Gallia Christiana 1720 02/Bituricensis
GALLIA CHRISTIANA IN PROVINCIAS DISTRIBUTA. PROVINCIA BITURICENSIS CUJUS METROPOLIS civitas Biturigum. HI VIT A S Biturigum Aquitaniae primæ metropoliS, Aquitaniarumque omnium caput, olim Celtis, quæ pars Galliæ tertia est, inquit Livius decade I. lib. v. tribuebatur : Celtarumque… Tarquinio prisco Romæ regnante, penes Biturigessumma imperii fuit. Hi regem Celtico dabant. Quanta vero tunc Celtarum potestas esset, ostendit ibidem Livius narranS quomodo Ambigatus hoc tempore Celtarum rex a Biturigibus datus, praegravante multitudine, Gegovesum in Hercynios saltus, BelIovesum in Italiam cum copiiS miserit. BelIovesum vero feciiti funt, inquit, Bituriges, Arverni, Senones, Ædui, Ambarri, Carnutes, Aulerci, quod eis ex populis abundabat ; postea Boii, Lingonesque ; tum Senones recentissirni venere in Italiam. His populis numcrosioribuS & potentioribus imperitabant Bituriges, ut pote Celtarum potentissimi. Hinc in expeditione Italica primi recensentur, & in monimentum domitæ olim ab eis magnæ partis Italiae Romæque pene expugnatae, in mediterranea Tuscia condita est Biturgia urbs, quæ Bituriga in tabula Peutingeriana Iegitur, inter Florentiam & * Umbronem fluvium. ♦ wic Porro BiturigeS de quibuS agimus, quorumque caput Avaricum, Cubi cognominantur a Stra— Ombronc. bone, Plinio, Ptolomæoque, ut distinguantur a Biturigibus VivisciS, quorum urbs princeps Bur- digala : hi vero pro limite habent Garumnam ; illi autem nimirum Cubi, Ligerim ; quorum ferrariae fodinæ & fabricæ laudantur a Cæsare, & Rutilio I. i. Itinerarii : vites vero, seu prædia Biturice celebrem parientia Bacchum, canit GuilIelmus Brito Philippidos libro 1. Quot urbes & populi sub Biturigum ditione forent, inde liquet, quod jussii Vercingetorigis, uno die amplius xx. urbes Biturigum sint incensie. At tempore Augusti Cælaris, Bituriges Aquitanis attributi sunt, ablata qua prius pollebant in Celtas potestate. Biturigum caput fuit olim Avaricum ; legimus enim apud Cæsarem : Avaricum oppidum maximum munitissirnumque in finibus Biturigum, atque agri sertilissima regione. Addit fuisse pulcherrimam prope totius Galliæ urbem, quæ & præsidio & ornamento fit civitati, quod prope ex omnibus partibus fiumine & palude circumdata unum habeat & perangustom aditum, quam tamen expugnavit, cæsis ad quatuor fere millia incolis. Porro Avaricum esse Bituricas urbem probatur ex Æthico, qui in itinere a Burdigala Augustodunum, « Argen— Avaricum colIocat inter Argantoniagum * & Tincontium ♦. Hinc refelluntur qui Avaricum inter— ♦ Sancoin. pretantur Vieryon. corrupte Viaron. Nomen Avarici videtur sumtum a fluvio Avara, aI. Avera, Euvra, vulgo Yevre, vel Evre qui Avaricum aIluit ; sed non soiuS, quatuor enim recensentur, Avara major Yevre, Avara minor Aurette, Utrio Oron, & MoIo Moulon ; qui duo fluvioli cum Auretta rivulo prope monaste- rium S. Sulpicii in Avaram majorem confluunt, Avara autem iis aucta apud Virzionem Caro re- cipitur, Le Cher. Tomus II. A a ECCLESIA BITURICENSIS. Avaricum postea ( uti ceteris fere civitatibus contigit) amisto vel obsoIeto proprio nomine, commune totius gentis nomen assiimsit ; dicta Biturigæ, Bituriges, Biturica, Biturico urbs : unde vulgo Bourges conflatum. Illam urbem Adrevaldus in libro de miraculis S. Benedicti appellat caput regni Aquitanici. Fuit olim urbs amplissima, magnificis ornata ædificiis. Romanorum tempore habuit amphitheatrum quod Arenas vocabant, a quibus adhuc quidam vicus appellatur, vicus Arenarum, la rue des Arefies. Modo locus amphitheatri qui dicebatur rossa Arenarum, est forum publicum dictum platea Burboniensis, la place Bourbon. A Wisigothis, aliisque barbaris Gallias depopulantibus pene in vsstrtatem redacta est urbs seculo v. Tempore Gregorii Turon. multa passa est, obsidlones, incen- « ha, Iuem &c. Anno 767— Ripinus rex, qui anno 762. urbe hac post longam obsidionem potitus fuerat, Ligere tranfacto ad Retoricas acceffic, inquit coævus scriptor, palatium sibi ædificare jubet. Iterum campo Madio, sicut mos erat, ibidem tenere jubet t initoque consilio cum proceribus suis, reginam Bertradanem cum reliquis Francis ac comitibus fidelibus suis in prædicta Be- torica dimisit ; ubi etiam per hiemem totam cum regina in palatio resedit, ut narrat idem scriptor. Porro palatium istud tam cito paratum, ut aulam regiam commode caperet, erat vetus aedificium Romani operis, ut observat Hadrianus Valesius in notitia Galliarum. Comites habuerant Bitu- riges, fuit extremis secundæ stirpis regibus, & prioribus tertiæ, seu Capetianæ. Tandem Herpi- nus siIius Godofredi, qui comitatum obtinebat fuit Hugone Capeto, de Jerosoiymitano sacroque bello cogitans, comitatum hunc vendidit Philippo I. regi, cessitquepro 60. solidorum aureorum m. millibus. Tempore Phisippi Augusti Stephanus comes * Sacri-Cæuris, qui cum plurimis proceribus bellum juveni regi movit, cujus erat avunculus, magnam pagi Bituricensis partem obtiue- , bat ; de quo ha WiIleimus Armoricus Phillppidos libro 1. Rlures de regno proceres, comitefique, ducesque Insestare parant belloque lacessere Regem, Rræcipueque comes Stephanus, qui mænia Sacri- Cæsaris, & ditis pro magna parte tenebat Prædia Bituriæ, celebrem patientia vinum. Quamvis vasallus, & regis avunculus esset, Ut pote ollus erat soror Adela regia mater. Comitatus Bituricensis anno 13 60. a rege Johanne sub titulo ducatus datus est Johanni tertio lpsius filio ; ea Iege ut deficiente mascola prole, ducatus ad Regem reverteretur : quod factum est anno 1416. quo Johannes hic dux obiit die 1 5. Junii, nullis relictis post se liberis. Carolus VI. alteri Johanni fillo suo ducatum contulit ; eoque mortuo, Carolo, qui rex fuit fuit titulo Caroli VII. cui populus & proceres provinciæ hujus, fidem integerrimam lervaverunt. Itaque Avarici aulam habere consueverat ; unde per jocum ab Anglis & Gallis perduellibus appellabatur Bitu- rigum rex. Carolus Ludovici serenissimi delphini filius, Ludovici magni nepos, nuper morte praereptus, in partem patrimonii acceperat hunc ducatum, qui rurfum Regis dominio est adjectus. Præcipuæ urbes, post Bituricas sunt Exoldunum, Isseudun, Sacrum-Cæsaris Sancerre, Argen- tomagus Argenton, Castra la Chastre, Castrum Radulphi, Chateau-Raoul, & corrupte Chateau- roux ; Virzio Meropn, Mediolanum seu Magdunum ad Avaram Mehun fur Yevre. Latius autem patet Bituricensis diœcesis, quam provincia seu pagus ; & quidem pars magna Burboniensis pagi ad diœcesim pertinet, ubi Burbo Archembaldi Bourbon FArchambaud, urbs ob saiubres aquas notissima, sic cognominata ad diserimen alterius Burbonis Anselli dicti Bourbon FAnsi in diœcesi Augustodunensi, cujus etiam aquæ ob salubritatem frequentantur. Dkecesis Bituricensis multis fluviis aliuitur, Elavere, lAllier, qui eam separat ab Augustodunensi ; Ligeri, la Loire, qui inter episcopatuS Nivemensem & Autissiodorensem ex una parte, ac Brturrcensem archiepiseopatum ex altera limes est ; Carus, se€/fer, pagum Bituricensem in duas partes dividit. Alii stuvii minus nobiles, sunt Anger vel Inger, 1’Indre, ad quem Castellio ; Utrio, l’(Jron, Avara VYevre. Avaricum Biturigum nunc inter præcipuas Franciæ urbes censetur, ob sedem arehiepiscopalem, quam etiam patriarchalem vocant ; quæstorum Franciæ consessiim ; curiam præsrdiafem, cum prætoris seu baillivi provinciæ jurisilictione ; & eorum qui de vectigalibus & subsidiis judicant forum ; denique propter celebrem olim academiam, iu qua floruerunt juris utriusque studia & peritia ; habuit enim variis temporibus nobiles hos jurisprudentiæ prosesseres : Andream Alciatum, Decium, Boerium, Franciscom Duarenum, Eguinarium Baronem, Franciscom BaIduinum, Antonium Contium, Franciscom Hottomannum & Jacobum Cujacium. Hanc academiam a S. Ludovico fundatam esse gloriantur Biturici, quam restauravit Carolus Biturigum dux, Caroli regis septimi filius, pro qua multasummorum pontificum privilegia obtinuit. Anno 1379. die 2. Maii, Jo- hannes dux Biturigum erexit hac in urbe cameram computorum, pro rationibus redituum ducatus ECCLESIA BITURICENSIS. 3 ineundis ; ibique. aliquandiu sedit regiarum rationum curia Parisiensis, quo tempore Lutetia ma- gnaque regni pars fuit AngIorum tyrannide gemebat Sed jam de ecdesiastico apud Bhuricenses statu agendum. Archiepiscopus Bituricensis triplicem sibi vindicat jurisoictionem : patriarchaJemseu primafialem in quatuor arcbiepiscopatus, uti Iego in patriarchio Bituricensi, Narbonensem, Auxitanum, Burdi- galensem&Tolosanum ; quibus addendus nunc Albiensis, qui nuper ex arciuepiscopatu Bituricensi distractus est certis conditionibus, quas iegesis in archiep. Albiensibus : metropolitanam in episco- patus Claromontensem, Sanstorensem, Podiensem, Lemovicensem & Tutelensem ; olim* quoque in Tolosanum. Ad eandem non ita pridem pertinebant metropolim episcopatus Albiensis & alii quinque. Sed nostris temporibus Albiensis eeclesia facta est metropolitana, cui subjectæ sunt quin- que illae sedes episcopales, uti jam diximus, quando tomo primo novæ provinciæ Albiensis scripsi- mus historiam. Tertia jurisuictio archiepiscopi Bituricensis est ordinaria episcopi in suam diœcesim. Dejurisdictlonepatriarchalimonendum, Aquitanias olimipsi subditas, maxime BurdigaIensem me- tropolim, jamdudum hoc jugum rejecisse, faventibus Clemente papa V. qui fuerat Burdigalensis ar- chiepiseopus, & AngIorum rege, in cujus ditione tunc erant Aquitaniae. Amplissima est dicecesis Bituricensis, divisa in 9. archidiaconatus, & 20. archipresbyteratus ; suoque sinu continet plebanas eeclesias circiter nongentas, ab oppido Castellionæo lngeri adjacente versus Occidentem, ad Molinas apud Boios cis Elaverim s lAllier) spatio 3 5. leucarum ad Orien- tem : & a Navis in archipresbyteratu Cantelæ verfus Gianum (Cien) cis Ljgerim versus Septemtrio- nemspatio 37. leucarum, ad Oblincum(leBlanc/ versus Meridiem. In urbe præter eeclesias parochiales plurimas, sunt quatuor abbatiæ. Quinta S. Hippolyti fœminarum cessit congregationi presbyterorum Oratorii. Septem * ecclesiarum collegiatarum quæ ibidem numeran— * tur nobilior est quævocaturiscwrtfs/epr//d, Sedi apostoIicæ immediate subjecta, de quafusius infra erit agendum. Vix ulla est dicecesis in qua plores videantur abbatiæ. De iis autem scorsim pro more jiostro dicemus. Præter prioratus quampiurimos per totam diœcesim sparsos, numerantur decem præ- ceptoriæ ordinis S. Johannis JerosoIymitani, seu equitum Melitensium, & 3 4. canonicorum secu- larium capitula. De religiosis familiis quæ totam pene repient urbem, imo & diœcesim, longum esset peneque inutiIe loqui sigiUatim. Inter sacras illas domos notatu digna est illa virginum Annuntiatarum quam fundavit B. Johanna Ludovici XI. regis filia, uxorque quondam Ludovici XII. quæ ibi Deo se consecravit. Conventus Eremitarum ord.S. Augustiui caput est monasterionim hujus instituti re- formatorum, quæ componunt provinciam dictam S. Guillelmi. In urbe sunt multæ eIegantes basilicæ, sed inter ecdesias cathedraIes paucæ admodum sunt quæ Bituricensem elegantia magnificentiaque superent. De ejus initiis loquitur Gregorius Turonicus l. I. hili. c. 29. ubipostquam narravit tempore Decii imperatoris medio 3. seculo miisos in Gallias —Gatia- num, Trophimum & alios quinque Evangelii praedicatores, subdit : De horum vero discipulis quidam b b Biturigas civitatem adgreffics, falutare omnium Christom Dominum populis nuntiavit. Ex his ergo pauci admodum credentes, clerici ordinati, ritum psallendi suscipiunt, & qualiter ecclesiam construant…….. imbuuntur….. hi vero….. Leocadium quemdam primum Galliarum fenatorem, qui de ftirpe Vettii- Epagati suit, quem Lugduno passem pro Christi nomine superius ♦ memoravimus, repererunt. Cui… *e, ille resuondit t Si domus mea quam apud Bituricam urbem habeo, huic operi digna esset, præstare non abnegarem, Illi autem audientes, pedibus ejus prostrati, oblatis trecentis aureis cum disco ar- genteo, dicunt eam huicministerio esse condignam. Tunc ille acceptis de his, tribus aureis pro benedictio- ne, clementer indulgens reliqua, cum adhuc esset in errore idololatria implicitus, Christianus factus, domum suam fecit ecclesiam. Hæc est nunc eeclesia apud Biturigas urbem prima mico opere compofita, & primi martyris Stephani reliquiis inlustrata. Hæc Gregorius ; & quidem adhuc hodie cathedraIis Biturigum ecclesid pene omnes GalIiarum pulcritudine vincit. S. Leocadii, ejusque filii S. Lusoris mortui in albis, hoc est paulo post susceptum baptisinum, corpora in ecdesia Burgidolensi condita dicuntur. Et quidem ibi visuntur in crypta subterranea duo sepuIcra vetustissima variis figuris or- nata, quorum unum e marmore, creditur esse S. Lusoris, juxta quod de ipso scripsit Greg. Turon. 1. de Gl. confessi c. 9 2. Capituli hujus templi præstantior dignitas post archiepiscopum est decanus. Archiepiscoporum hujus sedis historiam scripsit anonymus sub titulo Ratriarchii Bituricensis ; quod edidit Philippus Labbeus Bituricus e Societate Jesu tomo 11. Novæ bibliothecae p. 1. Hunc anonymum fuisse S. Sulpicii in urbe Bituricensi monachum suspicatur idem Labbeus, appellatum- que Benedictum Vemier nonnulli conjiciunt. Hunc mortuum esse Jacobo le Roy cathedram Bituric. obtinente, conjectura est : nam de hoc archiepiscopo solum ingrestum & accessiim ad su- premam hanc dignitatem refert. Anonymi lucubrationem habebat præ oculis Johannes Chenutus, Suando in chronologica historia antistitum Galliæ, nostrorum archiepiscoporum catalogum texuit. .undem laborem Claudius Robertus, & post ipsum Sammarthani fratres suiceperunt. Nos ex eorum qui nos præcesserunt laboribus, proficiemus, iisque adjiciemus. * Ex iis duas nuper exstinflas audio, Medium-monasterium, & S. Petrum puellarem. IHa seminario cestit, illa alendh sacerdotibus emeritis ac senio confeAis deputata est. Hæc porro nomina indicant has ecclefias olim suiste monasteria. b Quidam ; hic alibi a Gregorio appellatur Urfinus sciiic*t I. dc Gloria ConfcsTorum c. 80. Sed dc tempore quo Biturigas occcstit mutavit sententiam, ut mox demonstraturi sumus. Tomus II » A ij 4 ECCLESIA BITURICENSIS. ; ARCHIEPISCOPI BITURICENSES. I. S. U R S I N U s. A ’ANNI i A E S. URSINO ita loquitur Grego- CHRISTI rius Turon. libro de Gloria Confessenim c. 80. Bituriga urbs primum a S. Ursino, qui a discipulis apostolorum episeopus ordinatus in Gallias destinatusest, verbum salutis accepit, atque eccle- fiam Biturigensem primum institult, rexitque ; qui t migrans a feculo, in campo a inter reliqua sepulcra populorum sepulturæ locatus est. Hic vides Grego- rium asserere S. Ursinum a discipulis apostolo- rum ordinatum & missiim csse, quod de S. Cle- mente S. Petri in Romana cathedra successere ple* B rique intelligunt : ab ipso enim volunt nobis ve- nisse sanctos Dionysium, Saturninum, & quinque alios, quos ipse memorat Gregorius 1. r. historiæ c. 28. quamvis eos a S. Clemente mistbs nequaquam dicat ; quippe qui eos asserit venisse tantum medio tertio ieculo, nimirum sub Decio imperatore, qui regnare coepit anno 249. & quidem capite 29. sequenti Gregorius adhuc tardius in urbe Biturica disseminatum fuisse ver- bum Dei docet ; quando id factum a discipulis eorum qui medio tertio seculo missi fuerant, nar- rat. Itaque Gregorius videtur mutasse sententiam, & quod in primo historiæ libro dixerat, emenda- b re voluisse in libro de Gloria Confesserum b. Eodem prorsus modo cum dixisset in libro 1. hifu S. Saturninum destinatum fuisse Tolosatibus, ad < j/ praedicandumEvangelium, imperanteDeciojlibro 1. de Gloria Martyrum c.48. ait : Saturninus vero martyr, utsertur, ab apostolorum discipulis ordinatus, in urbem Tolosatium est directus. Quis non videat eum priorem de missione S. Saturnini opinionem ejurasse ! quod etiam dicendum deS. Ursini prædi- catione apud Bituriges. Utra vero sententia fit _ amplectenda non audeo definire. At saltem quæ 1 hic observavimus sufficiunt ad elevandam aucto- ritatem testimonii Gregorii ex libro 1. historiæ, pro differenda Evangelii praedicatione & chris- tianæ fidei satione in Galliis, usque ad tertium seculum. Auctor patriarchii Bituric. a tempore S. Simplicii archiepiscopi, quem ait sedisse sub Zenonis imperio, ordine retrogrado computando annos singulorum Bituricorum pontificum, usque ad Ursinum, probare conatur primum hunc episcopum non præfuisse ante Decii imperium. Sed unde potuit depromere numerum annorum I quo quisque ex sancti Ursini succefsoribus sedit ! nunc redeamus ad S. Ursinum. Cum nulla amplius in urbe Biturica superesset memoria de corpore S. Ursini extra urbem fepul- to, & plantata super ejus sepulcrum crevisset • Nam intra urbes sepelire leges prohibebant. b Objici potest histeriam a Grecorio scriptam suifle poft libros de Gloria Martyrum, & de Gloria ConfesTorum ; eam- « jue este Ruinarti sententiam in praefatione ad novam editionem. At non itasentit Ruinartus de omnibus historiæ libris, sed tan- tum de quatuor ultimis. Sex vero priores longe antea cditof contendit. . vinea ; tandem tempore Probianiepiscopi, ipse ANNI sanctus Ursinus in somnis monuit S. Germanum cuRlSTt Parisiaaun episcopum qui Bituricas advenerat, & abbatem S. Symphoriani prope mUros Bitu- ricæ urbis ; ut corpus suum in decentiorem locunt transferrent. Accedentes itaque effossa terra se- pulcrum reperiunt, & sancti Ursini corpus, tan- quam dormientis hominis nulla putredine resolu- tum, intulerunt in S. Symphoriani basilicam, quæ a sacri corporis hospitio dicta est deinceps S. Ur- sini ibidem juxta altare sepulti. Transtationis hu » jus meminit Fortunatus iu vita S. Germani. Præter istam inventionem & tranflationem, quam ad annum 558. referunt, alia facta est a Philippo archiepiscopo anno 12 3 9. de qua exstant ejusilem Phillppi archiepiscopi litteræ hujusinodi : Anno gratiæ M. CC. xxxIx. decimo calendas Novembris, nos Rhilippus permissione Divina Bi-> turicensis arcluepiseopus, Aquitania primas, invenimus corpus B. Ursini primi arcliiepifcopi Biturigæ civitatis in suo farcophago retro altare, quod jam confecratum erat in honore S. Ursini in ealesia S. Symphoriani, cum litteris plumbeisfic habentibus : :HOC EST CORPUS BEATI URSINI RRIMIARCHIRRÆSULIS BTTURIGÆ CIVITATIS. Et ipsum corpus transtulimus in capsam argenteam supra dictum altare anno pon- tificatus nostri quarto. Postea anno 1475. v* ca^* Martii Ludovico Francorum rege XI. præsente, aperta est iterum capsa argentea a Johanne Cordio ♦ archiepisco— * Cœur* po, & Johanne Abriucensi * episcopo ; sed hanc • capsam, intactis sacris reliquiis, argento spolia « verunt hæretici Calvinistæ anno 1562. Qui plura volet deS. Ursino, legat ejus acta in ) patriarchio jam Iaudato ; quæ omittenda duximus, quod nullis testimoniis fulta inveniamus, quæ referuntur. Philippus Labbeus tom. 1 1. Biblio- thecæ novæ p. 455. edidit vitam & enconiia S. Ursini, sive Ursiciui primi Biturigum antisti- tis descrlpta ex cod. 851. bibliothecae S. Victoris ParisiensiS, in quibus Ursinus asseritur unus ex Christi discipulis ; adfuisse dicitur quando Spi- ritus sanctus in disclpulos effiisus est ; testiS fuit martyrii S. Stephani, ejusque sanguiuem collegit, quem in eccIesia Bituricensi a se constructa folemni
? ritu collocavit ; secutuS est Petrum Romam con- tendentem, viditque in cruce morientem ; cui supplicio addictus fuerat ob Simonem magum, volantem, in terram dejectum. Reliquapræter- niitto fabulis simillima. II. S. SEVITIANUS seu SENECIANUS. I11 vetustissimo breviario quo olim usa est • Auflor patriarchii Iegit corrupte : Ebrunicensem. AJJit corpus S. Urfini inventum suifle intra capsam, inclusu-n in corio albo ; <]uo viso Luxovienfes, inquit, qui apu/l st S. C’i-’ num ese prius contendebant. in panittnticm verfi sunt. 6 ECCLESIA B « Bituricensis eccIesia, ex P. Labbeo qui nonnulla ANNI epij excerpta edidit tom. 11 * Novæ Bibliothecae CHRISTI JV1SS. p. 4 5 9. legitur de S. Ursino : Antequam ex hoc mundo migraret ad Christum, consecravit eo- clesiæ suæ Bituricensis loco Jui successerem Seni- cianurn religiosum virum & bonis moribus ornatum » Vita ejusilem S. Uriini in vetusto codice Heri- vallensi ita fere definit, ut nos monent Sammar- thani fratres : Constituto, imo consecrato Senitia- no viro fatis religiosissimo atque sanctissimo in opere pontificis, xxvn. anno prædicationis suæ die Iv. Kal. Januariarum, Abrahæ ad patriam selici migravit excefficConfentiunl omnes Senitiani corpus compositum fiiisse post mortem in eccle- sia S. Crucis, quam Avarici construxerat, fuisseque monasterium asserit Johannes Chenu ; postea vero docet factam fuisse parochialem ecdesiam unitis ipsius reditibus San-Sulpiciano cœnobio. Patriarchium Bit. & J. Chenu episcopatum Seniciani extendunt ab anno 280. ad 296. sed ex mera conjectura. III. S. Ætherius. 29 6. Ab anno 29 6. ad 3 07. sedisse dicitur, jace- reque in præfata sanctæ crucis basilica, quæ vide- tur fuisse commune priorum antistitum condi-’ torium. 3 07. IV. S. ThecreTUS cui 2 3. anni episcopatus 330. tribuuntur, a 3 07. ad 3 3 o. V* S. MarcelLUs ab an. 330. ad 337. 354. VI. VIATOR ab an. 337. ad 354. 3 6 J. VII. LeoTHErius a 354. ad 363. VIII. Pauper ab an. 363. ad 377. IX. S. P A L L A D 1 U S I. Hic episcopusæque incognitus est hactenus ac aIii superius recensiti ; nisi quod in diœcesi est quædam ] eccIesia parochialis dicta S » Palladii, in qua cor- pus ejus fuit humatum ; ejusque dies festus quot- 377* annis ibidem celebratur vi. idus Maii. Septem annis præsulsse legitur, videlicet ab anno 3 77. ad 384. sed, ut jam monui, nulla debet haberi ratio annorum in patriarchio Bituricensi, & aliis in libris ex ipso dcscriptis notatorum ; quod maxime patet in Palladio. Inter episcopos Gallicanos qui subscripserunt epistolæ spnodicæ missie ad S. Leonem papam anno 451. occurrit Paliadius, quem vix dubitamus fuisse S. Palladium Bituricensem ; nullus enim in Gallia episcopus hujus nominis agnoscitur, qui fuerit S. Leonis papæ I. coævus. I Attamen nec id adverterunt patriarchii auctor aut alii scriptores, qui non facile ab ipso divel- luntur. Quiuetiam si ratio haberetur temporis quo vixisse asseritur, longe abesset ab ætate S. Leonis. Sed nulla debet esse religio mutandi chronologiam hanc ; quæ seipsa evertitur. Et- enim (ut hoc unum exemplum proferamus, ex S. Leone, de quo mox agemus, petitum) hic archicpiscopus dicitur sedisse ab anno 43 1. ad 448. & tamen adfuisse concilio Turonensi, quod habitum est anno 461. hoc est vixisse tredecim annos post suam mortem. In eodem errore per- severans ille auctor tribqit Palladio II. Leonis ITURICENSIS. 7 A succefsori annos tredecim, & Eulado PaIladii ■ ■■ successeri annos novem. Attamen inter annum ANNI 461. quo Leo sedit in lynodo Turonensi & an— CHRISTI nuin47o. quo inchoat ejus episcopatum, fluxe- runt solummodo novem anni. Hæcsufficiant ut docto sectori adprobemus, quod usque ad annum 451. Palladius præfuerit ; 451. quo vero anno regere coeperit aut desierit nos latet. X. VILLICUS. XI. A v I T U s. g De his archiepiscopis nihil audemus statuere, quando utrum fuerint Bituricensi ecciesiæ præ- positi dubitamus. Et quidem qui eos inducunt^ nulla exhibent unde noti fiant ; quamvis uni dentur anni episcopatus 2 8. alteri 19. XII. Leo. In lynodo Andegavenli ab episcopis qui con- venerant ad ordinandum in civitate Andega rorum Talasium epHcopum celebrata anno 453. 453. ppmus recensetur Leo, etiam ante Eustochium Turonum episcopum& provinciæ tertiae Lugdu- n nensis metropolitam ; quod probat illum Leo- nem auctoritate saltem metropolitana præditum fuisse ; unde facile adducimur ad credendum cum eruditissimo J. Sirmondo, Leonem hunc fuisse Bituricensem archiepiscopum* Circa hoc tempus quidem sedit Namnetis Leo ; sed non anno 453. quo tempore Namne- tensis epifeopus erat Desiderius, unus ex his epif- copis quibus inscribitur Leonis epistola tanquam præsidis concilii Andegavensis, & aliorum pa- trum. Praeterea si Leo fuisset aliquis epifeoporum provinciæ tertiæ Lugdunensis ♦ qua ratione locus lpsi datus fuisset ante alios præsuies, ipsumque me- y tropolitanum Eustochium ! Nam, ut mox videbimus, Leo loquitur primus in epistola fynodic* his verbis : Dominis fratribus merito bearifficnis in Christu venerabilibus Sarmationi, Chariatoni, Deside » rio episcopis, & presbyteris omnium ecclesiarum, quæ sunt intra provinciam tertiam * cOnstitutæ, * Scilicet Leo, yicturius, & Eustochius episcopi. Tantam saCuli potestates circa sacerdotalem ordinem reve— Turonum rentiam prævalere voluerunt, ut etiam ii, quos fub imperiali nomine terris divina potentia præesse præcipit, jus distringendorum negotiorum episcopis juxta divalia constituta permiserint. Quod cum & i juris antiqui formulis, & inlatis frequentius fit le- gibus confirmatum, præsenti tempore a plerisaue invenimus suisse calcatum. Nam prætfrmisse facet* dotali judicio, passem ad examen seculare trat* flerunt. Idcirco nobis visum est, ut hanc &sacræ legis, & nostri ordinis contumeliam & adpræseus ulciseeretur plena districtio, & observandam formu* lam constitueret in faturum. Cenfaimus itaque, ut quicumque prætermisse sacerdote ecclefia suæ, ad diseeptationem venerit secularium, facris liminibus expulsus a cælesti arceatur altario. Neque ullus post hanc definitionem, quæ communi sedit arbt » trio, quisquam sibi ultra præscriptum vindicare ni* tatur ; ita fiet ut & hi quiante erraverunt, congnus A iij 8 ECCLESIA BI emendatione se corrigant, & quisquis sub obser— A ANNI vati0ne Clericali cælesti fervire probatur osticio, ex CHRISTI hohendum se norit, si prætermisse sacerdo- tum judicio fecularem adierit potestatem. Quod ideo singulos > universofque voluimus agnoseere, ut quod pleno & juris ordine constitutum est, effectum totius firmitatis in omnibus clericorum negotiis sortiatur. Sane si clericum ldicus pulset, prius au-* diri se ab episcopo poseat ; tumsi petitioni suæ Uricum viderit obviare, ex permiffu episeopi sui in se- adi moderatoris diseeptatione consiigat. Leo epis- copus subseripsi. Victurius episcopus fubfcripsu Eusto- chius episcopus subseripsi. Si quid superesset difficultatis, tolleretur sane I exactis concilii Turonensis primi an. 461. in quo dilerte sic subscribit noster archiepiscopus : Leo apiscopus Biturica civitatis, inteejui & sub- scripsi. In patriarchio Bituricensi quod Chenutius& Claudius Robertus in sua Gallia Christiana se- quuntur ; atque in altera Gallia Christiana Fratrum Samm. Leo legitur sanctus ; quamvis in lpsa ec- clesia Bituricensi nullus anni dies ejus cultui assi- gnatus legatur, & a Saussayo fuerit omissiis in /anctorum Gallicanorum censu, uti in locupletissi- ♦Chastel— mo Castellani ♦ martyroloeio. lain. 7 e ( XIII. PALLADIUS II. Patriarchium Bituricense ejusque sectatores post Leonem recensent B. Palladium, quem secundum appellant ; jam enim præcessit S. Palladius ordine nonus in Bituricensium catalogo. Palladium quem- piam Bituricensem episcopum sanctitate olim flo- ruisse docet Usuardus, qui ad vi. idus Maii habet : In agro Biturico Galliarum S. Palladii episeopi & confefforis. Sed minime duos admittit ; quod etiam de Castellano dicendum ; in cujus martyrologio tot sanctis aucto, unus memoratur Palladius Biturigum episcopus. Attamen Sidonius nos docet 1 °. Simplicium de quo mox agemus, uxorem ha- buisse de genere Palladiorum, quæ patrem habue- rat episcopum, ut infra dicemus. 20. Ipsius foce- rum & patrem factos fuisse episcopos, & quidem Bituricenses successive. Quo tempore ita maturus erat ad sacerdotium Simplicius, ut jam tum Bituricae urbis cives vociferarentur, postpositis tam socero quam patre, Simplicium ad sacerdotium duci oportere. XIV. E U L o d 1 U s. In omnibus catalogis notatur ante Simplicium hic episcopus, qui pater erat Simplicii sui successe—. ris, uti PalIadius antecellor Eulodii socer fuerat ; verba sunt Sidonii in concione pro electione Sim- plicii, in qua sic Bituricæ cives alloquitur : Isturn, ut audivimus, tamsoceroquam patre postpositis, adsacerdotium duci oportere vociferabamini. Et quidem paulo antea dixerat genus Simplicii epis copi floruisse. XV. S. SIMPLICIUS. Celeberrima fuit S. Simplicii electio ad cathe- dram Bituricensem, uti inteIligimus ex Apolli- tvu ep.p. naris Sidonii epistola ad S. Perpetuum Turonum TURICENSIS. 9 episcopum. Cui etiam addit concionem quam — habuit in hac electione, cui non solum ut Bituricen- sis provinciae episcopus interfuit, sed quia civium decreto fuerat accersitus ad compescendas turbas* Tanta erat turba competitorum, inquit Sidonius, ut cathedræ unius numerosissimos candidatos nec duo recipere scamna potuiffent. Omnes, inquit, placebant sibi ; omnes omnibus displicebant. Nisi plebs lenita consensisset iacturam facerejudiciisui, hoc est juris suffiagii ferendi hac in electione, num- quam fieri potuisset, ob studia varia & contraria in quæ scindebatur. At maluit sacerdotaIi judicio se subdere ; quo tandem electus est Simplicius ; & 1 quidem a Sidonio, cui ceteri eIectionem detulerunt, ut ex ejus orationis dausula liquet. In hujus concionis exordio laudat Simplicium a nobilitate generis. Parentes ipsius, inquit, aut cathedris, aut tribunalibus præsederunt. Illustris in utraque con-- versatione profapia, aut episcopisfioruit, aut præ- fictis. Ita semper hujusce majoribus aut humanum, aut divinum dictare jus usui suit. Ad personam ve- niens, ait Simplicium tenere interspectabiles princi- pes locum. Posse quidem dici Eucherium & Pannychium viros illustres haberi superiores : at vero repelli a sacerdotio percanonem, quod ambo ad , secundas nuptias transiissent. Quod spectat ad æta- ’tem, inter juvenilem & senilem constitutus, habebat efficaciam de juventute, de senectute consi- lium. Si litteras, vel ingenium, inquit, consera- mus, certat natura doctrina ; si humanitas requi- renda est, civi, clerico, peregrino, minimo, maxi- moque etiam supra sufficientiam offertur, & suum sæpius panem, ille potius qui non erat redditurus agnovit. Si neceffitas arripienda legationis incubuit, non ille semel pro hac civitate stetit ante pellitos reges, vel ante principes puepuratos. lnde Sidonius transiens ad majora ; quæ sit Simplicii fides, & quæ pro fide pastus sit a barbaris, . proculdubio Gothis Arianis, ex quibus divinitus ’ereptus est, refert ’.siambigitur, inquit, quo ma- gistro rudimentis fidei fuerit imbutus demi habuit unde disceret. Rostremo iste est ille, cariffimi, cui in tenebris ergastularibus constituto, multipliciter ob- serata barbarici carceris divinitus claustra patuerunt. Tum ad memoriam revocat quomodo ipse Simplicius oblatam olim episcopalem dignitatem respue- rit, malueritque primum socero suo, tum parenti conferri. Istum, ut audivimus, tamsocero * quam * patre b postuositis, ad sacerdotium duci oportere b vociferabimini ; quo quidem tempore plurimum laudis domum retulit, quando honorari parentum 7 maluit dignitate, quam propria. Praeterea comme- "* morat a Simplicio adhuc juveni, milite, tenui, solo, adhuc filio familias, antequam parentum hereditatem adiisset, ædisicatam fuisse ecclesiam ; quod lpse præ modestia silentio premebat. Vir est namque, inquit, ni fallor totus popularitatis alis- nus, gratiam non captat omnium, sed bonorum ; non indiscreta familiaritate vilescens, sed examinata sodalitate pretiosus in adversis cons- tans, in dubiis fidus, inprosperis modestus, in ha- bitusimplex, in sermone cornis. • Pallari io episcopo. b Eulociio, IO ECCLESIA B -1 Postea descendit Sidonius ad laudes uxoris j CHR1STI Simpuii : inquit, dePalladiorum stir~ pe descendit, qui aut litterarum, aut altarium cathedras cum fui ordinis laude tenuerunt. Sane quia persona matrona verecundam & succinctam fui exi- git mentionem, constanter adstruxerirn rejpondere ■ illam feminam sacerdotiis utriufique familiæ *, vel ubi educata crevit, vel ubi electa migravit. Filios ambo bene & prudenter institaunt, quibus compar ratus pater, inde felicior incipit esse quia vincitur. Claudit orationem Sidonius, electionem Simplicii pronuntiando his verbis : Et quia sententiam parvitatis meæ in hac electione valituram esse jurastis, (si quidem non est validius decere sacra— 1 menta, quam seribere) In nomine Patris & filii & Spiritus sancti, Simplicius est, quem provinciæ nofi fræ metropolitanum, civitati vestræ summum sacer- dotem fieri debere pronuntio. Vos autem de viro de quo loquimur, si novam sententiam meam sequi- mini, fecundum vestram veterem consonate. Antequam vero sententiam suam pro hac eIec- Z. vu.tp. P. uOIle protneret, Euphronium Augustod. episco- pum consuluerat ei scribens : Quia Simplicium fpectabilem virum, episcopum sibi stugitat populus Biturix ordinari, quidsuper tanto debeam negotio facere, decernas. Hujus es namque vel erga me di- gnationis, vel erga reliquos auctoritatis, utsi quid’ fieri voles, ( voles autem quicquid æquiffimum est) non suadere tam debeas, quam jubere. De quo ta- men Simplicio scitote narrari plurima bona, atque ea quidem a plurimis bonis. Quæ testimorua mihi prima fronte colloquii non fatis grata, quia fatis gratiofa judicabantur. At postquam æmulos ejus nihil ride amplius quam fidere, atque eos maxime qui fidem fovent Arrianorum ; neque quippiam nominato, licet necdum nostræ proseffionis, illicitum opponit animum adverti exactissimum rirum posse cen- feri, de quo civis malus loqui, bonus tacere non r r Electio hæc facta creditur anno 472. Certe L 47non potuit fieri antea, cum hoc anno tantum Apollinaris Sidonius sumserit episcopatum. Por- ro id contigisse initio lpsius pontificatus ipse signi- ficat scribens Agræclo Senonensi episcopo, quem invitat ad Bituricensis metropolitani eiectionem : Quæso, inquit, ut officii mci (episcopafis) novi- L vii. ef. j. ratem, pudorem, neceffitatem, spectatiffimi adven- tus tui ornes contubernio, tuteris auxilio. Hac in epistofa significat Sidonius decreto civium se Bi- turicas evocatum esse, ut titubantis hujus eccsesiæ statui subveniret : quid enim non timendum vi- debatur ab effreni ambltlosorum impudentia, qui £ sacrosanctam sedcm dignitatemque affectare pre- tio oblato non reformidabant ! Quæ gesserit Simplicius nemo, quem noverimus, litteris consignavit. TituiuS sanctiquo decoratur ex traditione, testi- monium est vitæ in bonis operibus transactæ. Ejus corpus conditum est in ecdefia quam ipse condi- derat, dicta postea S. Austregesili de Castro, quod ab lpso fuerit ædificiis & reditibus aucta. Ecde- siaest collegiata, quam Johannes dux Bituricus * Nempe cum filia ertet PalIadii Brturicenfis antistitis, colfo- eata fuerat Simplicio filio Eulodii PaIladii sitcceUbris in eadem cathedra. ITURICENSIS. „ cum praebendarum colIationibus sacræ suæ capeI— * iæthesaurario subjecit. Tempore S. Simplicii flo— ruNNL. ruit in Bituricensi pago S. Leopardinus S. Por— 1 tiani frater, qui pro martyre habetur ; de eo loque- mur agendo de veteribus monasteriis. XVI. TmADIUS. Hic præsui adfuit concilio Agathensi anno 506. & Aurelianensi primo, anno 511. Ipfius memi— 5 0 nit Gregorius Turon. lib. de miraculis S. Juliani 5 1 c. 14. Sigivaldus, inquit, cum rege præpotens, cum omni familia sua, in Arvernam regionem ex Regis juffic migravit t ubi dum multorum res in* 1 justr competeret, villam quandam quam gloriosci memoriæ Tetradius episeopus Riturigenfis, basili- cæ S. Juliani reliquent, sub soecie obumbratæ commutationis avidus pervasit : sed mense tertio postæuam aggresses est, correptus a febre & fine senfu effictus, declinarit caput ad lectulum. Non- nulli censent Tetradii nondum episcopi Sidonium meminisse epist. x. Iib. 3. Tetradio cuidam scripta, quem vocat meracissimum fontem scientiæ. XVII. R o r 1 c 1U s. Huic episcopo, aliaS pene incognito, duodecim ’anni regiminis tribuuntur. Carolus Cointius ejus episcopatum incipit anno 512. dauditquc anno 512. 518. Nesclo autem quorsumquidam dicant Ro— 518. ricium memorari in cnarta Childcrid II. Franco- rum regis data regni ejus anno x. per quam donat monasterlo S. Dionysii villam de Viplay iu pago Bituricensi, cum novem ecclesiis, archiepiscopo Bituricensi Roricio venerabili bonæque memoriæ an- nuente ; quasi præsui hic non vixerit ducentis fere annis anteS. Dionysii monasterium conditum. XVIII. SIAGRIUS. Patriarchium Bituricense Siagrium sedisse ab * anno 508. ad 527. docet ; quam sententiam amplexi sunt plurimi. Cointius qui Roridi episi- copatum produxit usque ad 518. censet Sia- grium ab hoc anno cathedram tenuisse usque 51 ? — 513. XIX. HUMATUS. Ad mentem Cointii Humatus fuit Bituricen- sis metropolita ab anno $ 2 3. ad 5 27. Ejus tem- pore tradunt insigne miraculum contigisse in pue- ro Judæo, qui a patre ob Eucharistiam in Chrisa tianorum ecclesia susceptam conjectus in fornacem > a patre, illæsus evasit.Eo vero in loco postea condita est ecdesia sanctæ Mariae de Fumo-calido, vulgo Nostre-Dame du Fourchaud. Johannes Chenutius testem hujus miraculi profert Stephanum Chenu- tium medicum avum suum, qui illud refert in libello Arboris Judaicæ, impreflo Tolosie anno 1517. Porro quod narrat, iisilem fere verbis le- gitur apud Gregorium Turon.1.1.de Gloria mart. c. 1 o. qui testatur id factum fuisse in Oriente ; unde conjicimus non aliud esse miracuIum quam historiam relatam ab Evagrio L 4. c. 36. post quem etiamNicephorus eadem scrlpsit 1.17.C. 2 5. ia ECCLESIA B ANNI XX. HONORATUS.’ CHRISTI S. Honoratus adfuit concilio 11. AureIianensi 533. anno 533. præfiiit autem Arvemensi, anno 5 3 5* 5 3 5 • *n 4UO epistrssam ad Theodebertum regem nomine totius lynodi scripsit : sederunt autem hoc in coetu Flavius Remensis, Domitianus Colonien- sis, & Nicetius Trevirensis metropolitanus cum duobus provinciæ suæ episcopis, Metensi ac Vir- dunensi. Porro patriarchium Bituricense conci- lium hoc anno 539. actum contendit, huicque alterum Honoratum, ab eo qui adfuit concilio 11. Aurelianensi, præsuisse asserit. Quod spectat ad annum concilii, satis indicatur iu titulo : Conci-1 lium Arvernense Theodeberti regis consenfu in Ar- verna urbe celebratum VI. idus Novembris, post consulatum Raulinijunioris. Pauliuus junior consui fuit anno 534. anno vero sequenti nullus in Oc- cidente consui est renuntiatus. Unde hic annus dictus estpost consulatum Raulini. Legendus J. Sir- mondus in notis ad concilium hoc, in quibus multis aliis rationibus sulcit chronologiam de tempore hujus concilii. Itaque etiamsi duo admittendi forent Honorati, qui unus post alterum sedem Bituricensem obtinuerint ; cumaIteriusepiscopatus cœpisse dicatur tantum an. 537. certis- sime conflaret Honoratum priorem sedisse tam iu’ Aurelianensi quam in Arvemensi lynodis. At quid cogit duos Honoratos recipere 1 certe nihil præter auctoritatem patriarchii, quæ tanti non est ut quippiam, nisi aliunde adfuit tes- timonia luculenta, ex ipsius præscripto statuamus. Sane quod legitur in patriarchio & in scriptoribus qui ducem hunc sequuntur, alterum Honoratum Bituricensem ecclesiain rexisse ab anno 5 3 7. ad 540. falsi revincitur, ex iis quæ de Arcadio constant. XXI. ARCADIUS. Arcadius nobis notus est ex concillo 111. Au- 538. relianensi anni 5 3 8. cui subseripsit & adfuit Eum exorsum esse episcopatum an. 5 3 6. docet Carolus Cointius. Ejus meminit Gregorius Turon. i. de Vita Patrum cap. 9. ubi agitur de S. Patroclo, qui fugiens seculum : Abiit ad Arcadium Biturica urbis ejuscopum, petiitque sibi comam capitis tonderi, adfcirique se in ordinem clericorum ; quod illiconcessit Arcadius, collato etiam paulo post diaconatus ordine. Probianus presbyter subseripsit 541, concilio Aurelian. IV. anno 541. misses a domino Arcadio episcopo, scilicet Bituricensi ; nam hujus ecclesiæ presbyter erat Probianus, qui post annos j circiter 14. creatus est ejusdem ecclesiæ archiepis- copus. Pro sancto habetur Arcadius, aiuntque Sammarthani fratres ejus memoriam agi in bre- viario Bituricensi Calendis Augusti, celebrarique festum fub ritu duplici in ecdesia S. Ursini, ubi humatus est. In veteri martyrologio spicilegiitomo iv. legitur : Kal. Aug. in Gallia civitate Bituricas beati Arceladi episcopi, mendose pro Archadii. Et quidem hac die Saussaius S. Arcadium notat. XXII. S. DESIDERATUS. S. Desideratus, cujus meminit Gregorius ITURICENSIS. 13 1 Turon. c. 80. lib.de Gloria Confesserum, ante — conspectum muri Biturigi construxitbasilicam, iu ANNI honorem S. Symphoriani, ubi monachos posuit, CHRISTI quibus præfecit Augustum abbatem. Desiderati pontificis vita, edita dicitur ab abbate Boviensi ; eamque Ph. Labbeus inseruit tom. 11. Bibliothe- cæ suæ novæ. At non attendit vir, alioquin doc- tus, hanc esse ipsissimam vitam S. Audoeni, mutatis tantum nominibus, ut legenti statim patebit. In frequenti cœtu metropolitanorum & episcopo- rum celebravit synodum Aurelianensem v. anno 3 49. Paulo post eodem anno desinente, vel 550. incipiente, adfuit Arvemensi secundæ. Augustus, 3 de ipsius domo, cum ita contractus manibus & pedibus esset, ut non aliter nisi de geniculis atque cubitis sustrntaretur, si alicubi processerus vellet incedere, inspirante Deo, de eleemosiynis devotorum apud Brivas vicum, honore S. Alartini antistitis oratorium ædificavit, inquit Greg. Turon. lib. de Gloria Confesserum c. 80. cujus ( S. Martiui) cum in ipsum (oratorium) reliquias detulisset, fatim directis membris sanus effectus est. S. Deside- ratus anno 550. migravit in cælum die Domi— 550. nica 8. Maii juxta Carolum Cointium ; & sa- ne die hac festum ejus ceIebratur in ecclesia Bituric. cum novem lectionibus. XXIII. S. Probianus. S. Probianus Franconis & Periculolæ filius, adhuc infans B. Hilarii intcrcessione lanatus, pres byter fuit sub Arcadio archiepiscopo, qui ipsum misit ad concilium iv. Aurelianense anno 541. ut suo nomine conditis in eo canonibus subscribe- ret. Epifeopus factus adfuit concilio Parisiensi 1 1. anno 5 5 5. & tertio, anno 557. Meminit S. Pro— 5 5 5- biani Greg. Turon. lib. de Gloria Confesserum. 557. c.8o. Jam etiam monuimus inS.Ursino episcopo Fortunatum ejusuem Probiani mentionem fecisse in vitaS.Germani episcopi Parisiensis.Lib.2.mira* J culorum S.Hilarii Pictaviensis episcopi c. 1. legitur Probianum, cum in infantili ætate lethali decumberet morbo, fuisse sanatum beneficio S. Hilarii, ad cujus tabernaculum Franco & Periculosa ejus parentes ipsum detulerant. Romam orationis & re- ligionis causa, ut par est credere, perrexit, ibique acutissima febri correptus animam exhalavit anno 568. juxta Cointium ; cui opinioni consenta- neum est ordinationis ejus successeris tempus. Eum sepultum fuisse dicunt Romæ in basilica S. Laurentii via Tiburtina extra muros. XXIV.S. FELix. » J Anno 568. Felix electus in episcopum Bituri— $ 68. censem, ordinatus est b a S. Germano Parisiensium b * Cointius in Annal. ecdes. Franc. ad an. 61 5. n. a j. dicit Felicem episcopum Bituricensem eumdem este cuius meminit S. Bertmmnus Cenomanensts epifeopus in suo testamento his verbis : Villas illas qua ! bon » recordationis Aritut filiut Ftlitit quondam episcopi, ani parentem noftram ir proximam m conjugium htbuit foci at am, cT omntirts Aviti, inter me er virum illuftrem Gaadolandum majorem-domvs fiut fuipietas coacefiit. b Hac ordinatio illustrata est instgni convernone & miraculo ; qua refert Fortunatus in vita S. Germani Paristensts episcopi : Cum Biturigas afceffiffet pro ordinatione felici t episcopi.pradic ante facerdote, Sieericus quidam Judaus fidei facramente percepto conver- fus efi, habetu in Judaismo Afanconomtm nomine conjugem ; quæ cum in errore perseverare vellet, Germanus applicata ipsius fronti manu diabolum illius autorem pertinacis ab ea vistbiliter fugavit. Quo saAo non solum ipsa, verum etiam alii multi ejusdem se&x converti sunt ad fidem. episcopo. ECCLESIA B ■ episcopo. Anno 573. celebratum est hac in urbe t ANNI concilium quartum, ad quod convenit FeIix, sub- CHR1STI fojpfoque epistolæ ejusiiem lynodiad Sigibertum 573’ regem, cum aliis præsuiibus, rogans & admonens ut Promoti, qui ili castro Dunensi ordinatus fuerat episcopus, intercedente & reluctante Pappolo Camotensi episcopo, causam non defenderet. Celebratur a Fortunato 1. III. Carm. 2 3. ob turrim ipsius cura fabricatam ex auro, ad servandam Eucharistiam ; quod vas gemmis & margaritis fulgebat : Quam bene cuncta decent sacrati ut corporis agni j Margaritum ingens aurea dona ferant » Cedant chrysolytis Salomonia dona metallis. Ista placere magis ars facit atque fides. Quo anno Felix obierit minime scimus. Qui- escit in collegiata ecclesia S. Austregisili de Castro, in suburbio Bituricensi. Post mortem claruit mi- raculis ad tumulum suum, qui erat marmore ex- sculptus Pario, ut ait Gregor. Turon. lib. de Gloria Confessi c. 102. nam coecuS quidam ad illum orans lumen recepit. Testaturque idem Gregorius puIverem lapidis amoti ab ejus sepuI- cro, ut alius ex marmore HeracIeo imponeretur ad tegendum sarcophagum, sumtum in potu, a se- bribus quartanis, tertianis & quotidianis læpius liberasse. Addit Gregoriuscorpusejus post annum fere duodecimum a sua morte, ita inventum illæ- fum, ut nulla disselutio in corpore, nulla putredo re- periretur in veste : sed ita erant cuncta integra, acsi, ut ita dixerim, ea hora tumuloputarentur ingesta. Nunc nullus publicus cultus huic sancto exhibetur. XXIV. RemedIUS sivc RemiGIUS. Hic antistcs sub nomine Remedii subscripsit & 5 &1 • interfuit iynodo Matisconensi, anno 581. die calendarum Novembrium. Obitum ejus refert 584. Gregorius Turon. ad annum 584. lib. 6. hisL c. 39. ubi observat postejus transitum gravi incen- dio partem urbis maximam concrematam esse, & ilia quæ hostilitati resederant pcriisse. XXV. S. SULPICIUS I. Gregorius post notatum Remigii obitum ad annum 584. addit : Post hæc Sulpicius in ipsa urbe ad sacerdotium, Guntchramno rege favente, præeligitur. Nam cum multi munera offerrent, hæc Rex episcopatum quærentibus respondiffe fertur : Non est principatus nostri coniuetudo sacerdo- tium venundare sub pretio, sed nec vestrum, cum præmiis comparare : ne & nos turpis Iucri infamia notemur, & vos mago Simoni comparemini ; sed juxta Dei præseientiam Sulpicius vobis erit episcopus. Etfic ad clericatum deductus, episeo- patum ecclefiæ supradictæ suscejut. Est enim vir valde nobilis, & de primis senatoribus Galliarum, in lit- teris bene eruditus rhetoricis, in metricis vero artibus nulli fecundus. Hicsenodum illam, cujus supra meminimus, pco parochiis Cadurcinis fieri compto- nuit. Tomus II. ITURICENSI& 1 ; L De controversia pro parochiis Cadurcinis orta — > inter Ursicinum Cadurcensem, & Innocentium AN Ni Ruthenensem episcopum agit Gregorius capite CHRISTI superiori ; de qua etiam diximus tomo 1. in epis* copis tum Cadurcinis tum Ruthenensibus. Ad eam componendam Sulpicius paulo post or- dinationem suam, habuit fynodum Arvernis, ex proviuciæ suæ episcopis, qui judicarunt relinquendas esse Cadurcensi episcopo parochias om- nes, quas Ruthenensis episcopus non posset probare antiquitus a se aut a suis decefsoribusesse pos sessas. Optime vero Labbeus observavit hanc sy- nodum non debere differri ad annum 588. nam 1 ex Gregorio Turon. faciIe inteliigitur S. Sulpicium, post susceptam Bituricensis metropolis gu* bemationem, nihil antiquius habuisse, quam hanc sopire litem. Anno 585. subscrlpsit &sorte adfuit concilio 11. Matisconensi. Superfluum videretur monere Iectorem nos- trum Sulpicium, cognomento pium, prorfus alium esse a Severo Sulpicio, nisi quidam in hunc er- rorem impegissent quamquam crassissimum, quos notat Josephus Scaliger in prolegom. libri de emendatione temporum. Certe quum distat unus ab altero ! Severus Sulpicius discipulus fuit sancti Martini, cujus vitam scripsit ; alter Sulpicius fuit * priore ducentis fere annis junior. Primus fuit tan- tum presbyter ; noster, episcopus. Severus Sulpicius, Millenariorum errore, & juxta Gennadium Pelagianorum veneno infectus fuit, cujus tamen postea pcenituit.* S. Sulpicius primus ab omni erroris contagione immunis fuit. De eo legendus Bollandus ad diem 29. Januarii ; ubi tamen nulla edidit hujus sancti acta ; sed quædam excerpsit ex præfatione historiæ septem Dormientium apud Turones quiescentium, quæ inscribitur : Beatijfi- mo patri Sulpicio Dei gratia Bituricensi archiepifi copo Gregorius Turonorum indignus sacerdos. lrt epistola vero nuncupatoria laudatur S. Sulpicius * ob summam prudentiam paremque sollicitudi- nem, quibus titubantis ecdesiæ statum firmare, & ejus ruinas resarcire contendebat Sed stylus auctoris non redolet Gregorianum, abhorrctque ab ejus ætate titulus archiepiscopi Sulpicio datUS. Quin etiam dubitamus S. Martini monasterium prope Turones Majus-monasterium tempore Gre- gorii fuisse appellatum. Noster Ruinartus hanc de septem Dormientibus lucubrationem iutcr dubia opera rejicit in editione Gregorianorum operum ; eam autem ut omnino spuriam rejidt Cointius. Obitum nostri Sulpicii refert Grego- . rius ad annum 591. qui erat decimus sextus 5 9 1 • * Chiideberti, Guntramnique tricesimus. Sepul- tus fuit in ecclesia S. Juliani, ex qua postea trans- latum est ejus corpus ad S. Ursinum, ubi quiescit hodie. XXVI. EusTasIUs al. EUSTAchiUS, De hoc archiepiscopo nihil habemus nisi quod legitur apud Greg. Tur. lib. x. c. 26. Obiit & Sulpicius Biturica urbis pontifex, cathedramque ejus Eustafius Augostidunenfis diaconus estsartitust Eum mortuum aiunt anno 607. pridie calendas 607. Januarii. Comtius dicit eum obiisse ultimo die 602. anni 602. B 16 ECCLESIA Bl B / ANNI XXVII. S. APOLLINARIS. CHRISTI Apollinaris electus juxta Cointium anno 603. 611. lneunte, transivitad Deum anno 611. nono sui pontificatus ; jacuitque diu iu eecksia S. Austre- gisili de Castro secus muros Bituricenses : at sacra epis ossadissiparunt Calvinistæ anno 1562. Ejus fertum seu memoria agitur pridie nonas Octobres, vacavitque sedes usque ad diem 13 • Februarii. * Vapi XXVIII. S. AUSTREGISILUS. * S.Outrilic. S. AustregisiIus patria Bituricus, Gundinoseu Agundino patre nobili quidem sed minime di vite, natus est 3. cal. Decembris an. 551. qui eum ta— I men in litteris maxime sacris instrtui curavit. Adultus primum quidem iu aula Guntramni, fungens officlo mapparii, cujus erat Regi mantile ad manus abstergendos offerre, ipfius gratiam consecutus est ; sed Betellini hominis palatini æmu- latione, qui de fiscalibus rebus quiddam occupant, & fraudem fecerat, de falsi crimine insimulatus, quasi quaedam scripta, quibus pecunia de fisco sol- venda praecipiebatur, absque jussione Principis confecisset Austregisilo crimen denegante, Gun- tramnus diffidentes inter se singulari pugna con- troversiam dirimere jussit ; indictoque die ad cer- tamen, adversarius Austregisili, divino judicio’ equo deiapsus interiit, ex sancti pontificis vita ab æquali auctore conscripta. Post hæc cum respuens filiæ divitis nuptias oblatas, factus fuisset clericus & subdiaconus ab Aunario seu Aunachario præsuie Autissiodorensi, tum presbyter & abbas S. Nicetii ab Ætherio Lugdunensi episcopo, Apollinari mortuo, cum Regis consensu eligitur archiepiscopus Bituricensis, 612. & consecratur die 13. Februarii anni 612. Hanc sedem administravit duodecim annis, iu qua virtutum omnium splendore, ceteris antistitibus præfulsit Multis etiam miraculis fervi sui sancti- tatem Deus testatam esse voluit. Ea refert scriptor vitæ coævus, quem secuti fumus. Habetur autem hæc vita sinceriorapud Bollandianos, & scculo n. Benedictino. 624. Obiit 13. cal. Junii anni 624. sepuItus est a B. Rauraco episcopo Nivemensi in ecdesia sub- urbana, quæ tunc monachorum erat, ubi Berco- rialis & Bertradus abbates fuerunt, laudati iu libro miraculorum hujus sancti, postea conversa iu collegium canonicorum secuiarium, sub titulo sancti Austregisili ; cui & alia parochialis in urbe con- secrata est. Festo die cditur sub ritu duplici 20. Sce. » r. Maii.S. Austregcsilus B. Amando, qui postea Tra— j ^ned, P’jectensiumfuitepiseopus, seculum fugienticelIu- lam juxta ecciesiam in superiori civitatis muro construi fecit. XXIX. S. SULPICIUS II. Sulpicius aIter cognomento pius, oriundus e * Vatin. Vastiuo * oppido Biturigum daris parentibus, dicitur archidiaconus Bituricensis sub Austregisilo in vita S. Remacli Trajectensis episcopi. Et qui- dem a S. Austregisilo clericus factus legitur anno circiter 612. annuente Theoderico rege Burgun- diæ ; quo tempore jam iu morbos & iu daemones potestatem acceperat. TURICENSIS. 17 l A Clotario qui anno 613. solus monarchiam
