde Font-ebraldi 1550. mense Julio votis professionis se obstrinxit sub modera- mine Ludovicæ amitæ, cui ex coadjutrice succes sit, benedicta abbatissa mense Novemb. 1575.2 Carolo cardinaIi Borbonio, adstante regina Catha- rina Medicæa, & aliis principibus. Memoratur an. seq. die 2. Nov. in charta authentica regiæ , biblioth. tum ad sacra studia animum applicuit, ’deditque operam sartis tectis eeclesiæ, ac in mona- steriis sui ordinis promovendæ religiolæ discipli- næ. Animam iongæva exhalavit an. 1611. 24. Martii. XXX. Antonietta (TOrleans, Leonorio duce LongævilIæ & Maria Borbonia parentibus orta, cum nubilis esset, Carolo Gondio marchioni Bellæ- infulae, Alberti ducis Radesii silio in matrimonium collocata suit, sed iu ipso ætatis flore viro orbata, ad vitæ religiosie professionem animum conver- tit ; Tololæ igitur Fullientinarum virginum ha- bitum induit. Quo iu cœnobio cum incredibilis pietatis ac prudentiae in gubernando specimina ex- ’hibuisset, exposeitur Font-ebraldensis coadjutrix epud Henricum IV. regem a Leonora Borbonia, sed modestia eam dignitatem recusans, brevi apostolico Clementis VIII. jussaest e monasterio egredi, utLeonoram in fuitctionibus abbatistæ, vicariae nomine tantum per annum adjuvaret, cum sa* cultate utendi habitu Cisterciensium & regula. Ac- cessit ergo Font ebraldum 1604. ubi per septen- nium sola pene administrationem congregationis jubente Leonora gessit. Curavit autem abbatissa bullas coadjutoriæ cum futura successione pro ipsa obtineri 1606. quibus praecipiebat pontifex, ut regulam & habitum ordinis Font-ebraldensis assii- 1 meret, quem solemniter e manu Leonoræ fusee- pit : sed prioris observantiæ tenax, agente Fran- cisco cardinali a Joyosa, abdicationem suam a sum- mo pont. 1610. paulo ante obitum Leonoræ ob- tinuit, eaque mox an. 1611. defuncta, post fu- neris exsequias congregato monialium universo coetu, coram eis, propositum cessionis abbatiæ summa animi demissione exposuit ; continuo de- legatus est a Rege Armandus-Johannes Plestæus episeopus Lucionensis.uteam vel a proposito averteret, vel novæ electionis suffiagia promoveret. Sed ea iu abdicandi proposito perseverans, elctp8 ECCLESIA P ctioni Ludovicæ Borboniæ, e linea toparcharum A de Lavedan, majoris priorissie in abbatissam favit. TumAntonieta Font-ebraldo abscessit eodem anno, ac in ordinis domum Girundam dictam se recepit, quo in secestu novæ congregationis B. Mariæ de Calvario fundamenta jecit, quæ feliciter in Fran- cia propagata est. Mortua est 2 5. Aprilis 1618. Ejus elogium conseripsit R » P. Hilarion de Costc ord. Minimorum S. Francisci de PauIa, tomo 1. feminarum quæ nostra patrumque memoria pie- tate & doctrina floruere. XXXI. Ludovica II. dc Bourbon Johannis Borbonii vicecomitis Levitanensis, baronis de Ma- Iause, ex Francisca de Silly filia, prodiit in lucem Molinii Bolorum 1 548. Octob. 21. & per om- nes abbatiæ nobiIlores praefecturas ad suprcmam sibi gradum fecit ; nam sponte Antonietta Aure- lianensi cedente electa, diplomate regio nomina- tur 1. Junii 1611. tum acceptis bullis adiit pos- sessionem die 23. Januarii anno 1612. & 29. Julii sequentis benedicitur ab episcopo Lucionensi, postea cardinali Richelio. Orationis mentalis usum quotidianum instauravit, annuo ad vacandum Deo fccessiii initium dedit, Romani officii usum ex brevi apostolicoin Ordihem induxit, mausoleum venerabili patri Roberto exstruxit, denique excm- plo potius quam imperio nobiIissimæ virginum congregationi toto vitæ dccursu præfuit, quem absolvitannoætatissuæ 89. aChristo nato 1637. die xi. Januarii. Maria Borbonia Suessionenlis, bullis designata fuerat coadjutrix, sed an. 1625. Thomæ Sabaudo Cariniani principi nupsit. XXXII. Johanna-Baptista de Bourbon, Henrici IV. regis ex Carlota des Essars de Romorantin naturalis filia, naseitur 1608. codicillis ejusilem regis pro filia agnita fuit, tum ex moniali Casensis abbatiæ a Ludovica Borbonia & universo conventu postu- iatur in coadjutricem 13. Decemb. 1624. inde Ludovico XIII. nominationem confirmante, Jo— s hanna-Baptista Font-ebraldum accessit 1625.23. Januarii, postmodum bullis provisa, demortuae Ludovicæ successit 1637. inauguraturque abbatissa 20. Maii 1639.8 Philippo Cospeano episcopo & comite Lexoviensi. Erga Ordinem pro- pugnandæ auctoritatis insigne documentum exhi- buit, cum senatuseonsulto magni sanctiorisquc consistorii an. 1641. antiqua jura & privilegia sanciri, supremumque dominium tumin monachos, tum in sanctimoniales totius ordinis Font-ebrald. confirmari obtinuit. In chartis authenticis regiæ biblioth. memoratur annis 1649. 3. Junii, & 1651.28.Junii. Cumque nobiIissimæ toto orbe J congregationi præfuiflct usque ad an. 1 670. mor- C. xlvIii. tua est die 1 6. Jan. de qua vide inter instrumenta. eo1, 363* XXXIII. Maria Magd. Gabrielis dc Roche- chouard, ducis de Mortemar & Dianæ dc Grand- Seigne filia, ex moniali Liberæ abbatiæ, vulgo Tabbayeaux Bois, ord. Cisterc. facta cst abbatissa Fontis-ebraldi, schedula regia data 1 8. Aug. 1670. bullaque pontificia vi. cal. Nov. ejufdem anni, cujus etiam die 24. Decemb. posseisIoncm acce-
? it, Parisiis benedicta 8. Febr. 1 67 1. ab archiep. arisiensi. Præiuxit autem sororibus suis virtutum ac scicmiæ splendore, quippe quæ præter linguam ICTAVIENSIS. rjiQ . Latinam, Græcas etiam litteras apprime callebat, necnon intra theologiæ arcana saniorem doctri- nam hauserat ; quas dotes, quos sapientiæ ac scien- tiæ thesauros summa velabat modestia. Obiit 1704. 1 5. Aug. cujus elogium funebre inter iu— Col. 3 6 /.* strumenta videre licet. XXXIV. Ludovica III. Francisca de Roche- chouard de Vivonne, filia ducis & marescalli de Vivonne ex Antonia-Ludovica de Mesincs, supe- rioris neptis, & major priorissa, magna totius ca- pituli & ordinis gratulatione nominatur abbatissa, regiis litteris datis 2 3. Aug. 1704. bullisque pon- tificiis VI. nonas Oct. ejusilem anni confirmatur ; quo etiam anno, die 3. Decemb. possessionem, & o. Octobris anni 1707. benedictionem accepit ab archiep. Bituricensi. Vestem religiosam dedit 20. Maii 1706. serenissimæ principislie Mariæ Du Founp Gabrieli Eleonoræ de Bourbon, quam & ad pro- fcssionem admisit anno sequenti. Hactenus feliciter SFtmc^ præest. MAJORUM PRIORISSARUM SERIES. I.T TErsendis 1104. cujus elogium vide A A col. 1313. obiit 1109.30. Novemb. II. PetroniIla I. priorissa reperitur in charta Ber- , nardi de Fonte, sub Petro Pictaviensi episcopo, * & an. 11 It. Postea nomen ac dignitatem abba- tissie assemsit. III. Augardis, sive Algardis veI Audegardis a B. Roberto priorissa instituitur ; sicque denominata reperitur an. 1122. in charta Gauterii de Monte-Sorello, & 1129. in charta Willelmi Adelelmi episeopi Pict. Obiit 17. Apr. IV. Rana in charta Savarici de Aurea-valle, sub Honorio II. summo pontifice, Gaufredo Fulconis fuio Andegavensibus dominante. V. Florentia sub Petronilla abbatissa prioratum gessit Gaufredo Carnotensi episcopo existente le, gato sedis apostolicæ. VI. Agnes comitissa, cui datum fuit molendi- num Parteniaci ; eadem forte ac Agnes Angloife, quæ obiit 2 5. Maii. VII. Audeburgis tempore Mathildis abbatistæ & Isembardi prioris, & 1156. ipfamet forsitan quæ post Mathildem fuit abbatissa VIII. Lucia 1162. IX. Gilia 1165.74.75. & 1184. quo cir- citer factaest abbatissa ; ubi vide ; obiit 28. Apr, quæ rursus memoratur in necrol. 17. Maii. X. Juliana 1 1 87. sub Mathilde abbatissa. Obi- £ tuum codex ejus meminit die 22. Decemb. XI. Adela, vel Alix seu Aalizia filia Theobaldi comitis Blesensis, priorissa 1 19 2. & 1196. do inde abbatissa circa 1208. XII. Bcrta priorissa tempore Stephani prioris Font-ebrald. & 1206. postmodum abbatissa, 110- minatur in necrologio 17. Maii. XIII. Juliana priorissa tempore Stephani prio- ris, & 1220.Obiit 17. Septemb. XIV. Adela filia Eudonis Britanniae comitis ex priorissa evasit abbatissa. XV. Mabillia tempore Stephani prioris 1240. deiude abbatissa. Obiit 6. Januarii. XVI I33o ECCLESIA P XVI. Agatha de Castro-novo, regis Angliæ i Henrici II. neptis, obiit anno ætatis sexagesimo. XVII. Matthæa de Colheron 1253. XVIII. AU 1254. XIX. Sibilla filia Hugonis domini de Bessayo 1256. XX. Martiridis priorissa. XXI. Nicolaa Petite obiit die 6. Maii. XXII. Johanna I. Bestonne obiit 13. Maii. XXIII.Margareta I. de Pocey priorissa tempore Johannis prioris, fit abbatissa 1284. XXIV. Gissa tempore Margaritæ de Pocey ab- batistæ anno 1293. mense Januario. XXV. Clementia de Pocey. 1 XXVI. Elizabeth de S. Cassien neptis Marga- retæ de Pocey abbatiflæ. XXVII. Mabilia II. de Montbazon. XXVIII. Philippa I. de MauIevrier obiit 23. Julii. XXIX. Petronissa II. de Pedentro, obiit 12. Augusti. XXX. Theophania Fourrier ex majori ceilera- ria, obiit artio 1350. ætatis centesimo. XXXI. Alix de Ventadour priorissa, tum abbatissa circa 1370. XXXII. Adelaidis da Port obiit 17. Augusti. XXXIII. Johanna II. obiit 19. Augusti. 1 XXXIV. Jacquelina obiit 24. Aug. XXXV. Johanna III. du Gul obiit 29. Aug. XXXVI. Dionysiade Montfort obiit 2. Sept. XXXVII. Johanna IV. de Bonafaire obiit 5. Septembris. XXXVIII. Johanna V. de Meigne obiit 12. Septembris. XXXIX. Mathildis de Cilly obiit 4. Octob. XL. Johanna VI. obiit xi. Octob. XLI. Blanca de Credonio major priorissa sede vacante post obitum Blanchæ de Harcour, seu po- tius contentione intcr Mariam de Harcour & Mar- garctam de Montmorency existente, toti præfuit 1 ordini per annos viginti ; obiit 12. Aprilis. XLII. Stephanetta de Periers obiit 29. Octob. XLIII. Philippa III. obiit 16. Novemb. XLIV. RichildisI 8. Novemb. XLV. Margareta II. Hodry obiit 22. Julii 1484. anno ætatis 80. XLVI. Magdalena I. de Montejan major prio- rissa reperitur an. 1494. quæ biennio post non sine scandalo monasterium deseruit Hæc anno 1498. prioratum resignavit in manibus Renatæ, accepta domo de Ia Ma^onnerie. Postea tamen dauluræ votum emisit & obiit iu domo Font- ebrald. anno 1523. XLV1I. Isabellis de Borbonio ipsi successit ; deindeabbatissa SS.TrinitatisCadomensis electa, consecratur apud Font-ebraldum die 22. Junii an. 1505. Decessit 1 3. Julii 1531. XLVIII. Margareta 111. du Coq 1 507. XLIX. Margareta IV. de Crets sepulta in ca- pitulo majoris monasterii an. 1 5 1 o. ætatis 60. 27. April. L. Margareta V. d’Autruy priorissa declaratur 21. Aprilis 1510. obiit mense Aprili 1512. in capitulo sepulta. Tomis /Z. ICTAVIENSIS., ni L LI. Perretta Levoix 22. ApriIis per obitum præcedentis, reformavit monasterium S. Crucis Pictaviensis 1512. LII. Catharina de Haubergeron instituitur mense Febr. 1514. LIII. Maria d’Avpise 18. Febr. 1518. pro* fessionem emiserat iu monasterio S. Magdalenæ AureIian. an. 1491. Moritur in monasterio Tu- coniensi, cujus erat priorissa, an. 1 5 5 6. 21. Aug. LIV. Ludovica I. de Bourbon anno 1521. mense Februario instituitur priorissa, tum abbatissa 7. Novembris 1 5 34. obiit 21. Sept 1575. LV. Catharina d’Haubergeron iterum prio- 1 rissa declaratur 1 o. Junii 1535. obiit 14. Nov » ^42. LVI. Renata I. a Lotaringia, filia Claudii a Lo- taringia & AnteniettæBorboniæ.an. 1536. pro- fessionem emisit, priorissadeclaratur 1 54j.dein- de abbatissa Remensis an. 1 5 46. LVII. Renata II. Borbonia, filia Caroli Borbonii ducis Vindoc. professionem emisit an. 1540. LV11I. Eleonora Borbonia, praecedentis loror, ex priorissa fit abbatissa. LIX. Francisca de Rohan anno 1 5 87. do- natur abbatia SS. Trinitatis Pictav. deinde abba* tia Regulæ in urbe Lemovicarum. — LX. Johanna VII. du Puy de Bachl professionem emisit 17. Aprilis 1533. obiit an. 1602. LXI. Avoya de Ia Chaufsco uno supra viginti anno prioristæ Font-ebraldensis munus laudabili- tergessit. Obiit xi. Febr. 1618. LXII. Ludovica II. de Bourbon de Lavedan priorissa designatur mense Aprili an. 161 o. dein* de abbatissa LXIII. Gabrielis I. de Credonio magna prio- rissa declaratur 24. Jan. 1612. obiit mense Maio 1632. LXIV. Gabrielis II. de Ia Chetardie successit 9. Maii 163 2. J LXV. Johanna-Baptista de Bourbon 7. annis priorissa suit, tum coadjutrix per 12. annos, deinde abbatissa 3 2. annis. LXVL Johanna VIII. CaUoiiin velum sumsit anno ætatis 7. professionem emisit decimo quar- to, nec multo post abbatistæ fuit a secretis. Anno 1610. cum Antonietta d’Orleans in monasterium de Lencloistre secessit, ibi per annum integrum de- morata ; tuncque reversa, varia & præcipua Font- ebraldi munia prudenter obivit, tandemque anno ætatis sexagesimo primo major priorissa deligitur, quæ, cum anno 1640. Johanna-Bapt. Borbonia 7 multis & gravibus decausisemonasterlorecessisset, generalis vicaria & administra collato magno sigil- 10, in ejus absentia instituitur. LXVII. Magdalena III. Brizard 1654. obiit 10. Decemb. 