Gallia Christiana 1720 02/Instrumenta/Bituricensis
A INSTRUMENTA AD TOMUM II. GALLIÆ CHRISTIANÆ IN PROVINCIAS ECCLESIASTICAS DISTRIBUTÆ SPECTANTIA. QUÆ PERTINENT AD PROVINCIAM BITURICENSEM. Ecclesia metropolitana Bituricensis injbrumcnta » I. Epistola Hadriani papæ I. ad Carolum-mag- num, qua concedit Ermemberto Bituricensi arcluejuseopo usum pallii. DOMINO excellentiflimo Elio, noftroque spi- ricali compatri » CaRolo regi Francorum & Langobardorum, atque patricio Romanorum, Hadrianus papa. Directus a regali potentia vcftra rcve- rentiflimus & sandiflimus vir, scilicet Ermem- fcERTUS episcopus, noftrisque adprzsentatus apof- tolicis adfpectibus, obtulit nobis przcelsz excellentis vcftræ lagaciflimos, atque honorabiles regales af- fatus ; quos cum nimio ampledentes amore, Regi regum, in cujus poteftarc sunc omnia regna mundi, {jratias egimus, qui nos de veftra inclyta sospitace xtos crebro efficit, eo quod vos per hujus mundi regna, cœleftia magis ambire, atque hereditate concedit, per B. Petrum apoftolorum principem de Cx- vitia adveisariorum triumphantes. Rcperinius quippe in ipfis regalibus affatibus veftris, ut prxlibaro Ermemberto episcopo pallium sacerdotalibus infulis decoratum ex apostolica auctoritate concederemus : quia civitas metropolis in Aquitania videtur elle patria, quæ Bituricas nuncupatur, ubi nunc præf.ctus venerabilis vir prxefle dinofeitur, curamque pafto- ralcm devotus exercere videtur. Quatenus ignorantes, si canonice in provinciæ partibus illis jam ordinatus tam a praedecelsoribus noftris, quamque a nobis suiflet, enucleatius cum indagari curavimus, ne usur— * pationis locus aliquis sacerdotibus in alterius jure concedatur. Qui prxfatus fandhiUmus vir nobis con- felfus cft, ut sub nullius archiepiscopi jurisdi&ione effe videretur. Quapropter pro nimio vcftro regali ex intimo cordis amore, praedicto Ermemberto, a noftra apostolica facratiflima sede atque au&oritate archiepiscopo conftiruto in metropolitanum civitatem, quæ Bituricas cognominatur, ficut dudutn mos exfticit, sub jure fanftx Romanz ecclesiæ degenti, usum pallii conceffimus fruendi. Et ideo quxfumus, ut per veftrum przcelfum regale adminiculum, mi- nifterium libi commifliim digne (ibi valeat & cano- nice dilpensare, sacerdorali moderamine fuscipiente 1 affedhim : ut dum plebs libi concessa ab inlidiatoribus inconvulfa atque inuda perm.mserit, fimulquc a veftro regali culmine tuta fuerit, ab ipso clavigero regni caelorum beato Petro apoftolo dignam mereamini suscipere retributionem : ut una cum cxcellen- tiflima & spiritali filia domna regina, veltraque prx- cclla sobolc, redemptor omnium Deus, longo ac profpero fenio amplius exaltati regni gubernacula faciat perfrui, & vitam ærernarti pariter vobis tribuat pofliJcndam. Incolumem excellentiam vcslram gratia superna cuftodiat. Tomni II. II. Litteræ sormatæ Ebroini Bituricensis archiepise copi ad Magnonem Senonensem pro Dodoberto presbytero. S Ancto bc Deo amabili Magnoni, dono Dei ardue- piscopo ex Senonica urbe, ego iu Dei nomina Ebroinus dono Dei archiepiscopus ex Bioirige urbe » in Domino J. salutern vobis optamus in perpetuum. De cetero notum facimus sansticati veltae, quia ille præsens prelbyter, nomen Dodobcrtus, parochianus nofter, in noftra diceccfi natus, & sacras litteras edoctus sit, eumque ad ordinem sacrum promoveri justi- mus. Poltea vero petiit a nobis licentiam ut in vestra parochia, apud hominem aliquem nomine Harcham- baldum manere pofllt. Nos vero petitionem illius 1 non denegavimusj nifi licentiam illi dedimus, quia scimus quod de bene liberis hominibus ortus sit. Unde has litteras commendatitias more ccclcGaftico f.idtas ad skn&itatem veftram misimus, ut scire valeac Deo digna carius vestra, cum nec fuga lapfum, nec sua malitia a nobis ejedum, sed noftra voluntate desa tinatum. Et ut certius credaris, Graeca elementa quæ octogenarium quadringintefanum & primum numerum exprimunt in primis adnexuimus n. Pctri quoque nominis primam litteram sumptam in medium adscri- bere rogavimus. Nihilominus etiam parvitatis noftrjc nominis primam litteram E. magnitudinis vcftrx fc- cundam litteram A. istius fratris tertiam litteram A. ’civitatis noftrz quartam T. & in quartam adjunximus. Adjunximus nonagenarium & nonum nutne- rum, id eft {. & 0. & inscquenter impreffione Ggil- li noftri subrer firmavimus, ex manu propria eam roboravimus, & a clericis noftris roborari juflimus. Adum in anno x. imperii Domininoftri Caroli, & anno xliii. regni ejus in Dei nomine feliciter. Amen. III. Johannis archiepiscopi litteræ, de transtatione reliquiarum S. Aygulfi archiepiscopi. Johannes permiflione divina Bituricensisarchiepiscopus, Aquitanis primas, universis præsentes litteras inspecturis salutern in Domino. Noveritis quod nos anno Domini mcclxix. die Dominica qua can- tacur JHifiricordia Domini & eft dies xvi. Aprilis, anno… corpus B. Aygulphi martyris tranftulimus in eadem ecclesia fandi, de quodam sarcophago lapideo retro majus aleare distæ ecclesiæ, in quo diu requieverat, iu przfcntem capsam ligneam, præsen- ribus nobis cum religiosis viris Millebeccenfa Cafalis- Bcnedisti 3c de Sellis S. Eulicii abbatibus, & no* A j INSTRU bili domina Agnete Caftri-Radulfi & aliis bonis viris.. In cujus rei teftimonium tigillum noftrum una cum tigillis didorum abbatum & dominx przdistx prx- fentibus lineris duximus apponendum. Datum anno & die prxdictis. Hmc sthednlemin cnfsu S. Ayffdsi anne dum vtjitetioms officium exerccbtt, rtperit deminui Rolan- dnj Hebcrt nrchiefistofnt gituricetlsit. IV. Charta fundationis abbatiæ Vieterinensis, auctore S. Rodulso Bituricensi archiepiscopo. EGo in Dei nomine Rodulphus primx feclis epifeopus, pcr hoc rcftamentum, Dominum sal- vjtorcm omnium mihi hzredem dc quibufdam proprietatis meæ rebus eligo, quæ sunt iu pago Ca- turcino in vicariaCasiliacense, Sarraziacum scilicet, cum ecclesia S. Genesii martyris. Necnon & in alio loco iu orbe Lemovicino, in vicaria Asnaccnfc ca- * Sordoire. fam noftram dominicariam super fluvium * Sordoi- ram sitam, cujus vocabulum eft Veterinas, cum mansu ad se pertinentibus & utriusque sexus manci- piis ibidem commanentibus *, quantumcumque iu przdictis locis nostris cernitur efle posscflio ; & om- nia quæ mea genitrix Aygua, per teftamcnti cartu- lam mihi conceffic, Domino offero, & Silvio abbati contrado*, ita duntaxat ut idem Silvius o una mecum iu Veterinas, monachorum sub regula S. Benedicti degentium, in honorem Dei falvatoris noftri, &* beatorum apoftalorum Petri & Pauli, & omnium apoftolorum, S. Laurentii, Sebasiiani, Dionysii, Mau- ricii & eundorum martyrum : Hilarii, Martini, Martialis, Eligii, Aufcigilili, Sulpicii, Benedicti & uni- verforum confeflorunr, ut ibi sub vera religione degentes, pro remillione meorum peccatorum, & perceptione vitx xternz præmio, & pro pix recordationis nomine genitoris mei Roduln jugis oblatio fiat. Pro parentum etiam noftrorum, tam pro przteritis quam præsentibus & feturis erratibus, necnon pro catholicz & univerfalis ecdeliz ftatu, sedulis precibus divinam misericordiam implorare decertent. Quin, etiam huic teftamento inferi placuit, ut quandiu eqo & prxfatus Silvius vixerimus, noftrorum dispositio- ne communique regimine ibidem Deo famulantes’ consiftant &c. Rodulphus prinue sedis epifeopus huic teftamenti chartulz subfcripCt. S. Aiguæ. S. Landrici. • Primopofl Dacum mense Martio anno * i. Caroli regis. Actura mortem Ln— Condato villa. Jovici V. Ripinus junior Aquitaniæ rex dat S. Rodulso Biturigum archiepiscopo Villas Cameria- cum, Daniliolas &c, PIPINUS Dei gratia rex Aquitanorum, &c. Notum fit omnibus fidelibus sanctæ Dei ccclcfiz, & nostris prxfentibus atque futuris, quia petiit man- suetudini noftrx Rodulphus venerabilis Biniricensu ■ archiepiscopus, ut sibi de quibufdam rebus nostræ proprietatis concederemus, atque iu ejus jus & do- miriacionem, libertatis nostræ gratiam conferre dignaremur. Concedimus itaque eidem venerabili epis- copo ad proprium, quafdam res juris nostri, qux sunt sicx in comitatu Lemovicino, villas nuncupatas Cameriacum, live Daniliolas, iu vicariis Nacen- sium, five Uscenlium, cum omnibus apendiciis. Un- dc & hoc authoricatis noftrx praeceptum eidem fide- li nostro Rodulpho venerabili episcopo Heri ac dari juflimus-, per quod prædidas villas, cum omni in- cegritate, id cst cum domibus, aedificiis, vineis, rer- tis culus & inculti », silyis, pratis, aquis, aquarum* MENTA 4 A que decursibos, exitibus ®rcffibus, &cam man- cipiis ibidem commanentibus vel pertinentibus con » donamus atque transferimus. Et ut obtineat hxc noftra largitio authoricatis firmitatem, annulo noftro sigillari jullimus. S. Pipini prxcellencillimi regis. Da- ta m. Idus Januarii Indictione xi. anno decimo « regnante Pipino inclyto rege. Actum Bituricis iu » Dei nomine. VI. Rræceptum Caroli Calvi imperatoris pro abba* tia Belli-locensi datum petente Frothario Bituricensi archiepificope. _ TN nomine sanctæ & individue Trinitatis, B 1 lus gratia Dei imperator auguftus &c. Notum sic omnibus, quia complacuit clementis screnitaris nos> trz, ad deprecationem Frotarii Bituricensu archiepiscopi, & dilecti nobis Gayrulphi monafterii Belli- loci abbatis, quod est in honorem beati Petri consa nudum, ubi rcquicscit coipus sanstre Felicitatis martyris Chrifti, quod est ficum in pago Torinenfi » super fluvium Dorcioniæ, de quibuldam noltrae pro- Crieratis rebus jam dicto abbati suisque succc fibrius, necnon & monachis ibidem Deo famulanti- bus, taro præsentibus quam futuris honorare ftipei* diis & usious eorum : qux siquidem res fune (iae iu comitatu Lemovicino, in villa Exandonensc, sccus fluvium Viferz &c. Ut autem noftrx authoricatis largitio majorem obtineat firmitatem vigoris, manu C noftra eam subrer firmantes, annulique noftri im- preflione affignari juflunus. Carolus. S. Caroli glo- rioliflimi imperatoris augusti. Data m. Idus Julii Indict. vm. anno xxxvi. regnante Carolo gloriofifli- mo imperatore, & in fucceflione regni Lotharii an- no vi. imperii autem ejus anno i. Actum Pontiooi palatio imperiali iuDei nomine feliciter. Arnen » VII. Rræceptum Carlomanni regis Francorum prR eodem cænobio ad ejufdem Rrotharii arcluejuscopi petitionem, KAulomaNUs gratia Dei rex. Noverint quali- ter accedentes venerabiles viti ad nostræ alciiu- dinis dementiam, Frotarius archiepiscopus Bituri- cenfis, necnon & Garulsus BeLli-loci monafterii ab- bas, innotuerunt quomodo quondam Rodulsus ejusa dem primx sedis archicp fcopus, iu suæ proprietatis rebus iu pago Lemovicino suis, monaltcrium ia honorem B. Petri principis apoRolorum quod dici- tur Bellilocus construxit, & inibi monachorum Deo famulantum pro sua abfolutione peccatorum confti- tuit. Denique submiflus noftrx lerenitans clemen- tije, humili poliulaverir prece, ut idem monaste- rium, sub noftrx tuitionis mandiburdo ac munimine defensionis, cum rebu$ omnibus & mancipiis ad eundem locum pertinentibus, recipere dignaremur » &c. Quorum preces rationabiles esse intelligcr.tes » g hoc noftræ altitudinis seriptum fieri juflimus, pcr quod monafterium cum anhate Garulfo & monachis, cum ecclesiis, &r utriusque sexus mancipiis » terris cultis & incultis, oninibufque ad monafte- rium jure pertinentibus, sub noftrx desenfionis, ac tuitionis mandiburdo recepimus, Ace. Statuimus præterea ut ex sese poft Garulfum ejufdem loci ab » Darem eligendi habeant poteftarem, &c. S. Karlo- mani gloriof. » eg. Norhertus notarius poft obitum magiftri sui wlsardi juflione Reg. Datum xvm. Ka> • Pipinus I. rex Aquitaniæ mortuus est mense Januario anni 8 j 8. a quo anni regni Pipini juniori » ejus filii computantur. Itaque decimus annus regni Pipini secundi.cst Christi 8484 Huuc annum guo^ue defignat indidio undecim^ f ECCLESIÆ B lend. Julii, anno iv. regni Karlom. gloriosifs. reg.. Indict. xv. Actum apud Lipciacum villam Andega- venfem. VIII. ’Concambium factum inter congregationes sancti Martini & S. Juliani cujus Frotharius archiepiscopus abbas dicitur. CUltum omnimodis cenetur, &c. Igitur placuit, atque omnimodis congruum & oponunum cx- titit, ut praedia diversa, sundofque per plurima con- sistenres, congregationes przftantilfimi confcfloiis Chrifti S. Martini Turonum præfulis, & S. Juliani • LfgeitAnt martyris, * Brundenlis quidem monasterii, per cun- ■Sensn r*°e/" ^cu^um & promptiflimam etiam voluntatem Odonis potiui Bri— iusigius prxlibatæ S. Martini congregationis abbatis, vatensts. necnon & Domini Frotharii clarissimi archiepiscopi t^Te^iodf» Biniricx civitatis, & venerabilis abbatis prxnqminaue fraternitatis, scilicet S. Juliani martyrisi inter fe pro juuitiaca. communi compendio communre deberent, quod & fecerunt. Deait igitur congregatio venerabilis martyris S. Juliani Brundenlis monasterii, consentiente & coopcrante sanctifluno archiepiscopo præscripue urbis, & praeclariffimo abbate ejufdem congregationis domino Frothario, parti S. Martini suatque congregationi quasdam villas litas in pago Biturico in vicaria Cortininse, nuncupatas Balneacum, & vir.ess cum omnibus rebus ad ipsas pertinentibus, scilicet cum terris cultis & incultis, inquisitis & adinqui- rendis, curriferis, xdificiis, mancipiis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis, nquarumque decurfibus, mobilibus, & immobilibus, & omribus appendendis, totum & ad integram, de sua poteftare & dominatione, in jus & potestatem superius nominate con- gres jationis S. Martini, & ejufdem abbatis Odonis tradidit j ita ut ab hodierna die, & in reliquum, quidquid facere voluerint, & firmiflimam in omni- bus habeant poreftarem. E contra dedit congregatio praelibari patris D. Martini, per corfiJium Odonis abbatis panibus S. Juliani martyris, suzque congregationi Brundenlis monafterii, vi bs litas in pago Arvernenli, & Tolorinfe, quarum una Marciacus lita in pago Arvernenli, cum reliquis villis sibi adjacen- tibus ; altera vero, Dronius videlicet in pago Tolo- rinse, cum aliis ad fe pertinentibus, quas per prx— 1 cepta regalia libi delegatas habebant, ad eorum qui- dem calceamenta cum terris cultis & incultis, Asc. ad integrum in potestatem prxdicts congregationis, & ejusiem abbatis Frotharii tradidit, ut libero do- minio omnes res przdi&s perpetuo poflideant. Hxc quidem fibi invicem pars parti tradiderunt, ut faciat quzque congregatio ex reouS quas accepit, quidquid voluerit, pars S. Martini eas res quas cnarta commutationis Gbi vindicavit, &c. pars S. Juliani rursus res quas spontinea voluntate commutavit, perpetuo pofiiaeat, lege eadem qua al : as res libi subdius regit & poflidet. Si vero, quod nullatenus fieri credimus, fec imus nos ipfi, aut aliqua intromifla perfo- na, quæ contra has pe-mtuatiores uno tenore con- scriptas, venire cut aliquun calumniam generare præ- sumpserit, solidos auri ad puram excocti D. coactus exsolvat. Sed hæ commutationes firmae & (labiles omni tempore permaneant. Frorharius qmmvis in- dignus episcopus, atque abbas S. Juliani martyris, hanc commutationem a me factam recognovi, & subseripsi. Caftellanus prepofitus, Hildc^arius decanus, Gerardus archiclavis. Data in mense Maio anno vi. in Italia, & in Franci a iv. & in Gallia 11. regnante screnissimo & piiffimo imperatore Karolo. JZ. ITURlCENSISs 6 * IX. Frotharius archiepiscopus Bituricensis dat Bello- loco villam Orbaciacum, EGo in Dei nomine Frotarius Bituricensis ecdefiæ archiepiscopus, tactus divina inspiracione pro amore Dei, & veneratione Petri apostoli Belliloci » necnon pro anima Regimundi, filioromque ejus Bernardi, & Odonis, atque Arbcrti, ut in expiationem proveniant noftrorum delictorum, cedo ftipendiis fratrum ibidem Domino famulantium, res meas, quas de Odone comite comparavi, quæ sunt fax in co* miratu Lemovicino iu villa Exandonenle, hoc eft g villa qux vocatur Orbaciacus cum vindis, pratis, terris, pascuis, aquis, aquarumque decursibus, secus fluvium Vi feram, cultis & incultis, necnon & mancipiis utriufque fexus defuper commanentibus, & omnibus de jure adspicienabus, cum plenilliina integri-* tate volo ibi per cuncta esse indultum atque condo- narum. Petimus namque ab.abbatibus & praelatis hujus finctiUtmi loc :, ut annis lingulis fratribus ini- bi Domino famulantibus, ob noftri memoriam re- fectionem exhibeant, post funus quoque nostrum, iu die depolitionis noftræ idipsum deposcimus adimple » re. Iterum petimus annuatim ex fupradi&s rebus » custodi ecclesiæ vini modii x. tribuantur, unde sa- crificium quotidie Domino offeratur. Licet namque in celEonibus poena minime sit inferri necelsaria* _ nobis quoque pro firmitatis Audio placuit inferere, quod n nos ipii, aut ullus dc noftris haeredibus ceu qtixHbet ulla immilsa persona, qux concra hanc meæ mentis donationem quam fana mente inteeraque fi- de decrevi, vendere aut eam refragare przsiunpferit, primo ex virtute sancti Spiritus, & noltro minifterio eum innodamus, & fecundum sieculi auri lib. v. ar* gent. lib. xx. componere cogatur, suaque repetitio nullum obtineat enectum. Quod si ln talibus perfe- verarent, iram Trirur majelbtis incurrat, & cum S. Petro in extrema judicii die ratiocinaturus ventat, nisi ante confcflioncm & emendationem venerit. Ec ut ceflio firmiorem obtineat lhbilitatem, eam subret firmavimus. S. Frotarius fanstre Bituricensis ecclesiæ episcopus Ggnavic. S. Hecfridus pictavensis episcopus, V i Icimus Cadurcenlis episcopus. S. Adolenus abb. D d. hxc ceflio carrulo in Au^ufto, anno iv. imperante Carolo III. in Galliis. S. Adrabaldns levita. S. Rai- nulsus. S. Adraldus, Carolus, Joseph, &c. X. Charta fundationis prioratus S. Vincentii de Cantella. NOtum est in toto orbe terrarum &c. Idcirco ego Airaldus, consentiente uxore mea Rodul- de, in nos reversi, cogitavimus de Dei timore & : gehennis ignis : & ut pius Dominus nobis, omnibuf- que parentibus noftris tribuere dignetur veniam io die ultima, decernimus conftruere monasterium ad E quandam ecclesiam quz in honore beati Vincentii martyris quondam fundata est in Christi amore, pro cujus nomine cuncta * jubentur facere, optantibus * jubemur quoque confanguineis noftris, seu vicinis Cantellensi pago degentibus. Est autem prxtirulata ecclelu fica iu pago Biturigo jam dicto, in confinio Arvernenli, super fluvium qui dicitur Bubula, quam funditus B. petro principi apostolorum, necnon Vitrado przpo- sito, ceterisque canonicis Evahonenfis cœnobii sub eo degentibus trado, ad conltruendum cœnobium, quatenus illic sanctus canonica ! is ordo relevetur, & indesinenter sit constitutus. Quocirca, ut supra dixi- mus, ecclesiam cum otnnibuS rebus ad ipsam pertinentibus, praedicto preposito & canonicis tradimus, Aij 7 I N S T R L &c. Peracta eft charta vel editio ifta vii. Kalend.. Aprilis, anno ab Incarnatione Domini occccxxxvi. * • Indictione vx. anno vm. regnante Ludovico Francorum & Aquitanorum rege. S. Gcrunri archiepif- copi Biturigensu. S. Turpionis episcopi Lemov icen- sis. S. Arnoldi epifeopi Arverni. S. Odonis abbatis. S. Emcrici abbatis. S. Walonis abbatis. S. Guido nis comicis Borbon. S. Guillelmi comius. $. Albcrti. S. Hildcgarii vicccomiris. XI. Letgardis cum filiis suis Hugone archiepiscopo Bituricensi, Odone comite Carnotensi, Emma comitissei Pictaviensi, multa dat monastrrio S. Petri in Valle. Mirabiliter laudabilis, & laudabilitersempermi- rabilis provida difptmsatio &c. Ego Ledgardis inftiuctu divino ammonita, propofui in cordis mei sccrcrario, quatinus de prædiorum meorum poflcs- sionibus, hereditariam facerem sanctam Dei ccdc- siam. Ergo tam pro meis criminibus veniam impetrandis, quam pro nobiliflimi fenioris mei, atque Slonofi comitis Tetbaldi, uc utrisque Dominus in- ulgerc dignetur omnium remiffionem peccatorum, consenticntibus omni honore digniflimis, archipre- sule scilicet Hugone, & excellentiflimo comite Odo ne filiis meis, cedo ad locum S. Petri Camotensis, ecclcfiam in honore apoftolorum principis clavigeri- 2ue regni caelorum pctri consecratam, in loco, qui icitur vulgariter Gizet, cum villa eodem vocabu- Juxiers. Gizcj •, cyæ manfis xvI. cum terris cultis & incultis, hospiciis, pratis, vineis, aquis, aqua- nunque decurlibus. In alio quoque loco quamdam * Gall poteftatem vocabulo Fontenedum, * cum ecclesia in S^Perc^ wdem potcftate polita, & omni integritate &c. item crc’iu alio loco, in alia villa, quæ lingua ruftica nomi- • Limajr natur Limai$, * quantumcumquc ad me videtur per- IczMintes. cinere. Sunt autem przfatx res iu pago Wilcasino super fluvium Sequanae ; hæc omnia, urprxsciiptum cft, trado, & traditum esse volo iu perpetuas aeternitates. Si quis vero contra hanc donationem noltram, quod absit, venire, aut eam infringere tentaverit, aut ali- 3uam inferre calumniam, Domini omnipotentis in- ignacionem incurrat &c. Uc autem hæc donatio iu- yiolabilcm obtineat firmitatem, manibus propriis eam firmavimus, & fidelium noftrorum manibus roborandam decrevimus. In calce quoque hujuS scripturae intimare volui, quia ficut pro anima mea, omnia praefata Christo & B. Petro aposlolo, monachis famulantibus in eorum ufus concedi, ita pro anima pa- tris mei Heirberti Trecaflini comicis, qui mihiprx- faras res in hærediutcm dedit atque concessit. Odo comes, Hugo sanctæ Bituricensis ecdesui archiepif- copus, Odo Camotensis præsui, Ledgardis comiti fla qua hxc largita cst, Emma comicilTa Pittavæ urbis, Landricus, Hilgaudus, Suggerius, Rotrocus, Ardui- nus, HucbertuS, FulcheriuS, jeudo, Witgerius, Erem- bertus, Hugo de Aloia, Gclduinus, Avefgaudus, Isaac. Huic maternae donationi idcirco ego Hugo primorum primus archipresul, & Odo comes dici£&— 1 mus alsenfum prxbuimus, ut quotidie, exceptis feriatis diebus, Psalmus nobis a fratribus prznomina- ti loci, Inclina Domine aurem tunm decantetur ; & memoria noftri assidue fi.it in officiis matutinalibus, quamdiu super ft i res vixerimus. Poli exceflum vero noftrum, annivcrsaria dies nostrorum officiofifllme cum antiphouiS & refponforiis, interpolius lectioni- bus consuetudinariis, & mi Harum, perfolemnis celebretur. Adfic etiam iu pro nobis laborantibus fratri- * Hae notae chronicae sunt vitiosse ; anno 9 ; 6. non convenit indicio vi. Minus vero postunt conciliari anni viii. regni Ludovici cum annis serae Christi, nr. Hanc autem chartam non « xhibuisteruus, nisi jam a nostris data suitfet Sammarthanis. IMENTA 8 A bus, copiosus in cibo & poni eadem die apparatus. Et hoc memoriale noftrum nulla oblivione de ! eatur, dum duo fratres supervixerint in generatione generationum, ante Dominum & S. Petrum ejusdem lo- ci cuftodem & protedorem continuum. Data Non. Februarii die, regnante Lothario rege anno *xx1v. ♦■«•97®* ptopiciante Domino. XII. Letgardis comitissei cum filiis suis Hugone Bituricensi archiepijcopo & Odone comite Car-- notensi plurima S. Martino Turonensi consert prædia. q Tk Js Ultiplidter multiplex mifericordia Dei &c. JQuocirca in nomme summi salvatotis Domini, ego Ledgardis comitifla, r.ccuon Bugo episco pus & silius meus, & item filius meus Oao comes » omnipotentis Dei magnam considerantes devota men- te clementiam, atque fragilitatis noftrz modum intendentes, ac etiam p-velcences ultimum diem tremendi judicii i offerimus Deo & S. conselloii ejus Martino, quatenus ipsum pium antiftitem propitium mereamur habere in nostris neceflitatibus luflragato- rem ; donamus, donatumque esse volumus eidem9 ut dictura eft, prxlibato prxsuli domino nostro Martino, suæ scilicet congregationi, cui prarefle videtur venerabilis Hugo abbas, tam pro anima Theobaldi comitis quondam fenioris mei, sunulque mercede noftrse in futuro renumerationis ; necnon & pro ani » C ma Richildis quondam sandtimonialis, ejusque filii Richardi episcopi, qui etiam eandem poteftatem præ » fato S. Martino moriens devoverat, pro emenda » tione alterius nomine Gaudiaci, quam przfata mater eius sepefato Martino per prxeeptum devota mente dederat, sed idem praedictum mortua matre non va- lens a fratribus tantum in vita sua ea impetrare, vio- lenter per consensum jam dicti comitis, & fratris sui Theobaldi in vira sua tenuit. Quorum elcemofynam, & S. Martini restitudinem xecognoseentes offerimus > ut superius dictum cst, eidem domino Martino patro- no noftro, tam pro anima eorum quam pro nostra ipsa ad ipfuiS poteftatem, hoc eft calixtam novam cum cc- clcsia in honore S. Georgii conftructa, & in omnibua rebus ad ipsam poteftatem aspicientibus, hoc aft cum D villa Puteo-Flodulphi, & cum altera villa Cantegrel- lo nomine*, cum quadam mancile Ordono scilicet tribus manfis, & medio &in Pelgiaco villa, mansia vii. inter lilvam & terram arabilem, & in Corbedino tria hofpitia & terram arabilem, & in villa Tedors manium unum cum pratis, & in curte Agoldi unde exeunt d. vi. & insuper tertiam partem silvæ Ferrarias, cum villa Mcrgelli, unde exeunt c. xii. Hxc omnia prxlibato S. Martino, suifque canonicis ad eorum peculiare cedimus, tradimus atque transfudimus, lita iu comitatu Trecaflino in pago scilicet Morircnfi, a die præsenti & deinceps, ita ut ab hodierna die quicquid ex ipfis rebus facere voluerint, liberam in omnibus habeant faciendi poteftatem, & de nostro jure, in sui poteftatemque S. Martini, ipso. £ rumque canonicorum cedimus. Si quis autem nane noltram elecmofynæ oblationem, aliquis ex hæredi- bus nostris, vel etiam præsatæ Richildis &Richardi filii, seu aliqua aliunde intromifla persona resiingc- rc centaveric, imprimis S. confcssorcm Martinum contra se offcnsum sentiat, nili citiflime a lua male- vola cupiditate convcrsus fuerit, & nili partibus ip- sius ccclesuE libras auri triginta coastus exolvac. Sed hæc nostra donatio nostris, aliorumque bonorum ho » minum manibus roborata, firma & (labilis omni tena- porc permanear. Hugo Birurigensis archiepiscopus. Signum Odonis comicis. 9 ECCLESIÆ B XIII. Audeberto Bituricensi arcluejuseopo & Mate Dolensi rogante & volente fit composlcio inter canonicos Lemovicenses & monachos Dolenses, io » <. VV7*Ilelmus Lemovicensu episcopus cum univer- W fo clericorum Lemovicx sedis conventu, rogatu & voluntate domini Audebeni Bituriccnlium episcopi & Dolensium abbatis, ad sopiendam con- troveriiam diuturnam inter Dolenses & canonicus Lemovicenses, pro ecdesia de Turri, prxfente priore R. concelserunt ecdefiz Dolensi monasterium Turrense, & quod jus habebant iu manfo capellx de Boiaco &. aliis ecclesiis, quas Dolenses iu Lc- movicensi pago domini episcopi poflidere videbantur, retentis quindecim solidis, scilicet monalterio Turrcnsi, in fello inventionis S. Stephani redden- dos ; & quindecim solidos similiter in ccdcfia quam acquisierant iu Lemovicino. Hzc conventio leda & confirmata in synodo, & ut amicitia germanitatis iu pofterum conservarecur, placuit ut canonici clamo res monachorum in conciliis & fynodis sultineant, & res eorum ac loca quasi sua tueantur, & monachi itidem canonicorum & munio se iu omnibus locis suis honorifice hofpitentur. vm. Idib. No- vembr. luna v. anno ab incarnatione x. xcv. tem- {’oribus Urbani II. papæ, qui tunc temporis in Gal- iis morabatur, phisippo Francorum rege, Audeberti primatis Bituricensis, Wilelmi præfulis Lemovicensis. Componet calumniator cui Iicem intulit centum libras auri. Signum dom. V. antistitis, Golbcrn decani & archidiaconi, Humbeni magiftii, Gaufrido Helia fratre episcopi & aliorum. XIV. A Fulcone juniore comite Andegavensi, Leode- gario Bituricenfi præsente, confirmantur Eon- tebraldensi cænobio dona facta. 1117* A Ntiquorum patrum sancivit auctoritas ut quid- quid ecclesiis tribueretur, litterarum memorix trade etur, ne oblivionis caligine deleretur. Notum sit omnibus tam futuris quam præsentibus, quod eo— ] dem die quo magistri Roberti de Aibreflello corpus Dei gratia de longinquo allatum, in loco Fontis- Ebraldi, quem Deo auxiliante fundavit, humatum fuerat, non minima multitudo religiofarum pcrsona- rum ad tanti viri funeris obfequium illic congregata fuerat, quarum una suit Leodegarius Bituricensis cc- clcfue archiepiscopus, altera Radulphus Turonorum archiepiscopus, cum Raginaudo Andegavorum episcopo, multisque aliis, tam abbatibus quam sacerdo- tibus, quorum non erat numerus. Ibi suit Fulco ju-. nior, Fulconis comicis Andegavorum filius, cum innumeris populis. Ipso die periit Gaufridus de Blaso- nc, utpote valde deftdcrans animæ fuz salutem, ut Petronilla abbatissa Fontis-Ebraldi a supradidto Fulcone comice impetraret, quatenus omnia qua ? antea ] ecclesiæ Fontis-Ebraldi ipse Gaufridus pro salute ani- mxfuzdederat, scilicet domos luas, census, vineaS, necnon & filias suas, & omnia quxeumque in hoc szculo habere videbatur *, ipfe comes iterum in pleno capitulo audientibus eundis concederet : quam petitionem supradictus comes libenter exaudiens, & voluntati abbatiftx, & supradidi Gausiidi desidcrio il- lico iu capitulo satisfecit. Huic concellioni interfuerunt Bcrlaius de Monfteriolo, & Caurerius deMonte- sorello, Robertus de Blodo, & Giflebertus de Losdu- no, mulrique alii, an. ab Incarnatione Domini m. c. xvii. regnante Ludovico Francorum rege, Se Guilelmo Aquitanorum duce. I T U R I C E N S I S. ta A XV. Litteræ l^ulgrini Bituricensis arcluepiscopt pro unione capituli Ajacensis cum S. Stephani capitulo. ad honorem & utilitatem ecclesiarum Ddl V^conftituuntur, memoris licerarum tradere reli- giora praecedentium patrum provide consuevit authœ riras, ne rebus gcftis iu oblivionem labentibus, a memoria excidant, quæ debent memoriter cunsctva- ri, & ne contentiones oriantur inter servos Dei, quot litigare non oportet. Igitur Vulgrinus miscrationc divina Bituricensis archiepiscopus, memorix fidelium g tam przfentium quam futurorum volo prxsentis scripturz reltimonium commendari, quia canonici ec- denx Aiacensu, societatem canonicorum & matricis ccclesue B. Stephani expetierunt, poftulantes at dein- ceps ecclesia Aiaccnsis, & res ipfius in difposuione canonicorum B. Stephani ac procedione confiftantin perpetuum. Itaque inter eos communi alseiifu utrius- que partit, socictas hoc modo conftttuta eft, ut unus ex canonicis B. Stephani iu priorem Aiacenfem acci- Sianir, & per capitulum B. Stephani eligatur, eoque ecedente umiliter alius fubfticuacur, & sic in petpe* tuum. Hoc quoque statutum eft, ut in ecdefia Aia*- cenfi sint tantummodo canonici sex, ipfe prior 8C quinque alii, ita tamen uc illi qui modo sunt canonici in eadem ecclefia, iu vita sua canonici perma- neant, illis verp decedentibus numerus canoiucbrurtt C ad sex > sicut prxdictum eft, redigatur *, illi autem qui inftituentur, prxsentabuntur capitulo B. Stephani, fic nonniii per aflcnsum capituli canonici fient. De om- nibus redditibus Aiacensu ecclesue tam de his que hodie poflidet, quam de illis, quæ in futurum poffi- debit & Domino largiente conquiret, canonici S. Stephani tertiam partem habebunt, canonici Aiacen- scs reliquas duas. In ecclesia S. Stephani iu choro, in capitulo canonici Aiacenfes > & hi, qui modo sunt » & illi qui substituentur, sedem habebunt quasi canonici : in caufis & negotiis Aiaccnsis ecclefix, canonici B. Stephani, urpore pro suis laborabunt > & de fumpdbiu qui neccflarii fuerint, ponent tertiam partem, & reliquas duas Aiacenfes canonici. Hæc in prxfentia nostra & ab utraque parte concessa, insu- [) per in manu noftra firmaverunt, cam canonici B, Stephani quam Aiacenfes, ut hanc conAitutionem SC societatem alii erga alios fideliter teneant & obser- venc. Nos autem, uc memoriter teneantur & in perpetuum inviolabiliter obferventur, præfenti scripto commendavimus, & figilli noftri impreffione robo- ravimus. Adfuerant autem przfentes huic conftitu-. tioni comes vilelmus dominus Aiacensis caftri, & Agnes uxor ejus, & Odo dc Soliaco filius eorum, laudantes & aflcnsum przbentes, quantum iu ipsis erat. Ipse etiam wilelmus chartam hanc sagillo luo munivit. Fuerunt & alii multi, quorum nomina sub- scripta habentur. Signum Tigrini archiepiscopi, Simonis decani, Gausiidi cantoris, Hugonis archidiaconi, Americi, Herberti, Badulfi archidiacon. &c. g Ifti laici adfuerunt ex pane canonicorum S. Stephani, Sarta dives, RobertusGaucherii, Maincrius Cor- bel, Ramnulsus. Aiacenfes canonici sunt ifti, &c. S. comitis Guillenni, Agnetis comitiHg, Odonis de Soliaco, Ricardll* dc Capella, &c. A ii) XVI. Vulgrinus archiepiscopus Bituricensis confirmat monachis Silviniaci ecclesiam beatæ Mariæ de Capis &c,