Francorum obtinuit, abbas castrensis a, postea ANNI episcopus Bituricensis designatur anno 624. quo CHRISTI in munere tam virtutibus quam miraculis om— 624. nium in se oculos convertit. Anno vm. Dago- berti regis S. Desiderium populi clerique suffra- giis ad episcopatum Cadurcensem electum, con- vocatis provinciæ suæ episcopis auctoritate me- tropolitani ordinavit, invitatus his regiis litteris in quibus occurrerunt nobis quædam variæ lectiones, quas duximus adjiciendas. Domino sancto & apostolico domino meo & patri Sulpicio papæ Dagobertus rex. * Deo & * Dum & 1 vestræ fanctitati credimus esse compertum, qualiter vestræ- nosterfidelis vere illustris Desiderius thesaurarius, nobis adolescentiæ tempore fideliter defiervivit. ♦ Nos * & nos. devotissimam ac monasticam conversationem ejus habemus bene compertam, ideo nos cognoscite taliter decrevisse, ut in civitate Caturca, ubi germanus ejus dominus Rusticus * præivit, in locum ipfius hono— * præsuit- rem episcopatus in Dei nomine debeat accipere ; quia divina inspirante potentia talis nostra devotio manet, ut eos quos moribus ornatos & fianctis operi- bus deditos perspicimus, sicut est iste fidelissimus Dei & noster Desiderius, hos ad episccopale culmen pro- vehere debeamus ; quia sic decet regiam celsitudinem, ’ut quos cognoscit in Dei timore conversuri, & fidem catholicam integre custodire, vel Evangelica pree- cepta omnimodis *, ad pontificale officium studeat *observfre. promovere. Rroinde dum vos arcem metropolitani fcimus tenere, præsentes apices, cum debito saluta- tionis officio almitati vestræ studuimus destinare, petentes Ut ad eum benedicendum properare debea- tis, & litteras ad comprovinciales fratres vestros dirigatis, ut illi adesse debeant, ut canonice & juxta apostolicam institutionem sub vestri præfentia in sancta Raschali solemnitate pontificali benedic- tione debeat ♦ esse consecratus ; illud etiam ante « confir- omnia supplicamus, ut nos in fianctis ac Deo pla— mari- ’citis orationibus vestris Domino commendetis, & ad explendum hos negotium nullam moram faciatis. * Quod vero indicimus, manus nostræ fiubficriptione * Quem ut mos est, decrevimus roborari. Dagobertus rex ind, tuluni- subficripsit. Intercessitsemper arcta necessitudo inter S. Sulpicium, & S. Desiderium, quam mutuis fovere curaverunt epistolis. Apud Canisium Antiq. Lect. tom. v. p. 5 26. & iu biblioth. patrum tom. vm. p. 579. exstant duo libri epistoiarum, quorum prior epistolas Desiderii ad amicos, posterior amicorum Desiderii ad ipsum ; iu priori libro duode- . cima epistola est ad S. Sulpicium, quæ sic incipit : ’’SANCTO PATRI ARCHÆ SULPICIO. Condecet primæ fiedis antistitem, ut fiolers circa eum cofifiacerdotum exhibeaturfiollicitudo &c. In altero libro leguntur epistolæ S. Sulpicii ad ipsum Desiderium, uti & ad Verum Rutenæ ecdesiæ episcopum. Sulpicius interfuit concilio Remensi fuit Son- natio Remorum archiepiscopo, anno 625. ex 625. Flodoardo lib. u. c. 5. Cum abOnno 641. in 641. coadjutorem, quem sibi elegerat, Vulfoledum, * Sic appellabatur qui monachis aut clericis præerat in aula aut in castris rei sacræ operam dantibus. 18 ECCLESIA B 1 — omnia episcopatus onera rejecisset, reservata so-i ANNI lummodo pauperum cura, migravit ad Domi- " numanno 644. aL 47. die 17. Januarii, & in 044" monasterio ipsius nomine insignito tanquam patronus colitur. Parisiis amplissima ecclefia paro- chialis in ejus honorem est constructa, & sub invocatione ipsius nominis. Johannes Bollandus ejus vitam exhibet ad diem 17. Januarii quam edidit quoque Mabili. sec. 11. Bened. S. Rema- cium Leodiensem episcopum, ipsius discipulum, in diœcesi Leodiensi multas sancto praeceptori suo ecclesias consecrasse, testis est Molanus in nataI. Belg. penes quem fides fit. Memoratur in plurimis actis SS. uti S. Eustadiolæ, S. Austrege— I sdi, SS. Amandi & Laudoaldi ; item in variarum ecclesiaram breviariis. XXX. VULFOLEDUS vd VULFEODUS. VulfoIedus subseripsit cuidam privilegio Fossa- tensis monasterii, quod refert Mabillonius ad an. 642. 64 2. ut videre est libro XIII. Annal. Bened. n. 12. prius autem editum fuit in supplemento Antiquitatum Parisi Jacobi Brulii. Ex eo vero pene de- monstratur Vulfoledum pro vero episcopo habitum fuisse, statim ac assiuntus est in coadjutorem a S. Sulpicio. 648. Interfuit concilio Cabilonensi circa an. 648.’ VIII. caI. Novembris. Subscripsit celebri privilegio quod Chlodoveus fiIius Dagoberti Dionysiano concessit monasterio an. regni sui decimo-sexto, Christi 653. vel 65 9. VideiuEligio inter Noviomenses epilcopos. Postea calculum quoque addidit aIteri privilegio ab Emmone archiep. Senon. coUato coenobio S. Columbae an. 3. regnante Chlotario, hoc est 6 j 8, juxta Cointium & Mabilionium an. 658. forte meIius juxta stabilitamin S. Eligio chronologiam, 664. an. 6 64. Ejus tempore fundatæ dicuntur in diœ- cesi abbatiæ S. Sigiranni & Millebeccensis. Obiit. 4. calend. Januarii, fortasse non ante annum 664. XXXI. Ado. Excessisse dicitur e vita octavo idus Octobris, post pontificatum annorum 21. & sex mensium ; sed chronologiæ patriarchii Bituricensis, juxta quam anni 21. in pontificatu Adoni tribuuntur, minime standum putamus. Cointius qui eum Aldum appellat, docet ejus episcopatum intra 668. & 080. claudi. XXXII. AGOLENUS, ai. ADOLENUS. j In Sammarthanorum fratrum catalogo nudum hujus præsulis nomen exhibetur » In patriarchio Bituricensi, & apud Chenutium &c. legimus eum sedisse annis 14. a 682. ad 696. uno tantum anno discrepat ab iis scriptoribus Cointius, qui pro terminis aut limitibus episcopatus hujus præsulis, statuit annos 683. & 697. XXXIII. RochUS, seu Rocho. Rochus, sive Rocho, qui & Rochonus in ve- teri codice appellatur ; adfuit funeri S. Eustadiolæ quæ ad cœlos migravit vi. idus Junii &sepulta est Tomus II. TURICENSIS. 19 L ad ædem S. Pauli extra muros, quam construxe— —■ ■■ ■ ■ rat, ut liquet ex MS. exemplari Medii-Monaste— ANNI rii, tunc monialium, nunc clericorum seminarii. CHRIST1 De hoc monasterio ejusque fundatrice & abba- tissa Eustadiola infra erit agendum. Ex patriar- chio Bituricensi, ejusque chronologiæ fautoribus 69 6. Rochus per annos 40. præfuit, scilicet ab anno 69 7. ad 7 3 7. Cointius ipsi quoque tribuit annos 736. totidem in regimine, quod inchoat ab anno 696. XXXIV. SIGINUS. Siginus vocatus ad regendam Bituricensem metropolim anno 737. non potuit sedere annos 737* 1 24. ut legitur in vulgatis catalogis. Jacet in abba- tiali S. Ambrosii ecclefia, quæ tum incolas habe- bat monachos ; postea canonicis Regularibus inclinato seculo xiI. tradita efL Ejus epitaphii frag- mentum hoc refert Thaumaserius Antiquitatum Bituricarum iuquisitor & explorator oculatissimus. Hic jacet ecclesiæ pastorsidusque maritus. Abfcondit durus viscira cara lapis. XXXV. BeRTELLANUs aI. BerlaNUS. Hunc antistitem ad sedem Bituricensem acces* * sisse anno 751. quidam decernunt. Nihil tamen cogit ad statuendum hoc anno lpsius episcopatus exordium : sed anno 759. cogimur illi locum 759 » quærere & asserere,’contra quam fecerunt qui aut patriarchii, aut variorum catalogorum sunt auctores. Nempe anonymus in historia, quam Nibelungi comitis jussii scripsit, ad annum x. Plpini regis patris Caroli magni, qui respondet an. 761. ita loquitur de Waifario aIiisque perduellibus : Wdifarius inito iniquo conjilio, contra Ripinum regem infidias parat ; exercitum suum cum Uniberto comite Bitorino ♦, & Blandino *deBeny. comite Arvernico, qui dudum ante annum superio- J rem ad prædictum regem Ripinum cum Bertellano episcopo Bitoricæ civitatis missessuerat, & animum Regis ad iracundiam nimium provocasset &c. Hic vides Bertellanum Bituricensem episcopum mif* sum ad Pipinum regem anno 7 s 9. nam si deci- mus annus Pipini regis fuit 701. quodincon- sesso est apud omnes chronologos & historicos, annus superior hujus saltem erat nonus ; & annus qui antecessit hunc annum superiorem, fuit octa- vus Pipini, proindeque annus Christi 759. Hic præsui, juxta Cointium, obiit anno 763. 763. j XXXVI. LANDOARIU9. Hunc Bertellano succestbrem datCaroIus Coin- tius. De quatuor annis ipsi vulgo datis in episco- patu nihil asserimus ; quamvis commode possi- mus cum Cointio deducere episcopatum hunc ab anno 763. ad 767. imo etiam ad 769. XXXVII. HeRMINARdus. Herminardus qui & Hermenarius an. 769. in— 769. terfuitconcilio Romano a Stephano III.papa in ba- silica Lateranensi celebrato ; in qualynodo, utAna- stasius bibliothecarius in Stephani vita refert, dis- cussaprimum, ac rcscissa Constantini pseudopapæ B ij io ECCLESIABI ■■■ ■ acta fuerunt.Episcopi Franciæ, aitSirmondustomoA ANNI 2. ad concilium hoc missi, quorum nomina in CHRISTI codicibus exciderunt, quantum ex sche- disPanuiuianis colligere licuit, Ei fuerunt : Wili- carius Senonensis, Lullus Moguntinus, Gavie- nus Turonensis, Addo Lugdunensis, Herminar- dus Bituricensis, Daniel Narbonensis, Tilpinus Remensis, Herulfus Lingonensis. Item Herein- bertus, Babulfus, GilelbertuS, & Joscph, quorum sedes non futis aperte designabantur. Obiit Hermenarius anno 774. juxta Cointium. XXXVIII. DeodaTUs. Deodatus consentientibuS omnibus per novem . annos cathedram obtinuit ; hoc est juxta Coin- /qT tiuin, ab anno 774. ad 7 8 3. attamen nullis certis ’* * argumentis id constat, sed mera nititur conjectura. XXXIX. ErmemberTus. Quo anno Ermembertus Bituricam conscen- derit cathedram non audemus definire. Anno 786. y 8 6. petente Carolo magno Francorum rege, qui eum Romam miserat ad Hadrianum papam, ab hoc summo pontifice pallii honore donatus est ; ut docent nos ejusilem littcræ ad Carolum regem. Exstant tom. n. concil. Franciæ J. Sirmondi, & iu collectione concil. Labbei tom. vi. p. 1777. C. I.coI. 1. nihilominuS tamen eas instrumentis addendas ju-> dicavimus, quod singulariter ad ecclesiam Bitu- ricensem pertineant ; ac fuerint a nostris Sam- marthanis editæ. Ermembertus mortuus legitur yg8 apud Cointium anno 788. XL. SegoLENUs. Factus est archiepiscopusanno788. Mortem oppetiit anno 793. X LI. S. D a v 1 d. CaroIus Cointius docet S. Davidem non suc-. cessisse Segoleno nisi anno 793. auctoremqueJ fuisseCarolo magno Francorum regi, ut fundaret sancti Laurentii parthenonem ; sed nullo inni- titur certo testimonio, praeterquam auctoris pa- triaichii Biturice ; cui credere non est securum. S. Davidem obiisse anno 802. docet idem Cointius, quem videsis ad annum 79 3. n. 2 2. & ad 802. an> 802. n. 114. Dicitur sepultusin monasterlo S. Laurentii puellari, de cujus antiquitate & ætate infra inquiremus. X L11. EbroiNus. 81q. Ebroinus sedebatanno 810. ut probant ejus £ Jitteræ formatae pro Dodoberto preSbytero, ad Magnonein Senonensem archiepiscopum, in cu- juS parochia, id est diœcefi presbyter hic apud Harchambaldum manere postufabat. Datæ siint litteræ indict. IV. anno X. imperii domini CaroIi, & anno XLHI. regni ejus ; qui chronici characteres conveniunt præfato anno 810. Porro etsi hæ littera jam læpius editæ sunt, nimirum apud Lindenbrogiumc. 1 80. Formularum sofemniuin, Hieronymum Bignonium c. 12. veterum For- mui. Jacobum Sirmondum tom. 2. conc. GaIf. in formulis antiquis Formatarum epilcopalium, TURICENSIS. 11 i Carolum Cointium annalium tomo VII. ad an. — 8 1 o. num. 100. &c. attamen easdem inter noftra ANNI instrumenta rursus edere operæ pretium visum CHRISTt est, ut non defit nostræ Galliæ Chriftianæ anti— C. 1 1. cuI. quissimumhoc monumentum ecclesiæ Bituricensi’• maxime honorificum. Porro ab ipso fere Chris- tianæ religionis exordio in usu fuere Formatæ, maxime pro clericis cum alib migrabant.In ecclesia Græca primum usitatas eas fuisse probant Græci characteres etiam in Latinls litteris adhibiti. Con- cilii Nicaeni auctoritate hic usus confirmatus est postea. Earum autem varias formulas habemus ^’fi**0* tomo vi 11. conciliorum Labbei. Male locatur in patriarchio Bituric. & in catalogis ex eo descriptis an. 8 40.nec rectius fortasse ibidem legitur episco- patum Ebroini fuisse tantum dierum triginta. XLIII. S. AgIULFUS*, & AIGULFUs. s.*Aoust* Agiulfus aliter dictus AiguIfus & Aiulfusvir sanctitatiS fama clarus ex epistola iv. libri 4. car- minum Theodulphi Aurelianensis episeopi, qua egregias ejus dotes, pietatem doctrinamque commendat ; jam erat archiepiscopus Biturigum quan- do idem Theodulfus Andegavis exulabat, hoc est ante annum 820. ut observat J. SirmonduS in 620 « notis ad Theodulfi opera. In capitulari tertio Ludovici Pii imperatoris cap. 1. recensetur inter archiepiscopos qui debebant conventus agere cum suis suffiagraneis, quatuor in locis Galliarum ; Maguntiæ, Parisiis, Lugduni, & Toloiæ. Hæc urbs tunc pertinebat ad Bituricensem metropolim, eoque convenire debebant Notho Arelatensis, Bartholomæus Narbonensis, AdaleImus, Aiul- fusque archiepiscopi, ac eorum episeopi compro- viuciales. Huic autem coetui indicto, anno 828. 828. præesse debuit Aiulfus, ut pote habito in sua pro- vincia. Excepit confessionem Ebonis Remorum antistitis, cum Modoiuo, Achardo, Theoderico & aliis episcopis, ejusque judex eIectus est in J concilio Theodonis-villæ anni 8 3 5. in quo Ebo ^35* damnatus suoque gradu dejectus est. Anno 837. 837. mense Septembri damnavit in concilio Carisia- censi monachos Anisolenses, sive sancti Carilefi, subdi recusantes episcopo Cenomanensi, qui tunc erat celeberrimus Aldricus. Postridie quam e vita migraverat Ludovicus Augustus, hoc est xi. ca- lendas Julii, supremum vitæ diem absolvit Agiuf- fus anno 840. ut observat Mabillonius ad hunc annum n. 24. idemque sentit Cointius. Quiescere dicitur in ecclesia parochiali, quæ nomen ipsius gerit, in archipreSbyteratu Castri-Radulfi * ejus— aChasteap- que cultui consecratur dieS 1 1. Junii. roax’ Verum hujus antistitis elogium a Theodulfo stricta oratione scriptum nunc exhibeamus, in quo cum patriarcham primæ sedis appellat : Hoc AIULFE tibiprasulsanctissime, mitto Carni. I.IVS Teudulsus carmen exsul ah exfilio. Nobilis & pulcræ fueras puer indolis olim, Nunc vir es ornatus nobilitatis ope. Qua suit in puero docilis folertiaparvo, Nunc manet in magno dante Tonante rira> 21 ECCLESIA B 1 ■——— Signa puer magnæ scioper virtutis habebas A CHRISTI Magna> doceat magnum te fore forte virum. Ingenuus artesstudium tibi discire tandem Exstitit, & cultum his pectus habere fatis » At nunc divini tibi tradere dogmata verbi Est labor, & populis jura rescrre poli. Qui tunc grammatico sumebus pocula fonte, Ambrosio mentes nunc bene rore rigas » Vivere te fancte rumor disoergit ubique, Ai’agna per ora virum sat tua fama volat. Cuncta quis expediet laudispræconia vestræ, g Quæ Suitegaudus iste rescrre solet ! &c. Rettulit ille mihi studiumque, decufque, modumque, Quo vehis officii pondera digna tui. Qualiter exemplis & verbis ferte ducatum Non cesses populis adpia regna poli. Es bona magna gerens, ut agas majora precamur, Ro/’cimus optatam ut det tibi Christus opem. Sunt exempla tibi partum fectanda priorum, £ Exemplo & verbis ut doceare tuis. Et tua continuis crefcat doctrina diebus, Atque ut qui caput es per pia membra meet. Es patriarchali primæ prælatus honore Sedis, & alma patrum estsubdita turba cibi. Inde manere cibi prudens follertia debet. Omnibus utspecimenfis, decus, ordo, modus. Quo magis es celsus, humilis magis esse memento, Gratia te altithroni ditet ut alma Dei. Esto bonis agnus, leo fervidus esto malignis, £ Rars amet ista partem, ut illa pavesoat herum, Cumque piis fueris pius, & districtus acerbis. Te pars hæc martem fentiat, illa patrem. Sit tibi larga manus, placidum cor, dulcia verba, Sis probus & folers, promtus ad omne bonum, &c. Plurima ex hoc carmine omisimus, quod clau- dit enixioribus precibus ad eumdeni archiepisco* pum ejusque comprovinciales episcopos, ut ip- sorum ope potentissima liberetur, ab exsilio revo- cetur, cui se addictum queritur, quasi particeps fuisset conjurationis Bemardi regis ltaliæ adverlus Ludovicum Auguftum. Cur cremitæ ac martyris titulo donatus sit Agiulfus, non audeo divinare. Ejus reliquias J ohannes archiepiscopus Bituricensis an. 1269. tranftulit, ut probant ejus litterae, quas c.m. col 1’°^um communicavit V. C. D. Alabat prior 1. S. Ursini, edidimusque inter probat. Vereor tamen ne populari errore apud Castrum-Roduifi colatur Aigulfus archiepiscopus, pro abbate & mar- [TURICENSIS. 23 . tyre, qui ex Italia transtulit corpus S. Benedicti iu —*1 Franrsam. ANNI CHRI8TI X L I V. STEPHANUS. Pro loco qui Stephano assignari debet, anxii sumus : si enim legamus coneilii Wormaeiensis acta, quibus continetur privilegium ab Aldrica Senonensi archiepiscopo conceflum S. Remigii monasterio apud Senonas, pro certo habebimus Stephanum post Agiulfum poni non debere ; nam subseripsit privilegio quod AIdricus Senonum ar- chiepiicopus dedit monasterio S. Remigii Seno- nensis in conventu Wormaciensi, habito, ut vulgo creditur, anno 833. Porro constat Agiul- fum pervenisse saltem usque ad annum 8 3 7. ex supra dictis. Errant quidem qui concilium hoc Wormaciense revocant ad annum 833. nam in diplomate Ludovici Pii, quo in eodem conven- tu ratum habuit Aidrici privilegium, legitur ad caIcem : Data scicdecimo Kalendus Decembris anno Christo propitio vigesimo fecunde imperii do- mini Ludovici piissimi Augusti, indictione decima tertia. Certe annus 22. Ludovici imperatoris re- fertur ad annum Christi 835. uti indictio xm. nihilominus tamen Stephanus non videtur post- ponendus Agiulfo ; qui enim inconcilio judicabat an. 835. non est posterior erga eum qui sedit anno 837. Aliunde non occurrit minus difficuItatis in collocando Stephano ante Agiulfum ; qui enim præponere licet archiepiscopo ante annum 820. cathedram obtinenti, eum cujus episcopatus probari non potest ante annum 835. Ut ab hoc nodo Annal se solvat Cointius, fingit Stephanum qui sub- scripsit privilegio Aidrici archiepiscopi Senonen— n’70 * sis Biterrensem fuisse episcopum, non Bituricen- sem. Facile autem fuit Bituricensem scribere pro Biterrensi. Contra vero nulli codices huic favent conjecturae ; nullusque hoc tempore invenitur ’Stephanus episeopus inter antistites Biterrenses. Aliunde quoque Biterrensem episcopum adsuisse concilio Wormaciensi verisimile non est, ob maximam locorum distantiam. Tolletur vero difficultas omnis dicendo Ste- phanum successerem suisse Agiulfi ; nec subscrip- sisse privilegio Remigiani apud Senones monaste- rii, anno quo datum est, scilicet anno 835. sed interjectis aliquot annis. Similes vero subscriptio- nes non semel factas jam vidimus. Nimirum cum archiepiscopus Bituricensis, cujus tanta erat in tota ecclesia Gallicana auctoritas, non adfuisset conci- „ lio Wormaciensi, neque consensum præbuiflet privilegio SenonensibuS monachis ibidem con- cesse ; ii existimarunt e re sua esse illud offerre Stephano Agiulfi succeflori confirmandum & ra- tum habendum. Non erat autem eadem ratio adeundi episcopum Biterrensem tam longe posi- tum, ad hujusmodi consensum obtinendum. JohanncS Columbi in observationibuS ad Gal- liam Christianam, quas appellare noctes Blanca- Landanas ipfi placuit, quia eas elucubraret apud abbatiam quandam ordiniS Præmonstratenfis diœ* 1 cesisque Constantienfis in Norinannia, dictam Blantam-Landern ; dicit nostruin Stephanum p— » • B iij 24 E C C L E S I A B 1 — ■ ■ — ■ non soIum subscrlpsisse toties decantato privile— A ANN1 gio, sedetiam conventui Wormaciensi adfuisse ; CHRISTI adhjketque Roverii testimonium in Rcomao. At quid opus hujusinodi testium, cum somniant & fulgunt ex levibus conjecturis ! Stephanum sub- scripsisse privilegio Aldrici Senonensis anni 836. ( hanc putavit Rovepus ætatem fuisse hujus ins- tnunenti) legit hic scrlptor. Et quia læpius contingebat ut episcopi subscriberent in lpsis conciliis » eorum decretis & definitionibus ; continuo putavit asserere sibi licere Stephanum quoque sedisse in concilio Wormaciensi ubi concessiim fuit hoc privilegium : at minime unum consequens est ex alio. Itaque putamus Stephanum excepisse in £ administratione Bituricensis eeclesiæ Agiulfum, & paulopost nomen suum in signum consensus scripsisse in diplomate seu privilegio pro Remigia- nis apud Senonas monachis. Quamdiu autem se- derit ignotum nobis efL XLV. S. RoDUlfos. S. Rodulphus nobili & antiqua stirpe ortus erat, nimirum Rodulpho Cadurcorum comite, & Aiga paris cum nobilitaris tum pietatis parentibus, **
a quibus primum ad clericatum instituendus traditur Bertranno viro religioso, assignata in titu- lum patrimonii villa quadam extra consortiumfra- Irum ; quemadmodum Emenanæ Rodulfi sorori ad sanctimoniaiium habitum tradendæ, quandam cedunt ecclesiam nobiles parentes. Per clericatum potest hic inteliigi monachatus, qui non raro in antiquis scriptoribus per clericatum designatur ; maxime cum videamus Rodulfiim abbatem ante episcopatum fuisse. Nec obstat titulus ei datus, seu villa loco tituli clericatus velut assignata : n.jn id solebat fieri etiam pro monachis, uti 1>robat charta Rotardi cujusilam in tabulario Belli- oci, apud Lemovices, unde erutum iustrumen- tum de villa patrimonii loco data Rodulfo : nam Rotardus ibidem concedit Rodulfo abbati Bellilo— A censi (is erat noster Rodulfue) & monasterio Bellilocensi, pro clericatu cujusdam confanguinei sui nomine Gumberti, ut idem Gumbertus hæc teneat, usque dum abbas & monachisupradicti Joci, aut ecclesia alium ei honorem concedat, ut fecundum clericatus sui officium vivere poffit. Eodem itaque modo, quando Rodulfue noster adolesa cens a parentibus traditus est ad monachatum, simul parentes dederunt villam indominica- tam Bellomontis in pago Lemovicino, ut probat monasterii S. Petri Bellilocensis charta donationis hujus villæ, quam exhibet Mabillonius sec. j IV. Bened. parte 11. pag. 157. Deiude Rodulphus fuit abbas incerti loci ; nam probat Mabillonius ad annum 840. ipsum quando adeptus est sedem Bituricensem, abbatem quidem fuisse, sed nondum Floriacensem, aut Veterinensem, seu Bellilocensem : quæ duo mo- 1 Ex Mabill. sec. IV. Bened. parte II. pag. i $ 6. hi fuerunt lilii Rodulfi comitis & Aigux : Rodulphus dtriciu ( ipfe eft archiepiscopus noster) Godefridus comes. Rotbertus. LanAricus. Emtnana filia eorum suit abbatista S. Genesii, apud Sarrasta- cum. De Johanne qui suerit abbas Bellilocensis altum est fi- lentium. Insra tamen Johannis huius fiet mentio. Roberti conjux Retrudis sepulta est in monasterio Bellilocenfi. De iit plurima habes in historiæ Tutclerdis appendice. TURICENSIS. 25 i nasteria nondum erant condita. De iis vero enu— • cleatius agemus infra in Floriacensis monasterii ANNI abbatibu ? CHRISTI Rodulfus præesse cœpit metropoli Bituricensi anno circiter 840. aut 41. &saneanno 840. ®4°’ adhuc tantum abbas vocatur, in venditione villæ Beliaci facta a Bosone ejusque conjuge Talasia abbati Rodulfo ( noster est Roduifus) anno primo quo domnus Lotharius excellentissimus imperator assemsit imperium, mortuo videlicet Ludovico patre mense Junio anni 840. At paulo post Ro- dulfus factus est Bituricensis archiepiscopus, uti docet ipse in charta quam suum testamentum ap- ’pellat ; in cujus fine legitur : Rodulfus primæ sedis episcopus huic testamenti chartula subfcripsit…. Datum mense Martio anno primo Caroli regis. Annus erat primus Caroli regis cognomento Calvi, post Ludovici patris mortem. Et hic forsan adhuc computabatur Christi 840. usque ad Pas— c. iv. c.L cha. Chartam hanc damus suo loco.’■ Ut de rebus a S. Rodulfo gestis in episcopatu nunc dicamus, eodem anno quo cathedram con- scendit Veterinense ♦ construxit cœnobium, de *„vJ^enn" cujus fuitdatione Mabillonius vulgavit instrumen— BeUoioc ». tum in elogio sancti antistitis tom. iv. actorum H SS. Benedict. parte 2. quo Domino Salvatori res * quasilam suæ proprietatis offert, Saraziacum videlicet, cum villa S. Genesii, situm in pago Catur- cino, in vicaria Casiliacensi, necnon casam do- minicariam apud Veterinas super fluvium Sorda- rim ♦ in orbe Lemovicino. Hæc autem ab Aiga ♦ Sordem matre aeceperat Huic autem coenobio præfecit Sordoire. * Silvium abbatem ; eumdem procul dubio, quem hoc tempore Solemniacensem abbatem fuisse vide- mus. Patroni novi monasterii erant præter mundi Servatorem, apostoli Petrus & Paulus, omnes aposa toli, sancti Laurentius, Sebastianus, Dionysius, Mauricius, aliique martyres ; confesseres Hilarius, Martinus &c. * Eodem anno 840. conditum est Rodulfi mu- nificentia Bellilocensemonasterium super stuvium Dordoniæ, cujus Veterinense post modum fac- tum esse prioratum legimus ; unum autem ab al- tero parum distat ; de hac vero celebri abbatia, cui Rodulfue voluit præesse venerabilem Gairul- fum abbatem ( quamvis lpse tam Bellilocensis quam Veterinensis monasterii uti abbas gereret lollicitudinem) infra opportunius dicemus in Lemovicensis episcopatus historia. Anno 843. pius archiepiscopus ad conden- dum aliud monasterium b intra suæ diœcesis fines * . animum applicuit, ad quod dotandum quædam J ecclesiæ suæ prædia contulit Ab initio vero cons tructum est apud Doverum *, postea ob accola— * Dem. rum inclementiam & infestationes, transtatum est in castellum proximum Virzionem dictum. Do- verensis monasterii novæque congregationis ibidem Deo famulantis primus abbas post Rodul- * • Rodulfum non fuiste primum hujus monasterii architectum •ut fundatorem suadere videtur quaedam charta ejusdem loci quæ incipit : ln nrnint ire. Karolus gratia Dei rex trc. Sta- tuiinue atque firmamus ut prxdiai monachi suprafcriptai res cum amni interiitate a venerando pontifice Rodulfo vel ejus antecefso- ribus, aa eorum flipendia deputatas perpetuo teneam æc. Forte irrepfit errore librarii antecejsorum pro succefforum. Neque enim hujus diplomatis Cardini habemus autographum. z6 ECCLESIA B * — — fum, qui omnibus his monasteriis præerat, fuit < ANNI Aimericus, cujus meminit Carolus Calvus in præ- CHR1ST1 CCpto pro quiyj monasterii confirmatione dato. ♦ jvtabsidfec. E°dem anno » adjuvante Aiguamatre, prope iv. Ben. castrum Caziliacum, in pago Caturciuo, & villa Iar’t "’g Sarasiacensi, condidit pueliarecœnobium, uti præ- }’monuimus, cujus abbatissa fuit Emenana Ko- dulfi foror. Tanta fuit Aiguæ comitistæ liberalitas in condendo hoc parthenone, ut pro fundatrice habeatur. Ibi quoque condita est post mortem, prope Rodulfum comitem virum suum ibidem sepultum. In litteris Aiguæ dicitur fundatum hoc sanctuarium, consentientibus Rodulfo archiepis- copo, Godalredo comite, Roberto, Landrico & Johanne Aiguæ liberis. Tempus autem conditi loci in hac litterarum dausula iunotescit:Facta cesseo ifla in mense Februario, in anno /. obitus bonæ tnemoriæ Rodnlsijam dicti (comitis conjugis Aiguæ) & anno tertio quo affiumfit imperium dominus Lotharius. Relictis vero rebus monasti- cis ad alia majoris fortasse momenti transeamus. 845. Anno 845. interfuit conciliis Meldensi, Mo- 848. guntino anno 848. si Trithemio fides debeatur ; Tullensi in villa dicta Saponariæ, mense Junio 859. anno 859. in quo judex eDgitur cum Remigio Lugdunensi & aliis præsuiibus, in causa Wenilo- nis archiepiscopi Senonensis, adverfus quem hac’ in lynodo Carolus Calvus rex libeliuni procla- mationis obtulerat. Subscripsit autem epistolæ omnium adstantium episeoporum ad eundem WeniIonem, & alteri ad Britonum præsuies, qui ab Herardo Turonensi archiepiscopo suo me- tropolitano defecerant. Legitur etiam ejus sub- scrlptio in concilio TuIlenu fecundo apud Tu- 8 60. siacum anno 8 60. ubi Hincmarus archiepiscopus Remensis, jussii lynodi, ad nostrum Rodulfum & ad Frotarium Burdigalensem archiepiscopum scripsit conventum episeoporum eis qui prima- rum sedium regni Aquitanici antistites erant, de— j finiendam commisisse causamde nuptiis Stephani, &filiæ Regimundi comitis; adhibito coepiscopo- 6 rum & primorum terræ consilio, uti legitur tomo 00’71’8. conciliorum, & tom. 3.concil. Galliæ. Occurrit ejus nomen in subseriptionibuspriviIegii S. Dio- 862. nys, i 4, 1110 ® 62. *n P»maIynodoPistensi, & constitutioniS pro cœnobio S. Germani Antissio- g 62 dorensis, factæ in lynodo Pistensi II. anno 8 64. Ceterum Nicolaus papa I. Rodulfum Aqui- taniarum primatem esse agnovit, & patriarchae titulo decoravit, in epistola quæ legitur tomo 8. concil. Labbei, decima nona primæ appendicis col. 5 04. Hac in epistola notatu digna est Nico— j lai papæ responsio ad RoduIphi nostri quæsita, qua definit ordinationes factas a chorepiscopis, minime iterandas:Ad formam enim septuaginta (discipulorum) factisunt, inquit ; quos quis du- bitet apiseoporum habuisse officia ! Idem papa mo- nuit Rodulfum, ut penitus abstineret a commu- nioneTheutgaudi & Guntarii episeoporum, quos damnarat apostolica sedes. Flodoardus lib. m. c. 21. meminit litterarum quas Hincmarus Re- morum archipræsul ad eundem scripserat, ut ipsi bonorum abbatiæ S. Remigii in pago Lemovi- censi custodiam commendaret ac defensionem. [TURICENSIS. 27 A Rodulfue quindecim capita de rebus eeclesiastr— * — cis condidit pro diœcesis suæ dericis & saccrdo- tibus. Edidit nuper V* C. Stephanus Baluzius tomo vI. Miseellaneorum p. 139. ejuscsem capi- tula, de eodem fere argumento. Post ccdesiam Bituricensem diu pie ac strenue administratam, & monasticum ordinem multis in loris propagatum obiit, titulum sancti merito consecutus, anno Chri* ® 6 6> sti 8 66. teste Adone xi.cal. Julii, sepultusque est in basilica S. Ursini apud Biturigas, ubi magna veneratione colitur. Unicus dumtaxat naevus in sancti hujus archiepiscopi vita deprehenditur, quod tot abbatias obtinuerit. Sed in iis quas fun- B daverat nihil sibi lucri retinuit ; omnia vero in monasteriorum emolumentum refundere curavit. Et iis quidem abbates dedit ; abbatis tituIum nudum fere sibi etiam servans, id est patris, qui op- time conveniebat munifico fundatori, in hoc tamen reprehensione dignus visus est patribus fy- nodiTullensis ad Saponarias anno 859. habitæ, quod Floriacensem abbatiam cum archiepiscopa- tu possedisset. Hanc ipsi Carolus Calvus concesserat, vivente etiam Bernardo abbate ; Rodulfum hoc beneficio demereri sperans, quo in Aquitanorum motibus „ uteretur; quippe ob generis nobilitatem, affini- tates cum Aquitaniæproceribus pene omnibus, sedis dignitatem, maxime vero propter sanctitatis famam, archiepiscopi hujus potestaserat maxima. Sed in concilio 1. Tullensi patres id moleste tu- lerunt, &in capitulo xi. legitur:Rostulavit humi- liter generalis synodus se ad terram ufque profler- nens ante Karolum regem, & Rodulsum Biturigum archiepiscopum, obsecrans & adjurans per crucem & Christi sanguinem ut privilegium monase teris S. Benedicti, quod annuente præsato rege firmaverant, quodque idem Rodulsussubscripserat, qui profatam abbatiam irregulariter tenebat, ra- . tum & inconvulfum servare studerent. Rodulfum 7 abbatia cessisse autumat Mabillonius, quia Ser- nardus abbatis officium ad aliquot annos gerere non destitit /sedforsan vicaria, non suprema potestate. Inter ceteras animi dotes enituit in hoc præ- suie summa prudentia, qua principum ab in vicem diffidentium & pro regno decertantium gratiam sibi conciliavit. De Caroli Calvi erga eum bene* volentia jam diximus, ubi narravimus ab hoc prin- cipe etiam contra leges ecdesiasticas, datam ipsi fuisse Floriacensem ecdesiam. Eidem quoque munificum se probavit Pipiuus junior Aquitaniæ rex, filius alterius Pipini Aquitaniæ quoque regis ; concessitque nonnuIlas villas, de quibus agit prin- clpis hujus dlploma, quod legitur datum indict. XI. anno decimo regnante Plpino inclyto rege, c.v.cdj. XLVI. WLFadUs. Wlfadus unus ex cIericis quos Ebbo Remo- rum archiepiscopus ordinaverat, & Hincmarus e suo gradu dejecerat anno 8 5 3. ad Bituricensem cathedram a Carolo rege, cognomento Calvo, Francorum rege, cujus filium Caroiomannum postea S. Medardi abbatem educarat.postulatur & designatur ob eximia ingenii dona, & prudentiam in agendis; ut patet ex epistola ejuscsem regis ad 28 ECCLESIABI NicoIaum papam, paulo ante fynodum Suessio— A ANNI nenfem anni 8 66. scripta, in qua ait : CHRISTI Rodulsus Bituricensis ecclesiæ archiepiscopus nu* per defunctus est, & ipsa ecclesia, fapienti & strenuo, virilique pastore indiget, propter quorumdam levitatem morum & inconstantiam ipsius gen* tis. Unde consilio accepto omnes episcopi, & fide* les regni nostri, ipsaque etiam diæcesis, unanimiter in electione prædicti wlsiadi consenferunt. Nam si illum talem non haberemus in regno nostro, tra* hendusesset ex alio>proptermaximcnnnecefficatem ipsius loci ; maxime tamen quia commendavimus ipsum regnum, ipfamque ecclesiam dilectissimo filio, nostroque æquivoco ; cujus infantiam infirmitatem— B que… considerantes, non potuimus recuperationem similem reperire. Hic Wlfadus primum canonicus B. Mariæ apud Remos & oeconomus, eo nomine interfuerat lynodo apud Carisiacum anni 848. Eumdem abbatem passim appellat Nico- laus papa in fuit epistolis concilio 111. Suessio- nensi præmissis ; forte quod esset Regis archica- pellanus ; is enim qui iu regio palatio clericis præerat, abbas quandoque vocabatur. Carolus Calvus in epistola ad Nicolaum papam eum ap- pellat fidelem fuum ministrrialem ; quia in rebus sacris libi ministrabat Aliunde tamen Vvlfadus fuit abbas San — Medardensis & Resbacensis. Sed quia ab Ebbone quondam Remensi archiepiscopo, post ejus exauctorationem ordi- natus fuerat : idcirco Hincmarus suffectus Ebboni, habita Suessionis lynodo apud S.Medardum anno 853. x. cal. Maias, Carolo Calvo rege præsen- te, obtinuit ut restitutio Ebbonis iu sedem Re- mensem cassaretur, sua vero in ipsius locum substitutio probaretur ; denique suis gradibus pri- varentur & privati haberentur omnes ab Ebbone ordinati. Sed qui dejectionis horum clericorum auctor quodammodo fuerat Carolus rex Ebbonis hostis, idem ut restituerentur egit, maxime ob j Wlfadumcui favebat. Itaque delatis ad NicoIaum papam I. clericorum illorum quereljs, ejus jussii concilium Sues- sionense m. indicitur medio mense Augusto anni 866. ut ubi exauctorati fuerant, gradus recu- perarent amisses. Hoc in conventu celeberrimo ( adfuerunt enim ex tota Gallia metropolitani multi cum longe plurimis episcopis) Hiucmarus multa contra Vvlradum disseruit ; quod ecclesiam jsaacoct— Lingonensem usuipare præsumsisset *, ac ejus fa- dere coac— cultates iuvasisset ; maxime vero quod jurejuran- WljLtuj. <so pollicitus esset se nunquam ad ecclesiasticos gradus aspiraturum ; quod ipsi ad episcopatum, aliosque ordines aditum intercludebat. Incerti pa- tres quid agerent, causam hanc ad Nicolaum pa- pam referendam censuerunt, uti liquet ex epistola synodica data VI11. cal. Septembris ejusilem anni 866. Verum ante restitutionem a sancta sede pronuntiatam Vvlfadus, jubente Carolo rege, in possessionem ecclesiæ Bituricensis admittitur men- se Septembri sequenti, per Carolomannum regis filium, ordiuaturque ab Aldone Lemovicensi episcopo, qui paulo post interiit ex febre, qua in ipsis ordinationis solemniis correptus fuerat. Sane TURICENSIS. 29 scripsit Rex ad Nicolaum papam commendatam fuisse ase Vvlfado Bituricensem ecclesiam, cum ANNI rebussibipertinentibus, ut eam a rapinis pravorum CHRISTI tutaretur. In privilegio ab hac lynodo Suessioncn- si concesso monasterio Solemniacensi, Vvlfadus primus subscribit cum titulo episcopi metropolis Biturigensis ecclesiæ. Præcedit autem alios metro- politanos omnes, quod ad suam metropolim mo- nasterium Solemniacense pertineret. Nicolaus minime probavit varias artes & ma- chinamenta quibus aut impedire aut remorari restitutionem clericorum & maxime Vvlfadi ten- tarat Hincmarus, tot libellis oblatis synodojcujus etiam malam arguit sidem in referendis Benedicti papæ litteris. Moleste tamen tulit ordinationem Vvlfadi factum antequam legitinse fuisset in pris tinum restitutus gradum. Hanc promotionem acceleratam excusat Carolus ad papam scribens ; si- mulque pallium pro ipso petiit. Necessetrium, inquit, duximus, nos humillime & £x tom> 3. devOtissime ante conspectum malefiatis vestræ nofiris concit, apicibus excujabilem reddere, eo quod ante rever- sionem Egilis reverendi archiepiscopi, vel rescriptio- nem vestri præsulatus, præfato wlfado sedem Bi- turicensis archiepiscopatus commendavimus ; & eum , episcopi nulla temeritate, sed magna incumbente ne- ’cessetate, fisi de magnitudine misericordiæ vestræ, ad honorem episcopatus provexerunt. Ideo enim eum in illas Aquitania partes, ad filium & æquivo- cum nostrum direximus, & ecclesiam illam ei com- mendavimus, quoniam eum in educatione alterius filii nostri Karlomani scilicet fervi vestri, quem vestræ Beatitudini specialiter commendavimus, & aliis utilitatibus nostris, experti sumus & ingenio strenuum, & moribus probum, & nobis in omnibus fidelissimum. In qua acceleratione, si quid vestræ sanctæ serenitatis animo displicuit, vestra sancta paternitate nobis donari deposcimus. Et quia in ■j eodem regno magna paganorum persecutio gras- fabatur, quos mifericorsDominusperfilium nostrum sæpe prostravit, & ea occasione non minor malorum Christianorum infestatio latius effervebat, sicut hic nostratum apicum gerulus viva voce vobis indicare potest ; ipsa urgente necessetate ipsius regni excitati episcopi, ne majora mala supercrescerent, & præ- fentia sedarentur, & quoniam illius regionis sedes illa principatum obtinet, ut ejus prudentia & vi- gore, auctoritate etiam sedis freti, facilius mala exorta compefcerent, tempori consulentes ejus ordi- nationem maturaverunt. In cujus ordinationis ma- turatione, quia vestra licentia, pro dicto imminente £ periculo, exspectata non est, vestra benignissima fanctitate petimus indulgendum. Rræterea vestram gloriofam & amplexabilem paternitatem supplici- ter exoramus, ut quidquid in prædictis dimitten- dum est dimittatis, & prædictum fidelissimum fer- vum vestrum wlsiadum pallio apostolicæ auctoritatis exornando decoretis & decorando confirmetis. Regis precibus annuit Hadrianus II. qui Ni— ep vi. colao I. successerat ; concessitque Vvlfado pal- lium scribens ad lynodum Tricassinam I. yan. 867. * congregatam : vestrum judicium ac vestram sententiam (de Vvlfado) quam apostolica sedis * censura, sicut exegit ratio, præceffit, approbamus, vel 8 68. admittimus jo ECCLESIA B1 " admittimus & corroboramus ; atque postulationi l ANNI vestra, cui qnidquam negari dissicilhmum est annuen- CHRISTI > ad pleniorem confirmationem usumpallii jam dicto fratri nostro wlsado Bituricenfi antistiti, fecundum priorem consuetudinem, ad genium & decus ecclesiæ fibi commissee, & instructionern ipsius concedimus. Ex his Hadriani verbis, postulationi vestræ annuentes, intelligimuS non solum regem Carolum, sed etiam Galliæ cpiscopos sanctæ sedi supplicasse pro pallio, novo antistiti concedendo. Quomodo se gesserit Vvlfadus in episeopatu tj>. j 4. non latis scimus. Par est credere ipsum memorem fuisse monitorum quæ a Nicolao papa acceperat: Hortamur vos, inquit, ut tales de cetero in om— 1 nibus vos exhibeatis, ut in nullo ingrati circa be- nesicia Domini vobis collata reperiamini… lnimi- litatem præ oculis semper habentes, & cor vestrurn ad meditandum quæ æterna sunt infarigabiliter erigentes. Ante omnia vero sollicite præcaventes ne memores vestrarum fitis injuriarum. 869. Anno 069. in conventu Pistensi probavit sua subscriptione privilegium quo Egilo Senonensis archiepiscopus donavit monasterium S. Petri-Vivi apud Senonas. Eodem anno convenit ad Vcr- meriensem fynodum, ubi pridie cal. Maii sub- scripsit præceptis regiis pro Carrofensi coenobio. 871. In lynodo 1. Duziacensi anno 871. sententiam^ dedit pro Hincmari episcopi Laudunensis depo- sitione. Diem ciausisse extremum calendis Aprilis 876. anni 876. dicitur, & sepulturæ mandatum fuisse in S. Laurentii puellari monasterio. Vvlfadus scripsit epistolam pastoraIem ad paro- chos & parochianos suæ dioecescos, quæ exstat tom.4. Analect. Mabill. p. 602. XLVII. FroTARIUs. Frotarius cum per multos annos Burdigalensis ecclesiæ curam gessisset, ab ea recedere coactus est _ ob frequentes infidelium barbarorumque incur-1 siones, qui oras illas assidue devastabant. Erat hic præsul Carolo Calvo regi & imperatori aeceptus, 3ui ei anno 8 68. S. Hilarii Pictaviensis abbatiam ederat, ablatam filio Roberti comitis recens ex- stiucti, ad quam Frotarius barbarorum gladios fugiens sese receperat ; ubi quoque ledem episco- palem obtinuit, ut patebit infra, si fides adhi- beatur Aimoini continuatori. Hujus itaque Priu- cipis favore Johannes papa VIII. eum ad cathe- dram Bituricensem morte Vvlfadi vacuam trans* 8 y 6. tulit 311110 876. Quibus rationibus ad id adductus fit exponit summus pontifex epistola xni. ad Bi— j turicenses scribens*. se didicisse a Leone episcopo & apocrisiario sanctæ Romanæ Ecclesiæ, & a Petro episcopo pene totam provinciam Burdigalensi me- tropoli pertinentem, ita essepaganorum persecu- tionibus desolatam, ut non solum Frotarius illic lucri aliquid subjectis conferre non possit, verum etiam habitatio fidelium inde subtracta consistat. Quapropter, inquit, quia eundem virum Frota- rium reverendum arcluepiscopum probis moribus acti- busque præclaris, & ad lucrum animabus homi- num conferendum idoneum esse comperimus, ne talis tantusque vir otio quo prodesse ciliis valeat, mi- Tomus II. [TURICENSIS. 31 L nime vacet, ejusdem sanctæ Bituricensii ecclesiæ cui subestis, & pastoralem curam apostolica auc— ANNI toritate committimus, & in ipsa eum incardinan* CHRISTI dum nereffario esse censemus. Cui vos ita decentem obedientiam & canonicam subsectionem humiliter exhibete, ut pote revera metropolitani jura tenenti, &c. In fine epistolæ Johannes Frotarium ad se- dem Bituricensem ita transtatum significat, ut cessante causa hujus transtationis, ac restituta pace, ad sedem redeat pristinam ; quod etiam rur- sus dicit in epistola xiv. ad episcopos provinciæ Bituricensis, in qua docet aperte illos prædones qui provinciam Burdigalensem depopulati erant, 5 fuisse Normannos. Hanc epistolam, quæ facile in conciliorum collectione reperitur, edendam « > !.’t », non censuimus. ibidem iegesis alias Johannis papæ epistolas, octavam & tricesimam septimam. Antea Frotarius conatus fuerat obtinere pro hac sedis mutatione Gallicanorum præsulum con- sensum, in lynodo Pontigonensi anno 876. & lecta est proclamatio Protarii Surdegalenfa archi- episcopi ; quia non poterat consistere propter in- festationem paganorum in civitate sua ; ut liceret ei Bituricensem metropolim obtinere. Cujus ped- tionibuS unanimitas episeoporum nullatenus ac- quievit, inquit Aimoini continuator lib. v. c. 33. ’Sed ante petitam aut a papa, aut a concilio fiicul- tatem migrandi ad sedem Bituricensem, jam Fro- tarius pro archiepiscopo se gerebat & habebatur, ut liquet ex diplomate CaroIi Calvi dato anno I. ejus imperii, anno vero 3 6. regni ejus, indict. viIi. m. idus Julii ; proindeque diebus aliquot ante concilium Pontigonense, & multis mensi- bus antequam pro hujus archiepiscopi migratlone cd.^’ ab una cathedra ad aliam-Johannespapa scripsisset. Diploma CaroIi Calvi damus suo loco. co^coI ** Porro de hac transtatione, quamvis tot rationi- bus fulta esset, acriter disputatum est adhuc in fy— * vel ipfiut nodoTricassinaanni 878.ex Aimoino ♦ lib.vin. Lecti sunt, inquit, in synodo canones Sardicenfis concilii, & decretum papæ Leonis de episcopissedes suas mutantibus. Sed & Africani canones, ut non fiant episeoporum transiationes, secut nec rebaptiza- tionesivel reordinationes, pro Frotario BurdigcP lenfi epijcopo, quia Burdigala Pictavos, indeque ad Bituricensem civitatem exiliisse dicebatur. Hoc praeviderat Johannes papa ; nam Frotarium ad hanc fynodum invitans, ad quam venire iIie distu- lerat, forsitan censuram formidans, & fortasse depositionem ; eum monet ut instructus accedat t ut cum de mutatione contra canones sedium & de . aliis excessebus, inquit, apibus, quod non optamust J patrum regulis feriri poffic, imperitus sueris, causa justiriæ intercedente, illæsus & innocens recedere valeas. Eadem sedis mutatio jam exprobrata fue- rat Frotario in lynodo Pontigonensi anno 876. teste eodem Aimoiuo. Nunc ejuldem gcstacom- pendiose pro more prosequamur. Adfuit concilio Pontigonensi mox comme- morato ; ubi cum Ansegisum Senonensem ceteris metropolitanis præponi placuisset Carolo Calvo imperatori, impetratis de hoc primatu ponti- ficiis litteris; & tum imperator, tum apostolici legati urgcrent ut archiepiscopi sese obedituros C p ECCLESIA BI —— papæ decretisprofiterentur, quod minime conse— ? ANNI quj potuerunt : Solus Frotharius, quoniam a Bur- CHRlSTI Pictavos, indeque ad Bituricam favore Principis, contra regulas se contulerat, per adula- tionem resuondit, quod imperatori placere cognovit, inquit Aimoinus vel ejus historiæ continuator lib. v.c. 3 3. qui ea deserlpsit ex annalibus Bertinia- nis. Hac autem in lynodo subscripsit privilegio monasterii Carilocenlis. Frotarii examini tradita leguntur præcepta quædam pro libertate monas- tcriorum Magnilocensis & CaImeliacensis ; quibus probatis, utramque abbatiam imperator Ca- rolus ab episcopali dominatione exemit, cal. j Augusti indict. x. an. 3 8. regni sui, & fecundo imperii, apud monasteriolum super fluvium Se- gonam, La Saone. Notæ chronicæ designant annum 877. Utrum Frotarius a Johanne papa vocatus epistola jam laudata, ad fynodum Tricassinam tandem convenerit, ignoramus. Certe in subseriptionibus præsulum nomen ejus desideratur. Hic autem præ- sui Nortnannos Galliæ hostes qui Burdigalensem provinciam devastabont, fugiens, apud Bituriges hostem infensissimum invenit, Bemardum vide- Iicet comitem, qui eum accusavit perduellioni ; & proditionis erga Ludovicum regem ; cujus hostibus Frotarium urbem Bituricam tradere vo- Iuisse contendebat Bemardus. In hoc gravi nego- 7*z’>** tio Johannes papa archiepiseopi desensionem sus- cepit ; scripsitquead Bemardum comitem, ut accederet cum Gerardo vicecomite & tribus aliis super quos reclamarat Frotarius ; quatenus coram nobis, inquit Johannes pepa, & coram… glo- rioso rege, tant canonica censura, quamque humanæ legis sancitu, inter vos quidquid contra fas & jus tf.tie » factum fuerit, nihilominus finiatur. Cum minime obtemperasset Bemardus comes, tandem senten- tiam excommunicationis tulit in hunc modum : j Bemardum sacrilegum, filium Bernardi & Beli- lihildis, f aerarum rerum ecclesiasticarum perva- forem, regiaque a Deo ordinata potestati contra- dictorem, a proprioarchiepiscopo Erotario, cui& civitatem & omnia quæ habuit fustulit, tertio vo- catum, a nostra autem apostolica auctoritate bis, & a regia sublimitate femel revocatum, venire nolentem, & in pertinacia sua permanentem : qui etiam ab hominibus fuis facrarnentum damnabile & damnandum, blanditiis & terroribus tyrannice contra Divina & humana jura extoesit, a corpore & fanguine Domini Nostri Jefu-Christi alienum decernimus, & ab omni Christianornm societate ] feparavirnus, usque dum ad condignam satisfactionem emendaturus accedat. Ceterum errant qui volunt Frotarium tunc ad pristinam sedem, lcilicet Burdigalensem redire coactum fuisse. Certe prælaudatus JohanneS VIII. in epistola 305. data v. cal. Septembris indictio- ne xv. quæ respondet anno 882. ad Hugonem abbatem, Frotarium archiepiscopum Bituricen- sem appellat : quanquam fatemur præsuiem hunc in præfati summi pontificis odium incurrisse (quo pacto nescimus) ; etenim in superius indicata epistola ita Hugonem abbatem alloquitur : Inter hæc ab omni te confortio Formofi anathematisati, T U R I C E N S I S. 33 t optamus, fili carissimefseparare, Johannis archir — episeopi Rotomenfis *, Adhelardi Turonenfa, Ero— ANNI tariti Bituricensis. CHRISTI Memoratur ut in cathedra Bituric. sedens, in gCnf„ora*’ charta cujusisam cessionis factæ Brivatensi ecde- siæ, die Veneris mense Junio, anno fecundo re- gnante Carolo rege Francorum. quam Baiuzius 883. refert ad an. 883. Videsis inter probationes histr f Domus Arvemiæ ab ipso scriptæ. Ex fratrum Sammarthanomm Gallia Christiana Frotarii mentio habetur in charta monaste- rii S. Crucis Pictav. an. 2. Karlomanni regis, pro j commutatione ab eodem archiepiscopo & abbate S. Hilarii facta cum Guarino Nobiliacensi, de quibusilam rebus sitis in pagi Pictav. vicaria Rau- ciacensi. Karlomannus hic erat filius Ludovici Balbi regis, cui an. 879. sueccsserat ; ejusque diplomata plurima commemorat Mabillonius tom. 111. Annalium. Iidem Sammarthani plurima exhibent instru- menta in quibus ejusiiem Frotarii archiepiseopi Bitur. fit mentio. Primum est præceptum Caroli Calvi pro Beililocensi monasterio in pago Tori- nensi luper fluvium Dordoniæ, datum an.876.cu- , jus jam supra meminimus. Secundum Karlomanni ’regis filii Ludovici Balbi, datum petentibus Fro- tario archiepiscopo & Gairulso abbate, in gratiam præfati monasterii Bellilocensis, cujus possessiones confirmat ; quodque fuit suæ defensionis ac tui- tionis suscipit mundiburdo. Datum est 18. calend. Julii anno iv. regni KaroIomanni indict. xv. Hæ notæ chronicæ indicant annum 882. Tertium est charta cujusilam concambii, inter eeclesias sancti Martini Turonum episeopi, & S. Juliani marty- ris, per consensum & promtissimam voluntatem Odonis abbatis congregationis S. Martini, & Frotharii archiepiseopi Bituricæ civitatis, & ab- j batisa fraternitatis S. Juliani. Data mense Maio,’ anno VI. in Italia, & in Francia Iv. & in Gallia Ii. regnante serenissimo & piissimo imperatore Ka- rolo. Carolum hunc interpretor Carolum Crassiim simul imperatorem & regem Franciæ post Caro- lomannum. Idem est qui nominatur in quarto ins trumento nobis a Sammarthanis fratribus suppe- ditato, quo ipse Frotarius Bituric. ecclesiæ archiepiscopus, dat Belloloco Orbaclacum villam mense Augusto anno iv. imperante Carolo III. in Galliis, cujus instrumenti meminimus in Vvillel- mo I. Cadurcensi episcopo tom. 1. p. 124. Hæc omnia vetera monumenta edimus inter instru— ^vr. vn. 7 menta, ne aliquid eorum quæ quadripartita c°.vin.coL Gallia Christiana continet, nostræ dcesse videa— £ f tur. AIias chartas indicant solummodo nostri c.’ Sammarthani, non vero ediderunt ; inter quas una dicitur OdoniS regis Aquitanorum mense Junio an. 889. Non diu vixit Frotharius post 889. hunc annum. FaIIuntur qui docent eum sepultum fuisse in abbatia S. Cypriani ; quæ certe hoctem- pore nondum condita erat. De eo locuti fumus in Adoleno AIbiensi episcopo ad an. 883. Chronicon Placentinum manu exaratum, quod citat Petrus Maria Campi prima parte historiæ • Ex iis mihi videtur Frotharium fuiste S. Juliani abbatem. 34 ECCLESIA B ■ ■ Placentinae, docet Frotarium, cum Apostolorum J ANNI hmina salutaturus venisset, Placentiæ morte op- C HR1STI nressiim esse ; cujus funeris sollicitudinem gessit Engelberga S. Sixti abbatissa, qua iu basilica jace- re dicitur. XLVIII. AdaciUS. Adacius legitur in pancharta nigra B. Martini Turonensis, primæ sedis Aquitanicae, & ecclesiæ protomartyris Stephani Bituricensis archiepisco- pus. Subscripsit actis concilii habiti epud Magdu- • Meon. num * super Ligerim, in ecdesia S. Lifardi, jussii Odonis regis anno 89 1. præsertimquc privilegio. monasterio S. Petri-Vivi Senonensis concestb, ut 1 videre est tomo 11. Spicilegii pag. 733. XLIX. MadaLBERTUs. MadaIberto quidam Jani cognomen tribuunt. Legitur autem IWoalbertus & Maalbertus ; sedit- que temporibus Amulphi imper. & Caroli Sim- plicis Francorum regis. Subscripsit apud Biturigas • donationi, seu testamento Guillelmi ■ comitis Arvernorum, ducis Aquitaniae, ad quod prima celebris Cluniacensis monasterii fuitdatio referen- p 1 o. da est an. 91 o. cujus diploma inseritur bibliothecæ Cluniacensi, iu quo Madalbertus peccatorem ( & Bituricensem aichiepiscopum sese nominat De Madalberti morte legitur iu chronico Masciacensi tomo 2. Bibliothecae novæ Labbei p. 732. DCCCC. x..Madalbertus Bituricensis episeopus a paganis occiditur ; & infra : DCCCC. XVIt Bituricas incenditur. L. GERONTIUS. GerontiuS Ebbonis domini Dolensis, abbatiæ ejusilem loci conditoris patruus vel avunculus, ex nobili & antiquo genere dynastaram Dolensium ortus erat. Errant autem qui eum ante annum £ 910. accessisse ad cathedram Bituricensem putant, cum Madalbertus ejus decestbr anno 910. ut modo dicebamus, sublcripserit testamento Wil- lelmi ducis pro Cluniaco. Gravis tamen hic suboritur difficultas ex tem- pore transtati Doverensis monasterii ad locum Virzionem dictum, quod in chronico legitur anno DCCCC. 111. factum die Jovis in festo S. Cle- mentis, adjuvante domno Gerontio Biturigensium archiep. Verum necessiun est mendum irrepsisse in anno annotando. Anno 9 11. littera Dominicalis erat F, ac fidium S. Clementis incidebat in diem Jovis ; quo anno & die possemus conjicere transta- tlonem hanc esse factam. Sed annus quartus Ro— E dulfi regis quo chronicon asserit monachos Vir- zionemcommigrasse, non convenit cum hoc anno. Hanc transtationem factam anno 926. infra offendemus. _ ! o. Anno 910. Gerontius subscripsit commuta- ’tioni factæ inter Robertum abbatem S. Martini, & canonicos, de corte Martiniaco, cum aliis prædiis II. Cal. Aprilis intra civit. Turonis in ca- ■ is fuit filius Bemardi comitis Arvernorum & Biturigum, cui supra vidimus Johannem papam excommunicationem conuninatum effe ob vexatum & cxpulsum Frotharium. Tomus N. [TURICENSIS. 35 Ljutulo fratrum ad latus demus in qua corpusS. » —■■■■ —■ Alartini quiescitan. XVII. regnante Dom. Carolo ANNI repe, videlicet Carolo Simplice, cujus annus xvii. respondet anno Christi 910. 9 13 • Anno 913. fundatum est Dolense sco Btirgl- dolense coenobium, ex charta ejus fundationis, iu cujus fine legitur facta juffic Willelmi principis, ducis, ut putamus, Aquitaniae, qui Cluniaci auctor fuit ; IV. nonas Septembris anno xx, regnante Carolo rege. Huic autem instrumento Gerontius archiepiscopus sanctæ Biturigensa ecclesiæ, nomen suum adseripsit & calculum dedit. Vide chartam c. l. col. hanc infra. Jam diximus Doverenses monachos J anno 926. ex priori monasterlo in aliud apud 926. castrum Virzionense ( ut suæ securitati & laluti consulerent,) transiisse ; cui transtationi non so- Ium Gerontius archiepiscopus consensit, sed etiam hoc consilium modis omnibus adjuvit. Anno 929. laudatur in quodam diplomate, pro S. Mar— 929. tino Turonensi, cum Turpione Lemovicensi episcopo. Anno 936. quidam Airaldus, con— 936. lentiente uxore Rothilde, serlo de ultima hora cogitans, decrevit monasterium construere ad quandam ecclesiam in honore S. Vincentii martyris constructam iu pago Biturico, in confinio , Arvemensi, super fluvium Bubula, sub sancto- * rum apostolorum Petri & Pauli patrocinio, pro canonicis Evahonensibus, & Vitrado eorum præ- posito. Huic fuitdationi consensit & auxilium præbuit Gerontius, subscripsitque chartæ Ai- raldi pro hujus prioratus, qui Cantella dicitur, C.x.coLf. constructione & dotatione. Monasterio Exoldunensi multa contulit ; in iis ecdesias circiter viginti. Sed præ ceteris donis habendum est S. Paterni corpus quod illuc trans- ferendum curavit. Subscripsit chartæ Gotescal- chi episcopi Aniciensis, pro restitutione disclplinæ regularis in S. Theofredi coenobio, datæ an. 938. I quam lege Diplom. pag. 569. Ex chronico Masciacensi tomo 2.novæ Bibliothecæ Labbeanæ edito, Gerontius, qui ibidem Geruncus appella— « tur, obiit anno 948. b cui concinit Flodoardi chronicon. L I. L A U N u s. Launus filius fuit Launi principis Dolensis, fra- ter Ebbonis qui Dolense & San-Gildasianum monasteria fundavit, patruus Radulfi Largi qui de suo nomine Castrum-Radulfi construxiuac penes quem etiam erat Exoldunum. Sed Castrum-Ra- aulfi tenuere continua serie generis Dolensis primogeniti Radulfue Calvus, Odo Senior, Ra- • dulfus Prudens, Radulphus Theobaldus, Ebbo secundus, Radulfus de Dolis, ac denique Dio- nysia, nupta Andreæ de Calveniaco, ad cujus posteros transiit illud dominium. Castrum autem Exoldunense transmisit posteris suis Odo Exol- dunensis, alter filius Radulfi Prudentis. Hocstem- ma vide tom. secundo bibliothecæ manuscriptor. P Labbei. Quod spectat ad Launum, aichidiaconuserat h Paulo poftquam Ebbo ipfius nepos est fratre, b prælio adversus Normannos lethalitcr ruineratus, inter ipfius manui cffiavilTet animam. C ij }6 ECCLESIA BI — in ecclefia Bituricensi, quando Gerontius ad me— / ANN1 liorem migravit vitam. Eodem porro anno quo C H AlSl i terrena ^eferuit, Launus, sive Launo, uti le- * gitur in chronico Masciacensi a, in ipsius locum subrogatur. Sedit annis septem & excessitevita 9 5 5. anno 955. juxta chronicon Masciacense. LII. RichaRDUS I. b Richardus I. b natalium splendoreconspicuus, Richardo comite Trecensi, & Richilde Roberti II.ducis, marchionis Franciæ, dicti Fortis, ortus, nepos Odonis & Roberti regum Franciæ, praeerat anno Domini 956 « mortuus 959. quamvis- sedem annorum novem & mensium sex ipsi tri— I buat auctor chronici MS. archiepiseoporum Bitu- ricensium, qui eum nepotem ex sorore Odonis regis nominat, inquiunt Sammarthani. Ignoramus autem quodnam sit chronicon hoc. ln Pa- triarchio Bituricensi de genere Richardi nihil legi- tur. Ejus fit mentio in charta ecclesiæ S. Martini Turonensis, & Letgardæ comitistæ ; sed longe dissimili elogio a decessere, qui cognomento Magnanimi insignitus est ; nuncupatur enim ava- rus Richardus ; quod vitium in episcopo, & in regiæ stiepis principe turpissimum. Et certe vitu- peratur ob direpta Navensis seu S. Sulpicii monas s terii bona, quæ Hugo ejus nepos &succestbr postea v restituere curavit. LIII. HUco. Hugo Richardi nepos ex fratre TheobaldoI. Camotensi, Blesensi, & Turonensi comite, & Lctgarda, Herberti II. comitis Viromanduensis & Trecassini filia ; patruus autem Rogerii episcopi BelIovacensis ; electus, aut certe designatus creditur patruo Richardo vivente coadjutor ; namque ut archiepiscopus subseripsit litteris Ragenfredi ep. Carnutum prorestauratione coenobii S. Petri, datis saltem an. 9 5 4. una cum HiIdemanno Se— j nonensi, Josepho Turonensi & aliis episcopis, ex libro Aganonis sive chartulario S. Petri in valle. Verum constat hujusmodi instrumenta non solum ab absentibus quandoque, sed etiam a posteris fuisse subscripta ; hinc hujusinodi subscriptio minime cogit dicere Hugonem jam fuisse archiepis copum, quando Ragenfredus has dedit litteras. Certe chronicon Masciacense ordinatum fuisse Hugonem in archiepiscopum Bituricensem anno tantum 969. docet. Porro ipse Hugo cum matre sua Ledgardi co- mitissa, & fratre Odone comite, beneficus fuit erga C. XI. col. coenobium hoc ; ut docet charta ex ejusilem loci ] 7’tabulario descripta data anno XXIV. regni Lotha- 078. rii, fisu Christi 978. quam inter instrumen- ta typis mandavimus. Ejusilemanni Christi 978. seu anni 24. regni Lotharii est diploma Odonis comitis pro Salmu- riensiS castricœnobio, cui noster Hugo ipsius frater subseripsit Idem memoratur in alio diplomate • D. CCCC. XLVIIt.Jic obiit GtrwicurarchiprasulBittrrigen. fis. Ipso anno dominut Launo in profata fede nobiliter ordinatur. Chronic. Masciacense, tom. a. bibliot. novse Labbei. b De Richardo ejusque matre Richilde, quae post conjugium safta est sandimonialis, vide chartam XII. col. S. TURICENSIS. 37 l Odonis episcopi Camotensis, & in alio Roberti —— pro quodam pagi Cenomanici monasterio dicto ANNI de Ebronio ♦. Quod cum destructum fuisset, JtvronT1 datum est monachis Camutensibus S. Petri ut ipsum restaurarent ; qua de re Mabillonius ad annum 98 1. num. 2. 981. Hoc ipso anno Hugo noster dedicavit ecde- siam Cluniaci 16. cal. Martii ad preces S. Maioli abbatis ; cui reformandum tradidit Majus apud Turones monasterium sibi datum ab Hugone Francorum duce, Hugonis Capeti regis parente. Itaque Maiolus ex archiepiscopi præscripto, pul- sis inde canonicis, antiquum monachorum disci- plinam ibi restituit. Post multa bona eeclesiis & monasteriis, præ- sertimque Navensic S. Sulpicii collata, naturae c tandem debitum solvitan. 9 85. juxta chronicon Malleaccnse, die 1. Januarii, seu Iv.nonas mensis hujus, ex B. Mariæ Camotensis necrologio. Vi- detur tamen Hugonem attigisse tempus regni Hu- gonis regis, hoc est annum 987. ex quadam charta Virzionensi, qua Rotgerius quaedam dat Virzionensi monasterio, consensuuxorissuæ Hun- berge simulque Hugoni archiepiscopi, regnante Hu- gone rege. Quin etiam in tabulario ejusilem mo- nasterii quædam legitur charta data regnante rege ’Nugone anno XII. in qua fu mentio Hugonis archiepiscopi in hunc modum : Sion abbas qui abbatiam S. Petri Virejunensis per donum Hugoni archiepiscopi tenere videtur, &c. Ex quibus qui- dam inferunt Hugonem anno 12. Hugonis regis fuisse superstitem, sed perperam ; cum Sion abbas potuerit tunc ex dono Hugonis archiepiscopi pos fidere Virzionensem abbatiam sibi diu antea da- tam ab hoc antistite. Quidum addunt mentionem fieri nostri Hugonis in charta Ebroniensis mo- nasterii circa an. 9 8 3. Sepuitusque est in capitulo Majoris-monastcrii cum fratre Odone Camotensi comite, & Letgardi comitissa matre, si doctiffi- mis credamus Sammarthanis ; at Letgardam in monasterio S. Petri in valle Camuti quiescere pene demonstrat hoc elogium gentilitii clypei areæ infculptum, quod adhuc anno 1700. in daustro legebatur : Hic Jacet illustris quondam comitissia Legardis, Cui Deus æternam det læta fede coronam ; Hujus ab oppofitis clypei numquam tumuletis. LIV. DaGBERTUs. Dagbertus ex abbate Dolensi, ut videtur, creatus est archiepiscopus Bituricensis post Hugo- nem. Anno 9 8 7. ind. 14. subscribit litteris fundationis ecclesiæ S. Petri Dovascensis, Bosonis Marchiæ comitis munificentia constructæ & di- tatæ ; bonum opus hoc laudantibus antistitibuS, Turonensi, Pictavensi, Aurelianensi & Lemo- vicensi. Eodem anno indictione 1. quæ incæpit c In patriarchio Bituricenst legitur Hugonis charta data an. 983. qua restituit Navensi S. Sulpicii monasterio curtem nomine Bariacum cum ecclesia S. Anianl, super fluvium Averrx & Dadonnæ ; quæ ipsi abstulcrat ejus avunculus Rj- chardus archiepiscopus. j8 ECCLESIA B I mense Septembri ; subdidit & adjecit nomen J ANNI fuum privilegio Hugonis Capeti regis pro con- c HJUSTl fijmatiQue regalium monasterii Corbeiensis, in gratiam Mangaudi abbatis concelso, approbanti- bus Remensi, Senonensi, & aliis præsulibus. Anno 990. dedit licentiam fuit coepiseopis eligendi & consecrandi Gausbertum in episcopum Cadurcensem, ut patet ex charta edita tomo vili. Spicilegii p. 154. quam invenies tomo 1. nos træ Gall. Christ. in appendice p. 29. Interfuit 99 1. anno 99 1. xv. caI. Julii fynodo provinciæ Re- mensis in basilica S. Basoli ; quod monasterium tribus vel quatuorleucisaRemis distat ; ubideexau- ctorando Amulfo Remorum episcopo actum est. I Postea suspensus est hic antistes, in concilio Ro- mano sub Gregorio V. anno 998. excuso tom. ix. Spicileg. p. 68. cum RocIeno Nivernensi episcopo, quod non rite consecrasset Stephanum in Anicienlem episcopum : sed re propius per- specta, summus pontifex eum honorifice restituit ini.**’a*’ Dagoberti tempore in ecclesiam S. Petri Puel- • larum, loco moniaIium inducti sunt canonici * ; quod etiam factum est in ecclesia B. Mariæ de Salis. Eodem sedente instauratur S. Ambrosii >• monasterium, a Guifrido b vicecomite Bituri- censi, canonicis item datum ; cujus loci privilegio Robertus rex, Dagbertus, ceterique proceres’ Bituricensis provinciæ subscripserunt 111. nonas Augusti, regnante Roberto anno x. præsidente in cathedra Bituricensi Dagberto præsule anno xvn 1. Sed in notis temporis aliquid est emen- dandum. Præterea in vita S. Menulfi episeopi Ie- gitur ossa ipsius præsente Dagberto reveIata fuisse tempore Adalgasiæ abbatistæ iu Vico Mal- Iiaco, qui nunc de hujus sancti nomine S. Me- nulfus vocatur. Animam emisit pius pastor xv. caI Martii an. 1 o 13. ex chronico Masciacensi, cui consonat Johannes Chenutius in chronologia archiep. Bit., Contendunt nostri Sammarthani mortem ipsius contigisse anno saItem 1012. laudantque pro hac sententia Gaufridi vicecomitis chartam de restau- ratione ecdesiæS. Ursini datam an. M. xii. in qua legitur : Urbs Bituris tunc carebat præsule, quia Dagbertus jam ab hac recesserat luce. Hoc autem unius anni discrimen, inde forsan ortum est quod mensis Martius quo mortuus est noster præiuI, aliquibus esset finis an. 1012. & aliis initium anni ducentibus a Januario, pertineret ad annum 1013. Sepultus est iu ecdesia S. Austre- gesili ad lævam chori. LV. GaUSLINUS. Gaussinus Hugonis Capeti Galliarum regis nothus, sub Abbone magistro iu monasterio Floria- censi multum profecit iu litteris, maxime vero in virtutum omnium studiis. Quapropter primum quidem abbas Floriaci ordinatus est, rege Ro- • Ex bonis hujus monafterii viri nobiles didi Ebrardi, patre Ebrardo nati, restituerunt quintum sufficeret ad 8. canonicorum vianm ir fubjlantiovi. Vel Gaufrido, eam uxore sua Eldeburgi & filio Goffre- do, necnon Odone & Ebbone fratribus conjugis suæ ; pro remedio’aninue patris uuuierusuæ, omnium^ue parentum, vide patriarch. Bit. p. yc. TURICENSIS. 