1674. LXVIII. Bona Binetde Montifroy 1666. & 1670. obiit 3 o. Martii 1681. ætatis anno 78. a suseepto habitu 67. vere monialis & omnibus instructa virtutibus. LXIX. Maria de Launay de ia Mottaye 1671. obiit 19. Maii 1703. ætatis suæ anno 84. LXX. Ludovica III. Francisca de Rochechouart * de Mortemar * 1695. postmodum abbatissa ronne ! Q qqq ij3£ ECCLESIA 1 L X XI. Margareta V. de Rochechouart de l Mont-pipeau, ipso die quo Ludovica abbatiæ possessionem adepta cst, die videiicet 3. Decemb. anni 1704. major prlorissa renuntiata est ; quam dignitatem obtinuit usque ad an. 1717. quoad abbatiam Montis-martyrum, invita licet, assiimta efu Plura de ea iu abbatissia Montis-martyrum dicturi sumus. SERIES MAJORUM PRIORUM FONTIS-EBRALDI L A NdREas 1107. 1110. -rl. II. Rainaldus de Cosse 1119. III. lsambardus primum sacrista, tum subprior, ac demum major prior 1120. I IV. Benedictus 1154. 1160. V. Petrus I. de Raonnes 11 66. VI. Johannes I. de Verron 1174. 1187. VII. Guillelmus I. venerabilis 1196. & I206. VIII. Stephanus I. 1216. 1240. IX. Philippus I. 1252. X. Guidod’Agrise 1253. XI. Johannes II. Petit 1265. XII. DionysiusI. de Verron 1297. XIII. Johannes III. Martin 1415. XIV. Philippus II. Trigallou 1438.cessit ; jacet in capitulo. XV. Remigius Engrin Philippo sufficitur ad < septem annos, quibus clapsis resignavit, anno scili- cet 1445. 15. Junii. XVI. Guillelmus II. le BailleuI eodem anno successit, ad annum saltem 1489. XVII. GuiUclmus III. Chaumart 1491. de- positus 1494. XVIII. Guillelmus IV. Rousseau 1495. ^e" signavit 7. Januarii 1 5 04. nolens admittere reformationem. XIX. Philippus III. Fontaiue 1505.7. Junii, cessit a8. Novemb. 1514. quo factus est prior Pontis-Raterii.. XX. AIbinus Albert 1532. XXI. Johannes III. Beraud 1535. XXII. Johannes IV. Lamy ex subpriore prior institutus 22. Octob. 1539. visitator 1 540. XXIII. Paulus Lovau 1 540. obiit ætatis suæ anno septuagesimo. XXIV. Hieronymus Paris 1 545. 1 548. XXV. Franciscus I. Rouhaud 1552. XXVI. Martialis Eparnier 1550. XXVII. Johannes V. Lamy 1559. XXV1I1. Petrus II. Beraud 1569. 10. Octo- bris prior instituitur. XXIX. Richardus de Riancourt 1573. j XXX. Ludovicus Bouliot 1 576. XXXI. Claudius Coppin 1598. XXXII. Andreas II. Morillon 1626. XXXIII. Franciscos II. Bcrthelot 1630. vir sanctus, cujus coepus servari adhuc incorruptum testantur. XXXIV. Dionysius II. Moreau 1638. XXXV. David I. Cordior 1641. XXXVI. Sebastianus Ganot 1649. XXXVII. David II. Cordier 1656. XXXVIII. JohanneS VI. Virdou 1670. XXXIX. Cyret 1 674. HCTAVIENSTS. 1333 L XL. Jacobus Anger 1677. XLI. Henricus le Cointe 1684. XLII. Ambrosius Bouvier 1687. XLIII. Mathurinus I. Vory 1690. XL1V. Florentius de Ia VilIe 1693. XLV. Franciscos III. RousseIet 169 6. XLVI. Mathurinus II. Sory 1699. XLV1I. Stephanus 111. Combaud 1702. XLVIII. Johannes VII. Masse 1705. XL1X. Franciscus IV. delaHaye 1708. BonnevaI BONA-VALLIS PROPE THOARCIUM. Thouars. 5 "DOna-vaLLIs propeThoarcium, subinvoca- tione B. Johannis, antiqua est abbatia viceco- mitum Thoarcensium donis locupletata, cui Lo- tharii regis munisicentia collata cst airtiS de Faya, ut patet ex originali Bonæ-vallensis chartophylacii c co| instrumento in appendice dcseripto. 366.’ Series abbaTISsarum. I. A RemBURGis I. quam Sammarthani Ram- 21 bigam vocant, præerat an. 973. II. Arcmburgis II. 1144. & 1146. ex veteri Gall. Christ. tom. iv. pag. 3. col. 1. III. Alada seu Adelais abbatissa SS. Johannis & -* Andreæ de Thoarcio bullam obtinuit ab Alexandro III. datam Romæ an. 1169. quam vide inter c u col instrumenta. 367. IV. Clementia 1202. V. A. cui Guido de Thoarcio frater Aimerici vicecomitis dat quinquaginta solidos pro anniver- sario matris suæ Aumuz, & uxoris suæ comitissic Britanniæ an. 1208. VI. Catharina I. 1223. VII. Johamnis fcu Johanna I. sedebat eodem an. mense Novembri. VIII. Agnes I. d’Operche, al. du Perche 1239. IX. Matthæa 1295. X. Margarita de Suille 1297. XI. Massea 1 3 07. XII. Percevallis, Parasseis, dc Chaopes vel de Choupes 1331. & 1332. XIII. Isabellis de Thouars cognata Ludovici vicecomitis Thoarcii 1 340. 1346. & 1359 « XIV. Alienor I.deParthenay 1 3 62.72. & 73. XV. Josen veI Josepha 1 3 76. XVI. PerneIIa seu Petronilla I. Rouande, ah Ruarde 1379. XVII. Renata-PernelIade Souzay 1396. XVIII. Petroniila II. de Breze 1410. XIX. Yvona de Breze 1418. XX. Guillelmeta I. de Brez£ post obitum Y- vonæ eligitur abbatissa, quam consumavit Simon ep. Pictav. mense Febr. ah Nov. 1419. XXI. Agnes II. de Rochcchouard 1420. XXII. Guillelmeta II. de Mailse 1421. XXIII. GuiiielinctalII.deBrcz^ 1424. XXIV. Johanna II. dc Maille 1427. obiit 1439. XXV. Alienor II. seu Hclionor dc Maille cx priorifla de Monesto ( est prioratus a BeIlimonte pendens) confirmatur abbatissa eodem an. 1439. Reperitur in variis chartis annorum 1447. 48. 1334 ECCLESIA ] 60. 62. &72.Item 1473— 16. Jan.& 1475. 12. Maii in chartis duabus authenticis regiæ bibI. XXVI. Johanna III. deMailse 147 5.21.Nov. & 1478. 8. Januarii, ex chartis authenticis regiæ biblioth. Hujus meminit necrologium SS. Trini- tatis Pict. XI. cai. Junii his verbis : Obiit domina Johanna de Mailll abbatista S. Johannis Thoarcii an. Iipsill. XXVII. Johanna IV. de Maille cessit anno 1493. quæ tamen adhuc memoratur annis 1499. & 1509. XXVIII. Catharina II. de Chivrl, cedente Jo- hanna de Mailse, bullas obtinuit an. 149 3 * occurrit autem annis 1495. 1518. 1519 « 1 521. die 14. Decembris, 1523.1527. & 15 28. imo& post annum 1 5 3 1. ut mox videbimus, nisi forte duæ vel etiam tres abbatissie fuerint cognomines, nam interim duas reperimus abbatistas an. 1521. scilicet Mariam (TAmboise & Magdalenani de Bourbon. XXIX. Johanna III. de Chivrl, 1528. & 1530. Obiit 1 5 3 1. dic 1 5. Decembris, sepulta in capitulo. XXX. Catharina III. de Chivrl, quam unanimi sororum consensu electam, cedere tamen Ludovi- cæ Chasteigner a rege Francisco I. designatæ coactam fuisse dicunt Sammarthani, haud alia nobis’ videbitur esse quam Catharina jam a longo tempo- re abbatissa, quæ sororum inclinata precibus pc- dum resumserit Ea enim paulo post defuncta, dicuntur Johanna Coysmcs sacristiæ præsecta & Francisca Poistier de abbatia contendisse, quam neutra obtinuit. XXXI. Ludovica I. Chasteigner Guidonis do- mini de Rupe-posiea & Magdalenæ du Puy du Couldray-Monin filia, a teneris annis vota religionis emisit in cœnobio SS. Trinitatis Pictav. tum bullas obtinuit a Clemente papa VII. datas nonis Feb. 15 3 2. pro abbatia Thoarcensi vacante per obitum Catharinæ de Chivr^. Confestim mo-1 nasteriumsuum in regularis dilciplinæ domicilium commutavit, exædificata basilica, æde abbatiali & locis regularibus quæ prædare auxit. Jacet in choro ecdesiæ cum hoc epitaphio : Cy gist le corps de reverende dame Louise Chasteigner en son vi- « Samm. Vant abbesse de ceans durant XII. ♦ annees, la- habent —.di* quelle estoit vertuense & charitable…… a intro- «rnois.qtatrt duis lit refornlation, & ppur irellu observer fit com« pan. mencer les lieuX reguliers & reparer le monastere • «t* 3. & deceda le*4. Novembre *. Ejus tamen obitus notatur in necrol. SS. Trinit. Pictav. III. nonas Novembris t pqd— p XXXII. rhilippa Chasteigner, filia Johannis Chasteigner & Claudiae de Montleon, Ludovicæ neptis, ei successit an. 1543. memoraturque an- nis 1 545.1 548.& 155 6. Dicitur autem a Sammarthanis, regis Henrici II. rescripto 1548. facultatem accepisse transcribendi abbatiam sorori Franciscæ tertii ord. S. Francisci moniali. Sane ab- batiæ bonum suisset, si nunquam abbatissam ha- buisset Philippum ; quippe quæ a fide catholica de- fedt, & Genevam cum octo monialibus recessit anno 1557. Dom. 2. Quadragesimæ. XXXIII. Gaspaida de Clermont, filia Bemar- Tomus II. PICTAVIENSIS. > A dini ex Anna de Hussen, soror vero Gabrielis Va- pincensis & Theodori Johannis Senecensis episcoporum, alumna S. Crucis Pictav. erat quando abbatiam S. Johannis injuste detentam a Philippe Chasteigner quæ a fide defecerat, obtinuit a sum- mo pontifice bulla data Romæ 1 5 60. mense Jun. Iniit possessionem die 7. Septemb. ejusilem anni, & obiit 1 5 9 o. in choro sepulta, cui proinde falso tribuuntur anni quinquaginta regiminis in inscrip- tione sepulcrali *. * XXXIV. Isabella seu Isabellis de Vivonne de Ia Chasteigneraye, filia Caroli II. hujus nominis, regiorum ordinum equitis, & RenatædeVivonne, B ex moniali SS. Trinit. Pictav. præerat abbatissa jam an. 1590. nonnisi tamen an. 1598. bene- dictionis munus accepit a Godefrido Pictav. episc. Coadjutricem asiumsit Ludovicam de Chastillon 162 5. &postquamsedissetannis41. obiit 1632. XXXV. Ludovica 11. de Chastillon Ægidio barone d Argenton & Maria de Vivone sorore Isa- bcilis nata, amitæ successit cum jam esset ipsius coadjutrix. Litigavit adversus Henricum de ia Tre- moille Thoarcii vicecomitem, qui se fundatorem monasterii nomine majorum suorum esse conten- debat. Præfuit ad an. 1646. quo adlecta sibi co- adjutrice Elizabetha de Chastillon sorore, ante- quam a Rege confirmaretur, e vivis excessit Jacet in choro cum hoc epitaphio : Cy gist le corps de madame Louise de Chastillon tres-digne abbesse de cette maison qiielle a mise dans la parfdite reforme du R, P. S. Benoist, oit elle a vecu abbesse t.q. ans, 8. mois, p. juurs, estant decedee le 26. Sept. itiq.6. agee de ipsi. ans. XXXVI. Elizabetha de ChastiIIon per obitum sororis obtinuit a Rege abbatiam die 3. Octob. 1 646. bullisque confirmata anno sequ. possessionem adiit 9. Maii ejusilem anni 1647. munus autem benedictionis accepit ab Henrico episcopo Andegav. 5-. Octob. 1653. migravit a seculo die 4. Junii 1668. ætatis anno 57. multis suæ mu- nificentiæ relictis monumentis. Sepulcrum habet in capitulo. XXXVII. Maria Francisca Volandis de Cha- stillon nata parentibus Francisco dom. de Bois- rogues & Magdalena-Francisca-Honorl, neptis vero duarum praecedentium abbatissarum, cum esset monialis in Pictaviensi S. Crucis partheno- nc, bullas accepit 111. calend. Sept. 1668. Sedit vero ad annum 167 6. quo desuncta die 27. Apr. ætatis an. 2 6. sepelitur in capitulo, ubi habet epi- taphium, nihil notatu dignum continens. XXXVIII. Magdalena-Angelica-Maria de Chastillon soror præcedentis, regia schedula 7. Maii 1676. & pontificio diplomate iv. nonas Octob. ejusilem anni, possessionem apprehendit 4. Maii 1677. Benedictione donatur ab archiepi- scopo Turonensi in ecclesia S. Martini Candacen- sis de Candes ad Ligerim, assistentibus abbatissa Fontis-ebraldi & domina de Belin priorissa, die Dominica 8. Aug. 1 678. Curavit organa pneu- matica in eeclesia construi, & chori fornicem reparavit. Oblatam sibi Montis-martyrum abba- tiam recusavit, ac tandem postquam summa cum Iaude rexisset monasterium, piedecessitan. 