Vulgrinus Dei gratia Bituricensis archiepiscopus dilecto fratri Gerardo priori Silviniacensis mo- naftecii caterisque fratribus omnipotenti domino ibi- dem famulantibus. Devotionem vestram circa Dei famulatum attendens, & orationum vestrarum quas die noctuque coram Deo effunditis particeps esse de- siderans, possessiones vestras quibus in Dei servitio sustentari debetis, nequaquam volo minuere sed au- gere. Itaque ecclesiam S. Mariae de Capis & eccle- siam S. Petri de Chirac quas vos a predecessore meo bonae memoriae Leodegari vobis donatas fuisse asse- rebatis pro amore Domini nostri Jesu Christi & bea- ti Petri apostolomm principis, in cujus servitio permanetis, vobis autorttace mea paftorali dono atque concedo, ut eas in perpetuum poflideatis & quietas obtineatis, salvo nimirum jure sanctx matris noftræ Bituricensis ecclesee, & miniftrorum ejus, quod habent in fynodis & paratis, & salva capellaniz utriufque loci integritate, tali scilicet tenore quod capel- lani praedictis ecclefiis deservituri, medietatem oblationum & beneficiorum accipient tantummodo paro- chialium, vos vero alteram*, si vero contigerit quod ibi terras vel decimas acquiratis i vel si aliunde proventus & oblationes obvenerint, veftræ erunt pro- prix, nec habebunt panem in illis cnpellani nili eas donare velitis ; illis autem defunctis, licebit vobis eli- gere capellanos idoneos, quos przfentabitis nobis vel luccessoribus noftris, & miniftenalibus Bituricensis ec- deiix juxta consuetudinem aliarum ecclcfiarum paro- chialium, ut vestra fit eorum electio & præfcntatio & noftra confirmatio. Hxc ut rata fint & inconvulfa permaneant, donationem noftram præfcntis feripti tcftimonio memoriz fidelium commendavi & sigilli mei impreflione feci communiri. Hujus rei celtes affuerunt fratres nostri Gaufridus praecentor B. Stepha- ni, Arbertus archidiaconus Borboniensu, Hubertus archipresbyter Bituricarum, Stephanus archipresbyter de Chirac, Bemardus, Humbaudus, Villelmus de Duno Johannes, Robertus, Archembaudus, Alterius, Aymericus, Jordanus, Guido Gir.iu- dus, Joa, & plures alii. Datum per manum Huberti 1 cancellarii anno Dominici incarnationis mcxxiiii. regnante inFrancia glorioso rege Ludovico. XVII. Honorii papæ II. litteræ ad archiepiscopum Bi- turicensem, de obedientia exhibenda arcliie- piseopo Bituricensi tamquam primati ab ar- cniepifcopo Auxitano. TT Okorius epifeopus servus fervorum Dei, ve- £> Xr/. 1 JL nerabili fratri ardiiepiscopo Bituricensi salutem, trchtep. Bi— & apoft. bened. Quoniam longinquitate temporis res certa praeteritis, interdum futuris venit iu dubium*, ad perpetuandam rei geftz notitiam humans conditionis defectui acccflir utiliter authenticz feripturx suffiragium, poftquam dum prorogatur ad pofteros sacti memoria, non solum prxcedentibus sed etiam subfequentibus providetur. Sane in regiftro felicis recordationis Paschalis papæ II. prxdccelsoris noftri contineri perspeximtis in nunc modum : Bituriccnli archiepiscopo adversus fratrem nostrum Auxitanum archiepiscopum querelam te diutius egi fle cognovimus, pro co quod tibi tanquam primati debitam obedientiam nulhtenus exhiberet. Unde etiam dum in Galliæ panibus moraremur, noftro conventui diebus pluribus adhxlistii quo nimirum tempore nos MENTA u , eundem fratrem nostrum ad hujus negotii causam tracLndam noltiis litteris evocavimus. Porro ille nec venit, nec idoneis allegationibus panes suas tueri curavit. Nos ergo dilectionem tuam ex fratrum nof- trorum judicio per orarium quod tunc temporis gerebamus, obedientia metropoli cana ejufdem mveftivi- mus, salvo nimirum jure Auxitanz ccclefiæ, ut vide- licet interim tibi tanquam primati subditus sit, donec si libertatem ecdelix suæ vendicare voluerit, Romanæ cccleliæ vel legatorum ejus judicio, finis huic caufx certior imponatur. Nos autem ejufdem prxdecelsoris noftri vcftigiis inhaerendo, quod per cura provide fidum est, iu hac parte ratum hahen- tes, auctoi itate apoftolica confirmamus, & prxsentis , feripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostræ confirmationis infringere, vel ei ausu temerario contraire ; li quis au- tem hoc attentare ptxsumpferit, indignationem om- nipotentis Dei & beatorum Petri & Pauli’apoftolo- rum ejus se noverit incurfunun. Datum Lateranis n. Nonas Aprilis, pontificatus nostri anno 11. XVIII. Diploma Ludovici regis de dissentione fidium inter ecclesiam nostram & sancti Ambrosii. QUoniamregiænoftrædignitatis eft quantum no— 11 p. bis a Deo permittitur, populum nostro regimi— £, ni nostræquc ditioni subdimm regendo corrigere, & S. Jts- prxeipue discordantes ad pacis tranquillitatem revo— d* Ego Ludovicus Dei gratia rex Francorum, diflen- ’tiones quæ inter eccleunm sancti Auftregifili & (ancti Ambrosii pro fedibus in choro beari Stephani ortx fuerant, molefte fustincns, venerabili Vulgrino Bituri- cx sedis metropolitano in præsentia sua sic rermina- ri feribendo consuluimus, quatenus convocaris reli- giosis & antiquioribus viris Bituricae civitatis, praefatus illuftris archiepiscopus eos fub excommunicatio- ne adjuraret, & huius rei veritatis testimonium perhiberent*, quo audito consilio nostro operam dedit. Illi quidem in partes euntes & inter se conferentes, dixerunt decanum sancti Auftregesili debere sedece juxta decanum sancti Stephani, & juxta ipsum ejuf- dem ecclesiæ cantorem*, priorem vero fandi Ambro- fii inter clericos sancti Austregefili sedem nullatenus ) habere. Quia igitur hujus rei controverfia nostro re- Sali consilio, diligencique Aquitaniæ primatis provi- tntia tam rationabiliter traftata fuit & terminata, suaque patriarchali authorirate & sigilli sui impres- sione firmata, nos quoque ne in pofterum inter * ali— * eos. qua dilsentio emergeret, præcipimus ut canonici sanc- ti Auftregifili juxta praedictorum virorum teftimo- nium sedes quiere obtinerent, prior vero sancti Am- brolii inter cos sedem non haberet. Quod ut inviola- bile permaneret, concedente Ludovico filio noftro jam in regem coronato, sigilli noftri authoricace firmavimus. Adum Lorriaci anno incarnati Verbi mille- fimo centesimo trigefimo fecundo, regni noftri vige- simo rcrtioj data per manum Sijnonis Cancellarii. B XIX. Charta Retri Bituricensis archiepiscopi pro ec- clesia de Buxeriis monachis Silvinia- cenfibus conceffic. PEtrUS Dei mifericordia Bituricviifis ccclesce ar— 1i5 i. chicpiscopus. Commendari volo memoriae fide— lium trttn præsentium quam futurorum, quod petitione & interceflione Petri de Vescia priori ? Silvi—- niacensis, qui honneftate & religione commendabilis habebatur, concefli consilio fratrum noftrorum ec- clcfis SilYinwccnsi> ecclesiam de Buxeriis, cura omt ; E C C L E S I Æ B nibos pertinendis suis cenfualicer habendam a no— j bis & a succelsoribus nostris in perpetuum, salvo jure episcopali & miniftrorum E i.ur icentis ecclesiæ, Sc salva integritate capellaniar, tali scilicet tenore quod ecdelia Siiviniaceiuis pc solvct nobis & succelsoribus nostris, praeter fynodalia & pararis, annuatim triginta quinque solidos censuales Silviniaccnsis monetæ, 3c reddet medietatem ad synodum Pentecoftes, & medietatem ad synodum S. Lucx ; capellanus vero qui antea per manum noftram in ecclesia illa conftitutus suerat, habebit capellaniam in pace quandiu vixerit, absque ulla inquietatione vel diminutiune, quæ ei a priore vel monachis inferatur. Illo autem defuncto licebit priori Silviniaccnsi eligere capcllanum idoneum quem prxfentabit nobis vel fuccefloribus nostris, & miniltcrialibus Bituricensis ecclesiæ juxta con— ; suetudinem aliarum ecclesiarum parochiJium. Hæc ut rata line & inconvulfa permaneant, præsenti scrip- ro confirmavimus, & tigilli nostri impreflione munivimus. Hujus autem rei teftes fuenint quorum no- mina subfcribuntur : Raginaudus abbas S. Sulpitii : Radulphus abbas S. S at iri : magifter Humbertus ar- ehidiaconus Bituricensis : Willelmus Borbonienlis ar- chidiaconus : Gaufridus succentor : Petrus capellanus archiepiscopi : magifter Radulsus S. Stephani canonicas : Aldebertus camerarius domni archiepiscopi. Ex parte prioris Stephanus de porta sacrifta monachus : Nicolaus monachus : Nicolaus archiprelbyter Silviniacensis : Archambaldus capellanus Silviniacen- sis : Hugo Bruni capellanus Bernardus de Duno, Gaius Marefcallus, Amicus de hospitio, Mai- nerius, Cochun, Radulphus dc Villa-nova, Bonus- homo cancellarius domini archiepiscopi qui hoc scripsit memoriale actum Bituricis anno Domini mclvi. indictione iv. anno pontificatus noftri xxv. XX. Epistola Petri de Castra Bituricensis archiepisc- copi ad Ludovicum Francorum regem VI1. primum edita in Gallia Christi Fratr. Samm. Excellentiflimo domino LudovicoDei gratia mag- nifico & pacifico Francorum regi petrus Bituricensis ecclefiz humilis minifter, salutern & verae humilitaris obsequium. Quod de ore veftro audivimus, 1 & certis didicimus experimentis, quod etiam nulli fere de regno eft incognitum, & sonar in ore vulgi, hoc majorem facit nobis fidem, quia persona veftra personam noltram admodum dilexit, quam & plurimum extulit & multis modis honoravit. Nuper etiam veftra liberalitas, ad dominum papam & ad curiam Romanam pro nobis scripta propria manu proprio nuntio deftinavit, & preces mulrum affectuolas effudit ; unde vobis obnoxii efle debemus, & debitas gratiarum actiones perfolvere debemus. Prudentia quoque veftra non debet ignorare, quia & nos vice mutua vero ac puro amore vos dileximus, honorem veftrum & regni & coronae quibufeumque potuimus modis optavimus, & quxfivimus, & nomen regium, ftuduimus exaltare, &c. XXI. Ludovici VII. regis diploma pro Bituricensibus archiepiscapis ; ubi Petrus de Castra archie- pistopus plurimis laudibus ornatur. IN nomine fanstre & individuae Trinitatis. EgoLu- dovicus Dei przftante clementia rex Francis, Petro archiepiscopo Biruricenfi & succelsoribus suis in per- petuum. Superni Regis cuncti moderantis non i nme- mores, de retributione quidem bonz voluntatis & devotae adiunis nihil dubitantes, ipfius ecclesiam fo- vere & sanstum facerdotium honorare ftudutmus. [TURICENSIS. 14 \ noftroque tempore apud Deum & homines acceptus homo beatæ * memoriz petrus in prima sede Aqui— • tanix videlicet urbe noftra Bituris Cedit ; ante cujus tempora archiepifcopales domus pusillæ erant & in- dignx, & moaicæ facultates in sede paftorcm retinere diutius neque pascere poterant. Dictus vero Pc- trus tanquam a Deo in id præileftinatus & gratix cxleftis munere temporalis abundans fortunz, inclirx nobilitatis erexit palatium, & domos celebres xdifi- cavit, conftituit grangias, terras adquilivit & vineas* & in grangiis copiofam pofuir nutrituram. Qua omnia volens prodefle fuccefloribus suis, domorum & grangiamm petiit a nobis libertatem. Noverint itaque univerii præsentes & faturi, nos amore Dei & pro reverentia, prece prodicti amici noftri archi- B præfulis Petri, eccleliz Biruricenfi dumos archiepif- copaJcs quittasse, & in eisdem domibus liberafle quicquid de ligno eft & feno, zre quoque & vitro, plumbo & ltanno, pluma & corio, lana, canabo 8C lino, materinos & omnia domorum urensilia, libe- ras eidem ecclelix concelsimus gnngias, & in cif- dem grangiis bergeriax, boverias & porcarias, & quamcunique nutrituram, ubicumque eam habuerit, lalv-.m ede quantum ad regiam spestat potestatem. De siudiu vero omnium terrarum & vinearum sua- rum anno obitus fui archiepiscopo conceffimus ple- nariam poreftaem faciendi teftamenti fui, & legandi vinum & annonam & legumina secundum quod voluerit. Ut autem hoc przceptum noftrum firmifli- mum sit in pofterum & omnino inconcolsum, regii C figilli auctoritate roborari, nominis quoque noftri caractere confignari fecimus. Actum publice Bituris anno ab Incarnatione Do mini mclix. altantibus in palatio nostro quorum sub- ticulau sunt nomiria & ligna. S. comitis Theobaldi dapi feri noftri, S. Guidonis butieuhrii, S. Mathxi camerarii, S. Mathxi conftabularii. Dara per manum Hugonis cancellarii. XXIL Epistola Petri de Castra Biturigum archiep. ad Sugerium. De turre S. Palladii occupata per Rainaldum de Craciaco, Ex cod. ms. fratrum Puteanorum. VEnerabili, & dile&iflimo fratri Sugerio abbatf S. Dionyfii P. Biruricenfis ecclesue humilis mi- nifter salutern iri Domino. Quod mandavit prudetr* tia veftra, ut turris fandi Palladii przposuis domini Regis redderetur, non fuit nobh grave j quia scimus vos pro utilitate noftra hoc providifle. Rainaldus aa- tem de Craciaco nolens ea reddere, dixit quod mitteret ad comitem Rad. & fecundum praeceptum illius inde agerer. Nos autem non suftinuiflemus, quin fta- tim convocata communia super eam irrueremus, nisi 3uia vobis prius significare voluimus, provideat ergo ilestio veftra, ne ex parte comitis R. fiiftenwtionem habear. Damnum enim posset esse non solum nobis, £ sed etiam domino Regi majus, quam nobis. Si quid minus de hoc negotio scribimus, per magiftrum Au- debertum virum prudentem, & discretum, & qtietn ad vos mittimus, plenius vobis intimabitur. XXIIL Sugerii ad Radulfum Viromandensem comitem epistola, de eodem argumento, EGregio Dei gratia Viromandensi comiti Radulso » Superius beati Dionyfii abbas falurem, & dileo* tionem. Juvenis ifte Rainaldus de Craciaco feftiuat ’In Gallia Christ. Sanun. iegitur B. PtrrKf. j ; INSTRU ad vos, ut justitiam mutetis contra archiepiseopum i Bituricensem, ipsum de firmitate sancti Palladii ex- spoliando, qua inveftitus erat quando dominus rex Hierofolymam profcdits eft. Nos aurem dictante juf- ticia, praefatum archiepiseopum reinveftiri praecepimus, 3uod nulloniodo mutabimus, & vos hoc ipsum manare voluimus. De vidone vero de Herembrachen, quem ad muniendam & cuftodiendam rurrim Bicuri- censcin miferamus, dilectioni veftrx lignificamus, perpolitos Bituricenses & Cadurcum ei turrem negas- se : licet poftquam vobiscum locuti suimus, hoc idem cis iterum mandaverimus. Quod per prxsencem nuntium vos ipsis prxeipere scribendo volumus. XXIV. Petri arcliiejuseopi ad Sugecium abbatem ; red— 1 ditarn sibi S. Palladii turrim. CAriflimo domino, & amico Sugerio venerabili abbati beati Dionysii P. Bituricensis ecclesiæ mi- nilter salutem. Scire volumus dilectionem veftram, quod turris sancti Palladii, sicut præcepiftis reddita nt. Et quamvis nondum eam habeamus, inde multimodas vobis grates referimus : quia pro certo scimus, vos ita eam praecepifle reddi pro bono & utilitate noftra. Veruntamen nos cum multitudine militum & peditum sequenti die, ex quo litteras vcllras recepimus, super Rainaldum ire volebamus, & quanto magis minas inferebat cx parce quorundam, quos modo nolumus nominare, tanto magis adversus eos < armabamur, & vires resumcbamus. Prxterea mandavit nobis veftra fraternitas per magiftrum Audcber- rum nuntium noftrum, ut vobis occurreremus, & fi- mul domino Regi obviaremus. Quod libenter faciemus, tum quia adventus domini Regis nobis gra- tiflimus est, tum quia personam veftram plurimum dilectam honorare volumus & delideramus. Præterea scire vos volumus, quia apud Lemovicas dominum Burdegalenfem, & episcopos de Aquitania, sicut inter nos collocuti fueramus, ad fidelitatem domini Regis commonuimuS : & sicut nobis promiserunc, iu fidelitate ipfius, Domino auctore, permanebunt. Quod vobis placuerit, per przsentium latorem no- bis referibite. æ Forte alia Gratias * immensas referimus sublimitati veftrx, ; ep tpijlola quia reditum domini Regis nobis notificaftis, & uc et anttee— occurreremus vobiscum præmonuiftis. Nos autem li- bentiflune ei occurremus, & obnixe rogamus dilectionem veftram, ut si per fandum Egidium venerit, per nos veniatis, & per provinciam noftram tranfearis. Delideramus enim, servire vobis, & honorem quem potuerimus exhibere. Si autem per Cluniacum venerit, & illuc vobiscum libenter ibimus. Cum autem illum appropinquare noveritis, nobis significetis, ut sciamus quando itineri veftro adhxrcrc debeamus. * Forsa » Lireras * veftræ fublimicatis accepimus, quibus uovatjl monuiftis ut die Jovis apud Vizeliacum, vel dieVe- cpijlola. ncsjs apU(j Corbiniacum fimus. Sed pofteaquam mi- simus nuntium noftrum ad vos, dictum fuit nobis, quod dominus Rex Bartholomxum archidiaconum nostrum occurrentem sibi fufeepie in gratiam suam, ac pro eo sudit preces ad dominum papam : & nos quoque pro ipso interpellare difposuic, & obnixe rogare, ut nos ab hoc, quod pro honcftate & decore domus Dei inchoavimus, uefislamus. Fiduciam igitur habentes in vobis, non meritis noftriS, sed quia Deum & honorem ejus diligitis, volumus præ- munire prudentiam veftram, ut efficiatis apud do- minum Regem, ne diffamatum illum, de cujuS ho- nelta conversarione multa audiftis, manutenerc velit, nec nos Interpellet pro eo. Timemus enim ne eflec causa offenlionis, li interpellaret nos de re, quae non eflet habitura cffccium. Criminofam quippe vitam illius suftinerc non pofliimus nec debemus, nec iu- MENTA 16 t dulgere Hagitiis ejus. Nam quod de ipso facimus, conliiio multorum religiosorum incatpimus, qui graviter confunderentur, fi defiUeremus, & faciem ecclesiæ Dei quali dehoneftaum judicarent, si horni- nem talem contra sancticacem consilii eorum praevalere viderent, placeat igitur dilectioni veftrx, res- cribere nobis consilium veltrum. Nam si laudaveritis, proxima die Veneris erimus apud Corbiniacum, si aliquo modo poterimus. Quoniam * de religione & amicitia vcftra plurimum * Forsan confidimus, fecurius vobis scribimus, maxime quæ alia eji tpis ad honeftatem pertinere cognoscimus. BarthoIomzus t, la’ siquidem archidiac. noster malæ vita :, & pesiunx fa- mz, precibus domini Regis apud dominum papam obtinuit, utcausa, quxinter nos &ipsum, ex man- j dato domini papx ante dominum Buraegalenfem agitabatur, in Octavis Pentecoftes ad gravamen noftrum Romx tractaretur. Quapropter oportet nos illuc in proximo ire, vel minere, nili juftitiz & lioneftati volumus deelse. Ideoquc dilectionem veftram obnixius deprecamur, quatenus apud dominum Regem effici-iris, uc domino papz pro nobis feribat, & vos ipfe scribatis sicuti fidelis noster Constantinus latius vobis exponet. XXV. Petrus a Castra de nlOHaChis DOlenslbos con-> queritur apud regem Ludovicum. XcellentiHimo Domino Ludovico, Dci gratia mag* " JQnifico & pacifico Francorum regi, Petrus Bitu- ricenfis ecclenx humilis minifter salucem & veræ hu* militatis obfequium. De benignitate vestræ Majefta- tis, non pro meritis noftris, led pro so » a liberalica- te vestra præsumentes, ftacum noftrum, & incumbentia nobis negotia vobis neceflarium duximus in- sinuare, veltrum in illis auxilium sperances & fidu- cialiter expe&ances. Senonis in curia domini papæ conftituti, causam pro ecclesia Bituricensi contra Do- lenfes monachos agitamus, qui nobis nostra tollere conantur, & nos & ecclesum Bituricensem, qux vestra eft, vexare & turbare non verentur, ejus om- nimodam dignitatem minuere nitentes. Contra quoa licet judicia noftra nobis debeat suffragati, non du- p bitamus tamen quin ope veftra in hoc negotio nos- tro plurimum indigeamus. Unde quia & nos & eccIesia Bituricensis veftri fumus, honor noller vefter eft., & noltra utilitas, veftra-, ndftrum quoque detrimentum, & diminutio dignitatis ecclesiæ Bituricen- su, veftræ coronæ decori nullatenus poteft non im- putari : veftram cum omni humilitate mansuctudinem exoramus, uc domino papæ & cardinalibus pro no- bis, & pro ecclefia veftra cum tanta diligentia feri- bere dignemini, quatinus ipfi fentiant vobis placere si nobis & ecclehæ noftræ jus illibatum conferva- rint, & honorem exhibuerint competentem. Sentiant nihilominus, si aliter fecerint, non modicum veftræ regiæ majeftati displicere. Didicimus enim ab his qui curiam perfestc noverunt, quia nili apertius veftram E ei voluntatem exprelseritis, veftrarum precum non fentiemus effectum. Lator prxsentium wilelmus fidelis noller &vefter, hzc & alia vobis latius explicabit. Petimus ergo, ut ei credatis. Conservec vos Deus per tempora inulta, & conterat inimicos vcs- tros sub pedibus vestris. XXVI. Ludovici VII. Francorum regis præceptum. IN nomine fanctx & individuz Trinitatis, Arnen. »713 Ludovicus Dei gratia Francorum rex. Ex injunc- to nobis regis dignitatis officio tenemur ecclesiis non solum suam consctvarc libertatem, verum etiam non 17 ECCLESIÆB non collatam conferre, &ut deinceps illibata ferve-. tur confirmare. Noverint igitur nniversi prxsentes & futuri, quod pietatis iutuitu & pro remedio animarum antecdTorum nostronim & noftræ, &pro falute Philippi filii noftri, ecclcfix B. Stephani Bituricensis concellimus, ut ejus dauftrum, & totus chustri ambitus muro cingatur, mUniAtur, & infortietur, tanl supra muros civitatis, quam supra & circa domos canonicorum B. Stephani pro voluntate corumdem} falva noftra & heredum noftrorum fidelitate, quam decanus & canonici qui præsentes erant juraverunt) & sequaces jurabunt se iu hunc modum servaturos, quod przdicti dauftri munitionem, contra nos vel haeredes nostros ad petitionem noftrara & hzredura nostronim nullatenus detinebunt. Hanc iterum pne- dictz concedimus ecclesue libertatem, ut quicquid j infra ambitum clauftri continebitur, salvum sit & immane ab ornni laica potelbre, & luniliter quisquis ad clauftrum confugerit, uc salvetur, salvus eric. Praeterea omnes homines archiepiscopi per archiepisco- pum juftiriabuncur. Similiter omnes nomines capituli per decanam & capitulum & immunes erunt ab omni laica poteftate, nec umquam in communia reci- pientuT nifi de voluntate & alTenfii dominorum suo- rum, necnon serriences archiepiscopi per archiepif- copum, & servientes cujuflibec canonici B. Stephani per ipsum canonicum jultidabuntur, & non per alium, nisi forte ad præsens forisfactum, multri • Keortre. * vel raptus extra dauftnim fuerint publice deprehen- su Si vero de przdictis omnibus tam hominibus ar- chiepiseopi & capituli, quam servienribus archiepis- oopi & canonicorum duellum aut judicium sive quz-1 liber alia justitia evenerit, in curia ipsorum dominorum suorum dedocetur, & per ipfos finietur. Nulli laicx poteftari liceat pro aliquo forisfa&o manum minere in clericum vel religiolum, nec in res eorum- dem, sed ipsijuftitiabuntur pcrcapitulum suum, vel per archiepiscopum, vel per miniltcriales ejus, nisi forte ad præsens forisfactum multri vel raptus, ita publ ice fuerint extra clauftrum deprehenfi, quod eorum delictam publicum sit & notorium. Res tamen ipsorum infra clauftrum contentas femper salvas efle praecipimus & immunes. Prxtcr hxc archiepiscopus & capitulum libere habeant jura, confuctudmes, & juftitias ubicumque solent eas habere. Pro hac autem libertate sibi a nobis indulta liberaliter conceflit prat- distae ecclesue capitulum, quod poft obitum noftrum annuum solemniter pro nobis anniversarium celebrabit, & pro anima Stephaki bonae memoriae quondam Bicuncenfis archiepiscopi limilitef annuiim celebrabit anniversarium. Hanc itaque libertatem sxpe dictx ecclesiz conceflam perpetuo firmam & incon- cussam permanere volentes, ipsam ecclefiam per an- nulum aureum super altare B. Stephani a nobis oblatum super dicta libenate inveftivimus. Et ut eadem libertas deinceps inviolabiliter observetur, sigilli no- ltri au&oritate fubrerinferipto nominis noftri carae- « ere fecimus confirmari. Actum publice Bituris anno ab Incarnatione Domini m.clxxiv. artantibus in pa- latio noftro quorum nomina suppofita funt & figna. Signum comitis Theobaldi dapiseri noftri, lignum Mathei camerarii, S. Guidonis Burfcularii, S. Radulsi constabularii, vacante cancellaria. XXVII. Charta Cuarini archiepiscopi de vita communi canonicorum S. Ursini. t, 7t. Z^Uoniam ex proceflii temporis &. humanae con- Pg charta— ditionis elspsu humanis actibus inferpit oblivio, riaS.Ur— ideo de iriduftria negotia notulis annotari decrevi- mus, quorum tenorem infirmari non expedit aut elabi. Inoe eft quod ego GuarINUs Dei gratia Bicuri- censis archiepiscopus feripto & cartula notum fieri volo tam przsentibus quam futuris, quod nos com « Temnt II. ITURICENSIS. 18 A monentes canonicos S. Ursini, præcipimus ut ad unam cxpensam collectis siue ecclesue facultatibus una & fi- mul comederent, & bona ecdesur suæ, ficut decet* pari participatione perciperent, sicut hæc eidem ecclesia & alix in Biturica consiitutae, in quibus clerici conftituuntur canonici, fecisse retro temporibus dig- taofcuntur. Illi vero objecta nobis excusatione protendebant facultates ecclesiæ ad hoc nullatenus posse sufficere, & quod eorum ecclesia domibus in quibus & pro comeftione convenirent, per ignis flammam suerat desticuta. Dixerant etiam se non minimum in- currisse scandalum, & intolerabile libi fieri proriudi- cium, si lex eis indiceretur quam matrix ecdeua ab antiquo tenere * consuevit. Quoniam vero super ec— * Portt clefia S. Ursini preces domini papae fuscepimus, ut non, Con« j ejus negotia foveremus, cuius evacuare preces nec suevit’ poflumus nec debemus, eis satisfaciences, & ad evi- tandum fcandalum indulsimus eis & conceffimus, uc iu hoc matrici ecclesue se conforment » Si enim canonici matricis ecclesiæ una comedunt, canonici S. Ur- sini una comedant. Si vero canonici matricis « ecclefix non comedunt Gmul, canonici S. Ursini simul comedere non compellantur. Conceffimus etiam priori fic capitulo memoratx ecdesue, ut in rebus & possefllo- nious ecclesue sux ordinandis liberam habeant facultatem fecundum Deum & suz ecclesiæ utilitates, ita ut possefliones ecclesue ab ea non przfumantur alie- nari. Uc autem iftud inconcusium & sine lxfionc de » currat ad pofteros, illud sigilli noftri appositione se- cimus communiri. Actum Bituricis anno Incarnati Verbi mclxxvui. episcopatus vero noftri quarto. U XXVIII. Urbani papæ III. litteræ quibus Henricum Bi- turicensem arcluepiscopum suum creat legatum. URbaNUs episcopus servusfervorum Dei, vene- rabilibus fratribus episcopis & dilectis filiis abbatibus & aliis ccclcGarum przlatis, universo clero & populo per Bituricensem provinciam conftitucis S. & A. B. Cum Bituricensem eccleseun inter alias ecclesias Gailiarum, beneficiorum intuitu quz jam pridem ab ea iu minori officio confticuti recepimus, specialiter D dc praecipue diligere teneamur, eam prxrogariva nos- trz dilectionis & gratis libenter volumus prout convenit honorare. Nihilominus etiam ad exhibendam ei uberius gratiam apoftolicæ sedis, venerabilis fratris noftri Henrici ejufdem ecclcfix archiepiscopi experta devotio nos inducit, quem ficut virum providum, diferetum, & moribus & genere nobilem circa nos & Romanam ecdesiam tantam devotionem novimus exhibere, uc eius meritis fuffragantibus ab apostolica fede propennus diligi debeat, & attentius honorari. Inde eft utique quod ipsius prudentia 8C honeftare pensata, ei ae consilio fratrum noltronim per totam provinciam veftram, excepto monafterio Dolensi, apoftolicæ commifimus legationis officium exequendum, ut in ea vice noftra corrigat corrigen- E da, plantet quz noverit cfle plantanda, & vitiis ex- tirpatis germina lhideat propagare virtutum. Man- daxnus itaque univerlitati vcftrx aeque praecipimus, quatenus eumdem archiepiscopum, sicut legatum apoftolicæ sedis, & virum tanti dignitatis & nominis, reverenter curetis & devote recipere & ad voca- donem ejus line contradidtionc qualibet accedentes » salubribus Astutis & mandatis ejus humilfter parea- tis : ita quod ipse per providentiam suam & humilitatem veftram, injunctum legationis officium melius cum auxilio gratiz czleftis valeat exequi, & nos devotionem & obedientiam veftram non immerito de- beamus cum audierimus commendare. Datum Verona Idus Aprilis. 19 I N S T R U XXIX. Philippus rex Henrico de jSully archiepescopo Bituricensi restitui jubet libras trecentas in reparatione castri Magduni ab eo datas. es97 T^Hilippus Dei gratia Francorum rexuniversisad 7’Jl quos licterz prælentcs pervenerint salutern. Scia- lis quod dilectus & fidelis consanguineus nofter H. Bituricensu archiepiscopus » pro sumtibus quos fecic 5ro castro Magduni, de chrsauro Bituricensu ccclcfix e mandato noftro trecencas libras GiemenseS acce- pit. Idcoque volumus atque przcipimus ut quicum- que castrum Magduni tenuerit, five alius a proximo fello B. Dionyfii in tres annos, singulis annis centum libras Giemensis monetz capitulo Biuiriccnfi ad thesaurum reparandum de redditibus & proventibus Magduni penolvat. Actum apud Vicenum anno Domini mcxcvii. mense Octobri. XXX. De elevatione solemni corporis S. Stephani de Mureto. £ » chonia A Fpropinquante, inquit, fello S. Augustini, de- Cramti— xX functo recenter HenricoII. Anglorum rege il- tw « /. luftriflimo, cum magna velocitate dominus legatus, ac veloci curfu ad Grandimontem accedit. Convocaris igitur & coadunatis ibidem archiepiscopis & episcopis, videlicet Henrico Bituricensi, Rainaudo Apanuensi ( qui tunc temporis a cransinaiinis partibus exui huc venerat) nec non & Helia Burdega- Iensi archiepiscopo, & Saibrando Lemovicensi, Vuil- lelmo Pictavenli, Helia Xantoncnfi, Ademaro Petragoricensi, Geraldo Caturcensi, & Bertrando Agcn- nenfi episcopis, abbatibus etiam & viris religiofis cum plebe innumerabili. Tunc etiam clerici, qui usque ad tempus illud discordes extiterant, Deo infpirante ad pacem redeunt : & videntibus cunctis, quos supra nominavimus, iu capitulo obedientiz noftrz jugo colla fubinittunt. His itaque peractis ac lztantibus universis iu Domino, venimus ad locum ubi corpus B. Stephani cum digno honore humatum jacebar. Tunc domino legato jubente atque praecipiente a terra elevatur, & per claultrum cum magna veneratione cereis ardentibus, ac thuribulis fumigarttibus Conatur, populo prxccdente & fubfcquente, cum ymnis & laudibus iu ecclesia deducitur, & super altare B. Mariæ honorifice ponitur. Dominus autem Henricus Bituricensu archiepiscopus ac primas Aquitanicus, juflu & præcepto domini legati przparat se ad officium missie iu honore S. Stephani. XXXI. Litteræ Bernardi Ausciensis episcopi, quibus agnoscit se subaitum esse Bituricensi primatui. REverendo patri ac domino Willelmo, Dei gratia Bituricensi archiepiscopo Aquiraniz primati, B. en- dem gratia Aufcicanx eccfesue minifter humilis falu- tem & devotam subjestionis & obedientiæ reveren- tiam. Cum propter guerras interjacendum terrarum & propter urgentia negotia ecclefix noftræ non poflimus ad præsens paternitatem veftram & Bituricensem ec- clesiam matrem noltram pcrfonaliccr visuare, noftratn absentiam excufainus, vobis jus plenariae primatiæ super Auscitanam provinciam per patentes noftras litteras rccognoscentes, & omnem tam obedientiam quam reverentiam primati debitam promittentes. MENTA so * XXXII. Epistola 1R.+ ad G.