39 L berto fratre cupiente ; quam tamen dignitatem —* haud facile consecutus est, quod non esset legitimo ANNI conjugio natus. Postea quando ad cathedram Bi- turicensem fuit provectus, graviores ea occasione motus orti sunt. Audiendus ea de re coævus lw, Bi- scriptor Ademarus Cabanensis iu chronico : Rex Uut- Rotbertusprodejuncto(Abbone Floriacensi abbate r’*7*’ a Vasconibus occiso) ordinavit abbatem Gaunse- num, licet repugnarent monaclu, nolentes sibi præesse filium scorti. Erat enim ipfe nobilissimi Francorum principis (Hugonis Capeti) filius mander, a puero in monasterio S. Benedicti nutritus, quem etiam ren supra seriptus archiepiseopum Bituricensibus fecit I postea, dejuncto Dagberto archiepiscopo. Sed & ipsi (Bituricenses) quinquennio seditionem agentes, noluerunt eum intra urbem recipere, clamantes una voce : non decet dominari ecdesiæ filium scorti. Rostmodum sequestro Odilone abbate, Regisvoluntas prævaluit, & Dei nutu in sedem susceptus est. Infra loquens idem scriptorde ordinatione Ge— p. /7/. tr raldi in sede Lemovicensi, quem dicit iu gradu 17 6’ pontificali fuisse ordinatum a Seguino monacho archiepiscopo BurdigaIensi, subdit : non enim ad- essepotuit Ganstenus Bituricensis archiepiscopus, quia necdum receptus erat in sede Biturica. Jam in sui urbe admisius videtur saltem an. 1 o 14. c nam c in ea urbe confirmavit chartum fundationis ecde— 1014. siæ S. AustregisiliGraciacensis hoc anno. Adfuit Gaussinus fynodo Airiacensi, pagi Autissiodoren- sis, an. 1020. Ex chronico S. Petri-Vivi tom. 2. SpiciIegii conjicimus etiam lpsum sedissein concilio Aure- lianensi an. 1022. iu quo damnati sunt quidam 1022. haeretici, postea flammis addicti ; quia subscripsit cuidam præcepto Robersi regis tunc temporis dato pro Miciaco, Aurelianis publice, anno Incarnar tionis Dom. M. xxII. quando hæretici damnari sunt Aurelianis. Anno 1025. Felicem 1025. ~ monachum suum e Britannia reducem in abba- u tem benedixit, Hadegogis comitistæ Britonum hortatu, ut a se restaurata iu pago Venetensi cœ- nobia San-GiIdasianum atque Moriacense regeret, illuc regressiis ; uti legitur iu vita S. Gildæ seculo I. Benedictino. Fuit autem gravis controversia inter Gausti- num & Jordanem episcopum Lemovicensem. Is consecratus fuerat a Seguino Burdigalensi archi- episcopo, ut jam ex Ademaro Cabanensi retulimus ; qui tamen postea retractans quæ prius di- xerat, testatur eum consecratum fuisse ab Ilione Santonensi episcopo coadjutore archiepiseopi Bur* £ digalensis. Cur ab alio quam a Bituricensi archie- piscopo consecratus fuerit Joidanus, causam attulit supra, sciiicet quod nondum Gaussenus esset r’’7*’ in sede Biturica receptus. At paulo post aliam profert causam : quia, inquit, pecuniam requirebat g * pro impofirione manuum, contentus est. Notat vero r * Labbeus a codicibus Thuano & Claromontani collegii abesse verba hæc ; sed sufficiens causa c Gauflinum cepifle gubernaculum eceiefiæ Biturlcenfb inno saltem 1007. videtur docere quædam charta VinicH nenfis monasterii quæ data legitur anno 1007. regnanti Htnrico Irancornm rege. ir fedentt in cathedra Ritnrigenfirna Joptna. qui idem eft ac Gauflinui. At in hoc fnflrumento corrupte sunt notae temporis : nam anno 1007. Henricu* n*n regnabat, qui inno tantum « • J 1. regnum incbinviu C iij 4o ECCLESIA B —— dissidii fiiit, quod fine auctoritate sui metropoli— i ANNI (2^ consecratus fuerat Jordanus ; itaque facta CHRISTI jynojo francia coram rege Rotberto, ubt septem archiepiscopi adfuerunt, die Pentecostes, corn susseaganeis episeopis, totum Lemovicinum excorn- municavit, præter locum S. Martialis… ipsium- que prohibuit ab officio suo episeopali. Purgare se poterat Jordanus coram papa, ut observat Ade- marus ; at maluit paci confidere & humilitatis exemplum præbere. Nam satisfaciens nudis pe- dibus cum centum clericis & monachis, omnibus si- militer disealciatis pedibus, Bituricamsedem adiit ; ubi archiepiscopus coni clero eis proceffit obviam, & honorifice eos deducens, quod ligaverat absolvit. Helgaudus Floriacensis monachus iu epitome vitæ Roberti, auctor est Gaussinum cum aliis Galliarum episeopis, levasse corpuS B. Aniani, & in novum templum ab ipso Roberto rege fuit- datum iu urbe Aurelianensi, solemnique ritu be- 1029, nedictum transtuiissean. 1029. quo anno evita excessisse dicitur ; quamquam alii ad annum proxime sequentem ejus mortem differant Ejus vero ** ///• epitaphium, quod edidit V. C. Baluzius tom. IV. Miscellan. diem ejus obitus assignat vm.idusMar- tii. Porro istud epitaphium hic edere negleximus, 3uod sit barbare scriptum, & pauca de Gausteno oceat ; nimirum quod Floriacense monasterium,’ a ubi jacet, prius flammis absumtum *, totum in- novavcriu Exstat hujus archiepiscopi epistola ad Rober- tum regem numero 9 6. apud Fulbertum Car- notensem, de causis pluviæ sanguinis, qua res- pondet quæstioni sibi a Rege propositæ. Nimirum, ut narratur in veteri historiæ fragmento apud Pithœum, in regione Aquitaniæ secus ma- ritima tribus diebus ante solemnitatem S. Johan- nis Baptistæ, pluit sanguis, qui cadens super carnem hominis, aut super vestimentum, aut su- per lapidem, non poterat lavari, hoc est, lotione j p*’* 5— auferri ; at si cadebat super lignum, facile lavaba- tur.Hæc ad Robertum regem scrlpserat Willelmus comes ; qui de hoc portento Gaustinum consuluit, utrum unquam accidisset quid simile, quidve id portendat ac signisicet. Epistola Regis est 3 9. inter Fulberti Camotensis episcopi epistolas tomo iv. collectionis hist. Franc. Quercetani. Respondit Gauflinus sanguineam pluviam portendere bel- ff.40.iHJ. Ium, maxime civile ; adducitque testimonium e. 18 i. ya|erji libro memorabilium, ubi docet simi- lia prodigia Caio Volumnio, & Servilio Sulpicio consulibus, præcessisse belli civilis initia, quo Ro- mana respublica tandiu laboravit. In Sicilia scuta £ sanguinem sudasse ; Metensibus cruentas spicas in corbem cecidisse ; oppido Cerites aquas sanguine mixtas stuxisse. Postea multa recenset ex Eusebii historia, & aliis ; maxime signa quæ Justiniano imperatore præcurrerunt illam pestem inguina- riam, qua homines in triduo exstinguebantur. Reliqua epistolæ hujus, quæ pro tempore quo scripta est satis eruditionis complectitur, praetermittimus. Eidem quæstioni respondit Fulbertus • Hoc incendium contigisse anno i o i c. difcimus ex fragmento chronici veteris tomo iv. colleft. Quercetani p. j6. & infra biennium a Gauflino reparatum cstc. ITURICENSIS. 41 k Camotensis episcopus ; & quidem habita ratione 11 iliorum temporum non indocte. Gauflino Ai— ANN ! r, moinus nuncupavit librum de miraculisS. Bene- dicti. In chronico incerti auctoris quod refertur tomo IV. collectionis Qpercetani legitur Gausti- ni elogium : Floruit his temporibus in Floriacense 9 loco Gaustinus abbas egregius, qui propter suorurn probitatem morum, & animisui libertatem, a rege Roberto com abbatia Floriacense Bituricensem obtinuit pontificatum. Cetera prosequemur cum de eodem ut Fioriacensi abbate erit agendum ; spec- tant enim ad Floriacensem historiam. st L V I. A1 M O. De BoUrbok. Johannes Columbi e Societate Jesu vir erudi- tus, in observationibus suis ad Galliam Christia- nam quas Blanca-Landanas appellavit, inter Bi- turigenses archipræsuies recenset RodulfumHen- rici I. regis fratrem, qui, inquit, anno toji. f fidere cæpit, ex Alberico b. Hunc archiepiscopum huc usque ignotum, operæ pretium erat non fine indubitatæ auctoritatis testimoniis invehere. Do- nec vero prodeat notior, pro Gaustini successere salutabimus agnitum ab omnibus Aimonem a Borbonio clarissiino genere genitum, patre Ar- 2 chambaldo II. comite Borbonii, matre Ermcn- garda de S. Mauricio, frater Archambaldi III. Geraldique de Borbonio domini de Monlufon. Paulo post assiimta sacræ præfecturæ insignia fy- nodum c habuit in sua urbe lpso die festo omnium e sanctorum anni 1031.cum Jordano Lemovicen— j o. j t si, Stephano Velavensi, Rencone Arvemensi, Rai- mundo Mimatensi, Amelio Albiensi, & Deo- dato Cadurcensi episeopis. Inter 25. canones ibidem conditos prior est qui S. Martialis Aquitaniæ doctoris nomen & memoriam, non amplius iuter confesseres, sed inter apostolos habcri decernit ac celebrari ; hocque iu ordine censeri tam iu li- ) taniis, quam in aliis divinis officiis. Ad idem iterum statuendum, altera fynodus Lemovicis coacta est a laudatis præsulibus eodem anno & mense, nimirum 14. cal. Decembris. Anno 4. Henrici regis, hoc est anno Christi 1034. Aimo mense Augusto confirmavit fun— 1034. dationem abbatiæ S. Satyri prope Sacrum-Cæsaris s Sancerre) constructæ beneficio Mathildis filiæ Gimonis ecclesiæ S. Stephani Bituricensis militis, & dynastæ S. Satyri. Litteris Mathildis præter nostrum Aimonem, comites Odo & Henricus cognomento Stephani ; Ermengardis & AdeIa . comitisiæ ; episcopi Aniciensis, Arvernensis, Ga- ’* balitanus ; multique abbates subscrlpserc ex ar- chivis sancti Stephani. Bellum gerere adverfus Odonem seniorem Do- lensium ducem coactus est, anno circiter 1037. x o Anno 1040.dicitur habuisse lynodum in qua in— x 0 dulsit Navensi S. Sulpicii monasterio ejusque ab- bati Humberto Viviani succestbri jus procuratio- Error est Alberici qui Gaustinum fratrem Roberti regis, appellat Rodulphum ; aitque suifle Henrici regis fratrem. c In Patriarchio Bit. p. 77. fit mentio alterius synodi ibidem habitse fine ulla nota chronica ; ex nominibus vero epifeo- porum qui adfuerunt colligitur aliam fuisse a synodo anni 1.0 j r. 42 ECCLESIA B] nis in amnibus ecdesiisquæad iUud pertinebant 1 ANNI iub Rcnconis Claromontensis aliorumque præ- CHRISTI fuium testiinonio. Post episcopos autem subscribit Durannus, Aimonis dictus chorepiscopus. Idem remiserant jain Dagbertus & Gaussinus. ’’2 Jure & auctoritate primatis, archiepiscopatum Burdigalensem visitavit ; cumque Petrocoræ hoc officio fungeretur, monasterium S. Fronto- nis benedixit ; tum adfuit dedicationi B. Mariæ 1047* SantonenfiS anno 1047. Anno 1052. mense 1052. Septembri subscribit praecepto Henrici regis pro nuper condito Calæ-Dei apud Arvernos ascete- rio, ex litteris originalibus. Sua etiam subscriptio- jnabillot. ne approbavit litteras Hildebrandi legati Victoris 1 ^ ».ai oad ;. papæ II. pro recens instaurato S. Petri Viennensis monasterio, circa annum 1055. Anno 1056. subseripsit concilio Cabilonensi. Confirmavit præ- terea in capitulo Bituricensi chartam concessionis ecclesiæ S. Jacobi ad capellam Giionis, rcdditæ 1064. S. Sulp icii cœnobio, anno 1064. quo etiam subseripsit litteris Hugonis Nivernensis episcopi pro S. Stephani cœnobio. Interfuit concilio To- 1068. losano anno 1068. ubi actum de restaurando 1071. episcopatu Lectorensi. Tandem anno 1071. ad Deum migravit. LVII. RICHARDUS II. De tempore quo Richardus auspicatus est epis—’ copatum videtur ambigendum. D. Edmundus Martenne vidit duo instrumenta, unum anni 1065. 1065. Suofuearchiepiscopus, in quodam prio- * LaCha— ratu * ab illustrissimo S.Dionysii cœnobio penden- peiimde te, instituit duas nundinas per annum ; alterum quo dt « c. Bitw. certas eodgH ! jn Jqcq observandas decernit anno 1 o 6/.Hæc sane pugnare videntur cum actis concilii T olosani anni 1068.cui legitur interfuisse Aimo Bituricensis archiepiscopus.Hic nodus haud potest solvi, nisi dicendo corruptas esse notas chronicas instrumentorum Richardi nomine insigni- torum, vel Richardum coadjutorem Aimonis fuisse saitem ab anno 1065. jamque tum archie— * piscopi titulum sumsisse. Communis tamen est sententia eum Senonis a Richerio archiepiscopo 1071. fuisse consecratum IX. cal. Maii anni 1071. 1074. Anno 1074. Gregorius papa VII. ipsi & Ro- duipho archiepiscopo Turonensi, litem inter Dolense monasterium & abbatem S. Sulpicii di- riinendam committit epistola 19. iibri 1 1. data 1076. 17. calendas Decembris. Anno 1076. idem pontifex ipsi & Richerio Senonum archiepiscopo scribit, utin sufiraganeorum suorum uno & communi concilio sententiam ferant in Rainerium Aurelianensem episcopum. Anno 1077. hic ar—, •fe.g.irf. chiepiscopus subfalpsit litteris Philippi regis, qui— £ bus S. Symphoriani Æduensis monasterium Flo- riacensi donatum. Anno 107 8. de ipso ita scribit Gregorius VII. epistola 17. libriv.data vii. idus Martii : Richardus Biturigensis archiepiscopus, quia irato animo, & nonsenodali judicio, dimisit eccle- fiam suam, virgam & annulum recepit, promittens se de objectis coram legato nostro fatisfacturum. Nempe in Augustodunensi, ut videtur, concilio infulas indignabundus projecerat ; indeque cum diis archiepiscopis quatuor, de Hugone Diensi legato conquesturus, causamque simul dicturus Roinam petierat. t T U R 1 C E N S I S. 43 1 Adfuit concilio Santonensi anno 1080. & —
Meldensi ejusilem anni aut 1082. ConcessitMa— ANNI jori-monasterio ecclesiam S. Martini dc Briva, c HRISTi cum canonicorum conseqsu ; quam donationem 10®0, confirmari curavit in concilio Exoldunensi habito anno 1081. 15. cal. Aprilis. Exstant Ri— Hifl.S. chardi duæchartæ, quarum priore restituit mul tas ecclcsias, altera vero confirmat quædam pacta > 1.8 ■ inter priorem & monachos S. Dionysii de CapeI—, la, & Amelium Ermengardemqueejus uxorem ; scriptæautem creduntur annis 1088. & 1089. Regali S. Dionysii cœnobio sempcr favit hic ar- chipræsul, ut probant primæ chartae ab eo datæ. J Anno 1088. eonsecravit ecclesiam VicipIeni, 1088. eamque dedit Dionysianis. Memoratur in testaniento Geraldi episcopi Cadurcensis anno 109 o. quod habetur tomo 8. 1090. Spicilegii, & in diplomate Philippi regis, pro p t £ confirmatione bonorum & posiessionum S. Cornelii Compendiensis, cui subseripsit Richardus. p* Id actum Parisiis anno M. xcn. legitur tom. 2. Spicilegii, sed sorsan mendose, quod aliquando expendemus in Manasse Remensi archiepiscopo. Hoc anno 5. cal.1 Maii ad meliorem vitam trans ■> iit, sepultuique dicitur in Plani-Pedensi monas nasterio, quod amplis reditibus ditaverat ln lit- * teris Steph ani Bituricensis vicecomitis, quibus monasterio Virzionensi donat abbatiam S. Gun- dulfi supcr Ligerim anno 109 2. indict. xv. Ri- chardus appellatur incomparabilis suis temporibus Bituricensis archipræses. Exstattomo vi. Miscellan. * 0 Baluzii epistola abbatum Lemovicensium ad eum, sciiicet A. S. Martialis, G. Usercensis, G. Tute- lcnsis, W. Solemniacensis, & Vosiacensis, contra Humbaldum electum in episcopum Lemovi- censem. Hic pTæsui fuit bonorum ecclesiæ desensor acerrimus, & ut ea de manu laicorum eriperet plurimum laboravit. Id maxime visum est in concilio Exoldunensi anni 1 o 8 1. in quo Majo- ris-monasterii monachis dedit ecclesiam S. Mar* tini de Campis, olim de Briva appellatam, juxta muros urbis Bituricæ constitutam, cum iis omnibus quæ ad eandem ecclesiam pertinebant ; quorum partem ipse, inquit, Deo miserante per auctoritatem officii nostri, lineis qui ea rapina longo tempore detinuerant, eripui. Hoc donum ad majo- rem cautelam ratum haberi voluit ab iis ipsiS, qui bona illa tenuerant, Herberto, Gimone, Sar- lone & Petro, cum filiis & uxoribus. De Ri- chardo fu honorifica mentio in chartulario Vir- , zionensi, in charta quæ inclpit : Miserante omnipotenti Deo,… Quod si quilibet modernorum hae laude dignus esse judicatur, cujus vita & regiminis administratio posteris commendari digna esse judi- cetur, merito Richardus gratia Dei Bituricensis ar- chipræsul, & Berengarius Virejunensis abbas, lau- ream fere omnium antecesserum suorum obtinere vi- debuntur ; qui ecclesias suas multo ante tempore captivatas, in luto & lateribusservientes, & gratis venundatas, exhibitione laboris fui fine argento re- demerunt. Hic cum omnes patriarenatus sui ecclesias ■ In necrologio S. Dinnyfil ptoM Piristos notatur rin* obitus x. cal. Maii, 44 ECCLESIA Bl mico & indicibili modo dilatando magnificaverit ; l Præcipue nosteam Virrionensem ecclesiam amicitia pariter &cogatu domru Berengarn jam dicti abbatis augmentare & diteseere, vita comite non eessevit ; deditque nobis, imo reddiditplurimas eeclesias Jam per mulla annorum curricula a lalcis pervasas ec- ♦ A CIe— defiam videlicet ♦ Clemontensem, &c. ; Hoc loco Johannes Columbi e Societate Jesu Jtac. Riw. jn noctibus BlancaIand. p. 3. ponit Leuterium Senem sub Philippo rege, laudatque Orderi- cum Vitalem lib. 8. ad an. 1092. qui eum re- /e^crr. eenset primum inter plurimos præsules, quorum f. epp. religione admodum Gallia gaudebat, & sacris dogmatibus. At ille, Leutherius, sequitur, Aude— 1 bertum non debet præcedcre ; estque Leodegarius de quo infra differemus. Quamvis vero ab editoribus Orderici Vitalis praenotetur in ora pagi- næ annus 109 z. non ita legitur apud Ordericum ; imo paulo postquam de iis Galliarum præsulibus qui florebant in Gallia locutus est, fere initio pa- ginæ 70 o. sic narrare incipit : Anno ab Incarnatione Domini M. C. VIII. indictione t. Nihil igitur obest quominus Audebertus pristiuum retineat locum. LVIIL AUDEBERTUS al. HILDEBERTUS. I Audebertus ex monacho S. Cypriani (alii di- * cuntCasæ-Dei1) & abbate Dolensi creatur ar- chiepiscopus Bituricensis. Hic frater erat Gamerii » Mont— de Monte-Maurelionis * militis illustris, post- /atfirifar’nNnsui11 apud S. Cyprianum Pictavis monachi firt Lnu— sanctitate conspicui, teste Goffiido GrofTo in vita B* Bemardi Tironensis ; Ordericus tamen dicit eum fuisse Casie-Dei monachum. De Hildeberto nostro ita ille rerum Normannicarum, immo & Gallicanarum nobilis scriptor : Hildebertus Do- lensis abbas, ad archiepiscopatum Bituricensem promotus est, multisque pollens virtutibus, sanctitatis documentum sequentibus Christom verbo & actione • largitus est. Promotionem vero hanc factam anno 1092. 109 2. vel 1093. communis est ac magis probabilis opinio. Urbanum II » pontificem max. Lemovicas euntem comitatus, cum aliis præsulibus * 109 5. fumat Mauzaci donationem anno 1094. * ncc- Jinsw. non ajjam fa<5Um Rotensi cœnobio, in pago An- degavensi, insertam tomo 2. Miscellaneorum 2 / /. Baluzii, ubi subscriptus legitur Aldebertus. Hoc eodem anno ex chartulario Cluniacensi, adfuit absolutloni Fulconis Richini comitis Andegaven- sis. Anno 1095. ex chronico prioris Vosiensis, nomine Gaufredi, erat in comitatu Urbani papæ II. quando concilium CIaromontanum celebravit. Anicium veniens ibi festum diem Assiimptionis egit, & Cafæ-Dei dedicationi operam dedit ; quando Lemovicas venit mense Decembri, ubi spnodum habuit, ecdesiam S. Stephani iv. cal. Januarii, basilicamvero S. Martialis ab Ademaro • Hæe prima fronte pugnantia fic noster D. Jac. Boyer conciliat : Audebertus Garnerii de Monte-Maurilionis illustris enilitis frater, monachu.’ab adolescentia in monasterio S. Ro- berti de Andrio diœcests Autistiodorenfis abbati Casc-Dei sub- yacente ; postea de Mcentia Durandi abbatis secutus est Ray- naldum elcdum abbatem S. Cypriani Piclavensu. Deinde cli- vitur abbas Dolcafis. & tandem archiepiscopus Bituricensis. v ide S. Bemardi Tironensts abbatis vitam a Soucheto editam. TUR1CENSIS » 45 l abbate reformatam & ornatam pridie caI. ejusilem ———— mensis consecravit. Adfuit denique Audebertus ANNI concHioTuron. an. 1096. mense Martio, eo— u * dem papa præside ; quo anno hic archiepiscopus obiit, nondum completo quinquenio in episco- patu. Erat simul Dolensis abbas, ex charta GuiI- ielini episeopi Lemovicensis, pro componenda controversia inter canonicos Lemovicenses & monachos Dolenses, quam vide inter instrumenta.’ Idem quoque significat Baldricus abbas Burgulien- sis, in carminibus de lpsius morte quibus amico parentavit : Auditor vatum, vatum moderator & ipfe Præsul Biturigas, Dolis autempræsul & abbas. Qui juvenum proprios transeendens moribus annos, Se juvenem vovit monachorum religioni. Hic Audebertus folemni moresepultus Dormit, qui vitam condigno fine sacravit, Nunc quoque cum Christo nos sape revisat ab alto, De eodem in alio carmine : Audebertepater, pater &sanctissimepræsul, Te Dolis ecce dolet, te dolet urbs Biturix. — His pater, hispræsul, locasic præseata regebas, Ut neuter vacuus esset amore tuo. Ecce jaces, corpus si sit cinis, osseque corpus. In Domino requiem fpiritus inveniat. Ipfum cojus in hac coepus tellure quiefcit, Ditarat dives littera pontificem. Abbas ipfe Dolis, Biturix simul ipfesucerdos, Unus utrique loco pcoderat & præerat. Huic Audeberto licet in juvenilibus annis Curam communem mors inopina tulit. D Hlc igiturpositum coepus favet hoc monumentum, Omnipotens animam pontificis faveat. Omitto longe plura de hoc argumento, scripta b. ab eodem Baldrico. cFtmc#’ Hujus archiepiseopi tempore Odo dictus Ar— r. 2 /j. pinus ultimus vicecomes Bituricensis, post uxoris fle* obitum, vicecomitatum Phillppo I. Francorum regi vendidit pro 60. aureorum miliibus, ad expeditionem adversus infideIes suscipiendam, quæ iu conciIio Claromontano decreta fuerat. LIX. LeodeGARIUS. E Leodegarius is videtur esse quem Ordericus Vi- talis Leuterium appellat, uti jam diximus. Nempe læpius usu venit ut nomina varie torqueantur ; & quidem pro Leodegario non raro legimus Lauge- rium, unde factum Gallice Leger : Facile autem fuit mutare Laugerium, in Lauterium vel Leute* rium. Quicquid sit, constat Leodegarium Audeberto successerem datum esse. Id clare docet chronicon Malleacense, ubi ad annum 1096. legimus : Eodem anno obiit Audebertus Bituricos episcopus, & ei Leodegariussuccesset in episcopatu. Communior tamen sententia est id factum anno 1097. +6 ECCLESIAE — 1097. Anno 1099. tertia post Pasehalc sestum, ANNI hebdomada, concilio Romano adfuit sub Ur- CNR1STI eum jvo Camotensis doc- tissimus&celeberrimusepiseopusepistolam 152. in causa domni Hugonis de Maiduno, & 180. pro Arnulfo Virzionensi abbate. Memoratur hic antistes in dlplomate Philippi I. Francorum re- gis consirmantis abbatiæ S. Ambrosii donationes amm. Gaufredi Biturigum vicecomitis. Rcgiæ autem 1102. litteræ datæ sunt in festo S. Ambrosii anni 1102. Legimus eodem anno ipsum sua subscriptione munivisse diploma Ludovici Crassi pro Floria- censibus, regnante adhuc Philippo patre ; quo ad- huc vivente Ludovicus pro rege fuerat agnitus. i 110 5 • Anno 1105. subscripsit chartæ Hugonis de Le- ziniaco, pro monasterio sancti Maxentii. Anno 1 1 o/.Paschalis papa II. apud Silviuiacum quamdam dedit bullam vm.cal.Junii, iu qua nostri 111 o. archiepiscopi fu mentio. Anno 1110. cum epis copis & abbatibus suis venit ad concilium Floriacense, ubi unam & alteram epistolam scripsit ad Petrum Arvernorum episcopum, ut S. Petri Mauriacensis monachos suo abbati rebelles censu- ris coerceret. Anno 1112. misit legatum ad concilium Lateranense ubi investituræ a princlpibus laicis datæ, condemnatae ac proscriptæ fuerunt. Cum esset controversia inter monachos sancti 1 Dionysii Parisiensis, & monachos Agedunenses, pro ecclefia de Vicopleno, eum Leodegarius Dio- 1114. nysianis adjudicavit anno 1113. Anno sequenti habitum est concilium apud Bellovacum, ubi vi- sus est cum suis suffiaganeis, uti Iegitur tomo 11. Spicilegii. Chartam pacis & concordiae fecit inter monachos S. Dionysii Ruiliacensis & monachos Casalis-Benedicti pro decima Goriæ certantes. Actum in camera Litterici abbatis S. Mariæ Exol* dunensis, anno m. g. xvii. quinto calend. April. regnante Ludovico rege. Ex chart. Casalis-Bened. 1 !
! o. Anno 11 19. Callistus papa lynodum Remis habuit, cum octo Galliarum archiepiscopis, quos inter Ordericus recenset secundo loco Leotherium metropolitanum Bituricensem, quem constat fuisse Leodegarium. Dedicavit ecclesiam Casalis-Bene- dicti, & anno 1 120. e vita migravit. Ceterum toto vitæ tempore maxima familiaritate cum Roberto de Arbresello insignis monas terii Fontebraldensis fundatore conjunctus fuit ; id enim tradit vitæ ejus scriptor Andreas ejusilem socius & confessarius. Eadem tempestate, inquit, Leodegarius, vir vita floridus & ætate, Bituricen- fis diæcesis archiepiscopatum tenebat, quem insepa- rabilis dilectio magistro Roberto conglutinabat : ] tanto namque amore invicem conjungebantur, ut quod unus vellet, alius vix denegaret. De hocflqui- dem Leodegario multa virtutum præconia possem re- ferre : sed quoniam adhuc innumerus hujus exfilii procellas in incerto navigat, ipsa humana ignorantia, velim nolim, cogit me tacere. Eundem ve- • Oursam. nerabilem virum in prioratu Ursani * decumbentem visitavit Leodegarius, ad quem ita locutus est Robertus : O carisseme pater, tu es meus archiepiscopus, meus primus ac patriarcha. Tu seis quomodo nunc usque te semper amavi, & quomodo tibi obediens sui. Scis etiam quod propter dulcem Tomus II. ITURICENSIS. 47 A amorem tuum in hus partes primitus reni ; rogasti "’ enim me utaliquus de bonisseminis meis traderem tibi ; & tradidi Non habebam, sicut seis, hic C domos, non ullus possesseones, non agros. Præpa- rasti eis pro animæ tuæ tuorumque salute hunc lo- cum ; ædificasti eis, inspirante Deo, hos habitaculum ( Ursanum coenobium)… acquisistieisterrus, &c. Hæc retuli ut offenderem Leodegarium fuisse quodam modo fundatorem Ursani. Attamen videtur hic honor deberi Alardo seu Adelardo de Castro-Melano, qui dedit domno Roberto de Ar- brusello mense Decembri, regnante Ludovico rege, silvam quæ dicitur Grosbos, k. villam Ursani ; B cujus donationi subscripserunt Leodegarius archiepiscopus, & Vvillelmusejus nepos archidia- conus, cum multis aliis. Idem Robertus postea rogavit Leodegarium, ut curaret corpus suum post mortem ad Fontisebraldi cœnobium referri ; quod etiam præstitit, funus amici eo usque prosecutus. Justis deinde solemni ritu solutis, iu opitulo monialium orationem habuit de Roberti eximiis virtutibus & sanctita- te ; quem antiquis sigiliatim patriarchis comparavit Aderant Radulfus Turonum archiepisco- pus, Reginaidus Andegavorum præsui, Fulco junior Fulconis comitis Andegavorum filius, a quo Petronilla abbatissa, siinul rogantibus qui aderant præsulibusJn his Leodegario, impetravit omnium c. xiv. quæ Gaufridus de Blasone monasterio dederat eo1— r* confirmationem. De iis legendus Michael Cos nier Fontebraldensis parochus in notis ad Baldrici Dolensis episcopi opusculum de vita Roberti Ar- bresseliensis. Nunc vero de morte & funere ipsius Leodegarii quæ dicenda supersunt prosequa- mur. Animam Deo reddidit anno 1120. uti jam 1120. monuimus, die 31. Martii ; terra vero tectus est in Ursano parthenone prope locum ubi conditum fuerat Roberti cor, lpso jubente, aut potius votis ancillarum Dei annuente. Ejus vero sepulcrum non ante multos annos detectum fuisse, cum si- gillo ipsius aeneo, & hac inscriptione:Leodegarius archiepiseopus Bituricensis, Aquitania primus, testantur nostri Sammarthani. Leodegarii elogium legitur iu charta quadam Herberti abbatis S. Petri Virzionensis, his verbis Hos ego Herbertus abbus agnoseens, ad domnum Leodegarium, Biturigæ urbis religiojissimum Dei gratia archiepiseopum, & totius Aquitaniæ primatem accefli, humiliter postulans ut ecclesiam de Noviaco, quam inter alius res perditus inveneram
? utsupradixi, monasterio nostro restitueret. Quam quidem ipse, ut erus natura benignus & pius, cum consdio uschidiaconorum & archipresbyterorum, ce- terorumque clericorum suorum, usque totius capituli beatissimi protomartyris Stephani, per oblusam a me fibi chirothecam, mihi & ecclesiæ Virzionensi reddidit ; & quidquid sui juris in ea erus, ut in per* petuo poffideremus donavit; quorum nomina hæc sunt Evrusdus decanus, Musthæus cantor, &c. Ex litteris Vulgrini, quas legesis inter iustru— C.xvi.coL menta, discimus Leodegarium ejus antecesibrem Ih dedisse Silviniacensibusmonachisecdesiamsanctæ Mariæ de Capis, & S. Petri de Chirac. D 48 ECCLESIA Bl A ANNI LX VULGRINUS. CHRISTI jqon mufto pOft Leodegarii mortem V uIgrinus 1121. ipsi subrogatus est ; quippe anno Christi 1121. regni Ludovici anno 13.& Adelaidis reginæ anno sexto ; una cum Gilleberto Turonensi metropo- litano, & Johanne Aurelianensi episcopo, rogatu Alberti Miciacensis abbatis, supplex adiit Ludo- vicum regem, a quo impetravit confirmationem bonorum, quibus potiebantur Miciacenses ; ut ex ejusilem princlpis diplomate discimus. Ejus pontificatum incepisse anno 1120. pene probat charta B. Mariæ de Salis, qua hic archie- piscopus Gaufrido priori & canonicis B. Mariæ £ de Saiis ecclesiam de Agungiis, cum decimis, sepulturis, & oblationibus reddidit XIII. cal. Septembris anno t I 24. indict. p. anno pontifica- tus domni Callixti papæ II. sexto, pontificatus nestri, inquit, quinto, regnante glorioso Francorum rege Ludovico decimosexto. Legitur Vulgrinus archiepiscopus Bitur. in charta indentata monastcrii B. Mariæ Exoldu- nensis anno 1122. indict. XIV. pontificatusCal- lixti papæ II. anno tertio, iisdemque anno & indictione, in tab. S. Cyrici hujus urbis. Anno se- quenti regali S. Dionysii abbatiæ confirmavit ec- clesiam dc Stivaliculis, adversus Clarum Agcdu- 1124. nensem abbatem. Anno 1124. confirmavit Sil- viniacensibus monachis ecclesiam de Capis, &c. quam lpsis dederat Leodegarius archiepiscopus. Nonnulli volunt ipsum anno 1125. fundasse Lo- ci-regii monasterium, quod alii ad 1128. aut 29. differunt. Dedicavit anno 1128. S. Gildasii cc- clesiam, die 2 5. Martii, commemoratione mys terii Divini Verbi carnem assementis, in ecclcsia celeberrimo ; cui solemnitati adfuerunt episcopi sexdecim & abbates sex supra quinquaginta. 1129. Anno 1129. dic Pasehatis Aprilis 14. Remis Philippus Ludovici regis filius, volente patre, unc— T tus est in Regem in frequenti episeoporum ac pro-1 cerum cœtu, quos inter eminebat Vulgrinus, qui ibidem subseripsit praecepto Ludovici & Philippi regum pro restituendo Dionysianis Argen- toliensi cœnobio. Eodem anno confirmavit con- ventionem factam inter Gaufridum priorem, & canonicos B. Mariæ de Salis, ac monachos Loci- regii. Ex fratribus Sammarthanis adfuit Vulgrinus concilio Lateranensi 1132. ( legendum 1134. 1123.) & Pisano 1134. Anno 1132.sedavit controversiam exortam inter canonicos S.Austre- gesili de Castro, &canonicos S. Ambrosri, dc sedi- bus quas occupare debebant in choro sancti Ste— j phani. Compositionem vero tunc factam confir- mavit Ludovicus rex Francorum, quam videsis col.Va ? inter probat, ubi de patriarchali Bituricensium antistitum auctoritate fit mentio. Ejus tempore unitur capitulo S. Stephani capitulum Ajacense, cujus prior debebat ex capituli sancti Stephani gremio assiimi ; uti docet charta C. xv. xv. Eodem quoque sedente, & rogante, con- col. 10. siliumque dante, Ludovicus rex cognomento Craflus Bituris veniens quasilam confuetudines abrogavit, utilitati civium minime congruaS ; ut discimus ex fragmento dlplomatiS Ludovici VII. TURICENSIS. 49 . regis ejus filii, quod legitur datum apud Lorris ’ anno vm. regni ejus, quo tempore jam e vita excesserat Vulgrinus. Postdepositum auctoritate primatis Gerardum Engolismensem episcopum, quod Anacieto pieudopapæ adhaereret, obiit vi. idus Januarii anni 1136. sepultusque est in ec— 113 6. desiæ majoris S. Stephani choro cum hac iuscrip- tione : Dominus Wlgrinas archiepiscopus Bituricensis. Exstatquædam Honorii papæ bulla data anno c.yvu 1126. qua decernitur archiepiscopum Auxita— coL u’ num obedire debere archiepiscopo Bituricensi, videlicet tanquam primati. Ejusilem primatus argumenta in provincia Burdegalensi hoc eodem tempore habemus. Nempe cum Gerardus epis- copus EngolifmensiS schisinatis Petri Leonis, al. Anacleti, defensor acerrimus, mortuo Arnaldo Burdigalensi archiepiscopo, hanc in sedem vacuam involasset, episcopi Santonensis, Petracoricensis & Pictavensis dicti Guillelini, confugerunt ad Vul- grinum, ut nimirum auctoritate primatis Gerardi ambitum coerceret ; uti probant horum præsu- lum epistolæ patriarchii Bituric. cap. 62. tomo 2. novæ Bibli. Labbei. Ibidem habes duasVulgrini epistolas ad epifcopoS provinciæ Burdig. Inter illustriores Vulgrini amicos fuit Sugerius abbas , S. Dionysii, qui ab ipso abbatialem benedictio- * nem recepit. Ad eum Guillelmus Santonum epise. scripsit epistolam qua invehitur in Girar- dum Engolismensem ; cujus epistolæ meminit Johan. Picartin not. adep. 200. S. Bernardi. LXI. Albericus. Dicitur Almericus in diplomate Ludovici VII. quo præsulibus Aquitaniæ Rex concedit immunitatem a regalibus, anno 1 13 7. ut videre est lib. 2. de re Diplom. cap. 1 2. num. 13. Recensetur a Nangio ad annum 1 140. inter episcopos religione & sapientia illustres, quibus tunc florebat ec- . desia Gallicana. Quantum spectat ad scientiam, * Albericus ita profecit sub Anlelmi Laudunensis episcopi disclplina, ut scholæ Remcnsis rector evaserit : & quidem a Roberto de Monte in sup- plemento Sigcberti, dicitur litterarum seientia & consilii prudentia clarissimus. Quapropter electus est in episcopum Cataiaunensem, neque tamen hanc obtinuit cathedram. Sed postea provectus estadarchiepiscopatum Bituricensem anno 1136. 1 13 6. quo suis litteris testatur se præsentcm adfuisse con- cordiæ initæ inter Arvemiæ comitem Robertum, & Brivatensem ecclesiam ; quas edidit ex tabula- rio Brivatensi V. C. Steph. Baluzius in probat., . hist. domus Arvemiæ. Præterea eodem anno sub- " jecit Cantogilense * monasterioium, quod prius * chan- fuerat abbatia, cœnobio Casie-Dei, uti depromli— tcuEc- mus ex authenticis litteris. Anno 1138. consir- mavit Floriacensibus, eorumque abbati Adcmaro ecclesiam de Corcoe ♦, & aliaS prius iisilem colla— ♦ deCour- tas, ex tabui. Floriacensi. ch, e’ Meminit Alberici chronicon Senonense MS. & Richardi Pictaviensis monachi CluniacensiS ad annum 1 1 3 7. his verbiS ; Circa tempora Ludovici Samm. regis floruit Giflebertus cognomento Universalis, natione Brito, postea epifeopus. Post quem Remis civitate surrexit Albericus, non illo fama minor, jo ECCLESIA B qui prnvectus in archiepiseopum, modico duravit/ ANNI sipacio. CHRISTI Eodcm anno adfuit Albericus BurdigaIæ, iu celebratione nuptiarum Ludovici VII. Franco- rum regis, cum Eleonora WilleImi Aquitaniae ducis filia, teste Gaufrido Vosiensi, qui nostnim njj, Albericum patriarcham appellat. Anno 1139. ad concilium Lateranense mense Aprili celebra- tum venit ; at iu reditu captus est prope Pontem- Tremulum iu episcopatu Lunensi, ac indigne ha- bitus cum multis aliis Galliarum præsulibus, uti scribit Petrus venerabilis abbas Cluniacensis ad Innocentium papam ep. 27. lib. 1. Aderat, inquit, in comitatu nostro non ignobilis, neque I ultima pars eeclesia Dei, arcluepiseoporum, epijcop. abbatum, monachorum non parvus numerus. Horribile fpectaculum, tantas Ecclesiæ Dei persimas videre distrahi, dissipari, vulnerari, atque gladiis insequentibus per diversa sugæri. Episcoporum, atque abbatum plurimi ad proxima castra violenter abducti, & quidam eorum post verbera & vuluera, barbarica immanitate incarcerati sunt. Inter quos dominus Remensis, cui nec ætas, nec dignitas ad- effe potuerunt, post mullas injurias, & vulnera turri conclusus tenetur. Dominus Petragoricenstssi- milia expertus est. Sed quid ego de singulis quasi loquor, cum Bituricensis & Senonensis suis pene’ Tr^oli Omnil>US amiffic>Vix ad Pontem Tremulum ♦, tre- ditioni i rna— muli & anheli pervenerint, & ibi cum Ebredunensi, Trecensi ictu hastæ de equo dejecto, & inde graviter infirmato : cum Lemovicensi, Atrebatensi, Belicensi, Redonensi, atque aliis episcopis, &c. fecundo earcere inclusi teneantur. 1141. Obiit Albericus anno 1141. ut observat Ma- bilIoniusin notis ad epistolam xm. S. Bemar- di, qua commendat eum Honorio papæ. Adver- sarium habuit Petrum Abaelardum cujus condis- eipulus fuerat in schola Guilielmi de CampeUis. Ad eum Gualterius episcopus Laudunensis scripsit epistolam iv. de Chnsti timore, quæexstat tomo *■ 11. Spicilegii p. 469. In ecclesia Loci-regii ubi sepultus est ante majus altare legitur breve hoc epitaphium : Hic Albericus requiescit Bituricensis Primas magnificus, modo major in arce polorum Db L X 11. P E T R U s. Ch astus. Petrus de Castra ex nobili & antiqua stirpe do- minorumde Castra in agro Bituricensi, Aimerici Ecclesiæ Romanæ cancellarii consobrinus, &. discipulus Alberici, Rege minime confulto archi- episcopus eligitur. De eo ita Gaufridus prior Vo- siensis in chronico : Petrus cognomento Effenouard seu Effenard, ex militibus de la Castra archiepisc eopus, Alberico Bituricensisuccesserat. Hic ad tempus in Ruthenico, metu Ludovici regis delituit. Electus quippe absque illius nutu suerat ; ideoque contra eum sententiam dictaverat. Victus denique precibus religiosorum, juramentum fregit ( Rex) sedesque vacua præsulem admisit. De eodem Wil- 1142. lelmus Nangius ad annum 1142. Desuncto Bituricensi archiepiscopo Alberico, miffics est Petrus Tomus II ITURICENSIS. p L apapa ejusdem ecclesiæpastor consecratus. Seda —~ Rege repudiatus : nec in urbe recipitur, eo quod fine ejus assensu suerat ordinatus. Ipfe vero Rex con- cesserat ecclesiæ Bituricensi libertatem eligendi episc copum quem vellent (excepto dicto Petro) publice- que juraverat, quod se vivente non erat faturus arehiepiscopus. Qpi tamen electus Romam profectus est, & consecratus fait a papa Innocentio.* Rex vero archiepiseopum exclusit redeuntem ; eum enim comes Theobaldus Campania recepit in terra sua, & omnes ei ecclesiæ obediebant. Hinc grave bellum Rex intulit comiti, in quo Vitriaeum flammis devestatum est, quo ex iircendio nomen retinet, 1 appellatur enim Vitry le bruste. Sed rem clarius explicat chronicon Mauriniacense ex quo excer- penda duximus quæ sequuntur : Tunc temporis ecclesia Bituricensis sui pastoris desunctione non me-- diocriter defalata, gravis & importuni sehifmatis morbo infalente concuffa est : quidam enim prædictæ ecclesiæ clerici assentiente Rege, Cadurcum quen- darn sibi volebant proficere. Altera pars illorum Petro, Haimerici Romani cancellarii confabrino, prærogativam illius honoris affectabant. Papa vern cancellarium diligens, contribulem quoquesuum pro ipfa diligebat. Unde & ipsi consecrato in archiepisc copum, suum integre auxilium impendebat. Et liret * contra Regis voluntatem ipfeproficiendus esset, ipsum mifit Bituriges, Cadurcum vero omni ecclesiasticoho- nore privavit ; unde videns Rex voluntatem suam ad efficaciam non potuiffe pertingere, non modico fremitu iræ concuffiis esti& quasi in auctoritatem apostolici volens indignationem conceptam retorquere, Petro totius terræ suæ introitum interdixit. Innocentius vern gladium ecclesiasticum in ultionem exerens, per omne Regis dominium Divini celebrationem officii interdi- xit. lndignatus autem Rex prohibuit electiones & ordinationes episcoporum fieri, vacantes ec- ciesias fratri suo Roberto tradens, ut conqueritur S. Bemardus epistolis 222, & 224. ’De tempore quo Petrus ad-hujus ecclesiæ gubernationem vocatus est, standum putamus Nan- gii sententiæ ; quæ confirmatur testimonlo cujus dam chartæ hujus archiepiscopi datæ pro Clunia- censibus apud Silviniacum, quibus concedit eccle- siam de Buxeriis anno 1156. ejus pontificatus decimo quarto. Multas alias infra proferemus quæ sulciunt chronologiam hanc, nec pugnat contra chartam laudatam alia ejuldem monasterii Silviniacensis, in qua annus Christi 1156. con- currit cum anno 1 5. hujus archipræsulis : nam annus idem Christi potuit esse decimus-quartus . hujus antistitis, & decimus-quintus, juxta varios J menses. Confidenda sunt quæ dicimus iu Regi- naldo abbate S. Sulpicii, & iu Radulpho sancti Satyri. Matthæus Paribus quidem ad annum r 146. narrat Eugenium papam, cum Parisios venisset, Petrum hunc Aimerici Ecclesiæ Romanæ cancel- larii nepotem consecrasse in archiepiseopum Bituricensem, Rege non solum inconiulto, sed etiam invito. At in assignando hoc anno Matthæum hallucinatum fuisse minime dubitandum est post alIata superiuS testimonia. Ceterum non abs re erit proferre Matthæi Parisii locum, ex quo multa D ij p ECCLESIA BI omissa tum a Goufrido Vosiensi chronographo, ANNI tum a Nanglo imriuntur : Eodem anno, inquit, papæ Eugenius Parisiis a veniens, consecrarit * Petrum quendam Aimerici Ecclesiæ Romanæ cancellarii nepotem, in archiepise capum Bituricensem, contra Ludovici regis Franciæ voluntatem. Quod Rex in injuriam suæ dignitatis factum, vehementer indignatus, pcopofitis publice sacrosanctis reliquiis, inpræsentia multorum juravit, quod archiepiscopus præsatus, quomdin ipsi viveret, civitatem Bituricam non intraret. Sis per triennium Regis persona subjacuit interdicto. In quamcumque civitatem, vicum vel castrllum intrabat, fnspende- t> batur celebratio divinorum. Tandem Bernardo b 1 abbate Clarevallenfi persuadente, ad hocest cor Regis inclinatum, ut archiepiscopum reciperet, & pro rtanfigrefficne perjurii, Hierosolymam se promitteret profecturum. De hoc dissidio scripsit Bemardus epistolam 219. in qua Regem excusat triplici ex cepite ; ira, ætate, majestate. Ira videlicet quia indignatus ob contemtam suam auctoritatem, ju- raverat nunquam passiirum Petram se invito & despecto electum in Bituricensi cathedra sedere. Probro autem ducitur, inquit Bemardus, ut optime nostis, apud Francigenas juramentum solvere, quamlibet male publice juratum fit. Ætate ; junior. enim erat Rex quando incaute juraverat Majesta » te, quæ læsa videbatur in hac electione. Talis, inquit Bemardus, aliqua confideratio in Rege & puero habeatur ; ut hac ei vice tali quidem tenore parcatur, quo tale aliquid de cetero non præstu mat….. hoc ipsi Rex humiliter petit, hocnostra univeesa citra montana nimium jam affiicta Ecclefia suppliciter deprecatur. Hanc epistolam scripsit S. Bemardus anno 1143. jamque ab anno superiore pro eadem causa Sedi apostolicæ supplicarat ; sedpeccatis meis, inquit, exigentibus deprecationem meam non exau- ditio, sed indignatio ; indignationem autem desolatio j pene univeesa terræsecuta est. Tandem vicit sanc- tissimi abbatis caritas & perseverantia ; ejusque opera tandem tantum exstinctum est incendium. Nunc praecipua Petri acta in episcopatu perstrin- gamus. 2 r Anno 1144. abrogationem aut abolitionem pravæ consuetudinis diripiendi bona mortuorum Taint S epicoporum Albiensis ecclesiæ, quam Rogerius Cacillu vicecomes Bitcrrensis sustulerat & antiquant, Ali’approbavit & confirmavit, rogante eodem vice- 1149. comite. Anno 1149. Vodolionis ecclesiam con- secravit, ex chronico Dolensi. Ad fundationem obbatiæ Olivetanæ plurimum contulit, quando pro poenitentiæ fructu injunxit Stephano de Gradaco ei cedere multa prædia, ex ejusilem Stephani litteris quarum mentio fu in BarthoIomæo 1151, primo OIiveti abbate.Annus 1151. notatus est in • Consecntum fiiiflb • papa Petram teflatur ipse Bemardus ep, >29. scribw : Anliufiscopo vtvranvt ftrn4f. fum amuu apopdica coasecravh. i* In chronico Maurinkrvnfi lepteaus Mattarium hnjtu loci abbatem, qui erat nepos Alberici Ostienfis episcopi, ttese pacificandi tc reconcHiandl Regem cum sede apoftoIica, Romam prose&unj ; ac pqr cardinalium inwrcestioncm plurima irape. trade ; quamvis ncncHiMioaif frinnisitm *CC prcciisi ncc nntriits cutingtTt ponurit. TURICENSIS » k tabulis Crsalis-Bencdicti ob coIlata ab eo huic —— monasterio benesicia, & annus 1 1 5 4. in ta— ANNI bulario parthcnonis de Bclla-valie seu Carento- nii. Armo 1156. eoclcsiam de Buxeriis dtedit 1156. Petro de Veiciapriori Siiviuiacensi. Anno 1159 « 1159. Ludovicus rex donavit ei amplum & perhonori— c ficqm praeceptum, pro confirmanda bonorum c<j|., ecclesiæ possessione. Ex quo intelligimus quanta £ ecclesiæ Bituricensi bona attulerit hic præsui ; archi^ quapropter illud edidimus iuter instrumenta num. xxi. lnde quoque liquet eum fuisse Ludovico regi acceptissimum. Eodem anno beneficus fuit monasterio Nigri-Iacus, ut fidem facium ejusinet 1 litteræ in quibus hic annus legitur decimus-nonus ejus pontificatus. Anno 1160. qui legitur ejus episcopatus annus 21. fecit compositionem cum Archembaldo de Borbonio, &c. Anno sequentr, vigesimo fecundo sui pontificatus, confirmavit monasterio de Villa-Lupæ* decimam de Estran— *ViUeloin. giaco, & ecdesias quas in sua diaeccsi possidebat. Anno 116 8. pontificatus sui 28. ratam habet do- nationem Hervæi de Giennlo domini de S. Ania- no, factam ecdesiæ S. Eusicii de Cella. Hic vides constantem de annis pontificatus Petri chronologiam ; quod etiam ex multis aliis instrumentis roborari posset : nam in alia charta " ejusilem Cdlensu monasterii annus pontificatus ejus 26. illigatur cum anno 1166. & in alia ecclesiæ S. Petri Puellaris annus 27. episcopatus, componitur cum anno Incarnationis 1167.In tri- bus tamen chartis panchartæ sancti Ursini annus Vcrbi incarnati 1162. concurrit cum anno 21. Petri ut pontificis. Sed id discriminis positum est in modo computandi, sive a principio anni, sive a medio vel a fine. Plurima alia possemus congerere de nostro Petro ex chartis Nigri-Iacus & Ca- rentonii, aliammque abbatiarum. Sed hæc suffi- ciant. Ejus obitus ad annum 1171. notatur die 11 1. 1. Maii. Celebris est hujus antissitis memoria in eccIesia Bituricensi ob singularia ipsi collatabeneficia.Cum prius domus archiepiscopaies essent tanta sede prorfus indignæ, & modicæ facultates ; Petrus gratia cælestis munere, & temporalis abundans for— c xx| tunæ, inctytæ nobilitatis palatium erexit ; domos ce— col. 14. lebres ædificavit, constituit grangias, terras acquifivit & vineas, & ingrangiis copiosam posuit nutrituram. Sumtus ad hæc necessarios amplissima & jam tum potentissimasuppeditavit Castræa domus, cui no- men dedit Castra oppidum 1 5. leucis ab Avarico distans. Exstant autem plurima illustris hujus gen- £ tis sepulcra in abbatia Nigri-Iacus. In gratiam ejus- dem archiepiscopi summi pontifices Eugenius III. Hadrianus IV. & Alexander III. primatum Bitu- ricensem confirmarunt & tutati sunt. Epistola 69. Eugenii ad eumscripta, ei asserit inter cetera prima- tumin provincias Bituricensem & Burdigalensem. Idem papa scripsit epist. 68. ad Sansonem Remo- rum archiepiscopum, vehementer eum redarguens quod ausus esset in ecclefia Bituricensi Lu- dovicum regem coronare, absente Petro, qui tum erat Romæ. Quapropter ei ejusque provinciæ episcopis diem dicit, ad quem debeant sibi adesse hac de re responsuii. 5+ ECCLESIA BI * Collegerunt Sammarthani fratres quasilam lit— A ANNI tens pctrj ad Ludovicum regem, & ad Sugeriuni c^xn™ & Dionysii abbatem &c. necnon Ludovici, Su- xxiii. col. gerii, &c. ad ipsum ipsius causa scriptas ; quibus etiam locum dandum inter instrumenta censui- xxv. coi. mus. In collectionis histr Francorum Quercetani » 5— *6— tomo iv. habentur sex aliæ Petri archiepiscopi epistoiæ ad Ludovicum regem, ad quem scribit de variis negotiis, quorum nonnulla Rex ipsius curæcommiicrat ; dc ecclesia S. Portiani, de Bri- vatensi, &c. sexta extra ordinem ibidem legitur pag. 684. Sepuitus est hic antistes iuchoro majo- ris S. Stephani eeclesiæ fuit lamina ænea, cui in- cisum est hoc epitaphium : I Clauditur hic primas, flans nomine, menteque Petrus De Castra ; nomen facta latere negant ! Major honore suo, fartuna fartis in omni, Pertulit intrepidus damna, pericla, minas. Oppida, templa, domus, quorum flructurasuperbis < Auctorem facient inveterata novum. Reddituum duplicans numerum, via juris, asylum Pauperis, exemplar religionis erat. Ulcima primati Adaii lux prima prioris Vitæ meta fuit > principiumque novæ. Jukui LXIII. Stephanus II. Stephanus de Capella frater fuit GaIteri domi- ni Capellæ in Bria, & de Villebeon, Ludovici vii. ac Philippi Augusti regum Franciæ cubicu- larii, ac patruus Petri Parisiensis, Stephani No- viomensis, & Guillelmi Meldensis episcoporum, ut auctor est Quercetanus in historiæ Drocensis lib. 2. c. 1. Hic post regimen eeclesiæ Meldensis transsatus est ad metropolim Bituricensem. Et qui- dem præsens legitur iu panchartæ nigræS. Martini Turonensis tabula, qua homines territorii Sacri- Cæsaris in sua diœcesi absolvuntur a vectigali vul- go tallia de Liriaco, adstantibus Giraudo al. Geraldo Cadurcensi episcopo, & Gaufrido abbate apud S. Satyrum confecta. Memoratur & in ve- tusto instrumento domini Roberti comitis Dro- carum domini Branæ, pro immunitate census data domui hospitali sanctorum Gervasii & Protasii Parisiensis in vilia de Chaillis an. 1171. Brevi 1171’tempore Avarici Biturigum sedisse hunc archie- piscopum argumento est, quod reliquum vitæ in monasterio S. Victoris Lutetiæ peregerit inter ca- ♦ « ’. 1174. nonicos Regulares ; mortuus enim legitur 1173. ♦ in chronico Doiensi, sepulturæ vero mandatur apud eosilem Victorinos hac cumepigraphe : TURICENSIS, 55 ’Hic Jacit anni C HRISTI Reverendus pater dominus Stephanus, qui natus Parisiis, ex episcopo Meldensi, Bituricensis primus factus est. * a In ejitidem etiam eœnobii necrologlo haben- tur hæc verba : Pridie idus Januarius anniveesa- rium solemne piæ memoriæ venerabilis Stephani Ri* turicensis archiepiscopi, qui ecclesiam nostram fpe- ciali amore diligens, magnæ devotionis quam erga nos habebat assectu ■, de arehiepiscopatu suo ad not veniens, quietis sibi, acsepulturæ locum, ecclesiam istam inter omnes alias praelegit, societatis nostræ l frater essectus : pro culus archiepiscopi anima dedit nobis in eleemosenam frater ipfius Galterus Regis camerarius pro anniversario, & prosuo, & uxoris Avelinæ, medietatem rerræ, grangiæ, & aquæ de Chasteillon, & omnium quæ ibidem habebat. Vaca- bat sedes anno 1 174 « quando Ludovicus VII. Francorum rex prœcepio suo dato hoc anno.con* cessit ut claullrum S. Stephani muro cingeretur, muniretur, & infortiaretur. Prætereadedit libertatem & immunitatem, omnibus iis qui intra am- bitum claustri continerentur ; ita ut confugientes huc salvi fierent b. Eodem diplomate decernitur ut homines episcopi per archiepiscopum justitia- ’rentur, & omnes homines capituli per decanum & capitulum. Pro hac autem libertatesibi concesta, c. xxvr. capitulum celebrabit anniversarium pro Rege, & pro co, ’ 16’ anima Stephani bonæ memoriæ quondam Bituricensis archiepiscopi. Unde liquet anno 1 174. quo datum est hoc praeceptum Stephanum obiisse. At multum aberrat auctor patriarchii Bituricensis, cum asserit sedem vacasse duobus annis cum novem mensibus, ut mox probaturi sumus. LX1V. Guarinus. Guarinus cui Girardi cognomen dant, ex tertio abbate S. Edmundi Pontiniacensis, Bituricensis archiepiscopus, genere & religione clarus vocatur in chronico Lemovicensi. Sedere cœpit anno sal- tem 11 /4. nam in ejusilcm charta qua Ademaro 11 /4. Bonæ-vallis apud Ruthenos abbati confirmat de- cimas, primitias, oblationes huic monasterio legitime acquisitas anno mc. Lxxv. hic annus numeratur fecundus Guarini pontificatus. Eodem anno duabus in chartis memoratur ; scilicet in litteris Ebbonis de Carentonio, pro prioratu de la Chappelaude, & in quodam instrumento Mei- macensi. Anno 1176. iuscribitur ejus nomen in 1176. charta prioratus S. Martini de Campis a Majori- g monasterio pendentis, ubi dicitur agere annum secundum in episcopatu ; quod convenit cum litteris Ebbonis de Carentonio superius laudatis, in quibus annus 1175. lepilur primus ejus pontifi- * In antiquitatibus Pariliens. Bnoiii additur : obiit aut 11 ! 1. idut Januarii. Hincque Johannes Chenu in chrono- logia Bituricensium archiep. subodoratur post Guarini archi- episcopi mortem eledum suilTe quemdam Stephanum qui non fuerit confirmatus aut consecratur. Quapropter in catalogo archiepiscoporum locum non habet. Sed Stephanus per inscriptionem superius relatam designatus, est Stephanus d* Capella antecedor Guarini non succeflor ; cui locum dedit per suam abdicationem ; unde potuit fieri ut etiam post Gua- rini mortem superstes fuerit, obieritque tantum inno 1181. b Hanc immunitatem confirmavit S. Ludovicus V induc ini inno 1 a f 9. mense Januario. D iij $6 ECCLESIA B catus. Neque vero id pugnat cum instrumentis. ANNI ejusilem anni, ubi cum nocanno iIligatur secun- CHRIS11 fmjuj pontificis annus t idem enim annus potuit did primus vel secundus ejus pontificatus, ra- 1178. tionehabitadiversorum mensium. Anno 1178. reduxit numerum praebendarum ccciesiæ suæ ad triginta, cum Humbaidi decani & capituli con- sensu. Eodem anno conatus est revocare S. Ursini canonicos ad communem vitam ; quam ne coge- c xxvt : rentur amplecti, causati sunt canonicos majoris * ’7 ecclesiæ, quam matricem appellant, communem mensam non habere. Anno 1179. ^sul5 adfuit inaugurationi Philippi regis, dicti Augusti, ex Rogerio Hovedenensi. Eodem quoque anno Ro* 1 mam profectus est ad concilium Lateranense men- se Martio celebratum, ubi ordinavit Saibrandum in episcopum Lemovicensem.Moritur ex Autissio- 1180. dorensi chronico, anno 1180. die 20. Martii, uti etiam docet GuilIesini Nangii chronicon ; sepeliturque Pontiniaci iu ecdesia prope majus altare ad fatus Evangelii cum hac inscriptione : Hlc Jacet dominus Garinus archiepiscopus Bituricensis, tertius abbas hujus monasterii. LXV. PETRUS. Miramur in catalogis Bituricensium præsulum excidisse huncarchiepiseopum, quem tam diserte prodit Alberici chronicon, laudatum tamen a Sam- marthanis ; nam clare docet Albericus Henricum de Soliaco fuisse Petri successerem, Petrum vero suecessisse Guarino. Praeterea constat Henricum non suscepisse officium pastorale ante annum 1184. unde sufficiens tempus relinquitur Petro archiepiscopo ab anno 1180. quo Guarinusobiit De Petro tamen nihil aliud scimus. Hunc Petrum putamus designari in altera parte chronici Gaufridi Vosiensis, ubi Iego : Post obitum siq’idern Guarini sedes vacavit annis fere tribus & rnenfibusseptem. Licet interim duosuerint electi, neuter consecratus est. Hoc mortuo Henri- cus liberum ad cathedram aditum habuit. _ Dz LXVI. HeNRICUS I. aU1.LT. Henricus de Soliaco filius Archembaldi I. dy- nastæ Soliaci ad Ligerim, &Mathildis de Balgen- ciaco, quæ per matrem cognominem ex Viroman- duensium comitum gencre progenitam, a Francorum regibus originem trahebat. De eo ita lo- quitur Albericus in chronico a Sammarthanis laudato, ad annum mc. xxcvi. Civitate Biturigas post Petrum episcopum Guarini successerem erat at- chiepiscopus vir nobilis & religiosus Henricus. Hu-. jus frater Odo cantor Bituricensis in epifeopum Pa- risiensem post Afauriciurn eligitur. Erant isti duo * fratres Ægidii de Soilleio *, nepotes magni Theo- baldi comitis, quorum forer Radulfo filio Ebonis de oppido de Dolis, peperit matrem Guillelmi de Chauvigny, qui per eum factus estdominusde Castro- Radulsi. Ægidius de Soilleio, de forere Ebonis de Charenton, episcopum unum Simonem, & ErKen- baldum patrem Henrici de Soilleio……….. • In altera parte chron. Vofienfisp. 34.0. t. a. Bibi. Lab. duo alii fratres Henrici nominantur Radulsiu ab. Cluniac. & abb. Fiscan. & Gilo de Soliaco. ITURICENSIS. 57 Ejusdem quoque nobilissimum genus celebrat " Petrus Blesensis Bathoniensis iu Anglia archidia— ANNL. conus:De illustrissimis, inquit, principibus ori- ginem trahens ; hinc regis Angliæ Henrici II. consanguineus, inde Francorum regem Philippum 1*7- Augustum linea generis prepinquiore contingis. tf°’ Pctrus Frisonin Gallia purpurata, & Franc. Quercetanus docent Henricum fuisse monachum Cisterciensem, postea vero abbatem Caroli-Lo- censem * prope Silvanectum, tandem creatum aDeChalis fuisse Biturigum antistitemjdenique purpura cardi- nalitia vestitum fuisse ; quo tempore volunt eum fuisse episcopum Albanensem. Quo vero ex fonte I ista depromta fuerint, ignoramus. Qui ex antiquis ejus cum laude meminerunt, de his prorsus filent. De tempore quo Henricus cathedram conscen- dit, nos docebunt ipsius litteræ pro Carentoniano parthenone datæ anno Christi 1189. ejus autem pontificatus sexto. Proindeque primus ejus annus iu pontificali sede concurrit cum anno Christi 1184. aut 1183. Præterea vetus inscriptio de 1184. transsatione reliquiarum sancti Paterni facta anno 1186. indicat hanc factam fuisse anno 111. pontificatus Henrici de Soliaco, quæ egregie conveniunt. Idem inferius plurimis aliis testimo- niis confirmabitur. Consecratum fuisse Henricum a Lamberto Cribillo Mediolanensi archiepiscopo & cardinali, postea Urbano III. Bituricensis ecclesiæ oIim archidiacono, docent Sammarthani fratres. In patriarchio Bituricensi consecrator Henrici fuit Guillelmus Templier Burdegalensis archiepiscopus, qui vacante sede cum consensu capituli sacros ordines & alia pontificalia cele- brarat; quod verius aut vero simiiius existima- mus. Imo pro certo haberi debet nisi falsi postu- lemus epistolam b Stephani Noviomensis episco— b pi ad Honorium papam. Præterea idem docet Gaufredus Vosiensis iu altera sui chronici parte, ubi legimus:Consecratus est Henricus a Guillelmo ’Burdegalensi, Sebrando Læmovicensi, Johanne Ni— r.; .s vernensi, &c. Quæ autem olim in archiepiscoporum inauguratione fierent non abs re erit hoc loco referre. Omnes tam barones quam milites, & universus Bituriæ populus coram arehiepiseopo noviser ordis nato, pre bono pacis & utilitate communi jurare debent treugam & communiam (quæ constituta est) se inviolabiliter servaturos. IJli vere sunt qui portare debent dominum archiepiseopum in adventu suo : dominus de Magduno, cui ( si præsens suerit) competit habere annulum domini arcluepiseopi tisem 7 dom inus S. Palladii : dominus de Albigniaco : do- h Hincepistolam, ut pote brevem, hic oculis subjiciendam duximus : Saxaifiimo iit Chrifio patri. at Joittnio Honorio Det gratia fiuntao pntifici S. diorna aisrrttint Noriometts tccltpa tniaifier Jumilit. falutem. o" tam Jnotot. faam delita Jui- jeaionit, er obeJientice famulatam. Afrrantar omnes aai atuliaiit amo confilio Jaæat Jomiaat BttrJtgaltns arckiepijco-y pus a subjeaione Bitaricetifit ecclepa tantopere fe eximere coaetor ; tui fubefie praAecefiorts /ari honorqicam reputabant. Nos quidem, pater fanat, interfuimus, qnanao damiaut voilltlmus Btertlega- lettfis archiepiscopus dominum Hetrricum eltflum ia Bitaricenftrti archiepiseopum coafecraoit, uti idem Burdegaleafie coram omni populo jt fitbjeaum effit Situricnsi ecclesia, æ eam, jum coase- traverat, primatem ege suam recognovit. Hoc autem fi placet S. V. parati famae pro Deo, ir jttfiiria tefiificari, & jurare catam illis, quibas hoc K S. Jaterit coatmitteiisum, ** ita noe audipe, tr vidifie ia verto oeritath, coram Deo ir kominibus aprmamut.