1708. Qqqq ij 1336 ECCLESIA PI die 5. Martii, ætatis an. 5 5. dignitatisabbatialis j an. 3 2. In choro jacet, cum epitaphio in quo celebrantur splendor ejus generis, integritas fidei, morum candor, concentus virtutum, dignitatum contemtus, &c. XXXIX. Francisca Mariana de Chastillon dua- rum praecedentium soror, necnon Ludovicæ-Ca- rolæ abbatiflæ S. Lupi prope Aureliam, & amita Olympiæ de Chastillon ejusilem loci abbatissie, ex moniali & priorissa monasterii novitiarumque magistra, abbatiam promeruit bullis acceptis vn. calend. Junii 1708. cujus possessionem adepta cst 12. Aug. ejufdem anni. Præest adhuc an. 1719. CELLA S. HILARII. CELLA S. HiLARiI iu urbe Pictav. ord. S. Augustini, congregationis GaIlicanæ, cx prio- ratu conventuali fu abbatia, quam quidem regalis esse fundationis tradunt, ubi & aliquando corpus S. HiIarii, cui dicata est, requievit, priusquam in basilicam S. Hiiarii-majoris Pict. deferretur. Quod autem ex chronico MS. Lemovicensis abbatiæ S. Martialis, ad hoc monasterium Sammarthani referunt, de fato mirabili abbatis de Celia Pictav. diœcesis, rectius convenit Cellensi S. Mariæ ejus- dem diœcesis, quando quidem Cella S. Hilarii nondum abbates obtinebat. SERIES PRIORUM ET ABBATUM. I. Q GUILLELMUS I. Temperii ex canonico re- guIari hujus eeclesiæ factus est prior, ac de- nique episcopus Pictav. circa annum 1180. II. Giroius sancto Guillelmo superstiti prior successit, cujus nomen Iegitur in charta anni 1196. III. Seguinus prior 1204. IV. Philippus prior 1280. V. Guillelmus II. prior 1317. VI. Petrus I. Baudry prior, Augensi comiti fi- dem exhibuit clientelarem an. 1343. VII. Guillelmus III. Berloiiin prior 1365. idem fortasse quem Sammarthani tanquam abba- tem ad an. 1375 « commemorant. VIII. ReginaIdus I. primus abbas inscribitur anno 1403. IX. Johannes I. Jourdaiu abbas an. 1408. X. Reginaldus II. 1409. XI. Guillelmus IV. 1414. XII. Johannes II. Renaudeau 1425. XIII. Johannes III. Briant 1449. XIV. Hilarius Vallory abbas commendatarius 1467. 1476. 16. Aprilis, 1478. 2. Maii, & 1480. 12. Augusti in chartis authenticis regiæ biblioth. XV. Guillelmus V. Rogier 1487. XVI. Petrus II. Rogier 1491. XVII. Antonius des Barres abbas commend. 1494. 1496. 15. Julii, 1497. 19. Augusti 1513. 1. Oct. & 1 5 14. die 4 Nov. iu chartis authenticis regiæ biblioth. XVIII. GuilleImus VI. de Langeac 1529. quo circiter tempore ad ipsum & ad priorem S. Radegundis, necnon adpræpositum B. Petri-ma- joris Pictav. Clemens papa VII. litteras apollolicas CTAVIENSIS. 1337 k direxit pro reformatione eœsesiæ B. Mariæ-majoris Pictav. In necrologio S. Petri de Casis, talis est ipsius commemoratio : jo. Maii obiitnobleGuil- leaume de Langhac abbe de la Celle & Seigneur d’Espagniac par madame Francoise de Langhac sa nisce. XIX. Claudius de FEstrange 1549. XX. Petrus III. des Prez 1565. XXI. Franciscos I. Pastureau 1582. XXII. Jacobus I. Sauvage 1587. XXIII. Jacobus II. des Prez abbas Cellæ 1589. Vide in abbatibus de Stella. « XXIV. Guillelmus VII. de Requieu 1 597. an. 1606. in charta Jotrensis monasterii. XXV. Franciscos II. Daulezy 1614. XXVI. Franciscus III. Fourre de Dampierre 1623. XXVII. Paulus d’Urcot Regi a consiliis’& eIe- emolynis, sedis apostolicæ protonotarius & abbas Quiuciaci, sub quo abbate Cella S. Hilarii unita est an. 1 6 5 2. canonicorum Regularium Gallicanæ congregationi. XXVIII. Renatus I. Sochetdela Charouille- re, prior S. Radegundis Pictav. & canonicus ec- clesiæ S. Petri Pictav. gemellorum Sammartha- norum cxsororenepos 1663. 1670. & 1680. XXIX. Renatus II. de Mornay fuius Henrici de Mornay marchionis de Montchevreuil, abbas Cellæ in Pictonibus dicitur a D. du Foumy, & quidem alibi lego nominatum mense Januar. anni 1684. XXX. Julius Cæsar Contochcau deGallardon designatur abbas an. 1680. mense Maio. Sedebat adhuc an. 1708. CELLA S. MARIÆ. CELLA B. Mariæ ordiu. S. Augustini ad Belanam fluvium, la Belle, exstabat jam anno 1100. * quo Petrus Pictavorum epifcop. 1 ei concessit ecclesias S. Hippolyti de Luchiaco *, * Luche. S. Martini de Asinariis * & S. Maxentii de Paysai * Asnieres. le Chapt, necnon capellam de Poupon ; at tunc erat solummodo cella abbatiæ Stirpensi subjecta, & adhuc anno 1121. quo Guillelmus epise. dc consilio & assensu clericorum matris ecdesiæ Pict. eidem largitus cst ecdesias S. Sulpitii de Tcillou, S. HiIarii de Laigniaco *, S. Silvani * & S. Mar— * Ligni, tini de Pcrigniaco * Neque vero abbatiæ titulum * consecuta est cella hæc ante annum 1137* quo Willelmus alter Pictav. episc. ratam habet chartam E Maengodi de Metulo ♦ in favorem Johannis prio— ♦ Mcfle. ris ( forte postea primi abbatis) & canonicorum B. M. de Cella, an. Incam. 1137. epacta xxvi. regnante Lodoico. At certe hic honos lpsi attribuitur in charta Gisteberti Pictav. episcopi data 1148. qua Stirpenses canonicos ad dimittendum coegit quidquid juris habere videbantur iu ecclesia CeilenlI. Hanc referimus in appendice ex autlien— c. lv.co !. fico descriptain ; sed lacunarum non cxpertem.Ce— 371* tcrum Ludov. rex Xl. ecdesiam B. M. de Celia reparavit, quæ quidem inter præstantiores agri ■ Imo 109J. <juo anno, inquit chron. Malleacanse, carpit Jocus S. Mariæ ad Cellam storerc miraculis. 1338 ECCLESIA P Pictav. merito computatur ; quare huic regi decrc-. tæ sunt preces quotidianae in exitu vesperarum & missie. Anno 1651. unitur hoc monasterium re- formatæ congregationi Gallicanae, sub qua hodie flaret regularis observantia. Abbatum indiculus. I. TOhannes I. de UzoNEex canonico Cel- iensi in primum abbatem eligitur, ut palam fit ex instrumento superius memorato. Hic est pro- fecto Johannes qui cum Iterio Stirpensi abbate concordiam fecit. Vide in Stirpo. II. Petrus I. S. Rufi canonicus 1148. de quo vide praefatum instrumentum. Aderat in capitulo S. Maxentii, cum Samson veniam a Petro abbate & fratribus monasterii S. Maxentii humiliter deprecatus est, pro injuriis eidem monasterio illatis, • Agvxn. an. 1149. indict. vm. * concurrente v. epacta ix. 111. nonas Junii, Luna xxin. Memoratur adhuc annis 11 59.1167. & 1169. III. Guillelmus I. 1177. 1182. & 1187. quo anno interfuit transactioni factæ inter abbatis sam SS. Trinitatis Pictav. & ministrum fratrum S. Johannis Jerosolymitani iu Pictavia. Hoc eo- dem anno memoratur in charta Nobiliacensis mo- nasterii, & iterum 1192. IV. Johannes II. fine ulla temporis nota. For— 1 tasse is est abbas quem legimus in codice MS. viri dar. N. Faure Lemovic, interemtum an. 1210. ab uno ex suis canonicis. Vide Fragm. hist. Aquit. pag. 211. V. Theo 1244. 125o.& 1256. VI. GuillelmusII. 1258. 60. 62. 63. 65. 71.74.76. & 1280. sortasse vero lubens vel invitus cesserat jam anno 12 60. quo anno Petrus occurrit & 1 264. VII. Petrus II. 1277. 79. 81. 83. 85 « & 1286. VIII. Aimericus 1287. IX. Petrus III. 1290. Hunc & Aimericum I. omittit D. Edm. Martenne. X. Aimericus II. 1308. 1310. & 1313. XI Joseelinus 1321. 22. & 23. XII. Guillelmus III. 1343. XIII. Johannes III. 13 47. XIV. Petrus IV. 1352. XV. Johannes IV. 13 64. XVI. Petrus V. 1383.1396. &I397. XVII. Hugo Forcin ex priore monasterii abbas 1398. XVIII. Guido de Lezignac 1404. 1400. X409. 1410. 16. 30. 3 1. 3 5. 38. 42. 44. ] 48.49. 5I.& 1452. Anno 1456. celebrat capitulum generaIe & statuta condit. XIX. Ludovicus I. de Lezignac 1460. 62. 65. 66. 72. & 77. quo anno preces decrevit pro saiute regis Ludovici XI. ex autographo quod sequitur : Ludovicus de Lesigniaco abbas, & con- ventus B. Mariæ de Cella in capitulari tracta- tu matura deliberatione providentes, attente infra pectorum arcana revolventes privilegia & dona qui- bus christianissimus & serenissimus princeps Dom. noster rex Erancor. Ludovicus Dei gratia præsi- deus in regno Franciæ ditavit ipsum monastrrium ’1CTAVIENSIS. 1339 A devotione singulari quam ad Dei-genitricem gerit, quæ in capella su b ejus vocabulo sundata ibi » dem veneratur, tie ingrati decerentur, quod ab » sit, pco tantis bonis quæ ipse dominus noster rex & sui progenitores contulerunt, fpiritnalia pro tempo- ralibus reddere decreverunt, ordinantessingulis die- bus genibusstrxis in exitu vesperarum & misseepreces decantari pro salute Regis. Actum 27. die Julii M. CCCC. LxxvII. Idem abbas erexit altara in honorem S. Gabrielis & S. Egidii.in quo singulis diebus missa caneretur pro incolumitate & bona intentione domini regis, ac pro pace & tranquillitate regni. In chartis authent regiæ biblioth. me- B moratur abbas B. Mariæ de Cella, & prior de Alta- villa ord. S. Aug. dicecesis Engol. annis 1463.16. Oct. & 1464.2. Junii. Recensetur adhuc Ludov. an. i 48 o.imo 148 3. ex annotationibus Edmundi Martenne, qui duos sequentes omittit. XX. Mathurinus 1481. XXI. Petrus 1484. & 1497. at sortasse cum Ludovicus cessisset, contentio fuit de succestore in* ter hos duos & Aymericum Gaillard qui sequitur. XXII. Aimericus Gaillard 1484. 85. 88. 9 o. 91. & 149 2. quo anno interfuit benedictio- ni abbatis de Castellariis. XXIII. Mathurinus II. JoubertdelaBastide.idem £ sortasse qui supra, uItimus abbas regularis, memo- ratur 1496. 20. Aug. in charta authentica regiæ bibhoth. 149 8.6. Aug. & 1 507.2 5. Decemb. his duobus annis absque cognomine, ibid. Repe- ritur alibi annis 1494.149 8. 1 5 o 5. 1 5 o8. & <5’7^ XXIV. Goffiidus I. d’Estissac episc. Mallea* censis primus abbas commendatarius ab an. 1516. inquit noster D.Edm.Martenne ad annum 1537. Certe hoc anno, die 20. Aug. annis 1541. 5. Martii & 1 542. 16. Octob. iegitur abbas in chartis authent. regiæ bibIioth. XXV. Arnaldus d’Estissac juris utriusque do- J ctor 1 547. Eo sedente monasterium a segregibus devastatur an. 1 5 67. quamobrem optimus abbas secessit in urbem Pictavensem, ubi moerore con- fectus obiit an. I 5 69. tunc erant iu monasterio viginti quinque canonici Regulares. XXVI. Renatus Thenault abbas seu potius 00 conomus pro dominis de Barbczieres Francisco & Emerico fratribus, qui regia Caroli IX. schedula freti, abbatiæ redditus invaserunt. XXVII. Matthæus CouldW presbytcr, ab iisilem abbas inductus ab an. 1 574. ad an. 1589. quo decessit. £ XXVIII. Johannes V. MilIet oeconomus ab iisilem nominatus vi alterius schedulæ ab Henrico III. rege obtentæ, ad annum 1602. XXIX. Goffiidus II. de Barbezieres, Francisci filius tertius ex Francisca Coutance quæ marito mortuo an. 1606. ad mediam proventuum hujus abbatiæ partem successit, abbatiam obtinuit anno 1602. cujus alteram reddituum partem circa 1609. pro Emerico patruo defuncto, eum Ga> briele fratre partitus est. Is tandem matrimonio in- hians resignavit sequenti, famulo suo, qui sibi, matri ac fratribus abbatis fiduciarii partes suseipe- ret, an. 1614. Qqqq iij 1340 ECCLESIA P XXX. Hilarius Fillcau vel Fillaud abbas non A dissimilis, ad an. 1623. quo heri sui Godefridi jusse abbatiam dimisit Francisco de la Rochesou- cauiu XXXI. Franciscos de la RochesoucauIt pro Ceilensi abbatia schedulam obtinuit anno 1623. cujus tamen non nisi die 8. Maii 1625. postes- sionem accepit suprcmi consdii placito. XXXII. Ludovicus II. de la RochesoucauIt, Lactorensis episcopus, cedenti fratri successit tum in abbatia, tum in lite cum Francisco 111. dc Bar- bezieres Godefridi nepote, qua e majori consilio ad privatum evocata, hujus edicto sancitum est die XI. Augusti 1634. ut quidem dictus dominus £ episcopus abbatiam possideret, sed sub onere trium millium annui reditus librarum erga Carolum de Barbezieres fratrem dicti Francisci, & triginta sex millium pro tempore præterito, etsi nunquam abbatia potitus esset. Hic an. 1651. canonicos Regulares Gallicanæ congregationis reformatæ in Cel- lense monasterium induxit die 27. Augusti in vi- gilia S. Augustini. Obiit anno 1654. mense De* cembri, abbas etiam Angeiiacensis. XXXIV. Henricus de Ia RochesoucauIt bullas obtinuit iv. nonas Julii 1661. possessionem vero a 5. Martii anni sequentis. Ejus tempore R. P. Paulus Beurrier abbas S. Genovefe de Monte, ec-’ clesiam B. M. de CeIlis ritu solemni benedixit an. 167 6. a suis munifice restauratam ac de novo con- cameratam. Decessit Henricus mense Decembri anno 1708. XXXV. Alexander de Johanne de Saumery nominatur abbas a Rege eodem anno 1708. in Natali Domini ; sedet adhuc an. 1719. Fontaine F O N S — C O M IT I S. le Comte. HÆc abbatia B. V. Mariæ sacra, partim a fonte qui in ipso abbatiæ oritur loco, par- timque ob dignitatem fundatoris sic nuncupata,’ scilicet Willelmi Pictavorum comitis, abest ab urbe Pictaviensi semileuca versus Occidentem, ja- cetque in valle silvis circumsepta, secus rivulum qui ex ipso Fontis-comitis loco trahens originem, abhinc non longe in amnem Clanum illabitur. Est ord. S. Augustini ; quod tamen minime probari C.un.col. potest ex fundationis instrumento in appendice excuso, ubi & nonnulla de fundatione B. M. de Sabluncellis ab eodem Willelmo Aquitanorum duce necnon comite Pictavorum facta reperies. Notis quidem chronicis destitutum est, sed ipsius ætatem utcumque discimus ex altero istud confir- c tiv col. mante dato an. 1184. quod ibidem legesis. Ab- 371 batum seriem contexuit noster D. Jacobus Boyer ex variis monasterii chartis, quas diligenter evoI- vit ; favente in primis R. patre Petro le Clerc Pa- risino, priore Fontis-comitis meritissimo. ABBATUM SERIES. 