* Bituricensem arcluepiseo— * Forte puni quem pro suoprimate agnoscit. H. qui™1 crcatus eft REverendo amico suo iu Chrifto cariffimo G. archicpis- divina providentia Bituricensi archiepiscopo & 9>pus Bur’ primati, W. ejusdem penniflione Burdegalenfis archie- piscopus salutern & lincerx vinculum caritatis. * F Propositum noftrum erar antequam ad nos vestræ Gerardo linere acccfliflenr, quod oportunitate captata ad lo— de Cros. cum accederemus congruum, in quo poflemuS defi- deratis veftris aspectibus recreari, & illud fsdus & amicitiam Habilem inter nos & vos, & ecclesiam R Burdcgalensem & Bituricensem iuxra prudentis vef- D trx confiiium lhbilirc, quæ nullis temporibus pofiet dilsolvi. Siquidem nolentes a prædcceflomm noftro- rum vcftigiis declinare, qui cum vestris przdecelso » ribus semper fuerunt sincera caricate conjuncti, opta- mus ut noftris temporibus, divina clementia faciente, eadem caritas & amica societas augeantur. Sane hanc intentionem (incera mente gerentes, accedimus ad locum quem magifter P. Roflinol & alii qui super hoc pia noDifcum intentione trastarunt, nobis affig- naverant, parati facere quxeumque fuftineret equitas, honore tamen ecclesiæ Burdegalenfis servato, & tunc nun potuimus przsentiam veftram habere. Nuper etiam ad ia ipsum agendum veniebamus iterum apudDau- ratum, lccundum quod suerat inter nos & archidia- q conum veftrum condictum i sed idem archidiaconus concramandavic nobis, cum jam labor nofter esset super hoc in magna parte completus, & mandavit vos non pofle hiis aliquatenus intercsse. Nunc quoque volebamus ad diem quam infirmavit prodentia veftra accedere, fed propter guerras & alia negotia quæ vitare non pofliunus, ad ecdefaun Burdegalensem coacti feftinanter redire, & ad hæc iu melius reformanda moram circa eam facturi, non poterimus illis tractatibus veftris aliquatenus interefle. Verum quam cito poterimus, laborabimus ad opartunitatetn consequcndam per quam poflimus super prrnufiis & aliis vobiscum habere tractaram. His snbjiciendnf fato littenu Jncobi Prencftini ep. D S. Sedis legpti, qne frvluuit frimntnm Bitnricensern. XXXIII. Litteræ Jacobi Prænestini episcopi, de divisione procurationum quas archiepiscopus Bituricen- sis debet habere in provincia Burdigalensi. FRater Jacobus miseratione divina Fræneftinus episcopus & apostolicæ sedis legatus, licet indig- nus, dilectis filiis decano & archiprcsuytcro Tuio- nensi salutern in Domino. Cum nos juxta mandatum apoftolicum ad nos di- rectum, quinquaginta procurationes quas venerabilis pater BiruricensiS archiepiscopus in provincia Burde- galenfi secundum provifionem domini papx habere E debet, taliter duxerimus dividendas, quod Burdegalenfis diocefiS fex, Agennensis tres, Engolifmensu tres, Tetragoricenlis quatuor, Xantonenfis novem & Pidtavienfis vigintiquinque decrevimus arti gnari •, di (cretioni veftræ qua fungimur au&oritate præci- piendo mandamus, quatenus divisionem a nobis fac- tam vice noftra faciatis inviolabiliter obfervari. Con- cradictores per cenfuram ccclefialticam compeseendo. Quod si non ambo his exequendis potueritis inter- efle, alter veltrum nihilominus exequatur. Actum apud Rothomagum 1 v. Nonas Junii anno Domini MCCXL. ar ECCLESIÆ B I A XXXIV. Philippus Aug. rex tertiam partem castri Exol- dunenfis acquirit, consentiente Simone de Soliaco Biturigum comite. E Go Radulphus de Culent prior Vaftinenlis, avun- culus & curor hæredom dc Culent. Notum quod de consilio amicorum & parentum hærcdum de Culent, videlicet, archiepiscopi Bituricensis Archem- baldi domini de Bourbon, Roberti de Bomez, Odonis Trouflcbois, Radulfi de Pa^ac, Petri de Crevent, militum j pro utilitate hxredum de Culent, quitavi- mus in perpetuum domino philippo illustri Francorum regi & hxredibus, quidquid juris habebamus in g castro Exolduni & pertinentiis, tam in feodis quam iu domaniis. Et Rex propter hanc donationem, qui- civit tertiam panem Caftri-novi super Carum fluvium, & tertiam partem Marolii super Arvon fluvium, Ccut Radulphus quondam dominus Exolduni ea tenuit, poflidenda a nobis & hxredibus in perpe- tuum, poft deccfliim quondam uxoris defundi Radulfi domini Exolduni, quæ suit filia Petri comitis Niver- nensis ejusdem regis consanguinei. Infuper dedit’nobis m. l. Parif. ac quibus reddendis, si forte haeredes de Culent, cum ad adultam ætatem pervenerint ab hac donatione reClircnt, ego Radulphus de Cu- lent prior Vaitinensis conftitui erga R. plegios Ar- chembaldum de Borbonio pro ccc. Aymoncm dominum KarroEi de c. t. Parif. Henricum dominum Soliaci de c. l. Stephanum de S. Palladio de c.’ Calcherium de Corcellis de c. Odonem Trossebois de c. Guillelmum dc Liuieriis de c. Actum anno Domini mccxxiii. XXXV. Compofitiofacta a Simone de Soliaco inter Henricum Soliaci dominum, & Guillelmum fratrem ejus nepotes suos. SImox Dei gratia Bituricensis archiepiscopus Aquitaniae primas, salutem &c. Noverit universiras, quod cum contentio fuisset inter dilectos nepotes noftros Henricum Soliaci dominum, & Guillelmum fratrem suum ex altera, super eo, quod Guillelmus 1 petebat terram de Argento & de Clitnon, ratione portionis iuereditatis paternae j tandem de omnibus querelis in nofaa przsenria amicabilitcr pacificatum iu hunc modum : Videlicet quod Guilielmus fide data quictavit Henrico, quidquid de jure dicebat se habere in tota terra de Argento & de Clitnon ; & Henricus debet ei reddere annuatim c. t. Parif. & tali portione Guiliclm. promisit fe esse contentum. Ita quod quandiu dilectus frater nofter pater ejus Archembaudus de Soliaco viveret, in omni terra quæ movet de capite Archembaldi patris, ipfe Guiliel- mus nihil pollet petere ratione hereditariae portionis, salvis tamen quadraginta libris, quas dictus debet eidem Guilielmo readere annuatim licut dixit, &c. Actum anno Domini mccxxv. mense Novembri. 1 XXXVI. Gregorii papæ IX. gravis epistola de corrigendis excessebus subditorum. * g s RegoRhts episcopus servtis fervorum Dei, vene- XJ rabili fratri archiepiscopo Bituricensi, S. & A. B. Ecce venit Deus fempiternus & Dominus qui fun- davit terminos orbis terrae, citans nos in voce ar- changeli & in noviflima tuba ad generale concilium, ur universis impendat suorum ftipendia meritorum *, labia ejus indignatione sunt plena, & lingua ipsius Temnt H. TUR1CENSIS. s » quasi ignis devoranS. Quomodo dormientes fomnia, {acentes in ledis eburneis, & lasdvicntes in cubili- » us suis diem adventus ejus cogitant, aut ftare po- rerunt ad videndum ipsum, cum revelabuntur omhia abscondita tenebrarum, & infelix impiorum nuditas apparebit 1 Non erit locus ubi lateant miseri nudi ltantes ance tribunal Christi, ut audiant vocem judicii, qui ad vocem obturavere consilii aurem luam* Ad confusionem igitur perpetuam evitandam, & de- clinandos fempiternos ardores ac cruciarus ætemos* oportet omnes qui alfumti sunt ad agrum Dominicum excolendum, granum a palea flagello debitx correctionis excutere, & a fruge Dominica zizania fe- parare, ne electos contagium tanue corruptionis inficiat, & filios Dei cum filiis mundi hujus hora re- , pentinæ calamitatis involvat. Quocirca fraternitati tux per apoftolica scripta diftricte przcipiendo man- damus, quatenus omni mora & occasione poftpoCtis, primo incipiens a te ipso, corporem deliaiz & ne- gligentiz teporem omni modo deponendo, ne bovi » ftcrcore lapidatum incipiat te Duminus evomere de ore suo, viriliter arma spiricualia, gladium & ignem aflumens, incipias parietem fodere, & appareant genimina viperarum, & radius lucis vibretur inte- rius, & ad vindistam exigat umbram mortis, mona*. chos, moniales & canonicos regulares & seculares ac alios clericos tux diceceseos efficaciter corrigena tam in capite quam iu membris. Cum autem prxlati ecclefiarum sepe propter occupationes multiplices & occationes alias non sufficiant roiniftrare populo ver- , bum Dei, & ftatutum ob hoc fuerir iu concilio ge- " nerali, ut ad sanctæ praedicationis officium salubritee exequendum viri afliimantur idonei, potentes in opere & sermone, qui plebes sollicite visitantes eas verbo xdificent & exemplo, aliquos de clericis tux diœcelis cibi aflodare procures, qui cui cooperatores & coadjutores, ut expedit, exiftentes, tam verbo prz- dicationis quam visitationis officio tibi suffragium convenienter impendant, ut tua & ipsorum sollici- tudine muri Jerufaletn & templum Domini reparen* cur. Si vero quicquam difficultatis emerferit quod vi- deatur per re ac clericos ipfos expediri non poffc » illud ad sedem apoftolicam referre procures. Noa enim in his prout oportunum fuerit, tibi efficacitec afliftemm & neceslarium impendemus auxilium K favoreru. Quod si negligens fueris super his qux ) mandamus, cum securis ad radicem infructuofz ar- boris sic ponenda^ poteris gravem menam tamquam qui ex hoc te reddis nimis culpabilem non imme- rico formidare. Quare volumus & mandamus, ac per te ac eosdem clericos, ad nos quzeumque facta fuerint plenius referantur. Datum Anagnix iv. Nonas Septembris, pontificatus nostri anno primo. XXXVII. Gregorii papæ IX. ad Bituricensem archiejuseo* pum, de consecratione episeopi Lemovicensis. GRegorius episcopus servus fervorum Dei vene*, rabili fratri Bituricensi archiepiscopo S. & A. B. Cum nos electionem de dilecto filio magiftro Du- RANDO przpolito S. Juniani iu Lemovicensi ecclefia celebratam, de fratrum noftrorum consilio duxerimus confirmandam, fraternitati tux per apoftolica scripta mandamus, quatenus eodem electo per te ad gradum sacerdotii tempore conftituco promoto, munus con- secrationis impendas eidem. Datum apud Criptam- ferratam Calendis Augusti, pontificatus noftri anno quarto decimo. Bij I N S T R l XXXVIII. Simonis archiepiscopi Bituricensis litteræ quibus Burdigalensem archiepiscopum ad concilium invitat » iai8 ; Q IxoN Dei gratia Bituricensu archiepiscopus, Aqui- E* ckart. dtanic primas, venerabili fratri & iu ChriAo ca- liinurit, xissano Burdegalensi archiepiscopo, &c. Cum malitia temporum exigere viros ecclefiafticos circa suum oporteat officium vigilare, & circa ea potisiimum quz fidem & pacem rcspiciunt, sollici- tudinem & diligentiam adhibere, maxime cum pec- catis exigentibus, hinc hæredcis, inde persecutonbus gravillimc concutiatur ecclefia. Pensaco ftatu tam Bi- turicensu quam Burdigalenfis provinciarum, iu qui- bus evidenter antiqui hostis malitia debaccatur, rra- tres & cocpifcopos nostros fuffraganeos Bituricensis ecclesue pro adhibenda morbo tam peltifero medicina, ad concilium decrevimus advocandos. Cum igitur inter exteros Burdegalenscm archiepiscopum nobilius membrum Bituricensu ccclcsut reputemus, & in quo plus confilii & consolationis nos inveniri speramus, auctoritate primatis citamus vos, & specialiter ad concilium evocamus, mandantes & firmiter injungentes, quatinus iu inflantibus octavis B. Martini hiemalis ad civitatem Bituricensem perfonaliter accedatis, super negotio pacis & fidei & aliis tam veftrx 3nara noftræ provinciæ negotiis nobifeum & cum Liis fratribus & coepiscopis nostris & aliis ecdesia- rum prxlads, qui przfentes ibidem fuerint, divina cooperante gratia tractaturi. Datum Bituricis anno gratis mccxxvixi. mense Septembri. XXXIX. De juramento facto Philippo archiepiscopo Bituricensi ab Archembaldo de Borbonio. UNiversis praesentes litteras inspecturis Gaufridus Majoris-monafterii, de Burgodolensi & de Villa- lupcnft abbates, Galcranus decanus, Raherius archidiaconus, Archcmbaldus cantor, Gaufredus cancellarius Turonenfis, Andreas archidiaconus Tranfvigennenfis, &c. in Domino salutem. Noveritis quod cum reverendus pater PhilippUS Dei gratia Bituricensis archiepis- copus Aquitaniæ primas, in nobilem virum Archem- baldUM dominum Borboncnsem pro eo videlicet quod idem nobilis eidem archiepiscopo juramentum communiz siue facere denegabat, excommunicationis iu eum & iu terram ipfius interdicti fententias pro- mulgalset ; pro quibus fententiis dominus papa reverendo patri Juhello Dei gratia Turonenfi archiepiscopo sub certa forma direxerat scripta sua ; tan- dem idem nobilis bonorum virorum usus consilio, nobis præsentibus Turonis, dido Bituricenfi archiepiscopo super communia sua juramentum præstitit sub hac forma : Domine archiepifcopc, domine archiepif- cope, vos requiritis a me quod tactam vobis juramentum communiz noftræ, & dicitis quod habetis tcftes qui interfuerunt quando pater meus eam juravit. Ego vero credo vos ita probum hominem quod creao ifta cfle vera quz dicitis, & ideo juro vobis commu- niam noftram sicut pater eam juravit. In cujus rei ecftimonium præsentibus litteris sigilla noltra duximus apponenda. Actum Turonis dic Jovis poft decolla- rionem S. Johanni » Baptistx anno Domini mccxxxix. J M E N T A 24 A XL Johannis archiepiscopi litteræ ad episeopum Albiensem, de homagio sibi præstando. JOHANNES divina permiffione Bituricensis archie » piscopus, Aquitanis primas, venerabili fratri episcopo Albiensi salutem & sinccram iu Domino caritatem. Cum nos intellexerimus quod ad instans feftum Pentecoftes venire debetis perfonaliter inFranciam, pro negotio ecclesue veftrx, iu curia domini regis expediendo ; ne alias oporteat vos vexari pro horna- _ gio quod debetis nobis facere de civitate Albiensi ° cum pertinentiis, ficut iu hac parte veftris parcamus laboribus & expensis, vobis amgnamus diem in octava dicti fefti Pentecoftes proxime venturum Bitu- ricis ad dictum homagium nobis faciendum. Nos enim quamvis plura & ardua & quasi inevitabilia negotia alibi habeamus, omnibus tamen postpofins ad dictum diem Bituricis proponimus interdie pro dicto homagio recipiendo, & ut ibidem super nego- tio ccclcfiæ veftrx Vobiscum deliberationem habea- mus & tractatum. In Cgnum receptionis praefentium sigilium veftrum przsentibus apponi faciatis. Datum anno Domini mcclxix. 111. Calendas Maii. XLI. Epistola Innocentii papæ V. qua Guidonem dæ Soliaco ad Bituricensem cathedram promo- C tum, Francorum regi commendat. INNoceNtius episcopus servus servorum Dei, da* rifluno iu Chrifto filio regi Francorum illufai, fa- lutem & apoftolicam benedictionem. Gratiæ divinæ primum * & praeconium humanae laudis aJquiritur, * p _ n personis pontificali dignitate praeditis honor debi— taiwn. tus impendatur. Sane circa przientem statum Bituricensis ecclcfix cum pcr plures annos jam permansic deftituta pallore, & uc vacando gravia difpendia per- ciilir, paterna solicitudine vigilantes & intendentes * 3uod ecdesia ipsa, per circunspectionis industriam ilecti filii Guidonis de Soliaco electi Bituricensis relevetur a noxiis, & salubribus dante Domino proficiat incrementis ; eundem Guidonem xv. Cal. Junii, D tunc priorem fratrum Praedicatorum Parisiensium, de fratrum noftrorum consilio ipsi ecclesue przfecimus iu archiepiscopum & pallorem. Cum itaque, fili ca- rissime, fi virtutes opum Ecclesue, & pertonas cccle- siaftlcas, præsertim pontificali praeditas dignitate, benigno favore profequi, ac eas verbis Sc opibus pro Regis ztemi gloria venerari, serenitacem tuam roga- mus & hortamur anente, quatenus eidem electo quem suis claris exigentibus ineritis, benevolentia profequimur speciali pro noftra & apostolica reverentia, regalia sine qualibet difficultate concedas, ac alias habens eum & ecclesiam praedictam sibi commissam propcnsius commendatos, te ipsis reddas in regio fa- vore munificum, & in cunctis opportunitatibus gra- E tiosum. Ita quod idem electus tuæ Cclfitudinis sui- tus auxilio, iu commilTa libi cura paftoralis officii, poflit Domino propitio profperari, ac tibi exinde a Deo perennis vitæ przmium, & a nobis condigna Jroveniac actio gratiarum. Datum Laterani VI. Cal. unii, pontificatus noftri primo » ECCLESIÆ B XLII. Guidonis archiepiscopi Bituricensis juramentum in receptione pallii. We. CAnctifluno patri & domino JohaNmi Dei gratia O sacrosanctæ Romanæ & universalis ecclcfix sum- mo pontifici frater Guido Bituricensu archiepiscopus, Aquitaniæ primas, devota pedum oscula beatorum. Noverit sanctitas veftra, quia ego anno Domini Mcclxxvi. pridie Idus Januarii recepi in ecclesia B. Vincendi de Cancella, Bituricensis diœcefis, antc majus altare ipsius ecclesiz, sacrosanctis Dei Evangeliis lu- pra ipsum altare coram pofitis pallium de corpore B. ] Petri sumptum, mihi auctoritate veftra per venerabi- lem fratrem Guidonetn Claromontensem episcopum, & religiosum virum abbatem Dolensem ordinis S. Benedicti dictæ discetis Bituricensis ad honorem omnipotentis Dei, beatx Mariz virginis, & beatorum apo- ftolorum Petri & Pauli & vestrum, necnon & ccdesue Bituricensi mihi commissic traditum, a’c eisdem epif- copo & abbari nomine veftro & ecclesix Romanæ sub hac forma fidelitatis præftiti juramentum : Ego frater Guido Bituricensu archiepiscopus ab hac hora in antea fidelis & obediens ero B. Petro fanctzque apoftolicx Romanæ ccdesue, & domino meo papx Johanni suisque succelsoribus canonice intrantibus. Non ero in consilio aut consensu vel facto, ut vitam perdant aut membrum, vel capiantur mala captione. < Consilium vero quod mihi credituri sunt per se aut per nunc i os suos, sive per litteras ad eorum dam- num, me sciente, nemini pandam. Paparum Romanum & regalia S. Petri adjutor eis ero ad rednen- dum & defendendum, salvo meo ordine, contra omnem hominem. Legatum apostolicæ sedis in eun- do & redeundo honorifice tractabo, & in suis neces- sitatibus adjuvabo. Vocatus ad synodum veniam, nisi praepeditus fuero canonica prepeditione. Apoftolo- nun limina de biennio iu biennium vificabo aut.Pcf me vel per nuncium meum, nisi apoftolica abfolvar licentia. Pofleflioncs vero ad menUm mei archiepis- copatus pertinentes non vendam, nec donabo neque impignorabo, neque de novo infeudabo vel aliquo. modo alienabo, inconsuko Romano pontifice. Sic me J Deus adjuvet, & hzc sancta Dei Evangelia. In prz- dictarum vero traditionis & receptionis necnon juramenti fidelitatis a me sub przmissa forma przftiti testimonium, pnesentes litteras sigillo meo ugnavh Actum & datum anno die & loco przdictis. XLIII. Electio Simonis de Bello-loco archiepiseopi Bituricensis. £e ckarte— VT AatiNUs epifeopu ? fervus fervorum Dei di- rio archii— J vA-lcdis filiis decano & capitulo ecdesue Bituri- ccn^s salutcm & apoft. bened. Inter follicitudines varias curasque multiplices, quas onerofa pontificalis officii exeeutio fecum trahit, & quas ipfi quasi quadam naturali lege facti nns experientia docente didicimus coh^rgre, illa potiflune noftrum perurget animum, mentem excitat, senfus commovet, ltirnulat intellectum, uc universis ecde- siis quarum nobis divinae dispolicionis arbitrio cura imminet generalis, viduatis præcipue, ne vacationis diannæ incommoda defleant, pallores proficiantur idonei, rectores providi deputentur per quorum cir- cumspectionem providam, & providentiam circum- spectam eædem ecclesue, illius cooperante gracia qui (umrous paftor agnofeirur, salubri directe regimine, laudabilia iu spirirualibns & temporalibus suscipiant incrementa. Vacante siquidem Bituricensi ecclesia per obicum bocue memoriæ Guidonis archiepiscopi Biru- [TURICENSIS. 16 \ ricensu, vos certa die ad eligendum przstra, vocatis omnibus qui voluerunt, debuerunt & potuerunt commode interefle, pro futuri insticutione palloris, prout est moris, convenientes in unum, & taridem per viam compromitti procedere eligentes, in dilcc- tos filios Johannem de S. Verano, Johannem de Eculento, przdictx ecclesix canonicos concorditer & unanimiter compromittere curaviltis, promittentes quod illum iu suum reciperent archiepiscopum & pastorem, quem dicti compromissarii de ipfius eccle- te gremio eligerent, vel edam poftularcnr. Qui se- cedentes in partem & follicite in hujusinodi negotio procedentes, praefatus Johannes de S. Verano vice liu suique collegae speciali mandato dilectum filium j Johannem de Soliaco canonicum Bituricensem ele- git in ejusdem ecclesix Bituricensu archiepiscopum & paftorem, qui posunodum in nostra praefenna condituras, juri, si quod fibi ex electione hujusinodi competebat, sponte ac libere in noftrls inanibus re- signavit. Cujus resignationem duximus admittendam » provifioncm ipfius ecclesue hac vice de fratrum nostrorum consilio difpofitioni sedis apoftolicx reservan- tes. Nos itaque volentes ipfius ecclesix obviare dis » pendiis, quæ folet prolixa vacatio generare, ac diligentius attendentes, qaod per ejus gratiam a quo eft omne datum optimum & omne donum perrectum, persona dileai filii magiftri Simomis de Bello- loco electi Bituricensis, magnis fcientiarum doribus praedita, conversationis laudabilis honeftatc, decora 3 morum elegantia redimita, & aliis divertis & variis gratiis ac virtutibus inlignica refulget, ipsum magisi mun SikoNBM de fratrum praedictorum conmio eidem Bituricensi ecclesiæ apostolica auctoritate præ- fecimus iu archiepiscopum & paftorem, plenam libi & liberam admimftrationem ipsius ecclesue in spiri- tnalibuS & temporalibus committentes, firma concepta fiducia, quod dirigente Domino actas suos, praedicta ecclesia per suæ discretionis induftriam in spiritualibus & temporalibus prospere dirigetur, & ulubria, dante Domino, sufeipiee Incrementa. Quo- circa discrerioni veftrx per apoftolica scripta manda- mus, quatenus eidem electo tamquam patri & pas- tori animarum veftrarum plene ac humiliter inten- dentes, obedientiam & reverentiam debitam sibi ex- J hibere curetis i alioquin sententiam quam ipse rite tulerit in rebelles, ratam habebimus & faciemus auctore Domino usque ad fatisfa&ionem condignam inviolabiliter observari. Datum apud Urbem-veterem x. Calendas Januarii, pontificatus noftri anno primo. Similes litteras idem Pontifex direxit populo civi- tatis Bitnricensit, clero civitatis & deæcesis Bitnricensis, denigus vassellis ecclesia Bitnricensit, ut omnes Simoni electo obedunt. Simon tantum electus archiep. appellatur in charta Fentis-Merigpiaci an. tite. B XLIV. Instrumentum electionis Afartini papæ V. factæ in concilioConstantiensidie ii. Novembris anno i^ip. AD laudem omnipotentis Dei Patris & Filii & £, rtriflr » Spiritus sancti j ad pacem universalis Ecclesue Ceæ.Cæy. militantis. Nos Johannes * Oftiensis, Angelus Prxnes— I"’ tinus, petrus Sabinenfi$, Jordanus Albanensu, An— j tonius Portuenfis epifeopi, Francifcus tituli S. Cru— 11^^^ cis in Jherusalcm, Johannes tituli S. Sixti, Antonius tit. S. Susannx, Gabriel tit. S. Clementis, Acama- nus tit. S. Eusebii, Angelus tit. SS. Petri &Marcel- lini, Petrus * tit. S. Grisogohi, Thomas rit. SS. Pctrl * p. j, & Pauli, Brauda tit. S. Clementis, G. (Guillelmi *) AIIiaco. tit. S. Mara, Antonii (de Chalanco) tit. S. Czciliz, * G. Phf* Simonis (de Cramaud arch. Reincnlis) tic. S. Lau— *-•" B iij rp I N S T R U nemanen— rentii iu Lucina, Petrus de Fuxo vulgariter nuncu— l Iis decani patus, presuyceri. Amedcus S. Marix-novac, Regnal- Remensis. jus $ y — jn bacello > Ladovicus * S. Adriani, & • Omittitur Lucidus S. Maris iu Cosinedin, diaconi S. Rom. ec- iut.iitit. cardinales *. siv^Otto* Necnon nos Johannes patriarcha Conftantinopoli- de Colum— canus Gallicanx, Joh. Rigenfis Germaniae, G. (Guil- ■a diae. lelmus) Bituricensu Gallicanx, Nicolaus Gnefnensu . Germanicae, Bartholomaras Mediolanensis Italicz, Ja- Vckin ».1 cobus Turonensis Gallicanx archiepiscopi. Richardus Londoniensis Anglicanx, Didacus Conchensis Ifpani- cx, Nicolaus Barthoniensis & Willien Anglicanz, Johannes Pacenfis Ispanicx, Joh. Gebennensis Gallicanx, Franciscus Melficnsis, Henricus Feltrenfis Italiae, * In tJit ii Nicolaus* Aquensis Hifpanicat, Simon Tragurienfis Antiniuj. Germaniae, Joh. LichefeldensiS, Joh. Norvicensis ] Anglicanx episeopi, ac Jacobus Tcnnentis electus Icalicæ. Robertus Cluniacensis Gallicanx, Thomas S. Mariae Eboracensis Anglicanx, monafteriorum abbates. Leonardus generalis ordinis Praedicatorum sacræ paginae Italicae, Thomas decanus Eboracensis sedis apos- tolicx notarius Anglicanx, Pandulfus de Malateftes archidiaconus Bononiensis Italicæ, Galrerus Crafli (Gratii) prior Reddi decretorum, Gallicanae, Philippiis de Medallia archidiaconus ponitenciarius iu ec- clcfia Barcinonenfi sacræ pagirue Hispanicæ, Lamber- tus de ftipite prior prioratus conventualis de Bertreya Cluniac. ordinis Leodiensis dicrcesis decretorum Gcr- manicx, Gundeflalvus Garsee archidiaconus de Bru- ncfta Brugensis decretorum, ValascuS Petri de Elbis < utriusque juris Hispanicæ, Nicolaus de Dunckelspu- col, Conradus de Sulaco præpofitus ecclesiæ S. Cy- riaci in Nuhusen extra muros Wormacienses sacræ paginæ doctores Germaniae nationum. Secundum formam ordinationis & decreti præscn- tis sacri concilii Conltentienfis super electione Romani & fummi pontificis tunc proxime celebranda edictorum, per lingulas nationes in eodem concilio exiftentes electi, & eifdem dominis cardinalibus de eorum voluntate & consensu expreflis ad electionem praedictam, hac vice duntaxat, auctoritate ejusdem concilii adjuncti & deputati : notum facimus Christi fidelibus, & tenore præsendum aneftamur nos om- nes & singulos supra nominatos in conclavi in hac civitate Conftantienfi tunc ordinato ad eligendum ; Romanum & luminum pontificem congregatos & præfcntcs, omnibus rite observaris, hoc die fello S. M arti ni episcopi, & xi. mensis Novembris, hora ter- riarum anno a nativitate Domini mccccxvii. apostolica sede vacante, Spiritus sancti gratia invocata, nemine diferepante, canonico » pure, hncere & libere, iu Romanum & fummum pontificem & B. Petii apostoli fuccelsorem reverendum patrem dominum Oddonem de Columpna S. Georgii ad velum aureum diaconum cardinalem clegifle. Et ipse ad id humiliter prxbens consensu m electum recepisie, nof- que exinde eifdem przfentibus litteras propriis manibus fubfcripfanus iu tcftimonium præmillorum. Et ego Johannes Basirc litterarum apoftolicarum corrector in omnium eligentium prædiftorum fub- feriptionibus prxsens sui, & iis eiaem electioni sub- scripfi. XLV. Johannis archiepiseopi Bituricenfis litteræ de apertione capsæ S. Urfini. ANno gratiae mcccclxxv. quinto Kalendas Martii, nos Johannes xv. permiflione divina Biruri- cenfis archiepiscopus, Aquitaniæ primas ; & Joannes eadem permiflione Abrinccnsis episcopus, Regis con- feflor, notum facimus quod ad inflandam chriftia- niflimi principis domini Ludovici undecimi Franco- MENTA 28 L rum regis, bone memorix Caroli septimi filii, qui devotionis causa ad visitandufn ecclesiam beaufluni Ursini primi Bituricensis archiprzfulis venerat, cap- sam argenteam super antiquum sarcophagum ejuf- dem beatiflimi Ursini politam aperuimus, in qua ipsius facratum corpus olim ibi, anno scilicetDomini mccxxxix. & decimo Kalendas Novembris per san- ftum Philippum Bituricenfis ecclesiæ archiepiseopum in sacculo corii albi honorifice collocatum. Interfuerunt
? >rzsentes viri circonspesti domini Martinus de Bro- io prior, Joannes Godin, Guillelmus de Brolio, Ma- thurinus Noir, Alexander Chambelan dictae ecclesiæ canonici. Et ut nullus deinceps præmilsorum igno- rantiatn praetendere valeat, noftrx & distre ccclefix tigilla hic fecimus interponi cum publici notarii sub- g scriptione in teftimonium præmiflorum, ut plenius concinetur in lineris iu dista capsa argentea politis. Philibertus Grecingn. Bissandi. De mandato DD. XLVI. De Antonio Pialart archiepiscopo Bituricensu ANno Domini mdlxxiii. mense Junio & initio mensis Julii buccllus frumenti venditus suit iu foro Bituricae urbis 71. solidis Turonensibus 74. 75. 7<j. 77.78. Bucellus frumenti mixti siliginis confticit 70. solidis Turonensibus, ordei sive maruschiz 45. fuitque frumenti grandis admodum penuria apud 2 Bituriges. Qua de causa fame per vicos & plateas civitatis plurimi defecerunt. Hic annus fuit fecundos pontificatus SS. DD. Gregorii papæ xm. fecundus etiam pontificatus reverendiflimi in Christo patris & domini domini Antonii Vialarc Bituricensis archicpif- copi, patriarchae, necnon & Aquitaniae primatis, viri doctrina & vitz integritate clarifliini, qui pluribus ornamentis in adventu jucundo ecclescun Bituricensem opipare muneravit, qui & indefinenter gregem sibi creditum per dioceseS suas tum publiciS prædica- tionibus tum privatis exhortationibus indefeflis inde- feflo labore erudiens, plurimos a pelle Lutheranæ & Calvinianx hxreseos absolvit, domumque archiepis- copalem pene omnino dirutam summa diligentia rc- zdisicare curavit. D XLVII. Charta fundationis sacræ capellæ Bituricensisi JQnknvu regis quondam Francorum filius, dux Bituricensu &Alverniæ, comes Pictavensis, Stam- parum, Boloniæ & Alverniæ, ac par Franciz, locum- tenensque domini mei Regis iu noftris Birtiriar, Al- vernix & Pidtaviæ supradictis, & in suis Occitaniæ & ducatus Aquitanis patriis. Quoniam in hac peregrinatione solo corpore confticuti, in illa supema Jerusalem quz libera & sursum eft matre nostra, mente spirituque anhelantes conversari debemus, ad cujus gaudia triumphantis aflidue militans filia pro E fuz poflibilitatis modulo falerando altilsuno reprx- fentat. Ad quam edi non vitz przfcncis merito attingentes, spe tamen & interno desiderio & contemplationis armonia suspiramus, summopere, summisi que ftudiis nobis eft viriliter infudanaum, uc non tantum in nobis, venimetiam iu aliis divinum fer- vicium amplietur, & locus habitationis gloriz Domini decoratus, multis valeat honoribus infigniri. Cum igitur præmissis in mentis noftrx arcano revolutis, & inde cupientes terrena in cœleftia, & tranlicoria iu aeterna commercio felici commutare, felicis recorda- tionis domino Clementi papx vii. exponi fecerimus quod nos de salute propria cogitantes, ad omnipo- tentis Dci & B. Mariz Virginis ejus genitricis ac omnium sanctorum laudem & gloriam, quandam 29 ECCLESIÆ B solemnem capellam ad inftar capellæ regiæ Parisienfis l in palatio noftro Bituricensi conftruere & aedificare cœperamus, &de bonis a Deo nobis collatis ipsam perficere, Sc in ea collegium tredecim canonicorum iic totidem canonicacuum & prxbendanim. Quorum quidem canonicorum unus thesaurarius & caput ip* faus capellx, & unus alius cantor, qui iu eadem per- sonalcm reHdentiam facere & horis omnibus intcrelsc teneretur, exifterent ; ac tredecim capellarfonun, & tredecim vicariorum, & fex clericorum chori *, quorum quidem capellanonim unus ellec dictorum fex clericorum chori magister, inftituere & ordinare j & eamdem capellam pro suftentatione dictorum canonicorum, capellanorum, vicariorum & clericorum chori ac aliis oneribus eifdem capellae canonicis, ca- pellanis, vicariis & clericis chori pro tempore in— j cumbentibus supportandis sufficienter dotare delide- rabamus j & propterea didus dominus Clemens precibus nostris inclinatus, dote sufficienti pro fustenca- tione & aliis supportandis oneribus hujusinodi per nos primitus affignara, dictam capellam perficiendi, ac inftituendi in ea collegium hujusinodi, ut praefertur, licentiam auctoritate apostolica nobis concef- serit, prout in litteris ipfius domini Clementis, ejus vera bulla plumbea cum filis de serico moreRoma- iuc curix bullatis lacius continetur, quarum tenor sequitur & eft talis : Clemens epifeopus servus fervorum Dei dilecto Alio nobili viro Johanni duci Bituricensi salutem & apofto- licam benedictionem, pia devotorum Deo & Ecclesue desideria quz divini cultus augmentum, & animarum salutem refpiccre dinoscuntur, libenter apostolico fa- vorc prosequimur, eifque benignum impertimur aflen- sum. Sane petirio tua nobis exhibita continebat quod tu de propria falute cogitans, ac cupiens terrena in cœ- leftia, & cransicoria in xterna felici commercio conunu- tare, ad omnipotentis Dei & B.Mariæ Virginis ejus ma- eris ac omnium fandorum laudem & gloriam quam- dam solemnem, ad inftar capellae regiæ parisiensis, capellam in tuo palatio Bituricensi conftruere & aedificare cœpifti, & de bonis a Deo tibi collatis ipsam perficere, & in ea collegium tredecim canonicorum, & totidem canonicatuum & praebendarum, quorum quidem canonicorum unus thcsaurarias & caput dicte capellae, &unus alius cantor, qui in dicta capella perfonaletn rcfidcnriam facere & horis omnibus in- terefle teneantur cxiftant j ac tredecim capellanorum, I & tredecim vicariorum ac fex clericorum chori, quorum quidem capellanorum unus fit dictorum sex clericorum chori magifter, inftituere & ordinare ; & eamdem capellam pro fuftentacione dictorum canonicorum, capellanorum, vicariorum & clericorum chori, & aliis oneribus eifdem capellæ canonicis, ca- pellanis, vicariis & clericis chori pro tempore incumbentibus supportandis sufficienter dotare propo- nis. Quare pro parte tua nobis suit humiliter sup- plicatum, ut tibi perficiendi capellam praefatam & in ea collegium hujusinodi inftituendi licentiam, nec- nonque collatio & provifio ac omnimoda dispolitio canonicatuutn & præbendarum ac capellaniarum & vicariarum dictae capellx, ac inftitutio thesaurarii ac cantoris ac fex clericorum chori hujusinodi ad te & j hæredes ac succelsores tuos duces Bituricenses in perpetuum pertineant pleno jure *, & quod capella ipsa & perfonz ipsius omnibus & singulis exemtionibus, libertatibus & immunitatibus ac privilegiis aliis quibuslibet uti & gaudere valeant, quibus capella regia supradi&a & perfonz ipfius utuntur & gaudent, con- cedere de benignitate apoftolica dignaremur. Nos igitur hujusinodi tuum laudabile propofitum pluri- mum in Domino commendantes, hujusinodi suppli- cationibus inclinati, tibi dote sufficienti pro fuftenta- tione canonicorum, capellanorum, vicariorum ac clericorum chori ipsorum, & aliis capellæ canonicis, capellanis, vicariis Uc clericis chori hujusinodi ITURICENSIS. jo L incumbentibus supportandis oneribus per te primitus aftignata, perficiendi capellam praedictam ac inssituen* di in ipsa collegium hujusinodi, uc przfenur, auc- toritate apoftolici licentiam elargimur ; & concedimus quod collatio & provisio ac omnimoda dispolitio. canonicacuum & præbendarum