- B ECCLESIA r——— minus de Monfe-Edlconis i vicecomes de…… i CHRISTI ^Om*nus Linieris i dominus de Castra
- do- 1 minus de Chantella : dominus de Fonte napo t do- minus de Bocinis, Et notandum quod dominus ar- chiapiseopus in vigilia sui adventus (ut hactenus est consuetudinis) solemniter recipi, & hac vice duo- taxat in vitasua gratis procurari debet apud S. Sulpicium, cum famulis & portitoribus suis. Ipse vero dominus archiepiscopus tenetur ciselem portitoribus expensas ministrare die sui ingreffics. Cui etiam fratres Sulpiciani probata consuetudinis jure, debent cathedram ligneam, qua ad S. protomar- tyris Stephani ecclesiam est inde magna populi exaltatione mediam per urbem deportandus. I Nunc dc Henrici actis, quæ ad nos usque pervenerunt, quaedam sunt compendio dicenda. 1183. Anno 1183. pontificatussui primo, fratribus Miseriaci ecclesiamde Cfue donat Anno 1184. pontificatus sui I. præbendas Medii-monasterii ad numerum xm. reducit, cum antea forent decem & octo. Eodem anno, pontificatus sui II. capitulo S. Ursini 18. sextarios frumenti dimittit ; cui concefficni, inquit, intersuerunt Odo frater noster cantor B. Stephani, Gilo frater noster dominus Soliaci. ln charta Nerlacensi seu Nigri-lacus an- nus 1184. pariter illigatur cum anno secundo ejus pontificatus. In chartario S. Austregisili de Castro exstat una charta, & alia in archivis Exol- dunensis monasterii, in quibus annus quartus ejus episcopatus illigatur cum anno Incarnationis 1186. quamquam eodem anno statutum quod edidit pro canonicis S. Austregisili Graciacensis legatur datum anno ipsius episcopatus quinto. Eodem anno 1186. composuit controversiam inter abbatem & monachos S. Sulpicii una ex parte, ac cantorem S. Stephani ex altera, super oblatione & officio miffiæ, quæ in ecdesia S. Sulpicii ab archiepiscopo, cum de novo instituitur, antequam in majori ecclesia cantet, celebratur ; cujus _ compositionis pacta Iege inpatriarchio Bituricensi.J Ibidem habetur ipsum hoc etiam anno celebrasse iynodum apud Karoffum tanquam primatem ; ubi processionaliter exceptus est ab archiepiscopo Bur- digalensi.Anno 1188. recensetur in litteris Guil- Ielmi de Culento pro prioratu de la Chappelaude. Urbanus III. memor beneficiorum quæ jam pridem a Bituricensi ecclesia receperat in minori officio constitutus ; volensque gratum se exhibere Henrico archiepiscopo, cujus devotionem erga Romanam Ecclesiam perspectam habebat, eum confutuit sedis apostoiicæ legatum in tota Bituri- censi provincia, excepto monasterio Dolenfu j Litteras pontificias ea de re datas, ubi non desuntJ C. xxviIi. Henrico debitæ laudes, require inter instrumenta. l8’Varias a summis pontificibus obtinuit bullas pro Bituricensis primatus confirmatione ; scilicet a Lucio III. anno 1183. Urbano III. v. cal. Februarii 1187. Clemente III. anno 1188. & Cœlestino III. 3. idus Januarii an. 1192. Ad eum seripsit Lucius III. de pace in capitulis & iu aliis suæ diœcesis ecdesiis reformanda, & con- dendis ea de re statutis. Urbanus III. dedit ei potestatem ordinandi de præbendis ecclesiæ suæ pum majoris partis capituli consensu, si inter ca- [TURICENSIS. 59 L nonicos esset discordia. Clemens vero tertius —— bulla data Lateranis IV. idus Julii, pontificatus ANNI sui anno 1. directa ad hunc primatem, decernit 5T* ut qui se divinis immiseerent excommunicati, ad intrandum in religionem cogeremur. Anno 11^2. Henricus auctoritate primatis 1 confirmavit Sicardo Bonæ-vallis abbati apud Ruthenos quasilam possessiones a Ruthenensibus episeopis concessas. Anno 1193. R. decano & capitulo S. Stephani quadraginta sohdos Giencn- ses annui reditus dedit, ut festrun Assiimtionis B. Mariæ deinceps iu sua ecclesia ceIebraretur sub ritu festi annualis ; quemadmodum Natale Do- I mini, Pascha & Pentecostes. Anno 1195 « no— 119 5 minatur iu mandato Cœlestini papæ, quo episco- posÆduensem & Trecensem, necnon abbatem Argonensem, instituit judices in causa divortii inter Galcherumde Salinis, & M. de Borbonio.. Exstant Philippi Francorum regis litteræ anno 1197. datæ, quibus testatur præfatum Henricum 1107, consanguineum suum magnos sumtus fecisse pro c xxjx/ reparatione Castri Magdunensis, quos illi repen— col. 19 ? di Rex æquissimus jubet Anno 1198. transigit cum monachis S. Dionysii. Adhuc sedebat anno 1199. ex charta S. Austregisili de Castro. Et quidem Innocentius III. qui S. Petri cathedram conscendit tantum hoc anno, ei duas epistolas ins- cripsit, unam quæ sic incipit : Nec univeesa ; alteram datam Laterani xn. calendas Februarii, quæ habetur C. Inter corporalia de transtatione episcoporum. Hoc etiam anno electionem Picta- vensis episcopi probat, sui primatus privilegio. Nec obstitit HeIias Burdigalensis archiepiscopus qui ad Urbanum III. scribens, Henricum prima- tem suum nuncupat. Eodem anno 1199. mense Junio Claromontem venit, ubi sedavit discordiam inter Robertum episcopum & Guidonem II. comitem Arvemiæ ejus fratrem ; cujus concordiae _ inter fratres reformatæ ab hoc archipræsuie me- J minit ipse Robertus, in charta data mense Julio ejusdem anni, quam edidit V. C. St. Baluzius in probation. hist. dom. Arvemiæ. Denique idem F’7 annus notatur in facuItate quam dedit colligendi eleemolynas pro reædificatione ecdesiæ Chan- toensis, & indulgentias pro erogantibus. Hic an- nus fuit ultimus vitæ ipsius juxta Rigordum, in gestis Philippi Augusti regis, cui consentit Nan- gius. At ejus mortem differt chronicon Lemo- vicense S. Stephani usque ad annum 1200. 1200. 111. idus Septembris ; cui adstipulatur calenda- rium Medii-monasterii ; atque in eorum senten- 7 tiam it Bailletus in vita S. Guiilelmi die x. Ja- J nuarii. Sepultus est in abbatia Loci-regii, ubi le* gitur hæc inscrlptio : Hlc bonus Henricus vir nobilis & patriarcha Quondam Bituricus ttumuli jacet hujus in area. Tanti viri fu honorifica mentio in narratione de revelatione corporis S. Stephani de Mureta ordinis Grandimontensis institutoris ; qua in so- Iemnitate ut primas Aquitanicus, sacra cele— coi. 19. bravit. 60 ECCLESIABI l ANNI LXVII. S. Guillelmus. CHRISTI D £ Donjeon Guillelmus deDonjeon1 ex comitibus Niver- nensibus oriundus, Mathildis comitissie Niver- nensis dominæ Donziaci avunculus ( forte pa- truus) fratrem habuit dictum Baldudinum de Tat. Buri. Hiere, qm profecturus Jerosolymam, annuente A. uxore & I. & Ferrico filiis, quædam dedit Sacro-Portui leu Barbello Cisterciensis ordinis celebri monasterio. Duos alios ejusilem fratres eruimus ex reg. cameræ computorum Paris Gui- donem & Petrum de Dijon ( Donjeon.) Guillelmus primum fuit canonicus Suessionensis, tum I Parisiensis ; inde Grandimontensem ingrestus ordinem, postea transiit ad Cisterciensem in mo- nasterio Pontiniacensi, ubi prior fuit. Postea sac- fc tus est abbas Caroli-locib, teste Rigordo Philippi Augusti chronographo, ad quem accedit Nan- gius. Tandem ex abbate eligitur Biturigum ar- chiepiscopus die festo S. Clementis 2 3. Novem- « bris, Odone c Parisiensi episcopo præsente, non fine miraculo, &a Burdigalensi præsuie, etsi Claro- montanus episcopus id sibi vindicaret, consecratur. Meminit ejus ordinationis Albericus in chronico his verbis : Abbas Caroli-loci Guillelmusfactus est arcluejufcopus Bituricensis, fanctis moribus ador- natus ; & in vita sua licet occulte, fecit miracula : non enim fuit mundo palam cognitus ufque post mortem ipsius. Erat enim nobilis genere, ita quod » Montar— domina de Monteargiso * fuit foror vel neptis illius ; * li’quæ domina Petro deCortenaio regis Philippi patruo peperit comitem Petrum Autissiodorensem, Initium episcopatus Guillelmi non potest dif- 1201. feri ultra annum 1201. ex ejusilem litteris qui- bus comminatur excommunicationem cuidam bullae Innocentii papæ III. non obtemperantibus Datæ autem sunt ipsius litteræ mense Januario anni 1201. uti plurimorum aliorum præsulum eadem de causa scribentium. Prius autem excepe-J rat bullam hanc qua, supplicante Philippo rege, decrevit papa filios quos Rex susceperat ex Agnete, post relictam Ingeburgem conjugem, pro legitimis habendos, maxime ob bonam fidem qua eam duxerat post diflolutum in judicio episcopali suum cum Ingeburge conjugium. Verum incon- sequentibus ostendemus Guillelmi pontificatus exordium ad an. 1200. revocandum quo jam incipit inscribi chartis Olivetani monasterii ut benefactor. Anno 1 2o2.archlpreSbyteratum Exoldunen- sem, qui prius erat subjectus archidiacono Castri- Radulsi, univit majori archidiaconatui, consen- tiente capitulo, a quo sibi oblatum jus conferen- di præbendas cathedrales noluit accipere. • In registr. cameræ comp. Paris. de seodis a Rege pendentibus ( rnouvani du Roy) post feoda Meloduni legitur : Lu fit ? Jvlonsitur Guy ir Pitrrt de Donjeon frtrts, S. Guillau- vu Jt Bourgts, jadis aretvtfjute, Itfyutli iit tiennent du Roy. b Ex Bailleto prius suit abbas Fontis-Johannis in diœcefi Scnonensi ; quod legitur in ejus vita quam edidit Labbeus tom. j 1. novae bibl. p. 379- * Eum ex compromifTo ele&um ut quem vellet archie pis- copum diceret, Guillclmum renuntiaste legianus. TURICENSIS. 61 L Hujus archiepiscopi tempore primatus Bituri— ——— censis clare est agnitus. Nam illum confirmavit ANNI rj DI Innocentius III. nonis Februarii anni 1200. & archiepiscopi tum Burdigalensis, tum Auxitanus litteris suis ipsi se subjectos esse perspicue professi sunt. Habemus ea de re litteras Bemardi Auxi- tani, quibus quod GuilleImi paternitatem & matrem suam ecclesiam Bituricensem nondum visi- taverit, rogat haberi excusatum. Insuper agnoscit archiepiscopi Bituricensis omne jus primatiæ in Auseitanam provinciam competere ; ipsique omnem obedientiam & reverentiam pollicetur. Idem fere præstitit Wilielmus de Gebennis Burdigalen- 1 sis archiepiscopus in epistola inscripta : Reverendo amico suo in Christo carisseno G. divina providentia Bituricensi archiepiscopo & primati. Hac in epis tola cum aliis instrumentis edita significat quo— *x*f. ties tentaverit se sistere conspectui Guillelmi, & ad condictum accesserit locum, sed frustra, primate minime ad locum conveniente. Anno 1204. Innocentius papa III. ad S. 1204. Guillelmum rescripsit v. calcnd. Aprilis, ut rna- gister P. Parvus reciperetur in canonicum, quod theologiæ scholis apud Biturigas præfuisset, & non solum canonicos assidue auditores habuis set, sed ipsum etiam archiepiscopum. Anno ’1207. dicitur adfuisse tranilationi quarumdam 1207. reliquiarum S. Benedicti apud Floriacum. Anno 1209. mense Septembri, canonicos B. Mariæ de Salis decem tantummodo esse in posterum confutuit ; & tamen in tabulario B. Petri puellarum exstat charta quædam, qua decanus S. Stephani, sede vacante, confirmat venditionem fa- ctam ecclesiæ S. Petri puellaris, anno 1208. quod probare videretur S. Guillelmum anno saltem 1208. coelum pctiisse. Sed vereor ne mendum irrepserit in notis numericis. Ad su- peros evolavit S. Guillelmus die x. Januarii, & quidem anno 1209. cum pararet iter adverius hæreticos Albigenses, inquit Nangius, qui refert eum fuisse canoni seu catalogo lanctorum additum ab Honorio, anno 1218. Longum esict omnes recensere scriptores qui de S. Guillelmo egerunt. Exstat ejus vita a quodam canonico Bituricensi conscripta, inquit Labbeus tomo 2. novæ Bibliothecae pag. 379. ubi nulla pene acta, sed plurima narrantur miracula. Longe anteponenda est vita quæ in Bituricensi patriar- chio legitur ; at cum sit recentioris auctoris qui minime notat ex quibus veteribus monumentis ea quæ scribit eruerit, praecipua tantum capita £ perstringemus nec fine formidine d. d Guillelmus Archesiis vico Nivernensis pagi natus ex illustri genere, nobilissimam & piissimam habuit matrem nomine Maeneiam, cujus frater Guillelmus archidiaconus Suessionensis ob seve- riorem vitam dictus est Eremita. Sub hujus pii avunculi disciplina institutus noster Guillelmus multum profecit tum in sacrarum litterarum scientia, tum in virtutum exercitatione. Hinc brevi canonicorum in collegium adseitus est ; ac pari postea dignitate ornatur in capitulo Parisiensi. d Ratio dubitandi est quod scriptor veteres chartas quas exhibemus non consulucrit, nam de iis Hiet. Sed 6a ECCLESIA BI Sed juvenis perfectioris vitæ amore incensus, vi— 4 ANNI tam amplexus est monasticam apud Grandimon- C M RIQTI • & A 1 tenses ; a quibus tamen ad Cistercienses transiit, ob subortas in Grandimontensi congregatione tur- bas. Non puduit Guillelmum iterum in Ponti- niacensi monasterio inter novitios probari. At postea factus est prior ejusclem monasterii ; inde abbas Fontis-Johannis. Abbatiam Caroli-loci regebat, quando electus est Bituricensis archiepis* copus ; quod ita factum : Cum electorum, ut fæpe fit, studia eos in contraria distraherent, tandem Dei nutu tres or- dinis Cisterciensis abbates, iu his Guillelmum elegerunt, e quorum numero statuerunt sumen— I dum esse archiepiscopum. Itaque Odo Parisien- sis episeopus & cantor Bituricensis nomina trium abbatum tribus in schedulis scrlpta posuit super altare, injectaque manu in unam schedularum legit Guillelmi Caroli-loci abbatis nomen ; cui electioni cum ipse reluctaretur, jussii abbatis sui (velPon- tiniacensis, vel forte Cisterciensis,) maxime vero praecipiente legato sedis apostolicæ, suecedere oneri pastorali coactus est. Sic autem episcopale munus implevit, ut monachi propositum non desereret : inter divitias pauper, in honoris ec- clesiastici fastigio humilis, inter negotiorum stre- pitus omni tempore silentio studebat & orationi. Ad ejus virtutis probationem non defuerunt adversa ; nam ipso fere episcopatus exordio iram Philippi Augusti regis summa cum patientia diu sustinuit. Hinc optimates, etiam ii qui in pros- peris eum pro amico habebant & colebant, com- minati sunt ipsi tanquam læsie majestatis reo ex- silium, bonorum fuco addictionem, aliaque gra- viora. Sed stetit immotus inter miuas. Praeterea eruperunt simultates canonicorum contra suum archiepiscopum, quem gravibus contumeIiis affecerunt. At Deus pacis discordias inter Regem & Sacerdotem exstinxit, & clericos cum pontifice reconciliavit ; adeo ut illi obtulerint jus conferendi præbendas omnes ; quibus nullatenus consensit. Paulo post Guillelmi sanctitas multis adversis exercitata, & variis diaboli tentamentis probata, cœpit miraculis illustrari quæ recensere longum esset. Fidei ardore flagrans, ad Albigensium con- versioncm & catholicorum quos vexabant defen- sionem, hortante Innocentio papa III. profectu- rus, omnibusque jam paratis ad iter, in febrim incidit paulo ante Epiphaniam ; quo tamen sacro die populum more lolito verbi divini pabulo re- fecit. At vi morbi urgente, domum reversus sanctam infirmorum unctionem v. idus Januarii E feria sexta suscepit, & sacra Eucharistia pastus est ; die-vero x. Jan. ad coelos evolavit. Hæc compen- dioseex patriarchio Bituricensi excerpta sufficiant. De S. Guillelmi canonizatione hæc habet fragmentum seu excerptum veteris chronici Grandi- montensis’.Ademarusprior interspit concilio generali, quod fuit celebratum sub Innocentio papa III. ubi ab ipso petiit canonizationem S. Guillelmi conseffio- ris, Bituricensis archiepiscopi, quam impetravit, ad testimonium tam istius prioris, quam aliorum plurimorum religiosorum, & fide dignorum ; quia in quanta sinceritate mentis, & conficientia puritate Tornus II. TURICENSIS. 63 k vixerit in Grandimonte, Ademarus VIII.prior vir ■ ■ religiosus, adstantibus arehiepiscopis, episeopis, ANNI abbatibus, & plurimis aliis, in solemni consistorio, * coram veneranda memoriæ Innocentio papa, qui eoe ad concilium evocarat, solemni & affirmativa in ordinesuo protestatione moostravit. Itaque in album sanctorum relatus est S. Guillelmus, post inquisi- tionem factam de ejusgestis & miraculis a Guillelmo Autissiodorensi episcopo, & a duobus abbatibus Cisterciensis ordinis, efflagitante potissi- mum Girardo archiep. S. Guillelmi succeflore. Bulla canonizationis ejus data est 17. Maii an. 1218. Matildis vero comitiffia ob cultum excellen- 1 tiffimi, inquit, consesseris Guillelmi avunculi sui, legavit ecclesiæ Bituricensi duodecim libras Parifien- fies redditus in quæstura Nivernensi, ad incenden- dum cereumperpetuo ante ipsius tumulum, diplomate mensis Julii 122 j. Ejus sacræ reliquiae in cineres a CaIvinistis redactæ sunt an. 1562. LXVIII. GiRARDUS, al. GIRAUDUS. De Crc ! S Girardus de Cros ante suam electionerti erat archidiaconus Claromontanus, ex libello suppiici oblato archiepiscopo Bituricensi anno 1195. quod Baluzius exhibet inter probat, historiæ^ , domus Arvem. Electus est successer S. Guillel- ’mi eodem anno quo ex hac vita ad immortalem migravit ; id enim eruitur ex charta S. Petri Puel- larum, qua Archembaldus decanus confirmat quandam compositionem factam intcr canonicos S. Petri Puellarum, & Radulfum Sagnoret anno 1209. domno Gerardo archiepiscopo nostro in iti— i2, OQ. nere Romano constituto, quod forsitan aggrestus erat ad petendam a summo pontifice suæelectionis confirmationem, aut accipiendum pallium. Anno 1210. mense Januario Girardus ( al. Giraudus) 12 1 Os dimisit priori sancti Petri Puellarum jus quod ha- bebat percipiendi in crastino Natalis Domini resi- duum cerei Paschalis quod habere solebat in aliis Bituricæurbisecclesiis. MortuoS. Guillelmo Bur- digalensem archiepiscopum detrectasse subdi primatui Bituricensi conjicimus ex hac epistola Phi- lippi Augusti regis ad papam, qua eum rogat ut ad obedientiam & officium revocet hunc antistitfm, data anno 1211. 1211. Beatissimo in Christo patri, & domino Dei gratia summo pontifici, Philippus eadem gratia rex Francorum salutem, & debitam in Christo re- verentiam. Ecclesia Bituricensis, licet tenuis in fa- cultatibus, inter alias tamen regni nostri ecclesias existit nobilior, cum sicut vestra plenius novit paternitas, primatiæ obtineat dignitatem, cujus hono- rem nostrum, & regni nostri proprium reputamus » Cum igitur Burdigalensis archiepiscopus prædecesse- rum non sequens vestigia, se adeo obedientem, & devotum ecclesiæ Bituricensi exhibere non velit, sicut iidem prædecesseres suisecisse noscuntur, paternitatem vestram cum quanta possemus devotione ro- gamus, quatenus jus Bituricensis ecclesiæ intuitu Dei, & precum nostrarum obtentu conservare velitis, nec sustineatis, quod tantus honor regni nostri * circa hoc in aliquo minuatur ; cum sola Bituricensis ecclesia in toto regno nostroprimatiæ obtineat dignitatem, in cujus di minutione, ( quod Deus avertat) nobis i £ 64 ECCLESIA B I — ■ ■ —— & regno nostro non mediocriter reputaretur esse de— A ANNI tractum. Actum Parif. MCC. XI. mense Afaii. Jam anno proxime elapso Rex in gratiam Gi- tardi, quem appellat dilectum & fidelem suum, 7^. x decretum fecerat de fremendis saxo plateis civi- tatis Bituricæ, dato Parisiis anno mcc. x. Anno 1211. capitulum Ruthenense ad lpsum scripsit ut peteret facultatem eligendi episcopum ; & mense Julio eIectus est Petrus de Trilia. Error quem irrepsisse credimus in editionem Matthæi Parif Lutetiæ factum anno 1644. & forte in alias, quas non consului, occasionem dedit fratribus Sammarthanis scribendi Bituricen- sem civitatem Albigensibus hæreticis confoedera— ® tam, sed a Crucesignatis die festo S. Mariæ Mag- dalenæ oppugnatam&succensam esse anno 1214. At de urbe Biterrensi hæc sunt intelligenda non de Bituricensi, quod facile demonstrat Matthæi narratio. Nempe post expugnatam urbem hanc die festo S. Mariæ Magdalenæ, exactisique ibidem diebus paucis, castra inde moventes Crucefignati in festo S. Petri ad Vincula pervenerunt prospere Carcassenam. Quis non intelligat urbem in festo S. Magdalenæ expugnatam, fuisse Carcassenæ futis proximam ; quod de Biturigensi urbe quis un- quam somniaverit ! clarius id probatur ex verbis quæ sequuntur : Usque adeo autem deterriti sue—’ runt pravitatis hæreticæ sectatores (ex his quæ in urbis Bit. expugnatione facta fuerant) ut ad mon- tium latibula sugientes, credantur reliquisse pluf- quam centum castra vacua inter Biturum & Cal- rasonam, id est Biterras & Carcassenam ; uti le- gitur iu variantibus lectionibus. Antequam de bello Albigensibus a Crucesi— gnatis moto & illato a Simone Montifortio loqui supersedeamus, juvat dicere quod legimus in 8 historia Albigensium Petri Vallium-Cernaii mo- ®i, 1 a / e. nachi : Interea, inquit, comes nobilis Montissiortis, castra quæ apostaverant ipsio anno in diæcesi Ne— j mausensi fortiter impugnabat. Venerant autem in1 ejus auxilium Girardus Bituricensis archiepiscopus, & Robertus Claromontenfis episcopus viri potentes, qui anno præcedenti crucem assemsierant contra turbatores pacis & fidei subversores. Venerunt cum eis milites & servientes quamplures, quorum auxilio sufficltus comes, obsedit quoddam castrum prope villam S. Egidii ; & infra : archiepisc. Bituricen- fis & episcopus Claromontenfisperacto suæ peregri- nationis termino, videlicet quadraginta dierum, ad propria remearunt. Id factum legimus anno 1216. anno autem 1217. 1 217* T1* notatur octavus Gerardi, memoratur in veteri charta monasterii B. Mariæ de Ptatea. AIbericus notat eum e vivis sublatum in via Ro- mana, hoc est cum Romam pergeret, anno 1218. 1218— nonis Julii, ex calendario Medii-monas- terii, cui dedit quinque Iibras Turonenses pro anniversario. Eumdem annum obitus ejus assi- gnat Guillel. Nangius, apud quem est Giraudus. Eum Romam profectum fuisse autumamus ad impetrandam a summo pontifice Guillelmi ca- ftonizationem, quæ sane hoc eodem anno decreta est. Floruit autem Girardus doctrina, sanctitate ac miraculis ; nec veretur auctor patriarchii Bitu- ricensis eum titulo Beati ornare. TURICENSIi Huic archiepiscopo ejusque succestoribus in
perpetuum prior & capituium B. Mariæ de Salis ANNI cesserunt jus conferendi suæecdesiæ præbendas ; CHRI$TI attendentes quod occasione donationis ( earum) quæ ad nos, inquiunt, pertinebat, multoties inter nos esset "(plus & contentio, lbidem legitur per Geraldum & capituium, duodenarium præben- darum numerum fuisse decretum. Instrumentum de hac re in Bituricensi patriarchio editum est. LXIX. Simoni SuD ; ir. Simon de Soliaco, Henrici archiepiseopi Bi- turicensis nepos, Ægidio II. Soliacensi domino ’ex Lucia de Charenton natus estr De eo audien- dus est Albericus in chronico:Apud civitatem Bituricas post S. Guillelmum factus est archiepisc copus Geraldus decanus Claromontensis, qui post novem annos in via Romana deceffic. Huic successet vir honestos & nobilis Simon cantor Bituricensis, frater ErKenbaldi de Soilliacosuper Ligerim, cu- jus pater Ægidius, fratres habuit archiepisc. Henricum, & episcopum Odonem Parisiensiem. Horum omnium pater Guillelmus dicitur frater extttisse ma- gni comitis Campania Theobaldi; sed quia nullius valoris suit & balbus, & quandam nobilem puel- lam, quæ erat in siervitio matris suæ, filiam do- ■* mini de Soliacoaccepit, idcirco a comitatu alienatus. Simon prior erat sancti Ursini Bituric. quando electus fuit in archiepiseopum, quod contigit anno 1218. ut diseimus ex veteri charta sancti 1218. Ursini data præfato anno, in qua legitur:Simon prior S. Ursini Bituricensis Dei gratia nunc electus Bituricensis, &c. Et quidem anno sequenti adhuc Simon alium quam electi non habet titulum, in litteris Honorii papæ, apud Reginaldum. Eodem anno 1218. mense Septembri, compromittit cum Templi militibus vulgo Tempiariis de Ulmo Tiaudi, in G. canonicum Bituricensem, super -y censu xl. solidorum Andegavensium. Mense De- cembri sequenti approbat compositionem quam fecerat Odo de Veura prior S. Petri Puellarum. Anno 1219. statuit ut cantor Bituricensis, prior 1219. esset S. Petri Puellarum, & ut in hac ecclesia quindecim essent canonici. Anno 1220. edidit 1220. quoque constitutionem de numero præbendarum in ecclesia S. Ursini, in qua decernit esse xvI. canonicos; priorem, qui duas habet præbendas, sex presbyteros, quinque diaconos, & totidem subdiaconos. Eodem anno mense Octobri com- ponit inter capitulumS. Ursini, & A. dominam Belli joci, de capella apud Rondaugeriam. Quo E etiam anno, rescripto Honorii papæ 111. faculta- tem aecepit absolvendi clericos qui vel interdicti vel excommunicari ordines susceperant, vel cele- brarant. Aliam bullam ei direxit idem papa, ad primatus Bituricensis confirmationem. Anno 1221. primus inter amicos & parentes heredum de Culent, consensitacquisitioni tertiæ partis cas tri Exoldunensis factæ a Philippo Augusto rege, qui tres alias partes jam possidebat. Pto tertia vero parte hac Rex quitavit tertiam partem Castri-novi super Carum fluvium, & tertiam partem Marolii, c. xxxiv. &c. Integram chartam damus inter instrumenta. Cok x 1 • Anno 1223. Archembaldus de Borbonio ei 1223. 66 ECCLESIA B fecit homlnium *. Eodem anno consensit ut Gal— j ANNI terus Camotensis episcopus Romæ consecraret CMRKTI 11 Stephanum electum episcopum Mimatensem. At vero ad ejus laudem maxime pertinet, quod hoc anno dissidium monachorum Grandimontensium exstinxerit, jam a multis annis ortum. Compo- suit quoque controversiam nepotum suorum de >225. Soliaco an. 12 2 5. ut fidem faciunt hujus archie- c xxxv. pisix » pi litterae, quas videsis inter instrumenta. 1 j2a6. Anno 1226. die 8. Novembris Ludovicus VIII. Francorum rex in Arvernia occubuit apud Montempenserium, eique morienti adstrtit Simon archiepiscopus, cui Rex mandatum dedit procu- randæ coronationis filii sui primogeniti Ludovici, qui fuit Ludovicus IX. eximiæ sanctitatis rex. Eodem anno Romanus cardinaiis Honorii papæ legatus, concilium celebravit apud Biturigas adverfus Albigenses, cui interfuere archiepiscopi Lugdunensis, Remensis, Rotomagensis, Turo- nensis & Ausciensis, quam fynodum anno 1225. b b habitam docent Albericus & alii. T227. Anno 1227. Gregorius IX. in sancti Petri cathedra sedere coepit, & primo hoc suipontifica- c. xxxvi. tus anno, scripsit gravem epistolam ad Simonem coi. : 1. de corrigendis & emendandis moribus. Ea forte de causa noster primas indixit conci—. lium in octavis S. Martini celebrandum apud Bi-’ 1228. turigas, anno 1228. & ad hoc accersivit Burdi- galensem metropolitanum cum suffiaganeis. Tat. ecch Eodem anno 1228. post abdicationem Petri Guillelmi episcopi Albiensis, Simon scripsit ad capitulum Albiense ut ad locum dictum Rupem- Amatoris ( Rocamadour) conveniret faciendae electionis gratia. Anno 1229. memoratur in charta cellæ sancti Germani ad Amonem, mense Septembri. Anno 1231. querelam inter Du- randum episcopum Albiensem & Ademarum ab- batem Crassensem componit. ■ Hominium hoc ex tabulis eccles. Bituricenfls accipe : Ego Archembaldue Jonunns dt Borbonio tutnm facio mivtrju pretstntes titteras inspeauru t ; nod tene » in feodum Jt venereibiti patre domino Simoiu Bitnricenfi archiepiscopo Vilabret, dr inde feci ei Aomaginm, ir illud homagimn tenentur facere juccejsoret noflri domini Montis-Lucii sncctlsoriius archiepiscopie memorati. Jn cnitu rei tcflitnoninm prasentes litterae mtmiminefieiMi mei feci roborari. ARn/n apud Montem-Lucinmanno Domini MCC.XXlll. tnenje Maio. b Bituris magnum concilium celebratam eft pridie calend. Decembris an. i a a J. conveneruntque archiepiscopi Lugdu- nenfis, Remensis, Rotomag. Turon. Bituricensis, Auxitanusj necnon episcopi novem provinciarum circiter centum. Quia ▼ero Lued. archiep. vindicabat stbi primatiam super archiep. Senonens. & Rotomagensis super Bituricensem, Auxitanensem, Narbonensem (nullus tamen aderat Narbonensis archiep. sede tunc vacante) ad vitandam discordiam, non fuit jtflum quafi in concilio, (te nt in confilio. Hoc in conventu frequentifTimo aAum est ae restitutione ditionis Raimundi comitis Tolo—. sani qui aderat. Vide tom. XI. concil. p. a 9 i. J Hoc ln concilio Romanus cardinalis tit. S. Angeli legatus S. Sedis, ex parte domini papæ per totum Franciæ regnum, petiit fructus duarum præbendarum in unaquaque abbatia, & m qualibet ecclefia cathedrali, & in aliis ecdesiis conventua- libus srudus unius præbendæ, ad summi pontificis usus in perpetuum retinendos. Cui cum aliqui cpiscoporum jam con- sentirent, capitulorum nuntii iis omnibus coram fegato & coram omnibus obviarunt. Adjecerat legatus, quod dominul papa duobus episcopis dederat in mandatis, quod ad didum Suatuor abbatum, quos ad visitandas abbatias totius Franciæ, t ad corrigendos excestiis carum destinaverat, abbates deponerent universos. Quo audito archiepiscopi & episcopi, se per Jfoc in abbatiis jurildiAionem omnimodam perdidiste videntes, se hoc numquam quamdiu viverent, concesturos, unanimiter responderunt, & stc prsecepta spostolica tam de praebendis quam de depofitione abbatum in pendulo remansernnt. Hxc chronicon MS. Turon. tom. XI. concil. col. 291. vide quoque Matth. Paris. ad an. 1u i. Tomus Ile ITURICENSIS, (rj A Quod autem Simon fuerit adscrlptus inter
cardinales cum tit S. Caeciliae a Greg. IX. 1232, ANNI anno sedis ultimo, ut ait Petrus Frison in Gallia CHRISTI purpurata, nihil habetur explorati in tabulis So- liacensis familiæ, quæ ad suum decus non indiget faisis, aut etiam dubiis honoram titulis : qua- propter eum in historia cardinalium omiserc Onuphritis, Ciacconius & alii ; quamquam li- quido constet eum ab eodem pontifice legationis officio in regno Franciæ, diœcesi Lugdunensi, partibusque Transinarinis fuisse decoratum, ut fidem facit diploma datum Viennæ 7. cal. Octofu pontificatus Gregorii an. 4. Obiit m. cc. xxxii. 1232. " 6. id. Aug. in calendario Medii-monastersi, cui dedit xx. libras pro anniversario. SepuItus est in metropolis choro fuit lamina ærea his versibus ornata : Exuperaus hæreses Simon, en in Rræsule Rræfes. Orator, castus, parient, fine crimine fastus > Devotus Christo, tumulo requiescit in isto, Bis fexcentenos octo quater egerat annos, Christus homo, sexto Sextiles evolat idus. Sub hoc archiepiscopo Archembaldus de Bor- bonio an. 1228. fundamenta pofuit conventus Fratrum Minorum apud Campum-Aquosum ( Chainpaigne) sed vulgi more (Chamaigre.) prope Silviniacum (Souvigny :) quem ablolvit Guido de Dampierre frater Archembaldi in eo- dem humatus cum Franciscanorum habitu. d e LXX. Petrus II. c™ Petri de Castro-RaduIfi notitia debetur AI- berico, qui commemorat in chronico ad annum 1232. mortuo Simone aichipræsule, post ten— 1232. tatas frustra aliquas electiones, fuisse tandem suf- sragiorum numero subrogatum ; sed anno 1234. depositum fuisse. Quam causam esse putamus quod omissiis fuerit omnibus in catalogis praeterquam in Gallia Christiana nostrorum Sammarthano- rum. Sane apud Nangium Simonis obitu præ- miflo anno 1232. continuo legitur : cuisuccef- fit Philippus. LXXI. B. PHILIPPUS. BfRItUlER. B. Philippus Berruies. « S. GuilIeImi archie— c piseopi Bituricensis nepos, Geraldi & Matthææ £ filius Turonis ortus, ubi maternum ejus genus nobilitate præstabat, fratrem habuit Aichembal- dum cujus, necnon filii lpsius Stephani, mentio fit nonnullis in litteris quæ in camera computo- rum Blesis asservantur. Primum archidiaconus Turonensis fuit, cujus urbis oblatum pontifica- 4 In martyrofogio Olivetano ad septimum idus O&obris Iego annivcrsarium Archembaudi Berruers militis qui dedit in helemosynam tres sextarios filiginis ad mensuram Firmitatis- Hymbaufli, &c. pro suo anniversario lingulis annis faciendo, ut habetur in charta Philippi Bhuric. archiepiscopi ejusdem fratris anno i » $ i. Stephanus Berruers, armiger, filius didi Archembaudi, dedit tres alios filiginis sextarios pro suo anniversario tdebrand©. £x dfflo martyrol. ad v. idus Septctub. E ij 68 ECCLESIA B1 ——— tum recusavit Deinde votis cleri Aurelianensis / ANN1 postulatus in episcopum, obtemperavit ægre, C H RISTI un(qufqUe est a Petro antistite Senonensi. Cumque annis quatuordecim præfuisset summa cum laude, a Gregorio IX.adarchiepiscopatum Bituricensem promotus est ; non tamen anno 1234. ut testa- tur chronicon Lemovic, quod laudant Sammar- thani, sed paulo tardius ; quando quidem anno 1235. decanus & capitulum Lemovic, v. cal. Febr. facultatem petunt a capitulo Bituric. sede vacante, eligendi episcopum post obitum Guido- nts de Clausellis seu de Combornio ; ex tab. Bitur. Legimus etiam in tabulario Masciacensi Iterium officialem capituli Bitur. sede vacante ap— I probasse venditionem factam Masciaco an. 1235. mense Octobri. Certe omnia vetera monumenta tradunt sedem diu vacasse ; quo tempore tamen pro archiepisco- po se gessit, & a nonnullis habitus est Petrus de Chatinu— Castro-Radulphi *, ut credere par est post Albe- Roux. rici scriptoris coœvi testimonium ; porro non li- quet quo tempore Piulippus ecdesiæ Bituricensis Samm. regimen sumserit Electum archiepiscopum se nuncupat in charta Floriacensi data in crastino 1236. festi S. Bartholomæi anno 1236. Anno 1238. 1238. electus est judex inter JuheUum archiep. Turo- nensem & capitulum S. Martini, in controversia’ ArcMv.S. de jurildictione spirituali super abbatissam & mo- csxLiv. nasterium Belli-montis apud Turones, c * x’xxi Eodemque anno legitur confirmasse Guido* col. a *.’nem de Turre in episcopum Claromontensem. 1239. Anno 1239. transtuiit reliquias S. Ursini, non anno 1240. Eodem anno Archembaudus de Borbonio juravit ei fidem. Anno 1240. Gregorius IX. papa ad ipsum scripsit ut consecrationis munus impenderet magistro Durando præposito S. Juniani, electo in Lemovicensem episcopum. Litteræ pontificiae datæ sunt apud Cryptam- Ferratam calendis Augusti anno xiv. ipsius pon- tificatus. c. xxxin. Paulo antea, videlicet quarto nonas ejusilem « d. *0. anni, Jacobus Prænestinus episeopus, Sedis apos tolicæ legatus, litteras dederat de divisione procurationum, quas archiepiscopus Bituricensis ha- bere debet inprovincia Burdigalensi. Decreti au- tem ea de re facti, quo videlicet 5 o. procuratio- nes huic primatui conceduntur, exsecutio de- mandata est decano & archlpresbytero Turo- nensi. Per procurationes vero intelligitur jus hos- pitii. Anno quoque 1240. mense Augusto legitur assignasse annuos redditus Domui Dei seu paupe-. rum de Cantela, & in instrumento ad id confecto J primatem AquitaniarumsesedixiffeAnno 1245. * Mont— fundatur apud Montem-Lucionem ♦ conventus Ln^on. Fratrum Minorum, ab hujus loci civibus, ex bulla Eugenii IV. Ipse archiepiscopus legitur fratribus Praedicatoribus ædes in sua urbe fabricari curasse ope Blancæ filiae comitis Joviniaci. Item anno 12 4 5. adfuit concilio generali Lug- dunensi, & postea profectus est adversus Sara- cenos cum rege Francorum, archiepiscopiS Re- mensi, & Senonensi, aliisque præsulibusCruce- 1246. signatis. Anno tamen 1246. jam redierat, & (TURICENSIS. 69 L in sua diœcesi morabatur, Dominica post felium 1 — ■ S. Lucæ ; quo videlicet relevavit corpus B. Eusicii ANNI confesseris, iu monasterio quod ipsius S. Eusicii CHR1STI cella dicitur, ut fidem faciunt ejusilem litteræ. Anno 1247. mense Maio, in ecclesia S. Petri Puellaris reiidcntiam instituit ad modum ecdesiæ matricis. Anno 1248. dedicavit in palatio Parisiensi 1248. sanctam capellam inferiorem, mensis Aprilis die xxv. * quo tempore Odo, al. Otho cardinalis de • Castro-Radulfi Tuscolanus episeopus consecrabat superiorem. Anno 1249. fuit electus a Rege ad pacificandum diseordias inter ducem Borbonii, & 1 Robertum Arvemiæ. Quapropter compositioni inter ipsos factæ die Jovis ante festum apostolo- rum Philippi & Jacobi interfuit, & rogatus huic instrumento sigilium suum apposuit, ex Baluzio. p. j o I. Anno 1251. confirmat quædam statuta capituli S. Austregisili de Castro. Annis 12 5 2. & 12 5 4. memoratur iu chartis monasterii Masciacensis. Hoc anno 1254. sacra- mentum a B. Albiensi episcopo accepit, quo pol— 12 5 4* licitus est homagium se redditurum pro urbe Al- biensi ejusque appendicibus si deberi probaretur. Eodem anno lnnoccntius, papa IV. pontifica- tus sui anno xi. Philippo permisit dispensare su- per irregularitate pauperum clericorum, habita de ejus circumspectione plena fiducia. Anno 1256. Robertus filius sancti Ludovici regis nas 1256. citur.quem noster Philippus baptizavit, & Hum- bertus magister generalis ord. Praedicatorum de sacrofonte suscepiu Anno mcc. Lvin. B. Phi— 1258. lippus adhuc memoratur in tab. collegiatæ ecclesiæ S. Cyrici Exoldun. Denique pius præsui, qui fusius laudatur iu annalibus ecclesiæ Aurelianen- sis ; cujus zelus pastoralis, charitas, ceteræquæ vir- tutes pluribus abhinc annis in provincia Bituri- censi celebrantur, ubi viget sanctitatis ejus opinio miraculis crebris asserta, ad Dominum migravit ’an. MCC. LX. circa festum Eplphaniæ, beato fine, x 26o. inquit GuilIelmus Nangius, cujus sanctitatem di- versis signis & miraculis declaravit. Sepultus est iu choro ante aquilam æneam, cumhac inscrip- tione : Mole sub hac lapidis sacrata sede sedentis Philippi Bituris osset beata jacent. Clarus in orbe suit, pauper sibi, pauperis altor, Carnem mire domans asseduis precibus, i Vivus, humoque jacens, medicamen præstitit ægris, Esi sibi nunc crebris laurea pro meritis. LXXII. Johannes I. e D’ S u l l r. Audita Phillppi morte Alexander papa IV. bullam direxit ad priorem fratrum Prædicato- rum, & ad guardianum Fratrum Minorum apud Biturigas, facultatem eis concedens absolvendi ca- • In historia MS. S. capellx lego : XXVI..Aprilis die Dominica in qua cantatur Quasimoao. Sed cum hoc anno Pascha esset die 1 6. Aprilis, Dominica Quastmodo incidit in diem a 3. Aprilis. 70 ECCLESIA B • * nonicos a censuris ecdesiasticis, ne propter hoc j ANNI impedimentum futuri arciuepiscopi retardaretur CHRISTI eje(qjo j porro bulla hæc Alexandri data est Late- ranis xm. cal. Martii, pontificatus ejus anno VII. Electus autem est Johannes de Soliaco Simonis Bituricensis archiepiseopi nepos cx fratre Ar- chembaldo II. Soliaci domino ; matrem habuit cx illustri genere Mariam de Dampierre, nam in quadam charta nobilis vir Guido de Dampier- re frater Mariæ dicitur ejus avunculus. Johan- nes proximam pontificali dignitatem obtinebat in hac ecclesia ; decanus enim erat, quando electus cst in archiepiseopum. Porro initium ejuspon— j tisicatus eruitur ex charta ejusilem data anno a MCC— Lx. die Veneris post ignes *, host est non longe ante Pascha, quo annus 1261. incipere debebat. 1262. Anno 1262. tertio caIendas Maii scripsit ad c xl coi episcopum Albiensem, ut in octava festi Pente- a 4. costes veniret Bituricas homagium facturus. Anno sequenti concilium provinciale indixit celebran- duin die Lunæ proximo post festum omnium san- ctorum ; ad quod vocatus Petrus de Roscida- Valle, Burdigalensis archiepiscopus, rescripsit Jo- hanni & ejus provinciæ episcopis, se minime posse adesse, cum teneretur Parisios accedere in’ octavis S. Martini hyemalis, ubi Ægidius Ty- C. xxxvi. rcnsis episcopus apostolicæ Sedis legatus conci- intrr injbu— ljum tunc celebraturus esset ; cui interesse justus paeBurA— fuerat. Hic observandumest Petrum de primatu Iastrf— Bituricensi, cui subjectus foret minime conten- « *J 9 3’dere. Et quidem anno superiori die festo sancti Gregorii duo archiepiseopi, Johannes Bituricen- sis & Petrus Burdigalensis, scripserant Urbano papæ IV. humiliter deprecantes quatenus certas sententiæ a Gregorio IX. latæ conditiones, super ipsorum querela de primatia, quæ Bituricensi ec- clesiæ adjudicata fuit, explicare dignaretur, uti £ legimus in tabulis Albiensis episcopatus. Credere autem par est Urbanum explicationes a se petitas libenter dedisse, ut omnes contentionum occa* siones praefocaret. Et quidem Johannes visitavit provinciam Bur- digalcnsem ; exceptusque fuit in ecclesia Picta- viensi ab episcopo & capitulo, ad majus altare celebravit cum pallio, orationem habuit e sacro sug- gestu, indulgentiasque concessit ; quod & Santonis fecit, & in ipsa metropolitana S. Andreæ ecclesia apud Burdigalam ; quæ urbs cum tunc interdicto subjecta esset, quia quidam homicidii accusatus ex basilica S. Severini vi abstractus fuerat ; ab eo £ fuit absoluta per archiepiseopum Burdigalensem, Johanne primate præsente. Sola ecclesia S. Hilarii Pictaviensis noluit eum recipere in hac provinciæ Burdigalensis lustratione ; quapropter sententiam interdicti in ecdesiam & canonicos tulit, quam confirmavit Clemens papa IV. bulla data Perusii 1265. pridie calendas Augusti anni 1265. qui dicitur annus 1. ejus pontificatus. Eodem anno ipse & 1 Ignes hic significant tratufo™. Sic olim nostri appellabant primam Quadragefimse hebdomadam, quod prima ejus die iub vesperum pueri faces accenderent. Brandones vero didi a Brand voce Germanica quse significat incendium. Pristinum morem adhuc retineri & obscrvari nonnullis in locis maxime in Burgundia audimus. ITURICENSIS. 71 1 Guido ep. Clarom. compromittunt de injuriis in— ■■■ vicem aeceptis & illatis super jurisilictione ecdesi ANNI Anno 1266. mense Martio confirmavit manu— CHRISTI missionem concessam hominibus de Culento a 1266. Renulfo de Culento milite, Castri-novi super Carum domino, & a Petro dynasta S. Palladii : qua videlicet immunitas eis concedebatur a tal* lia, vectigalibus, & quibustibet oneribus. Eo- dem anno concilium provinciale indixit, apud Montem-Lucium. Coepus S. Aigulfi martyris c, transtulit ex lapideo sepulcro, iu novam capiam Coi. a ? elegantiorem, anno 1269. die Dominica qua j cantatur misericordia Domini, &c. Eodem anno die Dominica in octavis resurrectionis Domini, transtulit coepus S. Sigiranni ; ut videbimus iu C ( un. S. Sigiranno. Anno sequenti alia facta est ejus—’ dem corporis transsatio ex capsa lignea iu cu— I27°* pream, ut eruimus ex veteri codice a V. C. Jo- hanne Alebat priore S. Ursini nobis communi- cato. Hoc item anno mense Septembri ratam habuit donationem Drogonis de Borbonio cano- nici Bituricensis & capicerii Camotensis factam Agneti de Borbonio. Johannes ex hac vita migravit anno 1271 « 1271. , ut docet chronicon Lemovicense S. Stephani. * Ex charta monasterii B. Mariæ Exoldunensisse. des vacabat anno mcc. Lxxi. mense Aprili ; cui concinit charta anni 1272. iu octavis hyemaIi- bus festi S. Martini sede Biturica tunc vacante. Sane hic episcopatus erat in regalia saltem a nativitate B. Johannis Baptistæ anno 1272.usque ad idem festum 127 3. & a festo B. Mariæ astumtæ iu cœlum 1274. usque ad idem festum 1275. & a festo nativitatis B. Mariæ 1275. usquc a LXXIII. Guido. Si)d’ U ULLTa Guillelmus Nangius, qui mortem Johannis de Soliaco differt usque ad an. 1273. docet ipsi sub— stisse M* rogatum fuisse magistrum Guillelmum de Ponte- Chevron decanum Parisiensem, qui nec confirma— 0**™. tus nec consecratus dejunctus est. Cui fucceffic Simon de Bello-joco (leg. Bello-loco) in Bria, Carno- tenfis archidiaconus. Sed gravis est error Nangii nunc a nobis refellendus. Innocentius V. qui le- dit tantum per quinque circiter menses, miseri- cordia motus erga statum luctuosum Bituricen- sis ecclesiæ, quando quidem a pluribus annis ja- * cebat destituta pastore, unde gravia jam ortafue- rant scandala & longe plura impendebant ; ipsi præfecit Guidonem de Soliaco, quem electum vocat ; moxque ipsum Francorum regi commen- davit ; quem, inquit, fuis claris exigentibus meritis, benevolentia prosequtmurspeciali. Quare rogat Regem ut eidem dimittat regalia. Chartam damus . ®. n ® C.xli.coL inter inftrumenta. Guido Johannis decesseris sui frater, & Henrici I. domini de Soliaco magni Franciæ buticularii, in ordine Fr. Praedicatorum vota emiserat, & prior erat in conventu Parisiensi, quando anno 1276. xv. cal. Junii summus 1276. pontifex eum assiimsit in pastorem & archiepis- E iij •p. ECCLESIA BI copum, uti ipse testatur, in bulla data Laterani j CHRISTI VI, CS^— Junii » sui pontificatus anno i. • Eodem anno pridie idus Januarii accepit pallium sibi oblatum a Guidone Claromontensi episcopo, & abbate Dolensi, iu ecclesia S. Vincentii de Can- tella. Statimque sacramentum fidelitatis emisit, contentum iu ejus epistola ad Johannem papam C.|XL ! t. xxi. quam damus iuter instrumenta. °’5 ’ £o jhhq etiam fusccptum a Guidone paI- Jium, habitum est Avarici Biturigum concilium ; sed ei non præfuit hic archiepiscopus : aderat enim Simon cardinalis, Johannis papæ legatus. Anno quoque præfato IsabeUam de Monte-berulfo vi- cecomitis Ventadoriensis uxorem, ejusque terram I ab interdicto & censuris absolvit. Anno sequenti 1277* sigillum apposuit constitutionibus ab hoc legato editis. Anno 1278. interfuit concilio apud Au- * Girberto. reliacum habito, cum Guidone Clarom. G. * SRumun° Lemovicensi, S. ♦ Mimatensi, R. ♦ Ruthenensi d®. episeopis. Lego apud Sammarthanos, concessam a summo pontifice fuisse Guidoni facultatem conferen- di beneficia extra sex menses vacantia. Datum pridie cal. Decembris anno 1. pontificatus ipsius. HæcignoravitauctorpatriarchiiBituricensis.Anno 1279.die Lunæantefestum omnium Sanctorum pernoctavit apud Rofficc, qui est prioratus a sancti * Martialis abbatia pendens : at ne aliquid detrimenti monachi S. Martialis inde paterentur, dedit chiro- graphum quo notum faciebat omnibus se decli- Anh.fi nasse ad hunc locum, non ex jure, sed ex gratia Manial. ppæpofjtj f &. in propriis expensis h^c in cella per- noctasse. Hoc in chirographo Guido se fratrem 1280. præfatur. Obiit anno 1280. mense Martio, se- pultusque est apud Dominicanos fratres suos. Se- pulchro affixa est brevis hæc inscriptio, ante ma- jus altare ubi positum fuit cadaver sub tumulo lapideo : Hic Jacet frater Guido, nobilitatis speculum ; cunctis exem- plum suis, in sæculo puer purus, in claustro morum gravitate maturus, lector utilis, prior amabilis, in dignitate præsui humilis, benignus omnibus, largus muneribus, sibi parcos. Oluit anno MCC. xxc. b III. nonas Afartii, Ix. b ejusdem mensis sepelitur. Hoc vero anno facta non fuit electio suc- 1280. cefloris, imo anno 1281. vacabat adhuc, ut fidem faciunt registra cameræ computorum Pa- risiensis ; ex quibus liquet ecclesiam Bituricensem tunc regaliæ subjectam fuisse. De hoc præsule j honorifice loquuntur scriptores omnes qui de viris illustribus & sanctis ordinis sancti Dominici egerunt : De ipso hæc habet codex MS. bibliothecæ fra- trum Prædicat. Tolosan. Frater Guido de Soliaco electus suis in archiepiscopum Bituricensem, & 1 Docent Sammarthani fratres Guidonem adhuc appellatum eleAum in charta Agnetis Borbonii dominae anno i 276. ante festum S. Martini. Quod fieri non potuit st de ferto fandi Martini mense Novembri agatur. Nam tunc etiam litteris pontificiis confirmatus fuerat, etfi pallium nondum accepiflct. b Inccepit regalia a die McrcuriIpost Dominicam Rcminiscirt ; ex rcgistr. cam. comput. TURICENSIS. 73 L per dominum Innocentium papam qui eum optime
noverat, exsuffata contradictione frivola quorumdam ANNI paucorum, exstitit celeriter & feliciter confirmatus CHRISTI in archiepiscopum, patriarcham primatemque Aqui- taniæ ; (hiis enim tribus dignitatibus præeminet qui in illa sede a multis sanctificata sedet) anno Do- mini 12fi6. erat autem tunc prior Prædicatorum Parisius, gernianus frater domini Johannis de Soliaco, coi succeffit in archiepiseopatu memorato ; suisque dominus istr frater Guido humilis & subli- mis : sublimis quidem carne, sed mitis & humilis corde : in rebus Dei conflans atque magnanimus. Hic oluit Bituris anno Domini 1280. episcopatus 1 vero sui anno quinto. LXXIV.. S1MON II. bia.mio, Post Guidonis mortem canonici Bituricensis ecclesiæ convenientes ad electionem succefsoris faciendam, viam compramissi ceteris præserre constituerunt. Itaque in Johannem deS. Verano, & alterum Johannem de Eculento compromise- runt, quibus omne electionis negotium commit- terent, qui e gremio capituli elegerunt Johannem de Soliaco concanonicum suum. At hic electus constitutus in præsentia Martini YV.juri, fi quod ’fibiex electione hujusmodi competebat, (ponte ac * libere in manibus pontificis refignavit. Cujus refi- gnationem admittendam duxit Martinus. Itaque ne diuturna vacatione Bituricensis ecclesia damnum pateretur, elegit magistrum Simonem de Bello- loco magnis scientiarum dotibus præditum, con- versationis laudabilis honeflate decorum, morum elegantia redimitum, & aliis diveesis & variis gratiis ac virtutibus infignitum ac resulgentem. Hæc c. xlvtj. nos docent litteræ ipsie pontificiæ scriptæ decano cd’15’ & capitulo Bituricensi, datæ x. calendas Januarii anno I.ejus pontificatus, qui anno Christi 1281. est inchoatus, quas ex chartario archiepiscopali eruimus. Similes litteras idem pontifex scripsit J seorsim populo civitatis, tum clero civitatis & diœcesis, tum denique vasallis ecdesiæ Bituri- censis, ut omnes Simoni electo obedirent. Simon cognomen acceperat a Bello-loco in Bria Campaniæ vicina, diœcesiS tamen Senonen- sis, ubi natus erat ex nobili familia. Corrupte vero apud Guillelmum de Nangis de gestis Philippi 111. regis cognominatur de Bello-joco. Archidiaco- norum Camotensem ipsum fuisse legitur in eo- dem Nangio. Addunt Sammarthani fratres Simonem simul potitum archidiaconatu Pictaviensi, adhucque fuisse canonicum S. Martini Turon. &
- Bituricensis eeclesiæ ; idem dicit de duplici cano- « nicatu Claudius RobertuS, quod repugnare videtur sanctitati morum quæ tribuitur Simoni, unde vero id sumtum nescimus. Paulo post suam inaugurationem hic archic- piseopus iynodum provincialem indixit & celebravit anno 1282. Anno sequenti ParisiiS in par— j 2 8 2. lamento omnium Sanctorum cum ali is præfulibux sedit ad judicandum de comitatu Pictaviensi, uti refert TiliuS. An. 1283. scripsit ad sumnium pontificem in gratiam canonicorum Albiensium, qui regularem statum mutare gestiebant. An. 1284. visitavit Burdigalensem provinciam jure primatus 74 ECCLESIA B * " sui in Aquitania, assistentibus ipsi Johanne ab— j ANNI cj. Sulpicii Bitur. domno Guidonede Noail- C HRISTI capicerio Pictaviensi, fratribus Simone Paiin & Johanne de sancta Severa ord. Minorum & aliis. Fragmenta actorum hujus visitationis factæ in diocesi præsertim Lemovicensi, apud Bcllo- iocum, villam de BeIIegarde, &c. habes tom. 3. anaicct. Mabill. pag. 5 o c. Post festum S. Martini hyemalis, die Luna, ut ibidem legitur, venit apud Telliacum, ubi suis fecum domnus epific. Carnotensa, qui de patria sua venerat obviam corpori……. Philippi regis, videlicet Philippi tertii cognomen- to Audacis, qui Perpiniani in beIlo adversus Ar- * ragones mortuus * erat anno 1285. Hujus prin— 1 1285. cipis fuitus excepit Simon Biturigis, spectaculum sane lacrymis dignum, in quo novus rex Philippus IV. dictus pulcher Nddbosxct propriis humeris corpus patris deferens, qui idem olim officium præstiterat patri suo S. Ludovico. Sequebantur funebrem pompam Otho Burgundiæ comes & alii principes. Regi mortuo parentavit in sua ec- clesia Simon, sacraque celebravit præsentibus Car- notensi & Cadurcensi episcopis. De discipiina ecdesiastica vel restauranda, vel conservanda soUicitus hic præsul, assiduus erat aut in pcrlustrandis non solum suæ diœcesis, vel etiam provinciæ suæ ecclesiis, sed etiam iis quæ ad suum’ primatum pertinebant
- aut in celebrandis conci- 1286. iiis. Anno 1286. feria v. post octavas nativitatis Tat. epise. B. Mariæ habuit Bituricis provincialem fynodum cum G. episcopo Lemovicensi, R. Cadurcensi, R. Ruthenensi, & B. Albiensi. Adfuit G. Mima- tensis tantum per vicarium suum generalem. Quo in cœtu inter cetera cautum est, ne quis clcricus apud se haberet suspectas mulieres. 1290. Anno 129 o. feria iv. post festum S. Michaelis aliud concilium habuit provinciale apud Nobi- liacum, ad quod convenerunt iidem episcopi, addito Claromontensi; Mimatensis autem satis habuit mittere vicarium suum generalem. Hic epis Tjl. epise. COpUS Crat celeberrimus GuilIelmus Duranti /peculator dictus, suis scriptis satis notus. Tunc sedebat Romae Nicolaus papa IV. qui anxius de bello contra infideles Ecclesiæ hostes ge- rendo, bullam dedit calendis Augusti anno quarto fui pontificatus, qua Christianos vehementer hor- tabatur ad hoc bellum sacrum : qua accepta Simon ad suos suffiaganeos scripsit, eos hortatus ut summo pontifici morem gererent Ejus autem litteræ datæ 1291. leguntur in festo S. Andreæ anni 1291. Eodem anno Raimundus epifeopus Cadurcen- sis ipsi scripsit in hæc verba : Paternitatem vestram nobis cariffimam requirimus & rogamus, quatenus hac inflante dis Sabbathi, ubique vos esse in nostra diæcesi contigeris, omnes fi placet ordines celebretis, & omnia alia faciatis nomine vestro, & nostro, quoad vestram pertinet dignitatem, nos fiplacet ha- bentes bene excusatos quod vobis tarde Jcribimus, cum hoc inflanti die Veneris tarda hora ubi vos era- tis, ignorabamus omnino ; fidentes, reverende pater, quod ad vos habuissemus accessem, fi equitare posse* mus. Valeat vestra paternitas per tempora longiora. * De die variat sunt sententise ; aliis diem i $. Septembrij, « liis 2 3. cjusdem mcnsts, aliis diem 6. OAobris decernentibus. [ T U R I C E N S I S. 75 l Datum Cadurci dis Veneris post Dominicam qua cantatur Lætare, an. Christi MCC. xci. Simon ANNl vero sic ei reseribit. Cum nos hac inflanti die Ve— CHH1STI neris ante Ramos palmarum ad vestram ecclesiam proponamus causa ibidem officium visitationis exer- cendi, favente Domino declinare, mandamus vobis quatenus dicta die procurationem nobis debisam præparetis, &c. Ultima synodus a vigilantissimo antistite iudic- ta, est Aureliacensis. Porro litteræ ejus quibus Ade- marum episcopum Claromontanum ad eam vocat datæ sunt Sabbato post octavas S. Magdalenæ. Synodus autem celebranda erat Dominica post festum S. Matthæianni 1294. Paulopost eodem 1294. anno, legimus cum donatum fuisse epilcopatu Præ- nestino & factum cardinalem. Atque hoc ipso anno, incæpisse regalia a die Veneris post festum S. Luciæ, usque ad diem S. Martini æstivalis. At iis obstant litteræ Simonis archiep. & episco- porum provinciæ Bituric. quibus concedunt Regi decimam proventuum ecdesi ad duos annos, datæ an. 1295. & aliæ ipsius Regis, quibus vetat quicquam exigi ultra subventionem hanc. Exstant hæ litteræ in archivo episcopi Claromont ex qui- bus liquet Simonem adhuc archiepiscopum fuisse hoc an. 1295. Post S. Cœlestiuum, a quo Simon de Bello- Ioco creatus est Prænestinus epifeopus & cardina- lis, aliquot mensibus elapsis, Bonifacius VIII. Romanam conscendit cathedram ; qui Simonem cardinalem misit in Gallias cum cardinali Alba- nensi ad pacem inter Francorum & Anglorum reges conciliandam. Sed re infecta reverfus est in Italiam. « Urbeveteri anno 1297. die 18.Augusti, orviete ad meliorem vitam transiit, ubi conditus est ante aram majorem ecclesiæ S. Francisci cum epitaphio in tabula marmorea exarato, nunc praetereuntium pedibus fere exeso ; unde vix legi potest. Ex iis n tamen quæ superiunt satis intelligitur Simonem fuisse cardinalem & episcopum Prænestinum ; ac mortuum esse anno 1297. dic 18. mensis Augusti : visuntur ibidem insignia gentilitia quæ in Gallia Christiana Sammarthanorum & in Purpurata Frisoni visuntur. b b Exstat in ecciesia Joyacensis monasterii ante majus altare, cenotaphium nostri Simonis cum hoc epitaphio : Quem lapis ifle tegit, Simon virtutesubegit, Juflus peesidiam, largus avaritiam. De Bella t suis ifle loco, primas Aquitanus. £ Ex dono meriti, prælatus Bituricanus, Fit Camotensis prius archi. Bituricensis. Post fit prælatus, cardine fine datus. Tres annos demas tantum de mille trecentis, Et post quindenam matris domini Adorientis, Lunæ quære diem ; tunc habuit requiern. Qui legis hic plores & Christum dulcitur ores. Transeat examen, & requiescat, Arnen. b Scillcet Ue… e U fasce chargfe Iu Honmrpt, er 7. tefam en pointe j. j. er e. en pointe. alii dicunt, /su »