1./^ AUFRIDUsde Laureolo, de quo vide VJT chartam fundationis, tanquam prior non abbas præfuit fratribus B. M. de Fonte-comitis, quos quidem fuisse jam canonicoS Regulares nullum probat argumentum ; imo potius eremitaS diICTAVIENSIS. 1341 xerim, quales isto seculo B. Gerardus de Salis va- riis in locis vicinis instituerat. Ceterum querelam c habuit cum Fulcone Bonæ-vallis abbate, pro ipso Lxi. cd. Fontis-comitis loco, quem hic abbas suumdice— 376 bat, ut pote sibi prius a Willelmo duce concessiim 3 77’ quam Gaufrido ; at contrarium judicavit WiIIelmus Pictav. episc. ut patet ex ejufdem litteris a Gaufri- do Camotensi episcopo sedis apofu legato confin* matis, quas in appendice referimus. Idem Gau- fridus Carnotensium episcopus apostolicæ sedis le- gatus magistro Gaufrido de Laureolo, ejusque fra- tribus in loco qui dicitur de Fonte-comitis Do mino famulantibus, decimas nutrimenti sui & labo- > rum quos propriis sumtibus excolebant conccssas a monachis S. Cypriani Pictaviensis, confirmat* Nec praetereundum quod isto in instrumento venerabilis vir Gaufridus dicitur cum legato præ- laudato in tribulatione sanctæ Romanæ Ecclesiæ plurimum laborasse. Is creatus Burdigalensis archi- episcopus plura suo monasterio procuravit, ut pa- lam fiet ex dicendis. II. Johannes I. prior & vicarius eeclesiæ Fontis- comitis nominatur in charta Gaufridi Burdegal. archiepiscopi, qua donum Stephani de Jarria, &c. præfato monasterio factum de terra & nemore suo sitis juxta Fontem-comitis confirmat, an. 1140. — epacta nulla, indict. 2. regnante Lodoico rege Franc. W. Pictav. episcopo. Nimirum hic Johan- nes vicarius erat Gaufridi, qui regimen sui mo- nasterii haud omnino deseruerat ; ut clarius iterum demonstratur ex dono Hugonis Bruni domini Le- zigniaci facto eidem monasterio, rogatu Gaufridi archiep. Burdigal. & in manu ipsius, tempore Willelmi Adelelmi Pictav. episcopi, testibus præsenti- bus Willelmo Gardrado Santonensi episcopo, Wii- selmo de Partiniaco qui cognominatur arcbiepisco- pus, &c. Idem Hugo Brunus donavit eidem cc- clesiæ in manu & in præsentia Gaufridi archiep. Burdegal. immunitatem in terra de Lejat. Factum apud Lezigniacum in domo monachorum * tem- pore Grimoardi in episcopum electi, nondum con- secrati, testibus præsentibus admiranda sanctitatis viro Gaufrido Camotensi episcopo, apostolicæ se- dis legato, magistro Laurentio Pictaviensis eccle- siæ archidiacono, Willelmo de Niorto, &c. III. Ademarus occurrit primus titulo abbatis de- coratus, in charta Fulconis abbatis Bonæ-vallis an. 1148. cujus habes excerptum inter instrumenta. co[. 3 ? d :. Eodem anno vn. idus Julii Gaufridus archiepise. jam memoratus, Gissebertus Pictav. & Bemardus Santonensis episcopi concordiam faciunt inter ec- E clesiam de Fonte-comitiS & Gilibertum Bordolii, super nemore Savarici MauIeoncnsis, præsentibus Laurentio matris ecclesiæ B. Petri Pictav. decano, Arnaldo, Calone, Petro ejusilem ecdesiæ archidia- conibus, Petro abbate S. Maxentii, Brunone decano B. Ylarii, Raginaudo priore ecclesiæ beatæ Radegundis, &c. Ademarus abbas Fontis-comitis memoratur in iitteris ejusisem Gaufrcdi archiepise. datis apud S. Romanum de Benais, juxta Sablun- cellis locum, xvn. cal. Martii, ind. 1. an. Domi- nicæ Incarn. 1153. Anastasio papa ; quo etiam anno idem liimmuS pontifex bulla Ademaro ab- bati directa, monasterium in tuteIam S. Sedis B4* ECCLESIA s suscepit. AIexanderpopa III. eidem simile priviIe-. gium indulsit, datum Parisiis n. idus Apr. Incarn. Dom. anno 1165. pontificatus sexto ; cui deni- Sue anno sequenti pridie idus Novembris Hugo runus dona avi sui cognominis confirmavit, Jo- hanne Pictaviensi episcopo. IV. Petrus I. abbas & conventus Fontiscomitis concordant cum W. de Spina super clientela nemoris communis, sequcstro Willelmo Pictaviensi episeopoanno 1188. sedente Dom. Clemente papa IJI. V. WilleImus I. cui Clemens summus pontifex hoc nomine tertius, decimas a monachis S. Cypriani concessas laudavit, bulla data Lifiguani Pictav. diœcesis XIV. caL Septemb. pontificatus anno 3. Reperitur adhuc Willelmus abbas in charta anni 1191. indict. IX. cal. Januarii. Anno sequenti terram de la Trichonere accepit a Simone Rogue, testibus Willelmo Pictav. episcopo, P. de Verin- nes Aureæ-vallis & G. Absiæ abbatibus, necnon R. subdecano Pictav. ecclesiæ. Alienordis Anglo- rum regina, ducissa Nortmannorum & Aquitanorum, comitissa Andegavorum, concedit ecdesiæ B. Mariæ Fontis-comitisfranchisiam servitii quod vulgariter dicitur canagium ; ut panes, inquit in donationis instrumento, quo /olebant abuti canes venantes & rapaces, habeantspiritu pauperes, & sacerdotes palus vitæ mysterium in altari milustram- tes. Anno M. C. xCIx. Innocentiosummopontifice, ♦ Mauricio. Johanne regnum Anglorum gubernante, Ai.e epu- scopatu Pictav. fungente, vI. Februarii. VI. JosceIino abbati Hymbertus Botus miles cessit domum sitam ante ecclesiam S. Laurentii. Actum publice apud Parteniacum in claustro S. Laurentii 1219. VII. Baldricus I. abbas Fontis-comitis & Ai- mericus prior B. Mariæ Lezigniacensis, auctoritate D. Romani S. Angeli diaconi cardinalis aposto- licæ sedis legati, componunt quæstionem inter Ai- mericum abbatem & conventum S. Benedicti de Quinciaco, ac Joscelinum deBrisayo præpositum de Faya, pro jurisilictione Savigniaci. Actum apud Magniacum prope Pictavim, vigilia Epiphaniæ Domini, anno gratiæ 1229. præsentibus vencra- • Johanne. bili J. * abbate Nuchariensi, &c. ex— instrumento monasterii Quinciacensis. VIII. Guillelmus II. abbas Fontis-comitis oc- currit in charta Fontis-ebraldi an. 126 6. IX. Johannes II. concordiam facit cum GuilleI- mo abbate S. Maxentii pro prioratu S.Vincentii de Exirolio, die Veneris ante Annuntiationem beatæ Mariæ 127 8. Reperitur & annis 128 I.&I286. X. Baudricus II. abbas 1289. XI. Philippus I. 1305. XII. Johannes 111. Portaudi 1316. 17. 18. 2I.26.&30. XIII. Philippus II. paciscitur cum Aimerico abbate & conventu S. Cypriani 1333. Memoratur & annis 1343. 47. & 1353. XIV.GuillelmusIII. 1354.13 5 5. & 13 5 6. XV. Stephanus I. BourgueiI vel Bourgouisex priore S. Vincentii de Exirolio prope S. Maxentium, annis 13 42. & 13 48. reperitur abbaS Fontis- comitis 13 5 8. & 13 5 9. ad cujus preces Johan- 4CTA VIENSIS. 1343 A nes Pictav. episc. univit monasterio propterguerras ad paupertatem redacto, prioratum de Aunayo, die 22. Febr. 1358. indict xii.die Martis, in cathedra S. Petri lnnocentii papæ VI. anno septi* mo, apud Calviniacum. XVI. Philippus III. de Salevert, prior B. M. dc Mazellis ♦ 1356. procurator Fontis-comitis *Meicaux 1357. electus fuit in abbatem post obitum Stc- phani, Gaufrido Turquois priore daustrali præsi- dente capitulo, Innocentii papæ anno octavo, Johanne episcopo Pictav. quo etiam anno bullas ob- tinuit ab eodem summo pontifice, Avhsone datas xv. cal. Maii. Tum veroconfumatus ab epi- » B scopo diœcesano 1361. Reperitur in pluribus in- strumentis ab anno 1 3 59. ad 1377. XVII. Johannes IV. Gaborea transegit cum fratre Aimerico priore S. Bartholomæi dAsay 1381. Memoratur & annis 1 3 89.& 1390* XVIII. Johannes IV. Guy vel Guidonis electus est a capitulo an. 1399. rexitque ad annum 1419. ut patet ex variis instrumentis. XIX. Johannes VI. Fulcaudi ex priore dau- straii in abbatem cooptatus est an. 1420. indict XIII. occurrit etiam annis 1421. & 1422. XX. Guido Doucet sive Dousset, procurator erat monasterii 1421. & 1424. Nuncupatur C Guichardus Doucet in quadam charta. Erat abbas 143 5. & 1438. Hic ecdesiæ portam majorem ac frontem refecit. XXI. Guillelmus IV. de Montgon abbas regularis paciscitur cum Maria de la. TremoilIe co- vnitissa de Tonnerre 1451. superstes ad annum saltem 1457. XXII. Andreas Monachi decretorum doctor reperitur an. 1462. in veteri charta ecclesiæ A- quensis, & 146 3. die 1. Julii in charta authen- tica regiæ biblioth. An. 146 5. privilegium acce- pit a Paulo papa II. Reperitur adhuc ann. 1468. & 1469. U XXIII. FranciscusI. Ardillon an. 1477. con- tulit capellaniam S. Catharinæ iu abbatiali eeclesia fiindatam. Memoratur annis 1474.79. 8 I. 83 « & 1490. XXIV. Fredericus Ardillon 1495. XXV. Franciscos II. Ardillon 1 5 02. XXVI. Johannes VII. Guy 1 5 04. die 4. Oct. iu charta authentica regiæ biblioth. XXVII. Guillelmus V. Vemon ibidem reperitur an. 1 5o8.die 25. Nov. & 1511.die 25. Aug. XXVIII. Antonius I. Ardillon erat prior B. Mariæ de Bosco-Secundiniaci, diœcesis Malleac. P an. 1 5 o 3. Occurrit abbas regularis in chartis au- thenticis regiæ biblioth. 1513. 22. Julii, 1538. 3. Julii & 1 540. die 28. Junii. Memoratur in- super alibi an. 151 5. & 1519. quo anno abbas B. Mariæ de Voto nuncupatur in instrumento ap- peUationis ejusdem a confirmatione fratris Leobini Fillastre in abbatem de Voto facta ab episc. Con- stantiensi, tanquam in causa usurpatæ jurisuictlonis. XXIX. Antonius II. Prevost de Sansac Burde- galensis archiepiscopus & abbas B. M. de Castel- lione ad Sequanam an. 1560. reperitur abbas com- mend. Fontis-comitisan. 1 544. 15. Martii & 1545. 15. Aug. iu chartis authenticis regiæ biB44 ECCLESIA P1 bliothecæ, & 1548. iu schedisdomesticis. Obiit l I 59 1. XXX. Johannes VIII. Prothaise alicubi re- peritur an. 1597. Fortasse idem est qui sequitur. XXXI. Johannes IX.Bricet seu Brisset, Regi a consiliis&c lcemolyhis, legitur abbas annis 1598. 1600. & 1612. XXXII. Johannes X. le Vcneur clericus Ebroi- tensis, bullas accepit a Paulo V. papa idibus ApriL 1614. pontificatus ejufdem, anno IX. XXXIII. Jacobus lo Veneur fratri successit.Hic appellatur comes Carougiensis, baro de Bescon, dominus de Chauzeau, annis 1620. 23.25. & 1632. 1 XXXIV. FranciscusIII. le Veneur, comes de Carouge, serenissimo duci Aurelianensium a con- siliis & eseemolynis, canonicos Regulares congre- gationis Gallicanæ in suam induxit abbatiam die 16. Junii 16 5 4. Ex quo tempore apud Fbntem- comitis viget disclpiina regularis, & loca regularia in dies restaurantur atque decorantur. XXXV. Petrus III. de Ferrare in supremo se- B natu Rotomagensi consiliarius, abbas 1655. * 1670. & 1680. XXXVI. Stephanus II. FauveIet, presbyter, doctor theologus, antea thesaurarius sanctæ capellæ de Viviers iu Bria, Fontis-comitis commendam obtinuit anno 1693. mense Septembri. XXXVIII. Franciscus IV. Cottin, presbyter, sacræ facultatis Parisiensis doctor theologus, e regia societate, designatur abbas a Rege die festo omnium SS. anno 1697. Præerat adhuc anno 1714. S— LAUNUS. SLaUNI Toakcensis abbatia ord. S. Aug. in diœcesi Pictav. primamsui originem debet Achardo cuidam & Rosciæ uxori ejus, qui pri-. mumin hac eeclesia quatuor canonicos poliieruntJ Eidem vero plures ecdesias largiti sunt lsember- tus I. & II. Pictavienses episcopi, adeo ut tempo- re Petri eorum successeris, numerus canonicorum ad duodecim excrevisset ; qua de re vide instru- mentum Petri episeopi in appendice nostra, ubi Cu.vi.col. & ygpCTies Aimerici chartam vicecomitis Thoar- C. lvii. censis, qus plurima huic monasterio confert anno coL 3 7*’1117. Benefactores etiam habuit Henricum An- giiæ regem & Margaritam Scoticam Ludovici XI. regis Francorum conjugem, quæ iu ejusilem cœ- nobii basilica ad fatus chori quiescit. SERIES ABBATUM. AUTRIDUs I. an. 113 7. migravit ad me- vJFliorem vitam an. 1146. II. Petrus I. 1142. 