ac capellaniarum & vicariarum didar capellæ, ac infticutio thesaurarii & cantoris ac sex clericorum chori hujusinodi ad te & heredes ac succeflores tuos duces Bituricense9 in perpetuum pertineant pleno jure : & quod capella ipsa ac personx ipfius omnibus & singulis exemptionibus » libertatibus & immunitatibus ac privilegiis aliis qui- bullibet uti & gaudere valeant, quibus capella regia supradida, & perfonz ipfius uti & gaudere noscun- rur. Qux omnia & lingula przsenribus haberi volu- I mus pro exprdlis. Nulli ergo omnino hominum licear hanc paginam noftræ concesiionis & voluntatis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis aurem hoc attentare prxsumscrit, indignationem omnipotentis Dei & beatorum Petri & pauli apoftolo- rum ejus se noverit incurfurum. Datum Avenioni xvi. Calendas Septembris, pontificatus noftri anno xiv. Cumque post modum SS. in Chrifto pater & dominus noster dominus Benedistus divina provi- dentia papaxin. & modernus, licet dotem sumcien- rem pro Hiftentauonc &*siipportatione onerum hujusa modi nondum tunc aflignallemus, quamquam mille libras Parifienfes vel circiter annui & perpetui redi* tus pro ipsa dote de bonis propriis jam acquisifle- mus. Cum nos dictam capellam sufficienter dotare Se eam non ad inftar capellx regiæ przdistre, sed alias ’solemniter & honorifice in vici nostra perficere, & in ea dictum collegium inftituere, Deo concedente, proponeremus : ne propterea perfedio capellx & insa deurio collegii praedictorum valerent retardari pro* videre volens, nosque favore specialis gratiæ profe- qui incendens, voluerit & apostolica auctoritate con- ceflerit, quod nos dictam capellam in palatio nostro alias solemniter perficere, & in ea dictum collegium inftituere perinde valeremus, ac fi per nos dos hujusinodi sufficienter tunc aflignata suilsec. Volens in- super idem nofter papa quod didam capellam arbitrio reverendorum in Chrifto patrum archiepiscopi Auxirani & episcopi Pi&avensu ac venerabilis viri archidiaconi parisiensis, vel duorum ipsorum suffi- cientcr dotare in polterum teneremur, prout in lit- ) teris apollolicis dicti domini noftri papæ Benedicti ejus vera bulla plumbea cum filis de serico more Romanæ curiæ bullatis super hoc confectis plenius continetur, quarum tenor de verbo ad verbum lequitur & eft talis : Benedictus epifeopus servus fervorum Dei dilecto filio nobili viro Johanni duci Bituricensi salutem & apoftolicam benedistionem. Sinceræ devotionis affectus quem ad nos & Romanam geris eccle- fiam promeretur, ut petitionibus tuis, illis præfer- tim quae divini cultus augmentum & tuæ animæ salutem respiciunt, quantum cum Deo poflumus, favorabiliter annuamus. Dudum siquidem felicis re- cordationis Clementi papae vn. przdecesibri noftro pro parte tua expolito, quod tu de propria salute cogitans, ac cupiens terrena in cœlcftia, & tranfiro- > ria in aeterna felici commercio commutare, ad om « ’nipotentis Dei & B. Mariæ Virginis ejus matris ac omnium fandorum laudem & gloriam, quandam solemnem ad inftar capellx regix Parificnfis capellam in tuo palatio Bituricensi conftruere & xdificarc cœ- peras, & de bonis a Deo tibi collatis ipsam perficere & iu ea collegium tredecim canonicorum & totidem canonicatuutn & præbendarum. Quorum quidem canonicorum unus thesaurarius & caput distrs capellæ, & unus aliuS cantor, qui in eadem capella perfonaletn refidentiam facere ac horis omnibus in- terefle teneretur, exifterent’■> ac tredecim capellano- rum & tredecim vicariorum & sex clericorum chori » & aliis oneribus eifdem capellx canonicis f capella* }t I N S T R U vis, vicariis & clericis chori pro tempore incuiriben— < tibus supportandis fufficicnter dotare proponebas. Idem prxdeccflor dote sufficienri pro suftentarione & aliis iupportandis oneribus hujusinodi per re primitus aflienata, perficiendi capellam praedictam, ac ins- uraendi iu ea collegium huiusinooi, ut praefertur, licentiam auctoritate apoftolica concessit, prout in ejusdem przdecelsoris super hoc confestis lineris plenius continetur. Cum autem ficut exhibita nobis super pro parte tua peddo continebar, tu dotem suf- sicientem pro suftentacione ac supportatione onerum hujusinodi nondum aflignaveris, licet jam mille li- bras Parisienses vel circiter annui & perpetui reditus pro dote hujusinodi de bonis propriis acquisieris, distamque camellam fufficienrer dotare, & eam non ad inftar dictz capellæ regiz, sed alias solemniter & 1 honorifice in vita tua perficere, & iu ca dictum collegium instituere proponas > nos ne propterea per- fe&io capellæ & infticutio collegii praedictorum valeant retardari providere, teque favore specialis gratiae prosequi intendentes, tuis in hac parte suppuea- tionibus inclinati, volumus & apoftolica tibi audoti- tate concedimus, quod dictam capellam in tuo palatio alias solemniter perficere, & in ea dictum collegium inftiniere proinde valeas, ac si per te dos bujusinodi sufficienter affignata suiflet, & in eisdem lineris quod ad inftar capellæ regis conftitucre volebas expresium minime extitiflet. Volumus autem quod capellam ipsam arbitrio venerabilium fratnun noftrorum archiepiscopi Auxitani & epifeopi Picta- viensis, ac dilecti filii archidiaconi Parifienfis vel * duorum ex eis dotare fufficicnter iu pofterum tenearis. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc pagi- nam noftrx voluntatis & conccflionis infringere, vel ei aufu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare prxsumserit, indignationem omnipotentis Dei & B. Petri & Pauli apoftolorum ejus se noverit in- cursurum. Datum Mamlix apud S— Vistorem ix. Junii, pontificatus noftri anno x. Notum siquidem facimus præsentibus & futuris, quod 9. nos attendentes dictum Apoftoli conteftantis, quoniam ** qui parce feminat, parce & metet, & qui feminat in be- nedictionibus, de benedictionibus & metet. Et idcirco cupientes diem extremum bonis operibus praevenire, ac in terris feminare quod cum multiplici fru&u recolligere valeamus in coelis : in desiderio noftro præmis— ] so perfiftcntcs, & attendentes quod non eft ab incep- to opere præsertim tam prxcellenti camquc decoro quod inter cetera hujufmoai nobis defiderabilia, nec immerito nobis est praecipuum & corde fixum geri- mus desiftendum, donec fructus proveniant operanti, iu reverendorum in Chrifto patrum Dei gratia Johannis archiepiscopi Auxiuni, & Geraldi episcopi PidavienstS, ac magiftri Pctri Trousselli archidiaconi Parifienfis commiflariorum & exeeutorum de & super arbitramento dotationis distre capellæ nostræ auctoritate apoftolica deputatorum præsentia vocatis, ad hoc etiam & præsentibus reverendis in Christo patribus Petro Toletano in Francia nuncio apoftolico, Petro Bituricensi & Vitale Tolosano archiepiscopis, Helia Atucienfi & Petro Achaiensi episcopis, ac Ber— 1 nardo S. Sulpicii in fuburbiis Bicuricensious, Aymerico S. Ambrosii Bituricensis abbatibus, necnon no- bilibus viris cariffimis filiis noftris Johanne Clara- montensi & Carolo Algi, ac confanguineis nostris Ludovico Vindocinenfi, & Beraudo dalphino Alver- niz & Clatromontenfi in Alvemia comitibus, Johanne de Rupc-Cavardi, & Guidone domino Caftri-Ra- dulsi & Brocix vicccomitibns. Insuper & aliorum tam ecclcsailicontm quam nobilium notariorum pubi icor urri & perfonarum utriusque fexus multitudine copiofa, capellam noltram praedictam fecundum quod cenfura apoftolica nos impellit, bonis, rebus, reditibus, cenfibus, proventibus, & aliis infra scriptis per noi specialiter pro ipfius capellæ dotationc & MENTA 31 A collegii ejusdem acquisitis dotavimus & dotamus, ci « demque capellx ad opus & usum ipsius & ad suAen- cadonem, & pro suftentarione thelaurarii, cantoris, canonicorum, capellanorum, vicariorum, clericorum chori & pcrsonarum ejusdem ac aliis oneribus eis- dem capelLe thesaurario, cantori, canonicis, capel- lanis, vicariis, clericis incumbentibus supportandis, cx noftra certa fciencia meraque liberalitate dedimus & donavimus, conceffimus, tranftulimus & dimisunus, damufque, donamus, concedimus, transferimus & di- œittimus, & nos dedifle & donasse, conceflilse, crans- tulifle ac dimisilse penitus iu perpetuum recognosci- mus per prxsentem dotem & pro dote, modo & forma infra scriptis villas, castra, caftcllanias, terras dominiaque deVostiuo, deBuxolio & de Villa-nova B subtus Carillon, cum baroni*, villis, castris, terris de Graceyo, Luceyo in campania, de Giro, de Novento inter aquas, de Genoilliaco, Gaufreneyo, de capella monachi Martini in nostra patria & diocesi Bituricensi consiftentes, falvo & retento nobis & succes- foribus noltris ducibus Bituricensibus hospicio de Genoilliaco, & quod nos & eidem succeflorcs noftri poffimus & nobis liceat in silvis & nemoribus dictarum baronis de Graciaco & terræ de Genoilliaco venari ad omnia animalia, & recipere nemus pro calefaciendo iu dida clomo » ac etiam pro aedifi- ciis dicti hofpicii de Genoilliaco, & reparationibus ejusdem faciendis in & de ipsu silvis & nemoribus dumtaxat. Necnon villam & terras de Salebris &de Ardeloa in patria Sigaloniæ siruatas. ltefn, &c. Praeterea nos confiderantes & attendentes quod thesaurarius capellx noftrz suique succeflores pro ip- somm ftara capcllxquc & collegii przdictorum ho neftate, habebunt subire fumptus prx ceteris grandio- res, dignum, quinimmo debitum arbitramur ipfos thesaurarium & suos succellores exinde gaudere ma « jori commodo & honore, ut ad id tanto ferventius animentur, quanto uberius propterea fenferint se prae » diros. Eapropter locum manerium sive hospitium noftrum de Horiaco supra ripariam Yeurz iu parro chia S. Dulchardi & patria noftra Bituricensi Ctua- tum, ut praefertur, cum omnibus & singulis ejus do- mibus, grangiis, molendinis, clibanis, columberiis 3c aliis xdificiis, dumis, nemoribus, ufibuS, ufagiis, garenis, cenfibus, redditibus, revenutis, decimis, D franchifiis, libertatibus, praerogativis, proprietatibus, pofleffionibus, demandis, aedonibus, juribus, deve- riis, feudis, retrofeudis & aliis pertinendis & appendiciis rebus & bonis immobilibus quibufeumque, præfato thesaurario suifque fuccefloribus pro augmen- tatione & ad augmentationem thefaurariz dictae nps- trx capellæ donavimus, conceffimus, donamus & concedimus, nofque dedifle & conccflifse recognof- cimus, & ad eamdem thefaurariam ultra & supra grolsos fructus alios, panem, diftribuuones & alia jura, quos & quæ idem thesaurarius suique succeflores Sient & percipere habebunt in capella noftra cta ratione & ad causam thesaurarix prælibatx solum pertinere volumus, censemus, & ordinamus per przfentes, ac etiam ftatuimus quod ipse thefau- £ rarius, qui fuerit pro tempore, sumptibus memorata capellæ homagia de rebus ipsius capellx sub sigillo suo prxftare, & a vassallis dictae capellæ recipere habeant & teneantur, & quod emolumenta dc prae- dictis & aliis omnibus quibufeumque, tam sub co- dem suo sigillo quam sigillis capituli capellx noftrx przdictz sua faciant & habeant libi applicari, absque eo quod cantor, canonici, & aliæ personæ dictae noftrx capellx przfentes & polleri in praedictis omnibus & lingulis per nos eidem thesaurario suifque succelsoribus pro augmen ratione & ad augmentatio- nem didz thefauraiix, ut prxfertur, donatis conceffis & ordinatis poflint & valeant aliquid petere exigere praetendere seu reclamare quovis modo nunc & in futurum. Quzquidcm villz, castra, caftellaniz, ba- ronia4 5J ECCLESIÆ B ronia > loca, terrae, dominia, hofpida, fanda, retro— j feuda ipsorum, usagia, census > reditus, proventus & allar res, fic, uc praemittitur, per nos acqnifid & acqiiisita, didtzque capellae noftra & thesaurario ac penbnis ejusdem concessa bc donata cum omnibus fundis, juribus, partibus & pertinentiis univcrsu, ut praefertur, valent & valere poflunt & debent, ipsa- que valere & valere pofle & debere annis singulis aflcrimuS dtimadone communi & legitima summam duarum millium librarum Turonenfium annui & perpetui reditus & ultra. Licet aurem hzrediugia, poflef- uones, & res > census, redditus & jura huiufmodi fic per nos donata, cefla, & transsata, plus valeant nunc & in pofterum quam sit superius expreflum ; volumus tamen » & accordanius quod ipse & ipsa omnia & lingula eifdem capellae, thesaurario, cantori, j canonicis, & perfonis ipsius præsentibus & futuris perpetuo sint, remaneant & pertineant in & sub quibus- cumque valore & zftimatione perfiftanr> immo totum illud plus valens ipsu tenore przsenuum damus, quieramus, rcmictimus & transportamus per przsen- tes. De quibus auidem per nos didz capellz noftrx & perfonis ejulaem, tnesaurarioque ipsius & suis succcfibribuS, ut przmininir, conccflis & donacis, & de omni jure, actione, poflessione, proprietate & vero dominio eorumdem, nos dcflaisivimus, & inves- rivimus, saisunufque & inveltimus per prxsentes, nomine & ad opus dictæ capellæ noftrx & personarum ac thesaurarii ejufdem ; ipsosque capellam, thesau- xarium & personas ejusdem luosque fuccelsores sai- fivimus & inveftivimus, saisimusque & inveftimus prz—. sentialiter de eifdem per concelsioneni & traditionem’ præsentium litterarum animo & incentione fidelibus t justpolseflionem, actionem, proprietatem & verum dominium villarum, caftrorum, caftellanianim, baroniz, xerum, ufagiorum, terrarum, dominiorum, hospirio- xum, ceosuum, reddituum, & proventuum juriumque & pertinentiaruni suarum quarumcumque indi&un capellam nostram ac diesaurarium & personas ejus- dem pro tempore transferendi cedendique penitus & quittandi. ConftituenrcS nos villas, caftra, caftclla- nias, baroniam, terras, res, usagia, dominia, hos- pitia, census « reditus & proventus przJiltos tenere & poffidere nomine dictæ capellæ, quoufque dictus thefaurarius eirum polscflionem fuerit adeptus & as- secutus. Volentes & conftirucntcs quod tnefaurarius qui pro tempore fuerit, suo nomine & ad opus diftx • capelix pofleffionem realem astualem & corporalem villarum, caftrorum, caltellaniarum, baroniz, rerum, usagiorum, terrarum, dominiorum, hospiuorum, censuum, reddituum, proventuum, feudorum & re- trofeudonim hujusmodi capere, apprehendere & retinere libere & licite valeat, prout, quando & quo- ciens sibi placuerit, nobis irrequifitis, & absque cu- jufcumque judicis vel juris offensa. Conftituentes dictos diesaurarium, cantorem, canonicos, capellanos, vicarios & clericos & eorum fuccelsores, quoad hoc, dominos & proprietarios ac procuratores in rem suani. Dictasque villas, castra, caftellanias, ba- roniam, feuda, retrofeuda, res, usagia, terras, dominia, hospitu, census, reditus & proventus cum eorum juribus, partibus, pertinentiis univeesis penitus & in perpetuum admortizamus, & eas aequi dtare & acquic- tari, ac admortizari facere cum cffcdu, & eximere ab omni jugo & onere fervitutis domini mei regis Francis, & aliorum quorumcumque dominorum temporalium & fpiritualium, & eas admortizatas fran- cafque & in franco alodio dictx capelLe facere ha* bere, & habere licere penitus & in perpetuum paci- fice & quiete, perpetuo poflidere, falvas, quittas, & immunes ab omni evictione & quacumque petitione personz collegii seu universitatis cujusctimque noftris propriis sumpnbus, miflionibus & expenfis, protnitti- mus bona Hae. Et li & in cafu quo aliquos vel ali- quas de ipfis admortizare seu admortizari & acquictare Temni II. ITURIGENSIS J* L seu acquieturi & exiini facere non pollemus, ut pne- fertur) eo casu dictis capellæ noftrar & thesaurario, & capitulo ejufdem dabimus & fademus dare quod facere & tradere bona fide promittimus de terris, redi- tibus & poflcffiotiibus hujusinodi non admonizans, aequitatis nec exemptis, recompensarionem condignam noftris propriis fumptibus, miflionibus & ex- pensis. Et insupcr promittimus bona fide in verbo filii Regis, res, terras, reditus, dominia & pofleflio- nes przdi&as omnes & singulas dictis capellz, thesaurario, canonicis, capellanis, vicariis & clericis chori ejufdem adversus & contra omnes gentes & personas * iu judicio & extra judicium penitus & iu perpetuum defendere ac etiam garendre ab omni vi, violentia, moleftauonc, perturbatione & impedimento facti & I juris, quine & libere ab omnibus & singulis asionibus, debitis, petitionibus » obligationibus, donis, ceffionibus conliumis, redebentiis, fervidis, servitu- ribus, hypothecis, dotibus, dotaliriis, ofdeis, elee- mofynis, legatis, pignorationibus & aliis oneribus realtbus & personalibus quibuscumque ; & calumniam, litem, vim, moleftauonem, perturbationem & inn pedimentum, li quas vei quod in cis vel eorum aliqua apposita fuerint, vel in futurum apponi conti- gerit, exinde amovere, & amoveri facere & procurare penitus & cum effectu realiter & de facto, ac onus & defensionem licis, si quam de & super eis oriri contingat, de facto vel de jure in nos suscipere 6C usque ad finem debitum proscqui nostris propriis siunptibus, miflionibus & expenfis. Dictisque the- „ (aurario, canonicis & aliis perfonis ipsius capelix in- •* tegre refundere, refercire, & reftaurare omnes sum- peus, mifliones, damna, ifiteresse, & expensas, si quas vel si quod ob defectum præniissoruin fecerint vel sultinuerinc, vel facere aut sultinere habuerint. Et de & super hoc ftarc & credere siinplicicer solo & sim- plici verbo thesaurarii memorati. Et quoad prxmifla omnia & lingula tenenda, facienda, complenda, & iu perpetuum ac inviolabiliter obfervanda & ad non veniendum contra obligamus & hypothecamus nos & fuccelsores noftros, omniaaue nostra & eorum bona mobilia & immobilia, przsentia & futura dictis capellæ noftrx thesaurario & collegio ejufdem, juris* dictionibus, viribus & coercitionibus & compulfioni- bus curiarum cameræ apollolicx, parlamentique didti domini mei, & præpofiruræ sux Parifienfi, mares- 0 calli domini noftri papæ, parvi tigilli Monris^pefliilani ac archiepiscopi Bituricenhs, omniumque & lingularum aliarum ccclcfiafticarum & fecularium & cujufli- bet eatumdem tam coniunctim quam divilim, sub quibus res, terræ & poflefliones przdictx confiftunt & poterunt reperiri indeclinabiliter fupponendo, exceptioni donationis, conceflionis & aliorum præmis- sorum non factorum, non concesforum ; omni que actioni doli, mali fori, conditioni fine causa & ob causam causa non fectira, convenrioni de loco & judice > fidei relaxationi omni juris feripti & non scripri, auxilio, omnique usui, confuetudini, & statuto cujullibet pa- triz uve loci huic facto contrariis, omnibufque libertatibus, immunitatibus, indulgentiis, privilegiis & gratiis, respestibus, oppofirionibus, cautelis, cavil- E lationibus, dilationibus, difpensadonibus, abfoludonibus, ac litteris apoftolicis, Regis, ac aliis quibuscum- que impetratis & impetrandis, & generaliter omnibus aliis & singulis exceptionibus, rationibus, allegationibus & defenfionibus juris & fadti quibuscumque, qux contra prxmilsa, vel aliquod prxmilTonim proponi pollent, objici, sive dici ac omni juri dicenti generalem renunciationcm ttoh valere nili prz- ceflerit specialis. Verum edam quia cantor hujus- modi noftrx capellx ratione suz cantoris ad conti- nuam in dicta capella nostra reiidentiam, cenaque alia prout cantor capellz regiæ przlibatz facere tenebitur » volumus & ordinamus quod ipse & ejus fuccelsores ultra suam przbendam percipiant & habeant anno quolibet C j ; I N S T R U tadone suæ cantoris quinquaginta libras Turonenses, i lingulis diebus certo modo diftribucndas, dc sub panis prout in ftacutis przfatz noftræ capellæ per commissarios ante dictos ficndis videbitur latius contineri ; villas vero, castra, caltellanias, baroniam, domos, maneria, loca, feuda, retrofeuda ipsorum, res, usagia, terras, reditus & polscfliones per nos prxfaris capellx noftræ thesaurario, cantori, canonicis, capellanis, vicariis & clericis chori ejufdem donatas, concedas & dimiHas, cum earum juribus & pertinentiis univerfis, ut superius eft exprefliun, nos tamquam locumrenens prxfati domini mei regis in noftris Biuiriz, Alverniae & Pidtavix, & in suis lin- guz Occitanz & ducatuS Aquitaniæ patriis virtute noftri locumtencntbe officii, & auctoritate regia virtute ipfius officii nobis commifla admorrizavimus & tenore przsentium amortizamus ; volentes, conceden- tes & ordinantes, quod dicti c ape lix, thesaurarius, cantor, canonici, capellani, vicarii & clerici ipfius pro tempore illas & illa libere 3c licite perpetuo teneant, possideant & explectent tamquam res eccle- susticas & admorrizatas, lacris usibus dedicatas, absque hoc quod eas vel ea vendere, aut extra manus suas ponere, & eidem domino meo regi vel nobis aut aliis quibufcumque indemnitate$, sinancias seu racha- tum, ac jus racnapti propterea dare, solvere vel tradere teneantur. Quas financias, indemnitates, & ra- chaptum ac jus rachapti, si quæ fint vel fuerint aut competant iu eifdem ipsis capellx, thesaurario & collegio ejufdem donavimus, remifimus & quittavimus, donamus, remittimus & quittamus penitus 3c in perpetuum per presentes. Et pro majori securitate prat— 1 miliorum, nos de fidelitate, diligentia, probitateque & induftria procuratorum sifcalium curiarum praedictarum, & cujullibet earum, nec non dilectorum & fidelium nolirorum magiftrorum petii Trouflclli archidiaconi Parisienfis, praedicti Johannis Juvenalis, Guillermi le Tur, Guillertni de Bleto licentiatorum in legibus, Nicolai Viant, Guillermi de Veauce consiliariorum noftrorum, Johannis Rabatelli, Johannis Guerini, Hugonis de Spina, & Guillermi Anuf- son, confidentes ipsos & eorum quemlibet iu soli- dum *. ita quod occupantis conditio melior non exif- Ut i sed quod per unum ipfomm incepram fuerit, per alium profequi valeat & finiri, facimus, cons- ntuimus, creamus & ordinamus per presentes nostros procuratores & nuncios fpeciales & generales, dantes eifdem & eorum cuilibet plenam & liberam po- teftacem, fpecialeque & generale mandatum coram judicibus curiarum przdictarum & aliarum quarumcumque pro nobis & nostro nomine comparendi, omniaque & lingula in prxfenribus exprelsa judicialiter & extrajudicialiter confitendi & recognoscendi, auctoritateque Sc decreto ipsarum expediri & confirmari ac exeeutione debite, quotiens opus fuerit demandari, petendi, requirendi Uc faciendi forum, cen- suras & sententias quascumque in nos & succelsores noftros sufdpiendi & foro conscnricndi, poflclsiones reales & corporales rerum prxdistarum sic translata- rum eifdem capelke & thesaurario, li sit opus, tradendi, liberandi, & expediendi pacifice & absque contradictionis obftaculo cuiuscumque unum vel plures procuratores ad prxmilla omnia & lingula loco sui lubftituendi & revocandi. Et generaliter omnia & lingula faciendi, dicendi, & exercendi qux iu przmillis & circa ea neceflaria fuerint, aut alias quomo- aolibet oporcuna, & quz nos faceremus aut facere pollemus si perfonalirer interelsemus, ctiamfi talia fuerint, quz specialiori mandato noscerentur egere. Promittentes ipsos procuratores noftros, & ab eis subltituendus nullatenus revocari : quinimmo ratum & gratum perpetuo habere quicquid per ipsos & eorum quemlibet achim geftumve fuerit in prxmiisis aut alias quomodolibet procuratum. Verum quia facta docatione & donatione cum aliis MENTA 36 L prxmiflls, & facta diligenti & debita inquisirione & informatione per dictos archiepiscopum, & episeo- pum ac archidiaconum commiflarios & exeeutores praenominatos de & super acquisitione, dotationc, donatione, conceffionc & dimiffione & aliis de quibus supra fit mentio, & valoribus villarum, castro-* rum, caftellaniarum, baronis, domorum, molendi- notum, locorum, terrarum, fcudorum, retrofeu- doruxn, usagionun, redituum, posTeffionum & rerum præmiflarum ipfi commiflarii repererunt, sibique legitime conltitit, nos ipsas praedidx capellæ, thesau- rarizque & aliarum perfonarum ipfius dotanone ac- 2uisivifle, & eas iu dotem & pro dote ipsarum de- ifle, vonceflifle, tranftulifse, Asiignafle, & dimilifle modo & forma fupradidis : eapropter iidem com- miliarii & exeeutores facta, reccnsita, & diligenter 9 inspesta informatione przdista, factaque etiam calculatione de rebus, terris, reditibus, posseflioni- bus memoratis, & earum valoribus, videntes & attendentes quod di&i reditus valde congrue fufficie- bant & fumciunt, fufficcreque poliunt, & debent ad suftentationem & pro fuftentatione dictorum thesaurarii tredecimque canonicorum, tredecim capellanorum, tredecim vicariorum & fex clericorum chori, & pro aliis oneribus eifdem capellx, thesaurario, canonicis, vicariis & clericis pro tempore incumbentibus, sup- porundis arbitrati fuerint, & declaraverint, matura deliberatione prxhabita, capellani praedictam dictis reditibus sic per noS traditis & affi gnatis fuifle & efle sufficienter fundatam & competenter dotatam, ipsof- que reditus pcr nos pro dote fufficienti ejufdem ca- C pcllæ alfignatos ad suftentationem perfonarum & fup- portationem onerum hujusinodi sumcere, & siifficere polfe & debere i & ad ulteriorem perfectionem dictæ capellx ac institutionem collegii prædicti & ordinationem ftatutorum ejufdem fore procedendum, ut in litteris ipsorum commi/Ta riorum eorum figi Ilis tigilla- ris, signisque Sc fnbfcriptionibus notariorum in cif- dem fuofcriptonun lignaris, seu communiris cuntine- tur, quarum tenor sequitur sub hac forma : Johannes Dei gratia archiepiscopus Auxitanus, & Geraldus ea- dem gratia episcopus Pictaviensis, ac petrus Trouf- felli licentiatus in legibus archidiaconus Parifiensis, exe- cutores & commiflarii ad infra scripta a sancta fede apostolica specialiter deputati, univerfis & singulis ad futuram rei memoriam notum facimus per prefen- □ tes, quod dudum felicis recordationis domino Clementi papae vn. pro pane illuftriflimi & sereniflimi principis domini Johannis ducis Bituricensu expolito, quod ipse dominus dux de propria falute cogitans ac cupiens terrena in cœleftia & transuoria in zterna felici commercio commutare, ad omnipotentis Dei & B. Mariae Virginis ejus matris, ac omnium Sanctorum laudem & gloriam, quamdam solemnem ad inftar capellx regix Parisiensis capellam in suo palatio Bituricensi conftruere Se zdificare ceperat, & de boniS sibi a Deo collatis ipsam perficere, & in ea collegium tredecim canonicorum & totidem canoni- catuum & præbendarum, quorum quidem canonicorum unus thesaurarius & caput dictæ capellx, unus alius cantor, qui in eadem capella perfonaletn refi- denriam facere & horis omnibus interesse teneretur, E exifterent, ac tredecim capellanorum & tredecim vicariorum & fex clericorum chori : quorum quidem capellanorum unus esset dictorum sex clericorum magifter, inftituere & ordinare i & eamdem ca pellam pro fuftentatione dictorum canonicorum, capcl- lanorum, vicariorum & clericorum chori & aliis oneribus eifdem capellæ canonicis, capellani$-, vicariis, & clericis chori pro tempore incumbentibus suppor- tandis sufficienter dotare proponebat : idem aomi- nus Clemens, dote fufficienti pro fuftentatione & aliis supportandis oneribus hujusrnodi per eumdem dominum ducem primitus aflignata, perficiendi ca- pcllam prxdiftim ac infticucndi in ca collegium }7 ECCLESIÆ BI hujusinodi, ut praefertur, licentiam auctoritate apos— / tolica conceflit, & subfequenter SS. in Chrifto pacer & dominus nofter, dominiis Benedictus divina providentia papa xiii. modernus, non obftanre quod przfatus dominus dui dotem siiffirientem pro suf- tentacione & fupportatidne onerum hujusinodi nondum tunc aflignalsct, licet jam mille libras Parisien- ses vel circiter annui & perpetui reditus pro dote hujusinodi de bonis propriis acquisivilsct, cum ipse dominus dux distam capellam sufficienter dotare, & eam ad inftar capellx regie prxdistz, sed alias solemniter & honorifice in vita sua perficere, & iu ea didhim collegium inftituere proponerer) ne propterea perfectio capellx & institurio collegii praedictorum valerent retardari, providere volens, iplumque do- minum ducem favore fpedalis gratiae profequi incen— p dens, voluit & apoftolica auctoritate conceflit, quod ipse dominus dux dictam capellam iu suo palatio alias solemniter perficere, & in ea dictum collegium inftituere perinde valeret, ac si per eumdem dominum ducem dos hujasmodi sufficienter tunc aflignata fuistcr. Et insuper voluit idem dominus nofter papa Benedictus x 111, modernus ut capellam prxdidam arbitrio nostrorum exeeutorum & CommisTarioruni me~ moratorum, vtl duorum noftrorum præfarus dominus dominuS dux sufficienter dotare iu pofterum teneretur, prout in litteris apoftolicis disti domini noftri papx Benedicti super hoc confectis plenius conune- tur, quarum tenor sequitur in hunc modum t Benedictus episcopus fervus fervorum Dei dilecto filio nobili viro Johanni duci Bituricensi S. & A. B. Sincerz devotionis affectus quem ad nos & Roma- nam.geris ecclesiam promeretur ut petitionibus tuis, illis prxsenim quae aivini cultus augmentum & uue animæ salutern respiciunt, quantum cum Deo pollu- mus favorabiliter annuamus. Dudum siquidem feli- cis recordationis & cetera ne s*fra ** verite ad verbnm. Subsequenter vero nos exeeutores & commifsarii memorati in negotio hujusinodi rite & legirime procedere volentes, noftram cum teftibus fide dignis juratisfic diligenter examinatis, & alias legitime inquiiicionem seu informationem fecimus diligentem, per quam repetimus nobifque conftidt & constat prxfatum dominum ducem acquUivifle pro dotatione dictæ capellx, & eidem capellx in & pro dote realiter & de facto tra- didilse & aflignalTe terras, hzreditagia, bona, res, redditus, & proventus qui sequuntur. Primovideli— I cet villas, caftra, caftellanias, terras, dominia de Vaftino, de Buxolio, &c. Præterea reperimus nobif- que conftittt & constat suisse & esse auctoritate apo- ftolica unitos, unitas & unita distx capellx pro fus- tentatione omnium fervitorutn ejusdem, ecclesias, vicarias, abbatias, prioratus, redditus & beneficia cc- desiastica quae sequuntur, videlicet ecclesiam colle- Siatam S. Auftregesili de castro Biruricenfi, cujus re- itus valent communibus annis mille nongenti sex libras & quatuordecim solidos Turonenses. Item ab- batiam de Rainpicds, cujus reditus valent communibus annis trecentas libras, decem & novem solidos Turoncnses. Item abbatiam S. Ypoliri cujus reditus valent annis singulis communiter trecentas viginti quinque libras quinque denarios Turonenfcs. Item p prioratum S. Jonannis evangeliftæ Bituricensis, cujus reditus valent communibus annis singulis triginta duas libras octo solidos Turoncnses, domibus quæ sunt infra lepra seu in pertinentiis didi prioratus ad eumdem prioratum pertinentibus minime computatis. Quæ quidem uniones tam per cefliim quam per de- cessum pacifice & quiete suum debitum sortitæ fuerunt & suum effectum, nonnullos vero alios prioratus, utpote prioratum S. Fulgentii Bituricensis, Sc prioratum de Diou Bituricensis diœcesis reperimus fore dittæ capellæ unitos, quorum uniones nondum sorricz sunt effectum, prout præiuifla omnia & sin- Temnt II. TURICENSIS. 