» r a (• besam eor j. *. dr /. tr an chesParfent derfiitin lien ijsnnt de sailt artnt æ lenipaflitecgnenles. 76 ECCLESIA B I * —— Primus epitaphii verius persuadere videtur cor— / ANNI pUS Simonjs jacere in ecclesia Joyacensi auem lapis v-rtKia i i At in similibus cenotaphiis non raro legimus : Hic jacet, aut aliquid idem sonans ; quamvis constet esse vacuum & umbratile sepul- crummemoriæ defuncti dicatum. Multa beneficia contulerat hic archiepiscopusJoyacensi monasterio Cisterciensis ordinis ; unde ut perennaretur tanti benefactoris memoria, Joyacenses hoc monumen- tum ipsi posuere. Eadem ratione anniversarias pro eo preces fundunt. Commemoratio ejusilem fit in Carnotensis ecclesiæ necrologio ad iv. cal. Novembris. cqlomne LXXV. Ægidius. a Ægidius a Columna, vulgo dictus de Roma, ob patriam ; Romanus enim erat ex gente Co- lumna apud Italos antiquitate ac nobilitate, mi- litarique laude præstantissima, adolescens in so- dalitium Eremitarum S. Augustini admissiis est, apud quos plurimum iu litteris profecit. Parisiis præsertimsub Divo Thoma Aquinate sacris litteris operam dediufuitque doctrinae magistri sui defensor acerrimus, uti & Augustinianæ.Ob singulares animi dotes, pietatem, eruditionem electus est prior generalis in ordine suo anno 120 2. & biennio post creatur Bituricensis primas a Bonifacio VIII. Quando S. Cœlestinus papa Simonem de Bello-loco a sede Bituricensi amoverat, ut cum Prænestinæ praeficeret, Johannem de Savigneio designarat archiepiseopum Bituricensem. At post Cœlestini abdicationem, Bonifacius papa ipsi sub- rogatus, rejecto Johanne, promovit ad hanc ca- thedram Ægidium bulla data an. 1. sui pontifi- catus » eumque commendavit regi Franciæ adver- sus Johannem ; ut eruitur tum ex regio apud Pa- risios chartophylacio, tum ex cameræ rationum promtuario, ubi de regalia eccIesiæ Bituricensis a * at hyo— die Veneris post festum S. Luciæ usque ad festum j S. Martini æstivalis * ratio redditur ; ceterum iu hac controversia Ægidius Romanus superior fuit b & archiepiscopatum obtinuit, optimatibus quidem ægre ferentibus b quod papa sic alienigenis episcopatus Galliæ traderet, sed Rege maxime approbante, qui pædagogum habuerat Ægidium. Hinc opus suum de regimine principum, huic nuncupavit principi, cujus jussii fuerat elucubra- tum. Eundem Lutetiam adventantem post unc- tionem & inaugurationem suam Remis factam, & solemni pompa ingredientem, nomine Uni- versitatis studiorum, oratione luculenta salutavit, quam Paulus Æmilius I. 1. de gestis Francorum, & 8. historiæ recitat : in ea autem, de justitia, præcipua virtute Regis Christianissimi, aperte disserit. ■ Appellatur Ægidius Augustini, in registro Roberti Mignoh. Ubi de regalia eccleiix Bituricenfis inter Simonem de Bello- loco & nostrum Ægidium ; Ex dom. <iu Fovny. b Expoftulatoriis ea de re nobilium Galliae litteris respon- dendo Romani cardinales fic loquuntur : Noftret quoque memoria non occurrit quod cathtdratibus cccltjiis difli regni providerit ( Bonifacius) de per finis Italicis nifi Bituricenji & Atrebatenji ecclefiis, quiout dc perfinii providit ipfir Regi tton fispeflis cr regno, quorum eminens fiitntia late patet. nec sunt conditiones eorum incognita. AJulttf vero aliis eccleftii cathedralibus providit de perfinir oriundij de regno pr adi flo. nec Regi, tue regno pra- ’diflit probabili ratione Jufpeflie. TURICENSIS. 77 i Cum talis tantusque foret Ægidius, ad eam *’" tamen paupertatem redactus est (uti refert Nangii AN N1 continuator) propter depraedationes auctoritate c pontificia inecclesia Bituricensifactas (aliis non mitiori ferte utentibus) ut tamquam unus de fuis Spicii, p. fimplicibus canonicis, ad percipiendum quotidianas distributiones pro vitæ necesseciis, horas ecclesiasticas frequentare coactus sit. Nuncadscribamus quæ de eo chartæ nobis suppeditant. Anno 1294. synodus apud Aureliacum ha— 1294* bita est, iu qua concessie sunt regi Franciæ Phi- lippo cognomento pulcro quaedam decimæ ; hoc eodem anno ibidem coactam lynodum a Simone ® de Bello-loco jam diximus:at hæc celebrari de- buit Dominica post festum S. Matthæi ; illa autem in qua decimæ regi Philippo conceflæ sunt, habita est reria Iv. Cinerum ejuldem anni. Hanc autem credimus fuisse habitam Ægidio præside, a quo legimus collectas fuisse decimas Regi decretas. Anno sequenti aliud concilium indixit apud Cla- rummontem feria 2. post Dominicam Lætare,… celebrandum. An. 1296. a Bonifacio papa VIII. bullam ob— & tinuit sibi permittentem instituere vicarios gene— ? les qui diœcesim & provinciam Bituricensem visi- „ tarent, quandiu ipfe in curia Romana veriaretur. Bulla data fuit v. idus Julii, pontificatus Bonifacii anno 2. juxta quam tres vicarios generales iusti— Tab.episc. tuit die 24. Julii ; quibus data quoque facultas AlK alios sibi substituendi. Anno 1299. per suos vi— 1299. carios generales festum S. Ludovici regis in tota sua provincia celebrandum crastina die post fes tum S. Bartholomæi apostoli mandat suis suffia- ganeis, juxta litteras Philippi pulcri regis datas die festoastumtionis B. virginis Mariæ. Anno 1300. 1 3 oe. edidit statuta pro canonicis S. Austregisili de Castro, & iterum anno 1309. Anno 1306. per- mittit vicariis celebrare missam in altari S. Ursini, retro majus altare ecclesiæ eidem sancto sacræ. Exstant spicilegii tom. x. Ægidii Bituricensis g archiepiseopi, necnon Remensis & Turonensis lit-F teræ, quibus notum faciunt se accepisse an. 1308. a Clemente papa V. litteras in causa Templarlo- rum bulla plumbea & filo cannabis bullatas ; anno vero 1311. adfuit concilio generali Viennensij 1311. iu quo Templariorum damnatio conclamata est ; quorum domum quam in urbe Bituricensi habebant obtinuit pro instituti sui religiosis viris. Eo- dem anno lynodum provincialem habuit; & anno 131 5.circafestum nativitatis B. Mariævirginis, 1^15. ut habemus ex tabulis episcopatus Albiensis, in £ quibus legitur Ægidium archiepiseopum benigne excepisse & audiisse abbatem Montalbanensem, & Petrum de Nogaret ab episcopo Albiensi misids ut ipsum excusarent quod non adfuisset huic ly- nodo Bituricensi. Anno denique 1316. mense Decembri Ave- nione animam efflavit. Corpus ejus ut testamento caverat, delatum est Parisios ubi jacet in ecclesia Augustinianorum juxta majus altare. Lapidi se- pulcrali hoc epitaphium inserlptum legitur : HIC Jacet Aula morum, vitæ munditia, archiphilosophiæ Aristotelis perspicacissimus commentator, Clavis & Doctor 78 ECCLESIA B Doctorsacræ theologia, lux in lucem reducens dubia* t CHR1STI Frater Ægidius de Roma ordinis fratrum Eremitarum S. Augustini, archiepiscopus Bituricensis, qui obiit an. Dom. 1316. XXII.e— mensls Decembris. Supremis tabulis vasa & ornamenta divino cultui dicata reliquit sui ordinis monasteriis Romano & Bituricensi. Libris suis ditari voluit bi- bliothecam suonnn fratrum Parisiis degentium. Auctor patriarchii Bituricensis profert ex ejus testamento, quod dicit conditum fuisse an. 1296. legatum insigne pro ecclesia fratrum Minorum persicienda. Egregias Ægidio laudes confert Abra- ham Bzovius (ut de ceteris seriptoribus interim si— j leam) ad an. 1 3 16. num. xvi. Erat sane in phi- losophia Peripatetica, & theologia seholastica apprime versatus ; unde & theologorum princeps, & doctor fundatissimus audiit, post multos annos in academia Parifiensi, docendo philosophiam & theologiam, transactos. Præcipua ejus opera sunt : commentarius in Hexaemeron : comm. in sib. 1. Sententiarum : quæstiones in lib. 11. Sent. elucubrationes in qua- tuor libros Sententiarum : de regimine princi- pum : defensorium librorum S. Thomæ contra reprehenforium Guillelmi cujusdam professeris Oxoniensis ; adverfus quem etiam scripsit apolo- giam S. Bonaventuræ : quæstio in utramque par- tem disputata, de potestate regia & pontificia ; in qua inclinat ad pontificias partes. Scriptus est li- bellus tempore dissidii inter Bonifacium VIII. & Philippum IV. regem cognomento pulcrum, iu quo ad Bonifacii partes propendet ; unde non mi- rum si hoc scriptoRex & proceres non leviter sint læli. E contrario illud ita gratum fuisse Bonifacio afferunt, ut in præmium, auctorem cardinalitia donare infula cogitaverit. Verum antequam re- nuntiatus esset, papa morte oppresses est. Plurimi tamen negant unquam aut a Bonifacio, aut a Cie— ] mente V. &c. Ægidium factum fuisse cardinalem. Sed hac in concertatione nihil definio. Ejus vitam scripsit Angelus Rocca ex eodem ordine Au- gustinianoium apostolici sacrarii praefectus. Poin. LXXVI. RecINALDUS I. Reginaldus a Porta, frater Guidonis abbatis S. Martialis, ortu Lemovix de Alassaco, ex canonico & archidiacono Lemovicensi eligitur episeopus ; demum ad suæ provinciæ metropolim evectus est 1316. anno 1316. ex chronico S. Martialis Lemovi- censis. Bernardus Guidonis in catalogo episcopo— j b rum Lemovicensium b dicit eum factum esse ar- chiepiscopum Bituricensem, per provisionem Jo- hannis papæ XXII. in vigilia Circumcisionis, sci- licet octava die a sepultura prædecesseris fui domini fratris Ægidii. 1 j ! Anno 1317. cum Johanne de Cherchemont tunc canonico Parisi postea Franciæ cancellario, delectus est ab eodem Johanne papa ad redinte- grandam Aurelianensem academiam. Anno se- • In vigilia NataIis Domini ex Bernardo Guidonis infra Iau- dando sepulturæ mandatur, Avinione in ecclejia fratrum sanai ^uguflini. Verum nihil vetat quominus cjus cadaver inde Pa- risios suerit tranflatum. b In catalogo edito tom. a. bibi. Lab. hæc non leguntur. Tomus II. ITURICENSIS. 79 L quenti ab hoc pontifice missiis est nuntius in Bel- gium. Hoc etiam circiter tempore, cum Ambia- nensi & Mimatensi episeopis, instituitur judex in causa Catalaunensis antistitis, bulla Johannis ejus— RainalJ. dem papæ. Statuta edidit pro reformatione divi* norum officiorum, cum consensu decani & capituli ; quæ Icgc-sis in Bituricensi patriarcliio, in hoc videlicet archiepiscopo. Anno 1320. Johannes papaXXll. ad cum & 1320. ad ipsius suffiaganeos misit bullam adversus Pasto- rellos, quæ habetur in archivo sedis episeopalis Clarom.Eodem anno vestitus est Romana purpura I XIII. cal. Januarii ; a quo fere tempore archiepi- scopatui suo nuntium remisit, ex consuetudine tunc observata, & Avenionem concessit, a Papa vocatus, ut eum propiorem & a latere haberet, cujus consilio & opera uteretur, in universalis Ec- desiæ regimine. Decessit Avenione anno i 325. 1325. aut 132 6. post mensem Junium. Certe in actis capituli provincialis fratrum Praedicatorum Le- movicensium habiti anno 1327. in octavis SS. Rstet— in apostolorum Petri & Pauli, commendatus est pre- cibus, ut jam vita functus. Ejus sepulcrum visitur’7+4* in ecclesia majori Lemovicensi, ubi apposita gen- tilitia ejus stemmata, quæ scilicet exhibent in area ■* cærulea portam argenteam. LXXVII. GUILLELMUS II. B ROSII. Guillelmus de Brosse ex prosapia vicecomitum de Brossia in Pictonibus oriundus erat, parentibus Rogerio domino de sainte Severe & de Boussac, ac Margarita d’Eaiies *, pronepos Guillelmi Se— ♦ deDcok nonensium archiepiscopi, fratrem habuit Petrum dominum de Boussac a quo Pentevriæ comites in Aremorica. Primum c quidem episeopus Po— « diensis, tum Meldensis fuit ; postremo per Johan- nem XXII. papam ad Biturigum cathedram vo- ) catus est anno 1321. Anno IinIIesimo trecentesi— 13 3, r. mo vigesimo fecundo > cum controversia foret 13.22. inter ipsum & Beraldum Albiensem episcopum, pacis cupidus, hujus finiendæ provinciam man- davit Petro Albiensi, litteris datis die vigesima nona Decembris. Anno sequenti umbo conve- niunt die 12. Octobris, judicium querelæ suæ committere duobus viris prudentibus. Eodem anno GuilleImus ratam habuit unio- nem prioratuum Mothæ, S. Justi, Aurati, & Vallis-Urseriæ factam per Simonem decelsorem suum conventui Piperacensi die Dominica post £ festum B. M. Magdalenæ. Eodem anno millesi— 1323. D mo trecentesimo vigesimo tertio supplicat cum canonicis apud Papam, ut debiti unctis cultus & honores Philippo archiepiscopo, non ita pri- dem vita & officio pastorali defuncto, decernan- tur. Idem famosus papa ad Guillelmum archiepis copum Bituricensem scripsit, ut inquireret contra quosdam fratres Minores, Exolduni diœc. Bi- turic. commorantes, qui in festo translationis B. Nicolai, cum mitra, baculo pastorali, & aliis pontificalibus insigniis missam conventua- Iem celebraverant, & ex illis unus cardinalem se a summo pontifice factum jactaverat. Datum Aven. cal. Junii an. x. pontificatus ex 1. tom. c Eum prius suifle decanum Bituricensem alicubi legunt*, F 80 ECCLESIA BI secret.an. 9. & i o. Fidem clicntelaremRegi pro— l ANNI missain ab hoc archiepiscopo anno 112 3. dic v. C HRISTi ^prj|js lepimus, 1327. Anno 1327. prorogavit Albiensi episcopo tempus quo se officiali metropolitano sisteret, ex litteris datis feria 2. post festum omnium Sanctorum. Postea mutavit sedem & factus cstSenonen- sis archiepiscopus. De Roche— LXXVIIT. FUlcaUDUS. CHOUART. Fukaudus Aimerici vicecomitis de Rupe-ca- vardi hujus nominis noni silius ex Johanna do- DuFourny. mina de Taunay Charante, Simonis frater, anno j ^uneGaL 1292, erat tantum archidiaconus ex litteris Ai- merici de Rupe-choardi vicecomitis dantis Ful- caudo avunculo suo, hoc est patruo, pro parte bonorum hereditariorum & paternorum libras 3 o. annui redditus ; tom. vi. MiseclI. Baluz. pag. 564. Ex archidiacono & decano Bituric. episcopus Noviomensis creatus est ; tandem suffia- giis capituli Bituric. archiepiscopatum hunc conse- cutus est. Anno 1332. accepit a Johanne XXII. bullam, qua multis privilegiis ornabat prælatos ’Tai.episc. aliosque ecclcsiasticoS viros qui Philippo VI. regi Valefio dicto in terram fandam eunti sese comi- tes adjungerent. Bullam hanc datam vn.cal. Au- gusti anno 17. pontificatus Johannis, hoc est I332. anno 1332. eodem anno Fulcaudus misit ad Al- 1335. biensem episcopum. Anno 1 3 3 5. die 19. Junii monuit Petrum Albicnsem episcopum ut quanto- cius accederet homagium pro civitate Albiensi præstiturus ; sed eodem anno feria 11. ante Natale Domini dat eidem inducias. Tandem an. 1 3 3 6. dic xvi. Octobris ab officiali Albiensi, episcopi vices agente, hominium recepit. Eodem anno concilium provinciale celebravit circa mensem Octobris ; nam feria 3. post festum S. Dionysii ejusilem anni ab hac lynodo exemit procuratorem I * La Ca— S. Martini de Canonica * & monastcrii prope nourgue. Chjrac Ordinis Masselieosts*, ut legimus in tabulis 1336. sedis episcopalis Albiensis. Eodem adhuc anno M. cccxxxvi. die xvn. Octobris ratam habuit & confirmavit quarumdam decimarum permu- tationem factam inter Beraldum episcopum Al- biensem & priorem ecclesiæ de Fargucs. A Benedicto papaXII. bullam obtinuit datam X. cal. Martii, ejus pontificatus anno VI. qua ar- chiepiseopis & episcopis regni Franciæ facultas tribuebatur absolvendi ab excommunicatione & Tat. u » ilc. interdicto, eos qui Philippo VI.regi decimam ad Æiunftt. juqs annos coriccsiam a sede apostolica non sol— * vissent. Hanc vero bullam Fulcaudus direxit ad 1340. episcopum Albiensem XXIIi. Octob. anni mccc 1343. XL. Anno mccc.xluI. cum licentia Clementis papæ VI. testamenti codicillos fecit. Litteræ Papæ licentiam dantes scriptæ sunt Avinioni 3. idus Julii an. 1. pontificatus. Codicilli dati leguntur in domo Gerliaci an. 1343. indictione xi. die Sabbati post nativitatem B. Johannis Bapt. pon- tisicatuS CIcmentis papæVI. an. 2. In iis memi- nit Johannis vicecomitis de Rupc-cavardi nepo- tis & herediS sui, quem voluit unum esse ex sui a Hi prioratus pendent a Mastiliensi S. Vidoris monasterio ord, S. Bcnedisti. TURICENSIS. 8i L testamenti curatoribus & exsecutoribus. Alii fue— —— runt episcopi Lemoviccnlis, Pari lien fis & Car- notensis ; Petrus de Croso decanus Parisiensis, Johannes Calvini subdecanus Aurelian. Aimeri- cus abbas S. Genulphi, &c. In ecciesia Bituricensi scpeliri petit, & cuilibet canonico qui intererit suis exsequiis legat libras decem ; vicariis, quinque ; cuilibet bachalario, duos solidos Parisienlcs ; lingulis pueris de choro, 12. denarios Paris. Pro an- nivcrlirio legat quæ acquisivit in sua terra de Cor- nussa a Philippo de Croso domicelio, terras, prata, vincas, redditus, domos ; quorum omnium jam- I dudum capitulum possessionem adierat. Fundum quoque dedit ecclesiæ de Rupe-cavardi, pro anni- vcrsario ibidem faciendo. Festum S. Johannis Baptistæ celebrari voluit fub officio cantoris ; quod tamen in ejus testamento minime cautum estr Obiit vii. idus Augusti anno mccc.XLUI. jacet— 1343. 3ue in medio chori in eleganti monumento, quod uobus circiter cubitis a pavimento assiirgit. LXXIX. B. Rogerius. SEAUFO RT* Rogerius Fortis Godofredib domini de Temes b in Marchia Lemovicena silius, cujus mater e gente % d Arrablay, Petri de Capella episcopi Tolosani * & cardinalis soror fuit, Aureliæ litteris operam dedit præsertim jurisprudentiæ, quam docuit hac in academia, seripsitque commentarios de actibus. Primus autem Rogerii gradus ad dignitates fuit archi presbyteratus Ebroicensis, inde fit decanus Bituricensis, postea epifeopus Aurelianensis, tum Lemovicensis ; tandem archiepiscopatum Bituri- censem adipiscitur anno 1 3 43. Transtulit solemni 1343. pompa corpus S. Odilonis apud Silviniacum an- no 1 345. die 2 1.Junii ex Silviniacetifibus tabu— 1345. lis. Quo etiam in cœnobio adfuit elevationi cor- poris S. Majoli abbatis. Anno 1350. qui fuit ) nonus pontificatus Clementis VI. hic papa v. cal. Februarii bullam dedit qua Johanni Franciæ regi concessit ad duos annos decimas omnium sacer- dotlorum Franciæ, iis tantum exceptis quæ aut ad cardinales aut ad fratres S. Johannis Jerosoly- mitani pertinebant. Hanc autem bullam misit Ro- gerius adepiscopum Albiensem die 12. Maii anni 1352. Similem bullam concessit Innocentius VI. datam xi. cal. Martii an. 2. sui pontificatus, quam pariter notam fecit episcopo Albiensi die xx. Ju- nii anni mccc. Liv. ut nos docent acta sedis epis. copalis Albiensis. Fundavit monasterium Cælesii- , norum pro duodecim pre$byteris cum priore, in ’paterna domo de Thernis, cujus ecclesiam conse- cravit. Huic cœnobio dedit 200. libras annui redditus, castrum & bibliothecam. Abbatiæ Vir- zionensis velut alter parens fuit. Xenodochium etiam in Marchia construxit. Porro anno mccc. LV1I. tota urbs conflagra- vit, exceptis ccclclia majore ac ædibus archicpi- scopalibus ; quod aiunt ultione divina contigisse ob contemtum antislitcm sanctissimum ; qui post consumtaS omnes, dum vixit, opes in piis h Claudius Robert in sua Gal. Christ. dicit Rogerium ar- chiepilcopum filium fuilfe Guidonis cujusdam, de quo fertur eum vitam produxilse usque ad vicesimum supra centcsimum, ut animadvertit V. C. Baluuus in not. ad visas paparum Avcn. c. 61 ;. 82 ECCLESIA B — operibus, moriens reliquit pueris bonarum litte- * N J1JL rarum studiosis quidquid sibi superesset. Ad coelos 1 evolat nonagenarius I 3 67. cum sedisset annos 13 67* 24. non integros. Elegerat sepulturam in coenobio de Temis, verum humatur prope cathedram archiepiscopalem versus majus altare, cum hoc epitaphio : * intumu— De Ternis natus ROgerius intitulatus ♦ Iatus. ° Nosterprælatus jacet hic intus bene gratus. Ter C. mille dabis, sex x. septem numerabis- In prima seria (quemsuscipe vitgo Maria) j Marci migravit, qui casto semper amavit. Monet Baluzius in notis ad vitas paparum Avenion. exstare in codice 5092. Colbertinæ bibliothecæ varios sermones & alia opera Rogerii Fortis. Lego quædam facta esse ad ipsius tumu- lum miracula. d’EstatN. LXXX. PETRUS III. Petrus de Stagno (ai. de Stanno) ex antiquis- fima & nobilissima apud Ruthenos familia, quar- tus fuit filius Guillelmi hujus nominis II. comi—’ tis de Stagno, ex Eminarda de Petra. Regulæ S. Benedicti sese addixit in monasterlo S. Victoris Massiliensis, emissa professione die 1 5. Octobris an. 1 3 41 * postea factus est episcopus S. Flori in Arvernia, anno 1365. demum archiepiscopus Bituricensis anno 1 3 67. sed brevi tempore hanc rexit eeclesiam. Etenim Urbanus V. papa creavit eum cardinalem cum titulo S. Mariæ trans Tibe- rim, seria vi. quatuor temporum post Pente- costen an. 1370. apud Montem — Flasconem ; fuitque episcopus Ferrariensis, deinde Ostiensis ac Romanæ Ecclesiæ camerarius. Hanc quidem • dignitatem ei negat vir doctissimus •, a quo nun- quam nisi invitus divellor. Sed præ manibus habuimus chartam ex refertissimo Corbeiensi tabulario anni 1 373 « in qua legitur papæ camerarius. At sorsitan tunc alius erat camerarius S. R. Eccle- fiæ, & aliuS papæ camerarius. Insuper legatione fungitur in Italia sub eodem Urbano, qui eum ordinavit vicarium in patrimonio & aliquibus cir- cumjacentibuS regionibus, inquit scriptor prioris vitæ hujus pontificis ; quod officium a Gregorio XI. ei prorogatum fuit. Sedit in cathedra Bituricensi annis duobus, mensibus xi. Romæ autem, non Avenione, ut g nonnullis visum, decessit vn. cal. Decembris an. 1 3 77. sepultus in S. Mariæ trans Tiberim ecclesia, quæ dignitatis ejus cardiualitiæ titulus erat. De eo legi potest Ughellus in præsulibus Ferrariensi- bus & Ostiensibus. Observare non pigebit Sammarthanos fratres in Petro d’Estaing delineasse scotum gentilitium nobilis hujus domus, quale habebat ante concessa regii scuti lilia aurea, in area cærulea. Tempore tamen hujus archiepiseopi, jam Stagneæ gentis proceres gerebant scutum cærulei coloris liliis au- • Baluz. in notis ad vitas pap. Aven. c. tojo. Tomus II ITURICENSIS. 83 A reis non numeratis ornatum, cum fascia aurea in — ■ capite. Nam testatur Antonius Bonal in hisl.MS. ANNI episcoporum Ruthenensium, agens de Francisco CHR1STI d’Estaing hujus ecclesiæ episcopo, a se visam quan- dam hujus nobilis gentis chartam anni 1 27 2, cui appcnsum erat sigilluin eadem insignia exhibens. LXXXI. PETRUS IV. C n o s. Petrus de Croso, al. de Crojso, ex monacho S. Martialis Lemovicensis abbas Trenorchii, de- indc S. Papuli episcopus, ex hac sede transfertur ad Bituricensem vacantem per promotionem Pe- tri de Stagno ad cardinalitiam dignitatem anno 813 70. VI. idus Junii. Sponsalia celebravit iuter 1 370 » Ludovicum Castillonæum comitem Dunensem, & Mariam Johannis ducis Blturigum filiam. Fuit postea archiepiscopus Arelatensis ; ad quam sedein non fuit transtatus ante an. 1374. quo videlicet 13 74. eum adhuc fuisse Bituricensem archiepiseopum probat testamentum Gregorii XI. hoc anno con- ditum die 5. Maii. Duplex testamentum scripsit, unum die 27. invjt Februarii anni 1 3 8 8. ex quo multa ad ejus vitam Pap’Av. c. spectantia didicimus : alterum die 1 5. Novembris.’S Utrumque edidit Baluzius in notis ad vitas pap*. tr fa. Aveniuni sedentium. Hac in urbe sarcinam cor- poris deposuit xvi. cal. Decembris an. 13 8 8. se- pulcro donatus ad S. Martialis ; ubi collegium pro monachis ordinis CIuniacensis fundaverat Con- suie quæ de ipso jam præmisimus iu Arelatensibus archiepiscopis. De LXXXII. BeRTRANDUS. Chanac Bertrandus de Chanaco * Lemovix patrem ha— * al. buit nobilem virum Guidonem de Alassaco, ma— Canhaco. trem Isabellam de Monte-Radulfo. Cum esset clericus cameræ apostolicæ, sub Ciemente sexto papa, atque Agathensisecclesiæ archidiaconus an. 1350. anno 1 374. creatus est archipræsul Bi— 1474. ’turicensis, cujus ecclesiæ administratio ipsi relicta est quando factus est patriarcha Jerosolymitanus anno 1382. Anno etiam sequentiaddita est ad— 1382. ministratio ecclesiæ Aniciensis b quam brevi tem— i » pore servavit. Anno 1385. creatus est preSbyter 1385. cardinalis, a Ciemente VII. non a Gregorio XI. papa. Ceterum pauca Ieguntur a Bertrando gesta in regimine ecclesiæ Bituricensis. Anno 1 3 86. die 8. Junii Dominicus Albiensis episcopus ipsi suo nomine hominium præstandi provinciam deinan- dat archidiacono Petracoriccnsi, camerario cardi- nalis Lemovicensis, ex tab. Albiensis episcopatus. Observant nostri Sammarthani confundi Ber- trandum hunc cum alio ejusilem tam nominis quam cognominis c, ex episcopo Convenensi ad purpuram vocato an. 1 37 1. a Gregorio, qui ei ab- sentigalerum misit, posteamortuo Avenioni anno 1 3 74. noster autem Bertrandus junior dictus cardinalis Jerosolymitanus ad patriarchatum eve- h Legendum Abrinceapi, contendit Arturus du Mousticr in hist. MS. episcoporum Abrinceniium, sed perperam. c Immo hujus Bertrandi cognomen non erat de Charace, se-.l de Cnsnaco, ut ostcndimus in episcopis Cnnvenensbus, ubi quid de hoc* Bertrando sentiendum fit aperuimus. Fij 8+ E C C L E S I A B 1 hitur 1382. in locum Philippi, fuitque provisus A ANNI jc ccdelia Anicicnsi, cui ante afsumtionem ad c HR1S n ccc]cfiam Jerosolymitanam non præsidebat. A Be- nedicto autem XI B. ad Sabinensem pontificatum promotus est 1396. Hujus tempore capitulum patriarchalis ecclesiæ, a jurisdictione ordinarii eximitur, diplo- • mate * Clementis VII. papæ in sua obedientia, hoc est in Gallia, Arragonia, Scotia, & Italiæ parte : atque etiam religiosi Carmelitæ in urbe 13 74* instituuntur 13 74. iu fundo Johannis Pelourde civis Bituricensis. 1404. Avenione deccssit x 11. cal. Junii 1404. se- pultusque est in æde Dominicanorum prope B Willelmum cardinalem de Chanaco, patruum, ubi legitur epitaphium : HIC J A C E T Reverendissimus in Christo pater dominus Bertrandus de Chanaco, Lemovicensis diœcesis, gene- re nobilis, qui doctor utriusque juris, archiepiscopus Bituricensis, postrnodum patriarcha Jerosolymita- nus, & administrator ecclesiæ Aniciensis exstitit, & deinde in S. Romanæ ecclesiæ tituli S. Puden- tianæ presbyterum cardinalem assemtus, & demum Sabinensa episeopus essectus, obdormivit in Domino, c die xx. Maii, anno Domini MCCCC. IV. De cardin. Chanaco plura commemorant Ciac- conius, Frisonus, aliive historici, qui tamen in nonnullis mendis reprehenduntur ab Ughello in episeopis Sabiuensibus. Gentiles Bertrandi nostri fuere Guillelmus cardinalis Mimatensis, & Car- notensis præsui, Guillelmus alter episeopus Pa- risicnsis, patriarcha Alexandrinus, Fulco ossicia- lis Parisiensis, & Galiena de Chanaco uxor Ra- nulphi domini de Pompadorio, a quo iilustres dynastæ hujus nominiS in Lemovicibus vicecomi- tes de Combom. In codice notato 3852. bibliothecæ regiæ vi— * situr ejus effigies cum scuto gentilitio, cui addidit insignia patriarchæ Jerosolymitani, postquam hac dignitate ornatus estjgentilitia exhibent duodecim fasciolas alias argenteas, alias cæruleas, quibus appositus Ieo aureus. Me monuit vir doctissimusPinsonius in necro- iogio CœIestinorum monasterii dicti Colombiers prope Annonacum (Annonay) inpagoVivariensi, mentionem fieri Bartholomæi de Montchal Bitu- ricensis archiepiscopi, propter centum aureos du- catus huic loco datos anno 1381. Prorsus autem nos fugit quifnam is fuerit, aut quo jure tituius archiepiscopi Bituricensis ipsi sit inditus. Forte legitur per abbreviationem arclu. Bituricensis, quod potius legi debuit arcludiaconus, \e\archipresbyter. RoVhe— LXXXIII. Johannes II. Chouart Johannes de Rupe-Cavardi ex vicecomitibuS Rupis-Cavardi, per lineam dominorum de Char- rost in Biturigibus, ad hanc sedem vocatuS est 1386. post Bertrandum, eamque obtinebat annis 1386. 1389. & 1 3 89. quo die 2 5. Febr. homagium recepit a Guillelmi epife Afbiensis procuratore pro civitate • Illud habes in patriarchio Bituricensi & apud Johan. Chcnu. TURICENSIS. « 5 . Albicnsi, &c. Dc ipso egimus in Arelatensibus — archiepiscopis ; hac enim ecclesia quoque po— ANNI titiu eft. CHRISTI LXXXIV. PeTRUs V. aimery. Petrus Aimericus CIaromontanus Guillelmo episcopo Albiensi prorogat tempus quo præstet hominium pro urbe Albia & aliis. Litteræ Petri hac de re datæ sunt die 1 5. Augusti anni 1392. 1392. Eodem an. confumat Sicardo abbati Bonæ-Vallis diœc. Ruthen. possessionem quorumdam bonorum. Aliæ litteræ sunt ejusilem argumenti datæ die 20. Maii 1397. Die 5. Maii 1402. confirmat 13 97* ’electionem Vitalis de Castro-Mauro archiepiscopi Tolosani. Sanctam capellam a Johanne Bi- turigum duce constructam in honorem S. Salvatoris consecravit postridie Paschæ anni 1405. 1405. Die praecedenti thesaurarius Amaldus Belin duci a confessionibus cum xn. canonicis, & aliis ipsi ecclesiæ mancipatis, a Principe in possessionem missiis fuerat, P. Toletano cardinale legato, Vitale archiepiscopo Tolosano, Elia Podiensi, Petro Aquensi episeopis, Bemardo sancti Sulpicii, & Emerico sancti Ambrosii abbatibus, Guidone de Brossia, Johanne de Rupe-Cavardi vicecomitibus, multisque aliis proceribus adstantibus, ut colligi- ’tur ex authentico exemplari fundationis. Cujus dedicationis annum signant inscripti duo versus, c. xLvir. qui ad lævam ingrediendum leguntur, si littera— coL rum numeralium majuseularum ratio habeatur : Me duCs Construxit BitUriCus atque dotavit præsui, & attendens anno præsente faCravit Transiit Petrus ad patriarchatum Alexandrinum ; & cum adfuisset concilio Pisano anno 1409. 1409. mense Martio, eodem anno excessit ex hac vita. LXXXV. Guillelmus III. Bo, s’ R A T 1 E R. Guillelmusde Bois-ratier, patre Johanne cive Bituricensi rcligioso ac divite, sub optimis praeceptoribus institutus, magnos in litteris profectus fecit, maxime vero in jurisprudentia cui Bononiæ operam dedit, ubi legum doctor est renuntiatus. In patriam reversus, a rege Carolo VI. libellorum supplicum eligitur magister ; quin etiam Rex eum voluit habere a fecretis epislolis & mandatis. P Postea vero variis ecclesiæ dignitatibus sulsit ; D fuit enim sacræcapelIæ canonicus, prior S. Ursini, decanus Bituricensis ; quo tempore cancellarius fuit Johannis duciS Biturigum, electuS estepis copus MimatensiS. Denique creatur & inauguratur archicpiscopuS saltem anno 1409. uti pro— 14.09. babimuS in consequentibuS.Statim vero profectus est Romam, sorsitan ad petendum pallium. Jam anno 140 9. Romae versabatur, ut probat sequenS inscriptio quam in quodam marmore illo in loco ubi olim erat corpuS S. Cæciliæ, legit noster D. Philippus Raffier congregationiS nostræ procurator generalis in Romana curia : 86 ECCLESIA B j ANNI HIC QUONDAM RECONDITUM christi puJT C0Rpus B CÆCILIÆ VIRG. ET M. HOC OPUS FECIT FIERI REVERENDISSIMUS PATER DOM. GUILLELMUS kRCHIEPISC. BITURICENSIS ANNO DOM. MCCCC. IX. Forte eodem tempore curavit ornari sepulcrum 1 sanctæ Lucinæ ; nam idem D. Philippus pergens lustrare Catacumbas, al. cæmeterium Cailixti, in ipsius vestibulo prope altare quoddam, ubi olim asservabatur coepus S. Sebastiani, offendit sepulcrum sanctæ Lucinæ renovatum cum hac inscriptione : HOC EST SEPULCRUM . S. LUCINÆ • VIRGINIS : GUILLELMUS ARCHIEP BITURICENSIS E. FIERI. 1 Forsitan GuilleImus Pisis creatus est archiepiscopus, tempore concilii ibidem habiti anno r 409. cui adfuit ut regius orator ; inde autem profectus 141 o. est Romam. Certe anno tantum 1410. adiit possessionem die 18. Maii, præsentibus Picta- viensi & Camotcnsi episcopis ; neque vero absti- nuit a regni negotiis ob curain pastoralem : le- gationeS quippe obivit piurimas pro Rege. Exstant in tabulario Palensi litterae Caroli VI. 1412. datæ 10. Novembris an. 1412. quibus hic archiepiscopus, Carolus d’Albret, & Gontarius Colson legati confutuuntur ad tractandam & faciendam pacem aut treugam cum Henrico Angliæ rege ; ex inventario tabularii Palensis facto ju- bente Johanne Colberto, & in ejus bibliotheca asservato. Idem confirmatur ex instrumentis quæ Rimerius Anglus in sua collectione tomo ix. p. 170. & 19 o. ubi legitur missiis regius pro pace 1413— ineunda cum Angliæ rege ad an. 1413. Aliam 1415— legationem suscepit anno 1415 « ad Henricum Angliæ regem cum episcopo Lexoviensi & comi- te Vindocinensi, teste Johanne Juvenali de Ur- sinis, in historia Caroli VI. ubi eum a facundia, & ab aliis animi dotibus laudat. Adhuc fungebatur officio cancellarii ducis Bi- turicensis, postquam sacrum magistratum capessi- vit, ut liquet ex registris cameræ computoram Divionensis, in rationibus redditis anno 1414. ubi centum scota (cent escus) leguntur data a duce Burgundiæ reverendo in Deo patri Guillelmo ar- chiepiscopo Bituricensi ducis Bituricensis, cancel- iario, ob navatam operam in conscribendis pactis matrimonii inter filium Regis Jerusalem & Siciliæ, ac unam natisprædicti ^vrsi.videlicetBurgundiæ. Ejusdem archiepiseopi mentio fit in tabulis ■ In Roma subterranea legitur Lucia, & quidem titulum virginis non lego datum Lucinae. ITURICENSIS. 87 matrimonii Ludovici Borbonii comitis Vindoci
nensis cum Blancha de Roucy. Eodem anno ANN1, 1414. quo etiam anno præfati ecclesiæ Galli- canæ Bituricis congregati mense Septembri, epistolam scripserunt ad Carolum regem VI. peten- tes immunitatem ab impositione 40. solidorum supra qualibet cauda vini, (queue.) Insti tutus est curator & exsecutor testamenti Johannis Bituri- gum ducis defuncti anno 1416. Parisiis in suo hospitio de Nigella ( Neste.) Eodem an. die 14. Septembris, GuilleImus defectu archiepiseopi Tolosani confirmavit electionem Vitaiis electi Rivensis. 1 Anno 1417. mense Novembri sedebat in con— 1417. cilio Constantiensi ; cumque decretum fuisset factum de adjungendis nonnullis archiepiscoporum, episcoporum, & prælatorum collegio cardinalium ad eligendum papam, noster Guilleimus fuit as sumtus in electorem ; & cum ceteris die xi. Novembris elegit Odonem de Columna, qui fuit Mar- tinus V. Instramentum electionis hujus damus, quod inter Constantiensis concilii acta desidere- tur. Illud autem repetimus inter fchedas N. Sam— c marthani congregationis Oratorii presbyteri, qui col. a $.* Iaudat vetus registrum Parisiense. Johannes Che- nu testatur eum domum archiepiscopalem sum- ~ tuosis ædisiciis iu suburbiis S. Michaelis Lutetiæ suis sumtibus construxisse, eamque peculiarem suis succestbribus cessisse ; sed ejus nihil suo tem- pore superesse præter ruinas. Hujus archiepiscopi honorifica fu mentio in chronico Ingelranni * * Enguerv Monstreleti. Demumque migravit e vita 1421. »nd’ Julii xix. sepultus in choro ecclesiæ cathedralis, ubi ejus anniversarium notatur xm. Januar. mo- numentoque hoc additum epitaphium : Eloquio clarus, studioque, & storidus olim Bononia leges doctor utrasque legens, Guillelmus Boisraterii, qui nobilis urbe Natus in hac, PR IMASsulsit Aquitania, Biturigum præsul regni perseriptus, honorum Gestor, opem cunctis, rebus, & arteserens, Regis amans, inopnmque pater, fideiquesacerdos, Carne subactus humo, sedera mente rapit. In camera computoram Parisiensi plurima Guil- leImi Boisraterii chirographa habentur, quibus testatur certam pecuniæ summam a quæstore seu præfecto regii ærarii sibi persolutam, quibus ap- pensum visitur sigiHum, & in eo exhibentur in— • D… a signia gentilitia qualia * describunt fratres Sam— J’orCdcLx marthani hoc loco. & unc- LXXXVI. HENRICUS II. iMvau- coun, Henricus dAvaugour gente nobilissima in Ar- morica ortus, anno 1423. jam thronum Bitu— 1423. ricensem conscenderat quo, die 3. Julii Ludovi- cus silius Caroli VII. delphinus, & postea Lu- dovicus rex XI. Avarici Biturigum ortus, sacro F iij 88 ECCLESIA B lavacro susccptus est a Johanne duce Alen^onio in A ANNI æjc mctropolitana. CHRISTI Auctoritate primatis confirmavit Guillelmum dc Charpaigncs electum Pictavicnsem, nepotem Martini Claromontcnsis episcopi, etiam recu- sante id facere Petro Burdigalcnsi archiepiscopo. In foro suo ecclesiastico cui præest officialis, non alios quam viros doctos & probos jura dare pcr- misit, aut etiam negotia procurare ; quibus in mandatis dabat forcnscs tricas, & longas fraudu- lentasque litigantium ambages resecare. Statutorum ea de re factorum præfatio habetur in patriar- chio Bituric. 1428. Anno 1428. die 4. Martii concessit 40. dies 1 Arch Pra indulgentiarum ingratiam eorum qui adessentan- 4icat. niverfario dominorum de Marle in ecclefia fra- 1431. trum Praedicatorum. Anno 143 1. die 14. Novembris, acceptis litteris Juliani cardinalis sancti Angeli S. Sedis in Germania legati, qui præesse debebat concilio Basileensi, ad illud concilium vocavit episcopos Claromontensem, S. Flori, Albitns. Albiensem, Mimatensem, Ruthenensem, Cas trensem, Lemovicensem, Tutelensem, Cadur- censem & Vabrensem ; ad quod ipse profectus 1438. cst « Inde reverfus die 7. Julii anni 1438. pro- mulgavit in sua urbe pragmaticam Sanctionem, ex ejusilem concilii decretis. Ipso sedente domus seu conventus Francisca- * Mont— norum conditur apud Montem-Lucium * anno Lujon* 1446. die 5. Maii, & Regisjussii S. Dionysii reliquiæ Bituricas allatæ sunt, ut essent certum contra Anglos munimentum. Anno eodem 1446. B abdicavit lponte * archiepiscopatum mense Au- gusto, & reliquum vitæ egit in monasterio Nigri- * Neriae, lacus *, ubi post duos circiter menses pie obiit, ibi- demque tcrræ mandatur cum hoc brevi epitaphio : HIC Jacet Defunctus bona memoria dominus Henricus] d’Avaugour quondam Bituricensis archiepiscopus, Aquitaniæ primus, qui obiit xIII. menses Octobris anno Dom. MCCCC. XLVI. C « UR. LXXXVII. JohanNES III. Johannes Cœur patriam habuit Bituricam ; patrem, Jacobum Cœur civem illum ditissimum, « vnjgo. qui fuit regii ærarii * custos & præfectus ; qui- argentier. qUe suæ munificentiæ monumentum reliquit in * superbis illis ædibus adhuc superstitibus b ; patruus ejus Nicolaus fuit episcopus Lucionensis ; frater Gaufridus Regis pincerna erat. Johannes vero a, parentibus in litteris & pietate institutus summa 1 cura, multum profecit, ut in academia Aurelia- nensi vix ullus esset scholaris, quem doctrina & ingenio non superaret. Maxime vero dicendi & orandi præstantia clarus evasit. Idque caulæ fuit cur Henricus d’Avaugour iis quas lubens depo- sucrat infulis eum ornaverit, vix annos 2 5. na- tum. Ostendit tamen e vestigio se non immature ■ Cum susptauc effit de lepra. ut loquitur auftor patriarchii Bituricensis. b Sammarthani nostro Johanni matrem tribuunt Mattharam ( Macec) de Leodepart. [TURICENSIS. 89 l provectum fuisse ad tantum onus pastoraIe : sta— —— tim enim coepit singulis Dominicis & festis diebus ANNI A o /"’MPISTT condonari lua in ecciesia, nisi diœcesim perlus traret, & singulas inviserct ecclesias ; nullas au- tem pene reliquit, nullum etiam sacellum, quod non auxerit ædisiciis, vasis argenteis, omamentis que ecclesiasticis, & sacra ditaverit suppellectiii. Cavebat maxime ne sacerdotia daret indignis ministris ; ut etiam regi Ludovico XI. postulanti archidiaconatum pro quodam curiali, minime morem gesserit ; quare iratus Rex, jussit ut ab urbe Lutetia non dilcedcret, reditum ad ecclesiam suam prohibens. Sed Johanne singulis Quadragesimæ 1 diebus in ecclefia S. Andreæ condonante, magno auditorum concursu & applausu ; Rex audiens unum ex aulicis de eo mira referentem, remisit iram, & archiepiscopum ad suam eccIesiam reverti permifit. Qui narrat hæc S. Sulpicii monachus auctor Bituricensis patriarchii, testatur se ea ac- cepisse ab abbate suo Johanne a Monte-majore, cui eadem narraverat nobilissimus vir Gabriel de Castra, qui eo tempore rei bellica gloria valde in- clytus erat. Sub id tempus D. Ægidius Milleti S. Sulpicii abbas morbo insanabiIi correptus, Johanni Cordio abbatiam cedere constituit, magna spe concepta de ■* ipsius regiminis utilitate ; nec spes fefellit, nam statim ac ea potitus eft » ecclesiam iustauravit, domum abbatialem refecit, ac quod laudabilius est, sibi in communi monachorum dormitorio cellam paravit, quo secularia fugiens negotia sæpius se conferebat.Quoties oratorium ingrediebatur, flexo poplite factoque signaculo crucis, terram oscula- batur. Ab omni luxu alienus, se & suos ministros tunicis aerii coloris semper vestiri volebat. Qui hæc scripsit monachus Sulpicianus, testatur suis diebus adhuc superstites fuisse qui ea vidissent. In lynodo Paschæ anni 1451. promulgavit constitutiones ad disciplinam ecclesiasticam contra morum corruptelas muniendam ; quas lege-sis in Bituricensi patriarchio. Se gregemque suum in dira fame & mortifera lue sanctissimæ virginis Mariæ protectioni commisit ; ejusque visitationis festum singuDs annis fuit præcepto feriatum esse voIuit. Anno 1464. fundata est academia Bituricen— 1464. fis, quam ad preces Ludovici regiS XI. & Caroli ducis Bituricensis ejusilcm Regis germani consir- mavit Paulus II. bulla data pridie calendas De-1 cembris anni 1464. sui pontificatus an. 1. Anno 1467. in crastino Ascensionis, urbs pene 1467. , tota incendio conflagravit. Anno 147 5. v. cal. 1475. J Martii, petente Ludovico rege, JohanneS archic- piscopus aperuit capsam S. Ursini olim Bituric. CU|. 16.’ archiepiscopi, ubi servabantur sancti pontisiciS reliquiæ, quas tamen ecclefia LexovienfiS sibi vin- dicabat ; sed eædem prorsus repertæ sunt, magno populi gaudio. Tandem anno 148 3. decubuit iu monasterio 1483. S.SuIpicii JohanneS, epidemico morbocorreptuS, qui eum abstulit VII. calendaS Julii ejusilem anni ; cujiiS corpuS magno apparatu ad divi Stephani ecclesiam ductum est. Jacet in choro juxta portam Occidentalem. Super sepuIcraJejn lapidem nigri 9o ECCLESIABI —■ ■ 1 marmoris sculptum legitur : Memorare quæ mea l AN Nl substuntia. Rrsigiosos viros coluit, præsertim Car- CHRISTI tusiæ majoris alcetas, quos fratres & amicos ca- rissimos vocabat, iisque annuos redditus quosdam ex domibus quas Parisiis acquisierat concessit in perpetuum^ litteris datis die 10. Februarii anno 1476. Ipsi ob singularem prudentiam & pieta- tem Sixtus IV. provinciam dedit reformandi ordinem Fontebraldensem. cadoet. LXXXVIII. Petrus VI. Post Johannis Cordii mortem, capitulum ad Regem misit legatos, facultatis eligendi succesto- rem petendæ gratia ; qui cum introducti fuissent I ad principem per Petrum Cadoetum ejusdem elee- mospnarium primarium, Ludovicus rex audita eorum petitione, respondit nullum sede Bituri- censi digniorem esse Petro Cadoet, canonicosque sibi gratum facturos si eum vellent eligere ; quod minime ipsis placuit. Itaque per annum integrum electionem diffiderunt. Interim vero Rex a Sixto summo pontifice obtinuit bullas quibus ad archi- episcopatum hunc Petrus promotus est, qui Regis favore possessionem iniit. Hiceratcivis Bituricae urbis, prior eeclesiæ colle- giatæ B. Mariæ de Salis, Regi ab eleemosynis ; offi- cialisque munere, & quidem gratis, defunctus fuerat sub Johanne Cordio. Hæc tamen haudpotuerunt canonicorum extorquere consensum ; sed iiberta- tem suam eligendi, hoc seculo in conciIiis Constan- tiensi & Basileensi assertam, iæsam fuisse ægre ferentes, post annum & aliquot menses, convocato capitulo ad electionem radendum, elegerunt Guillelmum Cambrayum suum decanum. Inde schisima in hac ecclesia subortum foret nisi Guii- lelmus cum adversario composuisset ea conditio- ne ut Petrus, quoad viveret, obtineret cathedram ; ipso vero mortuo Guillelmus, si fuperstes foret, in ejus locum succederet : interim vero aliquanta reddituum archiepiscopatus parte potiretur. Annuit facile Petrus, qui corradendæ & coacervandae pecuniae nunquam cupidus fuit Indigentium, non dico preces, inquit auctor patriarchii Bituricensis, sed vota quoque anticipare fatagebat………. Quafdam viduas honestas, jamque ipsa senectute venerabiles delegerat, quæ fecundum ejus mandatum inquifitione facta de pauperibus parochiarum, eidem seorsum nuntiarentsingulorum necefficates. Et ille quidem miseratione permotus, virgines nubiles matrimonio jungebat ; ceterorum vero indigentium, maxime eorum quos ingenuus pudor domi retinebat, ne ad publicum stipis petendæ gratia exirent, necesse— £ fatibus sublevandis esecreto certam pecuniasummam, hordeum vestrsque largiebatur /quibus in lustratione dicecesiS onustam rhedam ducere solebat. Ut verum pastorem se probavit in his caritatis officiis, ita etiam in ceteris ; quæ prosequi supervacaneum fo- ret. Satis itaque nobis sit quædam acta notare, quæ ad illustrandum ejus pontisicatum pertinent. 148 6. Anno 148 6. cum episeopus Albiensis præpo- situm & monachos S. Salvii, ad ulciscendas pro- T * prias injurias, censuris innodasset, eos Petrus ab- ’solvit, sententia data eodem anno, feria Iv. ante festum SS. Simonis & Judæ. Anno 1487. die TURICENSIS. 91 L Dominica qua celebratur festum sanctæ Mariæ — Magdalenæ, atrox incendium consumsit magnam ANN l urbis partem ; nec pepercit abbatiis S. Ambrosii CHRISTI & S. Laurentii, aut eeclesiis & claustris tum Au- gustinianorum, tum Carmelitarum, aliisque mul- tis ecdesus. Ad quæ damna resarcienda alacriter .Petrus contuIit. Ante suum episcopatum anno 1470. conven- tum monialium ordinis S. Ciaræ fundaverat in Urbe, quibus, factus pontifex, omni studiosavo- rem impertiit. Suo tempore vidit cum ingenti læ- titia exordium reformationis abbatiæ Casalis-Be- nedicti, Petro de Maso ( du Mas) tunc hujus loci abbate, tam pii operis auctore & opifice ; ex quo cclebris congregatio sub titulo Casalis-Bene- dictinæ feliciter postea propagata est ; ac felicius postmodum accessit ad sancti Mauri congrega* tionem. Postquam in codicillis suis pauperes, quos pro liberis habebat, scripsisset suos heredes ex asse, sar- cinam corporis deposuit pridie calendas Septem- bris anno Dom. 1492. inecciesta B. Mariæ de 1492. Salis sepulcro donatam. Ipso morieme quidam ita de eo cecinit : En Petrus antistrs Risuris qui pavit egenos * Consdio, nummis, hospite, veste, cibis. Ergo ejus nomen ad cælos usque feramus : Corpore si moritur, nomine semper erit. Exstat Petri sequens epitaphium : Condetur hac petra Petrus fortissima petra • Firmus quippe fide suis, aflluus & pistare, Hospitium pacis, mæstis solarnen, & ægris, Nudorum vestis, quorum est plebs, turbave isstis, Quod zelator eratsacrarum religionum, Conventus referat Claræ structurafororum, * Paucis contentus, isdem cum paupere factus, Plura pauperibus, quam divitibus hylaratus. O qui pauper ades, dum tranfa quæ tibi clades I Ergo pro se ores pastor jam postulat, 6 grex, Doctrina clarus, omnis juris bene gnarus Omni poseenti lucrum aptans lege talenti, Villicus in cælis prudens, servusque fidelis, Namque alter Paulussuis omnibus omnia factus, Annis quique decem primatum Bituricensem Rexit, terque decem ecclesiam hanc prius ipse \ Salensem. Mille quadringeno, ac octogeno duodeno, Augustique die postremo Christo Mariæ Edi, celsa petra, Petrum tecumser in æthra ; Adsis tuquepia, pro se orans virgo Maria. De LXXXIX. GUILLERMUS IV. Cambrat Guillelmus, siepius Guillermus, si fidem adhi- beamus Johanni Chenu Biturico in chronologia archiepiscoporum Bituricensium, cognomen vi- detur sortitus a Cameraco urbe. Quippe avum habuit, inquit, Johannem Johannis Biturigum 92 ECCLESIA B I • • ducis consiliarium, rationumque suarum magistrurn i ANNI anno Itltt^m ipfe dux e villa de Rupi in CHRISTI Pjcarjja t mn /Onge a Cameracetisiurbe ob ingenii dexteritatem paulo antea advocaverat, quique postea, videlicet anno tjllj.a Carolo VI. Francorum rege, equestri ordine torquato Janctæ donatus & decoratus suit. Avia ejus erat Margareta Cham- bellan ; pater eius Johannes regis Caroli VII. panetarius, & Caroli Biturigum ducis consilia- rius, ac rationum magister, uxorem duxerat Isabel- Iam Estevart. Ipse vero Guilleimus clero ad- seriptus, per omnes gradus aseendit ad archiepis copale fastigium : nam primo fuit vicarius in ecclesia S. Stephani, deinde canonicus, archidia— ■ * Sologne. conus de Sigalonia *, tum decanus ; quam digni- tatem possidebat, quando electus est iu archipræ- sulem.Nec deerant honores seculares : nam fuit iu parlamento Parisiensi, & in majori consilio se- nator ; & jam libellorum supplicum magister erat anno 1457. ex nonnullis schedis. Porro miramur Johannem Chenu ipsosque Sammarthanos dixisse Guillelmum auspicatum so- lummodo esse pontificatum anno 1493. Nam ex * charta sincera • nobis constat de inito episcopatu anno antecedenti ; die vero 14. Octobris posses- sionem adeptus est comitantibus episcopis Cadur- censi, Sanpapulenfi, Tutelensi & Agathensi.’ Ejus opera, mandato a summo pontifice accepto, moniales Fontebraldenses inducuntur in parthenonem Parisiensem.quem Filiarum-Dei ap- 1 5 01 * pellant. Anno vero 1 j o 1. monasterium Annun- tiatarum b fundatur Bituricis a B. Johanna du- cista Biturigum, filia Ludovici XI. nupta prius Ludovico duci Aurelianensi, qui cum Franciæ rex evasisset, eam repudiavit judicibus ecclesiasti- cis irritum eorum conjugium decIarantibus. Paulo post mortem B. Johannæ, quæ obiit die 4. Febr. anno 1504. cujusque cxsequias celebravit Guillelmus archiepiscopus, ex hac vita mi- 1505. gravit die ultima Aug. anni 1 joj.&prosuo &J patrui sui Stephani de Cambray canonici Bituri- censis, postea vero Agathensis episeopi anniversario, legavit capitulo centum scuta aurea, & duodecim libras Turonenses annui & perpetui redditus, assi- gnatas super dominium S. Palladii, rationestagni, quod idem archiepiscopus donavit suis successeribus archiepiseopis, ad onus selvendi dictas 12. libras Turon. Cœnobio vero Casalis-Benedicti suam bi- bliothecam legavit. Coepus ejus terræ traditum est • Minime dubium relinquitur exordium episcopatus hujus astienandum este anno 1491. ex hoc instrumento ejusdem arcniepiscopi pro capitulo Feritatis-Umbaldi, quod ex tabu—. iario nujus ecdesiæ ad me misit nostcr D. Carolus Conrade J abbas S. Sulpicii Bituric. Guillerrnus miferatione divina Bituricenjis archiepiscopus, Aquitania primas, aileais fratribus j>riori 6" capitulo ecclcsta colle- giata iX secularit fana i Taurini de Feritate— Umbaldi, intra diactlis pradifla terminos, salutem ia Domino. Exhortamur, & nihilnominus mantamus quatenus ordinationes iT conjlitutiones per bona memoria deffunflum dominum Petrum protdecejsorem noflrum dc confensu vtflro faflac d* inftitutas. quae etiam conjtrmamuj, ratificamus & approbamus fecundum formam er tenorem littera- rum difti domini Petri. quibus ha noftra prasentee sunt annexa, « bjervare, intertenere & inviolabiliter de pundo ad punflum ma- tiutenere habeatis ir quilibet vefirum habeat. Aiioquin p contra- dicentei ir rebellts, procedemuj prout de jure servandum videbimus. Datum sub curta noflra Bituricensis sigillo die decima jenta mensis Ioeambrit, anno Domini MCCCC. JlClI. Earum regulam approbavit & confirmavit Guillelmus anno s 5 o a. ex tabui. Annuntiatarum Albicnfium. TURICENSIS. 93 L iu choro ecclesiæ cathedralis cum hoc epitaphio,
partim metro, partim soluta oratione scripto:CHRISTI Hic jacet exanimis patriæsios, gemma decora Guillelmus, Biturix cujus origo suit. Regius hic consul, Biturigis atque decanus, Posthinc metropolis culmen honoris habens 9 Quisibi pro meritis hæredes fecit egenos, Denique fumpturus gaudia vera poli. Sepulcrnmreverendissimi in Christo patris domini Guillelmi de Cambray archiepiseopi Bituricenfa, & Aquitaniæque primatis, domini nostri Regis in suo magno consilio, parlamentique curia Parifius consi- liarii, qui obiit die ultima mensis Augusti an. Dom. M. D. V. Cum jurisprudentiam apprime calleret (quippe qui tum in parlamento Parisiensi, tum in majori consilio summa cum laude senatoris munus exer- cuerat) curam habuit scripto mandandi stilum fori & jurisuictionis ecdesiasticæ, quod auctor patriarchii Bituricensis testatur vidisse typis excu* sum & publici juris factum. D X C. M I C H A £ L. D E B vcx. Michael de Bucy Parisiis natus, Ludovici regis XII. nothus fuit, si famæ creditur, inquit patriai- chii Bituricensis scriptor. Qui adhuc puer interro. ganti Regi, quale vivendi genus lpsi magis arri- deret, respondisse fertur se magnopere cupere cultui divino mancipari. Quare Ludovicus rex, doctissimis magistris eum erudiendum tradidit, & vacante Bituricensi archiepiscopatu, petente Rege, Michael vix duodeviginti annos natus in mino- ribus ordin. constitutus, eligitur in archiepiseopum per viam Spiritus sancti, ut habet instrumentum electionis; paulo post ordinatur diaconus. Qui J scripsit hæc monachus Sulpicianus, videtur signifi- care ipsum consecratum fuisse episcopum, ante- quam ordinaretur presbyter:Diaconii, inquit, ordinatione suscepta, perspecialem summipontificis gratiam, consecrationis munus consecutus est. Deinde cum pubertatem supergresses suisset, presbyterii ho- nore potitus….facra missiarum folemnia pontifica-- libus infulis gloriose amictus celebravit. Nostri Sammarthani docent MichaeIem ex ca- nonico electum fuisse die 2 5. Septembris anno 1505. cum annum 22. ætatis vix attigisset ; confirmatum c a Julio II. missiim esse in pos* c ; sessionem die Veneris 13. 1506. sed tantum fuit nomine administratoris, per assignationem sedis inferioris archiepiscopalis : die 19. Decem- bris sequentis Ludovico XII. regi fidem clientelæ jurasse : denique pro pontificalibus muniis hunc administratorem habuisse adjutorem episcopum Arcadiæ ; excessisse e vivis anno 1 5 11. id. Fe- » bruarii vi. humatum ante sedem Cancellarii. X C I. A N D R E A S I, FoRMAH. Post Michaelis obitum sedes vacavit per unum annum, menses 5. dies 22. ex veteri indice ; * Bulla confirmationis data XI. cal. Dcc. M. D. v. quo tempore 94 ECCLESIA BI
- quo tempore venerabilis dom. decanus & capitu-1 CHR1STI ^um rexerunt’Interim tentaverunt, sedfrustra, ca- nonici eligere seu postulare per viam Spiritus-sanc- ti Christophorum de Brillac episcopum Aurelia- nensem, aut Johannem de VilIiers decanum Bi- turicensem. Tandem die 7. Maii 1511. postu- latus est a capitulo per viam Spiritus-sancti Matthaeus Lauthen cardinalis, epifeopus Cnrcenfis in Scotia. Sed hæc pugnant cum iis quæ superius ex eodem indice retulimus, videlicet vacasse sedem uno anno & multis mensibus. Certe istius aut electionis aut postulationis, si qua sit facta, nulla habita est ratio. Nam in duobus instrumentiS anni 1512. uno Landesii, altero Belli-visus, archicpis I copalis cathedra legitur tunc vacasse. Tandem elec- tus est Andreas Forman ex Scotia ortus, epifeopus en Ecostiy Moraviensis *, qui tunc regis Scotiæ legatus erat & orator ad Ludovicum Francorum regem, cui pergrata fuit electio haec ; camque papa libenter confirmavit. Ludovico regi hominium præstitit die 1 2. Septembris an. 1513. Sed anno & men- sibus eircitcr quatuor elapsis, cum vacaret sancti Andreæ archiepiscopatus in Scoria, Reginæ & ducis Albaniæ precibus revocatus est Formannus m patriam, ubi creatus est Sanctandreanus me- tropolitanus, simulque abbas Dunfcrmilingensis ac Arborotensis. De eo plurima leguntur apud ( Johannem Leflæum episcopum Rossensem. BoTer. XCII. ANTONIUS I. Andrea Formanno cedere coacto ut rediret in P-friatch ^c0t, am » Antonium Boyer ipsi subrogarc placuit Bitur. tam Pontifici quam Regi, ea lege ut Antonius abbatiam S. Audoeni Rotomagensis cardinali Se* duncnsi cederet. De hoc tamen cardinali nulla occurrit mentio inter S. Audoeni abbates. Sed pro cardinali Scdunensi legi debet lnnocentius Cibo cardinalis. Antonius Boyer Arvernuspa- * Ystoire. triam habuit Yssiodorum*, parentes Austremo- nium baronem de S. Cirgue Regi a consiIiis ac I secrctis, & Beraldam de Prato, Antonii de Prato cancellarii & cardinalis amitam ; alii dicunt so- rorem. Ab adolescentia vitæ monasticæ in mo- nasterio Fiscanensi sese addixit, cujus postea fuit abbas, sed prius sancti Audoeni Rotomagensis ; quam abbatiam dimisit ut archiepiscopatum Bitu- ricensem consequeretur. Porro quamvis ad has dignitates adipiscendas plurimum contulerit favor Antonii du Prat can- cellarii ejus cognati, fatendum tamen est huic viro adfuisse plurimas eximias dotes, quibus ad summa quæque comparatus videbatur. Hinc quando Lu— j • n»chi— dovicus XII. Normanniæ scacarium * mutavit qu>cr. iu pariamentum stabile instar Parisiensis, nostrum Antonium unum ex præsidibus infulatis voluit esse, qui aliis præluceret senatoribus ; cujus etiam senatus fuit cancellarius sive sigilli custos. Ipsius magnificentiam probant stupenda opera per ipsum tot in locis incœpta & absoluta, quæ adhuc stant & supersunt apud Fiscannum, & sanctum Au- doenum, ubi palatium abbatiale etiamnum fus- picitur. Eodem sempcr afflatus spiritu & studio loca sacra ornandi, ampliandique, aut rcstrurandi, Tomus N- TURICENSIS* p ; L coepit ruinas cccIesiæS. Stephani reficere. Novam ——— turrim qua fulcitur porticus basilicæ a læva iugre— AN N l O ^UDIvTi dientium inchoatam curavit ad fastigium perduci. u Curiæ archiep. auditorium a fundamentis cons- truxit. Non iu solis ædificiis, ecclesiæ decorem auxit, sed addidit magnam suppellectilem in vasis sacris, sacerdotalibus vestimentis, altarisque ornamentis pretiosis. Anno 1 5 1 5. die 11. Augusti, petente Fran— ( cisco I. Francorum rege, ecclesiam Lucionensem’ vacantem per obitum Petri de Sassicrges episcopi, contulit Phifiberto de la Guische monacho Be- nedictino, auctoritate procul dubio primatis ; quæ 1 tamen collatio locum non habuit, sed irrita fuit. Anno 1517. cal. Aprilis allectus est in sacrum 1517. cardinalium ordinem a Leone X. fub titulo S. Anestasiæ, ad nominationem Christianissimi regis. Anno t 5 1 8. Johannes de Vulcob major archi— 1518. diaconus ei juravit fidelitatem ; ad quod homa- gium erga Bituricensem archiepiscopum ceteri archidiaconi & cantor tenentur. Anno sequenti die 27. Novembris Blesis ex hac vita migravit ; indeque cadaver ejus Bituricas revehitur, sepeli- turque in navi ecclesiæ majoris, ubi cenotaphium ejus his versibus ornatur
- — Antonius jacet luc Bohierus, origine quondam Arverna, eloquio vir, meritisque gravis. A puero monachus, claustris compluribus ♦ abbas * Jn Dignus, & hac Celebri præsul in urbe fuit. eJihtn Paucos poft annos ♦ multos sortitus honores, PoH •jæ ? * J — eomplici- Tandem cardineo schemate clarus obiit. bu’ J • I empore —f,. /., non multo. Circa laminam æneam quæ tegit ejus lepulcrum legitur hoc epitaphium : Cy gist seu de bonne memoire monfieur Antoine Boluer cardinal du saint Siege, archevesaue de Bourges, abbe de Fescan, qui trespassea le XXVII. Novembre MD. XIX. I 5 1 9’ ) Pro missa in perpetuum celebranda, quæ vulgo missa cardinalis appellatur, dedit sex librarum Tu- ronensium millia, quibus exemtum est S. Rade- gundis dominium. Pro optimo eccIesiæ suæ, maxime cleri regimine, fecit multas constitutioncs synodalci saluberrimas. Habuit vicarium genera- lem Jacobum de Brolio canonicum & archidia- conum Borbonii, iu ecclefia Bituric. ex litt. an. 1517. Ds XCIII. FRANCISCUSI. Beuil. Franciscos de Bucil, Jacobo comite Sacri-Cæ*
? faris ♦, & Johanna de Sains * natus ; frater Caroli » Snncerre. comitis & Ludovici magni Franciæ pincernæ fuit. fa ab adolescentia totum se litterarum studiis dedit, & juri canonico perdiscendo plurimum in- cubuit : ac ob singularem eruditionem, cui majo- rem addere modestiam studuit, inter publicos hujus facultatis profesiores, cooptatus fuit. Porro cum jam esset ædis sacræ palatii thesaurarius, cui dignitati acccssit Plenipedis abbatia, & ec* clesiæ metropolitanæ canonica tus, electus a capitulo fuit archiepiscopus Bituricensis die XI. Januarii anno t 1 p. seu t jio. juxta hodier— 1519. num inchoandi anni morem, regnante apud Gallos G 0 ECCLESIA B — — Eranciseo I. anno VI. Sed vi concordatorum 1 ANNi jnter Leonem papam & Franciscom regem, hic CHRISTI pj-yj^pj Jesignavit suecestbrem Antonii GuilleI- mum Parvi ordinis fratrum Praedicatorum, qui erat ipsi a confessionibus. Interim Leo papa esectiunem capituli in gra- • Legiturm tiam Francisci de Bueil confirmavit bulla ♦ data ’Romæ apud S. Petrum anno Incamation. Dom. 1521. MD-XXI— casend. Julii, pontificatus ejus anno ix. Hac in bulla Franciscos appellatur canonicus Bitu- ricensis, de nobili & comitum genere procreatus, doctor & papæ notarius, in ordine presbyteratus constitutus. Hac bulla munitus Franciscos conse- cratur archiepiscopus, & possessionem init Guil- icimus Parvi vero provectus est ad cathedram Trecensem. PravaS quasiIam consuetudines sustulit vigilan- tissimus antistes, religiosissimusque Dei cultor : i°. commessatlones & convivia iu processione corporis Christi fieri solita sustulit : 20. prohibuit ne, ut moris erat, in festis sanctorum Martini, Nicolai & Innocentium, pueri vices pontificis & canonicorum supplerent in celebratione Divini officii, & choro majoris ecclesiæ præessent ; cum e contrario sacerdotes munia puerorum obirent. Nihil enim patiebatur fieri indecorum in templo Dei. Ad majus ipsius decus dedit plurima ornamenta serica, argentea & aurea. Libertatis ecclesiæ fuit propugnator acerrimus. Liberaiitatem suorum anteceilorum erga capituIum æmulatus, * Sury en ct dedit villam* quandam *. Parisiis diem obiit Vaux. 2 5, Martii anno 15*5. ante Pascha more Ro- 1525. mano. Corpus delatum Bituricas conditum est in ecclesia metropolitana prope aquilam in choro positam, juxta tumuIum B. Philippi archiepiscopi sub lapide in quo nudum nomen domini Francisci du Bueil archiepiscopi incisum legitur. De co istr versus circumferuntur : Francifcus jacet hic a stirpe Buellius, idem Sanguinis, idem animi nobilitate valetis. Qui jurata semel femperservavit ad unguem, Et cuncta intrepido pectoresustinuit. Parca breves annos licet dedit invida, virtus Nomen inextinctum perpetuumque dabit. Porro ex hac nobili familia de Bueil, præter proceres, qui summis regni dignitatibus potiti sunt, quos inter JohanneS dominus Buelii Fran- ciæ maris praefectus, præsulis nostri abavus, & egregie gestiS contra Anglos maxime conspicuus ; claruit etiam in sacro ordine Harduinus Andega- vensis decimo quarto seculo episeopus. Observat auctor patriarchii Bituricensis anniS aliquot ante mortem Francisci ventorum impetu multa eversa ædisicia, evulsas arbores validissimiS licet radicibus terræ inhærenteS, denique terræ motus ; quæ non solum nostri archiepiscopi mortem prænun- tiabant ; sed graviora longe maIa, præsertim Lu- theri & Calvini aliasque hæreses in Galliis brevi grassaturas. [TURICENSIS. 97 L XGIV. FRancIscUs II. —
De genere Francisci sane nobiliffimo dicere su— N persedemus, quod id jam sit a nobis præstitum D £ agendo de Ausciensibus prælatis. ltaque hoc loco Tournou notanda solummodo sunt quæ spectant ad Fran- cisei pontificatum iu urbe Bituricensi : nam in quatuor ecdesiis metropolitanis sedit ; præterea- que fuit cardinalis episeopus Ostiensis, sacrique collegii decanus ; tum etiam tres supra decem abbatias possedisse dicitur. Francisco Buellio mortuo, canonici convene- Yunt ad eligendum succefsorem nonis Junii 1525. 1525. Capituli tunc decora facies erat ob eximios viros t » scientia bonisque moribus præditos, quos tunc fovebat ; iu iis eminebat Jacobus de Brolio canonicus & archidiaconus Borbonii, qui jam de ecclesia metropolitana bene meritus erat, quod ab inferiori ejus testrtudine Christi Servatoris se- pulturæ monumentum posuisset, ubi etiam sepe- liri optabat ; & missam quarta & sexta feria in perpetuum celebrandam instituisset. Pars itaque capituli consensit in electione Jacobi : alia Tur- nonium praeferendum putavit, eique suffragiis fa- vit. Causa itaque ad papam delata, ut dirimere- tur, Clemens VII. in gratiam Turnonii judicium P protulit ; maxime quod iratus esset Jacobo Brolio u provocanti ad futurum concilium generale. Itaque summus pontifex sexto idus Januarii ejusilem anni 1 5 2 5 • confumavit Franc. Tumonium electum ; qui per procurationem admisius est in possessionem anno 1526. die 1 6. Aprilis, & so— 1526. Ienincm per se lpsum die 19. Maii ejusilem anni. Anno 1 5 27. concilium celebravit in sua urbe 1 5 27* VI. ♦ idus Martii ; quo anno memoratur ut can— * al. cellarius ordinis regii S. MichaeliS in litteris qui— l^ner bus hunc in ordinem adscribitur Angliæ rex die t™. 1 1 5. Septembris. 7^/’ Tunc temporiS hæresis Lutherana coeperat erum- Q pere, contra quam muniendum censuit suum gre- gem ; ideoque damnato cum suis erroribus Lu- thero, in lynodo cujus meminimus, pœnas comminatus est iis qui libros hoc veneno infectos aut venderent, aut emerent. Atque ne socordia & absentia pastorum malum seeperet, canones de residentia canonicorum, præfertimque rectorum ecclesiarum innovavit ; ut unusquisque in sua spe- cula staret vigiIaretque. Publicavit quoque leges fori ecclesiastici sui patriarchatus. Ad concilian- dam Francisco Tumonio majorem auctoritatem placuit Clementi papæ VII. eum adscribere car- dinalium collegio (quod etiam Franciscos I. rex £ ab ipso postularat) dato SS. Marcelliui & Petri titulo, die 1 6. Martii anni 1530. 15 3 Anno 1536. in crastino Pentecostes triumphalis ludus actuum apostolorum (spectaculum plane ad hæc tempora orbi Christiano insuetum, inquit auc- tor patriarchii Bituricensis) est Bituris celebratus… quo quidem elapso ( anno 1536.) & aliquot interjectis mensibus, dominus Francifcus noster hactenus pontifex ultro ccsset primatu domino Jacobo le Roy, & ad regendam ecclesiam Ausciorum transini- gravit, nobis fui desiderium ob modcstiam & man- suetudinem, quibus virtutibus omnes sibi amicitia devincire illi cura fuit, relinquens. 98 ECCLESIA B — Adhuc de Francisco Tumonio loquendi oc— a ANNI cun-et occasio. Interim juvat dicere multum tanti 0 x 1 viri prudentiae ac studio pro fide orthodoxa de- buisse Galliam. Sane plurimi eum faciebat Fran- ciscus I. nec minus carus fuit aliis post Franciscum regibus, qui ejus siepissime consilio in rebus ar- duis utebantur. Hiuc de lpso canit MichaeI Hos- pitalius, qui fuit Franciæ cancellarius : Turnoni genus heroum quisanguine ducis, &c. quæ legi possiint iu ejus elogio iuter archi- episcopos Auscienses. Et Antonius Muretus : j Turnoni antiqua spiraus virtutis imago Quo stupet hæc ætas, quoque beata tumet Et tua cum feri repetent monimenta nepotes Si, dederint eælum quæ cibi fata rogent- Post alias laudes quas bella & paceparasti, Consilio moderans tempus utrumque pari : Quot, quas sudit opespleno tibi copia cornu Afficlue doctos fovetis hisee viros : Pectore & ingenuus constanti adamaveris artes : Adjicies titulis hoc quoque fama tuis. Lt Rot. XCV. Jacoius. Jacobus Regius Renati domini de Chavigny iu Lodunensipago, Regi a consiiiis, regioque cu- biculo præponti filius ex Magdaiena Goumer so- rore Adriani Constantiensis episeopi & cardina- lis ; fratrem habuit Ludovicum le Roy Regis sti- patorum cohortis praefectum, qui reliquit filium Franciscum eadem præfectura ornatum & tor- quatum equitem. Jacobus vero iu congregatione Cluniacensi vitam religiosam amplexus & pro- feflus efu Postea fuit abbas S. Florentii Salmu- • Vilie-ioin riensis, inde Dolensis, & Villæ-lupæ ♦. Electus est etiam Cluniacensis ; at Francisco I. rege ita U cupiente, electioni suæ nuntiumremisit, & juri- bus cessit suis, iu gratiam Johannis Lotharingi cardinalis, anno 1528. Tumonio vero migrante a Bituricensi cathedra ad Auxitanam, creatus est 1537. ^chipræ^l Bituricensis anno 1537. adeptusque est possessionemdie 16. Decembris eodem anno. Sedente hoc præsule urbs ab hæreticis capta est, omniaque urbis templa spoliata & polluta 1 5 62. suntanno 1 5 62. Post novennium anno 1571. fundatur in urbe collegium Societ. Jesu a Johanne Niquetio S. Gildasii abbate ; quod unitum fuit Universitati Bituricensi, Jacobo de Nucheze can— £ cellario, qui fuit postea Cabilonensis episcopus, & Edmundo Merillio antecesserum juris primice- rio curantibus. Diem clausit extremum Jacobus 1572. Regius Lutetiæ 1 5 72. humatus in eecIesia paro- chiali S. Landerici. Tempore hujus antistitis jurisprudentiam pro- fessi sunt in academia Bituricensi Franciscos Dua- renus & Eguinarius Baro Armorici, Hugo Do- nellus Burgundus, Franciscos Hotomannus Pari- siensis, CujaciusTolosas, Franciscos Balduinus Atrcbatensis, & Antonius Contius Noviodu- nensis. Tomus II. ITURICENSIS. 99 XCVI. Antonius II. ANNI Antonius Vialartex familia senatoriaapud Pa— CHRISTI risios, monachus ordinis S. Benedicti, ex abbate Vialabt. Bemaiensi & priore S. Martini a campis, designa- tur archiepiscopus Biturigum a Carolo IX. rege, cui sacramentum fidelitatis profuetur 23. Aug.