111. Petrus II. 1173 : IV. Gaufridus II. 1197. V. Constantinus, idem forte cum C. abbate S. Launi qui 1223. nominatur in charta S. Jo- hanniS Bonæ-vallis. VI. Hugo 1237. » Hoc ipso anno quibusdara in schedis occurrit abbas Rober- tus ic Blancdc Roolet, sonaste contentio suit inter utrunaqwe. [CTAVIENSIS. 1345 L VII. Phillppus 1294. & 1298. VIII. Ptcrus III. 1309. IX. Radulfus 1321. X. Bertrandus 13 46. XL Guillelmus 1350. XII. Johannes 1. 1 3 87. XIII. Ludovicus I. 1405. & 1406. forte idem ac Ludovicus Parc qui reperitur an. 1417. XIV. Petrus IV. 1424. Idem fortasse cum Petro Guilloteau abbate S. Launi 1429. XV. Nicolaus I. Gadieu, d/. Godier 1430. Nicolaus absque cognomine 1436. & r 444- XVI. Nicolaus 11. le Cocq b erat abbas anno & 1 1446. exregesto 178. archivi regii Parif Me- moratur insuper Nicolaus 1448. 54. & 70. imo 73. & 8 1. die 14. Januarii in chartis authenticis regiæ biblioth. Jacet Nicolaus in ecclesia, ubi hoc habet epitaphium : Hic Jacet Nicolaus miseratione divina abbas hujus regalis monascerii, qui dum vixit, anno scilicet tq-prp. Margaritam c Jacobi regis a filiam, Ludovici XL dum esset delphinus Viennen- fis, uxorem, sepelivit in capella sepulcri Domini nostri Jesa Christi a se ædificata, ultimus regula- rium abbatum. Cesset ex hac vita, meliore cum Deo fruiturus. Hoc sepulcrum restauravit an. 1658. Abrahamus Ribier ejusilem monasterii abbas. XVII. Petrus V. de Ambasia abbas commen- datarius 148 1. & episcopus Pictav. XVIII. Ludovicus II. de BeIlo-monte episc. Parisiensis 1490. XIX. Nicolaus III. Grcnollion 1491 : XX. Ludovicus III. Grcnolion 1499.’Mortene. XXI. Johannes II. de Ia Tremouille cardinalis & archiep. Ausciensis, abbas 1 5 04. jacet iu capella B. Mariæ de Thoarcio. XXII. Ludovicus IV. Chambon ex dominis de Ia Tour, subdecanus ecdesiæ S. Petri Pictav. reperitur an. 1509. die 12. Nov. in charta au- ~ thentica regiæ biblioth. & 1 5 1 o. Idem an. 1 5 13. ratione sui subdecanatus capellaniam seu Leprola- riam S. Lazari prope & extra muros Pictav. confert Philippo Chambon clerico & in jure civili li- centiato, ex charta authentica regiæ biblioth. ubi etiam nominatur annis 1 5 14. & 15 16. XXIII. Claudius de Tonnerre epise. Pictav. 1527. XXIV. Johannes IIL Chauvin d 1 5 27. 4 XXV. Carolus de b Tremouille dominus de Mauleon & de Marans, filius Francisci ex Anna deLava ! 1538. abbas de Cainpo-bono, Chambon. XXVI. Georgius de la Tremouille baro de £ Royan & d’Ollone, abbas sancti Launi & Boni- Campi 1 5 5 3. & 1 5 61. XXVII. Renatus Fouchereau 1565. & 1567. XXVIII. Johannes, al. Eusebius de Coniae 1617. b In schedis nonnullis Nicolaus II. cognominatur tt Roy. e Margarita filia Jacobi Stuart Sctftorum regis, prima conjux Ludovici XI. Francorum regis, tunc delphini tantum, mortua die a 6. Augusti Catalauni an. 14.4.6. suit sepulta in ecdesta S. Launi Thoarcensis.diaec. Pidlav. die 1 4. Novembris ejuldem anni. d Hic & Lalloiitttt religiofi abbates nuncupati a Sammarthanis. reponuntur ab iildem post Acnatum Foucherau qui vivebat 1 5 67. XXIX. 1346 ECCLESIA P XXIX. Abrahamus Ribicr de Villebrosse do-. ctor in decretis, ex permutatione cum superiori 1652. inquiunt Sammarthani. Reformationem induxit in monasterium, adscitis e congregatione Gallicana canonicis Regularibus an. 1655. Obiit * 6XXX. Franciscos Seraphinus Regnier des Ma- rais unus e quadraginta viris academiæ Francicæ ejusilemque perpetuus commentariensis, præfuit ab an. 1 679. ad 1713. quo, ætatis suæ 81. die 6. Septembris Lutetiæ Parisiorum decessit. XXXI. N. Goulde, al. le Gould, Hibernus, decanus ecclesiæ Corgagienlis de Corkc in Hibernia, thesaurarius sanctæ capellæ seu capituli B. M. in castro Thoarcensi, nominatione regia designa- tur abbas S. Launi die 3 1. Octobris anno 1713. Præerat adhuc an. 1717. L’ « u«a S. MARIA REGALIS. URcaI. S Mari A Recalis, uti habent veteres chartæ, * vel B. Maria de Regali, ordinis S. Aug. sub congregatione Gallicana, sita est ad ripam CIani in parœcia S. Martini 1’Ars, decem Ieucis ab urbe Pictavio, duabus a Carrofo, pertinetque ad diœ-( cesim Pictaviensem. ABBATES. I. TORDANUS S. Mariæ Regalis primus abbas, J totusque conventus ejufdem eeclesiæ cedunt Andreæ Sorini quoddam pratum, quod est juxta, la Sorinere, pro duobus solidis annuatim persol- •hGrande vendis fratribus de Buxeria ♦ prope Malleonium. Boifficre gst h0C apud S Mariani Regalem die festo prioratus * —,. f < —t. t— J J S. M. Re— J. Augustini, tn præsentia capituli generalis. H. Simon abbas B. M. Regalis 1281. in festo decoll. S. Johan. Bapt. & 1305. Vide in Malo- leone diœc. Rupell. III. Guillelmus abbas B. M. Regalis 1434. ] IV. Andreas de Herbiers, al. des Herbieres, ultimus abbas regularis, memoratur in chartis au- thenticis regiæ biblioth. an. 1493.6. Julii, 1512. 14. Jan. & 1514— 14 « Novemb. V. Laurentius I. Vernon ibidem reperitur die S. Octob. anni 1 5 16. & 1. Junii 1519. VI. Ambrosius de Herbiers ibidem 15 2 5. die 6. Decemb. VII. Christophorus de Ia Haye ibidem 3. Aug. M33- VIII. Franciscus I. Autort ibidem 1545 « 10. Augusti. ] IX. Laurentius 11. Miliet personatus abbas 1608. & 1617. X. Franciscus II. de Ia Rochefoucaud filius An- DtPomy tonsi domini de Chaumont ad Ligerim, &c. ex gaenuxdtt Cecilia de Montmirail filia Stephani domini de d’ Chambourcy, qui nuptias contraxerant 7. Octob. 1 j 5 2.fuit abbas B.M. de Regali circa an. 1 623. Vide in Talmundo. XI. Ludovicus de la Rochefoucaud circa 1654. Vide in Angeriaco. XII. N. Seguin. XIII. N. d’Artagnan. 1680. XIV. Johannes le Boyer, dictus des AlIeurS, se- Tonius Jl. ICTAVIENSIS. 1347 A renissimæ dclphinæ ab eleemolynis, designatur ab- bas a rege Christianissimo an. 1684. mense Jan. XV. N. de Montmorcl serenissiinæ delphin » quondam ab eleemolynis, vacantem abbatiam pcr obitum D. des AHeurs obtinuit an. 1716. ANGLA veI ANGLIA. s^iK MOnasterium sanctæ Crucis de Angla ordinis sancti Augustini ad Anglinum tiuviolum constructum dicitur*ablsembertoquondamepise. • Pict.matreTeburga, ejusquefratribusSenebaldo& g Manasse ; sic autem legimus iu codice MS. abbatiæ VI* Misericordiæ-Dci ♦ : An. m. C. Lxxv.posuafuit *i « Mercy- prima petra in fundamento eccl. S. Crucis de Anglia, Dl<u* anno M. C. XCI. perfecta suit, anno m. C. XC1I. dedicata suit a Guillelmo Ternper episcopo Pictav. In S. Cypriani historia iegitur ecdesiam S. Crucis c. lviu. de Angla S. Cypriano traditam fuisse iu manibus co1— 37*- Rainaldi abbatis, ab Hugone de Leziniaco & Hugone Bruno filio ejus, tempore Petri Pictav. epise. Philippo regnante. Indicem abbatum eruimus ex chartis abbatiæ Misericordiœ-Dei, ex chartario il- Iustrissimi Pictav. præsulis, quod magnum Galte- Q riism vocant, ac denique ex sehedis clarissimi viri domini Rapaillon canonici S. Hilarii Pictav. quas in monasterio S. Savini reperimus. Index abbatum. I. TOscELINUS regebat monasterium annis « J 1171.&I 172. ex charta Misericordiæ-DeL II. Petrus I. ibidem occurrit an. i 19 p. III. Thomas I. 1204. ibid. IV. J. Angliæ abbas 1232. ibid. V. Guillelmus I. innotescit ex duabus chartis Misericordiæ-Dei, altera anni 1 23 8. altera 1240. & ex chartario ep. Pictav. 1240. VI. Helias 1251. ry VII. Theobaldus 1272. cx sehedis domus Plesseæ. VIII. Thomas II. archipresbyter & abbas An- gliæ 1274. 77. & 8 1. cx chartarioep. Pict. IX. Guillelmus II. anno 1303. ex chartario Pictav. episc. X. Johannes I. abbas & archipresbyter 1321. Xl. Petrus II. 1 340. XII. Renatus Isorl eques S. Lazari 1366. XIII. Petrus 111.1390. usquead annum saltem 1412. Hic anno 1409. per procuratorem cum plena potestate interfuit lynodo Pisanæ, pro ex- E. functione Ichisinatis coactæ. Vide Spicil. tom. vi. pag. 365. XIV. Johannes II. 1428. & 1437. XV. Johannes 111. de la Motte 1441. & 1450. XVI. GuilleImus III. Compereper cessionem praecedentis, abbas 145 2. & 1466. XVII. Johannes IV. Compere 1480. XVIII. Hetveus Isor<£ electus an. 1484. XIX. Eniericus Morin 1486. XX. Stephanus 1505. XXI. Adrianus Gousierfit abbas Angliæ anno 1505. thesaurariusS. Hilarii 1519* postea car- dinalis & episc. Constantiensis & Albiensis. Rrrr 1348 ECCLESIA P ! XXII. Aimams Gouffier decanus Pict. 1 507. l XXIII. Johannes V. Dauton, Ludovici XII. Francornm regis historiographus, abbas Angliæ 1 j 11. & 1523. Reperitur an. 1517. in charta Burgi-medii. XXIV. Pregentius Isorl silius Leonis domini dc Pleumartin & Johannæ Chevin, a Rege nomi- natus est abbas anno 1524. Vivebat adhuc anno 154 !. XXV. Franciscos de Livene 1 5 c 9. abbas etiam S. Eparchii Engolisin. post quem nduciario nomine cœnobii administrator fuit XXVI. Johannes VI. Moulineau vel Moriccau. 1568. & 1 578. XXVII. Mathurinus Jourdeau, al. Sordeau XXVIII. Ludovicus I. Ancelon 1603. & 1608. XXIX. Henricus d’EscoubIeau archiep. Burdigalensis, ubi vide, & in episcopis Malleacensibus. XXX. Dionysius le Duc Parisiensis 1623. XXXI. Rogerius de Buade de FrontenacI 628. Vivebat an. 1645. abbas etiam Obasinæ. XXXII. Gabriel Philippus deFroustay dc Tesse filius Renati comitis de Tesse & Mariæ d’Escou- bleau de Sourdis an. 1646. Obiit episc. Abrincen— ( sis & abbas solummodo de Trisagio diœc. Lucion. mense Maio 1 689. XXX11I. Ludovicus II. de la Chenaye simul abbas de Comevilla, & antea de Gimundo. XXXIV. N. de la Chenaye Ludovici nepos, ♦ ai.pre— fiIius secundus primi nobilis cubicularii * serenis simi delphini, &c. vacantes abbatias de Corneville de ia min. iu Normannia & de Anglis in Pictonibus per ces* <he* sionem patrui, obtinuit a Rege 1683. XXXV. N. d Omaison nominatur abbas mense Junio anni 1689. Moritur 1704. S. SEVERINI. 1 HOc unum scitur de ista abbatia a, quod sit or- dinis S. Augustini, pertineat ad dnecesim Pictav. in cujus & Santonensis finibus est ad Hu- vium Vultumnam la Boutonne, prope Dampetram tribus ab Angeriaco leucis ; communem excisionis sortem experta est ecclesia tempore Calvinistarum ; unde nunc ibi solus est prior canonicus Regularis, qui simul est curio. Hos paucos deprehendimus abbates. I I.T^ULCheRIUS prior sive abbas S. Severini X dicitur in charta S. Maxentii an. 1110. II. Aimams, cui successit III. Arnaudus seu Arnaldus tempore Roberti de Arbriflello in charta FontiS-ebraldi, Guillelmo Pictav. & Gerardo Engolisinensi epi copis. Idem, inquiunt, sedente Reginaldo 11. abbate S. Cypriani concessit B. monacho oratorium apud Vouin, sub Guillelmo IV. epise. Pict. circa 1 2 2 5. aut 1 2 3 o. ex ch ; ir. S. CyprianifoI. 11 1 5. sed hæc minime stare poliunt. • Hæeest sortasTe abbatia S. Severini pofita in Siiva « TAnpcrs euam Beflius sedi fica tam aderit circa i o 68. a Guidone Gos- frido Guillelmo Ylt Aquitaniæ duce, hist. comit. Pid. pag. 9 9. [CTAVIENSIS. IJ4S> L IV. Aimericus anno 1247. quædam vendit epise. Pict. ex tabuI. sedis episcopalis. Memoratur etiam in charta B. Mariæ Cellensis an. 125 6. V. Laurentius Vernon abbas S. Severini & B. M. Regalis. VI. Spiritus Flechier episcopus Nemausensis obiit an. 171 o. die 2 2. Febr. ætati$ 7 8. VII. Armandus-Johan. de Colle silius priml Regis architecti, canonicus Parisiensis, doctor theologus sacult. Paris a Rege die 2 5.Julii ejufdem anni designatus est abbas, & hactenus præest. Nostre- , B. MARIA DE CASTELLARIIS. > Chastelkers Sita est hæc abbatia in valle pingui non longe ab oppido S. Maxentii, cstque ordinis Ci- sterciensis c filiatione Claræ — vallis. Auctores habuit quoldam hcremitas Giraudi de Salis disci- pulos, antequam hic e vita migraret, proindeque ante annum 1 120. quo mortuus est hoc ipso in monasterio, ut notatur in tabulario Dalonensi ; imo ipse Giraudus de Satis ad preces discipulorum condidisse hoc monasterium dicitur in chronico Malleacensi edito apud Bestium hist. comitum Pict. pag. 448. & tom. 2. biblioth. novæ Labb. pag. >219.Hinc patet quod dicitur in veteri Gall.Christ. conditam fuisse hanc abbatiam an. 1162. xm. cal. Febr. intelligendum esse non de prima ejus fundatione, sed de ipsius aggregatione ad ordi- nem Cistcrciensem. Et certe anno 1129. circa corpus sancti viri Giraudi inchoata est ecclesia, ad- hibitis ad hoc opus lapidibus (cum prior ex ligno esset) quæ perrecta est annis 27. & anno 1156. a Pictav. episcopo dedicata, ait ejus vitæ scriptor. SERIES ABBATUM. I. \ ImeRICUS dicitur primus abbas ab an. LsL 1 1 2 1. ad annum saltem 1156. quo de- dicatur ecclesia ipso præsente. II. Fulco abbas 1211. III. P. abbas testis est hominii Gaufrido abbati S. Maxentii exhibiti a Wiilclmo Archiepiscopo ZArchevesaue domino Parteniaci circa 1222. IV. Godefridus 12 24. ex charta S. Leonardi prope Rupellam. V. Petrus 1 248. cx charta ejufdem loci. VI. ThomaS abbæ> de CastcllariiS cum R. abbate de Moroliis deputatur a capitulo generali ad ins. piciendum locum ubi construcndum erat mona-