38 l gula latius & striosms spedficata, designata & rx- preflata in inquilitione seu informatione prxdista in scriptis reducta & manu publica fignata continetur. Quocirca nos archiepiscopus, episeopus & archi- diaconus exeeutores & commiflarii mtmorari, volentes juxta voluntatem dicti domini noftri papæ ad ar* bitramentum & declarationem dictae dotationis rite procedere, fada, recenfita & diligenter inspecta informatione prxdicta & contentis in ipsa, fattaqut etiam calculatione de reditibus prxdictis & eorum valoribus, videntes & attendentes quod didi reditus ultra uniones prxdictas valde congrue suffidunt & fufticere poliunt & debent ad suftcntatiohem & pro suftentatione dictorum tredecim canonicorum » treae- cim capellanorum, tredecim vicariorum Sc sex cseri- j eorum chori, & pro aliis oneribus ejusdem capellx, canonicis, capcllanis, vicariis & clericis pro tempore incumbentibus supportandis unanimiter & concorditer omnes tres limul arbitrati sumus, & declaravimus, & tenore prxfentium arbitramur & declaramus, matura deliberatione prxhabita, hujusinodi capellam de dictis reditibus & bonis sic per przfattun dominum ducem traditis & aflignatis, ut praefertur, suisse & esse sufficienter fundatam & competenter dotatam, & eofdem reditus & bona per ipsum dominum ducem pro dote sulficienti dictæ capelLe aflignatos ad fuftentauonem perfonarum, & fupportationem onerum hujusinodi sufficere, & sufficere poffc & debere i ipsam que dotem suisse & esse sumciencem & ad alias uniones & ulteriorem perfectionem dictæ ca- pellx & ordinationem ftatutorutn ejusdem fore pro- -cedendum. Hoc tamen falvo quod præfatus dominus dux suis propriis sumptibus & cxpensu debeat 8C teneatur omnes terras, reditus & posselllones superius expressatas penitus adquictari, admortizari fa- cete cum effectu, & eximere ab omni iure & jugo Cerviculis domini noftri regis Franciæ & aliorum quo- rumcumquc dominorum spiritualium & temporalium, & eas admortizatas, francas & in franco alodio dicLe capellæ facere habere, & habere licere penitus & in perpetuum, ac pacifice & quiete perpetuo pos- sidere, salvas, quietas & immunes ab omni evictione & quacumque petitione perfonz, collegii & univer- suatis cujuscumque. Si vero dictus dominus dux aliquos vel aliquas de terris, reditibus & pofleflionibus hujusinodi non admortizatis, acquittacis nec exemp- ds facere teneatur. In quorum oninium & singulo- ^rum fidem & testimonium præmisTorum, præsentes litteras, præsencem noftram declarationem iu se con- unentem per notarios publicos infra scripcos fubscri- bi & lignari mandavimus, noftrommque figillorum juffimus appenfione muniri. Datum & actum Bituris in palatio supra dido, anno Domini mccccv. indidionc tertia decima, menfis Aprilis die xix. pontificatus dicti domini nostri papæ Benedicti xiii. anno xi. præ- fentibus ad haec revercndiflimis in Chrifto patribus & dominis, dominis Petro Tholetano sedis apoftolicæ iu Francia nuncio, Petro Bituricensi, Vitale Tolosa- no archiepifcopisHelia Anicienfi & Petro Aquensi episcopis, ac Aymerico S. Ambrosii & Bernarao S. Sulpicii Bituricensis monafteriorum abbatibus, nobili- busque ac potentibus viri9 & dominis dominis Johanne Claromontensi, Carolo Augi, Ludovico Vindocinenfi, & Beraudo dalphino Alvernix comitibus, necnon Guidone dcBrocia & Johanne de Rupe-cavardi vicecomitibus, cum pluribus aliis telhbus ad prxmifla vocatis specialiter & rogatis. Et ego Johannes de Sau- zaio publicus auctoritate apoftolica notarius Jocationi, &c. Nos pramiflum noftrx devotionis propofi- tum conrinuanteS, & in eo perfeverantes, ac ipsum continuare volenceS, in ipforuin commifsariorum 5C exeeutorum & aliorum supra scripcorum præsentia collegium supradi&um ex indulgentia & conccfTionc apoftolica antedi&a, in prxfata capella noftra ad laudem & gloriam & honorem santhflimi Salvatoris C ij 39 I N S T R U Domini noftri Jesu Christi & totius Trinitatis sane— A tillimx, &B. Mariæ Virginis Dei genitricis, omnium- que fandorum inftituendum duximus & inltituimus per prxfentes, pro animarum’noftri progenitorumque Sc consortum ac liberorum noftrorum remedio & falute, ad deserviendum Deo omnipotenti & ejus genitrici, ac omnibus fanctis laudabiliter in divinis horis canonicis diurnis & nocturnis iu ipsa capella noftra fecundum ordinationes & statuta dictorum commissarionun &execucorum fienda & edenda perpetuo duraturum j & tredecim canonicatus & totidem przbendas, & tredecim capellanias, ac trede- cim vicarias & sex clericatus, videlicet unam thesaurariam, quz dignitas & caput dictae capellx exiftit cum canonicam & duabus prxbendis, & edam unam cantoriam cum canonicam & una prxbenda ejufdem £ capellx ac emolumentis aliis infra defignaris, & undecim alios canonicatus & undecim praebendas, cum didis tredecirn capellaniis, tredeciin vicariis & sex clericatibus chori fundavimus & creavimus, & tenore prxfenrium fundamus & creamus clericis sæcularibus aflignandos. Quas quidem capellanias, vicarianis & clericatus siepe dictos volumus & ordinamus officia simplicia Sc ad nutum thesaurarii qui pro tempore fuerit ad inftar capellx regiæ fore revocabilia, prout in ftarutis per conunissarios antedictos super hoc edendis latius videbitur contineri. Et habito fideli & laudabili teftimonio de persona venerabilis & dilecti consiliani nostri magiftri Arnulphi Belini bacalarii in legibus, ipsum in canonicum & thesaurarium ac caput dicte capellx noftræ ac collegii ejufdem pofui* mus, creavimus, nominavimus & inltituimus, ponimus, creamus, nominamus & inltituimus > qui & ejus succeflores thesaurarii & caput dicte capellx exiftant, & unam praebendam duplicem tam iu gros- sis frudtibus, quam pane, di (tributionibus quotidianis & aliis juribus præsentibus & polieris quibufcumque etiam in eorum abfentia perpetuis temporibus volumus libi pertinere, medietate distriburioniun hujus- modi quotidianarum dumtaxat excepta. Et ultra hxc considerarione præmifla tenebunt, percipient & habebunt ad eorum commodum & lingularem utilitatem locum, manerium, sive hospicium de Oriaco cum omnibus & singulis eorum domibus, molendinis, clibanis, reditibus & aliis rebus superius declaratis, ho- magiaque de rebus feodalibuS dictæ capellx præfta- bunt & fub sigillo suo a valsallis dictæ capellx fump— s cibus quibus supra recipient & recipere habebunt ac emolumenta de prxdictis & aliis omnibus quibuf- cumquc fub suo & capituli prædidh tigillis sua factent & habebunt sibi applicare, prouc supra extitic per nos ordinatum, Sc unum canonicarum cum præbenda duplici & thesauraria prxdictis, cum suis juribus & pertinenti is univerfis libi contulimus & conferimus per prxfentes, & adimplendo numerum hujusinodi dilec- cuin nostrum Petrum Morini alias de Rupe, in canonicum pribendarum & cantorem, qui & ejus fucccf- sores, ultra prxbendam suam quolibet anno ratione suæ cantoris quinquaginta libras Turonenfes certo modo quolibet anno diftribuendas, ut praemittitur, per- cipienr & habebunt, magiftrum Guillelmum Boisra- terii, &c. Nominat omnes canonicos capellanos & vi— p cartos quot instituit pofuimus, nominavimus & creavimus instiruimnfquc, ponimus, nominamus & creamus per prxfentes canonicatus, capellanias, vicarias, & clericatus dictæ capellx, lingulos eorum lingulis conferendo, ubique providendo de eifdem, habito prius per nos laudabili teftimonio eorumdem, ipsis omnibus & singulis nostris propriis manibus ha. bicus condccentes & evidentes, canonicis videlicet superlicia & almutia grifi de minuris variis, capella- nisquc ac vicariis etiam superlicia & almuria fcureti orum grolso vario foderatas æftivo tempore a vigilia ferti Refurrcctionis Domini ante inceptionem horx CompletoriiusqueadVefperas defunctorum, quæin MENTA 40 > die feftivitttis omnium Satidorum post Vefperas ipsius feltivitacis & proceflionem ad omnia altaria dictatca- pcllx factam cantantur, Sc cappas nigras ad modum curiæ Romanæ fode ratas, scilicet canonids de minutis variis, capellanis vero & vicariis de agniculis albis > nitidis atque finis tempore hiemali a dicta Vefpera- rum desun&orum hora usque ad dictam vigiliam Pas- chx Domini hora iam dista ; clericis quoque praedictis amictus & albas dumtaxat omni tempore per ipsos omnes & lingulos & eorum succeflores in prxsata capella noftra perpetuo deferendos j eos etiam in habitu praetacto per nos tradito indutos *, & eorum quemlibet, prouc unumquemque concernebat, in rca- lem & corporalem pofleffionem chesauraris, canto- riæ, canonicatuum, praebendarum, capellaniarum, vi- , cariarum & clericatuum hujusinodi, juriiunque & pertinendarum eorumdem nostris etiam propriis induximus & pofuimus, inlticuimusquc & induamus per prxfentes thesaurario, canonicis, capellanis Sc vicariis ftalla iu choro, ac thesaurario & canonicis loca in capitulo dictae noftræ capellæ manualiter aflignantes. Et quamvis collationes inftiturionef- que & inveftinirz hujusinodi ad nos succeflores nostros duces Bituricenses ex indulco sedis apoftoliœ pleno jure dignoscanmr pertinere, volumus tamen, ftatuimus & ordinamus quod thesaurarix, cantoris, canonicatuum & præbendarum pnedictorum ad nos & succelTores nostros duces Bituricenses dumtaxat ; capellaniarum vero, vicariarum, & clericatuum cete- rorumque officiorum, collationes, provifiones, invedituras & dispofiriones omnimodas iu antedictum the- saurarium & succeflores suos thefaurarios iu perpe- tuum tranlhilimus & transferimus per prxfentes, non obstantibus collationibus, inftitutionibus & in- vestituris de illis hac vice, ut praemittitur, per nos fa&is, per quas tranflationi hujusinodi nolumus nec intendimus aliqualiter derogari, nec dido thesaurario pro tempore quo ad hoc prxjudicium generari, omnibus & singulis valsallis, ccnsariis, debitoribus, &firmariis villarum, caftrorum, caftellaniarum, rerum, terrarum, redituum & proventuum ac poflellionum przdictarum, serie præscnrium litterarum præcipicntes & mandantes quatinus fidem & homagium præfato thesaurario &.suis fuccesToribus pro tempore nomine dists capellx faciant & exhibeant *, quos eo cafu a fide & juramento per ipsos nobis prxftitis quittatnus & * absolvimus, & tam vassalli quam cenfarii, debitores, detentores, firmarii praedicti de fructibus, reditibus, proventibus, juribus Sc deveriis quibufcumque, in quibus ratione dictarum villarum, caftrorum, caftel- laniarum, rerum, terrarum, redituum & proventuum & pofleflionum tenentur dictis thesaurario & capitulo & fuccefloribus suis nomine dictæ capellx & ipsius thefaurarix respondeant integre cum effectu. Quocirca dilectis fidelibus nostris gentibus computorum noftrorum, ac fenescallo & procuratori generali noftro Bituricensi, cetcrisque justitiariis & officiariis nostris & eorum loca tenentibus præsentibus & futuris & eorum cuilibet, prout ad ipsos & quemlibet eorum pertinuerit, damus tenore prxfenrium in mandatis, quatinus thesaurarium prxdictum vice, nomine & ad opus dictæ capellæ & ipfius thesaurariæ, collegiique canonicorum & aliarum perfonarum ejusilem in rea- lem, corporalem, actualem pofleffionem villarum, caftrorum, caftellaniarum, baronix, domorum, locorum, maneriorum, feudorum, rerrofeudorum, rerum, terrarum, usagiorum, • redituum, & polleslio- num prxdistarum ponant & inducant, seu poni & induci faciant ; & h opus fuerit, diftam poflelrionem sibi tradant & expediant & tueantur inductum didos thesaurarium, c.tntorem, canonicos, capcllanos, vi- carios, clericos chori dictæ capellx & eorum fuccef- fores de villis, caftriS, caftellaniis, baronia, locis, feudis, retrofeudis, reditibus, rebus, ufagiis, domibus, & pofldlionibsts prxdiclis, earumqnc polTeflionq 4i ECCLESIÆ B uti & gaudere libere, pacifice & quiete faciant & j permittant, non permittendo ipsos nunc vel in pos- tcrum in & super prxmiiSs, vel eorum aliquo im- pcdiri, turbari aut alias quovifmodo moleftari. Man « dantes infuper dictis gentibus noftris computorum & aliis quorum intererit, & ad quos pertinuerit, ut terras, villas, castra, caftellanias, baroniam, loca, feuda, retrofeuda, res, usagia, redicas, domos poflcfliones hujusmodi a libris, regiftris & compotis suis & didbe camerz compotorum tollant Sc ted- dant, & receptoribus noftris inhibeant, quibus etiam inhibemus, ne de ipsis villis, caftris, caftcllaniis, baronia, locis, feudis, retrofeudis, terris, rebus, ufa- giis, reditibus, domibus & posseflionibus przdidis receptam aut mentionem aliquam de cetero in compotis suis faciant, nec facere nabeant quoquo modo, j ln quanun Jocationis, fundationis, inftitutionis & aliorum praemiflbrum fidem & teftimonium przfcn- tibus lineris nostrumjuflimus apponi figillum. Datum iu palatio nostro prsdiAo die Resurrectionis Dominicae mensu Aprilis anno Domini millesimo qua- driugenccfano quinto. XLVIII. Bullit Benedicti papæ XIII. pro institutione collegii canonicorum S. Austregesili de Castro Bituricensu BEnedistus episcopus servus fervorum Dei dilecto filio nobili viro Johanni duci Bituricensi salu— ( tem & apoftolicam benedictionem. Sinccrx devoripnis affectus quem ad nos & Romanam geris ecclesiam, promeretur ut petitionibus tuis, illis przsertim qux divini cultus augmentum & aninue tuae salutem respiciunt, quantum cum Deo polsumus, favorabiliter annuamus. Dudum fiquidem pro parte tua felicis recordationis Clementi papæ vn. prxdeccsTori nostro expolito quod tu ad omnipotentis Dei & B. Mariæ virginis matris ejus & omnium Sanctorutn laudem & gloriam, quamdam solcmncm capellam in tuo palatio Bituricenfi conf- truere & ædificare czperas, & de bonis a Deo tibi collatis ipsam perficere & in ea collegium certum inftituere & ordinare, & eamdetn capellam fuffi- cienter dotare proponebas, idem prxdecelfor tibi j perficiendi capellam przdi&un & infticuendi in ea nujusmodi collegium auctoritate apoftolica concessit, ac coliegiatam ecdefiam S. Auftregcsili de Castro Bituricensi, quæ extra civitatem Bituricensem est sita, prxfatx capellæ auctoritate apoftolica in perpetuum incorporavit, annexuit & univir, prout in ejufdem prædeceflbris super hoc confectis litteris plenius continetur. Cum autem, licut exhibita nobis nuper pro parte tua petitio continebat, te non obftante unione praedidta pro divini cultus augmento in praefata ec- clefia unum collegium canonicorum siecularium & capcllanorum & aliorum fervitorum opportunorum, usque ad numerum tredecim perfonarum, quarum una sit prior fæcularis & caput ipsius ecclefix infti- ttiere, ac ecclefiatn ipsam tam de propriis tuis, quam hiis, quæ tempore unionis hujulrnoai eidem ecclefix I competebant, Donis sufficienter dotare proponebas, pro parte tua nobis suit humiliter fupplicatum, ut tibi in przfata ecclefia collegium hujusmodi infti- tuendi licentiam concedere ae benignitate apoftolica dignaremur. Nos igitur hujusmodi tuum laudabile propofitum plurimum in Domino commendantes, hu- jufmodi supplicationibus inclinati, tibi dote Fuffi- cienti pro collegio przdido per te, ut prefertur, primitus aflignara, inftkuendi in ecclesia ipsa collegium hujusinodi, unione praedicta & aliis m contrarium edicis nequaquam obftantibus auctoritate apoftolica tenore prxfentium licentiam elargimur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam noftrx con- ITURICENSIS. 4s A conceflionis infringere, vel ei aufu temerario con- trairc. Si quis autem hoc attentare præfumfcrit, in-* dignationem omnipotentis Dei & beatorum Petri & Pauli apostolorum ejus fe noverit iheurfurum. Datum Mafliliz apud S. Victorem nonis Junii, pontificatus nostri anno decimo. Hujusmodi litteris obtentis przfatus dux Johannes collegium tredecim canonicorum in ecclefia caftelli inftituit, quibus primum priorem dedit Johannem Hcremitam alias de leprofo prcsbyterum, cujus prioris inltirutio perinde ac canonicorum ad rheuurarium sandx capellæ pertinere in pofterum voluit. Litterae hujusmodi inftitutionis datx fuerunt iu ecclesia de Castro quinta die Maii mccccv. ’XLIX. Charta restaurationis ecclesiæ S. Retri Ruellarum. IN nomine sancts Trinitatis. Debet unusquifque dum versatur in corpore futura tractare, & de caducis rebus mereri æterna, & de mundanis rebus compa- rcc paradifum, ut de terrenis transferatur in ccleftia, fi* cut aominus in sancto Evangelio predara intonat voce dicens : Thesaurisace vobis thefauros in cælo, ubi nec fur fodit & nec tinea sulcat. Pcnscmus ergo omnes Chriftiani quanta sit piem & largitio redemptoris, ut pro eleemosinis pauperum atque ecclesurum, pro- 2 mittantur nobis thesauri regni coelorum, procuremus igitur sicut Dominus & Salvator nofter praecepit, ut fi non quantum habemus, saltem inquantum polfumus eleemofinam faciamus. Igitur in Dei nomine, duo ger- mani fratres Ebrardus videlicet, & Ebrardus alter similiter, filii Ebrardi nobililsuni cognomine Viridi Bituricensu, inspiranteDomino Salvatorenostro, qui omnes homines vult salvare, & neminem perire, pro remedio animarum noftrarum, & pro rcquic spiriuium patris noftri, & matris noftrx, omnium- que fideliter in Chrifto credentium, uc eos pius Dominus a eundis peccatorum vinculis absolutos perducere dignetur ad regna calorum, deftinamus ad mo- nafterium sancti Petri puellarum quod eft infra muros Birurigx urbis, * qui nostrz fubjectus eft poteftad * j ex rebus subftantiae ejufdem monafterii quas antiqui* Locum. tus tenebant sanctæ virgines in eo manentes, rcadi- mus ad ipsum locum ex rebus suis ad renendum perpetuo, ut hoc tantummodo canonici illic vidum & subftantiam habentes ferviant Domino manentes in perpetuo. postmodum vero tempore futuro hxredes vei fuc- ceflores noftri qui ipsum locum doininaverint, fi pro Dei amore & remedio animarum ut ipfe sanctus Petrus apoftolorum Chrifti princeps aigniftimus pro eis Dominum deprccetur, aliquid ex honoribus loci ipsius in subftantia canonicorum illic militantium red* aiderint, liceat & numerum canonicorum illic ma- jorari. Quod si subftantia non melioraverit, nec nu- merum supra dictum mutentur nec crescant, tit dum , minus pauci numero fuerint & subftantia melior eis fuerit, melius delectet cis aflidue Chrifto Domino militari, ne parva subftantia per pluribus divifa servi- tio Domini generet faftidium. Si quis vero hujus rei prrvaticator esse voluerit, non consequatur. * sed * Supple. maledictione perpetua & sicut Anania Miteri- & Saphira sancto Petro pretium agri menticrites mor— eosdiiun’ tem fubitam in corpore perpeffi sunt, ita & ipfe aeternaliter consequatur, & S. Petrum apoftolum in omnibus locis sive in vita sive in morte habeat sibi contrarium. S. Dacbertus archiepiscopus. S. Gauffre- dus vicecomes. S. Madalbertus. S. UncbaWus. S. AudelarduS. S. Odo. S. Ebbon. S. Rodulphus. S. Odo. Acta est autem Biturica civitate xxk. Kalendas Julii, regnante Roberto rege. Engelbtrtus abba scripfit. C iij 43 I N S T R U L.’ Litteræ fundationis Dolensis apud Biturigas monasterii. EGo Ebbo nutu Dei commotus sollicite perpendens, ac propriae saluti dum licitum est, providere cupiens, &c. Notum sic quod ob amorem Dei & Salvatoris noftri Jesu Ciuifti, res iuris mei beatx Virgini Marix, &S. apolt. petro videlicet & Paulo, de propria trado donatione *, hoc eft in villa Dolis iu territorio Biruricenfi, in vicaria Brinense, capellam in honore S. Germani, & quantum in ipsa villa visus sum habere. Item in ipsa villa capellam in ho- nore S. Mariz super Andram fluvium, manfum in— j dominicarum, cum molendinis duobus, &c. Trado eccleiiam S. Dionifii super fluvium Andram, prope villam Dolis, &c. Item do capellam S. Martini infra caltrum Dolis, cum castro & omnibus adherentibus, Germiniacum etiam alodum in Albari villa, &c. Dono igitur hæc omnia & confirmo, ego Ebbo Sc uxor mea Hildegardis jam dictæ B. Mariz, & pro anima fenioris mei Willelmi principis, &c. eo siquidem tenore, ut in Dolis, in honore B. Marix virginis & fandorum apoftolorum Petri & Pauli mo- nalterium regulare construatur ; ibique monachi, juxta regulam sancti Benedicti viventes congregentur, qui illas res, perenni tempore poflideant, &c. Sintque ipsi monachi cum omnibus reous przscriptis, sub potcftatc Bemonis abbatis. Poft deceUiim vero ejus, habeant iidem potestatem quemcumque sui’ ordinis secundum ordinem & regulam S. Bencdidi eligere maluerint abbatem, &c. Sed & hujus firmitas testamenti, omni auchoritate suffiilta, ut semper inconcufla subterfirmans, inclyto seniori Wilelmo, & exteris viris corroborandam tradidi. Actum Biturica civitate publice. S. Ebbonis, S. Hildegardis, S. Odolrici, Ocgarii, Berengarii, Geraldi, Lamionis, Adrardi, Oddonis, Gondonis, Valcerii, &c. Wtlelmus comes.Gerontius S.Biturigensis ecclesue archiepiscopus. Turpius episeopus Lernovicensis. Arnoldus episcopus Arvernenns. Hildebertus episcopus indignus. Data per manus Gerlamni diaconi, ad vicem cancellarii, julsu vilelmi principis iv. non. Sept. anno xx. regnante Karolo rege. LI. ] Ejusdem fundationis consermatio. EGo Ebbo nomine, corde meditans & omnem hujus seculi fœlicitatem transitoriam, omniaque mundi commoda veloci fine transirc, nihilque ab homine immortale teneri, variamque fortunam sol- licice confidcrans, & de retributione summi boni, quando Deus erit omnia in omnibus, confidens pro me, & uxore, meaque pofteritate, necnon etiam illis, qui in jam facto teftamento continentur : huic ecclesiam in vico Dolensi aedificavi in honore fandtae Marix perpetux virginis, sandorumque apostolorum Petri & Pauli : eamque ex rebus hæredicacis meæ in die dedicationis ejus dotavi, dans illi in eodem vico capellam S. Mariz, & alodium integrum in Albari villa, quod ad eamrespicit, & in eodem vico mansa 15. cum omnibus rebus. Alteram etiam capellam, fandi Dionifii videlicet, cum duobus molendinis sibi adja- centibus, & alia duo in loco qui dicitur ad Roccam. Tertiam quoque capellam S. Martini infra caftrum cum clauftro & omnibus libi adhaerentibus ; & in villa Hivernali manium unum cum omnibus fibi adja- centibus, Dukciflum quoque & Celeris, & castra, & villam Lobech, dc villam quae vocatur Barraque Solis, Germanicum etiam & Soletersam, & Villarem, & Maginacum, cum omnibus qux in his villis habere MENTA 44 L visus fum. Molendinum etiam unum quod est Dolo, cum capella S. Germani, cun&sque rebus ad eam pertinentibus. Capellam nihilominus a Britonibus construdam in infulam, poft illorum difceflum eidem loco attribuo. Itidem adjungo ad hujus dedicationis honorem, ut omne beneficium quod ex me nunc vel deinceps nostri fideles habent, aut habebant, sive cx quolibet hærede fuccedente pollederunt, quifquis huic loco concedere voluerit quocumque pado*noftra confentit licentia, & auctoritas. Simili ordine, quicumque confugerit ad hunc locum salvare volens animam suam & corpus, quocumque modo sive liber, sive inferiori lege servitutis conltridhis, Se etiam monachus efle, & fuas res eisdem monachis supradifti loci tribuere voluerit, noftra simul concedit j liberalius. Ea vera ratione hzc & in priori teftamento scripta dona, & confirmationes Deo & B. Mariæ, sandisque apoftolis petro & paulo in die dedicationis eorum concedimus ecclesue, ut sub regimine domini papæ, ficut in jam facto teftamento scriptum eft, permaneat. Et u quis horum aliquid abftraherc cona- tus fecerit, maledictioni subjacear, deleaturque de libro viventium, & cum juftis non scribatur. Uc autem hujus dotis scriptum per succedentia tempora firmum Itabileque permaneat, manu propria firmavi illud, & exteris firmare jufli. Actum Dolensi castro publice. Signum Ebonis qui hujus dotis scriptum fieri juflit, S. Hildegardis uxoris ejus, S. Rodulfi filii ejus, S. Launonis archidiaconi, S. Wilelmi fratris ejus, S. Magnerii, Malvini, Girardi, Joannis. „ Scriptum per manus Gauflini 11. cal. Octob. anno v. Rodulfi regis LII. Privilegium Johannis XIII, concestum Ramnulpho circa an. abbati Dolensi. 966. JOhaNmes episcopus fervus fervorum Dei religio— Ex archivi » fo abbati Ramnulpho Dolenlis cenobii in honore •PiRapi Le- sanltae Genitricis Marix & beatorum apoftolorum Petri & pauli conftrudi, eiusquc succelsoribus in perpetuum. Apoftoliœ moderationi totius Ecclesue cura commifTa eft*, & idcirco quifquis divina dispen- satione in lan&a Romana sede fuccedit, nccefle eft uc ubicunque poflibilc fuerit, utilitatem ejusdem Ecclesue □ procuret. Quapropter monafterium praedidhim quod Ebbo piz memoriæ aedificavit, ita uc a prædecqflore nostro per auctoritatem privilegii sancicum eft, liberum ab omni dominatione cujuscumque personae, aut Regis videlicet aut episcopi, aut filiorum vel filiarum vel propinquorum ipsius Ebbonis efle decernimus, & res omnes qua$ vel nunc Libere videntur monachi, vel deinceps ibidem collatx fuerint, sinc ulla contradictione poflideant. Vodilloncm quoque villam cum suis appendiciis, a Gerar do nobili viro collatam, eidem loco similiter attribuo vel confirmo. Capellam etiam S. Germani, ecclefiam quoque S. Marix, necnon fandi Dionifii Masuilium etiam in honore S. Salvatoris \ prata quoque in honore S. Boniti, oleas denique in honore S. Sulpirii, ca. g pellam nihilominus juxta caftrum Dolis a Britonibus construdam, poli illorum difceflum attribuimus, capellam quoque S. Martini infra Caftrum-fortem, etiam ecclesiam in pago Pictavenfi, silinas quoque in pagoAlncnfe* ; Alœum etiam Lavariacum cum Monte— * yet Al- futario, cum omnibus rebus quas vel nunc habent, »
» rv/r. vel deinceps iidem monachi habituri sunt, ut jam ^A » *"** diximus fibi pertinentibus, ita sibi vinJicenc uc nullius omnino dicioni fubjiciarur nili Romanæ sedi, ficut in prædicto teftamento prxfati Ebbonis continetur. Hoc ergo nos intuentes, easdem res quæ le- galicer conceduntur eidem cenobio per noltram Apostolicam autoritatem confirmamus. Abbatem vero communicer & regulariter viventem line ullius ECCLESIÆ B contradictione quemcumque de ipsis faniori consilio elegerint, libi praeficiant. Qnod u aliquis per munus aut per inanem gloriam, conscntientibus, quod ab- sit, monachis, irrepere tentaverk, hunc calem veluri furem & latronem per apostolicum interdictum prohibemus *, sed ab ipsis perfonis quibus beatus Benedictus iu hac re potcftatem tribuit, talem eligi prx- cipimus, qui domui Dei bene przelTe ftudeac, & sicut dictum eft communiter vivat, & fratribus prout potuerit prodelle magis quam præesse Audeat : confti- tuimus edam eidem cenobio ecclesum S. Lusoris quam iidem mopachi dato pretio a nobili viro Simo- ne per cirographi testamentum comparaverunt, uc nihil illis amplius requiratur nisi decem solidonim census. Quicumque vero praedicto monasterio iu augendis rebus vel religione adjutores extiterinc, Cbristum Dominum & fandam ejus genitricem atque beatos apoftolorum principes habere mercantur adjutores. Econtra aurem quicumque temerarii vel audaces monasterium aut fratres uve quaflibet res ad eos pertinentes laedere aut usurpare prae- sumpseriut, illos per apoftolicam poteftatem nobis per ipsos a Deo concessam sub anathematis vinculo, nisi resipuerint, usque iu diem judicii obligamus. Obscrvantibus hæc gratia & pax Cnrifti multiplicetur, &c. Scriptum per manum Theodori notarii S. Romane Ecclesue iu mense Januarii indictione undecima. LIIL Excerpta ex vita S Sigiranni, quæ legitur in codice.MS S. Urfini Bituricenfis. de sancti viri fepultura & transiatione. FEbre valida correptus ( S. Sigirannus) plenus dierum inter czlenes choros angelorum, cclcftia gloriofus regna conscendit pridie nonas Decembris. • Sce. Clodoico, * tunc rege Francorum, succeflibus prof- Elodoveo ^15 rcgnantc 9 necnon Aurelio * pontifice Biturica * Nullus iu civitate præfidcnre. Cujus corpus nunc jacet in- oc currit humatum, in ecclefia parrochiali sancti Sigiranni de hiterBituri Ohliuquo, fic ab eo fundata & intitulara 5 prius censes præ" quidem iu capsa lapidea, postea vero in capsa lignea sules, un— indufa, in dicta capsa lapidea repofitum eft. Tandem murfidT’vcro transsatura eft & reconditum in capsa cuprea auftor h™ deaurata, in eodem loco, per dominum bonæ me- jusvitæ, in mori® Johannem Bituricenfis archiepiseopum, prae- iis quæ a sentibus viris religiosis & abbatibus, fandi Sulpicii txjre°faaa’dc Bicuris, sancti Gildasii, Millebeccenfis, FontiS- narrat. Sed Cotnbaudi, S. Sigiranni, S. Euficii de Cellis, & aliudferen— aliis pluribus fide dignis, licur clare paret, per au- ciurn <fch’sconsi01111 inftrumentum sigillo curiæ Bituricensu oux refert sigillatum & munitum, ac etiam tigillis prædidorum suo gesta abbatum & S. Genulfi anno Domini x. cclxxxix. tempore, prout vidimus legimus & propriis oculis infpeximus, przftante Domino nostro Jesu Chrifto in czleftibus qui sine fine vivit & regnat benedictus, Arnen. Tener litterarum stapitnr. JOHANNES permiflione divina Bituricenfis archiepiscopus, Aquitania primas, universis præfcntes litteras inspecturis salutem iu Domino. Noveritis quod nos anno Domini m. cclxix. Dominica in ostabis Re- surredionis Dotninicæ acceflhnus ad ecclesiam fandi Sigiranni de Oblinquo, una cum religiosis viris abbatibus de Millcbecco, sancti Sigiranni in Drena, Fontis-Combaudi, & dc sancto Genuipho. Et ibidem invenimus coipus beari Sigiranni confcflbris retro alure didx ecdesue in quadam capsa lapidea, & prx- distum corpus repofuimus in presenti capfula lignea in prxdi&a capsa lapidea interclusa, cooperta panno serico, depicto armis Arberci Turpi ni militis, pre- sentibus domina Machea domina oe Crclliaco uxore ITURICENSIS. æse A ejusdem militis, archiprefbyrero nostro de Oblinquo, magiftro Guillelmo ac Saya, canonico Vafttnensis socio nostro, & pluribus aliis, in cujus rei testimo- uium, sigillum noftrum prefentibus litteris duximus apponendum & sigilla przdictorum abbatum, & donunæ, præsentibus apponi anne & die prxdi&is. JohaNNes permiflione divina Bituricenfis archiepiscopus, Aquitanis primas, omnibus prxsentes litteras infpecturis aeternam in Domino salutem. No* veritis quod nos anno Domini m.cclxx. dicDonfi- nica poft Afliimptionem B. Marix virginis, acccffi- mus aa ecclesiam sancti Sigiranni de Oblinquo, & ibi- dem corpus ejusdem sansti quod prius inveneramus iu eadem ecclcsu die Dominica iu Octabis Refurredtionis Dominicz, anno Domini m. cclxix. prout in nos- B tris litteris inde confectis plenius continetur releva- vimus, & idem corpus gloriofum repofuimus in prae* senti capfula deaurata, præsentibus noftris religiosis, S. Sulpicii Bituris, S. Gildasii, Millebeccenfis, S. Sigi- ranni in Brena Fontis-Gombaudi, & de Cellis, S. Euficii abbatibus, necnonJohanne de Bello-monte milite domi- no dictx villæ, ArbenoTurpini milite & pluribus aliis, in cujus rei teftimonium, sigillum noftrum, una cum ngillis abbatis de Cellis, S. Euficii 3c domini Johannis de Bello-monte przdidorum præsentibus duximus apponendum litteris daris anno & diebus prxdittis. LIV. Donum Emenonis & Fulconis filii ejus Exol- C dunenfium dominorum Iterio abbati Exol- dunenfi factum. IN nomine summi opificis Dei. Ego Emeno & An.circiter Fulcho siliusmeus » miscricordia Dei principatum Auxelioduni caftri tenentes, notificare volumus tam ccclefiafticis quam fæcularibus præsentibus & futuris, quia laude & consilio Adhenauris uxoris meæ, necnon & rogatu domini Hiterii S. Marix Auxeliauduni monasterii abbatis, & fratrum in Chrifto sub ejus regimine degentium damus & concedimus omnes consuetudines, homiuium hominum in burgum fandi Martini extra mznia caftri politum per fuccefluras generationes habitantium pro aeterna retributione & remedio animx noftrx : ita scilicet ut nemo illo-* □ rum pergat ad pugnam, qux alio nomine vulgariter vocatur Etband, neque botagium vini alicui red- dat, neque aliam quamlibet confuetudinem juxta consuetudines humanas alicui faciat, nili abbati przfcripti monafterii S. Marix Virginis Uxeloduni, & fratribus inibi manentibus. Dedimus autem ite- rum iis omnes emendationes* & omnia vadimonia omnium fatisfactionum omnium ibidem consiften- tium, & consuetudines macellariorum, & paleta- riorum in alodum illum habitantium. Concedimus igitur habere eis omnes consuetudines omnium sa- tisfa&ionum hominum omnium ibidem inorantium, verbi gratia si quillibet eorum fecerit homicidium, adulterium, furtum, aut corruperit sponce vel rapto corruptam mulierem, aut fecerit quamlibet rortu- E ram, ut supra retulimus, omnem emendationem foris facti & banliam habebunt monachi ibidem Deo & B* Martino fervientes, atque omnia vadimonia legum. Si autem nos ipsi, aut ullus ex fucccfloribus noftris., inftigante aiabolo, vel qualibet persona hanc donationem aut cattam inquietare præsumserit, ultione divina perimatur, non jocundecur in filiis, non de corporis fofpicacc glorietur, & omnis contra- rietas & maledistio qux iu divinis reperitur scriptu- ris super eum veniat, & insuper humano judicio coactus perfolvat auri libras L. cum stipulatione fub- nixa. Signum Emenonis senioris qui hanc cartam fieri & firmari jtifik. S. Fulconis filii ejus, S. Bernardi fratris ejus, S. Ebroini vicarii, S. Engilbcrti, 47 I N S T R l S. Aimonis, S. Margiuardi, S. Viviani Hermen- gaudi, S. Herberti, S. Guicbcrri, S. Fulconis vicarii, S. Hugonis. Daca mense Maio, anno xxx. * Id est * regnante reae Hlotario. Actum publice Auxeliduno. anno 084.. Gaurmaudus lubscripfir. nam Lo* tharius re— T V gnare eoe— 1— V • pit anno Adrianas papa IV. bulla confirmavit omnes possesseones monast. Exoldun. an. 1 f fiq.