! J72. adeptus possessionem 1 8. calend. Octob. 1572. ejufdem anni. Anno 1573. magna fame & fru— 1573- menti penuria laboravit urbs, ut Iegitur in fine panchartæ archiepiscopalis. Comitiis cleri Galli- cani eodem anno interfuit Parisus. Plurima cathe- drali suæ dona contulit, & palatii episcopalis par- 1 tem bellorum civilium injuria dirutam ædificari curavit. Idem ut vicarius generalis Claudii a Gui- sia abbatis, Ciuniacense monasterium admiuistra- bat anno 1 57 5. Vivere desiit ætatis annum agens XLvin. in prioratu S. Mariæ de Gomayo ad Matronam 1 576. pridie nonas Decembris, a sui— 1 576. cepto Martiniano præsulatu anno xiv. Coepus in templo S. Stephani Bituricensis, a tergo aræ ma- joris tumulatur. Vir, inquit Martinus Marrier Benedictinus iu historia coenobii S. Martini a campis lib. 111. qui ad archiepiscopatum evectus, haud ita implevit dignitatem, ut non tamen pro- , positum monachi, habitumque deseruerit. Vir cete- • coqui, quem non tam pontificalis insula, quam ille pontificalem insulam decoravit ; mirandis cum ani-- mi, tum corporis dotibus ornatus, adeo ut quod olim de Catone, etiam de illa usurpari potuerit : ad id unum natus videbatur, quodcumque agebat. Laudatur in veteri charta ob indefessiim labo— C. xlvi. rem in prædicando & privatis colloquiis exhor— co1’*7* tando ; sicque a peste Lutheranorum & Calvi- nistarum servavit gregem suum intactum. Ex ea- dem Vialartorum gente fuerunt Carolus Abrin- censis episcopus, & Felix non ita pridem Cata- launensis, quem populi tamquam lanctum vene- rantur. XCVII. REGINALDUS. Be ? uni. Reginaldus de Beaune, quem doctrina juncta Sam ». cum eloquentia singulari, fides in Regem, amor in patriam, in gregem, cui magna cum sollicitudine præfuit, virtus erga omnes commen- darunt, natusestTuronis an. m. d. xxvii. Avum habuit Jacobum Franciæ quæstorem, vicccomi- tem Turonensem, ejusilemque provinciæ guber- natorem ; parentes vero Guillelmum de Beaune baronem de Samblan^ay, ac Bonam Cotereau, patruos item Martinum archiepiseopum Turo- nensem & Jacobum Venetensem episcopum ; fra- trem quoque Martinum præsuiem & comitem Podiensem. Porro a dignitatibus secularibus iter sibi fecit ad ecclesiasticas. Primum igitur fuit senator Pa- risiensis, tum præses in augustissimo parlamento, comes consistorianus, libellorumque supplicum in regia magister creatus, præterea Francilci Andium ducis cancellarius ; & su his omnibus egregiam Reipublicæ operam navavit. Deinde post sena- torios honores accessit ad Ecclesiæ potiora munera. Igitur aliquandiu abbatiarum Curiæ-Dei & Mo- lilmi præfectura functus, ab Hcnrico III. nomi- G ij iqo ECCLESIABI ■ — ■■ natur episcopus & comes Mimatcnsis, postea ar-1 AN NI chiepiscopus Bituricensis ; quam sedem an. i 5 8 1. CHRISTI VI. u. J uUi obtinuit a Gregorio XIII. pontifice 1581. max. ad quem clerus, academia & civitas Bituri- censis communi omnium ordinum voto scripse- • re * ipsum rogantes sibi dari Reginaldum archie- piscopum tanquam fumissimum Ecclesiæ & reli- gionis propugnaculum adversus hæreticæ pravitatis impetus, quæ Galliarum regnum & sidcm pcs fundare moliebatur. Cum autem viri insignis me- rita in regem Henricum IV. crcvissent, quem sa- pientibus consiliis & hortationibus ab hæresi ad veram & antiquam majorum suorum fidem revocaverat, ipsum Rex magni Franciæ eleemosyna- 1592. rii dignitate an. 1592. donavit, regiorumque ordinum commendatorem fecit. Certabant equidem in eo virtutes omnes tantis fastigiis dignæ, scientia, rerum usus, integritas, eaque facundia, ut ad res maximi momenti aut exponendas aut componendas siepius deligeretur. Hinc rogatus est siepius pro clero Gallicano coram Rege, tum in sacro consistorio, tum in comitiis Blesensibus, antea vero in generali Ec- 1582. clefue Gallicanae conventu habito 1582. assistcn- tibus Arnaldo Pontaco Vasatensi, & Claudio An- genneo Novrodunensi episcopis perorare ; quem quidem eloquenda mirabili hortatus est ut sacruin tueretur ordinem, & post tot graves injurias ab haereticorum furore illatas, incendia, spoiiatio- nem bonorum, vexationem personarum, malo- rum jam tandem ingruentium turbines auctoritate regia propussaret. 1583. Anno vero 1583. Renati Biragii cardinalis, * Franciæ cancellarii laudes oratione ^publica in ipsius exsequiis Lutetiæ habita celebravit ; quod pariter anno sequenti in Andium ducis pompa funebri 1587. exsecutus est. Anno 1587. in Dei-paræ virginis basilica Parisiensi Mariam Stuartam, Francorum & Scotorum reginam, non modo a ca- lumniis liberavit quibus ejus memoriam oppri- mere tentaverat Elisabetha Anglorum regina, sed & panegyrico sermone, piissimæ & patientis simæ heroinæ manibus qua solebat styli elegantia parentavit ; ut quod ejus famæ probrum adsperge- re Elisabetha decreverat morte indecora & crudeli, ipse ReginalduS in Mariæ amplissiinam laudis materiam converteret ; & e contra nefarium ambitiolæ Elilabethæ facinus patefaceret. Mortuo Henrico III. Rcginaldus statim sese Henrici IV. partibus sidelissime addixit, & quan- tis potuit tum facundiæ viribus, tum prudentia & animi moderatione effecit, ut ejus in Gallos legitimum imperium & agnosecrctur & proba- retur. Neque omnino reticendum illud, quod ta- men a Chenuto & Roberto nostro silentio obductum est, Reginaldum archiep. primas partes pro rege Henrico IV. in colloquio Surefnæ ad ripam Sequanæ prope San-Clodoaldum tenuisse, cum de pace inter catholicos regios & foederatos • Hanc epistolam a reftore, & Universitate scriptamad Gre- gorium papstn XIII. exhibet Johannes Chenu. b Die icxta Dccembris dida est, typilaue mandatur Pari- siis apud Ægidium Beys anno ij8j. Idem archiepiscopus laudes prolecutus est Annx Thuanae uxoris Philippi Huraldi Chevernii Franciæ cancellarii, in ipsius funere die i 6. Odo- bris, quam orationem edidit Paristis Mam. PatiiTon 1584. T U R I C E N S I S. 101 l ineunda, Principisque ad fidem orthodoxamcon— —— versione ac instructione ferio actum elt Mense ANNI itaque Aprili anno Domini 1593. delegatur Re— CHRISTI ginaldus cum pluribus proceribus qui Regis partes 1 5 9 3 * sequcbantur. Foederatorum nomine mittitur Pe- trus Espuiacus archiepiscopus Lugdunensis. Ceterum quæ memorant fuse illustrissi viri Spon- danuS episcopus Appamiensis tomo 3. annalium, & præsis Thuanus lib. cvi. historiæ, nos paucis narrabimus : Cum convenissent ex utrisque partibus dcle- gati, cal. Maii, Bituricensis antilles post actas Deo gratias quod pro sua bonitate ad calamitates Gal- B liæ respexisset, inflexisset animos, ut civiles tu- multus componerentur ; quamobrem ii essent delecti, quorum fides in Deum & in patriam pers* pecta edet ; deplorato regni misero flatu, horta- tur omnes ut juxta Prophetam, inquirant pacem eamque persequantur. Cui cum non minore elo- quentia idem Espinacus respondisset, in id præci- pue incumbendum ut fides & religio in tuto col- locarentur ; Bituricensis, seductis collegis in proxi- mum conclave, consultatione cum iliis habita, ad colloquium redit, & non aliter religioni consuli pronuntiat, nisi constituta legitimi principis auc- _ toritate, in religione frustra laborari incerto Rege, non alium posse asiiimi quam ex stirpe regia, præ- ceptum esse divinum ut parentibus obediatur, quo nomine reges continentur, quorum potestas a Deo cum emanet, qui ipsis resistunt, Dei or- dinationi resistunt ; principes vero esse imagines Dei ; sentire omnes catholicos qui Regi adhæ- rent, ab eo se non posse salva conscientia disce- dere ; paratum Regem ut amplectatur, recta ins titutione facta, quod ad religionem ipsi deest, illud ab ipso concorditer exorandum. Respondit ar- chiep. Lugdunensis consentire omnes de inqui- renda pace, sed primum quærendum regnum p Dei, cetera deinde adjici nobis, petere se princi- pem, sed christianissimum pro majorum pietate ; jus divinum & humanum, canones & usum Ec- clcfiæ refragari ne rex alienus a fide eligatur aut toleretur ; quod prolatis ex Scriptura & historiaec- clcsiastica quamplurimis exemplis comprobare conatus est. Ad hæc Bituricensis : lætari se quod fidem salvam velint, spem subesse quod Henricus a Deo vocatus ad regnum pleno juresuccessionis, errores a fide alienos relinquet ; petere ipsum ut mcliuS doceatur, paratumque esse, ubi primum agnoverit, hæresim deserere ; interim a regiis par- tibus non discedendum, quod plurimis etiam F, ex Scripturæ & historiæ auctoritatibus confirmavit. Ex quo celebri colloquio feliciter evenit ut Rex expetitam animi sui in causa religionis de abjicienda hæresi sententiam propalaret, ferio agens de reconciliatione. Conventu antistitum habito, Henricus circa controversos articulos ins truitur, in S. Dionysii fano excipitur a Bituri- cenfi, cui facta solemniter fidei professione, abju- rationem charta subscribit, & ab eo absoIutionem suscipit. Tum in Ecclesiam omnium applausu ad- missiiS, peccatorum confessionem Reginaldo e- mittit, celebri concione ab eodem habita, fit pariO2 ECCLESIA B 1 ■ ■ ■ ticepscommunionis, atque inter faustas omnium J ANNi voccs gQ gratiarum Deo actiones sacrum solem- CHR1ST1 eft. Hac ergo legatione præclare obita BeInensis de re Gallica & Ecclesia optime meritus, deinceps in tractandis gravioribus regni negotiis adhibitus est ; nec interim diœcesis Bituric. curam neglexit ; nam I 5 84. & concilium provinciale mense Septemb. 1584. pro reformatione morum & diseiplinæ celebravit Camuti iu ædeB. Mariæ inaugurationi Henri- 1 ci regis interfuit an. 1 5 94. & nomine deri Gal- licani 1598. Aug. 30. Alexandrum Mcdiceum cardinalem Florentinum, Sedis apostolicæ legatum pro sancienda pace inter reges Franciæ & Hispa— I niæ, postea Leonem papam XI. adiit. Sub ejus pontificatu mortuus est an. 1590. die 3. Octob. & in B. Petri templo ad pontem Avaronis sepultus est Jacobus Cujacius, juriscon- sultorum ætate sua doctissimus & facile princeps, qui non parvam laudem ex multis voluminibus egregie /criptis promeruit. Doluerat & Biturix antea morte sublatos illustres sui seculi juriscon- suitos Franciscum Duarenum, Eguinarium Baronem, Anton. Contium, & alios doctrina præstantcs, de quibus supra locuti sumus. Tunc in eadem juris facultate florebat Johannes Mer- cerius. Transiit demum Reginaldus hic noster ad Se- nonensem ecclesiam anno Domini 1602. de quo in archiepiscopis Senonensibus plura inferius dicemus. Tempore hujus antistitis anno 1587. extra urbem Capucinis conditus est conventus liberalitate V. C. Jacobi Bochetel sacri consistorii consiliarii, necnon Bemardi ni Boche- tel episcopi Nannetensis. Eorum ecclesia anno sequenti dedicata est calendis Maii. Hæc desum- simus ex Johan. Chenu in chronologia Bituric. archiep. quam edidit an. 1621. unde credibile estipsum vixisse an. 1 5 87. j Fremiot. XCVII1. A N D R E A S II. Andreas Fremiot abbas Ferrariensis, S. Ste- phani Divionensis & Bretolii, prior Nantuaci & Nogenti, patrem habuit ex nobili stirpe Benig- num Fremiotum dominum dc Tottes, in supre- mo Burgundiæ senatu præsidem, comitem con- sistorianum ; matrem vero Margaritam Berbisey. ls Divione natus 1573 « Augufu 26. studiis ab adoleseentia se dedit, & Patavii florentissimo Ita- Iiæ gymnasio Vidum Pancirolam jurisconsultum summa doctrinae fama jurisprudentiam docentem 1 audivit, eosque in ea progrestus fecit, ut doctor renuntiatus, ienatoris primum Burgundiæ 1 597. deinde in arcano Regis confisiorio assestoris partes magna cum laude impleverit ; unde tanta de eo concepta opinio, ut ab Henrico IV. rege designa- tus sit qui in archiepiscopum Bituricensem præ- 1602. ficeretur 1602. Consecratur itaque Lutetiæ an. 1603. 1603. viI. Decembris die festo S. Ambrosii, a Reginaldo Belnensi decestbre, possessionem adeptus in vigilia Natalis Domini ejusilem anni, per procuratorem Franciscum Godard ecclesiæ & Universitatis cancellarium ; solemni vero pom- TURICENSIS, 103 L pa urbem ecclesiamque suam adiit 1604. Domi nica 9. cal. Novembris exceptus a metropolitanæ ANNI basdicæ decano. Posthæc autem non Rcginaldi CHRISTI modo in munere succcstbr, sed ejus etiam nomi— 1604. nis & existimationis æmulus fuit, sivein instituto diœcesis regimine, sivein fama eloquentiæ, præ- sertim quando coram Henrico magno, immor- talis memoriæ principe, regnique viris illustribus, Parisiis luculentam habuit clori Francici nomine orationem 1608. adsistentibus quatuor Rom. 1608, eeclesiæ cardinalibus Gondio, Joyosa, Surdisio, & Rupi-fulcaidio, typis postea mandatam. Anno 1610. librum plane eruditum eidem Henrico 1 dicavit de notis Ecdesiæ ; & promulgatis diœ- cesis statutis Gallico sermone, inque meliorem sormam digcstis, rituales etiam libros correctio- res edi curavit. Fungens diaconatus officio, coronationiMariæ Mediceæ interfuit apud S. Dionysium celebrata 13. Maii 161 o. a Francisco caidinaIede Joyosa. 1610. Huic Rcginæ post dirum Henrici IV. parricidium, quod Andreæ nonnullum spem sacri galeri a papa obtinendi Regis beneficio invidit, libellum de constantia obtulit, quo eam in tanto iuctu publi- co & privato aliquatenus solaretur. Sed & episto- lam scripsit ad Aloysiam Lotharingam Francisci ’Borbonii principis Contii uxorem an. 161 5. de acerba morte Paridis Lotharingi Guisii Melitensis equitis, Aloysiæfratris, qui ictu ænei tormenti in Provincia Phocæensi miserandum in modum interiit. Adfuit porro comitiis generalibus Regni Pari- siensibus an. 1614. Principem Condæum Hen— 1614. ricum Borbonium II. Biturigum proregem ba- silicam majorem solemniter ingredientem, qua decuit orationis dignitate excepit die sancto Chrisi ti præcursori consecrata an. 1 616. 1616, Sub nostro antistite diœcesis multis rcliglosis familiis fuit adaucta ; si quidem Capucini con- J ventum sibi condiderunt in coemeterio urbis Vir- zionensis juxta sacellum omnium sanctorum, fa- ventibus monachis Benedictinis, an. 1612. quo, die 15. Augusti Claudius de la Chastre Franciæ mareseallus, regiulque gubernator provinciarum Bituricensis & Aurelianensis, primum lapidem posuit eorum conventui, cujus est benefactor præcipuus. S. Franciscos Salesius primus Missam celebravit in hac Capucinorum ecclesia antequam ab archiepiscopo solemniter consecraretur sub in- vocatione sancti Claudii ultima die Maii 1620. Anno circiter 1615. patres Minimi recipiuntur L Exolduni, & anno sequenti apud Avaricum Au- gustiniani eremitæ, &c. Anno 161 6, in oppido S. Aniani Capucini sunt admissi ; Augustiuiani eremitæ strictioris observantiæ Oblincum *, Albi— * LeBfinc. niacum ♦, & ad S. Benedictum dc Saltu * advo— • Aubignl. cantur ; Carmelitæ quoque eodem anno 1 617. J$’ Octobris 3. stabiliuntur in urbe Bituricensi ac in templi fundamento primus lapis ab eodem archi- episeopo ponitur die 2. Julii Dei-paræ visitationi sacra 1620. lbidem sacrum sodalitium virginum Visitatlonis B. Mariæ, institutore S. Francisco de SaleS ep. Genevensi, habitare cœpit an. 1618. die 14. Decembris ; cujus ordinis prima veluti G iij 104 ECCLESIA BI anni parens fuit Johanna Francisca Fremiot nostri ar— A CHRISTI chiepiscopi soror, fortissimi viri Christophori de Rabutin baronis de Chantal qui in Rex insula oc- cubuit, vidua, ingenio & pietate insignis femina. Hoc anno circiter conventus ordinis Minorum apud Y naium-castri( Aynai lechasteau) conditur : in oppidis Castri-Radulfi & Exolduni Capucini fundantur, qui ab ipso præsule antea evocati fuerant Montein-Lucium ; in eodem oppido Exolduneissi Urfulanæanno 1631. &moniales fub titulo Visi- tatlonis B. Mariæ an. 1640. habitare coeperunt. Etsi vero Andreas magno studio novas illas plantationes foverit, praecipuam tamen curam j -adhibuit in efformandis clericorum moribus. Ma- ximam vero sollicitudinem afferebat in delectu ministrorum sacrorum, eorum præsertim quibus cura incumbit animarum : & ad illorum examen singulis Mercurii diebus congregationem seu cœ- tum præstantissimorum virorum cogebat. Ad augendum in sua ecclefia S. Andreæ pa- troni sui cultum, mille aureos capitulo dedit.Tur- liensis castri, ditionis archiepiscopaiis, ædes instau- ravit, & variis hortorum & fontium oblectamentis decoravit Post hanc metropolim spatio viginti circiter annorum cum summæ prudentiae laude adminis—’ tratam, in gratiam Rolandi Heberti pontificatu se abdicavit Andreas ; non tamen ut in otio vi- veret, quippe carus Ludovico regi XIII. propter magnam in rebus agendis soIertiam & peritiam, ab eo pro tractandis regni majoris momenti negotiis, Romam extra ordi- nem legatus mittitur ; quo in itinere voto nuncu- pato, divæ Mariæ sacram ædem Lauretanam re- Iigiose adiit, eoque soiuto, jubilæi anno limina Apostolorum invisit, lpsumque pontificem maximum Urbanum VIII. an. 1625. qui in episto- Ia ad Ludovicum regem antistitis nostri pietatem £ commendans, ilium Gallicanæ ecclesiæ egregium ornamentum nuncupat. In reditu etiam Rempu- blicam Venetorum arctiori in Francos amicitiæ vinculo copulavit, uti & VaIlæsanos populos, ipsosque Helvetios nutantes, in obsequium Regis confirmavit. Andreas Parisiis ecclesiam Visitationis dedica- vit 8. Septembris 1634. eique anno sequenti inscribit chronicon generale ordinis Minimorum Franciscus Lanovius ejusilem ordinis prosesser eruditus. Tandem comitum consistorianorumsub- decanus obiit Lutetiæ 13. Maii anno 1641. ubi in templo monialium Visitationis vici S. Antonii £ sepelitur, oratione funebri laudatus a Renato de Cerisiers ; cor autem Divione conditum in æde abbatiali S. Stephani. HebebT. XCIX. Rolandus. RoIandus Hebert BeIlomonte oppido Bellovacorum oriundus, primo in theologicis diseipli- nis egregie versatus, doctoratus laurea Parisiis in- signitur, ac deinde fit pastor sanctorum Cosinæ & Damiani, cantor ecclesiæ collegiatæ S. Honorati, postea majoris pœnitentiarii munus gravissimum summa cum prudentia, caritate atque patientia TURICENSIS. 10 ; t exercuit. Cum autem perspecta foret apud omnes —— ejus pietas, postulatur ut esset a confessionibus ANNI / * * s* 1J D IQTf Henrici Borbonii II. principis Condæi in arce Vincennarum detenti ; qui Heberti nostri moruin candorem & suavitatem.simulque viri sapientiam aIiasque dotes demiratus, a Rege obtinuit ut in Andreæ Fremioti jure suo cedentis Iocum susiice- retur an. 1621. isque a Gregorio XV. papa cum 1621. bullas accepisset datas Romæ apud S. Petrum pridie idus Martii, pontificatus 2. 1622. oblato regi Ludovico XIII. Justo, hominii sacramento, tunc ad fanum S. Johannis Angeriac. in Santo- j nibus degenti ; consecratur in cathedrali S. Petri Santonensis 16. Maii ejusifem anni a Michaele Raoul urbis antistite, Guidone Champion Tre- corensi præsule & comite in Aremorica, dc Petro Scarron episcopo & principe Gratiano- politano adsistentibus ; solemnem vero possessio- nem adipiscitur 2 5. Maii in vigilia festi corporis Christi. Continuo sacris muneribus totum se addixit pastor vigiIantissimus ; & cum probe intelligeret praecipuam in eo esse curam & utilitatem, si sa- cerdotes doctrina & pietate imbueret, a quibus „ postea in laicoS religio dimanaret, propterea fe- ’pius diœcesim Iustrabat, presbyteros quanta res sacras vitæ sanctimonia peragere deberent edoce- bat, potissimum in poenitentiae dispensatione, ad quos scribit librum perutilem de animarum direc- tione ; curavit & juxta concilii Tridentini decreta breviarium expurgari. Ne vero lupi ingrederentur ovise Domini, sedulo examini ordinandorum incumbebat, quos ut de sacerdotii dignitate informaret, an. 1624. >624. advocavit Guil. Gibiuffum ex doctore Sorbonico suo soclo, postea Oratorii Dom. Jesu sacerdotem, virtute & scientia conspicuum, ut cum aliis Ora- j tori i presbyteris vineam Domini excoIeret. Hic & alii Oratorii sodales domum obtinuere Bituri- gis pia liberalitate principis Condæi dotatam, a quo etiam apud patres Jesuitas theologica sehola eodem tempore instituitur. Cum autem creseeret in dieS zeiuS quo accendebatur pro domo Domini, ut Christum imitaretur in omnibus, quærebat oves quæ perierant de domo lsiaei hæretica labe sauciatas ; & quidem plures salutaribus documen’* tis sanavit & reduxit. Quo virtutum splendore Ecclesiæ Gallicanæ præsulum, & nuntiorum apos tolicorum benevolentiam sibi conciliavit ; inde- que factum est ut ab Urbano VIII. pallium gra- tuito munere consequeretur ; a quo idem deIega- tur 1633. commissariuS, adjunctis Aurelianensi 1 3 3 • & Nivernensi episcopiS, ut de vita, moribuS & sanctitate inquirerent Johannæ Aurclianensis re- ginæ, Annuntiatarum monialium fundatricis, ut in beatarum album adscriberetur ; necnon a rege Ludovico XIII. missiiS cum Carolo Mironio An- degavensi antistite, dein Lugdunensi primate, ut de electione Cisterciensis abbatis motam contro- versiam dirimeret. Interfuit vero comitiis generaIibus cleri Gallicani Lutetiæ 1 624. quibus decem abhinc annis nondum prælul adfuerat ; & cum ea tempestate singulariS certaminis furor GaIlorum animos aio6 ECCLESIA BI crius invasisset, coram Rege an. 162 5. apud Fon— i ANNI tembelIaquam 10. Julii elegantem orationem vnmoii habuit qua Principem hortatur ut barbaram im- manitatem auctoritate regia compesceret Hoc eodem an. 15. Maii Lud. Borbonium ducem An- guianum, Henrici principis Condæi ex Marga- rita Montmorenciana filium, in templo S. Stephani sacris undis abluit. Ornavit & Bituricen- sem provinciam multis familiis Religiosorum, admisitque 162 3. in oppidum Borbonii Capuci- 1624. nos, 1624. Castro-RaduIphi & in S. Amando * l Indre. i 6 27. Castellione super Ingerem * Augustinia- nos, apud Dunum-regium Minimos S. Francisci de Paula. Biturigi flagrante peste gravissima vir— I gines vulgo dictas hospitalarias pro curapaupe- rum 1629 ; quo tempore auctor fuit præsul di- vini cultus observantissimus majori & scabinis urbis, ut beatæ Virgini votum emitterent pro communi civitatis salute, quod quidem, impetrata a sævissima lue sanitate, singulis annis tanti bene- ficii memoria publica processione celebratur. Anno 1630. 1630. Augustiniani apud Sacrum-Cæsarem, Re « collecti apud Oblincum, Urfulanæ Exolduni, anno sequenti eædem Avarici ex congregatione Parisiensi, & in urbe Cellensi 1634. propagan- 163 4. tur. Anno 1633. Hospitalariæ sub regula sancti Augustini e parthenone Lochensi acceduntur’ Virzionem, ubi ædes habent juxta pontem lapi- deum, & antiquum S. Eligii sacellum. Porro solemniter ab ipso benedicitur Maria Albaspinæa iu abbatissam Buxeriæ apud monasterium sancti Laurentii, quod olim pontificis jurisdictionis, postea congregationis Casalis-Be- nedicti, demum archiepiseopi nostri sapicntissi- mæ.moderationi se submisit cum abbatia Buxe- riæ, quæ absoiuta a Cisterciensium potestate, e Borboniensi provincia iu urbem traducta efu Carentonii quoque abbatissam, & Exoldu- nenfem archimandritam in æde Praedicatorum. Bituricensniin soiemni ritu benedixit, ldem plu-J res iu diœcesi sacravit basilicas, nempe Ca- pucinorum Castræ, Exolduni, apud fandum Amandum, S. Anianum, Giani, & sacellum majus castri Montis-RotundL, Carmelitarum quoque oratorium apud S. Amandum, & Augustiniano- rum Albiniaci. Primum etiam posuit lapidem chori abbatiæ S. Ambrosii intra novæ urbis mæ- 1 63 6 fue* in primis notandum quod anno 1636. monasterium S. Sulpicii donatur monachis ordi- nis Benedictini congregationis S. Mauri. Denique pastor optimus, cum vitæ exemplo, laboribus plurimis, vereque christiana pietate & sanctimonia clerum plebemque sibi a Deo com- missam instituisset, obdormivit in Domino 21. 1638. Junii an. 163 8. in urbe Bituricensi. Testamento ejus cautum est ut sub porticu ecclesiæ parochia- * S. PaUs. jjs S. Palladii * quarto ab urbe lapide, patrimo- niovetere archiepiscoporum, tumulo mandaretur# Quanquam vero canonici multum exposcerent ut in metropolitana basilica sepeliretur, tamen ejus ultimæ voluntatis administratores sidissimi Mat- thæus Perrotus cancellarius ecclesiæ, & Nic. Por- cherius canonicus theologus, doctor Sotbonicus, Rolandi nepos, nefas duxerunt non obscqui mo- T U R I C E N S I S, 107 k destiæ & humilitati tanti viri, quam cum perpe—
tuo vivus coluisset, etiam post funus voluit ob— ANNI servare. Mortui laudes in sacello Sorbonæ publica w otatione funebri exposuit Petrus d’Hardivillier, sane non minore dignus encomio, ut qui Heberti succestbr exstitit dignissimus. Duo Rolandi epita- phia, unum Latinum metro scriptum, alterum oratione soluta lingua vernacula, præ manibus ha- bemus, quæ non addenda duximus quod sint Iongiuscula, nec alia de eo nos doceant, quam quæ jam diximus. C « 5rri t)HARDI^ . Petrus VlL yuuer. 1 Petrus d’Hardivillier Parisiensis ex Joctore theologo Sorbonico & rectore ecclesiæ S. Bene- dicti, postquam varia multiplicis eruditionis & pietatis specimina edidisset, dignus judicatur a rege Ludovico XIII. anno 1639. qui in archie— 1 63 9. piseopum Bituricensem allegeretur. Hic fidem clientelae pro temporali professiis est 1643. Ja— 1643 ; nuarii 3 1* Consecratur Lutetiæ in abbatia S. Vic- toris die 8. Februarii sequentis a Leonorio d’Es tampes archiepiscopo & duce Remensi, primo Franciæ pari, adsistentibus Nicolao Denets Au- reliancnsi, & Stephano Puget Dardaniae postea , Massiliœ episcopis. Die 3 o. Martii ejusilem anni — pro jucundo ingressii in cathedralem S. Stephani invectus est. An. 1645. c°mitiis generalibus cleri 1645. Gallicani Parisiensibus interfuit. Hoc anno hos- pitalis domus de Nanceyo (Nan^ey) pro paupe- ribus Nan^ayi & Noviaci (Neuvy) fundatur ab Edmundo de la Chastre comite de Nancey Hel- vetiorum summo præfccto *, & a Francisca de * CoIonef Cugnat ipsuis uxore ; ubi nunc ministrant soro— suffes*. res a venerabili presbytero Vincentio de Paule ins titutæ. Anno superiori moniales a sancto sepulcro Jerosolymitano nuncupatæ fuit regula S. Augus- tini, apud Virzionem, ubi puellas gratis docent, admittuntur, favente pio archiepiscopo. Eo se- J dente apud Biturigas, seminarium instituitur pro ecdesiasticis viris ad clericorum munia, pietatem & doctrinam informandis, fuit moderamine patrum Oratorii. Testamentum deinde condidit iu festo Circumcisionis Christi Januarii 1. an 1649. ex 1649. cujus præscripto ad valvam majorem basilicæ me- tropolitanæ humari instituit Ille autem diu non supervixit, etenim eodem anno moritur in urbe sua 9. Octobris die S. Dionysii. Vir fuit non minus animi modestia & morum candore, quam zelo quo flagrabat pro animarum salute commen- dabilis, in prædicando Dei verbo vehemens, & £ ecclesiasticarum veritatum acerrimus propugnator. Sedente hoc antistite Exoldunum augetur anno 1640. nova monialium Visitationis B. Mariæ familia. Epitaphium hoc legitur in lapide sepulcrali quod ipsius humilitatem ac simplicitatem spirat : Hic jacet illustrissimus & reverendissimus DD. Petrus de Hardivillier > patriarcha archiepiscopus Bituricensis, Aquitaniarum primas ; cujus cadaver hic refurrectionem expectat. Obiit die x. Octobris an » Dom. M. DC. xLIx. ætatissuæ Lxx. io8 ECCLESIA BI ■ a ANNI CI. ANNAS. cm R1STI Je Levis deVcntadour abbasS. Martini 1.1 vis. in Bosco, aliasRuricurtensis& Meimaci, dominus Aubracensis, sanctioris consistoril consiliarius, antea regalis & sacræ capellæ Parisiensis paiatii thesaura- rius ; ex illustrissima gente natus erat, de Ecclesia jamdiu antea bene merita : nam collegio cardina- Iium Philippum dedit, Auseiensi & Arelatensi metropoli eundem Philippum & Eustachium fratrem ; Ebredunensi Antonium, &c. In seculari verostatunobiles Ventadorii duces, & Mirapicii dominos ac marchiones, marescallorum fidei titulo insignitos, quem ob egregia avorum facinora B in Albigenses haereticos promeriti sunt. Annas vero patre cognomine ortus est, duce de Venta- dour Franciæ pari, ordinis S. Spiritus equite tor- quato, totius Occitaniæ progubernatore, matre Margarita de Montmorenci, Henrici I. ducis ma- gistri equitum Franciæ & marescalli filia ; quæ plures ex eodem suscepit liberos, quorum natu maximus fuit Henricus dux Ventadorii, Carolus eques torquatus Lemovicensis provinciæ præfec- tus, Franciscos LodovensiS antistes designatus, postea comes de Vauvert, Franciscos Christopho- rus dux de Damville, Annas hic noster, & Lu- dovicus Hercules dc Levis episcopus Mirapicen- sis. Ad patriarchatus autem Bituricensis honorem assemtus est Annas a rege Ludovico XIV. anno 1649. 1649. XI. die Novembris ; dearchiepiseopatu provisus est bulla papæ Innocentii X. idibus Februarii, anno 7. ejus pontisicatus ; acpræstito fi- delitatis sacramento 19. Aprilis, consecratur Lu- tetiæ die Dominica 30. ejusilem mensis anni 1651. 1651.apudmoniales Carmelitas suburbii sancti Jacobi, a Georgio d’Aubussen archiepiscopo & principe Ebredunensi, assistentibus Ferdinando de Neufville Macloviensi, & Hardoino de Pcre- sixe Ruthcnensi præsuiibus. Inaugurationi interfuere Anna regina Ludovici regis mater, Philip-J pus dux Andegavensis, principes Condæus & Contius, plurimique magnates. Die Maii 13. perGabrielem dela Loiie abbatem Podii-ferrandi, magnum archidiaconum Bituricensem possessio- nem adiit. Die Julii xi. ipse solemni pompa a clero & universis civitatis ordinibus excipitur. Porro cum eodem anno 8. Octobris Rex augusto apparatu urbem primum esset ingresses, sequenti die Dominica clero comitante, eleganti oratione sa- Iutavit. Testamenti codicillos confecit 20. Januarii & 1662. 15. Martii 1 662. ac biduo post obiit Biturigis anno aetatis 5 7. sepuituS in sua ecclesia, cui omnem sacram legavit supellectilcm & bibliothecam. Hoc epitaphium ejus tumulo infcriptum : Hic jacet illostrissenus & reverendissimus DD. Annas de Levis de Ventadour patriarcha arclue- piscopus Bituricensis, Aquitanorum primas. Oluit die 17. Martii anno Domini AI. DC. Lxti. ætatis LVII. Orate pro eo. Df. Mo N PE— CII. J O H A N N E S. ZAT. Johannes de Montepensato de Carbon ex il- T U R I C E N S I S. 109 . Iustri genere apud Aquitanos, patrem habuit Jo—
hannem Antonium dominum de Salies signife- rum equitum cataphractorum reginæ, matrem Claram de Malo-Leone. Ante episcopatum, propter experientiam usumque rerum, cujus jam periculum siepius fecerat in comitiis Fuxensis comi- tatus, mistus est ad generalem deri Gallicani coetum annis 1650. & 165$. Biennio post desig- natus est a rege Christianissimo episeopus sancti Papuli die 5. mensis Junii. Eodem anno * die 8. * vel Septembris, episcopalem accepit unctionem & 1658. consecrationem a Petro dc Marca Tolosano ar- chicpiscopo, comitantibus Briocensi & Cæsariensi episeopis. Nominatur postea Bituricensis archie- piscopus die 28. Octobris anni 1 664. cujus ca— 1664. thedræ possessionem adiit tantum die 12. Maii anni 1 6 6 6. a qua transiit ad Tolosanam ; & paulo 1666. post ad Senonensem tranSsertur anno 1674. Vi— j 674. tam clausit an. 1 6 8 6. Comitiis generalibus cleri præfuerat anno 1670. CI1I. MlCHAEL I. PONCET. Michael Poncet de cujus genere, laurea doc- torali, muniis, denique episcopatu Sistaricensi jam diximus primo tomo, schedula regia designatur archiepiscopus anno 1674. Antequam vero pos— r 674, ’sessionem obtinuisset, consensit cum suo anteccs fore erectioni episcopalis sedis Albieniis in archi- episcopalem, certis tamen conditionibus expres sis instrumento scripto die 7. mensis Martii anni 1675.* Hoc etiam anno, die 17. * mensis Julii * 1 67 5. ad possessionem admissiis estper procuratorem ; *27.Jul. per se autem die 30. Octobris, sedeheu ante biennium exstinctus est apoplexia die 21. Fe- bruarii anno 1 677. Jacet in suæ ecclesiæ choro. 1 677. Loci sepulturæ indicandi causa, breve hoc epita- phium tumulo est additum : Hic jacet illostrissimus & reverendissimus DD. J Michael Poncetius patriarcha archiepijcopus Bituricensis Aquitaniarum primus. Oluit die xxI. Februarii anno Domino M. dc. LxxvII. n _ r H E L I P- CIV. MICHAEL II. PDELA Michael Phcllppeaux filius Ludovici Phelip- peaux de la Vrilliere, marchionis de Chasteau- neuf, sanctioris consilii commentariensis, & Mariæ Particelli, ex senatore in primaria & suprema regni curia factus episeopus Ucetiensis, postea creatus archiepiscopus Bituricensis anno 1677. solemni— 1677. ter ecclesiam suam adiit die 1 2. Septembris anni E 1679. An. 1 687. Franciscosde Ncsinond epis- copus Bajocensis prior S. Crucis de Volta, & Joachimus de la Chetardie preSbyter Sulpicianus prior dc Reuilly fundant domum filiarum a Cruce nuncupatarum, in dicto loco de Reuilly ; & Ca- tharina Gauret e domo Crucis de Volta in Ar- vernia ibidem instituitur prima præsecta. Michael magnificentiae suæ monimentum reliquit in semi- narii sui ædisiciiS : huic vero domo clericorum univit Medii-monasterii capitulum. Moritur Pa- risiiSdie 28. (al. 29.) Aprilis M. dc. xciv. CV. Leo. lio ECCLESIABI anni CV. Leo. j C HRISTI P o t i e a Est* Leo Infuit» de Gesvres ex illustri genere sit d e ortus cui nihil deest spIendoris aut ex summis affi- CeSvre. nitatibus, aut ex primariis aulæ regnique dignitatibus : incertum tamen est plusne decoris a majo- ribus suis acceperit, quam in lpsos eoruinque pose tcros refuderit. Leo patrem habuit Leonem du- ccm de Gcsvres, Franciæ parem, equitem torqua- tum, olim præfectum stipatorum Regis, primum ex nobilibus ejusilem Regis cubiculariis, Lutetiæ gubernatorem, &c. matrem vero Mariain-Fran- ciscam-Angelicam du Val, filiam Francisci mar— ] chionis de Fontenay-Mareiiil, qui bis legatus Reg is Romam profectus est, & Susannæ de Monceaux d’Auxi. Leo natus est die 1 5. Augusti anni 16 5 6. & statim ac pcr ætatem licuit, optimis traditus est magistris, sub quibus in litteris primum prophanis aut humanioribus, postea sacris mire profecit ; laureaque doctoris theologi facultatis Parisiensis TURICENSIS. m \ donatus est die 30. Septembris. Anteepiscopa— ——- tum annis plurimis Romæ protonotarii munus ANNI gessit inter illos duodecim, qui participantes dicuntur ; designatus autem est archiepiscopus Bitu- ricensisa Rege Christianissimo die 29. Maii anni 1694. Die 23. Januarii 169 5. consecratur ab 1694. eminentissimo cardinali CæsareEstræo, cui aderant episcopi £broicensis, & Claromontanus. Juravit fidem Regi die 3 o.an. 1706. Consentiente & fa- vente hoc antistite moniales hospitalariæ dictæ ex parthenone Virzionensi educuntur deducunturque Albiniacum. Anno 1707. nominatur ad cardi- j nalitiam dignitatem a Stanissao tunc rege Poloniæ, Augusti regis æmulo. Hanc autem nominationem confirmavit iple rex Augustus, cui virtutes do- tesque Leonis perspectæ sunt ; & a summo ponti- fice sacram purpuram ut dignum earum præmium postulavit, exoravitque. Est simul abbas Aurilia- censis in diœcesi sancti Flori, & Bemaiensis in diœcesi Lexoviensi. DECANI ECCLESIÆ BITURICENSIS. T. IRBERTUS nominatur cum Gaufrido ( \J praecentore, Johanne præposito, aliisue canonicis in charta transtationis monachorum Do- verensium, in castrum Virzionense, sub annum 9 2 6. * ex tabulario ecclesiæ metropolitanæ. Chartam hanc exhibet Mabillonius sec. Iv. Benedicti- no p. 160. Ad dotandum novum monasterium hi pii viri contulerunt ex rebus S. Stephani. II. Rogerius I. frater Gaufridi III. vicecom. Bituric. an. 1 o 12. in membrana restaurationis S. Ursini. III. Ranco postea episcopus Claromontanus eirca an. 103 o. I IV. Rotgerius II. subseripsit diplomati Aymo- nis archiepiscopi Bituricensis, dato anno iv. reg- nante Henrico rege, proindeque anno 1035. aut 1036. V. Emo ex tabulario Virzionensi in charta Constabuli abbatis data an. M. XL. ind. vm. in cujus fine legitur : Hæc convenientia acta est in urbe Bituciga præsente vicecomite Gosseedo, & decano sancti Stephani Emone, five ceteris militibus adstuntibus, &c. & infra. Signum Gosseedi vicecomitis. S. Emoni decani. S. Giraldi, &c. VI. Odo subseripsit chartæ Richardi archiepis copi Bituricensis qua eccIesiam sancti Martini de I campis, olim de Briva, appellatam juxta muros ci- vitatis tradidit majori monasterio anno M. lxxxl Vide tom. x. concit. Labb.col. 399. VIL Ebrardus decanus cum Matthæo cantore, ■ Id referri solet ad an. 9 a S. quod dicatur altum anno quarto Rodulfi regis, qui regnare capit an. 9 > 1. Sed Mabillonius annal. tomo III. pag. j 19. vult Rodulfum regem hoc loco commemoratum, alium fuifle a Rodulso Francorum rege ; & forte Rodulfus erat rex Burgundix Transjuranæ. Vide ibidem pag. 355. Sed error irrepsit in annotato an. joj. apud chronicon. Certe Gcrontio ledem archiepiscopalem te* nente contigit transtatio Doverenfis monasterii. At Gerontius non erat archiepiscopus ante in. 910. uti probavimus. Eonlus ll. 2 Lethardo archidiacono, &c. consentit quibusilam pactis cum Floriacensibus, tempore Leodegarii archiepiscopi, pro Valliacensi ecciesia ; ex tabuf. Floriac. ldem subscriptus legitur in alia charta Floriacensi anni 1108. Idem est procul dubio ac Evrardus decanus Bituricensis in charta B. M. Exoldunensis anno 1118. Indict. XI. qua deca- nus hic & totum capituIum S. Stephani confert ecclesiam de Lizeriaco, huic cœnobio. Item in charta Virsionensi tempore Leodegarii archiep. ejusilem Ebrardi fit mentio in eodem Leodegario archiepiscopo. ) V111. Simon decanus Bituric. subseripsit chartæ Vulgrini archiep. pro societate inter canonicos S. Stephani, & canonicos Aiacenses.Vide chart. xvi 1. IX. Gimo decanus sancti Stephani, & canonici anno 1128. dimittunt ecclesiæ de Salis, quidquid juris habebant in ecclefia de Agongiis. Si quis contenderet Gimonem eundem esse ac Simonem superius commemoratum ; non perfracte id ne- garemus. X. Emmo anno 114 5. memoratur in charta B. Mariæ de Salis ; idem haud dubie ac Emeneius decanus Bituricensis in chartulario parthenonis S. M. Santonensis m. c. xlvii. £ XI. Humbaldus anno 11 64. in tabuIa beatæ Mariæ dc Salis ; anno 1 1 66. in alia S. Austregi- sili de Castro. Anno 1 167. componit pro qui- busilam decimis cum Francone abbate Nigri-Iacus. Anno 1178. assensum præbet reductioni praebendarum ecclesiæ S. Stephani ad numerum 3 o. canonicorum. Idcm adhuc memoratur in.charta FontiS-Morigniaci an. 1184. XII. Raimundus chartæ Henrici archiepiscopi, pro Exoldunensi monasterlo datæ anno 1186. pontificatus Henrici anno quarto subscribit. Item anno 1187. chartæ S. Benigni Divion. & 1189. H i is ECCLESIABJ Henrici archiepisc. sexto, in charta Calloviensis, monasterii. Idem occurrit anno 1190. inchart. S. Petri Puellarum ; annis vero 1 19 3. & 119 5. in chartario archicp. Bituric. Testis legitur cum OJonepræccntore& Adamo archidiacono majore in charta Radulphi cantoris S. Austregisili, data in ecclesia S. Stephani, Philippo rege Hiero- solymis peregrinante an. lncam. M. c. xci. XIII. FulcauduS I. anno circiter 1195. XIV. Adamus Braons an. 1198. in charta Calloviensis monasterii, & anno 1200. XV. Archambaldus anno 1202. inscribitur chartario archiep. & in variis actis ab an. 1 207. ad 1221. In chartario S. Petri Puellarum interfuit electioni abbatis Virzion. an. 121 5. ix. cal. Junii. De eo vide in S. Guillelmo ad an. 1207. XVI. Benedictus 1234. & 1237. in char- tario S. Petri Puellarum. XVII. Johannes de Soliaco anno 1254. me- moratur in chartario sancti Austregisili de Castro anno 12 5 6. & 12 5 7. in chartario archiep. Bi- turicensis.Postea fuit ad archiepiscopatum evectus. XVIII. Philippus I. deCastra (de la Chastre) 1259. 1261. XIX. Simon II. de Rupe-Cavardi, filius Ai- merici vicecomitis Rupis-Cavardi ; ex canonico Lemovicensi decanus Bituricensis anno 12 67.1 postea eligitur ecclesiæ Lemovic, episcopus a parte capituli an. 1272. ac post triennium lite adhuc pendente fu Burdigal. archiepiscopus an. 1275. XX. Goffiidus de S. Brixio (de S. Briison) an. 1271. 1273. XXI. Bemardus de Cuciaco ( de Custy) 1283. 1290. Du Fottry XXII. Fulcaudus II. de Rochechoiiart ex ar- chidiacono decanus 1292. &seq. XXIII. Ebrardus II. an. 1300. in charta S. Austregisili de Castro. XXIV. B. Rogerius le Fort 1317. tandem Bituricensis præsul evasit an. 13 43. XXV. Odo de S. Juliano an. 13 3 9. iu charta monasterii Charitatis. XXVI. Petrus I. de Murato 1347 « ex Jo- hanne Chenu & Sammarthanis ; forte citius. XXVII. Faiditus de Agrifolio Clementis VI. confanguineus laudatur ab Innocentlo VI. de no- bilitate generis, & de morum puritate, in bulla data xii. cal. Martii anno vi. sui pontisicatus, hoc est 1357. aut 1358. qua ei concedit ut propter decanatum non teneretur ad presbytera- tum susclpiendum ante Dominicam proximam post Pentecosten ; episcopus vero Rutenensis fac—. tus est an. 1 3 67. XXVIII. Mauricius de Barda (ai. de Borda) nominatur in curatorem & exsecutorem testamenti Delphiuæ de Castro-novo conditi anno 13 64. Vide coilect. Baluz. ad vit. pap. Aven. C0L73 XXIX. Petrus II. de Murato an. 1375. quo Guido dominus de Turre eum cum multis amicis rogavit ut testis esset sui testamenti die 14. Sep- I ». 6"/ tembris, ex prob. hist. domus Arv. Baluz. Forte idem dc quo supra ad an. 1 3 47. XXX. Nicolaus PotarelIus (Potar) an. 1380. 1381. TURICENSIS. n 3 1 XXXI. GuiIleimus II. de Bois-ratier anno 1408. ex charta S. Stephani. Obtinuit postea cathedram archiepiscopalem. XXXII. RobertusMagistri (Ie Maistre) 1409. XXX111. Hugo Griniaudi decanus & Gui- chardus… vicarii generales licentiati in legibus confirmarunt Dionysium du MouIin electum in archicp. Tolosanum suo decreto dato die 13. No- vembrisan. 1422. XXXIV. Martinus dcChauvigny 1441. XXXV. Philippus de Fontenay 1458. XXXVI. Petrus 111. Fradet Bituricus senator Parisiensis, an. 1464. Obiit Romæ LudoviciXI. B regis orator 1467. Fundator est capellæ Frade- torum in eeclesia Bituricensi. XXXVII. Johannesll.de Bella-villa senator Parisiensis an. 1467. a Paulo II. in Fradeti locum suffectus est, cum hoc saccrdotium vacasset iu cu- ria Romana. XXXVIII. GuiIlelmus de Cambray 1475. Hunc putamus esse Guillelmum electum a capitulo decanum ; cui dignitati summus pontifex præfecit quemdam Petrum in cujus gratiam Lu- dovico de Ambasia episcopo Albiensi litteras di- rexit, rogans cum ut pro Petro apud Regem in- tercederet. XXXIX. Johannes III. de Villiers an. circiter 1493. Die 26. Aprilis anni 1496. subseribit cuidam instrumento pro ratis habendis, a tribus Bituricensis provinciæ ordinibus pacis pactis ; ex collectione Rimerii. Erat vicarius generalis An— To" ; 1J * •• t » r • 1 • ® p— t* J- tonn Bohier archiep. an. 1 5 17. XL. Stephanus 111. de Villicrs Johannis ne- pos 1 5 24. XLI. Petrus IV. Tullier Bituricus 1528. XLII. Petrus V. Mahe ( al. Mathl) senator Parisiensis, nepos ex sorore Petri TulUcr anno I 5 39. Obiit an. 1 544. XLI II. Philippus II. de Cambray brevi ad- J modum tempore. XLIV. Johannes IV. deMorvi ! liers, inde Au- relianensis episcopus an. 1 5 S a. obiit an. 1 577. XLV. Johannes V. Bidault obiit an. 1563. XLVI. Johannes VI. Crenequin eodem anno 1563. XLVII. Germanus Viaiart Parif an. 1 5 66. XLV1II. Ægidius Quinaut an. 1569. Is fuit etiam abbas S. Genulfi. XLIX. CIaudius Descombes Matisconensis ; obiit 1 8. Novembris 1573. L. Johannes Jacobus de Cambray 1. ex can- cellario decanus electus est die 8. Januarii anni L 1574. ex instrumento eIectionis. Fuit vicarius generalis capituli sede vacante, & Jacobi Regii ar- chiepiscopi ; idemque Regis vicelegatus Constan- tinopolim, ut oblervat Bellonius cap. 49. cui decano Jacobus Cujacius dicat libr. LX. Basi- licon 1575. & lib. 14. Observationum c. 3 4. vocat virum omatissimum, & eruditissimum, multisque præcIare gestis pro Rege nobilissimuni* Johannes Chenu Bituricus fere coævus hujus decani, dicit eum fuisse legatum & oratorem Henrici II. regiS in TranssiIvaniam. Forte Iegendum Hen- rici tertii. si+ ECCLESIA B LI. Claudius de Beauxondes 1586. l LII. Joachimusde Beauxondes nepos Claudii 1613. LuI. Jacobus Gastbt Bituricus 1617. Fato functus est anno 1628. mense Augusto. LIV. Georgius Froger doctor Sorbonicus, pas tor S. Nicolai de Cardueto, vir pius electus a ca- pitulo, transcripsit decanatum sequenti. LV. Philippus III. Hebert Rotandi archiepif copi nepos, doctor Sorbonicus & pastor S. Mag- daienæ Paris. oravit iu funebri pompa Cariotæ Cathariuæ Tremoliæprinclpis Condæi conjugis in ecclesia S. Stephani. LVI. Johannes Jacobus Labbe dominus & prior de Aiis, vicarius generalis Petri dUardi— £ villiers archiep. Bitur. Obiit die 24. Decembris an. 1655. LVIL Johannes du Mesuil-Simon de Beaujeu a cepitulo electus 16 5 6. abbas de Bouras & Va- rennarum obiit 3 1. Julii 1661. LVIII. Guillelmus Foucault abbas Podii-Fer- randi, primum canonicus, deinde archidiaconus Castri-Rodulphi ac demum decanus electus 3 1. Octobris 1661. obiit 14. Sept. 1674. LIX. Nicolaus Chebon electus anno x 674. Octobris 3 1. obiit 2. Januarii 169 2. ITURICENSIS. 115 L LX. Petrus Perrotin de Barmont jure indulti decanatum obtinuit, cui successit LXI. Nicolaus — Andreas Felibien Parisinus, darissimi Andreæ Felibien regii historiographi fiiius, in utroque jure licentiatus, jam a pluribus annis vicarius generalis fu decanus ; qui obiit Pa- risiis tunc prior commendatarius S. Vincentii de Virazeil 1 5. dic Septembris an. 1711. LXII. Petrus-Ludovicus Lionet per resigna- tionem anno 1708. Condidit testamentum 2 » Aug. 1712. Lutetiæ-Parisiorum, elegitque se- pulturam suam iu coemeterio parochiae iu qua diem supremum expleret, at fine ulla pompa, sex tantum presbyteris funus comitantibus. Plures I decernit missas dicendas iu ecdesiis Bituricensi, & Electensi, quarum fuerat canonicus ; obiit anno I7’4- Johannes Chenu annotavit quatuor decanos quorum obitus dies quidem notatur in necro- logiis aut S. Stephani, aut sancti Ursini, scili- cet Bemardum.Constantinum de Borda, Mau- ricium de Borda, & Odonem de S. Juliano. Tres ex illis fuit locis assignavimus, ex aliis quam librorum obituum testimoniis : at super- est Constantinus omistus, cujus tempus non licuit explorare. DE SANCTA CAPELLA BITURICENSI. POST cathedralem S. Stephani ecclesiam insignis est præ ceteris apud Bituricas sancta Capella, quam mira operis elegantia construxit, pinguibus reditibus dotavit, atque amplissimis privilegiis decoravit Johannes primus Bituricen- sium dux, uti constat ex tabula fundationis inter instrumenta nostra : sedi apostolicæ immediate fubjecta, jurisuictione quasi episcopali gaudet. Capituli caput thesaurarius præest tredecim canonicis, toddemque capellanis & vicariis, sexque clericis chori. Canonicatus confert rex Christia- nissimus ; capellanias, & vicarias, uti & canoni- catus S. Austregisili de Castro thesaurarius ipse, cujus magna est in capitulo auctoritas. Porro thesaurariorum seriem debemus C. V. domno Regnier ejusilem ecclesiæ canonico, qui eam ex 1 registris capitularibus summa cum diligentia eruit CATALOGUS THESAURARIORUM S. CaPELLÆ BiTURICENSIS. I. A RnULFUS Belin natus Albiniaco, .L\. baccalaureus in legibus, a consiliis & libellis supplicibus serenissimi principis domini Johannis primi, Biturigum ducis, Regiæ capellae Bituricensis fundatoris, primam hujusce nobilis collegii digni- tatem, thesaurarii videlicet, adeptus est favore hujus ducis ; cujus postea testamenti exsecutor cum aliis exstitit, insimulque regis Caroli VII. consiliarius in camera rationum, per annos triginta & unum. Ipsa vero die Paschatis, mensis Aprilis 19. anno 1405. locum hunc capessivit, Tomus n. suum singulis canonicorum occupantibus. Cessit . e vita die 29. Septembris an. 143 6. testamento ’condito die 16. ejuldem mensis, quo suum elegit sepulturam iu Domo-Dei quam apud Albiniacum patriam suum erexerat, ubi jacet sub tumba prope majus altare, cum hoc epitaphio : Die ap. Sept. anno tq-d6> obiit felicis memoriæ venerabilis & difcretus vir magister Arnul- fis Belin baccalaureus in legibus & thesaurarius sacræ capellæ S. Salvatoris palatii Bituricensis, qui pro sua pietate erga patriam suam, nempe Albiniacum, intra ejus mænia Jolemnem capellam S. Trinitatis, & Domum-Dri, ut vocat, seu pau- perum sub regimine & administratione prioris, sundavit& dotavit, anno circiter 14 t p. indict. > I4. regente Christi Ecclesiam Martino V. abbate S. Ambrosii Adjorando, Guillelmo Bituricensi ar- chiepiscopo. II. Gaufridus Vassal Iicentiatus in Iegibus, a Rege nominatus est anno 143 6.possessionem iniit die 2 3. Octob. ejusilem anni ; ac deinde fuit ar- chiepiscopus Viennensis. III. GuilieImus Picardi Iicentiatus in legibus & baccalaureus in decretis, possessionem nactus est 16. Decembris an. 1439. IV. Jacobus Juvenalis des Ursins licentiatus in Iegibus, Regi a consiliis, & præses in camera computorum, designatur a rege Carolo VII. die 25. Januarii an. 1443. Iniit possessionem die 2 3. Junii anni sequentis. Postea Remensis archie- piscopus, Pictaviensis antistes, & patriarcha An- tiochenuscreatus est, servata interim sub nomiue Hij 116 ECCLESIA BI administratoris perpetui, primaria dignitate, ad 4 annum 1449. quo cessit in gratiam scqucntis, annuentc Rege. V. Johannes dcBar licentiatus in legibus, li- bellorumquc supplicum palatii magistcr, cedente Jacobo, a Rege nominatus est die 27. Maii anni 1449. litteris datis in Domo-forti Rasseliaci ; pos sessioncm adeptus die 7. Octob. insequentis. VI. Ludovicusdc Mclun possessionem ingres- sus est die 2 5. Septemb. Sabbato post festum S. Matthæi an. 1462. VII. Johannes Chencteau, senator in curia Parisiensi suprema, designatus an. 1464. possessionem iniit die 29. Septemb. ejusilem anni. J VHI. Johannes Vigier licentiatus in legibus, & senator in pariamento Parisiensi, vacanti per obitum præccdentis huicce dignitati præsicitur a rege Ludovico XI. litteris datis die 12. Januarii anni 1468. possessionem obtinuit per procurato- rem 18. Januarii insequentis, & per se die 14. Februarii ejusilem anni. Evehitur postea ad epis copatum Vaurensem, servato nihilominus the- saurarii titulo. IX. GabrieI du Mas possessionem adipiscitur die 9. Maii an. 1497* insulis postea Petragori- censibus decoratus. X. Michael GaiIlard memoratur præsens in capitulo die 10. ApriIis an. 1500. Obiit anno sequcnti ; episcopus etiam Petragoricensis exstitit, juxta quosilam ; cum tamen alii sacræ Bituricensis capellæ thesaurarium eum appellent anno 1500. nulla episcopatus facta mentione. XI. Ludovicus d’Amboise episcopus Albien- sis, possessionem nactus est 26. Julii an. 1502. XII. Franciscus de Biieil praenobili familia comitum Sacri-Cæsaris ortus, doctor & profestor in jure canonico, & canonicus ecclesiæ cathedra- lis ; iniit possessionem die Dominica 6. Octobris an. 1510. promotus deinde ad archiepiscopatum. Bituricensem die 22. Decembris, ipsum quinqueJ annis rexit, Lutetiæ defunctus 2 5. Martii an. * al. 1 j 15. 1 5 24. * unde corpus illatum est Bituricas, & Plenopcde supusuim in choro ecclesiæ cathedralis juxta sanc- ’tum Philippum. XIII. Johannes le Maignen doctor theologus, designatus a Margarita Franciæ ducissa Biturigum, possessionem accepit, primum per procuratorem 1 8. Decemb. an. 1521. tum per se die 12. Julii anni sequentis. * s. i.an— XIV. Johannes de Langellerie * possessionem gaiicne. aflgQtfuj cft 7, Julii an. 1525 « XV. Petrus le Poucre baccalaureus in theolo— j gia, possessionem adiit per procuratorem die 9. Septemb. an. 1548. XVI. Carolus se Poucre abbas S. Eligii-fontis diœcesis Noviom. a consiliis & elecmoiynis do- minæ ducissie Sabaudiæ & Bituric. possessionem adeptusestperprocuratorem die 14. Maii anno 15 61. & per se 11. Febr. anni seq. cum fuisset TURICENSIS. n7 l institutUS a Margarita Franciæ, litteris datis 1 8. Decemb. an. 1560. XVII. Vincendus Michcau licentiatus iu juri- bus, vacantis per obitum Caroli hujus dignitatis possessionem consecutus est 22. Aprilis 1 5 67. XVIII. Germanus ViaIart decanus eccl, cathc- draI. Bitur. regius consiliarius in pariamento Parificnsi, ex canonico sacræ capellæ Bitur. thcsau*- rarius efficitur cessione praecedentis, quam appro- bavit domina ducissa litteris datis 1 1. Decemb. anno 1568. possessionem vero consequitur die 27. inrcqucnti mensis ejusilem, mortuus anno 1 5 74. Frater erat Antonii Vialart Bituricensis archiepiscopi. XIX. Franciscos dc Mastry clericus diœcesis Gratianopolitanæ, protonotarius apostolicus, & ordinarius domini Sabaudiæ ducis elecmofyna- rius, Iitteras pro hac dignitate obtinuit Taurini datas die 3. Junii 15 74. possessionem nactus dic 1 8. Decembris insequentis. XX. Johannes de Baugy consdiarius & ordinarius Regis elecmofynarius, successitan. 