? stcrium B. M. de Precibus, ex eorum litteris datis in octavis SS. apost. Petri & Pauli, anno 1252* Regimen vero susceperatjaman. 1 248.ex auctore vitæ B. Giraudi de Salis, & 1249. ejusilem S. Giraudi caput posuerat in vascolo deaurato, corpus autem in marmoreo feretro sex columnis lapideis imposito. Basilicam novam idem abbas inolitus est & annoi 177. absolvit. VII. Guillelmus abbis B. M. de Castellariis ord. Cist. 145 2. 28. Dec. 145 3. 2 8.Decend>. ex chart. authent. regiæ biblioth. VIII. Johannes I. 1462. 20. Oct. & 1471. 3. Martii, ex chart. authent. regiæ biblioth. lX.NataIis Bouhier abbas de CaftcllariiS eum Regi mutuo dedidet 60O. libras, eidem Rex siuiJJJO ECCLESIA P tionem molendini frumentarii dicti Vduchiron sub—. tus scastrum de Lesignen transtulit an. 1513— præsente Petro Lucionensi episcopo ; ex charta authen- tica regiæ biblioth. In charta alia ejusilem bibliot. inter schedas domini de Ganieres legitur : Johan. de Billy abbas B. M. de Castellariis, en lIstr de Re 15 5 6.2o. Decemb. sed aliaestabbatia. X. Jacobus de Billy 1581. abbas etiam S. Michaelis in Eremo, ubi vide. XI. Johannes Bapt Tiercelin de Brosse, de quo in fragmentis hist. Aquitan. MSS. Nicolai de Sainte-marthe, permutavit abbatiam pro sede episcopali Lucionensi. ■ XII. Renatus de Daillon du Lude episc. Lu- donensis ex permutatione fu abbas de Castellariis, & postea Bajocensis præsui. XIII. Gaspardus de Daillon du Lude episc. AIbiensis, abbas erat de CastelIariis anno 1640. & adhuc 16 5 6. Obiit 24. Julii 1676. XIV. Franciscus Annandus de Lorraine Ar- magnac nominatus 14. Augusti 167 6. hactenus præest humanissimus princeps episc. Bajocensis. fepin. B. MARIA DE PINU. PINUS S. MarIÆ ordinis Cisterc. abbatia, filia Pontiniaci, jacet iu valle peramoena & 1 * u Bæes— ad ripam stuvioli Biberis * quinque aut sex mil- vve’liaribus a civitate Pictonum in archipresbyteratu de Sanxay. Inchoatur an. 1120. ex chronico Malleacensi ubi recensetur inter coenobia per S. Giraudum de Salis instituta, sub nomine S. Bene- dicti de Pino, persicitur vero 1141. secundum ex- ordium Cisterciense. Ipsius autem si non funda- tor, saltem præcipuus dotator habendus est Titio de Bares qui plora Willelmo primo abbati con- cessit. Chartam ex authentico descriptam præma- nibus habemus ; sed quia est mutila, aliundeque fundatum supponit monasterium, hanc sdentio praetermittimus. AbbaTUM oRdo. I I./^UiLLELMUS I. de FoRGiis ex canonico \Js S. Hilarii-maj. Pict. primus abbas de Pinu, ut patet tum ex charta superius memorata, tum ex alia Gilberti Pictav. episcopi, quam videsis inter c. lxiv. instrumenta nostra. In chronico MaIleac. vocatur co1’37®* abbas primus S. Benedicti de Pino ; idem did- tur a Sammarthanis habuisse controversiam anno 1162. cum abbatia Font-ebraldensi. Nuncupatur etiam abbas primus in veteri charta Fontis- ebraldi, sub Ludovico rege, Fulcone Andegav. comite & Guillelmo Pict. episcopo. j II. Elias memoratur abbas de Pinu iu chartario S. Hilarii. III. Jordanus e Pontiniacensi monacho electus est abbas de Pinu, tuncque factum est ut hæc ab- batia ord. Cist. aggregaretur. IV. Aibertus, al. Albus & Blancus circa annum 1172. ex chartul. Dalon. pag. 32. Recensetur Baiuxe. 1187. in charta SS. Trinitatis Pictav. Hicestpro- fecto Aubertus sepultus iu capitulo Pontiniaci cum hoc epitaphio : Hic jacet Aubertus abbas de Pinu, V. Milo sedebat 1192. nominatur 1 19 8. in charta S. Hilarii-majorjs, 1199. iu litteris Alie- Tomus II. ICTAVIENS1S. 1351 A nordis reginæ pro Font-cbraIdo, &i ita.intabuL Misericoidiæ-DeL Vide lnnoc. III. I. XI. ep. 3 o* VI. Andreas I. 1227. ex tabulario Stestensi. Jacet in capitulo. VII. Johannes L 1277. VIII. Retjciusan. 13 3 6. habet hbcepitaphium in superiiminari capituli : Anno milleno centeno ter duodeno Terno vix pleno fiatu suspirat amæno Abbas Reticius sobrius, patienfque, pudicus, Coostans & fortis persolvens deluta mortis. IX. Johannes II. 1385. _ X. Guillelmus II. du Puy 13 89. & 1407. Is B est sortasse Guillelmus abbas cujus næc prope aram legitur epigraphe : HlcjacetfraterGuillelmus divina providentia abbas hujus loci, migravisab hoc seculo septima decima Junii anno millesimo…….decimo XI. Johannes 111. du Puy 1416.18.24.3 o. & 1446. XII. Nicosaus Vigier ab an. 145 3. ad annum, inquiunt, 1468. Certe Nicolaus memoratur an. 1467. Interim tamen occurrit Stephanus Bureau an. 1459. Foittsse Nicolaus cesserat. XIII. Andreas II. 1470. juxta Reticium sepultus. XIV. Johannes IV. Potercau vocatur abbas de C Pinu an. 1474. XV. Petrus I. du Lyon archiep. Tolosanus & & abbas commend. de Pinu, recensetur in charta anni 1476.0/. 1496. XVI. Johannes V.Merserion, al. Mardron ab an. 1492. ad 1499. XVII. Carolusde Montjoumalaban. 1501. ad 1518. Certe memoratur iu chartis authenticis regiæ biblioth. 1 505. die 23. Maii, 1 506.17. Martii, 1 507.18. Julii, & 1516. 30. Julii. XVIII. Gilbertus I. de Mont-journal ibidem reperiturabbas annis 1 523.1 53 5.16.Maii, & 1 544. 20. Julii. XIX. Gilbertus II. de Mont-joumal junior ab J an. 1 561.ad 1 576. XX. Jacobus de Ennezezatin monachus cœpit præesse an. 1 5 77. XXI. Guillelmus III. Venin 1585. & 1589. XXII. Franciscus Pelerin, al. Pellegervel Pel- segay 1 596. 1 597. 1 599. 1606. 1610. quo anno decessit die 2 3. Martii. Jacet Parisiis in æde sacra collegii S. Bemardi. XXIII. Leonardus I. de sa Beraudiere de fIste* Roussel, c/. l llle-Jourdain, ab an. inquiunt, 1620. ad 1649. XXIV. Leonardus II. Gaulder monachus pro- 7 sessiis in cœnobio de Precibus, doctor Sorboni- cus, cedente Leonardo de Ia Beraudiere, abbas ele- ctus est. Ipsius epitaphium hoc legimus : Hic jacet R. R. D. Leonardus Gaultiersacræ facultatis Parisiensis, & hujus monasterii abbas, qui restaurationi ipsius tam in spiritualibus quam tem- poralibus feliciter initium dedit, & immatura ae subitanea morte suis quos tam suaviter foverat lu- gentibus alumnis correptus, opus perficiendum succesi- sori reliquit anno ætatis suæ q, p. Incarnati autetn verbi tdtso. d. Octobris. Hic expectat resurrectionem & vitam. Pro eo preces junde, lector. Rrrr ij 1352 ECCLESIA PI XXV. Petrus II. Gaultier Cisterciensis mona— A dius, hoc habet epitaphium : Reverendo D. Retro Gaultier Tamno-burgense, de Rinu abbati ex monacho Cistercii epitaphium s Suhjucet altari Petrus Galterius abbas. Condidit hic hortos, mænia, claustra, domos. Ordinis, & Christi spnnjæ >prt> marte reduxit Rrimævos mores actibus, ore, manu. Rulsus amore gregis, de Rinu noxia quæque Depulit, & partis auxit ovile bonis, Adoribus ac ætate senex in pace quierit. Inclita quæ geffit muneret ipse Deus. I Obiit Ia. Decemb. ttipd. ætatis 78. prnsefficnis p1. dignitatis abbatialis jj. XXVI. Laurentius Julianus Gambert mona- chus, doctor Sorbonicus, renuntiatur abbas die 24. Decemb. 1693. diem dausit extremum die 3. Junii 1704. XXVII. Ambrosius le Maignan monachus, renuntiatur abbas 14. Augusti 1704. obiit 25. Febr. 1708. XXVIII. Dom. Quinquet nominatus est abbas an. 1708. infesto Paschæ, ab 8. Aprilis. XXIX. Claudius Daret al. dArrets, monachus, doctor Sorbonicus & prior Villæ-novæ, de* ( signatur abbas a rege Christianissimo, die 2. mensis Julii anni 1708. rEA>ue. B. MARIÆ DE STELLA. STELLA ordinis Cisterciensis filia Pontinia- ci, conditur ab lsemberto dicto Senebaut, ex domo Lesigniaca orto ; quam finidationem con- fumarunt Ranulsus, Guillelmus, & Fulco ejus filii ; vide dotationis tabulas in manu lfembaldi C. lxiii. abbatis factæ, ex autographo intcr instrumenta 37®* destrjptas. Unitur hoc monasterium congregatio- ni Cisterciensi ab Eugenio 111. bulla data cal. Febr. ] 1147. pontificatus anno secundo. Series abbatum. I.TS EMBAUDUS relicto Pruliacensis mona- 1 sterii regimine, quod in melius reformare frustra tentaverat, primum accessit ad abbatem Fontis gombaudi Petrum de Stellis fratrem suum, sub cujus diselplina aliquandiu conversatus est ; deinde migravit ad vallem Fontis-calcis, vulgo Fontachaux, ubi monasterium quod hactenus iu- perest erexit, illudque suum Stellæ nomen in me- moriam pii patris, fratri fque Petri de Stella aut de Stellis habere voluit. Sedebat autem an. 1124. ex charta superius laudata ; quem sane de Stella cognominatum fuisse & fratrem habuisse Petrum de Stella Fontis-gombaudi abbatem probant litteræ Airaudi abbatis FontiS-gombaudi, quibus ipse nonnulla Isembaudo concedit. Obiit lsembaudus an. f 140. sepultusquecst in bafilica sui monasterii. II. Bemardus eligitur eodem an. I 140. Huic privilegium indulsit Eugenius 111. quo monasterii bona confirmat, illudque sociat congregationi Ci- sterciensi. Datum est an. 1 147. cal. Febr. ponti- ficatuS anno secundo. 111. B. lsaac genere Anglus, ut ipsemet asse- CTAVIENSIS. 1353 l rit iu epistola ad Johannem episc. Pictav. ( vide epist. Johannis ep. Pict. ad S. Thomam Cantuar. lib. I.epllt 2. interepistolas ejufdemS.Thomæ) cum esset monachus Asterciensis factus est ab- bas Stellæ. Floruit autem sub tempora S. Ber- nardi, quem hic se vidisse testatur sermone 2. in Assiimtione B. Mariæ virginis. Bullam obti- nuitab Eugenio III. datam Cabilonc v.cal. Nov. qua quidem summus pontifex concessa monaste- rio Stellensi confirmat, ipsumque iterato congrc- gationi Cisterciensi assedat. Multa scripsit lsaac noster quæ MSS. exstant in biblioth. Misericordiæ- Dei, edita vero in bibliotheca Cisterciensi. Hæc inter opera habetur epistola prolixior seu tractatus in canonem mistæ, quem sub nomine Isaac episc. Lingonensis noster Acherius publicum fecit Spi- ciIegii tom. 1. Sed genuino parenti hunc fœtum restituit vetus codex Majoris-monasterii, tempore Isaaci scrlptus ; quod quidem & lpse agnovit A- cherius emendata priori sententia, tom. xm. in indice auctorum & tractatuum pag. 3 3. IV. Valisius memoratur abbas ante annum 1169. in tabulis domesticis. V. Ulricus I. 1169. VI. Johannes I. Roman decennio præfuit, ab D anno scilicet 1171. ad 1181. cui privilegium concessit Alexander papa III. an. 1174. pontifi- catusannoxv. ind. vn. cal. Aprilis. Amandandus est igitur quidam Alanus a nostro D.Claud. Estien. inductus ab an. 1177. ad 1179. VII. Ulricus II. annum Christi 1184. nume- rabat quartum sui regiminis. Sedebat adhuc anno 1188. VIII. Johannes II. (TAngle nominatur abbas in authenticis ab an. 118 8. ad an. 1191. IX. Boso ex prlore Stellæ fit abras an. 1191. præfuit ad an. 1203. X.BurchardusdeRivo, duRivage, & an. 1203. 