— qui dicitur quartas, ejus pontificatus nimirum. ECelesiam S. Paterni cum omnibus pertinentiis suis. Ecclesiam S » Stephani intra calmim Exol- dunum. Ecclesiam S. Dionisii de Cersiaco. Monaste- rium S. Mtchaelis de Carrofio, cum capella S. Sal— i vatoris & pertinentiis suis. Eccl. S. M. de Lineriis cum suis pertinentiis. Ecclesiam S. Tauricis cum pertinentiis suis. Ecclesiam S. Georgii. Eccl. S. Mariæ de Læiniaco. Ecclesiam S. Martini de S. Sorbeio. Eccl* S. Martini de Giro. Eccl. S. Martini de Lize- riaco. Eccl. S. Præjecti de Monasteriolo. Eccl. S. Auftregifili de Closis. Eccl. S. Valentini. Eccl. S. M. de Campanelia. Eccl. S. Gcmraæ cum pertinentiis suis. Eccl. S. Leodegarii cum pertinentiis suis. Eccl. S. Sulpitii de Langrane. Eccl. S. Juliani de Juenolio, cum omnibus pertinentiis suis ; Capellam S. Symphoriani de Chaloelso cum omnibus pertinentiis suis. Cap. S. M. de Vercriis. Cap. S. Petri de Legolio cum pertinentiis suis. Mansum de Genevrel cum molendino & pertinentiis suis. Mansum de Maceriis. 1 Mansum de Cruluco. M. de Belluaco. M. de Manzay cum duabus panibus molendini ejusque magifterio. M. dc Arnodro. M. de Rhoincio. M. de Pelvis. Medietatem Mansi de Revel. M. de Jalis. M. de Cana- libus. M. de Cafalibus cum suis pert. M. de Char- brers. Molendina de Balleton, de Tometo, de Ma- jenet, de Moncel •> Fumos de porta S. Mariæ & Nova-villa, & medietatem furni ante plateam S. Cinci. Et jus quod ab antiquo vestra habet ecdesia in chartis dotalibus & univcrsorum contractuum in cas- tello Exoldunensi, & in tora ejus caftellania. Deci- mas quoque de veftris laboribus quos propriis sump- tibus & bobus excolitis, absque contradictione deinceps poflidentis, qui veftra peregrinis & paupe- ribns crog-itis. Nulli etiam fas sit prelbyterorum’ vcftrorum in veftris ecclesiis confiftentium, res quas inibi acquilierunt, vobis auferre, vel de ecdefiis ipsu abftrahere… præterea liceat vobis in ecclesiis vef- tris prclbvtcros eligere & episcopo præsentare, quibus si laonei fuerint, episcopus curam animarum committat, & de plebis quidem cura episcopo respondeant •, prioribus autem temporalibus ad monas- rerium pertinentibus vobis subjectionem exhibeant, &c. roft folicam formulam apponitur monogramma Adriani papae IV. cum hoc pfalmi verticulo : Capide me, Domine, ne pnf illam ocnli. Ec bene valete. Notæ, S. Paternus est vicus ita proximus "Urbi, us snb* urbium ejus esse videntur. Ecclefia S. Stephani non exstat amplius. Ecclefia S. Dionifii ad Theolinm, la Thiole, nnne collegiata efr parochialts. Ecclefia S. Michailii de Charrost snr rirnon. Eccl. S. Maria de Ltnieres, nbi cst prioratus S. Blafii. Eccl. S. Tanri- cie, fainte Taureae, nnne abbatiaii nocnsa nnita. Eccl. S. M. de LaxAniaco, Lazinay fur Arnon. Eccl. S. Georgii, S. George fur Arnon proche Charroft. Eccl. S. AIartini de Sorbeio de Sorooy. Eccl. S. Mart. de Gro, Giron. De Lix.ertaco, Lizeray. S. PrajeHi de Afonasteriolo, Meneftrol. S. rinstregifili, S. Au- trille. De Campanelia, h Champenoife. S. Gefusna, S. Gemme. S. Leodegarii, S. Leger pres Bommiercs. De Langrone, Sur Cner pres Olivet. S.Jnliani Sur Chcr. 5. Sjntphoriani de Chalocllo, de Chaluant. (MENTA 48 A LVI. Charta fundationis capituli sancti Dionysii Exoldunensis a Geraldo Lafuille abbate Exoldunensi. NE proceflti temporis a sede memoriae degradare przsumac oblivio circumspecto consilio per— 118 5* tractata, cenis ztemari litterarum indiciis appro- batx consuetudinis usus habet, nec derogat aequi- tati. Hujus autem prospedu rationis, scripto dignum censuimus commendari quod eeoGiraldus Lafuille, abbas B. Maris Exolduni, totusque conventus, dona- B mus clericis peticioniS ejufdem confodis ad canoni- cam conftitucndam ecclesiam B. Dionifii & ejufdem ecdesue prioratui tempore donationis pertinentia » scilicet domum & vineam ecdesix adjacentes, parochiam, furnum, cenfum, jaalagium, modium, vineas, hortum Dei, medietatem vicariæ, nundi- nas S. Sepulcri integre. Reddent autem canonici xx. solidos censuales, in Nativitate Domini x. solidos, iu nativitate Johannis Baptiftz x. solidos. Abbas vero decanus exiftens duas praebendas accipiet. Ec poltquam canonici fuerint inftituti, decano obedien » tiam prominent. Deinde venient in capitulum beatæ Maris, fidei & fidelitatis sacramentum abbati & monachis prxftituri. Canonici vero cujuscumque voluerint religionis liberam habebunt electionem. Ha- C bitum autem nigrorum monachorum nili iu monasterio B. Mariæ eis suscipere non licebit. Canonici in ecclesia B. Dionifii, aut etiam in ecclefia B. Mariæ si petierint, fepelientur. Sacerdos vero qui altari crucifixi deferviet v. vel vi. monachis comitatus, ad canonici veniet sepulturam. Ecdesix canonicorum cbdomadarius totidem canonicis comitatus Ungulorum monachorum intererit fepulturar. Omnes vero ad sepulturam sui decani & prioris abbatiæ. Ad se- pulturam cantoris canonicorum conventus veniet monachorum. Si canonicum in ecclesia relidentem a sieculo migrare contigerit, vel in ægriradine religionis habitum suscipere, illius przbenda qux annualis dicitur, ad manus monachorum per annum integrum devolvetur : ita tamen quod pro illius □ anima cujus praebendam annualem acceperint, de- bitum obfequium lingulis diebus teneantur per annum integrum celebrare. Canonici vero ad matricem eccleseun iu Annunciarione Dominica, & in Aflumptione B. Mariæ cum procesiione honorifice venient. Abbas & monachi ad festum S. Sepulcri cum procesiione ibunt, ibique abbaS vel prior, si abbas aberir, Miflam celebrabit. Ad felium quoque S. Germani parisiensis & B. Dionisii ibit abbas, vel prior si abbas aberit, ibique missam celebrabit. Abbates vero libi seriatim succedentes, prima die, ut moris eft, a monachis recipientur, fecunda die a canonicis qui eis obedientiam ut decano prominent. Quicquid autem canonici infra metas parochiales B. Dionisii infra tres primos annos acquirere potuerint, absque E rcquisirione monachorum libere & integre polEdc- bunt. Poft tres vero annos omnium redituum quos adquilierint canonici infra prxdistre parochiæ termi- nos, medietas erit abbatix i si dono, dono i si em- rione, medietatem emtionis perfolvendo. Quicquid autem de feodo monachorum ubicumque fui aJqui- sierint, supradicto modo medietatem monachi percipient, nisi pro canonico faciendo canonicis sueric erogatum. Si quid autem quispiam canonicis ante- quam monachis obtulerit ad vendendum aut pignori obligandam, sine ipsu illud monachi habere non poterunt. Præterea canonici nn. arpenu veteris claufi deferri, quæ fere contigua sunt ecclesue B « Dionisii, ad zdisicandum a nobis in donum recipiunt, pro uno quoque arpento Jl. denarios censuales iu cana 49 ECCLESIÆ B1 in cœna Domini reddituri : ita quod poft mortem i xdisicacoris in communi canonicorum cdisicia redigantur. Canonici vero de proprio non de communi monachis decimas peisolvent. Monachorum & canonicorum talis* eft pactio, quod nec monachi contra canonicos, nec canonici contra monachos erunt in aliquo. Qpod si forte canonici ad aliquam religionem sc transferre voluerint, vel li ecclesia omnino a canonicis fuerit deftituta, cum hiis quae canonici ibi communiter adquisierint vel aedificaverint, libera absque contradi&one ad ecclesiam B. Marix rever*- * Pofi tetur. Attum solemniter in capitulo nostro feria i. * J ? » *. i. qUa cantatur : Sicut ocnli fervorum, v. Idus Martii fratrj|jUS npftris prxsenribus undique ut moris eft congregatis, anno Dominicae Incarnationis mclxxxv. Henrico de Soliaco cathedram Bituricensem inlidente. [ Haus fundationem confirmaverunt dus sususni pontifices Vrlutnus III. & Gregorius VIII. qusrusn bnlln authentica hactenus fervantur in capitulo frncti Dionjfii. LVII. Charta restaurationis abbatiæ S. Ambrosii. rots. * jqnj funt rransadti ab institutione Incarnationis XXDominicae ufquequo hxc charta acta fuit, mille duodecim &c. Idcirco Deo omnipotenti gra- „ tias refero ego Gaufridus * vicecomes Bituricx ci- Guifredus. vitatis, qui me prospicere & videre facit salutern aninue meae & honorem corporis mei, dum locum S. Petri & S. Ambrosii, qui in illius ecclesu requi-’ efeit, in honore & Habilitate reducere volui ; ad ipsum enim locum B. Petri apoltolorum principis ex bona voluntate reddo ego Gaufridus & uxor mea Eldeburgis, & filii mei Gaufredus & Madalbertus, & fracres meæ uxoris Odo & Ebbo, pro remedio animz patris mex mulieris Radulphi, & pro reme- dio animarum noftrarum omniumque parentum nos- trorum, annuente rege Roberto, episcopo autem Dac- berto firmante, terras qux ad ipsum locum pertinent, videlicet has : totam ecclesiam Pardulfi Doumogile, & omnia quæ ad ipsam ecclesiam pertinent scilicet servos & ancillas, decimas, & omnia debita illorum. Itemque aliam potestatem omnem de curte Fursinia- co, & omnia quae ad ipsam pertinent, scilicet servos, ancillas, decimas, & omnia debita illorum, ut nullus morplium amodo sit aufus ifta supradi&a accipere quod valeat solum ovum gallinz, nisi clerici illi cc- clefix przfacx B. Petri apoftoli fandi que Ambrosii dc- serviences. In subuibio vero prxfacx urbis, addo etiam duos molcndinos, unum in loco qui dicitur Pratus, & alium molendinum qui dicitur Novus, & alium molendinum in alio loco qui dicitur pian- chea, & in alio loco qui dicitur Brifucus prope monasterium B. Petri. Molendinum alium qui dicitur Talagranum. Qui vero super przfatos molendi- nos, alios facere przfumpferit, deleatur nomen ejus de libro viventium, & cum Dacan & Abiron portionem accipiat, & cum Juda traditore pereat. Aquam denique ipsam ut nullus ibi sic aufus piseari line licentia canonicorum j itemque addo pratum Odonis & terram in circuitu polium ad ipsum pratum pertinentem, & pratum Fiscalense, & terram in circuitu potitam, & omnes arcas ad locum B. Petri perrinen- tes : reddo etiam potestatem de Romeniaco & omnia qux ad ipsam pertinent, videlicet servos, ancillas, decimas, & oqinia debita illorum, & villam de Nongentiaco cum fervis & cum ancitliS, & omnia qux ad ipsam villam pertinent tam in terra quam iu Ulva. Relinquo quoque omnes confuetudines, videlicet villicationem, (tabulationem j & ita liberum reddo eundem burgum & totam terram S. apoftoli Petri, & beaciflimi pontificis Ambrosii, ubi- cunque sit polita, ut nullus deinceps aufus fit accipere Tomnt II. [TURICENSIS. Jo t pretium unius gallinae, nec pretium unius ovi. A molendino quoque qui vocatur Mirabello, reddo vigiles homines ibi manentes usque ad eundem burgum, ex utraque parte aquæ ad monafterium vel burgum cuftodiendum, cum eisdem quæ in eodem burgo inorantur. Dono etiam cx mea proprietate duas nundinas, unam scilicet in feftivittte S. Petri de mense Junio, alteram in natale fandi Ambrosii, & unamquamque per septenos dies, totidemque noctes, icauc infra prædistum fpatium nullus aufus fit unquam aliquid accipere eorum quæ ad ipfas nundinas pertinent, nisi canonici, aut eorum lervientes, aut ipsi qui ab ipfis tenuerilnt. praecepto quoque regis Roberti & Dagberti antiftiris, concedo ut guicunque ex me, meifque fuccefloribus aliquod I fcodum habuerit, ficut alodum tribuat prxfatx cc- clesiz si dare voluerit. Ad quod bonum opus peragendum advocavi nobiles patris, Odonem videlicet Dolensem, & Ebbonem fratrem ejus qui mecum hanc redditionem fecerunt, Gimoncm quoque de castro Gordonico, Theodoricum de Montefalconis, Tedonem Magduncnfem, Hubaldum Aienfem, Ar- nulsum Dunensem, & alios omnes ; quod hoc fac- tum confirmarent, qui unanimiter quoa egeram laudaverunt, promittentes se cuftodicuros res hujus sanstre ecclelix, & vindicaturos si aliquis aliquam injuriam inferre tentaret. Cupientes igitur participare benefi- ciis ecdesiæ & aliis orationibus canonicorum illic Deo fervientium, congratulanter concesserunt quod quicunque ab eis aliquod feodum tenerent, huic lo- _ co quau suum alodum attribuerent. In tali scilicet ratione de canonicis qui in eodem loco Deo & S. Petro apoftolorum principi, & S. confelsori Ambro- fio servierint, omnia supradicta, ut ea teneant & poflideanc sine calumnia, ad ftipendia sua, & ad receptionem peregrinorum & ad suftentationes pauperum. Reddo autem & illis quicquid ad altare il- lius S. Pctri & ad omnem illam ecclefiatn venerit sive in auro, sive in atgenco, seu terras, seu lumi- naria, vel omnes res quxeumque venerint vel daue fuerint \ concedimus illis canonicis quantum numerum illis placuerit addere, vel a cœtu tollere pro- prix congregationis, in ipsorum maneat jure vel po- teftace \ praebendas quoque ipsius loci eisdem canonicis ea lege concedimus, ut nullus episcopus, nullus abbas, nullus homo illae unquam vendere aut D dare, aut tollere prxsumar. Sed unusquifque cano nicus poteftatcm nabeat przbendam suam alteri canonico dare vel relinquere per confilium aliorum canonicorum, qui in eodem loco re ipsa deferviunt. Hanc igitur clecmofynam, chartam & decretum nos- rrz voluntatis volumus firmum & inconvulfum, quoniam pro amore Dei & veneratione S. Petri ranctique Ambrosii aliorum sanctorum Dei fecimus, uc mihi mezque mulieri & Rodulfo patri meæ mulieris, filiis quoque meis, necnon & filiis Rodulfi, seu noftris omnibus parentibus sit Deus propitius. Si quis vero adjuverit eofdem canonicos ad hoc bonum opus perficiendum, omni benedidione repleatur, & (it particeps in omnibus beneficiis dc elcemosynis & in orationibus eomm : si quis vero homo £ seu femina hanc chartam falfare voluerit, componat centum libras auri, aut se eidem reddat ecclesix, ejuf- detnque habitatoribus ad servile opus peragendum. Et uc hxc liberalitntis atque munificentiae conceflio sir- miorem obtineat vigorem, eam confirmaverunt eorum nomina quae fubter (cripta sunt. Signum Roberti regis, Sig. Dagberti archiprzfulis, S. Gaufredi vicecomi- tis, S. Eldeburgis uxoris ejus, S. Gaufredi & Ma- dalberti filiorum eorum, S. Odonis atque Ebbonis filiorum Radulfi Dolensis, Sig. Cimonis Gordonen- sis, Sig. Theoderici Monttrsalconis, S. Tedonis Maidunenfis, S. Hubddi Aucensis, S. Hubaldi Virsionensu, S. Arnulfi Dunenlis, S. Rodulfi archi- diaconi & fratris ejus Giraldi, S. Giraldi de Garzilessa » D p I N S T R U S— Giraldi de Argento, &c. Facta eft hxc largitio / ui. non. Augusti regnante Roberto rege anno decimo, pradidente in cathedra Bituriccnsis ecclefix Dagberco przfule anno octavo. Signum Amalgarii cancellarii qui hanc chartam conscripfit. LVIII. Charta fundationis S. Satyri. IN nomine sanctz & individux Trinitatis. Aitno Bituricensiiun gratia Dei & nutu archiepiscopus, quoniam, &c. Notum esse volumus cunctis fidelibus prxeipue coepifcopis noftris & omni coetui cano- nicorum ledis S. Stephani protomartyris Bicuricensis ccdesui, quibufeumque ordinibus honoribufque pro* j a motis, quoniam quaedam juvencula pominc * Ma- tildis, filia cujufdara noftræ ecclefix militis nomine Gimonis, cujus erat caftnim quod dicitur S. Satyri, necnon & Odo comes palatii, quem sibi eadem juvencula sola Cne fratribus inter cognatos & amicos cmerirum elegie, quem sibi fubrogaret vivens & * Jus he— mortua in * ejus iuereditatis : fandorum neceflitati- rtditatis. ^us communicantes, quendam locum in honore S. petri principis apoftolorum & S. Satyri, plurimorumque fociorum ejus martyrum, quorum nomina in coelis feripta funt, antiquis temporibus multo honore ditatum, sed in beneficio multis jam diftribu- tum, & pene ad nihilum redactum reftaurare cupientes, screnitatem noftram adeundo petierunt, con- sensu & aftipulatione noftra fieri quidquid reftaura-^ tionis & honoris pro remedio aninue fuz & paren- rum suorum eidem loco conferre voluerint. Imprimis prgdictum locum honore praecipuo decorantes, officium clericorum inibi canonice viventium con- sensu & actu eorum devote conftituimus, ea scilicet ratione, ut ipfi aut aliquis suorum, sive przposicus, sive judex, live vicarius, sive miles, five fervus > sive liber, auc aliquis suorum haeredum viventium sive fuccedentium, nullam ulterius in cis exerceant poteftarem, neque iti ecclcfia, neque in chultro, neque extra clauftrum, neque in villa, neque excra villam, neque iu omnibus quzeumque sive ab illis, sive ab aliis jam conlata, live conferenda funt, sed habeant ipsi canonici poteftatem libere faciendi, quidquid interius live exterius communis confilii • jneliori censura deliberaverint. Quod si quis canonicorum sive praelatus, five fubditus debitum huma* nitaris exolverit, quemcunque communi confilio elegerint, fubftituant : & quidquid inde acceperint, aut ftipendiis fratrum, auc honeftati, auc utilitati ecdesui conferatur fuo, non alteriuS confilio. Et quia praedictam puellam & Odonem cornicem palatii ita vilitavit Oriens ex alto, ut non folum de his quae ad eandem ecclefiam pertinere videntur, sed etiam de suis propriis hæreditatibus atque thefauris aH refHurationcm loci multa donaria tribuant, ipfam ccclefiain cum altari, cum nonis & decimis, & quidquid ad ecclefiam vel ad altare pertinere vide- <ur, qux omnia de jure matris ecclefix prothomar- tyris Stephani in beneficio se habere teftanrur, precibus pue ! lx& comitis palatii canonicis ejufdem loci conferimus immunem & liberum ab hodierna die & deinceps. Statuimus prxterea ut nullus fucceflorum noltrorum contra hoc noftrx deliberationis scriptum □gere conrra ipsos canonicos pertentet, excepto quod debitam fubjectionem matris ecdesue canonice ex- solvant, & in inventione beati protomartyris Ste- chani, qux colitur 3. nonas Augufti, proccflionem & • In notis Horstii & Picardi ad ep. ij#. Bernardi haec M athildis dicitur nupsifsc Gofredo de Bullonio, qui poflea Jerosolymse rccuperacæ rex fuit. Ibidem legimus hoc cœno* bium ccITiiTe canonicis S. Vidoris Paris. in cujus necrologio legitur ad v. id. sebr. Obiit Dominus Andrias abbas J’. Satyri, ir nijlsr canonieus MENTA 52 L duas libras perfolvant incensi. Ut ergo canonici S. Petri & S. Satyri noftri beneficium perpes sentianr, & noftri temporis fit consolatio & noftrx fragilitatis remiflio, & firmum atque inviolabilem teneat haec cautio tenorem, manu propria in prxfenti synodo, & coepiscoporum, & canonicorum ac militum nos- crorum aflertioni ftipulandum obtulimus, S. Aimonis archiepiscopi, S. Odonis comitis palatii, S. Mathildis, cujus beneficium, S. Tetbaldi comitis, S. Ermen- gardis comitiflx, S. Gotzfiedi vicecomiris, S. Ar- chembaldi, S. Odonis, S. Ebbonis, S. Roggerii decani, S. Amulii cantoris, &c. S. Stephani Ani- cienGs epifeopi, S. Ranconis Arvernensis epifeopi, S. Ragimundi Gaballitanenlis epifeopi > S. Amelii Albiensis epifeopi, S. Deufdec Caoircenfis episcopi, I S. Acmerii abbatis Maciacensis, S. Viviani abbatis Navensis monafterii, S. Herberti abbatis Dolensis monalterii, S. Oldorici abbatis Letnovicensis, S. Martini abbatis Virfonenlis, S. Ymoni abbatis Exik dunenfis. Dacum in menfe Augusto anno iv. regnante Hainrico rege, & infra : S. Henrici comitis cogno- mine Stephani, S. Adelz coroitissie uxoris Henrici comitis cognomine Stephani, S. Gofridi de Vabra cognomine Normanni, S. Gaacerii de Lufarchiis. LIX. Bulla Innocentis II. pro cænoiio S. Satyri. INnocbntius episcopus servus fervorum Dei dilectis filiis Petro abbati & fratribus in ecclefia 1131. beati Satyri divino famulatui mancipatis tam prxscn- tibus quam futuris in P. P. M. In apoftolicx fedis specula, disponenre Domino, conftituti, ex injuncto nobis a Deo apoftolatus officio religiosos viros de- bemus diligere & ad religionem propagandam libenter operam dare. Quocirca, dilesti in Domino filii, quieti & utilitati ccclefuc beari Satiri in qua di- vino vacatis servitio falubriter providentes, eam sandtae Romanae Eccicsiæ fuftragio muniendam duximus. In primis si quidem ftatuentes ut ordo cano- nicus fecundum beati Auguftini regulam ibidem perpetuis temporibus irrefragabilirer confervetur. Sane p decedentibus canonicis secularibus qui ibi fune, prehendis eorum in usum Regularium fratrum redactis, nullus nili canonicam vitam proselsus eis fubftitua- tur. Quafcumque preterea polsefliones aur bona in- prefentiarum julte & canonice pofliderc videmini, aut in futurum conceflione pontificum, largitione regum vel principium, oblatione fidelium, seu aliis juftis modis, preltante Domino, potcririS adipifei, firma vobis in perpetuum & illibata permaneant. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat prefacam ecclefiam temere pertubare, aut ejus pof- sediones auflerre vel ablatas retinere, minuere, auc aliquibuS vexationibus fatigare j sed omnia integra conferventur, eorum pro quorum fullentatione^& gubernatione concefla sunt usibus profutura. Sane E abeunte tc, dilecte in Domino fili Petre, nunc ejufdem loci abbate, nullus ibi per fubreptionem aut violentiam preponacur, nifi quem fratres ipfius loci fecundum Dei timorem & beati Auguftini regulam fibi previderint eligendum. Statuimus etiam vc ipfius ec- clefiæ bona nullus fibi audeat ufurpare, sed in tua & eorum qui polt te regularirer succeflerinc, libera difpofitione permaneant, salva nimirum diœcesani epifeopi juftiria &c reverentia. Si qu., irur in futurum ecclefiaftica sxcularisvc peisona hanc noftræ conftitutionis paginam fciens, contra eam temere venire rentaverit ; fecundo tertiove commonita, fi non satisfaiUione congrua emendaverit, poteftatis honorif- que seu dignitate careac, reamque fe divino judicio exifterc dc perpetrata iniquitate cognofcat, & a fi ECCLESIÆ BITURICENSIS. j4 sacratiffime corpore & sanguine Dei, ac Domiui Re— A noftri Jesu Chrifti, quatenus & hic fructum bonae demptoris noftri Jesu Chrifti aliena fiat > atque in actionis percipiant & apud diftrictum judicem prxmia extremo examine distri&z ultioni subiaceat. Cunctis æternc pacis inveniant. Amcn. Amen. Arnen, autem eidem loco jufta servantibus ut pax Domini Datum Remis per manum Ambrici S. Romanx Ecdesue diaconi cardinalis & cancellarii nonis Novcmb. indictione X. Ineam. Dom. axsu. mcxxxx. pondf. vero Domiui INNOC. II. PP. anno il* In filio versu privilegii legitur : Rrivilegium In nocenti i papa de confirmatione, & institutione ordinis S. Augustini in ecclesia S. Satyri & de canonicis scicularibus subtrahendis. 1 LX. Bulla Alexandri III. pro cænobio S. Satyri. 4>**’A LixaNdbx episcopusfervus fervorum Dei jfx dilectis filiis Johanni abbati ccclefix sancti Sa- tiri quæ juxta Sacrum-Czlaris sua eft, cum fratribus tam prxsentibus quam futuris regularem vitam pro- feflis. In P. P. M. Desiderium quod ad religionis propositum & animarum salutem pertinere monftra- tur animo nos decet libenti concedere, & petentium delideriis congruum suffragium impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, voftris juftis poftulacionibus clementer annuimus, & praefatam ecclefiam fancti < Satyri in qua divino mancipati eftis obsequio, ad exemplar patris & przdecefloris noftri sanctx recordationis Eugenii papx fub beati Petri & noftra protectione fufeipimus & prxsentis feripti privilegio communimus. Inprimis n quidem ftatuentes ut ordo canonicus qui fecundum domini & beati Auguftini re- gulam in eadem ecclefia inditurus efle dignofeintr, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter obscrvc- tur. Prætcrca quafciixtique poflcfliones, qtueeumque bona eadem ccclelia impresentiarum jufte & canonice poffider, aut in futurum conccflione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis juftis modis, procurante Domino, poterit adi- pifei, firma vobis veftrisque fuccefloribus & illibata permaneant, in quibus hxc propriis duximus eepri-1 menda vocabulis in Caftro-Cxuris sacro *, ecclcnam videlicet sancti Petri, ecclesiam fandi Dionyfii, ec- clcsiam fandi Iter i i, capellam fancti Hilarii quz eft in Turre Comicis, & omnia que in ipfo Castro live in cenfu, live in lerdis, & in cæteris consuetudinibus seu in decimis parochis poflidetis redditumque jure eonfueruJinario in Ligeris fluvio poflidetis : ecclesiam de Talverinaco, & quidquid in ipsa parochia tam ia censu, quam in decimis posudccis : mansionem de Frateio & quidquid inibi poflidetis : eccleGam de fancto Bauaclio, & quidquid in ipsia parochia in decimis in cenfu, in consuetudinibus in pratis & in terra arabili poflidetis : ecclesum de Dcrgicis, ec quidquid ih ipsa parochia poffideus : ecclesiam de Herriaco, Tornus II. Sc quidquid in ipsa parochia in censu, in decimis, in terra arabili & in nemore poffideus : ecclesiam de Vinotno & quidquid in ipsa parochia, in dcci- rtlis & in censu poflidetis : ecclefiam de jocis, & quidquid in ipsa parochia poflidetis : ecclesiam de Lugniaco, Se quidquid in ipsa parochia poflidetis : ecclesiam de Grellia, & quidquid in ipsa parochia in decimis & in cenfu poflidetis : ecclcfiam de Ja- lortnia, & quidquid in ipsa parochia in decimis, in censu, in terra arabili, in pratis & in nemore pos- fidetis : terram Bc prata de Bordis, & quidquid inibi poflidetis : terram arabilem, cenfum & con- sueaines apud Elumolium, homines, cehfum, prata, nemus, & terram arabilem apud villam Donaci, terram & prata apud Genevreiam : cenfum fic terram apud Claumos : cenfum vinearum & consue- rudines quas ibi habetis : jus quod haberis in redditu ecdesue de Sancio : ecclefiam de Jars, & quidquid in ipsa parochia in decimis, in censu poflidetis : alodium de Cocciaco cum omni pofleffione ejus, sive in terris, sive in pratis, nemoribus & omnibus consuetudinibus Salnaium de alodio de villa Gtno- nis : capellam sanstre Mariae, quz eftihConcortallo Caftro Bernardi fulminis : eccleGam de Blanca forte & alodium de Monte-Morionis, decimas, & quidquid in ipsa parochia poflidetis : ccclcfiam de Barlo- co, Sc quidquid in ipsa parochia poflidetis : eccle- fiam de Pcrrafitta, & quidquid in ipsa parochia poflidetis : ccclcfiam de Sariaco in Bofcnis, & quid- quid in ipsa parochia poflidetis : alodium de curia > Johannis cum omni possellione sua, live iu cerris, live in pratis, sive in nemore, sive iu rufticis, & iu omnibus consuetudinibus : alodium de Mavei : ecclesiam de Bella-vilfa cum tota decima ejiis, ipsam villam cum omni polseflione ejus, sive in terris, live in pratis, live in nemoribus & rufticis•, sive in pro- prio, live in crsamento, Sc in omnibus confuecudi- nibus poflidetis : ecclesiam de Saviniaco, & quidquid in ipsa parochia sive in decimis sive in hominibus, sive in prati ?, sive in nemoribus, live in pro- prio, live in cafamento, & in omnibus consuetudi- nibus poflidetis : ecclesiam de Acigniaco, & quidquid in ipsa parochia poflidetis : ccclefiam de sancta Gemina, & quidquid in ipsa parochia habetis, fivd iu decimis. five in terra 1 alodium de Cappis cum Dij jj I N S T K U omnibus pertinendis suis : alodiumde Lichiacocum A omni poftefflonc ejus, sive in terris, five in pratis, sive in nemore & omnibus consuecadinibus : ecde- sum fandi Dionysii de firmitate Humbaudii cum omnibus appendiciis suis : capellam de loco Dei cum omnibus poflcfliunculis suis : in pago Antissio- dorensi curiam que Meva dicitur & capellam fandi Martini quz in eadem sua eft, & quidquid ad ipsam pertinet, uve in terris, sive in aquis, five in viis, sive in pratis, sive in nemoribus, sive in censu, live in con- suetudinibus : ecclefiam fandi Johannis Evanceliftae Bituricensu cum omnibus pertinendis suis, videlicet cum terra Raimundi de Faia qux dicitur de Faita & de Puzols, cum nemore quoque, & terra plana, & pratis que magifter Hermannus subdiaconus nofter p & notarius eidem ecdesue fancti Johannis acquifivit, & quidquid ad ipfum Raimundum hereditario jure pertinet cam ex pane patris, quam et parte matris : terram ctiwn que dicitur Ferragalli, &, quidquid ad ipfius Ferragalli polTcffloncm pertinet : capellam de Montellis cum terra, pratis, molendinis & ufu ne- morum, & omnibus ad se pertinentibus *. ecclefiam sancti Amatoris Antifliodorenfis cum omnibus perci* nendis suis, videlicet cum ecdefia de Brueria, & omnibus ad eam pertinentibus : ecclefiam de Lansec cum terris & praus ad eam pertinentibus : ccclelum de Chavanna cum vineis, pratis & decimis ad eam pertinentibus : ecclefiam de Villa-feriol cum peni- nendis suis : capellam fanctz Marix de Cellis concordiam vero de ripa Ligeris a Rainaldo de Monte- falconis ex parte mere vobis in £ace dimissa & aque theloneo Decommum veftro similicer dimiflb & exclufo nulli ecdesue veftre ulterius concedenda > quemadx< modum iuter vos & ipfum per venerabilem fratrem noftrum Petrum Bituricensem archiepiscopum rationabiliter fa&a eft & scripto firmata, auctoritate apos- tolica confirmamus. Nemus quod eft juxta Ligerim fluvium, quod Vaurella dicitur, cum pratis, lacubus, censu & confuetudinibus, & quidquid inibi habetis *. Srebendam in ecdclia fandi Stephani Bituricensu, cut a catholicis archiepiscopis & capitulo ejusdem ecclefiz vobis commissa eft : remiflionem proceflionis quam in Inventione sancti Srephani Bituricensu fa- cere solebatis, ficut a bone memorie Alberico quondam Bituricensi archiepifcopo facta eft, & tam ab eo quam a venerabili fratre noftro petro, nunc Bituri- ccnfi archiepifcopo, & capitulo ejufdem ecdesue scripto autentico eft firmata. Infuper etiam burgum ipfum’ in quo eadem ecclcfia fandi Satyri fita eft cum im- munitate quam ufque ad hxc tempora nofeitur ha- buisse, & cum adjacenti libi territorio juxta terminos antiquitus conftitutos, id eft a Dogio Gerardi defuncti per viam que ducit citra Ulmum-Ricardi surfum tendens ^cr vineas paululum supra Crucem ufque ad sontanellas mter duas domos, & inde circumiens supra domos Fontenaici ufque ad Cracetn Uldrici progreditur via candida ufque ad vallem Johannis de MENTA y<5 Cliarnis, & exinde dirigitur inter duo nemora, & per ponticulum do vineis osque in Ligerim descendit, ab omni iute vel exactione regum & principnm, li- bcrum infra quod territorium ei una parte oppidu- lum quod Fontiniacum dicitur. Ex altera vero ca-. pella fandi Tcobaudi cum cdificiis ibidem conftitu- tis, villam que dicitur Catonis Nemus quod folio- lium dicitur, quod iuxra nemus comitis Theobaldi quod Camis dicitur fitufti eft, inquo nemore comitis talem habetis consuetadiuem, ligna scilictft ad ves- tros proprios usus, medietatem pafnagii & propriorum porcorum portibnfcin. Preccrea decimas ad jus eccleliarum veftranim pertinentes, que contra SS. Patrum decreta a laicis detinentur, d « manibus torum redimendi > & quibiiscumqae rationabilibus tno- dis poteritis acquirendi licentiam Vobis concedimus. Concordiam vero que inter vos & sanstimonialcs S. Laurentii de Bituricensi fuper decimis de manu lai- corum communiter acquinris vel acquirendis rationabiliter facta eft, & scripto hinc inde firmata ratam permanere censemus. Nulli quoque fratrum poft fac- tam iu prefata ecdefia pofleflionem absque abbatis torilisquc congregationis permissione liceat e claus- tro discedere. Dilcedcntem vero absque communium litterarum cautione nullas audeat retiherc » Liceat autem abbati qui pro tempore fuerit, iri eum qui vobis ignorantibus aut invitis difcelserit, si fecundo tertiove commonitus redire contempserit, canoni « m perferre sententiam. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum quolibet fuccelsorum, nullas ibi qualibet subreptionis aftutia seu violentia pre- ponatur, nisi quem fratres communi confensu vel » firma pars conluii sanioris fecundum Dei timorem & beati Auguftini regulam, de suo, seu de alio, fi expedierit, ejusdem ordinis collegio providerint eligendum. Decernimus ergo ut nulli omnino homi- num liceat eamdem ecclefiam temere perturbare 9 aut ejus polfefliones auferre, vel ablatas retinere » minuere, feu quibuflibet vexationibus fatigare, sed omnia integra conferventur eorum pro quorum gubernatione & suftentatione concessa fuht, ufibui omnimodis profutura. Salva sedis epijftollcae auctoritate arqur ardiiepifcopi & ecdesue Bituricensu canonica justitia. Si qua igitur in futurum ecdcsufti- ca, sæcularisve perfona hanc nostræ coiiftitutionis paginam sciens, contra eam temere venire tentave- rit, fecundo tertiove commonita, nifi reatum suum congrua satisfastione correxerit, poteltatis honoris- 3ue fui dignitate careat, reamque se divino ju- icio exiftere de perpetrata iniquitate cognoscat, & a sacratiflimo corpore ac sanguine Dei & Domini Redemptoris noftri jesu Chrifti aliena fiat, atque in extremo examine diftricte ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco fua jura servantibus fit pax Domini noftri Jcsu Chrifti. Quatenus & hic frudum bone actionis percipiant & apud diftristum judicem praemia cternæ pacis inveniant. Arnen. Amen. Ego A11 x A X d 11 Catholicae Ecdesue episc. •f" Ego Hi b a l d u i Oftiensu episeopus. -f— Ego BbAKAkdus Portuensu&S.RufinæepiC •f* Ego Go alTiRIUs Albanensu episc.