1579 « XXI. Martinus de Racines patria Blefensis, cedente in ipsius gratiam Johanne de Baugy, & accedente Henrici IV. regis consensu, hanc di- gnitatem obtinuit 2 3. Maii anno 1595. cujus possessionem assequitur die4.Julii insequentis ; abbas simul erat Vcmuciæ. XXII. Antonius Fradet de Marmagnes Iiccn- tiatus in juribus, senator ParisicnsiS & consiliarius Regis in omnibus ipsius consiIiis, abbas Plcnipedis & Millebecci, canonicus sanctæ capellæ Bituric. præcentor & canonicus cathedralis ecclesiæ, resi- gnatione Murtini de Raciues thesaurarius institui- tur a Rege datis litteris apud Nannetas die 1 5. Julii an. 1626. Adiit possessionem 4. Augusti sequentis. Jacet in ecciesia S. Stephani in capella Fradetorum, defunctus a BourdeillessurBaranjan die 19. Maiian. 1658. XXIII. Michael Colbert de SaintPoiienges subdiaconus diœcesis Parisiensis ; baccalaureus in theologia SorbonicæfacuItatis, ad hanc thesaura- rii dignitatem promotus est a Rege, datis litteris die 18. Junii an. 1658. possessionem apprehen- dit per procuratorem dic 2 8. Junii ejusilem anni, & per se 23. Septemb. sequentis. Evectus est postea ad episcopatum Matisconensem, neque tamen thesaurarii dignitate cessit. XXIV. Renatus de Goulard de la Boulidiere diœcesiS ParisicnsiS preSbyter, a consiliis & elee- mofynis Reginæ anno 1 676. die 7. Decembris promovetur a Rege ad hanc dignitatem, cujus possessionem accepit 29. Januarii anni sequentiS ; ea potiebatur adhuc an. 1 684. mensis Julii die 20. A morte Reginæ, elecmolynarius dominæ ducistæ Burgundiæ. XXV. Robertus Ie Hours ex cantore & canonico S. Capellæ Bituricensis, fit thesaurarius ; erat etiam abbas Plenipedis. si8 ECCLESIA BI DE ECCLESIA S. AUST CU M ecdesia S. AustregisiIi de Castro, sancto j Simplicio Bituricensi archiepiscopo auctore, ut aiunt, constructa, cui S. Austregisilus adjunxit monasterium, postea mutatum in canonico- rum collegium, sacræ capellae Bituricensi, decimo quinto seculo ineunte, fuerit unita, non absre erit hoc loco subjicere decanos aliquot qui huic ecclesiæ præfuerunt ex chartis erutos. ECCL. S. AUSTREGISILI DE CASTRO ALIQUOT DECANI. I. TJUco 1106. JL JL II. Willelmus, cui Alexander papa. 111. anno 1173. privilegium concessit, quod, 1 non obstantc interdicto, sepuIturæ ecclesiasticæ cadavera tradantur. Reperitur adhuc in quibusc dam chartis an. 1188. 1100. 1199. III. Henricus decanus S. AustregisiIi frater Simonis cantoris Bituricensis, & avunculus Hen- rici de Soliaco, reperitur in variis actis ab anno 1208. ad an. 1221. sed jam obierat an. 1223. a quo ejus anniversarium celebrari reperitur. iV. GalteriuS anno 1 246. societatem init cum canonicis S. Ursini. Idem forte cum G. decano TURICENSIS. 119 R.EGISILI DE CASTRO. ^qui occurrit in charta anni 1234. V. Petrus Turrini Galterio subrogatur. VI. Simon de Rupe-Cavardi 1262. VII. Stephanus Rigoreti 1276. VIII. Johannes decanus ante annos 400. sta » tuta edidit pro residentia canonicorum. IX. Petrus chartarium conseribi curavit. X. Simon dc Archiaco 1303. XI. Sancius 1334. Postquam Johannes dux, S. Austregisili canonicorum collegium exstinxit, poenitentia duc- tus, sco potius precibus cujuldam medici sui, qui Homo-bonus dicebatur, motus, aliud collegium ’duodecim canonicorum cum decimo tertio priora in eadem eeclesia fundare apud se constituit, il-* ludque thesaurarii sanctæ capellæ jurisdictioni sub— C. xlvih, jecit.Erectionis bullas inter instrumenta edidimus. co1, 41 Præter hanc sacram capelIam alia est in diœcesi Bituricensi, nimirum apud Burbonem ArchcmbaI- di, ducum Borboniorum munificentia fundata & ditata. Sacra ædes elegantia operis sanctæ capelIæ Parisiensi parum videtur inferior ; capitulum con- stat duodecim canonicis, quibus præpositus est the* saurarius qui habet jurisilictionem in canonicos. DE ABBATIIS ET VETERIBUS MONASTERIIS DIŒCESIS BITURICENSIS. PRO more nostro, antequam de abbatiis diœ- cesis Bituricensis, quæ ad ætatem fere nostram in pristino statu perseverarunt, disseramus, de anti- quis monasteriis jam dudum pene exstinctis & quorum oblitterata videtur memoria præfari lubet. DE VETERIBUS MONASTERIIS AMPLIUS NON EXSTANTIBUS IN DIŒCESI BJTUR1CENS1. T. 9 I "Empore Simplicii archiepiseopi S. Leo- Vnaricnse. pardinus, obtenta Simplicii facultate, ab Ar- deo viro clarissimo fundum obtinuit nomine Vi- varis, cujus in oratorio S. Symphorianus colebatur, prope Albiniacum Aubigny ubi cellulam sibi condidit. Sed BIitildis Ardci conjux dono viri sui minime consentiens, viro Dei struxit in- sidias, quem a ficariis dilaniari demumque capite truncari jussit nonis Octobris. De eo in antiquo martyrologio sancti Laurentii apud Bituricas, ad hunc diem legitur ; in territorio Bituricensi, mo- nasterio Vivariensi natalis S. Leopardini Jacerdo- lis & martyris. Ejus acta tomo 11. bibliothecae Labb. habes. CoFuro— i» mensi° Coloberonensis monas- ncn°se° teri i, ad quod cum S. Leopardinus perrexisset, in reditu prope lacum Salgorum incidit iu quatuor 3 ficarios a Blitilde immistos ; a quibus vuIneratus in capite, lethaii securis ictu, divinitus tamen convaiuit. De hoc monasterio plura non ha- bemus. In diœcesi Bituricensi ponendum putamus Ixiense monasterium, in quo sanctus Deodatus en (S. Diu) post prima monasticæ cœlestisque vitæ rudimenta posita in urbe Biturica, per aliquot annos sanctissime vixit sub Feretri abbate. Is est S. Deodatus qui nomen dedit oppido * insigni * S. Dii. inter Balgcntiacum & Blesas. Vixit tempore Clodovci, ejusque filii ChiIdeberti regum. De eo Labbeus in collectione rerum Aquitanicarum . tom. 2. bibliothecæ novæ. S. Patroclus de quo Greg. Turonicus de vitis IV. patr. c. ix. eodem teste ædificavit monasterium Hensc"1 * Columbariense ( Colombiers) in archipresbyte- ratu Montis-Lucii, ubi exstat prioratus Ciunia- censis a monasterio Silviniacensi pendens. Idem auctor fuit Necrensis parthenonis ; nihil de omni labore suo quod ibidem aggregaverat, cum abscederet fumeus, nisi rastrum unum, unamque bipennem. ldem Gregorius lib. de vitis patrum c. 18. mo— Vi. minit S. Ursi abbatis Cadurciuæ urbis incoiæ, qui in termino Bituricum fundavit monasteria Taurisiaoim, Oniam & Pontiniacum, deiude H iii i2O ECCLESIA B 1 Turonicum territorium ingrestus I rnonasterium aliud statuh, quod nunc Locas vocant (Loches). VII. Celeberrimus est S. Eusicius de quo infra di- cemus, quando de ejus cella, postea celebri ab- * batia, erit disserendum. Hic primum habitavit in monasterio Patriciaeo, ab hujus loci abbate numerata pecunia redemtus ; eum enim parentes in- opia cogente, pretio distrahere decreverant. Vide Caroium Cointium 1.1. annal. ad an. 508.^33. Ibid. n. 3 4. fit mentio tum Princiaci monasterii cujus abbas Fraterius erat ; & aIterius, cui præerat Trictius. vm. S. Symphoriani rnonasterium apud Biturigas I s. Sym— auctorem agnoscit Probi anum episcopum eeclesiæ rnonaft. Bituricensis, aut Desideratum ejus decesserem ; Gttg. Tvr. id enim obscurum est in Gregorio. Primus ejus degfinnp abbas fiiit AugustuS quidam nomine, ex familia Desiderati quondam episcopi ; qui Augustus ædi- ficato apud Brivas oratorio, contractione membrorum liberatus, ibidem rnonasterium constru- xit : ubi collectis secum paucis monachis, sub regula monasterii degens, assidue orationi vacabat. Dein cum merita ejus ad episcopi notitiam deve- nissent, ab eo abbas ordinatur in basilica S. Sym- phoriani, quam memoratus pontifex in urbis prospectu fabricaverat. Non tamen prioratus cœ- nobii regimen dimisit, sed instituto istic præpo- sito, iple utrumque locum rexit. Tum de requi- rendo S. Ursini, primi ejusilem urbis episcopi, corpore cœlitus admonitus, visum retulit ad epis copum, qui fidem ejus dictis primo non adhi- bens, & ipse postmodum cœlesti oraculo ad id exsequendum compulsus est. In additionibus Molani ad Usuardum fu mentio nonis Octobris sancti Augusti presbyteri & confesseris. Jam pri- _.. dem rnonasterium S. Symphoriani conversum est Ritnric. m collegium canonicorum leculanum, nunc o. Ursini vulgo appellatum. — IX— In suburbio Bituricensi erat olim abbatia, dic- « S.Austre— tapostmodum S. Austregisili*, qui ibidem sepul- SjDutriiS tus *ft » jam dudum conversa in canonicorum se- cularium collegium. Formularum auctor Mar- culfus, primo lector, deinde abbas effectusest basilicæin qua S. Austregisili corpus conditum StcaI n. est » ut narrat auctor vitæ ipsius sancti. Alios ab- Rnud. bates habuit Bercorialem, Salomonem & Ber- * .’tradum, tempore Eudonis principis Aquitaniæ & Pippini regis ; de quibus inter miracula sancti Austregisili. Destructum hoc rnonasterium, post suam ref- taurationem traditum est clericis secularibus ; fio— j ruitquein hac ecclesia collegium canonicorum. Tandem unitum est anno 1405. sacræ capellæ, petente Johanne duce Biturigum ; qui tamen poenitentia ductus, paulo post ibidem novum collegium canonicorum instituit, quod subjecit sacræ capelIæ. Ad calcem historiæ hujus basilicæ, dedimus catalogum decanorum qui praefuerunt ecclesiæ collegiatæ S. Austregisili, antequam X. uniretur & subjiceretur. D ? onvsifde Dagobertus rex cellam S. Dionysii de Rulliaco * Rdliaco. in Biturigibus ad ripam Amonis exstruxisse tradi— ♦ Ituilly. fUr ; sed incerta traditio. Ejus situs est inter Exol- [ T U R I C E N S I S. 121 L dunum, Virzionem & Masciacum. Illic super- sunt vetera monasterii rudera. Sub altari eeclesiæ crypta est longa pedes septuaginta, vigiuti fata. Ecdesiam sancti Dionysii apud Exoldunum primitus abbatiam exstitisse probatur ex bulIa Eu— s. Dionysii genii papæ III. ad Petrum archiep. an. 1145. edita tomo 2. biblioth. Labbeanæpag. 89. Nunc vero abbas Exoldunensis decanus est hujus ccde- siæ in coilegiatam mutatæ. Boscum Dagoberti vulgo BoisiIabert inter ab— XII. batias diœcesis Bitur. enumeratur in eadem bulIa ; Da^er^ at paulo post unita fuit abbatiæ B. Mariæ de Pratca ord. Cisterc. 1 Jonas in actis sancti Eustasii Luxoviensis ab— XIII. batis, meminit viri venerabilis Theodulfi cogno— JSTad mento Boboleni, qui tria in pago Bituricensi Milmin- condidit monasteria : primum iu infula supra fiu— am’ vium MiImanderam (la Marmande) cujus loci nullum cognoseimus abbatem ; erat enim vi- rorum : Alterum pro viris idem pius vir construxit ; XIV. Gaudiacum nomine, non longe ab Albeta fluvio ^S, audi*~ ( TAubois) pro religlosis viris, uti superius. Utrumque autem sub regula S. Columbani fuit conditum ; neutrum vero super est : * Tertium coenobium auctore BoboIeno cons- * tructum apud Carantonium, fuit virginum supra fluvium Milmandram. De ipso quod adhuc exstat sub S. Benedicti regula, inferius agemus. Quar- tum addidit sed extra Biturigum fuies, scilicet in pago Nivemensi. Paulo post circa annum 624. sedente BiturI- cis beato Sulpicio, sancta Eustadiola matrona no— mon.ste- bilitate inter ceteras conspicua, consenticnte viro rium- suo Tetradio, fundavit coenobium pro puellis ; quibus cum aliquanto tempore præfuisset, sexto idus Junii ad coelos evolavit ; quod forsan Medianum est rnonasterium, in coUegium postea canoni- . corum mutatum anno circiter 1 o 12. a quo vita * communis extorris facta an. 1178.3 Guarino ar- chiepiscopo. Jam Iaudatus S. Sulpicius Bituricensis episco- pus præter Navense rnonasterium in quo sepultus est, cujusque auctor fuit, complures ecclesias, monasteria, & cellas construxisse dicitur : unde innumerabilium clericorum pater, & monachorum essec- tus legitur. Sub S. Sulpicio vixit quoque S. Dulcardus, AXVL, qui degebat in Ambiliaco monasterio. Num præ— cum. luit ut abbas ! negat Cointius ; asserunt tamen Me- nardus & Saussayus. Hujus loci ecclesia parochia- . lis unita est archipresbyteratui Urbis. S. Petri Puellarum ecclesiam fuisse sacrarum xvn. virginum vel lpsa nominis appellatio indicat. Illud rnonasterium cum aliis seculo IX. destructum a paganis, hoc est barbaris iufideIibus ; tandem anno 1012. Dacberto Bituricensem cathedram obti- nente, restauratur a duobus Ebrardis fratribus quorum charta, cum mutila sit in Patriarchio Bi- turicensi, integram edidimus iu instrumentis. Ex ea intelligimus canonicos a piis illis fratri- bus hac in loco institutos fuisse, quorum præpo- situs prior vocatur. Nonnullos priorum e tabulis erutos hic subjicere operæ pretium putamus. ni ECCLESIA B SERIES PRIORUM S. PETRI PUELLARUM. I. T T UmbeRTUS prior, cui anno 113 8. J. 1 Innocentius II. priviIegium concessit quo illius ecclesiam sub sua protectione susclpit. An iQ 1149. canonicis Evaunensis ecclesiæ ca- pellam S. Mariæ quæ comitaIis dicitur donat. II. Guillelmus, cui anno 1 170. Alexander papa III. priviIegium concessit. III. Henricus, cujus tempore Guarinus ar- chiepiscopus componit litem inter capitulum S. Ursini & capitulum S. Petri Puellarum de eccle- sia S. Johannis a campis. IV. Odo de Veura in variis chartis reperitur 1 ab anno 1183. ad annum 1229. Reperio ta- men Odelinum priorem tempore S. Guillelmi. Forte idem cum Odone de Veura, Odeiinus propter parvam staturam dictus. Nisi quis velit Odonem de Veura bis fuisse priorem ante & post S. Guillelmum. V. Galterius de PrulIiaco cantor Biuiricensis & prior S. Petri Puellarum anno 1236. VI. P. prior anno 1239. quædam statuta condit. VII. Odo de Gosonio cantor Bituricensis & prior S. Petri PuelIarum 1267. mense Februar. VIII. Odo Ratieranno 140 8. multa acquirit. * IX. Johannes Penin praecedentis nepos. X. Johannes Bourbeau. XI. Jacobus de ia Sausaie. XII. Johannes Petrus de Logia. XIII. Jacobus Girard 1584. XIV. Antonius de Banlin. XV. Johannes de Gamaches. XVI. Renatus DumerIier 1595. 1609. XVII. Petrus Bigot obiit 1628. XVIII. Johannes Jacobus Labbe. XIX. Johannes Gautier. XX. Petrus de Roulin., XXI. Ludovicus CIuseI. XXII. Gilbertus Aucier. XXIII. Renatus Guenois. XXIV. Ludovicus Suffie. XXV. Johannes Alabat de Lonvert hodie præest. ^vliI Bituricensis ecclesia B. M. de Salis in prima B. Marii sui origine monasterium fuit virginum, quod dc Salis. BertUara seu Bertoara abbatissa ante annum 640. construxit, testante Jona in vita S. Eestasii ab- batis Luxoviensis. Certe in chartario B. Mariæ de Salis exstat una charta continens donum Gui- bodi factum B. Mariæ de SaIis tempore Gun- tranni regis, Austregisiii archiepiscopi, & Ber- toaræ abbatistæ, cujus moniales quindecim ibi- dem recensentur. Sæculo ix. destructo SaIensi monasterio, quod tunc monachis parebat, octo circiter leucis a primatiali urbe dissito, ad Bitu- ricense B. Mariæ de SaIis coenobium monachi se receperunt ; quod quidem non multo post eam- dem sortem experitur, donec desertam & forte dcstructam ecclesiam reparavit Gaufridus viceco- ViJe tom. nies Bituricensis, anno 1012. & canonicis se- cuIaribuS commisit. Seriem priorum ex chartario ejusilem ecclesiæ partim eruimus, partim nobis I T U R I C E N S t S. 123 1 dedit V. Cl. Franciscus Josephus Jacquemet prior B. Mariæ de Salis. Series priorum. I. T) AtNALDUS prior B. Mariæ Salensis re- -Tvperitur regnante Roberto rege & Conf- tantia regina. II. Raino abba ex monasterio B. Mariæ Sasa- nensis, nec non & omnes canonici ejusilem loci quamdam terram emunt in viUa Alson anno 111 » regnante Henrico rege. Qui Raino hic abba dicitur ; in alia tantummodo prior nuncupatus, qua seilicet Rainoni priori & canonicis B. Mariæ de B Salis datur villa quæ dicitur Fenestiacus, quam donationem confirmant Gaufridus vicecomes & Eldeburgis uxor ejus, qui locum ipsum constru- xerant. III. Raginus prior & omnes canonici S. M. Salicacensis emunt boscum iu villa quæ nuncupatur Lavatas anno xm. regnante Henrico rege, id est 1043. Idem tribus ante annis iu alia charta prior reperitur. IV. Stephanus prior cum omni congregatione S. Mariæ Salicacensis emit terram in villa Selsiaco anno 27. regnante Henrico rege, id est 1057 « n V. Giraldus seu Giraudus prior & omnis congregatio S. Mariæ de Salis quædam emunt, regnante PhiIippo rege anno x 111. Ejusilem Giraudi fit mentio in charta sancti Ursini anno 1079. Sub eodem priore societas initur inter ecclesiam B. Mariæ de Salis & monachos Molis* menses anno 1102. indictione 1 o. epacta nulla, concurrente 11. præsidente Romanae sedi aposto- licæ domno Palchali, apud Biturigas Leodegario archiepiscopo, ecclesiam Lingoniensem regente Roberto episcopo, in Francia regnante Philippo rege & filio ejus Ludovico, Hattone chartam lo- cietatis dictante, Francone scribente, per omnia au- y tem imperante Domino nostro JesU ChrisTo. Giraudo etiam priori de Salis Leodegarius ar- chiepiscopus confirmat feodum presbyterale de Villencest anno 1107. VI. Gaufridus prior beatæ Mariæ de SaIis, & etiam cantor S. Stephani, cui ecclesiam de Agon- giis cum decimis & sepulturis & oblationibus red- didit Wulgrinus archiepiscopus xm. cal. Septembris anno 1124. indictione IX. anno pontificatus domni Callixti papæ II. VI. anno pontificatus nostri v. inquit, regnante glorioso rege Franco- rum Ludovico xvi. Ejusilem Gaufredi men- tio fit in duabus aliis chartis : una anno 1128. £ altera 1129. VII. Petro S. R. E. subdiacono & priori B. Mariæ de Salis Innocentius II. papa priviIegium concedit quo eccsesiam B. Mariæ sub sua protec- tione suscipit, praedia ejus confirmat, ac prioris eligendi liberam facuItatem concedit an. 1138. VIII. Stephanus prior recensetur jam anno 1144. in charta Uzerciæ, & 1145* quo RaduI- fus Exolduni dominus, laudanteAliziauxore sua, & fratribus suis Saverico & Odone, duo molendina S. Ursino donat. Eodem anno privilegium obtinuit ab Eugenio papa III. & transegit cum Ermengarde abbatissa S. Menulfi ; quam transaci24 ECCLESIA BI’ tjonem approbavit Petrus archiepiscopus Bituri— A censis. Memoratur adhuc anno 1149. in alia charta. IX..R. priori B. Mariæ de Salis Radulsus de Baugi milcS anno 1208. vendit quicquid habebat in territorio de Fencstrelaio. X. Guillelmus de Ruiliaco memoratur in charta temporis nota defututa, sed cujus caracter 400. annos superat. XI. Matthæus Comes seu Comitis 1425. XII. Petrus Cadoiiet ex canonico Bituric. & priore B. Mariæ de Salis 1462. archiep. Bituric. circa an. 1485 XIII. Henricus Cadoiiet 1492. B XIV. Renatus Dcblet 1499. 1 II. 5 r3* XV. Depolingues 1 542. XVI. Franciscos Bidault 1 5 44. XVII. Leopardus MarvilIeau, vicarius gene- ralis Bituric. 15 67. XVIII. Claudius I. de BeauxoncIes 1570. XIX. CIaudius II. Descombes 1571. XX. Petrus Poncet 1579. XXI. Sebastianus Lallemant 1585. XXII. Petrus Barette 1619. XXIII. Jacobus Gastot 1629. XXIV. Johannes Naudet 1645. XXV. Petrus Demeure vicarius generalis C 1652. XXVI. Nicolaus Porcher vicarius gener. & offic. 1657. XXVII. Philippus Boucot 1668. XXVIII. Johannes AIabat 1674. XXIX. Philippus Bureau socius Sorbon. & officialis primatiæ, 1680. XXX. Gilbertus Porte 1682. XXXI. Franc. Josephus Jacquemct electus 12. Maj. 1707. sx^— Monasterii Bituricensis sancti HippoIyti origo lyti. PP°’hactenus omnes auctores latuit. Fuisse sacrarum virginum certissimum est ; exstabatque seculo xii. I quo abbatissa cum priore S. Ambrosii litigavit apud Engolisinam, coram Girardo episcopo ; & vero memoratur in bulla Eugenii papæ III. ad Pctrum archiepisc. an. 1145 « Duravit usque ad an. 1405. quo, dispersis in variis monasteriis mori ialibuS, illud sanctæ capellæ a Johanne I. duce Bituric. fundatæ unitur. Perstitit tamen hactenus eccIesia, quam hodie presbyteri Oratorii possident. Ex abbatissis quæ huic monasterio praefuerunt, sequentes tantum deprehendere potuimus. I. T7 Rm EN BURGIS abbatissa sancti Hippolyti 1 JL_janno 1171. componit litem cum Gun- tcrio magistro hospitalis in Bituria. II. A. abbatissa anno 1241. in charta sancti Austregisili de Castro. Eadem forte cum Agnete abbatissa quæ anno 1249. in alia charta occurrit ; imo fortasse cum Agna quæ pridie nonas Martii r U R I C E N S I S. 125 obiisse dicitur in necrologio Nivemensis parthe- nonis B. Mariæ scripto an. 1317. III. Anordis 1293. IV. Isabellis 1325. & 1331. anno vero 1337 « acceptat FuIcaudi archiepiscopi statutum pro suo monasterio, quo monialium numerum tam in capite quam in membris ad xxx. determinat. V. Isabellis de Varennis 1348. VI. Mathildis de Basema 1357. 1 3 63. VII. Luca, forte Lucia, cujus mentio fu in Iibro miraculorum S. Philippi *, sed quo tem— • pore vixerit ignoratur. } De ABBATIIS QUÆ MODO EXSTANT. HActenus de abbatiis aut veteribus monasteriis, quæ a priori statu defecerunt, dixi- mus ; nunc vero de aliis quæ aut in pristino statu perleverant, aut eum ætate fere nostra tantum amiserunt est dicendum ; sunt autem : Abbatia S. Sulpicii Bituric. Jawdfcii S. Sigiranni S. Genulfi Burgidolensis S. Gildasii Exoidunensis • Casalis-Benedicti Fontis-Gumbaidi Millebeccensis Podii-Ferrandi. FeMINARUM- S. Laurentii Carentonii S. Menulfi. S. Ambrosii Ord. s. Cellensis Au8ustini. Pleni-pedis ) S. Satyri Miserayi Vemuciæ seu Grossi-bosci. S. Mariæ de ChaIiveio or<f. Nigri-lacus Cistcrc. Fontis-Morigniaci Landesii Barzellæ Prateæ Varenarum Loci-Regii , OIiveti B. Mariæ de Petris AIbiniaci. Feminarum, De bello-visu Buxeriensis. ABBATIA ti6 E C C L E S 1 A B ABBATIA S. SULPI SAncTI SuLPITIi ab exordio ordinis S. Benedicti monasterium, alias Navense dictum quod esset hic locus navium opportuna statio, situm est in suburbio Bituricæ ad Septentrionalem pla- • zi/. Ave— gam, inter duoSim nes, Euram*& Orionem * ; quod &’nutri^** quidem ferunt regnante Clotario II. conditum, ticin. Oro ». Unitur an. 1497. Casalinæ congregationi, postea- que congregationi S. Mauri, cujus abbates trien- nales nunc sunt. Abbatum SERIES. I. QAncTUS SULPITiys cognomento Pius, OBituricensiS archiepiscopus, primus ejus- dem coenobii fundator & abbas exstitit, ibidem sepultus, cujus vitam descriptam habes tom. 2. act. SS. ord. S. Benedicti. Ab hoc primo auctore nomen sumsit monasterium, cum prius fuisset de- dicata basilica in honorem sanctæ Mariæ virginis, S. Stephani, S. Clementis, & omnium sanctorum. II. Domio praefuit statim ab obitu S. Sulpitii, cujus basiiicam ampliavit, ut docet auctor vitæ S. archiepiscopi. III. Gunsindus abbas an. 788. ex nostro D. Estiennot. < IV. Ramnbieus circa annum 82o.quosedente Halbertus diacon. & Ansarius cIericus Deo & S. Sulpitio donaverunt mansum suum situm in pago Biturico, in vicaria Auliquiacensium, loco qui vocatur Maidunus. Datam, non. Maii an. Hludovici serenissimi regis, VII. & VIII. Pipini regis, &c. Vide Mabill. ad an. 8 20. n. 3. Idem abbas diploma obtinuit a Ludovico augusto. V. EvrardusL qui constructis pontibus super aquas Euræ & Orionis, a Carolo rege facultatem impetravit erigendi in iisoem pontibus telonei, • quod concessit Princeps litteris datis iv.cal. Martii, anno xv. sui regni. Anno sequenti pro eodem monasterio Rodulfus Bituric. archiepisc. ejusilem principia præceptum obtinuit. Vide Mabill. ad an. 855. n. 98. VI. Macbertus I. quo sedenteAcfredus quidam, & Girardus ejus frater villam suam Ealgerolas, sitamin pago Bituric. in vicaria Ulvacanti, dederunt ; facta est donatio mense Januario anno 1. regnante Karolo rege, scilicet Karolo filio Karoli Calvi, rege Aquitaniæ. Vide Mabill. ad an. 856. n. 1 14 Sub hoc abbate erat maxima turba monachorum, ut in charta donationis hujus legitur. VII. Gunfridius notatus apud Mabillonium, ubi de ejus successere Adoleno agit. VIII. Adolenus circa annum 880. mense De- cembri facit quorumdam praediorum commuta- tionem. IX. Macbertus II. cujus tempore Gaufridus Bituric. vicecomes quædam Navensibus concessit in villa pagi Bitur. Colongiaco. Pervenit usque ad an. 917. juxta Mabill. X. HumbertuSI. floruit sub Rodulforege. XI. Rcgimundus an. vn. Ludovici Transina- Tomus I T U R I C E N S I S. 127 T I I BITURICENSIS. A rini, in quodam instrumento dato mense Januario hujus anni. XII. Ebrardus II. ab anno 3. Lotharii regis. XIII. Herbertus fuit eodem rege ; cujus abbatis temporibus Hugo archiepiseop, Bituric. ablata ab avunculo suo Richardo restituit Navensi coeno- bio. Vide Mabill. ad an. 9 8 3. XIV. Hictarius videtur suecessisse Herberto. XV. Engelbertus, c/. Ingelbertus circa annum 990. cujus tempore Adalgarius subdiac. quædam monasterio contulit an. 111. Hugonis regis. Con- sanguineus erat Odonis-Abelini militis de Bonp- g fonte, cui quædam cessit abbas fuit annuo censu f regnante Roberto. XVI. Vivianus successerat Engilberto, anno Roberti regis xxviI. Ejus precibus permotus Aymo Bituric. archiep. Gaussini succesior, praedones qui res monasterii diripuerant, ad restitu- tionem coegit. Anno Incamation. 1032. regni Henrici regis VI. scilicet ex quo fuerat coronatus, Aymonis archiepiscopi II. subsignavit litteras ejus- dem Aimonis pro restauratione sancti Satyri, C. tvnt. ubi vide. coi. j 1. r-. XVII. Humbertus præerat ante annum 1040 « Hoc an. in lynodo Aymo archiepiscopus relaxa- vit monasterio Navensi paradas, seu jus procura- tionis & hospitii, in omnibus ecdesiis ad monastr pertinentibus, prout reIaxatæ erant a Dagberto, & Gausceliuo suis antecestoribus. Vide Mabill, ad an. 1040. n. 24. XVIII. Odosedebat an. IV. Philippi regis, quo Navensibus restituitur capella GilIonis ab Hum- baldo & Gillone Borboniis, eoramque matre Agnete, pro anima patris sui Archambaldi & majorum suorum, qui diu hanc ecclesiam injuste detinuerant, servato jure sepulturæ ibidem, aut in Navensi ecclefia, fuit eodem abbate, anno 1 3. Philippi regis. Rogerius de Coldredo filium suum obtulit Deo in hoc cœnobio & simul quædam contulit prædia^ Vide Mabill. ad an. 1063 « n. j 3. Rexit ad annum saltem 1074. quo lauda- tur tanquam vir religiofus & in procurandis rebus temporalibus gnavus. XIX. Evrardus lII.post aliquot annos fuecessisse dicitur Odoni præfato. Huculque vero licuit con- P suiere Mabill. nunc solus nobis superest noster D. Claud. Estiennot iu schedis MSS. quibus hic abbas inseribitur anno 1085. XX. Theduinus præest circiter an. i 090. XXI. Odo, al. Eudo jam an. 11 o2. quo Ste- phanus, Magduni dominus, in cœnobio mona- chum induit, ut asserit D. du Bouchet iu hist. domus de Corteniaco pag. 108. & seq. Anno 111 o. Arnulfus II. dominus Virzionensis, Go- defridi filius, restituit ecdesiam de Salbris. Vide du Bouchet loco citato. XXII. Fulco anno 1113. cujus tempore Ludovicus VI. Francorum rex, Leodegarius Biturigum archiepiscopus, Vulgrinus ejus successer n8 ECCLESIA B I Raimundus dc Caliveto miles, Bemardus de A Monte-Schilcto, &c. multa contuIerunt monastc- rio ; Callixtus vero papa II. omnia bona & jura confirmavit. XXIII. HeIias 1137. XXIV. Savaricus anno 1140. adiit Ludovi- cuni VII. regem, eum rogaturus ut litem quam habebant monachi Navenses, eum Fulcone de Mercato, componere dignaretur. Anno sequenti Rex confirmavit donationem factam a Sarione de MonestelIo. XXV. Rainaudus memoratur in bulla Eugenii III. pro Floriac. tempore Macharii abbatis. XXVI. Sulpitius anno 1150. ex quodam pacto inter ipsum & abbatem DoIensem. XXVII. Petrus I. 1155. XXVIII. Raginaudus legitur recepisse anno 1155. ab Adelaide uxore Stephani vicarii, quæ ab ipso male parta fuerant epud Berciacum. Subscripsit chartæ Petri archiepiscopi Bitur. qua donat Silviniaco ecclesiam de Buxeriis anno 1156. ejus pontificatus XIV. vel XV. XXIX. Cadurcus an. 1162. 11 63. 11 86. Ipsum Alexander 111. donavit dlplomate, iu quo monasterii bona omnia recensentur. XXX. Stephanus anno 1190. quo Herveus ( Virzionensis dominus dedit illi duas carrucatas nemoris in siiva de Volt. Anno 1 194. pacisci- tur cum RaduIfo, domino Magduni. Vide du Bouchet p. 108. hilt de Courtenay. XXXI. Hugo regebat anno 1195. quo trans- igit cum Himberto abbate & conventu Casalis- Bened. pro capelIa quadam, ex ejusoem loci ta- bulario. Anno 1208. paciscitur cum priore & canonicis S. Cyrici Exoidun. pro perceptione decimæ in media vaIle de Juncheria, ex tabul. Exoidun. XXXII. Matthaeus anno 1219. XXXIII. Amelius 1230. ▼ XXXIV. Philippus 1240. XXXV. Guillelmus I. 1248. XXXVI. Petrus IJL "12 5 9. & 1264. quo litigabat cum decano Bituricensi. XXXVII. Johannes I. 1284. & 1285. comitatus est Simonem de BeIlo-loco archiepis- copum Bituricensem, visitantem Bituricensem & Burdegal. provincias, ex patriarchio Bituric. Cltrtmiault c. 74. Vide etiam tom. 2. analect. Mabill. pag. 613. & t. 3. pag. 505. &c. Hic est, ut videtur, 3uem vicarius generatis archiepiseopi Bitur. Regi eclarat a se confirmatum in abbatem an. 1282. XXXVIII. Nicolaus anno 1296. 1297. j quo celebravit capituium generale, & 1300. XXXIX. PetruS III. an. 1 3 03. a Guillelmo de Brechant fidei sacramentum ob ditionem de Cors exigit nomine Isabellæ ejus uxoris debitum, quæ filia erat Johannis Damiti. XL. Aymo anno 1305. emit pratum apud Monestellum Sarionis. XLl. Guilleimus II. a S. Georgio an. 1 3 1 o. litteras accepit a Guillelmo de Calviniaco domino Castri-Radulfi, quibus profitetur se fidem cIientelarem præstitisse huic abbati apud Exoldun. ad quod iu ipso monasterio pendendum tenebatur. T U R I C E N S I S. ii9 1 A11. 1319* nomensuum addit litteris Reginaldi dc Porta Bituricensis archiep. pro reformatione Divini officii. Vide Patriarchii Bitur. c. 76. XLII. Petrus IV. an. 1330. accersit Mathil dam dominam de Bonimiers in monasterii curiam, ut se purget de quibusdam facinoribus. Adversus baillivum Bituricensem auctoritate Philippi regis tuetur monasterii jurisdictiunem. Anno 1 3 3 5 * hoininium accipit a Johanne de la Portc, domino de Poligny. XLI1I. Guillelmus III. dc Cruce anno 1336. Henricum de Porta ob feodum de Bencgon, ad fidem dientelarem recipit ; pro quo feodo Fran- ’ciscos de Brichanteau eques torquatus hominium præstitit anno 1336. Anno 1350. senatuscon- sulto parlamenti Parisiensis definiuntur jurisdic- tionis monasterii metæ. XL1V. Silvester 1 3 5 o. & 1354.. quo paciscitur cum Andrea de Calviniaco Castri-Radulfi domino. XLV. Simon anno 1361. coactus est tueri sui monasterii libertatem adverius ducis Bituri- censis ministros. Ob negatum a Johanne de Sacro- Cæsare obsequium, publicavit feodum de Nan- $ay anno 1362. pro quo postea ei fidem jura- , vit Guillelmus dc la Chastre. Lego in monastico * Gallicano MS. domni Michaelis Germain Simonem abbatem anno 1 3 67. manumisisse Martinum Bervaut, & Perrinum de Bourdaloiie. XLVI. Johannes II. occurrit in litterisauthen- ticis anno 1381. XLV1I. GuilIeImus IV. episc. EngoIisinensis rexit circa annum 1 3 9 1. cum perpetui adminil- tratoris titulo. XLV11I. Bemardus I. memoratur in instru- mento institutionis canonicorum iu sancta capella Bitur. an. 140 5. Jurium vero hujus ecclesiæ con- servatores facti sunt abbates S. Sulpitii & S. Am- y brosii. Paulopost monasterium pene destruitur. Vide patriarchii Bituric. cap. 84. 85. at adjutorem & singularem benefactorem Sulpitiani experti sunt Bosco-Raterium archiep. XLIX. Andreas de Fontana anno 1419. in litteris Caroli delphini commemoratur. Item in aliis chartis anno 143 6. & 143 9. L. Johannes III.deMenatoanno 1442. quæ- dim locatprædia. Anno 1451* jurat ei sidem Ludovicus de la Tremoille toparcha de BommierS. LI. Ægidius de Mileto anno 1455. obtinet a Carolo VII. cui ob sidem servatam gratus erat, litteras regias pro tuitione bonorum & jurium.
? Postea Iepra laboranS, cessit pedo in gratiam Johannis Cœur circa an. 1461. LII. Johannes IV. Cœur Jacobi regni ærarii præfecti filius, decanus PictaviensiS, deinde ar- chiepiscopus Bituric. præfuit utiliter monasterio ab anno 1462. ad 1484. * ai. Guii- LIII. Johannes V. * AIabat vir sanctæ conver—, elrauJ. sationis pedum cessit ut suum monasterium uniret congregationi CalaliS-Bened. circa annum 149 7. Anno vero 1487. pene tota urfu incendio con- fumitur. Vide patriarch. cap. 8 8. LIV. Guido JuvenaliS, CasiliS-Bened. monachus, vi ccssionis abbas instituitur ad triennium a I3o ECCLESIA B Guillelmo de Cambray, Bituricensi archiepiscopo. „ Ceteros abbates triennales omittemus, præterquam insigniores. Vide patriarch. cap. 89. LV. Johannes de Chausse iu exsecutionem bullarum Alexandri VI. & Julii 11. summo- rum pontificum, necnon litterarum Guillelmi Bituric. archiepiscopi, pro confirmatione ordinis moniaiium Virginis Annunciatæ fundati a Johan- na Franciæ ducissa Bituricensi delegatus, vssa au- ditaque refert in acta die 17. Octob. anni 1 5 07. ex tab. parthenonis ejusilem ord. apud Albiam. LVI. SimonClouabbasS.SulpitiiBitur. 1509. & 1 5 11. & congregationis Casalinæ visitator. LVII. Stephanus du Croset mistus fuit ad 1 concilium Tridentinum. Abbas erat an. 155 2. LVIIl.LudovicusRouiliardpræeratan. 163 6. cum brevi apostolico, regio diplomate, consensu- que monachorum, tum hoc rnonasterium, tum congregatio Casalina tota unitur congregationi resormatæ S. Mauri. LIX. Bernardus II. Audebert primus abbas e congregationeS. Mauri fuit, deindeejusuem supe- rior generalis per an. 1 2. quem Philippus Labbe, e Societate Jesu presbyter, appellat virum littera- tissimum & religiosissimum tom. 2. Bibliothecæ- novæpag. 425. c n t ABBATIA S. SIGIRANNI. 5. ctran Brenne. CANCTI SIGIRANNI iu Brena * • La Bren— sou P^0 ®rionensi monastrrium ad Clasiam ne. fluvium, la Claise, ordinis S. Benedicti, di- • ctum olim a situ suo Longoretense, Lonrey, pa- tronum & fundatorem agnoscit B. Sigirannum •, cujus festum assignatur 4. Decembris in additio- nibus Molani ad Usuardum, & memoratur sub hoc titulo : In pago Bituricensi, in loco qui dici- tur Longoretus, tranfitus domini ac sanctissimi ar- chidiaconi Sigiranni consesseris ac levitæ Christi, qui idem vir beatus primum clericus essectus, ac deinde ab archidiacono Turonenst archidiaconus or- dinatus est, postea in monachali habitu conversa- tus, signisque ac virtutibus multis, gloria clarus mi- c. Lin. gravit adChristum. Vide instrumenta nostra. Hic primum construxit monasteriolum, Millebecum nomine, in saltu Brionensi ; postea in loco amœ- b niori Longoreto dicto b ad Clasiam fluvium, cui proximæ erant ædes FIaocati Majoris-Domus reg- ni Burgundiæ, sui quondam amici, congruum mo- nasterium eodem Flaocato favente ædisicavit, sub sancta regula a beato edita Benedicto, & pa- trocinio S. Petri apostoli. Hic silentio præteri- mus tabulas nescio quas hujus monasterii funda—. tionis tanquam a Dagoberto rege exstructi, editas 1 a Sammarthanis in sua Gallia Christiana, ut pote 3uæ ipsismet adulterationis suspectæ & nobis vi- eantur. Itaque veniamus ad abbates quorum catalogo Gemellis fratribus ab amico suo Pictaviensi antistite darissimo Henrico Castaneo Rupipozæo olim communicato multa addidimus. « De eo lege Mabill. ad annum 6 j J. n. 49. ubi vix ante Chlodovci junioris principatum conditum suifle hoc monaste- rium dicitur ; at consule ejusdem sanfli vitam seculo 1 1. Bened. tom. a. p 4.) a. Construi coeptum an 641. censet Mabil. sec. II, Bened. Pag. 4 37- Tomus II. ITURICENSIS. 131 4 Abbatum series, I. Q ANCTUS SIGIrannus, uti primus auctor, Osic & primus abbas hujus monasterii, de quo vide quæ supra diximus ; obiit anno circiter 655. In codice MS. S. Ursini Bituricensis exstat vita sancti Sigiranni, cujus fragmentum de ipsius sepul— c. l. coi. tura & tranfiatione edidimus inter instnimenta. II. Francardus sedebat circa an. 679. quo Ba- rontus ejus monachus extra se raptus & ad para- disi portam ductus, ibi vidit mansionem abbati suo Francardo praeparatam. Vide Mabill. ad an. 679^.89. ubinotat monachum anonymumqui 1 visionem hanc retulit, profiteri se eam ex ore ip- sius Baronti audivisse, qui asseverabat eam con- tigisse vm. cal. Aprilis, an. vi. Theodorici regis Franc. Idem anonymus hæc testatur de Francardo : Erat Dei timens, valde pius, sacris lectionibus instructus, nutritor & doctor filiorum nobilium ; per cujus religionem multæ monasterio possesseones ac- creverant ; & tandem longa itifirmitate ad æterna gaudia capessenda purgatus. Circa illud fere tempus florebat in Longore- tensi cœnobioS. Desiderius, cujus vitaedita sco. ii. Bened. p. 828. III. Bernardus abbasS. Sigiranni an. 1066. — memoratur in charta Pruliacensis monasterii. IV. Humbaldus sive Umbaudus subscribit litteris Radulfi Dolensis pro Casali-Benedicto, circa an. 11 o 6. tempore scilicet Andreæ primi abbatis Casalis-Bened. ex chronico MS. hujus monasterii. V. Johannes 1. anno 1228. nomine archiepis copi Bituric. citat archiepiscopum Burdigalensem ad concilium Bitur. ldem memoratur iu tabulis S. Sigiranni anno 1233. VI. Sivinus an. 126 6. ex litteris quas scripsit ad archiepiscop. Bituric. quæ exstant iu fine lec- tionarii MS. VII. Gaufridus anno 1268. praefecturam re- signat in manu archiepiscopi Bituricensis. Is est fortasse qui de Moncourt cognominatur apud Sammarthanos. VIII. Petrus I. monachus & sacrista Villæiupæ post Gaufridi abdicationem electus abbas, facul- tatem obtinuit ab abbate suo transeundi ad mo- nasterium S. Sigiranni, ejusdemque electionis confirmatio petita est a Johanne archiepiscopo die Lunæ post festum S. Johannis Baptist. an. 126 8. ldem forte qui Huaul al. Hault cognomen habet apud Sammarth. IX. H. abbas S. Sigiranni an. 1275. socie- 7 tatem init cum monachis de Villa-lupæ. L X. Giraldus an. 1 3 82. ex ipsius litteris qui- bus offert quosiiam monachos ordinandos archi- episcopo Bituricensi, in fine lectionarii veteris ; forte is est qui Rebuffe cognominatur apud Sam- marthanos. XI. Petrus II. des Nots ex nobili gente de Ma- rafin prope S. Sigirannum, ex Sammarth. XII. Guillelmus anno 145 2. memoratur in charta S. Genulfi. XIII. Raimundus de Cabannes. XIV. Philippus de Fosseguerin. XV. Johannes I. de Saix obiit 15 2 3. ex ipsius epitaphio. s ij i32 ECCLESIA B XVI. Ludovicus de Brizay ex dynastis de Beau— j mont-Brizay, curavit ecclesiam novam dicari die 20. Junii an. 1531^ Petro episcopo Ebronensi sustraganeo Francisci cardinalis Tumonii archiepiseopi Bitur. Chori etiam sedilia elaboravit, ædi- sicia denique regularia aut a fundamentis erexit aut resarcivit. XVII. JohannesIII. de Mauvoisin 1559. XVIII. Franciscos I. de Beaueaire dominus de Ia Creste episcopus Metensis, simulque abbas sancti Germani Autissiod. & Rigniaci. XIX. Renatus Chasteigner de Ia Rochepo- zay, Caroli Rupispozeæ toparchæ filius natura- Jis, monachus ordinis sancti Benedicti, & prior’ S. Romani de Castro-eraldi, abbas an. 1599. defunctus mense Septemb. 1614. in procinctu itineris ad comitia generalia regni Parisiis convocata. Vide hist. genealog. Cestanæonun Andreæ Quercetani. XX. Henricus Ludovicus Chasteigner epis copus Pictaviensis, possessionem adeptus est per , procuratorem 6. Aprilis an. i 616. * de quo multa in episcopis Pictav. XXI. Johannes IV. du Verger de Haurane Baionæ natus 1581. praecedentis episeopi resig- natione suffectus abbas, præfuit an. 16 2 o. Excessit e seculo die xi. Octobris 1643. in urbe Lutetia, ubi & sepultus est in ecclesia S. Jacobi de Alto- passii, in suburbio S. Jacobi. XXII. Martinusde Barcos Baionensis, Johan- nis nepos ex sorore, patruus vero N. de Barcos die 31. Octob. anni 1705. designati abbatis S. Jacobi Biterrensis, die 9. Maii an. 1644. admittitur ad possessionem, a quo tempore depravatos suorum mores correxit, ædificia regularia vel a fundamentis erexit veI refecit, dormitorium, daustra, cellam hospitum, sacrarium seu sacristiam de novo construxit ; bibliothecam omnibus fere libris instruxit, annuos reditus muItum auxit ; quodque majus est, monachos ad arctissimam sanc-’ tæ Regulæ observationem perduxit ; quod utinam diu perseverasset. Verum hæc omnia nunc vide- mus labefactata & eversa. Obiit mense Augusto b anni 1678. b sepultusineccIesia sui monasterii. XXIII. Thomas de Mouchi 167 8.obiit men- se Aprili 1700. XXIV. Franciscos II. Gaspardusde Ia Mer de Matha episcopus Adurensis ab anno 1700. ad an. 171 o. quo vivere desiit Junii mensis die tri- gesima. XXV. Eduardus de Bargedd Nivemensis ♦ ai. >5. episcopus die 2 *. Augusti an. 1710. Julii. * D. Claud. Estiennot an. tantum 1619. faAum fuiste ab- baterti, & in seuuenti ceflifle obiisteque an. 1 6 J 5. asterit.ubi etiam tacet episcopatum. b P. Anselmus al. domnus du Foumy in genealogia Emerici de Vic procancellarii recenset Emericum de Vic defignatum abbatem S. Sigiranni, qui obiit mense Odobri 1 676. [ T U R I C E N S I S. 133 L DOVERENSE, NUNC VIRZ10NENSE MONASTERIUM. DOvERENSis monasterii initia referuntur ad annum 843. iu chronico Virzionensi apud Labbeum Novæ-bibliothecæ tomo 2. de quo etiam in patriarchii Bituricensis ibidem editi cap. 47. legitur quod sanctus vir ( Radulfus Bituric. archiepiscopus) templum nobile iu loco dicto Dovera exstruxerit, eique pari dignitate monasterium addiderit, situm in valle peramoena ad Carum fluvium haud procul a Virzlone. 1 Hoc tamen coenobium non tam fundasse Rodulfus c quam novis beneficiis Iocupletasse probatur, ex diplomate Caroli Calvi ad ipsius preces con- cesso : exstat illud sec. iv. Bened. p. 2. pag. 158. ubi legere est : Statuimus atque firmamus ut præ- dicti monachi suprascriptas res cum omni integritate a venerando Rodulfo vel ejus antecesseribus ad eo- rum stipendia deputatas perpetuo teneant atquepost fideant. Et certe ipsissimum illud quod patriar- chium Bituriccnse nobile monasterium vocat, ap- pellatur tantummodo monasteriolum memorata ec- clesiæ suæ ( Bituricensis) in præfato Caroli diplo- mate : ita nimirum ut quod ex dotatlone antecesib- 3 rum potisicum erat monasteriolum, Rodulfi mu- nificentia factum fuerit nobile monasterium. Conjicimus itaque, nec levi fundamento, hanc abbatiam primitus fundatam vel a Carolo mag- no, vel certe ab ipsius filio Ludovico pio, quando solo regno Aquitanico potiebatur, hoc est ab anno 7 8 1. ad 814. quo per obitum patris factus est imperator. In hujus quidem imperatoris vita auctore anonymo fynchrono ejus aulæ addicto, inter praecipua quæ pius princeps vel de novo exstruxerit vel reparaverit monasteria recen- setur monasterium Devera, quod vix de alio hu- jus nominis in Aquitania cœnobio intelligendum ) videtur. Neque vero est quod objiciatur in edita hujus principis vita, necnon in historia Aimoini, legi hoc verbum Devera, per præpositionem De & nomen Vera, separatim : nam in authenticis auctor iste anonymus omnia per hunc principem tum instaurata, tum de novo exstructa monaste- ria iu recto casu recenset. Et vero in pervetusto chartularii S. Petri Mauriacensis in Arvernia codice MS. exstant annales eandem complectentes recensionem, ubi verbum Devera ablque ulla lyllabarum divisione legitur. Idem porro adstruit & evincit priviIegium Lu- dovici pii huic Doverensi monasterio concesium, l quod in historia Biturigum dominus de ia Thau- massiere laudat. Ex quibus manifeste patet ætate Rodulfi antiquius esse hoc monasterium. Cum autem hæc abbatia infestatlone perversorum ho- minum pene ad nihilum redacta esset ; quidam ecclesiæ Bituricensis canonici eam in tutiori loco, id est in castello Virzione proximo, instaurarunt, favente comite Thcobaldo, ut docet instrumen- tum sequens. c De prxdiis huic monasterio a Radulso conce/Tis vide ejus elogium seculo IV. Bened. a nostro Mabillonio vulgatum. 134 ECCLESIA BI A Charta de transtatione abbatiæ Doverensis in cellam Virzionis. A NNO ab Incarnatione Domini nottgentesimo » tertio *■ ecclefia Doverenfis ( quæ constructa quondam a rege Carolo & Rodulpho archiepifco- po videbatur) insestutione iniquorum hominum de- vastata, ad nihilum pene redacta exfiitisset, nifi instinctu rniferationis Omnipotentis, clementia quo- rundam canonicorum sancti Stephani ei fuccurreret. Quod qualiter gestum fit, & quis inde fructus ecclesiæ Bituricensi accesserit, ad utilitatem frturo- rurn notare studuimus. Namque Girbertus ecclesiæ B J*. Stephani decanus, & Gaoscidus præcentor & Johannes præpositus, supradictum locum fic redigi in defolationem conspicientes, monachos & abba- k tem eorum Ragomundum, alias b Raimundum afi fumferunt, & de Theobaldi comitis amicitia præ- sumentes, in cellulam castrllulo Viriejune sitarn eos collocaverunt, & eis ex rebus S. Stephani neceffic- ria ad eundem ipsum erigendum locum, ut ibi abfi- que penuria Domino fervirent, largiter præbuerunt. Postea vero comitem prædicti canonici adeuntes, & Carnotum eum reperientes, ei quæ gesta erant retulerunt, & pro mifericordia fervis Domini attri- buta, ab eo collaudati, eumdern ipsum locum, quia tutior, quam Doverensis videbatur, supradictis monachis, & eorum sequacibus in abbatiam, suo præcepto firmavit, & sub tuitione & desenfione canonicorum S. Stephani magno munere ab eis accepto, in perpetuum idem monafieriurn confiituit ; & ut id ratum foret, chartulam fieri, & nomen suum in ea annotari suffic, legitimos quoque testrs jujfit conseribi de sua parte lRdlterum, IRidenem, Gedeonem, Frotgerum. Ex canonicis Girbertus, Ganseedus, Johannes, Wdndradus, Arnulphus. Actum mense Novembris, die Jovis, in sestivitate S. Clementis, quarto anno Rodulphi regis, assefi— p tente & adjuvante domino Geruntio Biturigen- fium archiepiscopo. Vdlanus S. Stephani canonicus scripfit. Hoc itaque pacto factum est, ut Dovera quæ quasi mater Virzionis erat, deinde fieret ipsius nlia ; quippe quæ in cellam huic monasterio sub- jectam jam dudum redacta sit ; imo nunc nonnisi saccllum est, ubi vix semel in anno mysteria Divina celebrantur. Itaque monasterium, quod prius Doverense appellabatur, cœpit vocari Virzionen- se, de quo nunc agendum ; & ubi prius erat tan- tum cellula, ut Iegitur in charta transtationis, sur- rexit celeberrimum cœnobium. £ ■ Errorem suspicamur in hac nota chronologica ; quippe Geruncius hujus transtationis adjutor, nondum sedebat anno J o j. Præterea sestum S. Clementis non incidit hoc anno, in iem Jovis. sed in diem Mercurii, ut observat Mabillonius ad hunc annum n. 19. Sed neque tunc temporis regnabat Rodulfus sed Robertus. Unde bis rationibus vittus idem M*- billonius in addendis & emendandis, ad calcem tomi iv. an- nal. pag. 8$a. col. a. censet transtationem memoratam in charta, quæ Iegitur fafla anno quarto Rodulphi regis, non contigiste nifi anno 9 a 6. vicestmo tertio post ejus everfionem. b Patriarchium Bituricense cap. 5 a. In biblioth. Labb. tom. a. pag. 70. habet Ettmmdum pro Rairr.undo. Quod spedat vero transtationem hanc, eundem habet.annum, uti etiam chronicon Vinion. apud Labb. quod utrumque explicandum est ad sensum superioris note. TURICENSIS. 135 Virzio Biturigum oppidum, abbatiam habet Vienw- sancti Petri apostoli nomine insignitam, ordinis S. Benedicti, quæ iu primaria sui origine cella tantummodo erat, ad confluentes Avarici amnis in Carum posita, quam si non fundavit, certe plurimum auxit Embranus Virzionensis, uti creditur, dominus, ut pote qui vocat eam cellulani suam, in charta qua subjectam esse vuIt Dovc- rensi monasterio hic subjicienda t Charta Embrani pro monasterio S. Petri Virzionensis. GUOH I A M jufia exposcit ratio ut quanditt vivitur in hoc munde, elemofynis & aliis bonis operibus originalis & quotidiani emendetur peccati commissio. Idcirco ego Ambranus ad consequendam Dei misericordiam anhelans, bona melioribus ac- cumulare defiderans, cellulam meam, ecclesiam vi- delicet S. Petri sub castro Viersonenfi in ipso ipsius castri deseensu sundatam, fervitio Dei & sanctis studiis de die in diem prostcere confiderans ostudui de rebus meis ampliare, ne ibi fervientes fratres a pro- pofito aliquando inapia retrahat ; sed adperseveran- dum largitatis moderata dexterasortesteneat.Quam videlicet ecclesiam abbatiæ Doverenfi, cui venera- bilis abbas Emericus præesse dignoscitur, sub tui- tione itidem venerabilis Roduifi archiepiscopi con- tradidi. Do igitur Deo & prædictæ ecclesiæ sancti Petri possefficnem meam quæ dicitur Mariæ in territorio Exoldunenfi fitarn, una cum terris cultis & incultis, aquis, pratis, vineis ; insula quoque de Tutiaria, tertiam partem & filvæ & terræ planæ ; terram quoque de Brolio cultam & incul- tam, vineas & omnia quæ ibi vifus surn habere, cum colibertis & fervis meis utriufque generis. Sed & terram de Dornon cum colibertis meis utriufque sexus. Hæc omnia libere & quiete possedendafra- tribus & dominis meis in supradicta ecclefia Deo fervientibus in æternurn concedo. Addo etiam ut in ipso castro Viersonenfi bis in anno in duabus sesti- vitatibus S. Petri, ut nundina celebrentur, ita ut nullus omnino, nulla potestas, nulla exactio, nulla violentia aliquid de reditibus earum in suos ufus per- vadere præsumat, non teloneum, non pediaticum, non rotagium, non aliquid quod exigi & exquiri potest in talibus negotiationibus, sed omnes reditus in ufus prædictorum fratrum quiete cedant. Orn- niurn igitur venientium ad nundinas, & re- deuntium res confuetudinario more, ad ufus monachorum profpiciant, & ab omni de cetero perfonæ falvæ & intacta permaneant. Quam meam donationem fi quis temerare vel infringere in aliquo præsumserit, æternæ maledictioni fu bjaceat, & cum Datan & Abiron vivus in infernum defi- eendat, ibique perpetuo perpetuas pænas sustineat, nifi cito refipuerit, & per condignam pænitentiam male acta correxerit. Et ut carta five donatio firma & irrevocabilis perduret, manu mea & propinquo- rum five procerum meorum corroborando confirmavi & confirmando corroboravi. Signum Caroli glorio- sissimi regis. Signum Ambrani. S. Roduifi archiepis- copi qui monafieriurn Doverense confiruxit. S. Ai* merici abbatis. S. Raimbaudi. S. Beraudi. S- I iij 136 ECCLESIÆ B 1 Cotefridi. S. Vicherii. S. Coterii. Data mense A Maio. Jonas diaconus scripsit. Alia insuper charta in historia Biturigum domini de la Thaumassiere laudatur ex chartula- rio Virzionensi transsemta, qua hæc ipsa donatio Ambrani adstruitur ; qui expressis verbis dicitur inter alia dedisse monasterio Doverensi ecdesias B. Mariæ, & S. Caprasii, cum monasterio quod exstruxerat prope clausuram Virejunis oppidi. Anno Domini 123 6. monachi de Virzione recognoverunt se teneri nuntiare decano & capitulo Bituricensi mortem vel cessionem sui abbatis, & eligendi licentiam petere, &postelectie- nem electum suum eisilem decano & capitulo 1 præsentare, qui eumdem electum domino archi- piscopo Bituricensi repræsentant, & post electio- nem ipsum electum per se decanus installare ha- bet, ut pluribus vacationibus occurrentibus dein- ceps constat fuisse observatum. In bulla etiam Eugenii papæ III. ad Petrum Bitur. archiepiscop. recensetur abbatia de Virzione inter eas quæ ipsi archiepiscopo subjiciuntur. Nunc agendum de abbatibus qui utrique isti monasterio praefuerunt. Virzionensis abbatia, etiamnum perstat, ac uni- •ta fuit an. 1671. congregationi S. Mauri. Abbatum s e R i e s. 1 I. A YmeRICUS novæ congregationis Dove- .z\.rensis abbas laudatur in præcepto regis Caroli, dato, ut conjicit Mabill. anno 843. at- r. t / 8. que etiam in charta Embrani superius commemorata, cellam Virzionis monasterio Doverensi sub- jicientis. Obitus ejus necrologio inscribitur XI1. cal. Maii. II. Asinarius Aymerico successit, cui post an- nos decem adicto Caroli præcepto, hoc est anno circiter 853. CentuIfus vir praepotens tradit res itoLp. iuas sitasin pago Santoniaco, in vicariis Brasilu- nensi & Chrilpensi, litteris datis mense Febr. j regnante Carolo rege anno tertio decimo. IdemJ porro Asinarius obtinuit præceptum Ludovici re- gis cognomento Balbi, quo utraque donatio, ea scilicet quam Rodulfus eidem loco pro cœnobii constructione fecerat, & ea quæ facta est a Cen- sulfo confirmatur. Vide Mabill. ad annum 843 » n. 70. III. Raimundus tempore transtationis congregationis Doverensis ad castellum Virzionem ; qua de re vide chartam supra relatam. Obiit ex necrologio x. cal. Julii. IV. Odo anno tertio Lotharii regis, hoc est circiter 95 7. nonnulla dat ad censum in vicaria Vastinenn Vdtan. Obiit vi. calend. Octob. Ex necroI. V. Andreas I. annis ejusilem regis Lotharii 1 o. 1 5.21. ex tabulis. Ejus obitus in necrologio no- tatur vi. nonas Augusti. VI. Girbertus, quo sedente anno 982. regis Lotharii xxvin. Ansgardis nobilis femina in in- strmitate posita, præsente viro suo Hattone, dat monasteriis B. Mariæ Exoldunensis & S. Petri Virzionensis quoddam juris sui alodium Fontanas dictum, in pago Bituricensi, in vicaria Rioinensi, reservat® Hattoni ad vitam ufufructu, [TURICENSIS. ij7 . VII. Andreas abbas Virsionensis Hunboldo militi, in gratiam servitiorum monasterio reddito- rum, ad domum construendam locum concedit, regnante Hugone rege, Dagberto Bituricensi pontifice, mense Augusto, indictione 4. id est anno 991. VIII. Sion * anno XII.* Hugonis regis sedebat, * ex instrumentis hoc tempore confectis. Anno •/’.Simon. 993. componit cum Berengario filio Odonis. IX. Christianus an. 1 o 14. iu charta Goffiedi domini Virzionensis & anno 2 3. Roberti regis, quo Gaufredus Venator filium suum parvulum, nomine Bemardum, Deo iu monasterio obtulit. 1 Attigit initium pontificatus Aimonis in sede Bi- turicensi, hocest annum 1029.ex charta quæ sequitur : Anno ab Incarnatione Domini M. xxv.