3 ad annum circiter 1215. superstes tamen ad annum 1226. quo dicitur olim abbas Stellæ. XI. Rogerius præerat jam an. 1 2 1 5. ex tabuL Misericordiæ Dei ; quo anno fuit sequester pacis inter Hugonem abbatem Misericordiæ-Dei & Goffiidum dominum de Prulliaco. Anno 1219. munificum expertus est Guillelmum episcopum Pictav. Memoratur adhuc an. 1227. in authen- ticis Misericordiæ-Dei, sed tunc fortasse abdi- catum regimen resumserat. XII. Josbertus occurrit abbas StelIæ 1224. 2 5. & 26. quo anno cessit. XIII. Philippus I. 1233. E XIV. Guillelmus I. ex priore factus est abbas an. saltem 1237. mense Augusto quo Willelmus dAngle in perpetuam eleemolynam ei donavit quadraginta solidos annuales, quos eidem confir- mavit Korgo vel Borgo Willelmi fuius an. 123 9. XV. Radulfus 1254. XVI. Leodegarius I. 1263. in authenticis chartis. XVII. Philippus II. an. 1 264. XVIII. Leodegarius II. 1 279. & 128 1. quo anno bullam protectionis obtinuit a Martino iv. nonis Maii, pontisicatus anno 2. XIX. Aimericus 1.12 8 6. & 1288. IJ5+ ECCLESIA P XX. Nicolaui I. 1 » o OS J XXI. Leodegarius III. 1291. XXII. Aimericus II. an. 1294. ex authenticis. XXIII. NicolausII. 1306. XXIV. Petrus 1. de Rcconne, d/. de Beronne ab an. 13 14. ad 1356. XXV. Petrus II. de Benafil, tf/.BennefirI 3 63. & 1370. XXVI. Philippus IIL 1372. & 1398. XXVII. Stephanus Bordelli abbas de Stella 1409. ex D. du Foumy. XXVIII. Mathurinusab an. 1410. ad 1420. XXIX. Ryaldus Drouynab anno 1420. ad 1436. 1 XXX. Petrus IIT. 1437. & 1445. XXXI. Martinus de la Roche 1447. XXXII. Guillelmus II. Guerin ex priore ab- bas 1452. 8. Sept. & 1460. 8. Sept. in chartis authent. regiæ bibliot. & alibi 145 6. & 145 8. XXXIII. Johannes III. Chopelin vel Chape- lain, 1461.63. 6j.& 1490. Abbatiam multis ædificiis adornavit. XXXIV. JohannesIV. de Ronay 149 3.20. Nov. & 149 4. fuit ultimus abbas regularis. XXXV. Antonius Crenel, al. de CrineI epilc. Bethleemitanus & abbas Stellae 1 5 07. 24. Oct. & 1108. 23. Aug. ex chartis authenticis in bi-1 bliotheca regia asservatis. • « z. de XXXVI. Johannes V. de Couhd* memoratur Couchd. abfraj die ultima Julii an. 1 5 16. in charta authen- tica regiæ biblioth. sedebat adhuc an. 1532. imo pervenit ad annum 1556. XXXVII. Franciscus I. TEvesque in abbatia de Nuceriis professionem emisit die 31. Julii anno 1531. ubi fuit cellerarius & postea pastor ecclesiæ de Pulsigniaco Pussegny, ac tandem abbas B. Mariæ de Stella ab an. 1 s 5 8. ad an. 1 5 67. ex necrolog. Nuceriensi & ejusilem loci tabulario. Sub ejus re- gimine anno 1562. neoterici monasterium incenderunt. I XXXVIII. Marius de b Croix 15 74. XXXIX. Johannes VI. de Lavardin Gallice reddidit epistolas S.Hieronymi & nuncupavit Ca- rolo de Borbonio archiepiscopo Rotomagensi an. 1584. XL. Jacobus des Prez episc. Montalbanensis, item abbas de Nobiliaco, Cellæ, Quindaci & Monasterii-novi, oecisusestan. 1589. XLI. Franciscus II. Milon ab anno 1 590. ad 1616. XLII. Leonardus de Ia Beraudierc 1616. for- tasse filius Francisci de Sigon de la Beraudiere, _ quem abbatiæ fructus toto tempore Francisci Mi— * lon percepisse dicit noster D. Claud. Estiennot, & sectariis vix meliorem, campanis aliisque majo- ris pretii ablatis monachos fugavisse, jocando di- cere solitum, se suorum animos & sensa ad unita- tem perfectam revocasse, quippe qui eos ad unum pauperem cgentemque monachum reduxisset XLIII. Hieronymus Peiit ex magistro novi- tlorumClaræ-vallensis cœnobii factus abbas Stellæ, non solum ædificia pene omnia reparavit, verum etiam diselplinam regularem omnino collapsam restituit ; quod quidem & in aliis sui ordinis mo- 1CTAVIENSIS. 1355 A riasteriis incredibili zelo præstitit Usque ad obitum qui contigit an. 1635. Jacet in choro monaste- rii, cum hoc epitaphio : Frater Hieronymus tantum nomine Parvus, Deo cultu magnus, Ordini pietate lumen, plebi verbopotens, suisfacto confipicuus, huic claustro sacris & /axis abbas, Catalauni natus XIV. cal. Jan. an. Dom. I ipsi 6. hicsepultus est IX. cal. Nov. 16jj. XLIV. Caroius Bourgeois monachum pn>- fessiis apud Barbellum, regio diplomate fit abbas die 31. Octob. 16 3 6. eum tunc esset facultatis Parisiensis doctor theologus & collegii S. Ber- nardi apud Parisios provisor. Regebat adhuc an* B 1641. Cessit autem anno circiter i 648. tumque regrestusestad locum professionis Barbellum, ubi jacet in ecdesia sepultus eum hoc epitaphio : Htc juret reverendus admodum P. ac DD Carolus Rourgeois hujus cænobii monachusdoctortheologus, quondam collegii S. Bernardi Parisiensis provisor 9 abbas de Stella & postea de Charmein, at strlu ctioris obfiervantiæ ordinis Gstrrcienfis vicarius generalis, quibus dignitatibus etsi illustris, virtutibus tamen & vitæ integritate illustrior, in magna fian- ctitatis opinione obiit dee 2. Jan. M. DC. LxxII. ætatis LxxI. Requiescat in pare. XLV. Placidus Petit Hieronymi frater, monæ* 3 chus profelsus Castellionis, tum abbas Caladiæ, ac deinde syndieus generalis ordinis, cessione Caroli Bourgeois pedum Stellæ accepit an. 1648. fenuitquead annum 1667. Jacet in choro prope fratrem suum, cum hoc epitaphio : Pllc juret D. Placidus Perit Catalauni natus, Castellionis ordinis Cisterc. sub initio strictioris obfiervantiæ prnsesu fius, & hujus luci abbas. Vir austrritate corporis & animi conspicuus, ae in rebus temporalibus & fipiritualibus expertus, pluribus annis in diversis provinciis pro ordine visitator suit, & tam in virtute quam in dignitate gfrmani fratris Hieronymi præ-- deresseris hæres, mortuus in fienectute bona fiexage- ) simo tertio anno vitæ suæ ac decimo octavo regiminis, dee 22. Martii & ab Jncarn. 1667. XLVI. Claudius Petit obiit anno 1676. se- pultus in choro ubi hoc habet epitaphium : 2 ? e- verendus admodum pater dom. Claudeus Petit, quem Catalaunum edidit, Stella monachum secit » Eons-Morigniaci & S. Leonardus priorem ac stri- ctioris obfiervantiæ desenfiorem, Ordo virtutis fipecu~ lum, hoc cænobium abbatem, habuerunt ; cui tam insignem pietate virum gemenri fiurripuit præmatura mors anno tdipsi. die 2p. Sept. do. ætatissuæ anno, dignitatis vero abbatialis x. , XLVII. Johannes VII. Bemardus de Cerisay du Teille Sorbonæ doctor, visitator ordinis in Insula-Franciæ, ac Stellæ abbas per annos vigiuti sex, obiit ac sepultus est in monasterio Misericordiæ- Dei an. 1702. die decima septima Septembris ; Post hunc renuntiatur abbas N. Venois de Mont- joumal 8. Nov. 1702. qui cessit mense insequenti. XLV1II. Franciscos de Chertil, al. de Cheri cum laude præerat an. 1708. XLIX. Johannes VIII. Benoist prior Cadunien* sis, antea nominatus ad abbatiam de Riveto, inauguratur abbas B. Mariæ de Stella ab Antonio de Charpiu de Genetines epilc. Lemov. Dominica I. Rrrr iij 1356 ECCLESIA P Quadragesimæ an. 1714. in ecclesia coIlegii Le-. movic. assistentibus S. Augustini & S. Martini abbatibus. iaMrvcy. MISERICORDIA-DEI. Dico. HÆc abbatia B. Mariæ sacra ad Wartim- pam * in parochia Polæi-veteris, uno ton, pe’quadrante leucæ ab urbecula Rupis — posæa, or- dinis Cisterc. filia Caroli-loci, primum dicta, est cS. j 77.1’Btchertm a fundo in quo sita erat, servavitque hoc nomen ab anno 1151*. quo coepta est, ad an- num 1175. Conditorem habuit Esehivartum seu Esquivardum Prulliacidominum in Turonibus, qui jacet ibidem cum filio suo Petro de Monte- Rabei seu de Monte-Rabiul, & quibusiIam aliis Prulliacensibus dominis, necnon Ludovica domi- na de Tout, & domino de sa Gatiniere. Porro ec- ** £xiv. clossa dedicata est an. 1224. x. *. cal. Novemb. a venerabili Guillelmo Pictaviensi episcopo ; ab- bates habuit qui fequuntur. Abbatum INDICULUS. J./*^ UlLLELMUsI. ab AmaIrico abbate Caroli- vJT loci primus abbas inssituitur, qui sane occurrit iu charta Petri de Monte-Rabiul fuitdatoris fiiii. II. DanieI memoratur in charta Prulliacensis mo- nastcrii, qua Simon Brimus & Rorgo frater ejus domini Angliæ, cedunt ecdesiæS.Martini de Pozai peagium omnium rerum suarum in manu Gocelini abbatis PriiHiac. & in manu Danihelis abbatis Mi- sericordiæ-Deian. 1172. Eidem quoque Dani- heli dantur quædam decimæ an. 117 5. a Petro de Monte-Rabei Prulliaci domino. Obiit hic abbas xiii. cal. Julii, al. Junii, ex necrologio. III. Leodegarius 1189. IV. Burchardus bullam protectionis aecepit ab Innoc. III. Praefecturam dimisisse videtur, nam in ] quibusoam actis ann. 1217. & 12 27. testis reperitur Burchardus quondam abbas. * « /de La— V. Gaufridus de Rajacia * electus est abbas circa "P** an. 1 200. ut patet ex dono Bartholomæi domini deInsuia-Burchardi an. 1202. regnante Philippo rege Francorum, & Johanne rege Anglorum, anno tertio regiminis ejusdem Johannis, anno secundo quo frater Ganseedus de Rajacia fuit abbas prædictæ abbatiæ. Idem abbas donum centum solidorum Andegavensium accepit a Petro de Monte-Rabei, ut palam fit ex charta Eschivardi Prulliaci domini confumantis eIecmolynam centum solidorum An- degavensium quam Petrus de Monte-Rabei fecit in manu domini Gaufredi de Laragia tunc abbatis Misericordiæ-Dei, anno ab Incarnatione Domini M. CC. III. pontificatus autem domini Innocentii papæ anno vI. regnante in Francia rege Philippo, in Anglia rege Johanne existente, domino Bartho- lomæo Turonensi archiepiscopo, Pictaviensi veroepi- seopo domino Mauriciodn cujus manu & præsentia prædictus P. de Monte-Rabei supra dictam fecit eleemofynam abbatiæ de Misericordia-Dei, & in eadem abbatia se sepeliendum concesset. Vivebat adhuc an. 1205. VI. Henricus 1208.1210.1211. & 1213. ICTAVIENSIS. 1357 quo anno cessisse dicitur, adhuc superstes anno 1222. VII. Hugo 1214. & 121 5. Hoc anno facta est concordia intcr Gaufridum de Prulliaco & Prulliaci abbatem, Hugone abbate Misericordiæ- Dei existente & Rogerio abbate de Stella ; ex charta Misericordiæ-Dei. Hujus abbatis ita memi- nit necrologium:VIII. idus Aug. anniversarium piæ memoriæ Hugonis hujus cænobii abbatis. VIII. Thomas, cujus sigillum appensum vide- tur instrumento monasterii Baugese * anni 1219. * Bauge- Memoratur in chartis domesticis ann. 1220. & raye’ 12 2 3. & in charta Landesii * monasterii anno ♦ Landais. « 12 2 6. De eo sic legitur in calend. veteris missalis Misericordiæ-Dei, XVI. cal. Januarii obitus D. Thomæ abbatis hujus cænobii. IX. Sigerius reperitur abbas in charta anni 1229. X. Petrus I. eodem anno legitur abbas in charta Landesii, & 1230. iu tabulario Misericordiæ- Dei; imo 1240. inquiunt, sed jam cesserat ex dicendis. XI. WilleImus II. curam egit cænobii ab anno 12 3 4. ad annum 1238. XII. Odo successit, de quo necrologium sic _ habet : v. cal. Febr, obiit bonæ memoriæ domnus Odo hujus cænobii duodecimus abbus. XIII. Elias hoc pacto reperitur iu necrologio : VIII. idus Felit, oluit bonæ memoriæ D. Elius hujus cænobii XIII. abbas. XIV. Willelmus III. abbas Prulliaci, tum vero Misericordiæ-Dei. XV. Anselmus 1262. 69.&71. imo 1284. & 88. exschedisnostri D. Claud. Estiennot, qui- bus admissis, longe antea dicendus est abdicasse. Ipsius meminit necrologium : x. calend. Octob. ibique dicitur abbus decimus quintus. XVI. Johannes I. 1271. [) XVII. Guillelmus IV. memoratur in authenti- cis chartis anno 13 07. de quo sic habet necrolo- gium : XII. cal. Aug. obiit bonæ memoriæ domnus Guillelmus hujus cænobii abbas xvII. XVIII. Radulfus 1330. Locum habet in ne- crologio : Ix. calendus Octobris. XIX. Petrus II. 1340. obiit vii. caI. Junii, ex necrologio. XX. Guillelmus V. de Duniaco, de Donp 1346. XXI. GuiileImus VI. Giboreti 1369. 72. 