- 7 ECCLESIÆ BITURICENSIS. j8 « j* Ego HibAldus prelbyter & cardinalis tic* S* Crucis in Jerusalem. ■f* Ego Hbnkicus prelbyter & cardinalis ut. SS. Nerei & Achill. ■f* Ego Gvil. prelbyter card. titulo S. Petri ad viucula. •s* Ego J k c i N t U s diae. card. S. Marix iu Colmydin. -j— Ego Odno diac, card. S. Nicolai iu Carcero Tulliano. •f— Ego B o s o diae. card. SS. Cofuee & Damiani. -f— Ego CiNTHiVi diae. card. S. Adriani. * f* Ego P a t r u s diae. card. S. Buftachii juxta templum Agripp*. •f— Ego M a » J 11 » v s diae. card. S. Geergii ad Velum aureum. Datum Bituricis per manum Hikmanni S. Rom. EccL subdiaconi & notarii xvi. Kalendas Junii indictione x 111. Incamadonis Dominice anno mclxiiix. pontificatus vero domini Albxandm poodf. III. anno VI. LXL * Charta fundationis abbatiæ de Miserayoi * Al— 1**°* cooPcrantc Pesta semper Ecclefia Dei * Christi. JLz dilatatur, semper proficit Sc amplificatur, sonat per orbem terrarum iu auribus fidelium veriflima 19. sponsio Salvatoris in Erangelio dicentis t « ^æed em- uif qui reliqueritsua prepter uemeu meum, Centuplum accipiet, & vitam ateruam pessidebtt, &, qui recipit jufium iu uemiue justi, mercedem jufti Mat.to. accipiet. Idcirco feftinant qui audiunt pro caducis, 41 — ditari perpetuis, cceleftia mercari de terrenis, hz- reditanr Ecclesiam Dei, de suis in præsenti j ut cum j lpsa poftmodum hxredi tatis ejus perpetuae valeant fieri hxredes perpetui. Sed przdara talium gefta, ne Unquam supprimat caeca hominum ignorantia, aut quorumlibet invidorum pervertat evitanda fallacia, perennibus litterarum monimentis diligenter commendantur, quibus nec temporum praevalent laben- tium volumina, nec perfidorum refellenda obviant commentitia. Igitur clareat & notum sit omnibus fandis Dei Ecdesue filiis, tam praesentibus quam futuris, quod anno Incarnationis Dominicae m. xxcix. ecclesiam Bituricensium regente feliciter archiepis- copo domino Ricardo, erant apud caftnun Busen- cdacum quidam optifnares viri illuftriflifni, & juxta suae dignitatis excellentiam in equeltri ordine ftre- nuifluni quatuor fratres, quorum nomina sunt Gir- bertus, Hugo, Arbcrcus, Amalfredus. His itaque inter extera gratiarum dona, qux fæpe fidelibus Deo largiente diipensantur, munere divino collatum eft ut quidam duo bonx indolis viri ex ordine clericali dudum in sandbe religionis propofito conjuncti, ac iu fanda conversatione probati, tandem ad folio riam & theoricam vitam agendam fupemo respeftu accensi, hos adirent viros, & ad id peragendum, locum aptum & remotum in quadam illorum silva repertum supplidter ab iis expeterent *, quorum devotione praefati illuftres viri admodum delectati, & se cantorum præsentia virorum vifitatos efle, divinas gratia
- , cum gratiarum actione imputantes, petitioni eorum liberaliffime hilares datores se praebuerunt, j & in eadem silva expetitum & opportunum fibi locum ad habitandum, & quantum ex ea vellent ad ædifi- candum, & quicquid necefle fuerit ex ea haben- dum, & ex eadem terra ad operandum & feminandum, line decima & terragio, Sc abfque totius exactionis consuetudine, & censu, vel calumnia, hec iu porcis, nec in beftiis, liberum deinceps eorum ditioni perpetuo habendum & poflidendum, libenudime pro timore & amore divino, & pro suarum salute animarum tradiderunt. Praeterea vero Robertus Bufcnsiad dominus, diligenter eis conceflit de venatione sua, quam iu eadem filva habebar, quantum capere pollent, & quicquid a supradi&is viris datum fuerat, libenter annuit » Hujus autem silvx nomen eft Ognenfis dictum, ab ecdesia scilicet quae dicta eft Ognia, iu cujus parochia eft, quæ etiam præfatonim virorum Juri* erat, sita in territorio Biturico de CaAailania jam dicti eaftri, ad plagam Septentrionis : iu qua silva przdicti doo chrifticoLe, quorum prior Girtldus dictus cst, alter Gaufiidus, suis votis locum aptum & ab horni* nibus remotum sagaciter perquirentes, invenerunt tandem iu ea locum fatis amoenum, qui dictus eft Miseraicum, ubi nihil aliud quam opaca silva, & fons inerat amoenus, ubi pro modulo suo parvum <Bc anguftum tugurium collocantes, nutu atque auctoritate Ricardi supradidi archiepiseopi, ejusaem moduli parviflimum cdificantes oratorium, deincepe ibidem reliquum siue vitx tempus iu laboribus quotidianis victus, iu vigiliis, jejuniis & continuis orationibus, & in caritate cuntinua ducentes, contemplative vitat cultibus libere & quiete fulici sunt, cuius praedii pofleflores quatuor scilicet germani, his religiolis viris hunc locum ita ad eorum vota perpe* tuo ad Dei servirium peragendum contulerunt, tam ipsis quam eorum succelsoribos, ut omni deinceps tempore remota omni contrarietact tanquam suum 6i proprium poflideanr. Hoc donum nulla condixit calumnia scnioris, aut iurredis, cum necdum ad id temporis aliquis horam fratrum conjugio sortitus fit, nec etiam prelbyter profatae ecclesui Ognx, iu cujus parochia eft, & qui hoc donum fieri vidit, ali- quid calumniari valuit, cum utique hoc donum a < venerandis archiepisc. sanctx scdis Bicuricensu domino prius Ricardo, & bonz memoriae ejus succes- fore Aldcbcrto decretum, & confirmatum paftorali antoritate conltarqc. Teftes itaque hujus doni & alsenores, qui præfentes fuerunt sunt ifti de multis, Petrus Malacofti, Giraldus Urfonis, Gerardus Hil- dricus, Sulpirius Rcbutit, Robertus prelbyter capel- lanus ecclcfiæ Ognensis tunc temporis, qui hpa etiam fieri rogavit &c conceflin Hoc donum factum eft apud Bufensucum 111. Idus Junii iu die S. Bar- nabae apoftoli, Philippo Francorum rege regnante. Ut haec igitur donatio firma, & inconcufla permaneat, ego Leodegarius fandx Biruricenfis eccscfix humilis minifter, hoc idem quod a praedecefloribus > noftris Ricardo atque Aldeberto fideliter ac solem- niret eorumdem praefatorum rcligiosorum virorum Gtraldi scilicet & Gaufridi petitionibus annuentes, diligenter conceflimus, ipsolque & eorum posleflio- nes omniaque fila in defensione matris ecclefix Bi- turicenfis, & noitram tuitionem sufcipitnus, ut amodo abfque omni calumnia & inquietatione. libere ac licenter Deo semper fervire fata^ant i quin etiam ad majus incrementum divini serviai scilicet in jam dista lilva xvn. Calend. Maii, dmeteriutn eis be- nediximus, confequenter quoque vm. Idus ejusdem menfis inibi altare confecravimus in honorem S. Dei genitricis semper Virginis Mariae, & B. protomarri- ris Stephani, sanstique Nicolai. Placuit igitur hujus donationis carrulam Igilii noftri autoritate muniri, D iij 59 I N S T R U corroborari, multo hominum conventu adftante, 4 noftrisque clcrids prcfentibus, scilicec domino Ro- dulpho ejufdem regionis archidiacono, & domino Calcardo Bicuricensis sedis archidiacono & domino Guillelmo nepote noftro & archidiaccao, & Johan- ne cancellario noftro, & Hcrveo Caftellionis canonico, & Amalfredo qui hoc donum supradictum fecit, & pluribus aliis tritibus quorum nomina lon- gum eft enumerari. Actum Miserayo in eadem cel- lula, anno ab Incarnatione Domini M. cxn. Luna vin. Ludovico rege Francorum feliciter regnante, indictione quinta. LXII. Bulla Innocentis II. pro Miserapo, INNOCBNTIUS episcopusservusfervorum Dei dilectis in Chrifto filiis Geraldo priori de Mise- raico, ejusque fratribus tam przsentibus quam su- turis, in eodem loco religiosam vitam professis iu perpetuum. Qui religiosos fovet, & piis eorum desi- denis facilem praebet aflensum, gratum Domino immolat holocauftum. Eapropter, dilecti in Domino filii, veftris poftulationibus paterna benignitate annuimus, & ecclefiam beati Nicolai dc Miferaico in qua divino vacaris fervido, fub beati Petri & noftra pro* tectione susapimus, & prxfentis scripri privilegio communivimus, stacuentes ut quascumque polsduo- nes, quacumque bona idem venerabilis locus in pr®- senuarum jufte & canonice puflidet, ut in futurum conceffione pontificum, largitione regum vel prind— ( pum, oblatione fidelium seu aliis juftis modis Deo’ propirio poterit adipifei, firma vobis veftrisque suc* cefloribus illibata permaneant. Sandrnus edam, ut iu eodem loco perpetuis futuris temporibus enitefeat religio ; interdicimus etiam ut nulli omnino homi- num fas fit de veftris laboribus quos propriis manibus aut sumpubus colitis, vel de fructu veftrorum animalium decimas exigere. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat prxfatam vcftram ecclefiam temere perturbare, aut ejus pofleffiones aufferre, vel oblatas retinere, minuere, seu quibusiibet moleftiis fatigare, sed omnia integra conferventur eorum pro quorum gubernatione & suftentione concelsa fune, ufibus omnimodis profutura. Si quis igitur in futurum huic noftro decreto contraire przsumpserit, indignationem omnipotentis Dei & beatorum Petri & £ pauli apoftolorum ejus incurrat 3c excommunicationi subjacear. Confervantes autem haec, omnipotentis Dei & eorumdem apoftolorum benedictionem & gratiam confequantur. Amen. Amen. Arnen. Ego INNOCBNTIUS Catholice Ecclefix cpisc. Ego CoNradus Sabin. episcopus. Ego TheodutxUS sanctæ Rufinx episcopus. Ego G i r a r d u s prelbyter cardinalis S. Crucis in Jerufalem. Ego AlberTUS Albanenfis episcopus. Ego AmselmU s presbyter cardin. titulo fandi Laurentii in Lucina. £ Ego Albericus Hoftienfis episcopus. Ego Chmsogonu » prelbyter cardin. titulo sandz Praxedis. Ego R A M £ ri U s presbytercardin. tituloS. Prifor. Ego G a. i s o presbyter cardin. titulo S. Cœcilix. Ego O c T A V 1 A N U S diaconus cardin. titulo S. Nicolai in carcere. Datum Laterani per manum Aimerici S. Romanæ ecclefix diaconi cardinalis & cancellarii, tertio nonas MENTA 6o l Aprilis, indictione tertia, Incarnationis Dominicæ anno millcsimo centesimo trigesimo * sexto, pontificatus, domini lNNocBNTix II. papx anno undecimo. L X III. Charta donationis Fontis-Justi, ubi abbatia Calloviensis, ( Chalivoy) habuit exordium. IN nomine san&e & individuz Trinitatis. Solet 1133 « siepe pravorum hominum nequitia fervorum Dei pacem quietemque turbare, eorumque sancturti ocium calumniosu litibus infeftare. Eapropter & legum sanctio & fandorum patrum ftatuic obfervanda traditio, j ea qtue Dei fervis fidelium devotio & pietas— Chris* tiana contulerit, mandare lineris, earuir.que telti- monio confirmare, quatenus & pravorum hominum calumnia impudens reprimatur, & fervorum Dei pax & requies inofFensa fervetur. Hac igitur conGdera- rione & ratione commonitus ego Guifiidus de Mag- niaco donationem, quam domno Juliano monacho prosaluœ animz mez facio, mando litteris & « ter- no, uc cum tcftium vita defecerit, in reftimonium producatur charta vivacior. Do itaque illi totam terram Carigniaci planam atque arabilem, que eft a fonte qui Torchanrisa dicitur, ufque ad Fonten » - jufti in longum latumque porrecta, solam illam venram mihi retinens, qux inter utrumque fontem inedia ftatione fuccrcvit. Partem tamen ejufdem ve- urat qux ad auftrum respicic a parvula femita, qux J in transversum ducitur, una cum pratulo quod eiaem adjacet & adhzret, przdisto neremirz condono. Iis casalibus quoque ubi ruftici habitaverant, capellam fuam domosqae reliquas aedificabit ; atque uc ad hoc locus pateat, de circumflanti nemore quantum ei opus fuerit complanabit. Sed & in nemore meo & terra & aquis omnes usus, quos cafantias vocant, prout ei libuerit & opus habuerit semper accipiat. Quod autem domino Juliana do & concedo, hoc omnibus qui cum eo vel poft eum in eodem loco Domino lervierinr, pari tenore concedo. Hujus meæ donationis tcftes funt hi, Rainaudus ar- chipresbyter, Rainaudus de Baignol, Johannes Mala- clicia, pecrus Malus-fervicns, Guimerus monachus. Actum eft hoc anno ab Incarnatione Domini > m. c. xxxni. Ludovico regnante, Wlgrino archi- pratsulc Bituricensi epifeopante. Sciendum eft & præ- lenti chairulx annotandum quod przdidus Guifridus donationem prztaxatam Bituricis poftea in manu domini Vulgrini archiepiscopi & fecit & confirmavit, przfentibus & altantibus celtibus fubnotatis, Gaufrido cantore, Huberto archiprelbytero, Odone cancellario, Cadurco decano Monafterii-mediani, Geraudo Pontio. Confirmavit quoque przfaum donationem idem Guifridus in manu prxaidi archiepiscopi die illa qua in capella Chavigniaci, qui nunc Fons-jufti dicitur, altare quod domnus Julianus erexerat so- Icmniter confecravic. populi qui aderat numerosa multitudo celtis eft. Hanc subleriptam elemolinam Arnulfus de Magniaco przdidi Guifridi filius, Topica omni calumnia, Willelmo abbati & monachis de Callovio laudavit & concedit ; quod ego Reginaudus Montis*falconis dominus vidi & audivi, & ne amodo pro przdicta elemofina monachi inquietentur, nec pla< citentur, ju(Tu Arnulsi przdicti chanam figillo meo si- gillavi. Conceflioncm illam audivit Girandus & Gimo monachi & eo tempore cellerarii, & Stephanus ca- pellanus de S. Bauderio, GiloMefchinus, Arnulfus Juvenis, IteriuS de Bonclio, Ranulsus de Pinu, Arnulfus Godelino. • Lece anno quaJrigesimo, qui refpondet anno undecimo Innocenti ! 11. & indictioni tertisr. 61 ECCLESIÆ BI A LXIV. Donum lterii de Bonoil factum Juliano Callovienst monacho.