74. & 1380. Obiit xi.nonas Octobris. XXII. Petrus III. prior, abbas occurrit in au- thenticis instrumentis ann. 1387. & 1395. In necrologio memoratur 2. idus Aprilis. XXIII. Petrus IV. Sanneru, al. Saulnier, con- signatur in necrologio his verbis : v— calend. Afaii anne M. CCCC. I. obiit dompnus Petrus Sannern, al. Saunerii, hujus cænobii abbas, cujus anima re- quiescatin pace. XXIV. Jacobus II. Martin ab an. 1401. ad 1420. XXV. Johannes II. Martin obiit ex necrolog. VII. idus Maii anno m. cccc. L. XXVI. Jacobus 111. de Roches, al. dc Ia Roche, sedebat an. 1474. ut docet nos inseriptio appot358 ECCLESIA P sita sancto Domini sepulcro, quod in ecclesia. construxit ; Frere Jacques de lo Roche bachelier en theologis, natif de Berry, de la paroisse desaint Denqs de Jnlee, abbl de ceaos, lequel fit saire ce sepulcre enfan tq-74— Ejufdem meminit necrologium hoc tenore : X. cal. Maii obiit dompnus Jacobus de la Roche abbas hujus cœnobii anno Iipsit. aI. t ipsi 7- XXVII. Johannes III.Touchard præerat monasterio annis 14 9 i. & 14 97. cessit an. 1508. in cujus locum XXVIII. Martinus Calieau subrogatuS cst, præsentibus Jacobo abbate Pontiniaci, & abbatibus de Pratea, de Landesio & Barzella. Hæc ta- men electio irrita fuisse videtur. XXIX. Antonius Touchard vi ccssioniS a pa- tnio factæ legitur abbas anno 1512. quo tempore vivebat adhuc Johannes Touchard abbaS antiquus. Dterque vero decessit anno 1516. Antonius iv. idus Julii, & Johannes x. cal. Septembris. XXX. Renatus Chastcigncr c gente Castanea, Guidonis Rupis-poliei toparchæ, & Magdelenæ Puteanæ du Coudray natus, abbas commendatarius Misericordiæ-Dei ab an. 1516. & Nantolii in Valle, protonotarius apostolicus, prior ecclesiæ collegiatæ S. Georgii de Rcxe, typis mandavit Lutetiæ 1533. commentaria D. Anfclmi in epi— < stolas S. Pauli, e scriniis bibliothecae Misericordiæ- Dei, quod opus dicavit Gabrieli cardinali Acri- montano episcopo Pictaviensi : jacet in æde abba- tiali cum hoc epitaphio, quod recitat Quercetanus lib. 3. Hist. genealogicæ Castaneorum : Renatus Chasteigner hujus monasterii olim abbas, cujus anima Dei misericordia cum Reatis quiescat in cœlis, amen si placeat ; ab humanis Altissimo permittente * « Z. 3 o. migravit annosalutis nostræ M. D. LXV. die I p.* mensis Martii. XXXI. Sebastianus Mauseau abbas nomine te- nus, uti etiam XXXII. Ludovicus I. Bclet, quorum tempo— j ribus domini dc laRochepozay fructus percipiunt, in*» XXXIII. D. d Abbin de la * an. c opozay. ! J scheduiam regiam obtinuit pro hac abbatia & aliis. Vide in Granataria. XXXIV. LudovicuS II. Chasteigner vacantem abbatiam impetravit litteris a Rege datiS Com- pendii 1 3. Julii 1 6 24. cx archivo Granatariæ, cujus etiam monasterii erat abbas ; uti Bclli-portus & Prulliaci. Obiit 1 637. XXXV. Carolus I. Chastcigncr ad annum I 643. XXXVI. Annas Chafleigner Henrici-Ludov. Pictaviensis episcopi nepos cx fratre Johanne Ca— j staneo Rupisposco & Diana dc Fonseque, abbas quoqueBelli-portus &Granatariæ, 1652. Obiit 1 679. quo anno successit XXXVII. JohannesIV. Bourgeois. Jacet sub Crucifixo navis eeclesiæ Misericordiæ-Dei, cum hoc epitaphio quod ipse vivens sibi posuerat : Sub umbra illius quem desideraveram Jedi. Sub imagine Crucifixi jacet venerabilis dominus magisterdoliannes Bourgeois Ambianusjn sacra facultate Parisiensi do- ctor theologus, hujus cænobii abbas commendatarius, qui vivens ac moriens sibi hunc titulum posiiit ICTAV1ENSIS. k.& tumulum elegit anno restaurætæ salutis i 687. ætatissuæ 8 j. administrationis vero 2j. XXXVIII. CaroIus Bourgeois Parisinus » Baluit. XXXIX. N. de Montbetdel Hopital ab anno saItem 17 o 8. ad annum saltem 1717. VALENTIA. laValence VALENTIA, B. Mariæ ordinis Cisterc. e linea Claræ-vallis prope Coachum Couhe insigne olim monasterium, ut quæ supersunt adhuc ædi- sicia probant, condi cœpit vn 1. idus Aug. 1230. g ab Hugone de Lezigniaco Marchiæ & Engoiilmæ comite, qui novem post annos eidem cœnobio nundinas cum pedagio & rendis concessit, ut fidem facit charta quæ sequitur ex autographo descripta : Universis præsentem cariniam inspecturis Hugo de Lezigniaco comes Marchiæ & Engolismæ prosalute animæ meæ, & parentum meorum, & liberorum meorum, dono & concedo abbatiæ B. Mariæ de Valentia, quam propriis meis sumtibus ædificavi, singulis annis nundinas cumpedagio, & rendis, in festo B. Dionysii per tres dies continuos duraturas, circa abbatiam, ubi abbas ejufdem loci & conven- tus constituerint in re sua, liberas & immunes ab omni exactione, ut proventus illarum nundinarum 3 in usus oratorii, & non alios * resundantur. Actum 4 inte re anno Dom. m. CC. xxxIx. mense Octobris. ABBATUM SERIES. I. TOhANNES I. ab an. 1230. J II. Gervasius 12 3 9. ex vetcri chartario re- rum Pictaviensium, quod est penes dominum Bohier præsidem infulatum Divionensis senatus. III. Guillelmus sigilium apponit Iitteris Th. abbatis de Castellariis, &c. 1252. Præerat adhuc an. 1258. IV. Petrus I. 1 3 3 3. in charta Nobiliaci. V. Johannes 11. transegit an. 1376. cum do- ) mino dc Couhl. VI. Petrus II. 13 99 « VII. Robertus le Mercier 1405. die 7. Octob. & 140 6. 16. Octobris, ex chartis authenticis in biblioth. regia asservatis. VIII. Petrus 111. 1406. 8. Januarii & 1409. 2 5. Maii ex chartis authenticis regiæ biblioth. Memoratur etiam annis 1410. & 1414. IX. Johannes 111. Goust, al. de Goux 1424. die 24. Febr. ex charta authentica regiæ biblioth. Paciseitur anno 142 6. cum domino de Couh& Memoratur an. 1448. in fragmentishist. Aquit. MSS. Clar. viri Nicolai de Sainte-marthe, & ad- . huc præerat an. <453. J X. Johannes IV. PelIetier 1454. & 145 6. XI. Johannes V. Goust idem fortasse cum su- periori cognomine qui grandaevus coadjutorem ad- sciverit Johannem Pelletier, 1459. & 1475. imo 1477 « a2. Aprilis, ex charta authentica regiæ biblioth. ubi tamen Johannes solummodo legitur. XII. Rodnlfus du Fou episc. Engolifm. ac deinde Ebroicensis, abbatiam Valentiae obtinebat annis 1479. I2— Februarii 1484. » 485. 24. Dec. 1492. 24. Jan. & 1500. 14. Martii, i36o ECCLESIA P ex chartis authenticis regiæ bibliothecæ. Ecdesiæ 1 navim reparavit & inter praecipuos monasterii benefactores habetur. Reperitur adhuc an. r 4 9 9. 16. Novemb. in charta authentica regiæ bibhoth. Illum dicunt obiisse anno 151 o. ita benemeri- tum de monasterio, ut lpsius gentile stemma vel- uti fundatoris in instrumcntis capitularibus hucus que usurpetur. XIII. Pontius I. de Ia Greze doctor iu Iegibus ac protonotarius apostolicus, 15 11. & 15 20. die 20. Dec. ex charta authentica regiæ biblioth. XIV. Ponthus seu Pontius II. de S. George fi- iius Annæ de Mortemer dominæ de Couhe, cujus ] nomine 2. Julii 1 5 27. pro castellania de Couhl hominium exhibuit abbati S.Maxentii, frater vero Guichardi domini de Couhl, ab anno 1 5 26. ad 1571. abbatiam obtinuit ac dilapidavit. Nominatur in chartis authenticis regiæ bibliothecæ ann. 1529. 9. Julii, 1 541. 21. Dec. & 1 5 56.18. Nov. Hic abjurata fide catholica, Calvino in ec- desiæ navi sua perversa dogmata prædicare permisit, monialem virginem & priorissam parthenonis de Bonneuil ordinis Font-ebraldensis sibi matrimonio copulavit, arma in Regem arripuit, ac tandem an. 1 5 73. occubuit. XV. N… de Nucheze dominus de Batresse’ magnus Regis cambellanus ab an. 1571. abbatiæ redditus percepit, qui tamen non nisi an. 1573. a Rege designatus est administrator. XVI. Antonius Lizfe abbas renuntiatus a Rege an. 1 5 7 5 * æinulum patitur GuilIelmum Chauvet regia nominatione factum oeconomum an. 1579. contra quem eodem anno sententiam obtinuit. Postea cessit in gratiam sequentis. XVII. Johannes VI. Aymart presbyter & ca- nonicus Santonensis ex cessione Ahtonii Lizfe bullas obtinuit mense Januario anni 1580. Cessit in favorem sequentis an. 1 5 9 5. ] XVIII. Renatus Pidoust senator in Parisiensi cu- ria auctoritate regia tanquam oeconomus abbatiam administravit ab an. 1 59 5. ad 1597. quo bul- las obtinuit Multa prædare gessit, ædincia monasterii reparavit, ecdesiam ornamentis sacrisque vasis instruxit. XIX. CIaudius de la Corbiere Armoricus 1649. XX. Caroius de Corbiere, ah de la Corbiere, eeclesiæ Parisiensis canonicus hominium præstitit an. 1685. abbati S. Maxentii. Decessit an. 16 8 8. In quibusilam catalogis idem est abbas Claudius & Carolus de la Corbiere. XXI. Jacobus RabereuI ecdesiæ Pictav. deca— J nus & episcopi major vicarius moritur an. 1695. al. mense Octobri 169 6. XXII. Ludovicus cTIIIiers d’Entragues, Regi ab eleemolynis, designatus abbas die 1. Novemb. 169 6. præerat adhuc anno 1711. abbas etiam Belli-fontis diœc. Lucion. nunc vero est episco- pus Lactorensis. Bonnevaux B. MARIA DE BONIS-VALLIBUS. BONA-VALLIS prope Leziniacum ordinis Cisterc. filia Cadunii, conditur ab Hugone Bruno Leziniaci domino & ab uxore ejus Sara- ICTAVIENSIS. IS6f k cena, ut palam fit ex charta fundationis. In chro— C. lix. nico Malleacensi accensetur monasteriis plurimis co, ’ J75’ quæ an. 1120. inchoata sunt a S. Geraudo dc Salis ; sedan. <124. unitur congregationi Cisterc. ut iegitur iu exordio Cisterc. Abbates. I. abbas Bonæ-vallis ad quem Eugenius papa VJT III. litteras scripsit de fratribus Vallis- magnæ, qui Cisterciensem ordinem ampIecti cupiebant suseipiendis, eos tam in spiritualibus quam Efamok in temporalibus sovendo ; ex chart. Vallis-magnæ. j II. Fulco subscripsit 1147. ^ttcr*s Gaufredi Burdegal. archiep. pro Santonensi B. Mariæ parthenone. An. seq. concordiam initaincum Adc— c. lx. maro abbate Fontis-comitis ratam habet. Vide instrum. Testis occurrit eodem anno 1148. in col. 377. transactione inter Albertum S. Marsialis abbatem & moniales Santonenses, & 1152. in coinpo- sitione litis de quadam silva inter abbatem Stellæ & Petrum Eliam. III. Guido reperitur 1155. quo an. R. Cadu— * niensis abbas monasterium Vallis-magnæ ei com- misit ordinandum. IV. Emaldus 1157. & 1158. in chart -* Prulliaci. V. Gaufredusan. 119 5. accepit dono Bemardi de Ballon abbatis Casie Dei terram de Andray abbatiæ contiguam sub annuo censu j o. solidorum Andegav. monetæ, regnante rege Anglorum Ri- cardo, episcopo Pict. Willelmo Temperio. Forte is est Goffiidus qui an. 123 o. nonnulla permutavit cum Guidone abbate S. Leonardi. VI. Amaudus. VII. Ademarus. VIII. Aimericus iu tabulario & chronico Mal- leacensi. ) IX. Johannes I. Cardinaut, ah Cardinalis 1423. & 1432. in appendice Annalium Aquitan. Bu- cheti, ubi de erectione Pictav. academiæ. ldem annis 1442. 12. Febr. & 1463. 15. Oct. re- censetur in chartis authenticis regiæ biblioth. X. Nau* Voyer memoratur ibidem ann. 1465. */ : Natalis. 7. Julii & 1472. 17. Decemb. XI. Johannes II. 1476. 8. Nov. 1479 « 3 ! • Julii, 1489.20. Martii & 1497. 16. Aug. cx chartis authenticis regiæ biblioth. XII. Johannes III. du Cozie 1505.28. Junii, ibidem. XIII. Carolus de Montjournal 1507. 16. , Nov. & 1516. 8. Julii, ibidem. XIV. Renatus de la Roche baccaiaureus sorma- tusin theologia, 1 5 3 o. 9. Januar. & 1544. 6. Junii, ibidem. XV. Guichardus de S. George commenda- tarius. XVI. N. d’AHoiie. XVII. Ludovicus Garnier dominus de la Ser- vagere ♦ Obiit 1613. * al— Sau* XVIII. Jacobus 1. Garnier legum doctor, can— vagerc* cellarius academiæ Pictav. thesaurarius S. Hilarii- majoris, superioris frater & succesior ab an. 16 » 3. ad 165 7. quo decessit, in ecclesia Bonæ-vallis conditus, cum hoc epitaphio : Siste viator Siste viator, AC Et dejuncto bene precare. hic jacet Reverendus Jacobus Garnier, presbyter, d D. Hilarii magni apud Pictavos & Thesaurarius meritissimus, Academia cancellarius illustris, ti Burdegalenfis archiep. in Picton. Santon. c ; Et Engol. auditor, S Et Bonæ-vallis abbas vigilantissinnis. TAVIENS1S. 1363 ibiit ætatis suæ liy. VIII. idus Augusti 16 Annis & virtutibus gravis. XIX. Jacobus II. Garnier iisilem ac primus ignitatibus clarus, memoratur abbas annis 1670. /ræe< « . l 1680. XX. Henricus — Augustinus le Pilleur renuntia- is abbas in Natali Domini 1694. dicitur abdi- isse anno 1709. mense Aprili. Postea fuit episc. iHtonensiS. XXI. N. Carpinel 14. Aug. 1711.