!, & TN nomine fanftx & individux Trinitatis. Optimae 11 * * Aconl*uetudinis eft res gestas litteris æternare, & notitis pollerorum scribcndo tranftninere, quatinus & rerum geltarum memoria persevcret, & deheienti- bus tritibus teltimonium perhibeat carta vivacior. Ego igitur lterius de Bonoil donationem & conventionem, quam domno Juliano monacho feci & fratribus ejus tam przfentibus quam suturis ufque in szculi finem in loco qui Fons-juftus dicitur i mando g litteris, trado memor ut, nm mese quam fervorum Dei paci providens & quieti. Dedi igitur domno Juliano & ecdesue Fontis-jufti totam terram meam qux Undrea dicitur, qtueque loco Undrez adjacet & appendet, eam cis prata quam ultra, tali videlicet conventione & modo, ut ipsc aut fratres Fontis- jufti mihi aut heredibus meis per singulos annos modium annonz pcrsolvcnt, & vecturis suis Bau- giacum deferant, cujus medietas rasa erit, altera cumulata, pars quoque dimidia erit frumenti, altera ordei. Hunc mihi censum pro terra supradida prx- dicti loci fratres annuatim perfolvet conditione prztaxata. Qui fi edam se locumque fuiim Cifter- cienfi ordini seu cuilibet alteri ccclcfix fimili tenore ac lege viventi fubmiferinc, vel monafterium suum ab eo loco qui nunc Fons-jusius dicitur, in alium C transpofuerint, nulla propter hoc adverfus eos calumnia movebitur quandiu censum supra dictum reddere voluerint. Si autem Clunincenfi ordini aut alicui monafterio fimili consuetudine ordinato fe lo- cumque suum fubmiferinc, ego aut hxredes mei terram noftram, fi voluerimus, accipiemus. Eft in eadem terra locus & Cedes molendini, quem fi aedificare voluerint, liberam habeant facultatem, quia & ipfum abfquc ulla retentione dedi cis. Dedi in- super domno Juliano & ecclcfix Fontis-jufti censum quatuor denariorum, qui pro terra & pratis in circuitu casalis Undrex poliris debentur. Quod si domnus Julianus aut fratres Fonth-julli terram illam & prata a rufticis, qui quatuor illos cenfuales denarios debent, emere voluerint & valuerint, polii— D deanc habeantque ea, id eft terram & prata jure libero atque perpetuo *, prata quoque mea quae in vicinia Undreæ sunt, quzque vendere solebain, dedi domno Juliano & ecdesue Fontis-jufti. Concesfit hxc omnia qux supra didi fune & Ludavic marer mea Bella de Eflart, & fratres mei Giraudus Viridis &Gimo de Bonoil, nepotes quoque mei Bonoil & Bernardus de Bonoil. Telles quorum in præsentia hxc gelta sunc, hi sunt : Rainaudus Montis-falconis dominus, qui hanc cartam ne caslabilis pollet haberi, sigilli fui munimine roboravit, Baro presbyter, Seun- baudus presbyter, Radulsus prior Birri, Girardus Trolsebois, Ferrcgaudus præpoficus, Robertus Qiia- driga, Aznulfus C-ipellus, Paganus Rex, Arnulsus g Raimbaudus, Rainaudus Panerius. Fadum eft hoc anno ab Incarnatione Domini m. c. x x x v i i i. Ludovico rege, Alberico Bituricensi archipixsule. LXV. Donum Raginaudi Montis — falconis factum Callovierifi monasterio sub Richardo abbate. IN nomine san&æ & individuae Trinitatis amen. Quicumque pauperibus Chrifti pro amore ipfius beneficium aliquod impertiri defiderat, imprimis providere debet, ut ratum fit quod largitur, ac TURICENSIS 6 » poftmodum prxeavere ne quid calumnlx aut contrarii in pofterum subsequatur. Atcidere etenim fo- let, quod & revera vidimus & experimento didicimus, quia dona & beneficia famulis Dei in elemo- sina coflata, nisi fuerint cena, vel privilegia eorum idoneis tortibus authentice confirmata, & facillime tamquam calla judicantur, & frequenter velut irrita reprobantur. Qui ergo Deo quxric placere, Dcunj- que suis oblationibus complacere, ad hoc fummo- pere studeat ut quantum in ipfo eft, quicquid fervis Dei pro mercede xtetna contulerit, firmum ac fta- bile in perpetuum perseveiec. Idcirco ego Rainaudus Montis-falconis dominus quaedam de rebus meis confideravi & considerando excepi, quz pauperibus, monachis scilicec Calloviæ * degentibus, in eletno— * Chalivoy sinam dare difposui. Vorum tamen ne olla umquam quovis modo ex aliqua parte emergere posEr contradictionis occasio, ea qiue confero, & scribi volui, & privilegio confirmari. Hxc sunt igitur quz confero & dono, & collato privilegio ifto in perpe- tuum confirmo. In primis confero & dono ecdesue & fratribus de Callovio ibidem Deo servientibus in manu Richardi primi abbatis dicti loci, pro remedio animz meæ & parentum meorum, totum jus & do minium, quod habeo apud C.al’ovium, & in omnibus grangiis & appendiciis suis sub meo jure exiften- tibus, videlicet infra clausiiras dictorum locorum tantummodo. Dono etiam eisdem fratribus de pratis meis abbarix subjacenribus, quz Pasca vocantur, quantum nemus eorum protenditur. Dono infuper eisdem fratribus omne nemus mortuum ex illa liiva mea qux Venera vocatur, ad usus neceflarios. Dono etiam eisdem fratribus censiialicatem de decem ar- pentis terrz mex, quorum quator sunt juxta domum Veneræ, fex vero sunt in Verveto. Dotio insuper eif- dem fratribus totius annonz meae decimam, quz ex reditibus meis quoquo modo proveniet mihi in omni caftcllaria S. Cyrici de Semcergio, & infuper de agriculturis meis si quas ibi habuero. Hoc siquidem omnibus tam prxfentibus quam suturis no um fieri volo quod omnem terram quam apud Undrcam & apud Pontianim aut alicubi sub meo jure praedicti fratres polfident, totum laudo & concedo. Simili modo quicquid in omni terra mea ; ita tamen ut inde cafaoffli non perdant przdi&i fratres quod adepti sunt aut in pofterum adquirere potuerint, aut Sretio emptum ab eis, aut ipfis in elemolinam arum fuerit. Hoc torum laudo, & hæc & cetera omnia hic prxnotata jure perpetuo fine ulla inquietudine fratribus Calldvieniibus in perpetuum poflsi— cienda concedo. Hujus autem donationis noftræ ces tes fune Gilo Meschinus, Mathzus Vadeultra, Ar- nulsus de Luiron, Gakerius Albus, Herveus de Villa- genum, Odo Bicuricenlis, Arnulsus Freschccus, Gimo de Darlenda, & Paganus frater ejus. Actum cst hoc & confirmatum anno ab Incarnatione Domini M. c. xlv. currente vi. epacte xiv. Romano papa Cœleftino, regnante rege Ludo vico, petro Bituricensi archiepifcopo. LXVI. Petrus archiejuscopus Bituricenfis an. t i $6, sub sua & ecclesiæ S. Stephani tuitione suseepit Calloviensum abbatiam. PEtrUS per Dei gratiam Bituricensu eccl, ar— t s j d® chiepif. Wilelmo abbati Se fratribus de Calli- vero canonice infticuendis in perpetuum. Defiderium quod ad religionis & animarum falutem pertinere monftratur, animo libenti nos decet concedere, & petentium delideriis congruum impertiri fuffragium. Eapropter, diledi in Domino filii, vcftris petitionibus clementer annuimus, & ecclefiam vellram sub c} I N S T R U protectione ecdestrB. Srephani & noftra suscipimus, , & conceflioncs sive donationes quas Stephanus de Sancero, Reginaudus de Monte-falconis, Bemardus de Campania, Odo frater ejus, Iva de Magniaco & filii ejus pro remediis animarum suaruin, ficut ex chartulis eorum quas habetis, percepimus, vobis & ecdesue de Calliveto conccflcrunt & donaverunt, vel peremptionem de pofleflionibus iltorum habetis, connrmamus. Hc sunt autem donationes, concesi siones vel emptiones, quas propriis duximus exprimenda vocabulis : Stephanus de Sancero ecdesue de Calliveto, & fratribus ibidem Deo digne famulantibus concedit & donavit aquam habendam iu perpetuum quiete & libere poffidendam, quæ eft a veteri abbati ? de Calliveto, usque ad lacum quem Casella appellant, quem iidem fratres per multos annos iu, pace pofledilse per se vel per alios afferebant, quod nemo nifi eorum licentia piscari præsumat ; prxeepit quoque hominibus suis, qui in eadem aqua piscari per violentiam przsumebant, monachis contradicentibus, ne deinceps ipfi przfumerent vel alii in eadem aqua piscari line eorum licentia & conceflione. Reginaudus quoque de Monte-falconis donavit iis- dem fratribus de pratis suis eidem abbaux subjacen- tibos, qux pascua vocantur, quantum nemus eorum protenoioir. Dedit insuper iifdem totius anno- iuc suæ decimam, quæ ex redditibus suis quoquo modo in omni castelsania fandi Cirici insuper & de agriculturis suis, fi eas ibi habuerit. Donavit edam omne nemus mortuum ex ea silva qux Venura dicitur, ad usus necessarios. Terram quoque quam’ apud Andream, & apud Pocudacum, & apud Fon- tem-jufti auc alicubi, sub jure fuo praedicti monachi poffidcnr. Donavit quoque & conceflir jam didis fratribus de Calliveto Bemardus de Campania & Odo frater ejus, præfcntc Raginaudo de Monte- falconis, qui ejusdem donationis cum Odone filio suo responsor extiur ut quidquid eifdem monachis iu territorio de Undreia in feodo przdictonim fratrum Bemardi & Odonis per donum vel per emptionem, sive per elemolinam aut per vadimonium adipisci potuerint, quiete in perpetuumpoffideant. Hanccon- ceffionem Bemardi & Odonis Reginaudus de Monte- falconis firmavit. Conccflit praeterea Iva de Magniaco, & filii ejus Arnnlphus & Rainaldus monachis de Calliveto terram quandam, de qua inter eandem Ivam & monachos controveriia erat, quam maritus suus Guifredus prius eis concesserat *, qux terra a * In Charta Fonte qui Torquaneflc * dicitur usque adFontem- Fonris— usti iu transverso spaciatur, & in longum a ne- vocacur more usque ad locum, qui pons Baisa dictus eft Torcha— protenditur, excepta reuria quæ prato superpofita nella. continuatur. Concessic quoque eis omnes usus in rena Gorigniaci tam plana quam nemorofa, Scc. Oschiam quoque unam conceflit eifdem fratribus jam dicta Iva apud Ponciacum, quam maritus ejus prius eis dederat. Butinas quoque iu prxscntia Ra- ginaudi de Monte-falconis per manum ejus cum fupra didis fratribus pacem composuic, de ftagno quodam cujus aqua quoddam illius pafcuum cooperuerat, & omnes querelas quas adversus eos habebat, in pace dimisic. Et ut iftx donationes vel pacis composiciones firmi in pofterum permaneant, auto- ritate noftra firmavimus & ligilli noftri impreflione communivimus. Actum anno Domini m. c. i.vi. indictione iv. anno episcopacus noftri xv. Bonus- homo scriplic. MENTA 64 * LXVII. Philippus Erancorum rex monasterium Calloviense sub custodia regum Etancorum esse declarat. PH 111 r P V s Dei grana Francorum rea. Notum 1*9 ; » facimusuniversis tam przfcnnbus quam futuris, quod cum causa verteretur iu noftra curia inter dilectum & fidelem nostrum Stephanum comitem Sacri- Czsaris * militem ex una parte, & religiosos viros *Sancctre. abbatem & conventum monalterii de Callovio Cif- terdensis ordinis, Bicuricensis diœcesis, & nos ex alte* ra, super garda ipsius monafterii, quam memoratus comes ad Te, dicti vero religiosi ad nos pertinere dicebant i quz quidem causa dadutn inter ipsos re- ligiosos & Johannem olim comitem Sacri-Czfaris diu- tius tam super ipfius gardac pofleffione quam pro- prierate fuerat agitata, undem memoratus Srepha- nus comes Sacri-Czsaris iu noftra curia propter hoc specialiter confticutus, gardam przdiftam & quic- quid juris, actionis & dominii, imius gardx poflef- fione aut proprietate habebat & habuerat per se vel anteceflores suos, auc habere poterat, & aebebat de jure & consuetudine, vel alia causa quacumque, pro se fuisque haeredibus & siiccelsoribus causamque nabituris ab eo, quittat, cedit, & dimittit in perpetuum nobis & luccelsoribus noftris remansuram, absolvens religiosos eofdem ab ipfius sarda praedicta, & renuncians omni juri, fi quod habebat aut ha. ^buerat in eadem j promittendo per ftipulationem folemnem & ex pacto quod contra praedicta vel aliquod ex eifdem in faturum non veniet per se vel per alium. Nec in poHeHione vel proprietate gardx ejusdem reclamabit jus aliquod de cetero, nec etiam ipsos religiosos moleftabit super hoc deinceps in perfonis aut bonis. Ad quorum obfervattonem idem comes & fuos prædidos prxeepit per nos, ii neceffe fuerit, coartari. In cujus rei teftimonium ad requisi- tionem praefati comitis prxsentes litteras ligillo noftro juflimus muniri. Datum Parilius anno Domini M. c c x c v. mons. Novembris. .dlia sunt littera Philippi regit anne tege. data quibus pronnntiat neenasteriusu CalUvei esse sub sua □ tussedia, nen temitune Sacri-Casartt. LXVIII. Charta fundationis monasterii B, Mariæ de Domo-Dei vulgo dicti Nerlac. IN nomine fanctæ & individuae Trinitatis. Ego Ebo de Charentonio pro redemrione animat mex, & 115 « . edam pro remedio anima : patris mei & matris mex, nec non & uxoris mex & filiorum, dedi Deo & monachis Claravallensibus ad abbatiam faciendam iu honore B. Maris Dei-genitricis, in territorio Brio- rix, in loco qui dicitur Domus-Dei, quidquid ibi mei juris efle cognoscitur. Concedi etiam eis liber- E catem abbarix, sicut confuetudo ordinis eorum cx- poscit, scilicet ut omni exactione libera fit. Sed & groflum bofcum concefli eis ad paseendos seu boves, & quicquid neceflarium fuerit cd opus aratri. Item a molendinis Humberd dedi przfatis monachis aqilam usque ad abbatiam. Prxterea dedi eis locum qui dicitur Chaalar, & quicquid ibi mei juris erat, h)- super etiam terram dedi eis quam a petro de S. Lupo avunculo ejus crpi, & totam terram ficut extenditur in longum a Malo-pasTu Emenonis juxta bofcum 2ui dicitur Jarria usque ad Pertuis de Vignolcs, & cut ducitur per unum tramitem usque ad Pirium curvam, & ncut ducitur juxta bofcum & planum usque ad Lareth de UnsaYco, & inde in latum usque ad poculum Belli-montis, & inde usque ad podium de Circulis, atque Bofcum quod Ulmeria nuncupatur, ficut cs ECCLESIÆB sicut extenditur juxta nemus Amelii de Charentone eis conceffi. Et sciendum eft quod monachis de Cella dedi pro commutatione eorum qux in Domo* Dei accipiebant, lacum de Luza & Rennolsum For- nerium ae Noenc, Rennulfum Bafccror Sc ejus hx- fedes, rctrum pifcaxorem*huju$ loci. Prztcrca dedi eis locum de Floriaco, scilicet totam terram qtue eft a Tumba-Durant ufque ad bofcum Radulfi Exol- donensu, sicut via qux Biturigas tendit extenditur in* longum & in latum ufque ad terram Bemardi Alement. Iterum a Tumba-Durandi ufque ad nemus dividit in longum ufque ad terram Donadeorum, & a terra Donadeorum ufque ad terram Bemardi Alle- ment ; & ab his terminis iu latum ufque ad terram Radulphi Exoldunensu. Concefli edam eis terram de Moncepech de meo feodo, quam ipfi acquisic- runt pro uno sextario frumenti censuali a filiis Petri de Noent Ebrardo, Gerario, Gaufiedo fic Odino, qui ad laudem meam concdTerant.. Dedi vero eis- dem monachis iu Bergeriis duas carettas fani. De cetero concedi eis quicquid mei juris erat ad locum 3ui dicitur FosTarum. Hujus rei reftes sunt ex parte omni Ebonis qui hoc donum fecit Guilletus de Nident, Petrus Pifcis, Petrus Agnus de Unsiaco servientes ejus. Ex parte vero monachorum Agnes comirilsa uxor domini Ebonis, magifter Radulphus medicus, Petrus Renet de Silviniaco, Guillelmus Eneenas, Baro feriptor qui hanc fcripsu, Petrus Gaspias, Morinus de BofTono Blanchet ferviens domini Ebonis, Hugo prepofitus Brioriæ, Petrus frater ejus. Actum eft autem hoc, anno ab Incarnatione Domini m. c. l. 1 LXIX. Confirmatio fundationis monasterii R. Mariæ de Domo-Dei, seu Nerlacensis facta a Petro archiepisoopo Bituricensu * F. Mi— tj Go Petrus per Dei * majelhtem Bittiri- sericordiam ccnfi$ ccclefiz arcniepiscopus c commendari volo memoriae tam przfentium quam futurorum, quod Ebo de Carentonio pro salute animae suæ & parentum suonitn in przfencia & manu noftra dedit & conceflit Deo & monachis Clarzvallis ad conftruen- dam abbatiam iu honore B. Mariæ Virginis locum qui dicitur Domus-Dei in territorio Briorix, & quicquid ibidem fui juris esse dignofeebatur. Con- ceflic etiam eidem abbatis libertatem sicut consue- cudo ordinis eorum expofeebat, scilicet, ut ab omni exactione libera iit. Sed & vicinum nemus quod vulgo Groflum-boscum vocant, eisdem monachis concedit ad pafccndos fex boves, nec minus, ad fa- ciendum aratrum totum lignum quod in eo eft ne- cesiarium, reortas videlicet & hujusmodi quibus aratrum trahitur. Item dedit eis aquam a molendinis Humberti ufque ad abbatiam. Donavit quoque illis locum qui dicitur Chaalaz, & quicquid ibi fui juris erat. Conceflic etiam terram quam a Petro de S. Lupo & avunculo ejus emerat *, & ita dedit eis ex inte- gro totam terram sicut extenditur iu longum a Malo- piflu Enienonis iuxta bofcum Jarrice ufque ad per- <ufum de Vineolis. Et sicut ducitur per unam viam ufque ad Pirum-curvam, & sicut ducitur juxta bos- cum & planum ufque ad rogum de Fusuco, & inde in latum ufque ad podium Belli-monris, & inde ad podium de Circulis, necnon & bofcum qui Ululmeia appellatur sicut extenditur juxta nemus Amelii de Carentonio. Et locum Fluriaci dedit eis, rotam videlicet terram quæ & a Tumba —’Durandi ufque ad nemus Radulh Exoldunensu, sicut via, qux Bituri tendit, extenditur in longum & in latum ufque ad terram Bemardi Alemanni, & ab his ter- minis in latum ufque ad terram Radulfi Exoldu- ncnsis. Concedit etiam cis terram Monds-Cepei de Tornus II. ITURICENSIS. 66 A suo feodo, quam ipfi acquifierant cum laudatione lpfius Ebonis pro uno sextario frumenti de censu a filiis Petri de Noent Ebrardo, Gerario, Gaufrido Se Oldino. Dedit infuper fupradistus Ebo eisdem fratribus duas carretras fœni in loco qui Bergeric di- dtur, & in loco qui dicitur Foffatum, dedit eis quicquid juris habebat. Ec sciendum eft quod monachis de Cella dedit idem Ebo pro commutatione eorum qux in Domo-Dei requirebant, scilicet pro decimis quas a monachis illius loci exigebant, lacum de Luzai, & Rannulsum Barcerot & ejus hzrcdes, Petrum quoque Piscatorem eiiifdcm loci. Hoc do- num Ebonis concedit comitilla uxor ejus i & ut in Eftcrum quod factum eft in przsentia noftra ratum heretur & inconcufliim, rogatu eorum confirmavi- B mus auctoritate noftra & tigilli noftri imprefliono roboravimus. Tcftes fuerunt hujus rei Guillelmus cantor B. Stephani, Gaufridus succentor, Bonus- homo & Guillelmus clerici noftri, Blancher archi- prelbyter de Bloria, Guillelmus de Malem, petras Gafpiels, Petrus Pifcis. Actum eft hoc in przfen- tia noftra apud Brioriam anno ab Incarnatione Domini m. c. lix. pontificatus noftri anno nono-decimo. LXX. Confirmatio fundationis monasterii S. Mariæ Domus-Dei seu Nerlaci facta ab Ebone filio Ebonis de Carentonio & Henrico archiepise copo Bituricensi. IN nomine sanstre bc individue Trinitatis Patris 118 p » & Filii & Spiritus sandti, ego Henricus per Dei nnsericordiam Biruricenlis eccælix archiepiscopus, Aquiunix primas, notum fieri volo omnibus hominibus prxfentibus & suturis quod dominus Ebbo de Charentonio filius Ebbonis & Agnetis uxoris ejus pro sua suorumque salute > per manum noftram conceffit perpetua donatione & confirmavit perpetua Habilitate Villelmo abbati & monachis Domus-Dei præ- fenubus & suturis, omnia quxeumque memoratus pater fuus donavit & concellic monachis Clare- vallenstbui. PrxdiduS fi quidem Ebbo filius memorati Ebbonis & Agnetis in przsentia noftra veraci affectione perhibuit, & perhibendo veraciter afleruit, D quod venerabilis pater Tuus dominus Ebbo mariru » Agnetis donavit perpetua donatione, atque conccflic perpetua Habilitate pro sua suorumque salute monachis Clarcvallensibus univerfa qux in hac pagina in- ferius per ordinem feripta sunt, videlicet ad facien- dam albariam in honore B. Marix Dei-genitricis in territorio Bituricensi in loco qui dicitur Domus-Dci quidquid ibi sui juris esse cognofcicur. Conccflic edam eis libertatem abbatue sicut confuenido ordinis eorum expofeit, scilicet ut ab omni violentia & omni fervitio corporali ab omni exastione libera fit, scd & Grofliim — bofcum &c. us in chnrtn fandusioni/. Przter hxc omnia pater supradicti Ebonis Ebbo de Carentonio maritus Agnetis, donavit & conccflit in £ perpetuum pro sua suorumque salute praediftis mo- nacnis Clarevallcnfibus in abbatia qtue Domus-Dei vocatur Deo servientibus granpam ae Graeiaco, & ea qux monachi ibi prope pomdebant, tam de dono proprio quam de dono alienorum. Dedit etiam idem prxfatus Ebbo maritus Agnetis prxdisto loco & mo* nachis in foreAa quae dicitur Druellons pafcua vi- ginri quatuor bobus & viginti vaccis cum eorum vitulis. Item pafcua uno gregi ovium qux canes ligatos in sui cuftodia habeant, nili pro necessitate lu- porum diflolvantur. Pasium etiam porcis monacho- rum tam glandis quam faginx & ceterarum hujusmodi rerum quz porris conveniant in eadem forefta dedit praenominatus Ebbo maritus Agnetis poftquam « . * apta fuerit, nec minui & ligna ejusdem forcftx Aperti 67 I N S T R U dedit servitoribus prrsaripti loci tam ad zdifican— i dum quam ad calefaciendum. Hxc autem omnia ut suprascnpta funt supranonlinata Agnes mater do- mini Ebbonis hoc idem in prxsentia noftra firmiter przdistis monachis perpetua Habilitate pro fua suo- rumque salute donavit, atque in perpetuam polseilio- nem eis conceflit. Et ambo, videlicet Ebbo & Agnes supra mernorati Ebbonis genitores, au&oritate & im- preflione sigilli fui omnia confirmaverunt, quae omnia funt supra fcripta & supra nominata funt, Villel- mo abbati & monachis Domus-Dei in perpetuum libere poflidenda conceflit dictus dominus Ebbo filius Agnetis& domini Ebbonis mariti ejufdem. Ec prætcr illa omnia qux supra fcripta fune dominus Ebbo de Charentonio filius Ebbonis de Charentonio & Agnetis pro fua suorumqae salute donavit & con— j ceflic perpetua polsesiione Willelmo abbati & monachis Domus-Dci prxfentibus & futuris omnia quæ- cumque de suis feodis vel de suis casamentis uique ad przsentem diem acquisierunt vel in futurum quoquo modo acquirant. Item donavit & cohceffit eis in perpetuum plenum & integrum usagium in toto nemore quod vocatur Dniellons, ad abbadam & ad grangiam Gradaci, videlicet pascua & omnes pafturas per totum nemus de Druelsons omnibus eorum animalibus cujuscuinque generis fuerint, & totum nc- mus ad aedificandum & calefaciendum, & ad omnia quzeumque fuerint neccflaria ad grangiam Foflati. Item donavit & conceflit in perpetuum omnes pas ruras herbarum in nemore quod vocatur Jarria. Item donavit & conceflit in perpetuum omnibus eorum animalibus, cujuscumque generis fuerint, per totam terram fuam & hominum suorum, exceptis foreftis qux solent defendi, illa videlicet qux vocatur Bor- nat, qux fita eft juxta Dniellons, & illa quz vocatur Grofiiis-boscus, qux sita eft fuper abbatiam, exceptis fex bobus quibus conceflit pater futis pafturas m tora przdista forelta Grofli-nemoris. Promifir etiam eidem willelmo abbati & monachis Domus-Dei quod haec omnia & cetera univerfa eorum jura semper contra omnes homines eis defendet & quieta in bona pace habere faciet. Hxc inquam omnia superius fcripta conrinenrer prsfaco willelmo abbati & monachis Domus-Dci donavit, & in perpetuum libere poffi- denda conceflit, fle ita firmiter commendari austoritate & impreffionc sigilli fui communiri praecepit. Prxtcr hxc omnia sciendum eft quod in supra- dicto nemore quod vocatur Jarria temporibus quibus homines de Vafiaco animalia fua a siipradi&o nemore * QaatJam defendet. * Cum vero animalia hominum dc Usuco * De iu nemus intrabant, animalia monachorum pafturas Vafiaco. herbarum fine omni contradictione per totum nemus quod Jarria vocatur habebunt. Iterum sciendum eft quod monachis Domus-Dei & suis hominibus de Usuco terras deinceps cum assensu quem modo facit acquirent. Ut autem hxc omnia sicut supra fcripta funt, ratam semper & immobilem firmitatem obtineant, utriufque partis poltalatione nos przsenti paginae mandari prxeepimus, & figilIi noftri impres- sione & auctoritate roboravimus. Horum omnium teftes funt Adam Brio archidiaconus Bituricenfis, magifter Renulsus & Odo de Veura canonici beati Stephani Bituricenfis, Thomas capellanus meus canonicus S. Ambrofti. Acta sunt hxc anno ab Incarnatione Domini x. c. lxxxix. MENTA 68 LXXI. Charta Reinaldi de Monte-salconis pro monas- terio B, Maris de Fonte-Morigniaco con- tinens confirmationem fundationis. SÆpe contingit ut majorum inftituta eorumque fervis Dei collata beneficia succcdentium haere— 11 dum perturbet iniquitas, dum suz potius cupiditati 3tum parentum luorum consulunt anirnabus. Hac e re maxime his diebus fervi Dei inquietantur, turbantur ecclefix, dum iu elemofynas pratceflorum fuccelsorum furit ambitio. Hoc attendens & przca- . vens iu futurum ego Rainaldus de Monte-falconio quod fideli & pia devotione a me hucusque actum eft, eadem nihilominus pietatis initantia prosequi decerno. Ad decorem igitur Domus-Dei & fanctx re- ligionis augmentum, Ciftercienfium ordinem auctoritate mea in ipsa Fonds-Morigniaci abbatia confirmo, & ut inibi idem ordo Ciftercienfium perpetuis temporibus inviolabiliter reneatur & confervetur omni- modis raram fieri conftituo. Posicffiones vero quas hactenus eadem abbatia in tota mea caftellania jufte & canonice polsedit, vel poftmodum Deo auctore acqui- sierit, ego & Odo filius meus confirmamus ; & ut omnia in pofterum firma & illibata permaneant, ipsi monafterio sigilli mei auctoritate roboramus. Nomina pofleflionum sunt haec : Locus ipse Fonris-Morignia- ci, mansum de Saligniaco, boscus qui vocatur Bor, C boscus aiii vocatur Cupeius, bolcus qui vocatur Basan, boscus qui vocatur Minuns, boscus qui di- citur Campus S. Hilarii, boscus qui dicitur Trem- bleiec, boscus qui dicitur Bornez cum appendiciis suis, boscus alodii, locus de villa Bupherii, boscus Hugonis S. Ligerii, locus Aqnillei cum suis appendiciis, grangia de Andres cum suis appendiciis, grangia de Sorgiis cum suis appenditiis, terra de Maignil iu plano & iu bofeo. Si quis autem res monachorum violando contra decretum noftrum fecerit, viderit juris nlci succelsor quid facto opus fit. Ego animam meam liberavi, res ipsonun intuitu pietatis ab incursione malignantium defenfitans, & m quantum licuit & juri meo pertinuit iu pace con- fervans. Hans canam figi lio meo munivi, ipsorum petitionibus fatisfaciens, ut ipsorum orationibus mei Dmeorumque mifereacur omnipotens & mifericors Dominus. Amen. Hxc charta facta eft anno m. c. txir. regnante Ludovico rege Francorum, petro Biruri- cenfi archiepiscopo, Gillebcrto ejufdem loci abbate. Teftes funt Agnes uxor ipfius Raynaldi, Giraldiu Mincez, Radulsus de Pinu, Mauricius miles de Faia, Humbaldus clericus de Caritate. LXXII. Charta Rainaldi Nivernensis pro Fonte- Morigniaco. EGo Rainaldus de Nivemis filius Guil— « » 8o. lelmi comitis Nivernensis omnibus tam przsen- n tibus quam futuris iu perpetuum. Chriltianx fidei forma eft & doctrina, quod elemosynx redimunt hominem a peccatis, & orationes Deo jugiter fer- vientium, certa remedia sunt animaram. Hujus rei gratia ego R. confiderans animæ mex ftacum peri- culosum, mexque saluri providere desiderans in su- turum, pietatis intuitu, veni ad ecclefiam Fonris- Morigniaci, fimul cum abbate & toto conventu poftu- lavi ab eis humiliter, & efficaciter impetravi miflam unam quotidianam pro salute animæ mex, & ma- tris mcæ, & propinquorum meorum deinceps in perpetuum jugiter celebrandam. Ad majorem ergo 6 ? ECCLESIÆ B gratiam meritorum predbus meis acquiescentes, Itaruenint mihi quatuor pauperes omni quarta feria perpetua procuratione reficiendos, & lampadem unam die ac nocte ante magnum altare perpetuo lu- mine semper accendendam, suarumque orationum & spiritualitun omnium gratiarum fratrem & com- parucipem me fecerunt. Ego vero fpiricualibus eorum beneficiis gratis acceptis gratias agens, temporalem tamen eorum expensam in pauperibus & in lampade faciendam de meo recompensandam exilti- mans, dedi eis & perpetua Habilitate concedi totum censum de illa Bertain jure perpetuo pollidendiini, tk pifcariones in Ligerim juxta eamdem illam habere, & avaloriuS ad pisces capiendos facere, pro- priumque navigium ad se suaque tranfvebcnda, 2uiecum habere. Donavi etiam cis, ut sicut a Gui- one fratre meo comite sibi datum suerat per toum terram meam a pedagio, & ab omni consuerudine cum rebus suis liberi transeant & absoluri. Przterea quxcmnque de feodis meis sive de casamenris jam acquifita habebant, vel in futurum per elcmofynam acquirere poterunt, libere eis in perpetuum polii* denda concefli ; ita tamen quod cisatos meos inde non perdam. Rafturas quoque communes in terra mea pecoribus suis & animalibus neceflarias eis habere pennifi. Promifi ethm eis unum de molendinis duobus, qux fuo molendino contigua sunt in Ligeri, roe daturum. Uc igitur in pofterum horum omnium dona ficut deferipea sunt suis ufibus salva & illibata pofljdeant, memorialibus litteris commendari & fi— 1 gillomeo communiri praecepi. Actionis hujus celtes sunt Guido de Mazeriis, Villclmus de Tormellis ca- pcllanus meus, Hugo prelbyter de Guireia, Willcl- xnus Baidricus, Haimcncus de Plaissaic, Petrut senes- calcus, Hugo de Bercoino Landricus de Tilia, Ber- nardus przposims de Cufe, Leroardus, Rainaldus de Luceto. Actum ab Incarnatione Domini m. c. lxxx. Ludovico Francorum rege & Philiepo filio ejus ipfo anno coronato, Garino Bitucicenu archiepifcopo, Tbeobaldo Niverncnsi episcopo. Hoc vero sciendum quod (ingulis annis anniversarium meum facient. Ad majorem aurem hujus rei confirmationem rogavi dominum T. Nivetnensem epifeopum, ut tigillum suum apponeret. ; LXXIII. Charta fundationis monasterii Baryllæ. Il5g. f^Uoniam felicitas temporum cito tranfvolare conspicimr ; nos ad imaginem Dei fadi, qui intra matris noftrz Ecclcsue gremium fide confovemur, camdem Ecclefiam, qux fi’iossuos adzeemam transinittit felicitatem, pro polle noftro roborare debemus. Ec licet adverfus eam portz inferi, sicut legitur in E v ange lio, minime valeant prxvalere, oportet tamen ejus tuitioni nos omnimodis noftram adhibere induftriam. Eapropter ego RainauduS domi—. nus Graciaci, Barzellcnfem ecclesiam, quz in noftro feodo, noftraque caftellania lita eft, in noftri ipfius tuitionem fuscipimus, ejusque polscHiuncujas commilitonum noftrorum atteftatior.e confirmamus, & quibus teftibus infer ibi praecipimus, dacz fuerunt, uc parefadz tertium veritate, maledicorum & advertentium deinceps ora oblinuntur. Rcnaudus itaque, cognomento Bigri, politus in extremis, nemus Osmun- di, quod a progenitoribus suis in proprio alodio vivens habuerat, Hugoni cuidam religiofo viro pro salute anitnx lux ad abbatiam construendam, ea liberare, qua illud poflederat, donavit. Addidit etiam huic donationi prxfatus Renaudus nemus & terram a riviJo Barzcllæ ufque ad flumen Naonis, cum quo prata & aquam adjecit, & nemus de Congi, & terram cum voluntate FulcoiS de Remorentino, a quo illud habebat. Nunc vero fub quibus tritibus, Tornni II. ITURICENSIS. 70 A qux prxscripta funt donata fuerint volumus intimares Fulco de Vilenftrast, Belinus Terria-manus, Stephaniis presbyter, Gaudefridus Carpentarius, Gamcrius de Fraflina, Berengenus przfectus ipfius Rainaudi, Marunus Faber, Radulsiis Boquerelltis, Odo prx- dicator, & domnus Gueno monachus de Casali S. Petri, frater ipfius Renaudi. Sed & memorandum ccnsuimus quod nemus de Cangi supra memoratum jam didhis Fulcois de Remorentino nipradisto Hugoni poft mortem szpefaci Renaudi pro salute ani- iHzluz concel&s, ficut & ipse Rcnaudus concesse- rat. Quod autem Fulcois de Remorentino nemus de Congi poft mortem Renaudi Bigri iu elemofyna con- ccflerir, fubfcripris celtibus innuitur : Scarboto de Re- B morentino, Umbaudo silio Haimcrici, Sturlencui de Buxul, Guanincus Caiglla, Giraudus de Polinis famulus Fulcois, & Stephaniis Bochardus, & multi alii. Nemus quoque suum eundis abbariz ejusque grangiarum necelCcatibus, sed & parturam propriis eorum animalibus quod isdem Fulcois absque ullo redditu conceflcrat fubfcripris fignanim celtibus Rc- naudus sacerdos de Lcncenai, Johannes clericus, Maugerius miles, pectus de Cernai, Fauco dives, Giraudus de Polinis, Martinus Mulod. Sed & hoc memorandum decrevimus, quod Mainerius de Eruf- tul filius jam dicti Fulcois eadem concclserit sul- cherio Barzellx, pascarium sciiicec de omnibus beftiis quas in proprietate pofliderent monachi de Barzclla, & de porcis ram minimis quam magnis fine ullo C reditu. Nemora edam fua, ficut a patre fuo habuerat, ad proprias neccfli.aces, nemus de Congi, & terram ucur pater suus longe ante libere concellerac. Hoc audivit Mathzus Potius & mater ejus Pralu, Rainaudus de Claina, Raimbaudus de YileQra. Hanc iterum immunitatem, scilicet nemoris de Congi, conceflit domina Borella cum Girardo de Vcrdier nubere vellet, audiente Radulfo llToduncnfi, Araudo Bigri, M a fle lino de ssibduno, Vido de Bufenciaco filio Urfi, Giraudo de Polinis famulo ejufdem Borellx. Illud quoque quod trans flumen Naonis eft & ad seodum noltrum pertinet, tam in terra quam in pratis, & aqua, simili au&oritate confirmamus. Nos denique eamdem abbatiam da q noftro proprio augmentare volentes, concedimus ut in forelta noftra, scilicet in silva Cheris, perpetuo sia- tres de Barzella accipiant, ad proprias ejufdem ec- clesee necelSrates quicquid eis opus fuerit. Pafturam etiam in eadem silva cunctis propriis eorum animalibus fine ullo reditu. Nullus itaque deinceps hzre- dum vel famulorum meorum de bubus eorum, porcis, ovibus, vel quibuflibet animalium aliquid exadionis audeat requirere. Nemus denique de Pomai quod fratres Barzclltnses ab Odone de Vallino acceperunt ad censum, præfenri audoritate inferendum decrevimus. Cognita itaque noftræ confirmationis auctoritate, quifquis deinceps his quæ supra fcripta funt contraire tentaveric, conatus ejus irritus fiat, & si qua noftri juris beneficia pollidet, ab his b privetur, & in extremo examine, nisi digne correxerit nequitiam fuam, ab omnipotente Deo damne- rnr. Hoc autem factum eft Craciaco, anno ab In- carnationc Domini m. c. lviii. vi. Idus Januarii. Teftcs funt Mauguinus prior ecclesue S. Mariz, Renaudtis Cicogneus cantor ejufdem ecclefix, Ra- bellus de Bulgia, Haimcricus Tronellus, Willclmus ComifTeas, Johannes Gaudins, Gaufridus Erois, Gaufridus de Bobomers, Bcmardus sacerdos de Genuflcc. £ 0 7< I N S T R l LXXIV. Charta sundationis Mariæ beatæ Mariæ de Bello-vifiu. TN nominesanctx & individua Trinitatis. Amet* 1 Ego Robemis de Curtiniaco, Francix buticolarius, a Meun. dominus Magdwri *, Sc ego Mathildis uxor ejus, no- cum facimus universu præsentibus pariter & suturis quod nos divinz pietatis intuitu & pro animarum noftranun & antecdforum & hzredum nbftsonun remedio, maxime pro anima pix recordationis Philippi, Dei gratia quondam regis Francis, fundavimus quondam abbatiam monialium Ciftercicnlis ordinis j in fundo proprio, in loco qui dicitur Bcllus-visus juxta Magdunum > ad cujus fundationem contulimus & concedimus in puram & perpetuam elctnofynam ea qux sunt inferius annotata, videlicet duas carruatas terrx arabilis litas juxta didam abbatiam & antiquam calcciam de Bugneia & totas aquas quas habebamus ab aqua Guiberu Haoyn ufque ad aquas canonicorum B. Marix Magduncnsu, & viginti arpenta pratorum contigua abbatiae memoratae. Dedimus etiam eidem abbatiæ fex viginti arpenta nemoris contigui sita juxta Lapaus & domum Charlet & ruellum de Mamoiar ; infuper & singulis diebus unam quadrigatam ad duos equos de mortuo nemore in forcfta noftra, qux dicitur Volt, percipiendam in loco quo alii ufuarit suum capiant usuarium ad ardendiun. Tali < siquidem modo quod si forfiun diftam quadrigatam per duos vel tres dies capere dimiscrint, liceat eis poftea didas tres quadrigatas folutnmodo recuperare quando voluerint cum lolita quadrigata, & nemus vivum quantum nccclsc fuerit ad usum ecdelix fux & aedificationem domorum juxta clausuram didbe ab- batiz contentarum : item quod per monftrciam servien- tium domini Magdunenfis & pafnagium quitum ad quadraginta porcos suos proprios & pascuagia & ae- uncia animalibus suis iuxta Carum fluvium & atram ubicumque tempore nujusmodi donationis noftrx communia habebantur : ita tamen quod nulli haeredum noftromm de cetero di&is monialibus ea prohibere valeat vel auferre. Praeterea dedimus abbatiae supradidx totam decimam Bladi de Bucy prope Du- num-regis, quam emimus de Hugone de Bosco-Buart milite, & Renando siatre ipfius pro decem modiis frumenti & quinque modiis hordei & quinque modiis avenx ad mensuram Magduni, & totam minu— • tam decimam didx villx de Bucy pro quadraginta modiis vini, & quidquid habebamus in molendino deTyencto pro viginti quacuor modiis vini, & medie- I M E N T A 72 A cacem totius decinue vini de Bono — fonte pro viginti modiis vini annui redditus ad mensuram Magduni, Sc viginti libras paris, singulis percipiendas in prepofi » tura Magduni per manum przposiu insia oftavas Alsumptionis B. Mariæ ; quas si prepolitus nofter qui pro tempore fuerit przpositus Magduni ad ftacutum terminum non reddiderit, nos vel succelsores noftri domini Magdunenses unam mancam argenti levabimus pro emenda. Hxc autem oinnia supradi&i sx- pedidis monialibus contulimus & concefliinus quitte & libere in perpetuum poflidenda. Similiter & Petrus primogenitus nofter haec oinnia laudavit, voluit & conccflk fide pnrftita corporali. Si qnis autem in supradi&s contentionem poneret, nos vel fuccelsores j noftri domini Magduni tenemur concentionem & impedimentum removere, & praedicta omnia facere pace perpetua poffideri, & perras & xnisas fi quas habueiinc pro dese&u garendiæ noftri, didis monialibus plenarie reftaurare. Pro beneficus vero superius annotaris tenentur habere conventum monialium cum abbatilsa, & tres sacerdotes ibidem divinum fervteium perpetue celebrantes. Quod ut ratum & ftabile teneatur in pofterum, przsentem paginam tigillorum noltrorom munimine fecimus roborari. Adhim Magduni anno Domini m. cc. xxxiv. mcnsc Octobri. HniC donationi alium addidit Rfathiidit Xohorti de Curtiniaco axor, cnjni donationis charta seqaitar en authentico : r » Omnibus przsentes litteras inspedhiris Mathildis domina de Meduno in Domino ulutern. Noveritis quod ego pro remedio animx mex & animae nobilis viri domini Roberti de Curtiniaco bonz moneris mariti mei & omnium antcccflorum meorum dedi & concefli in puram & perpetuam elemofynam abbati* de Bcllo-viderc ordinis Cifterciensis quam fundavimus, Sc monialibus ibidem Deo fervientibus, totam grangiam meam de Fontc-Leonis cum tota terra quam colebanc aratro meo, & usuarium in nemore ad omnia necelTaria dictz grangue per manum tamen scrvientis domini terrx diCtum usuarium percipiendo. Hxc D omnia eis dedi & concefli libere, qui&e & pacifice in perpetuum poflidenda sicut aliqua clemofyna melius & liberius haberi poteft & poffideri, ita quod ncc ego, nec hxredes mei dc cetero in eadem grangia vel przdi&is poflellionibus aliquid juris omnino poterimus redamare. Sed hæc eis contra omnes homines renemur garantizare \ quod ut ratum & firmum maneat in perpetuum sigilli mei munimine roboravi. A&um anno gratiz m. cc. xlii. die Sabbati proxima poli feftum B. Martuli hiemalis.