Sacrosanctæ bafilicæ S Petri Virejunenfis monasterii, quæ est constructa in honore apostolorum principis, ubi etiam sanctorum corpora quieseunt hu- mata, Biienesi consesseris, & Perpetuæ martyris, ubi etiam Christianus abbas præesse dignoscitur. Quapropter ego Stephanus pro remedio animæ meæ, vel patris mei, seu matris meæ dono alodium meum quod est suum super siuvium Euræ prope o castello Magduno, & omnes etiam terras fine u heredibus existentes eidem monasterio confero. E£- clefiam parochialem S. Georgii & totam decimam totius leguminis totius parocluæ, & de omnibus aliis rebus medietatem decimæ eifdem monachis contuli ; aquas ad monastrrium pertinentes, vide- licet lacum qui dicitur Cantarena & lacum Ama- rum, multasque alius aquas circumquaque adja- centes firmiter teneant monachi cum his consuetudi- nibus, scilicet quod tria molendina habeant in ipfis aquis, duo ante burgum & unum ad Cantarena & tres areus ad molendina facienda ; & dominium habeant in aquis suis & suscatoriurn suum proprium _ habeant in omnibus aquis a molendino Delperri usque Salvatoris, tam in die quam in nocte. Signum Humbaldi domini Virzionensis, S. Stephani de Magduno. S. Rainaldi Potini, Rainaldi Ra- maldina, Barini de Afaciaco, regnante Roberto rege, Bituricensi præsule Aimone. X. Martinus subscribit litteris fundationis sancti Satyri datis regnante Henrico in Gallia. Has vide suo loco. Sub ejusoem regimine Hum— c Lvnr baldus Virzionensis dominus potentissimus mo— col. 51. nasticam vitam in hoc coenobio amplexus est, cui plurima donavit, anno 1031. Cumque’• iv- Evrardus quidam dirutum Doverense monaste— a £ rium instaurari curavisset, illuc Martinus priorem cum duobus monachis direxit, qui divina ibi peragerent. XI. Constabulus in litteris restitutioniS factæ a quodam Geraldo an. 1040. indict. vm. & in aliis litteris Everardi vicecomitis Bituricensis, & Roberti ejus fratris archidiaconi an. 1044. indictione xii. Obiit m. nonas Aprilis, ex necrol. XII. Berengarius in tabulis anno 1054. & 1075. Laudatur in litteris de variiS monasterii statibusanno 1130. fcriptis. Obiit xvn. calend. • Hugo rex non sedit i i. annis, attamen postunt computari duodecim anni ejus regni, itaut primus & ultimus fuerint inchoati, & paucorum mcns.um. 138 E CCLESI A B 1 Maii. Sub hoc igitur abbate castrum Virzionis in—, trensum est, quando quidem id contigisse anno 1067. in chronico legimus. XI111 HumbaIduS regimen abbatiæ obtinuit ab anno circitef 1082. ad 1095. Anno certe 108 8 * testis legitur in litteris Richardi Bituricen- sis archiepiseopi, quædam prædia monasterio sancti Dionysii restituentis. Ipsius autem curæ attributa suit & subjccta abbatia* S.Gundulfi super Ligerim a s S. Condi ou Gondon) a Stephano vicecomite Bituricensi an. 1092 » pro qua mox altercandum fuit cum Willelmo S. FIorentii Salmur. abbate, qui hanc suo monasterio jam dudum a Francorum regibus traditam contendebat* Jure tamen J luo haud ita multo post cessit Willelmus, anno scilicet 109 5. ita tamen ut Virzionenses singulis annis in perpetuum duas auri sinceri uncias Sal- murensibus ad festum S. Florentii persolvere de- berent. Obiit Humbaldus XI. caL Decembris. XIV. Herbertuse monacho Dolensi fit abbas auctoritate Aldeberti Bituricensis archiepiscopi, qui etiam coenobium Virzionense Dolensi subje- cit, invitis monachis, ex tabulario S. Stephani Bituric. Verum postea sublata est subjectio hæc. Testis legitur in charta donationis factæ Casalis- Benedicti monasterio sub regimine Andreæ primi abbatis, * proindeque ante annum 1112. Ad ip-’ sum litteras apostolicas direxit Callixtus papa 11. pontisicatuS anno 2. quibus monasterium sub tu- tela S. Sedis recipit. Adhuc præerat anno 1121. moriturque XI. cal. Julii. XV. Stephanus I. ab anno 11 22. ad 1137. ut conjicitur potius quam probatur. Nempe re- gebat temporibus Fulconis abbatis S. Sulpitii, qui ad hunc annum pervenit XVI. Arnaudus, Artaudus& Arnulfus, cui Amulfus Virzionensis castri dominus, ire Jero- solymam volens, habito consilio cum Goffiido filio suo & Roberto clerico fratre suo & optima— j tibus suis, dedit ad fmgulas portas Virzionensis castri partem vindemiarum duodecimam. Quod quidem cum praefatus Goffiidus comitante avun- culo suo Roberto & ipse JerosoIymam profecturus, super Evangelio, & sanguine protoniar- tyris Stephani observaturum se in capitulo pro- misisset, ei vicissim abbas Arnulfus tabulam argenteam quæ ante aItare posita erat, concessit anno 1142. regnante Ludovicorege, Aquitanorum duce in Francia, Petro archiepiscopo Bituri- censi, & Goffiido Virzionensis castri domino per- mancnte, Obiit Arnulfus vii. idus Augusti. XVII. Fulco abbas Virzionensis commemo- ntur in rotulo Calonis Pictaviensis episeopi ; • ac proinde obierat ante annum 1157. XVIII. Petrus I. tempore Petri de Castra Bi- turic. archiepiscopilæpius occurrit in tabulis, maxime an. 1163. Anno sequenti subseribit con- cordato inter Cauterium abbatem Masciacensem s « Meta# & Guimonem Magdunensem Obiit iv. idus ur ore’Septemb. Vocatur autem bona memoria abbas in charta Oliveti anni mc. lxxvh. XlX< Guillelmus 1. an. 1185. quo Robertus • Nunc prioratus abbatiæ Virzioacnst subditus, Gcnnabo eiftans tribus leucis prope Ligcrin ». TU RIC EN SIS » 139 . Magdunensis ipsi & conventui cedit duas carruca- tas equorum de nemore mortuo, singulis diebus in silva sua de Volt percipiendas. Anno sequenti subseribit chartæ Henrici archiepiscopi Bituri- censis pro monasterio Exoldunensi datæ anno quarto ejus pontificatus, Christi 1186 Anno / t pj, vII. cal. Maii fundata est ecclesia S. Petri Virzionensis, inquit chronicon, quod de reædisicatione basilicæ intelligendum credi- mus. Anno vero 1 t py *. castrum Virejunis a 1 rege Angliæ destructum est, ex eodem chronico ; ubi etiam hæc leguntur : Anno t 2o 2. ostensæ sunt reliquia SS. Perpetua & Felicitatis populo Virejunenfi, præsente abbate Guillelmo. Anno 120 5. & 1 209. excipit Guillelmus multa coenobio collata. Obiit hoc anno 111. nonas Januam XX. Geraidusan. 121 o.paciscitur cum Petro priore & canonicis S. Cyrici Exoidun. pro vineis dc Lury, ex S. Cyrici tabulario. Anno 1213* Herveus Virzionensis toparcha donat eidem Gi- » rardo & conventui ejus unam navatam de mortuo nemore singulis diebus in silva de Badeura colli » gendam. Obiit XIv. cal. Octobris. XXI. Theobaldus anno circiter 1215. quo certe abbatem electum fuisse tacito nomine legi— mus ; societatem precum init cum Hcnrico Troon abbate ac monachis Dionysianis prope Parisios ; & iterum cum Petro abbate & monachis ejuldem monasterii an. 12 2 6. ex authentico asservato in tab. S. Dionysii. Anno 1224. componit pro molendino de Lury.Eidem Matthæus abbas Pon » tileviensis dedit beneficium ecclesiæ suæ. XXII. Rainaudus an. 1226. mense Febr. testis fuit donationis factæ monasterlo Moneten- si * ab Hersendi sorore Hervei de Virzione & re— « Menctai. licta Guillelmi de Lineriis. Obiit III. idus Aug. Censet noster D. Michael Germain Rainaudum expungendum esse ; ac Amulfum, ex Bituricen- sis ecclesiæ scriniis, Theobaldi fuisse immediatum succeslorem. Forte idem est ac Arnaldus, qui Arnulfus quoque vocabatur. Certe Arnulfus in- differenter dicitur Arnaldus, & ex Amaldo facile fuit conflare Rainaudum. XX111. Odo 1234. ex quodam concambio. XXIV. Evrardus an. 1248. adfuit homagio quod Willelmus Virziun. dominus exhibuit Willelmo San-suipiciano abbati pro quibusilampræ- diis, ex tab. Navcnsi fol. 8 8. Obiit v. id. ApriIis. XXVi Petrus II. quo sedente, anno fciiicct 1263. Herveus, Virziunis dominus, ipso die profectionis suæ in urbem JerosoIymam S. Vin- centio sacro venit in capitulum ; de illatis injuriis veniam petiit, nonnullaque prædia concessit. XXVI. Willelmus seu Guillelmus II. regebat annis 1270. 1 271. & 1 278* XXVII. Guido de Bello-loco antea prlor de Gendonis, electus est abbas anno 1283. Socie- tatem iniit cum Archembaldo abbate Villæ-lupæ 1 2 8 5. & anno sequenti cum abbate & conventu Conchensi. Eodem anno 1286. comitatus est Simonem archiepiseopum Bituricensi visitantem diœcesim Cadurcensem. Vide tom. 2. analect. ViJettlam MabilI. pag. 6 3 3 < ubi dicitur frater domini, hoc est archiepiscopi, sicuti infra, Hugo monachusss*g. 140 ECCLESIA BI S. Sulpitii Bituric. dicitur pænitentiarius domini, / scilicet archiepiscopi ; proindeque de genere hujus abbatis require in hoc archiepiscopo. Moritur Gui- do x. cal. Martii. XXVIII. Heliasannls 129U& 129 3. XXIX. Guillelmus 111. de Pomeyo abbas electus est an. 13 27. pontificatus Johan. papæ XXII. undecimo, ut patet ex authentico ad calcem chartularii. Hic anno 1331. domos duas cantori assignavit. XXX. Benedictus de Lauvancourt mortuus » d. xiv. die 14. * Julii anni 1 372. Eo forsitan sedente, cal.Jnin. amio unitus est meniæ abbatiali prioratus S. Optati Doverensis ; quo circiter etiam tempo— 1 re B. Rogerius le Fort munificum se præbuit erga istud monasterium, cujus quasi alter fundator ex- stitisse dicitur a Sammarthanis. XXXI. Petrus IV. an. 1372. XXXII. Franciscus 1394. 1 395. & 1400. Obiit v. cal. Julii, ex necrologio. XXXlII.JohannesI.de S. Avito (S.Avit) e nobili stirpe ortus præerat, ex tabulis, 1404. 1408. & 1409. quo anno misit ad concilium Pisis congregatum procuratores cum plena po- testate, uti nos docent ejusilem acta concilii, Spicii, t vi. pag. 366. Memoratur adhuc anno 1412. & 1413. quo demum e vivis excessit’ VII. idus Julii. XXXIV. Petrus V. 1414. XXXV. Johannes II. Galcherius al. Galicerii 1422. 1435. 145°* 5 1 • & 53.interoptimos abbates jure annumerandus, obiit vii. cal. Julii. XXXVI. Benedictus de Maqcour ex priore de Novo-vico eligitur abbas per viam inspira- tionis Spiritus sancti, ejusque confirmatur electio an. 1454. Duobus post annis, scilicet 1456. obtinuit facuItatem utendi mitra & aliis pontifi- calibus ornamentis, in ecclesiis sibi subjectis, Præerat adhuc an. 1469. abbas de monasterio. bene meritus ; sepultus est in capitulo. XXXVI1. Guillelmus IV. cognomento Gali- cerii, aliis & quidem siepius Botet, forte utroque notus, occurrit abbas in pluribus actis ab anno 1471. ad an. saltem 1484. iu quibus acquisi- visse plura reperitur. Ceterum hunc obiisse lego anno 1494. ineunte, qui tamen jam an. 1492. succestorem habet, forte coadjutorem. XXXVIII. JohannesVaschet, Vachet & Bachct ab an. saltem 1494. ad 1522. Johannes enim, cognomento minime addito, legitur an. 1492. prioratum de Thencolio contulisse. Eidem porro indultum est abbati uti pontificalibus ornamentis. Simul erat abbas Olivetensis. XXXIX. Antonius Pot nobilis stiepis, mo- nachum induerat in Majori prope Turones mo- nasterio. Partim vero suffiagiis fratrum, partim- que regia nominatione ad regimen monasterii Virzionensis evocatus, soiemnem accepit bene- dictionem a Francisco Parisiensi episcopo in sanc- ta capella palatii Lutetiæ anno 1 5 24. die 8. Maii infra octavas Ascensionis, præsentibus Gui- done Montis-burgi in diœcesi Constantiensi, & Carolo S. Maglorii Parisiensis abbatibus. Præerat adbuc anno 1535.Eum usque ad annum circiter T U R I C E N S I S. 141 L 1552. sedisse docet noster D. Michael Ger- main, nec agnoseit Antonium qui sequitur. XL. Antonius 11. des Ruyaulx 1542. Forte sub divcrsis cognominibus unus & idem est abbas. XLI. Andreas * de sancto Stephano, al. de • a ! — An » saint Steph, & inquibusilam chartis, de S. Esteban, toniu, ’ & de saint Steban, præerat abbas commendata- rius an. 1 546. 1549. 1551. 1654. & 1 5 5 6. Postmodum resignavit. XLI1. Franciscus dc Combaret nobilis Arver- nus sedebat annis 1 562. 1563. 1575. 1579* post cujus mortem electus est Franciscus de Com- 1 baret junior ; sed ejus electioni intercessit camerari us monasterii ; utrum vero hæc oppositio prævaluerit necne, minime ausim affirmare, ld unum addam utrumque me legere fuisse monachum Virzionensem ; & vicarium generalem ab- batis, hunc fortasse nimirum fratris aut affinis ; alterum superioris. XLI 11. Petrus VI.de S. Gobert.&ipse videtur fuisse monachus, quando in nonnullis actis nominatur, Reverend pere en Dieu seere Pierre ; regebat autem anno I 5 8 9. ad octo circiter annos. XLIV. Stephanus 11. deVillebeon, al. de llle- den (quod mendum autumo bullas obtinet anno ■* 1 5 9 8 • præerat adhuc anno saltem 606. XLV. Johannes 111. de Lessignan occurrit annis 1610. & 1617. XLVI. Johannes Jacobus de Pias ex nobili & & antiqua familia de Pias in provincia Lemovi- censi oriundus, abbatiam tenebat annis 1621. 1622. & 1634. XLV II. Ludovicus de Plas nepos Johannis aut consanguineus abbatiam obtinuit an. 1637. quam per multos annos pluribus beneficiis auxit ; quibus addidit maximum, eam uniendo congre- gationi S. Mauri anno 1 6 6 5. An. vero 1675. ~ ad mercedem laborum & piorum operum percipiendam e vita migravit. Sepultus est in choro pone pulpitum fine pompa, & uti testamento caverat, fine epitaphio. XLVIII. Carolus TAnglois presbyter diœcesis Rotomagensis, doctor theologus, Regi a consiliis & eleemolynis, abbatiæ possessionem adiit anno 167 6. Hanc postea resignavit in gratiam sequen- tis, annuente Rege. XLIX. Michaei Poncet de Ia Riviere cessione Caroli lAnglois & accedente regia nominatione fit abbas, necdum ex ephebis egrcssiis. Nunc est episcopus Andegavensis, de quo alias. £ His adde Briennium cujus meminit necro- logium Pontileviense ad diem v. cal. Junii ; at quo rexerit tempore ignoratur. ABBATIA MASCIASCENSIS. MassaTw MAscIACUM vel Massayum ordinis S.Benedicti, in archipreSbyteratu Graciaci, prope Carum fluvium, non longe a Virzione, S. Martino dicatum est, sub Carolo Magno, & a Ludovico pio ejus filio restauratum ; cujus initia chronicon breve ejusilem loci, editum tomo 2. biblioth. Labbcanæ, refert ad annum73 8.auctore & conditore Egone comite ; 1*3 ECCLESIA B I comite ; adventum vero seu reditum monacho— A rum ad hoc monastrrium anno 8 14. assignat, re* formatore S. Benedicto Anianæ abbate, qui mul- ta contulit, & coloniam quadraginta monachorum eo deduxit. Memoratur hoc cœnobium a vetere astronomo inter monastcria quæ Ludovicus pius aut restauravit, aut a fundamentis erexit. Vide annales Cointii ad annum 8 1 2. n. 29. 3 o. &c. Seriem abbatum, ut sequitur, tum ex chronico præfato, tum ex chartis monasterii contexuimus. Abbatum series. I. A Bbo primus abbas occurrit in chronico, xx ubi dicitur anno 8 17. natus, 847. ordi— B natus, & 866. mortuus. In veteri calendario ita legit Labbeus : VII. cal. Decembris Abbo abbas migrat ad Chcistum. II. Wandalmarus anno 867. ordinatur abbas, ex chronico, cui Girardus comes & uxor ejus Adalsindis multa ceslerunt. Biturix eodem anno a paganis vastatur & incenditur ; atque Marcomanni in Masciacum venerunt an.87 3.exeod.chronico. III. Berno abbas Gigniaci & Cluniaci, paterque pene omnium coenobiorum in Aquitania, præniit Masciacensualioquin cur in chronico ejusilem mo- nasterii legeretur : Anno p 2 6. obiit Berno abbas l Præterea Masciacensem abbatem ipsum fuisse du—’■ bitare non finit ejusilem testamentum.quoS.Odonem designat succefsorem suum ad monasteria Cluniacum, Masciacum & Dolense. Conditum est hoc testamentum an. 9 2 6. cui subserlpfit Odo qui sequitur. IV. o.Odo I. jam anno 9 2 6. ex dictis superius, abbas simul Cluniaci & plurimorum cœnobio- rum, de quo alias. Quanto vero tempore hoc rnonasterium per se rexerit, incompertum ; alium certe Odonem ab ipso præfectum fuisse nobis sua- det chronicon infra citandum. V. Odo II. abbas ordinatur anno oj 5.inquit _ chronicon. Anno 961. beIIatores Francorum1 monasterio Masciaco latenter voluerunt rapere, cumque de nocte exturbaverunt. Anno 9 67. vm. idus Junii obiit Odo abbas bonæ memo- riæ. Quæ sane ad alium quam ad S. Odonem celeberrimum abbatem Cluniacensem referri de- bent ; hic enim obiit circa annum 942. VI. Adelardus anno 978. abbas ordinatur, sub quo Masciacense castrum destruitur an. 9 9 9. quo & ipse mortuus est ; ex chronico. VII. Ingo abbas ordinatur anno 1002. eodem chronographo teste. De eo Helgaldus in epitome vitæ Rotberti regis : Vir magnæ nobili— j taris inseculo (Ingo in schola Gerberti, Regis so- daiis) quem abbatia S. Martini Masciacensis re- muneratum, post abbatia S. Germani Parisiensis inclitum saculo reddidit, ut decebat tantum virum. Fuit etiam abbas S. Petri-Vivi Senonensis post Rainardum anno 1015. Vide Mabill. ad hunc annum n. xi. VIII. Azenarius, regnante Rotberto rege ; abbas etiam FIoriacensis coenobii, in cujus regi- mine Gauzlino Bituricensi archiepiscopo successit ♦/.nutritus, defuncto circa annum 1029. Hic primum inter grammaticos detritus ♦, & postea in palatio ; tum Tomus II. T U R I C E N S I S. 143 l Jerosolymam profectus, dehinc factus mona- chus, jubente rege Rotberto in solo Bituricensi mo- nasterii Masciacensis prælaturam susceperat, ut ipse ait in concilio Lemovicensi at). 103 1 « cui interfuit. IX. Acmerius anno quarto Henrici regis Francorum, hoc est anno Christi 1034. quo subseripsit litteris Mathildis fundatricis coenobii c S. Satyri, quas habes in appendice, legunturque col. 51*, iu chartulario S. Stephani Bituricensis. X. Sulpitius Masciacensis abbas 1088. testis in litteris Richardi archiepiscopi Bituricensis, quæ- dain prædia monasterio S. Dionysii restituentis. XI. Rainaudus, Bartholomæus & Petrus ab- batcs Masciaci ante annum 1 1 57. quippe qui commemorantur in rotulo Calonis episcopi Pic- taviensis. Anno 1128. rnonasterium S. Martinl Masciacensis arsit una cum burgo : ex chronico Virzionensi. XII. Petrus I. forte qui supra, an. 1152. memoratur in litteris cessionis Seguini, qui sibi aliquid vindicabat in molendinis de Characes. Exs tant litteræ in tabulario S. Mariæ Exoldunensis. XIII. Gautherius tempore Petri archiepiscopi Bituricensis, Petri abbatis Exoldunensis & Gi- 4 raudi abbatis de Miserayo : ex chartis Exoldum ’Præerat certe an. 1160. circa quod tempus sub- scripsit donationi factæ Casali-Benedicto a Regi- naldo de Gracey. Memoratur anno sequenti in chartis Casalis-Benedicti & Virzionis. An. 1164. laudavit sua subseriptione cessionem molendino- » rum quorumdam factam coenobio Exoldunenfu Quædam & ipse donavit Bartholomæo abbatl Olivetensi, cujus cessionis litteræ exstant in char- tulario Masciacensi fol. 46. Litem etiam compo- suit inter Reginaldum Graciacensem & mona- chos S. Martini Graciacensis, sed quo anno, charta minime docet . XIV. Boso testis donationis quam an. 118 6. Exolduncnsi monasterio fecit Odo Exolduni do— 9 8 minus : ex charta B. M. Exoldun. An. 1193.* subsignavit pacta quædam pro feodo de S. Aniano : ex tabuL S. Sulpicii Bitur. fol. 7 5. XV. Gamerius finiente seculo 12. vel incunte decimo tertio, precum societatem iniit cum Gar- nerio abbate Floriacensi. XVI. Hugo I. 1208. 1211. & 1222. XVII. Hervcus anno 1 2 2 3. concordat cum fratre de Villa-benos, pro casali sito apud Villa- benos, quod ceditur Herveo pro 60. solidis monetae Virzionensis. Præerat adhuc annis 1229.
? 1232. 1233. quo transegit cum Odone de "* Marolio milite ; quinimo nomen ejus occurrit in chartis usque ad annum 1 243. Unde merito re- jiciendos putamus, primo Reginaldum nescio quem, a quo volunt an. 1224. iusceptum Aime- ricum epilc. Claromontanum e concilio Camo- tensi redeuntem, qui de consilio plurimorum clericorum suorum restituerit monasterio ccdesias qualdain violenter ablatas ; nobis enim incognitus est AimericuS hic, nec magis notum concilium Carnotense hoc tempore habitum. Secundo able—, , t » r. * al. absque gamus retrum quem amnt anno 1231.* terram chro- de Chenevert abbati B. Mariæ de Oliveto cessisse. nk ». K 144 ECCLESIABI XVIII. Guillelmus 1. sedcbat jam anno saltem / 1248. quosubjectioncm Petri domini dc Gracia- co excepit.Idem abbas dominus Culenti memoratur in charta Virzionensis monasterii anni 1253. XIX. Fulco 1294. XX. Rarrinulfus an. 1 3 07. XXI. Simon de Neuchastel 1328. XXII. Odo III. deFougeres 1 3 41. & 1354. XXIII. Simon 1383. componit cum prio- rissa de Monesto pendente a Bellomontenf i prope Turones parthenone. XXIV. HugoII. 1398. XXV. Petrus II.Tison 1412. 1418. 1422. j & 1424. post cujus obitum XXVI. Johannes de Gracey prima die Junii j. 1^28. ♦ electus est, qui cum electioni suæ præbere assensum recularet, jussiis est ab Hcnrico archiepiscopo oblatam dignitatem acceptare die 22. Junii ejusilemanni ; tandemque ab eo benedictione sosemni donatus est die 20. Augusti se- quentis. Præerat adhuc anno 1441. XXVII.GuiIlelmusII. de Rogemont reperitur abbas an. 1445. in charta monasterii de Vemucia. XXVIII. Jacobus I. de Gracey 144 6. post cu- jus mortem, eligendum monachorum vetis in contrarium abeuntibus.’ XXIX. Gilbertus de Chamboran eligitur abbas a Johanne archiepiscopo Bituric. die 2 1. Sept. jd. anno 14*7. * Filius erat Fulcaudi domini de Dreux, de Chamboran, d’Orsanne, &c. & Ja- • quetæ de Cluys •. Sedebat anno 1477. XXX. Bertrandus de Chamboran subrogatur GiIherto an. 1482. die 3. Martii ; sed propter oppositiones electioni ejufdem factas, anno tan- •*/.<lie 1 s.tum 1484— * benedictus est ab archiepiscopo Na- jan. 14 8 j. zareno. Curavit autem ædificari turrim ad cam- panas sustinendas, ex inscriptione quæ docet eam esse constructam anno 1495. Præerat ad— £ huc annis 1501. 1 506. 15 08. & 1516. XXXI. Jacobus 11. de Chamboran. XXXII. Ludovicus de Cravant ex priore de Moneto, Meneton le Rasteau, Masciacensis ab- bas reperitur annis 1526. 1 546. & 1 547. XXXIII. Sebastianus de 1 Aubespine magister libellorum suppIicum, episc. Venetensis, postea LemovicensiS, abbas occurrit an. 1551. 1 5 69. I5 79.& 1581. Obiit an. 1 5 8 2. die 2. Aug. XXXIV. Carolus I. de (’Aubespine marchio de Chasteauneuf, bis procancellarius, abbas erat Masciacensis annis 1606. 1 608. & 1 6 4 8.Obiit 17. Scptemb. 1653. abbas simul Pratellensis, £ Nigri-Iacus, &c. XXXV. Petrus Michon, dictus Bounet, al. Bourdelot, Regis consiliarius, abbas 16 54.1662. 1669. & 1681. decessit die 9. Februar. an. Christi 1685. ætatis suæ 7 6. XXXVI. Carolus II. Coquart de Ia Mothe ca- nonicus Parisiensis & archlpresbyter Versaliensis, abbas 1685 *mefue Aprili & 1086. Obiit mense Februar. anno 1689. abbas erat etiam de Virtute diœc. Catalaun. • V. C. Stephanus Baluzius. I. 3. hist. Tutelenfis cap. 9. pag. a 1 6. docet GHberti avunculos fuiste Bertrandum da Ma- lomonte, & Johannem dc Cluys Tutelenscs cpiscopos. T U R I C E N S I S. 145 L XXXVII. Carolus III. Ranan de Vieilbourg 1689. mense Aprili, licentiatus in Sorbona, qui anno 1695. clericalem militiam abjecit. XXXVIII. Edmundusde Vieilbourg 1691. & 1693. XXXIX. Franciscos de Mailli archiepiscopus Arelatensis, postea Remensis, abbas designatus est 8. die Sept. anni 169 5. Hucusque vivit. S. GENULF1 ABBATIA. STradense S. SaLvaToRIS, S. Mariæ& S. Gcnulfi b monasterium in Biturigibus or— Huriac. m dinis S. Benedicti, anno ab Incarnatione 828. Ge conditum est ad Angerem ♦ seu Ingerem fluvium # Hndre. in amœnoloco, qui juris erat Wicsredi Biturigum comitis ex regali prosapia oriundi, ibidem sepulti cum Oda uxore nobilissima ; fundatio autem his verbis concepta exprimitur apud anony- mum scriptorcm vitæ sancti Genuifi : Comes Vifredus, inquit, inclytus, religionis gloria cla- rissimus suit : pari consilio, communique voto veneranda conjugis Odæ, placuit, ut ad laudem Creatoris celebrandam, divinaque mysteria "^peragenda, in jure suæ proprietatis in villa qua dicitur Strada, ecclesiam sundaret, quam de pro- priis rebus ad ecclesiæ ministrorum ufus sufficien- tisseme dotaret. Quod quidem ut drspojuit, esse- caciter etiam divina largiente clementia complevit, anno XV. imperii domini Ludovici ferenissimi au- gusti, filioque ejus Pipino quartodecimo anno regnante, qui est ab Incarnatione Domini D. C CC. xxvIII. Cum vero ad usque dedicationem ecclesiæ ventum esset, eam in honore sanctæ semperque virginis Mariæ & omnium san~ ctornm dedicari constituit, ejusque vel aliorum reliquiis fanctornm Jolemniter decoravit. Cui in > die confecrationis ejus, qui est VII. calend. Julii, prædia quadam circumadiacentia, quæ sui juris erant, com mancipiis ibidem commanentibus, con- cesset, & testamento delegavit. Postquam vero cla- rissemus vir Pipino regi ecclesiæ sundatæ causam innotuit, in præsentia primornm palatii, totiufi- que nobilitatis propofuit edictum, ut isdem locus Strada ab omnium potestatum inquietudine mane- ret immunis, anno XVII. imp> Lud.ferenissimi au- gusti sui genitoris, & XVI.sui regni. Eoque pro- cesset amplificatio rei ipsius ecclesiæ, ut inter reliqua matris ecclesiæ —Bituricensis membra connumeraretur & ipsa. Absolutis ædificiis monasterii bafilica de- 1 dicata est sacrisque reliquiis locupletata. Monasterio præfuerunt tanquam abbates hi qui se- quuntur. Abbatum s e r i e s. I. T\Odo primus abbasStradensisfuit, cui JL/& religiosiS coenobitis fecundum institu- tionem beatissemi Benedicti semper regendum committitur coenobium, ex laudato anonyino. Idem b Titulum S. Genulfi obtinuit ab ejus reliquiis eo delatis. Guillelmus Crucius in historia episcoporum Cadurcenfium, hunc Genulsum ait fuiste primum ecclesiæ suæ episcopum. Vide in episc. Cadurccns. i+6 ECCLESIA B Dodo erat sancti Savini apud Pictones abbas & j S. Martialis Lemovicensis, ex aliis monumentis. PriviIegium obtinuit atque immunitatem a fisca- libus tributis, tum a Pipino, tum a Carolo rege ejus germano, anno ejus regni iv. II. Mainardus vivente adhuc Dodone, ipso- quevolente, monasterio praeficitur ; qui cum Carolum regem cognomento Calvum pro qui- buldam negotiis adiisset circa an. 852. jubetur simuI præcsse S. Petri monasterio apud Nivemos, . 1A Hier, inter Ligerim & Elaverim * constructo ; ea Iege ut deinceps abbatibus Sfradensibussubjiceretur.Nunc cella est abbatiæ S.Martini Æduensis. Eo confuge- runtStradensestemporeprocellanunNormannica— 1 rum, & corpuS S. Genulfi prius transsatum ad Stradensem basilicam XII. cal. Julii, detulerunt. III. Amalricus virstrenuus Mainardo successit. IV. Lætarius vir clara nobilitatis, qui condidit monasterium ad honorem B. Johan. Baptistr & S. Genulfi, in pago Wastinensi. V. Aimo. VI. Æricus, fuit quo sancti Genulfi reliquiæ Stradam revehuntur. VII. Elias, cujus temporeHungari an. 9 5 1. & 953. Aquitaniam invadentes, coegerunt fratres Stradenses confugere ad castrum Lucas Loches. Pervenit autem hic abbas usque ad tempora Hu- gonis principis, postea regis. VIII. Rotbertus novam fabricam monasterii aggreditur, & in novam basiiicam corpus S. Ge- nulfi transfert an. circiter 99 o. IX. Odo abbas basilicæ Stradensis, quæ & S. Genulfi circa annum 1007. De quo iu gestis comitum Andegav.t. 10. Spicii. Iegitur Fulconem comitem fundatorem Belli-loci, viro huic vita spe- ctabili novum suum monasterium commendasse. Qui de suis probatos fratres eligens, novam eccle- Jiam, novo conventu publicavit Et quandiu rebus humanis interfuit, utramque ecclesiam, Stra- tensem videlicet & Lochensem, ut bonus pascorpio A moderamine gubernavit, X. Hugo fuit Henrico rege Francorum. XI. Petrus I. abbas S. Genulfi anno 1 o 6 6. quo tempore ecclefia dedicata est ab Haimone Bituri- censi & Bartholomæo Turonensi archiepiscopis. Ex charta Prulliaci. XII. Aimericus circa an. 1112. xnmrfr/. XIII. Antonius an. 1118. XIV. Bertrandus anno 1173. vendit Johanni abbati Baugesii terram de Dosaco ; ex charta Baugesii. XV. Petrus II. electusanno 1178. vivebat ad— — huc an. 1184. ex chartis Prulliaci. XVI. Gaufredus reperitur abbas in variis chartis Landesii ab anno 1220. quo nonnulla commutavit cum Y vone abbate Landesii, ad 1226. XVII. Michael 1226. arbiter dissidii Radulfi domini Busenciaci. XVIII. Petrus 111. præfuit anno 1240. XIX. Petrus IV. alter juxta Sammarthanos enuntiatur in charta Johannis de Pria dynastæ de Busenciaco. XX. Johannes 1391. idem forte qui anno Tomus II* I T U R I C E N S I S. 147 1409. misit procuratorem ad conciIium Pisis pro lchisinatis cxstinctione congregatum, ex actis editis tom. vi. Spicii, pag. 3 67. XXI. Hervcus Savari moritur anno 1415. £< eoque mortuo prior & conventus petunt facuita— T*, rw’- tem eligendi abbatem, ab archiepiscopo Turo- nensi, quia abbas S. Genulfi erat canonicus Tu- ronensis ecclesiæ. XXII. Mathurinus de Beauregard an. 1434. data fide & facto homagio-ligio ecclesiæ Turon. ratione sui monasterii, canonicus Turonensis cc- clesiæ agnoscitur. Præerat annis 1435. 1462. & 1467. componit cum Petro de Brillac domi- 1 no d’Arge. XXIII. Antonius TrancheIyon, abbas quoque de Vemucia, vicariusque generalis Renati cardinalis de Pria abbatis Burgidolensis, occurrit annis 1512. 1513. & 15 20. Arguitur ob prædia monasterii dissipata & alienis collata ; quin etiam aiunt eum, cum pene animam ageret, coram se chartas omnes comburi jussisse. XXIV. Renatus de l’HospitaI protonotarius apostolicus & reginæ elecmolynarius 1553. & 1557. Rem bene administravit, augendo maxi- me domum abbatialem. XXV. Ægidius Quinaut decanus ecclesiæ ’Bituric. 1570. XXVI. Jacobus Quinaut metu Calvinista- rum, S. Genulfi sacras exuvias Avaricum Biturigum detulit, ac Franciseanis asservandas tradidit, qui eas adhuc possident. An alius est quem eo- dem donatum cognomine, per solam primam no- minis litterarum T. designatum reperioan. 1585. Ceterum noster CI. Estiennot hoc anno Ægi- dium Quinaut concilio interfuisse Bituricensi refert XXVII. Ægidius de Souvre resignat anno 1612. XXVIII. Iterius Franciscus Chastelain, quem ’Sammarthanicanonicum B. Mariæ Paris.laciunt, abbas erat 1622. ex charta Fontis-Gombaudi. XXIX. Ludovicus Fumee ex dominis des Ro- ches S. Quentin. Duplicem facit, patruum scilicet & nepotem idem D. Cl. Eiennot. XXX. N. de Marsilly per annos quinque re- ditus percipit, ccditquc postea Ludovici nepoti qui sequitur. XXXI. Johannes * Armandus Fumleclomi— petn> » ’ nus des Roches S. Quentin prope Lochas, annis circiter sexaginta præfuit. XXXII. N. de Ia Fayete abbas S. Genulfi , designatur a Rege, iu vigilia Pasehæ die 26. L Martii an. 1712. DOLENSIS ABBATIA. DO L en s E ♦ seu Burgidolense monaste— • Olso rium antiquum & nobile in Biturigibus mevtro * ad fluvium Andram * seu Indrum vel lnge- rem, ordinis Benedictini, sexdecim leucis ab Avarico Biturigum, conditur ab Ebbone * ♦ Seniore toparcha Dolcim, in vaIle amœna, quod, utob— J[ioo°D^ fervat Adeinarus in chronico ad annum 917. Icnsl- cœpit aedificare in honore Dei genitricis & K ij 148 ECCLESIA BI a postea integravit filius ejus Rodulfus *, ubi mag— A nam cohortem monachorum congregavit regula- ralitcr degentium. Is Biturigensium princeps vo- catur in fragmento hili. Franc. & nobilissimus princeps in patriarchio Bituric. Porro de origine hujus monasterii idem scribit Bernardus Guidonis : In Bituria castro Dolense fundatum cænobium no- bile, quod Dolis vocatur, ab Ebbone vico illustri prædicti castri domino. Hic vir devotus primo a Britannia monachos mortis metu Norrnannornm rabiem fugientes suseepit ; hi caput B. Gildasii ab- batis detulerant ad castrum Dolense, cui idem Ebbo proprium cænobium juxta castrum suum ex alia parte construxit, ubi ejusdem sancti corpus E cum multis reliquiis requiescit.* Memorat etiam quod Paschalis II. ad Gallias veniens ecclesiam hanc B. Mariæ virginis in castro Dolensi dedicavit. Jam vero primum dedicata fuerat an. 920. ex chronico apud Labb. Hæc autem majorem ac- cipient lucem ac certitudinem ex ipsius Ebbonis charta de fundatione DoIensis coenobii, quæ a Bestio primum edita est in hist. comitum Pictav. & ducum Aquitaniæ, tum a Philippo Labbeo in Miscellaneis pag. 505. Eam recudere inter C-1. & u. inffrumenta nostra haud inutile visum est, ubi & aliam reperies qua priorem idem Ebbo confirmat, datam anno v. regis Rodulphi, hoc est 927. Munificus etiam fuit erga monastrrium iliud WilleImus comes Arvernorum, de quo in priori charta Ebbonis, ut docet quædam ejus ta- bula tum apud Labbeum, tum v. seculo Bened. pag. 84. Præterea de hoc coenobio agunt Gregorius VII. lib. VI. epist. 27. & 28. Yvo epist. 78. & auctor vitæ S. Genulfi. Secularibus canonicis addicta est hæc abbatia a Greeorio XV. summo pont. cum vicina S. Gildasio sacra, & ex utraque duplex collegium canonicorum, unum in ecclesia S. Martini apud Castrum-Radulfi, alterum in Dolensi ecclesia institutum est an. 1623. instante I Henrico Borbonio Condæo, Franciæ pari, ac re- gii languinis principe primario, ejusilem Castri- Roduln duce, Biturigum, Boiorum & Burgun- diæ gubernatore, ac ipfius collegii patrono & præbendarum collatore, Ludovico XIII. rege volente & probante. Ceterum etsi fuse futis disseruerint nostri Sam- marthani de abbatibus Dolensibus, non pauca nihilominus addenda collegimus, unde lpsorum catalogus accuratior fiat & auctior. Abbatum s e r i e s. I. QANCTUS Berno primus Dolensi præfuit 1 O coenobio, Cluniacensis etiam abbas, qui suc- celsorem suum ad regimen Cluniaci, Masciaci & Dolensis monasteriorum testamento designavit sanctum Odonem ; obiit anno Christi 9 27. * Cum Ebbo decumberet ex vulnere accepto in przlio contra Normannos aut Danos apud Lochas, antequam per- sedum esset cænobium, illud commendavit filio suo Radul- fo, fimulque Cgnificavit Geroncio archiep. Bituric. se illud commistste anoftolicct tutela. ita ut in eo fola Romana ecclesia jurifdiaionis habeat plenitudinem. Vide patriarchium Bituricense c. ta. ubi habetur quod cum Radulfus seu Rodulsus cestistet castrum Dolense monasterio, aliud castellum ardificaverit, quod ex ejus nomine difium Cafirum-Radulfi ( Chasteau- reux, Chasteau-raeul.) T U R I C E N S I S. 149 II. S. Odo Cluniacensis & ipse abbas, dcsiit vivere an. 942. Vcrisimile est alium Odonem præter magnum abbatem Cluniacensem, post ipsum sedisse ; certe legimus Odonem abbatem Dolensem Ludovicum ♦ regem adiisse, ab eoque *T™s’ privilegium impetrasse, eo tempore quo Odo Cluniacensis iu Romano itinere erat occupatus. Vide Mabill. ad an. 942. n. 37. III. Frobertus, alias Frambcrtus, obiit anno 9 5 1. de quo chronicon Malleacense. IV. Rainardus decessit an. 968. V. RanulfuS fato functus 970. Privilegium obtinuit a Johanne XIII. datum mense Januario > indictione undecima, hoc est an. Christi 968. c vel 969. Vide inter instrumenta. col. 4* VI. Dacbertus interiit 978. Eodem nomine Bituricensis archiepiscopus sedebat an. 9 87. dubium an idem uterque sit. VII. Roccho obiit 990. VIII. Hugo I. instaurator monasterii a funda- mentis ; excessit e vivis 997. IX. Emenus vel Eumerius emisit spiritum an. 1013. Anno 1003. Dolensibus datum est mo- nasterium SS. Donatiani & Rogatiani, ex majori chronico. X. Herbertus b cui Odo miles magni Rodulfi b ’filius dimisit pro anima sua & filiorum Rodulfi, Odonis, Eliæ & Ebbonis, omnes malas consue- tudines quas pater habuerat in loco Dolensi, regnante Henrico rege. Comcambivit idem Odo senior de Dolis cum Arberto abbate, & accepit alodium terræ de Villa-Dei S. Mariæ, ut patet ex tabulis Dolensibus. Anno ejusilem regis Henrici I. decimoquarto subseripsit diplomati fundatio- nis S. Satyri, hoc est anno 1046. melius tamen anno quarto, hoc est 1034. Sub hoc igitur ab- bate celebrata est secunda Dolensis monasterii dedicatio, quæ facta Iegitur in chronico apud Labbeum ix. cal. Febr. an. 1021. ) XI. Bernardus, de quo nihil nobis occurrit præter id quod habent Sammarthani, scilicet eo sedente Odonem de Dolis donavisse fratribus S. Mariæ, vicariam totam burgi S. Mariæ circa istud monastrrium. XII.. Ingelbodus cujus meminere chronicon utrumque monasterii, majus & minus, & Mal- Icacense ; obiit 1051. XIII. Raimundus, cujus tempore, an. scilicet 1054. datus est monasterio prioratus de Maignia- co. Anno circiter 1055. lubscripsit litteris Hil- debrandi legati Victoris papæ II. pro recenS ins _ taurato Viennæ S. Petri cœnobio. Fuit in eIec- — molynis largissimus : obiit an. 1063. ex chroni- co ; de cujus tamen fide hic dubitare liceat, quan- do Rademundum, haud dubie eundem cum Rai- mundo, subseripsisse legimus chartæ qua Sigoni abbati sancti Florentii restituitur rnonasterium in b Mabillonius Emeno dat succestorem Hugonem alium a superiori. Ad an. quippe 990. num. 41. dicit Hugoni suf- seilum este Emenutn an. 997* Et ad an. 1003. num. 43. legimus : Dolensi… monafierio tunc praerat Hugo
cujus tempore, id eft hoc an. Chrifti millefimo tertio ejus regiminis quinto, monafterium SS. Donatiani & Rogatiani apu, l Namnetas Dolenfi abbatia concefiiim eft. Hugoni fticceffit poft annos uneiecim Eumenus bona memoria abbas nonus. Ex his colligere licet duplicem Hugoncm & duplicem Emenum seu Eumcnum, in ferte abbatum Dolentium i sed perperam. i 50 ECCLESIA B castro SaImuriensi constructum. Acta & pacta. sunt hæc apud coenobium S. Florentii an. MLxvii. Et certe anno tantum 1072. interiisse tradunt Sammarthani fratres. Is est autem, ut veri simile est, qui XVII » cal. Sept. memoraturiu necrolog. Divion. XIV. Petrus successit ex chronico Mallcacensu XV. Guarmundus seu Warmundus, abbas Dolensis laudatur anno 1074. in chronico Do- lensi. Anno 1077. creatur archiepiscopus Vien- nensis, cujus electionem Gregorius papa comprobavit scriptis litteris ad clerum & populum Vien- nensem, gratulatus quod haberent ex deno divinæ propitiationis ordinatum Wdrmundum, bonum & 1 justum episcopum> virum religiosum atque prudentem, cui eos obedientes esse jubet. Nec ideo de- seruit abbatiæ regimen, jubente Gregorio VII. ut infra videbitur in Gauterio. Et hoc fortasse in causa fuit cur de eo Manasses Remorum archiepiscopus conquestus sit iu litteris ad Gregorium papam. Perperam vero tum depositus ob simo- niæ crimen, tum iu brevi chronico Dolensi mor- tuus dicitur anno 1083. episcopatus sexto, qui anno 1088. tanquam abbas, testas deprehendi- tur iu litteris Ricardi Bituric. archiepiscopi, quaedam prædia monasterio S. Dionysii restituentis. Jam anno tamen praecedenti hujus prælaturæ sar-1 cinam deposuerat, si fides habenda chronico Do- lensi, ut in Aldeberto videbitur. XVI. Gauterius ex chronico Malleacensi ; praetermittitur iu elencho abbatum Dolensium quem Labbeus edidit t. 2. bibliothecae suæ novæ pag. 741. ex veteri MS. codice, qui elenchus mera nomina continet. De ipso tamen est epistola Gre- gorii VII. vigesima septima lib. 6. ad monachos DolensiS monasterii. Noveritis Gualterium quem vobis in abbatem contra excommunicationem aposto- licæ fidis coostituistis, collaudatione Romani concilii a nobis irrecuperabiliter esse depofitum. Et fi de administratione abbatiæ vestræ se ulterius, cognitis his litteris, intromiserit, omnino excommunicandum. Quapropter apostolica vobis auctoritate præcipimus ut confratrem nostrum Wdrmundum Viennensem ar- chiepiscopum, quem vobis in abbatem, Deo annuente, ordinavimus, fine omni contradictionesusci- piatis, & ei ficut patri & abbati per omnia toto cordis affectu obediatis. Et quia non modicum pro inobedientia vestra incurrifiis delictum, præcipimus vobis ut Dominica I. post Pentecostonoscilicet in octavis, coram vicario nostro Hugone Deense episcopo satissacturi, Valentia videlicet urbi vos repræsentetis, & quod ipfe vobispræceperit, obedienterteneatis….. Data Romæ vili. cal. Aprilis indict. 2. id est, an. 1079. Ejusilem argumenti est epistola 28. ad nobiles Bituricenses Rodulfum, Odonem, &c. qui abbatiam Dolensem in tutela habebant, fave- bantque Gualterio. XVII. Aldebertus cognomento de Monte- Mauriiionis ex monacho Cafe-Dei al. S. Cypr. Pictav. eligitur abbas an. 1 o 87. ad quem annum sic habet chronicon : Adventus domni Aldeberti abbatis Dolensa. De quo idem chronicon : Anno top ; i. ordinatur arcluepiseopus Bituricensis ; qui denique obiit 1097. Is autem cst haud dubie T U R I C E N S I S. 151 i qui ccssisse in gratiam Calæ-Dei legitur quidquid habebat in ecclesia S. Felicis diœcesis Pictavicnsis an. 1092. non 1192. ut constat ex testibus Rainaldo S. Cypriani, & Gervasio S. Savini abbatibus, qui sub finem xi. seculi, non xn. vivebant. XVIII. Giraudus seu GeraIdus sufficitur iit Aldeberti locum anno 1097. moriturque anno 1099. ex majori chronico Dolensi a. * XIX. Hugo II. explevit mortalitatem 1102. ex laudato chronico. XX. Johannes I. præerat jam anno 1103. cujus tempore dedicatur eccsesia a Paschali II. an. > 1107. vel 1106. Obiit 1138. XXI. Johannes II. de Pictavia vel de Pictavis alteri Johanni successit, ad breve tempus ; memoratur in chartul. Ursaniensi & in litteris Gerberti de Pruneriis. Johanni abbati Dolensi Herveus monachus de quo infra, nuncupavit commentarium in Isaiam prophetam, qui MS. asser- vatur in bibliotheca collegii Claromontani, teste Labbeo. Utrum autem Johanni de quo nunc agimus, an superiori sit inscriptum hoc opus » non facile cst definire. XXII. Gerbertus concordat an. 1148. cum Hugone abbate Landesiensi. Occurrit an. 11 5 2. ■ in charta Landesii, obiitque anno seq. ex Sam- marthanis. Sub quo sanctissimæ vitæ cursum consummavit Herveus monachus, non minus ob eruditionem commendandus. In primis scripsit commentarium in epistolas D. Pauli, qui falso tribuitur S. Anselmo in editione Colon. 1612* Epistolam encydicam monachorum Burgidolen- sium hujus sancti viri vitam & scripta continen- tem habes tom. 2. Spicilegii Dacherii, pag. 5 14. XXIII. Giraldus Morail post annos 22. abdicavit 1176. ac diem clausitultimum 1186. XXIV. Johannes III. de Roccha, sub cujus præfectura illustratur ecclesia Dolensis miraculo B. M. virginis. Vivis excessit 1184. XXV. Geraldus vel Geraudus de Spinolio cessit an. 1194. & obiit 1200. ex chronico. XXVI. Rodulfus de Podio an. 1205. quæ- dam ad censum tradit G. abbati Fontis-Morignia- ci, coram Willelmo episcopo Nivernensi, & Ar- nulfo abbate Exoldunensi, a quo & ipse anno 1210. mense Decembri accipit ad censum totam terram quam Arnulfus habebat apud Espeliis. Debitum naturæ persolvit 12 11. in monasterio S. Leonardi Corbiniac. dum Romam pergeret, in- deque transiatus ad ecclesiam Dolensem sepultus est ante altare B. M. Magdalenæ. XXVII. Johannes IV. de Roccha 121 r. dijudicat quæstionein inter Raimundum priorem de Tausiliaco, priorem & canonicos S. Austre- gisili de Castello, Bemardum ejusdem ecclesiæ, & Guillelmum capellæ B. M. de Castro capella- nos 1220. Memoratur an. 1225. mense Febr. in charta Masciaci. Nominatur exsecutor testa- menti GuiHelmi de Calviniaco domini de Castro- ■ Circa hæc tempora ( Mabillonius habet u. i 097,) constat eleflum fuisse Dolensem abbatem Bemerium monachum Bon ; r- vallis in diœcesi Camotenst qui postea fuit abbas Bonzvallenfis. Vide ep. 78.IvonisCamot. Ejus eledionem ad abbat.Dolensem a Jjuibusaam fratribussuiste turbatam & reprobatam ibidem legimus, gnoramus autfm, utrum pacifice hacpræse&ura potitus frt. K iij 152 ECCLESIA BI Radulfi, cum Petro abbate S. Gildasii, &c. an. A 1234. Raimundus cui Ebbo de Argentonio dedit alodium suum dictum Eseharbot : cujus filius Marcus, cum inde moveret calumniam, JohanneS abbas Dolensis quartum ejusilem alodii partem ei in vita sua & filio suo concessit ; ex char- ta authentica nobis communicata a clar. v. D. Gouignon. XXVIII. Johannes V. abbas DoIensis anno 12 5 1. in charta Beili-visus. Ad eum & ad prio- rem de Alesto diœcesis Nemausensis Innocentius papa IV. bullas dedit Perusii iv. nonas Julii an. 125 4. pontificatus sui xi. ut legitur in historia Calæ-Dei in Bertrando de Paulhiac abbate. Me— C moratur an. 1 2 69. in charta Landesii ; an is qui appellatur apud nostros Sammarthanos Johan. de Monte, diciturque mortuus 14. caIend. Maii an. 1282. XXIX. Evrardus I. de Nozeroles eligitur die 17. Maii anni 1283. obiitque an. 129 5. xi 1. cal. Junii, ex chronico. XXX. Johannes VI. de Ybemali eodem anno electusest in abbatem ; fato functus 1308. cu- jus tempore (inquiunt Sammarthani) Clemens papa V. cum undecim cardinalibus hoc monasterium invisit 1306. XXXI. GuiIlelmus de Ceris transegit anno ( 1313. cum Johanne episcopo Lemovic. Migravit a seculo 1325. xvii. cal. Novembris. XXXII. Hugo III. de Genesines, veI de Genetines eodem anno electus fuit a fratribus ; vc- rum praevaluit XXXIII. Gaufridus de Ceris fretus auctori- tate Johannis papæ XXII. XXXIV. Hugo IV. de Cros præfuit annis 3 5. ex Sammarthanis. Anno 1383. sopivit ut arbiter & judex electus litem inter abbatissam sancti Laurentii Bituric. & rectorem sancti Boniti. XXXV. Helias, quem in actis concilii Pisani an. I4o9.Iegimus misisse procuratores ad hamJ iynodum. XXXVI. Simon de Ceris obiit 145 9. XXXVII. Aimartius abbas Dolensis memo- ratur an. 1464. in tabulario Landesii. XXXVIII. Evrardus II. de Leron æmulum passiis est Hugonem Fum^e Belli-Ioci abbatem * rd u P°^ea cesut* Obstitit Evrardus * secularisa- tioni prioratus S. Hilarii de Lineriis an. 1471. quæ biennio post fuit facta. Decessit an. 147 6. XXXIX. Ludovicus de Combornio proto- notarius Sedis apostolicæ eodem anno abbas pos 14.83. tulatuS, obiit 1482. * abbassimul Conchensis, ubi vide, & S. Augustini Lemovic. XL. Johannes VI. Loubet ex priore de San- giaco electus abbas ; defecit an. 1 5 o 1. In susiori Gallia Christiana Robcrtus praeponitur sequenti, quem aiunt Sammarthani præfuisse 2. annis, at quo tempore, nec ipsi, nec majus Dolense chronicon afferunt. Sed neque ulla ipsiuS alibi reperi- tur mentio quam in chronico minori. XLI. Renatus de Prie episcopus Bajocensis & postea cardinalis sub Julio II. abbas simul ExoI- dunensiS & Prateæ, ubi sepelitur. XLII. Adrianus Gousier cardinalis de Boify T U R I C E N S I S. 153 & epise. Alb. fit abbas an. 1 5 16. jubente Rege, ex chronico, ubi & habetur quod anno tpzo. legatus & abbas suum fecerit jucundum adventum. Obiit 1 c 2 3. die 24. Julii, conditus iu ecclefia Burgidolensi. XLIII. Claudius du Prat abbas Burgidolensis ; ex tomo 1. novæ Galliæ Chr. pag. 105. XLIV. Jacobus I. Loubet electus fuit fratrum suffiagiis die 1 5. Octobris. Vide iu S. Savino Pictav. XLV. Georgius de Ambasia cardinalis, ar- » chiepiscopus Rotomag. Obiit an. 1550. XLVI. Johannes VII. du Puy abbas Burgido- ’lensis, siliuS Perrini, sive Petronii domini de Damcs & Isabellæ Sigonneau. Avum habuit Jo- hannem du Puy domihum du Coudray-Monin aquis & lylvis in Gallia praefectum, &c. qui de- cessit 1513. Du Fourny histur. aquis & sylvis præsectorum. XLVII. Robertus de Lenoncourt cardinalis permutavit cum sequenti. XLVIII. Jacobus II. le Roy, Bituricensis archiepiscopus ; fuit quo abbate collegium canonicorum congregationi monachorum succedit, ut jam diximus ; cujus etiam tempore Renatus du Piessis cardinalis Richelii consanguineus, erat in- ’furnarius Dolensis monasterii. S. GILDASII ABBATIA. SANCTI GlLDASIi monasterium ord. S. Benedicti ad Indrum fluvium, sexdecim Ieucis ab Avarico Biturigum, fundatur ab Ebbone auctore cœnobii Dolensis, non longe ab hoc monasterio, pro abbate & monachis S. Gildasii Ruyensis Nor- mannomm furorem fugientibus, subjiciturque a conditore, archiepiscopo Bituricensi. At forte historiam hujusce fundationis ex patriarchio Bituric. cap. 5 2. etsi iongiuscolam, legere haud in— 2 gratum erit. Itaque exeunte seculo nono, & de- cimo incipiente, cum Aremoricam Normanni fœde popularentur, maxime oras Venetensium, quos tunc Alanus & Pasquetanus fratres regebant, Moriacense cœnobium, quod Locmenech vocabatur, atque San-Gildasianum Ruyense, monachi sui deseruerunt, atque ad Ebbonem Dolensis cas- tri principem confugerunt. Daiocus sive Daocius abbas Ruyensis erat, isque sic allocutus est Ebbo- liem ; Ego miser & Jocii mei per Dei misericor- diamperfecutionemNormannorum, Danorum, Hu- norum, & Wdndalorum evascnius, deferentes nobis- cum calicem Dominicæ Ccenæ in quo vinum aquæ mixtum in veri fanguinis sui substuntiarn Christus pernlutavit, dicens : HIC EST SANGUIS MEUS NOVI ET ÆTERNI TESTAMENTI : corpufque eximii confesseris Gildasii utriufque Britannia docto- ris egregii : Item corpora SS. Patricii apostoli Hiber- norum, Albani martyris, Paterni Veneteosts ejuseapi & B. Brigidæ Schotorum abbatissee : cum aliis mulris pignoribus SS. martyrum, confesserum atque virginum ; rogamus ergo magnificentiam tuam, O glorinse princeps, ut tantis hospitibus tibi a Deo transmissis, locum manstonis & venerationis in terra tua tribuas, quatenus eorum intercesseonibus perpetuam manstonem 154 ECCLESIAB in calis habere merearis. Erat autem eo.tempore. nemuscolum e regione castri Dolensis versus Occidentalem plagam, in quo antiquitus fiindata fuit ecclesia in honore B. Mariæsempervirginis, & juxta eam mansiones olim ab eremitis habi- tatæ ; sed tunc temporis vacabant habitatore. Por- ro religiosissimus princepS easilem mansiones fes- tinanter resarciri, basilicam praeparari & ornari præcipit, in qua sanctuaria & prædic- torum SS. corpora quanta potuit reverentia col- locavit ; monachos autem in eisiiem mansionibus ponens, de redditibus suis eis necessaria assatim providit. Expleto denique biennio vir alti consilii & eximiæ nobilitatis princeps Ebbo, in insuia 1 quæ dictæ ecclesiæ a Septentrionali parte subjace- bat, rnonasterium in honorem S. Salvatoris mundi atque officinas monachis opportunas propriis expen- sis ædificare capit ; quod opus dum ad exitum per- ducere festinaret, illa de qua aliquanto prius mentionem fiecimus, nefanda & barbarica rabies jam depopulata urbe Turonica, Bituriæ fines ingredi proposuit. His occurrit Ebbo ad castrum Lochas, suisque & regis Francorum copiis victor vulnus mortiferum accepit in lpso conflictu. Aureliam delatus, Radulpho filio, Launo Bituricensi archi- diacono fratri suo, & Gerontio civitatis ejusilem archiepiscopo commendavit inceptum a se mo-’ nasterium, his verbis assatus Radulphum ; Insuper attentius te adjuro & obsecro ut monastrrium quod in honore Salvatoris mundi esanctique Gildasii, cum officinis fratribus neceffiariis ædificare capi, sed consumtnare non potui, peesicias ; sanctuaria, quæ de Britannia allata sunt, ibi decenter reponas ; Daocium sanctum abbatem cum fociis suis ibidem honorifice colloces, eisque tantum de prædiis & redditibus largiaris, ut fine murmure & querela in pace Deoserviant. Post hæc ad S. Geroncium, & archidiaconem Launum fratrem suum dixit : Tu domine arcluepiscope pater spiritu, & tu frater j- carne, scitis quod monastrrium a me in Dolensi castro fundatum commiserint apostolicæ tutela t ita ut in eo sola Romana Ecclesia jurisdictionis ha- beat plenitudinem ; monastrrium autem quod in honore S. Gildasci construere capi, O dignissime præ- sul, tuæ & successernni tuorum speciali trado po- testati, quatenus tu & successeres tui ipsum privi- legiorum largitionibus augeatis, justitiæ clypeodef- findatis, & eumdem locum quasipropriam manfio- nem vestram, auxilio, confilio & benesiciis foveatis. His dictis, per manum memorati arcnidiaconi fratris sui ordinato ecclefiis & pauperibus testamento, eum magno animi dolore suornm migravit a coepore, p cum Christo perenniter regnaturus, pro cujus amore & fidei christianæ desenfione sanguinem suum in supradicto bello findere non metuit. Ejus vero sa- cratissimum coepusejubente Rege, decenter & honorifice sepultum est Aurelianis apud S. Anianum
post cujus felicem tranfitum, expletis exsequiis, filius ipfius, videlicet illustriffimus princeps Radulphus eum magna multitudine baronum suornm reversus ad propria, castrum Dolense Deo & beatis apo- stolis Petro & Paulo ac rnonaclus ibidem Deoser- vientibus fecundum patris sui præceptum & venerabilis Launi avunculi confilium conceffit & dedit [TURICENSIS. 155 A. peepetuo postidendumi Indeque recedens, aliud Casi- tellum quod nunc usque ex ejusdem vocabuli appel- latione vocatur Castrnm-Radulphi t opere permag- nifico condidit. Abbatiam quoque S. Salvatoris ab strenuissimo patre suo inchoatam, adsummum perdu- xitsastigium, ubi quum sacratiffimum calicem Ccenai Domini, & corpora SS. Gildasci, Albani, Patricii Paterni & Brigidæ virginis, cum multis aliornm SS pignoribus præcipua veneratione collocasset, noti multo post ad petitionem venerabilis pontificis Launi patrni, tunc temporis adhuc S. Cerontii archidia* coni, caput & principalia membra beati Paterni Venetensis episcopi transtulit in castrum Exoldu- 1 nenseiut sicut Castrnm-Radulphi facris pignoribus prædictornm SS. decorabatur, sic & monastrrium Exolduni reliquiis S. Paterni nobiliter polleret. Jam vero nunc exhibenda foret abbatum suo cessio ; sed heu ! quam pauci pro vetustate hujus coenobii nobis occurrerunt, incuria fortasse canonicorum qui monachis anno 1623. petente serenissimo principe Henrico Borbonio Condæo substituti sunt, seu injuria temporum, beliorum- ve atque hæreticorum procellis. Fragmenta ni* hilominus colligere juvat ne pereant. Itaque Abbatum serIes. -I. T^\AjocUS al. DaocIus, & corrupte 1 vamanuensuim oscitantia Modus, primus abbasexstitit S. Gildasii Bituricensis, ex abbate nu.fie.aet Ruyensi, quem Normannos fugientem cum suis monachis & reliquiis S. Gildasii aliorumque san- ctorum sacris pignoribus excepit Ebbo, ut supra diximus. Hunc autem & coenobio Exoldunensi præsuisse ferunt. II. Durandus abbas S. Gildasii adest dedica- tioni ecdesiæ Vindocinensis anno 1040. quem conjicit Mabillonius fuisse abbatem S. Gildasii Bituric. nec immerito, cum istud monastrrium > longe vicinius esset duobus aliis in Armorica positjs. III. Vitalis subscribit chartæ restrtutlonis cellæ in castro Salmuriensi constructæ, quam Fulco Richinus amotis clericis reddidit S. Florentii monachis, eorumque abbati Sigoni an. 1 o 67. Vide in hoc abbate. Anno 1 128. die 25. Martii ec- desia S. Gildasii dedicata est a Vulgrino Bituri- censi archiepiscopo, ex Sammarthanis ; quo etiam anno Girardus Engolisinensis episeopus & sanctæ -Romanae Ecclesiæ legatus in monasterio sancti Gildæ Dolensi concilium rexit, ex chronico Kemperleg. Miscellan. Baluzii tom. 1. IV. Nicolaus abbas erat anno 1178. de quo in abbatibus Pratecnsibus. V. S. memoratur in litteris Radulfi Dolensis pro monasterio Pratecnsi, an. 1202. VI. G. anno 1206. in charta Landesii, qui Gaufredus dicitur eodem anno in litteris Radulfi Exoldunensis pro Pratecnsibus. VII. Emeno 121 o. in charta Landesii. VIII. P. an. 1219, transigit cum Prateensi- bus pro Granetta. Idem P. memoratur an. 12 2 3. in tabui, archiep. Bitur. IX. Theobaldus an. 123 1. in charta Landesii* X. Petrus legitur cxsecutor testamenti Willelij6 ECCLESIA BI’ mi de Calviniaco Dom. de Castro-Radulfi an. A 12 3 4. in tabul. S. Satyri Bitur. XI. Guido an. 1256. paciscitur cum Prate- cnsibus. XII. Gaufridus 1263. in charta B. Mariæ de Prateo. XIII. Johannes abbas an. 1409. memoratur in actis concilii Pisani inter abbates qui huc mise- runt procuratores cum plena potestate. Cognominatur de Thasueriis an. 1426. in ipsiusmet iitterisdatis indict. iv. anno 5. Martinipapæ V. quæ exstant in bibliotheca Casalis-Bened. Occurrit Johannes an. 1429. in charta Landesii. XIV. Thomasde Leffean. 1456. nonnulla B cedit ad censum. Obiit ix. cal. Martii an. 1462. celebraturque iu necrologio Fratrum Minorum Castri-Radulfi. XV. Franciscus Guerin abbas simul B. M. de Petris 1512. XVI. Johannes II. Niquetius an. 1571. Bi- turicis collegium Societatis Jesu instituit ex Sam- marthanis. XVII. Franciscus de Chevneres, al. de Che- nevieres abbas commend. ædes abbatiales ab he- terodoxis dirutas, necnon ecclesiam reparavit Moritur die 2 6. Julii an. 1616. C EXOLDUNENSIS B. M. ABBATIA. * Istoudun. EXolduNUM *, oppidum insigne octo Ieu- cis ab Avarico pontum, illustratur maxime abbatia beatæ Mariæ, ordinis S. Benedicti, ♦LaThiole ad Theum fluviolum *. Situm vero est monas terium in ipso castro Exoldunensi, unde nobile castrum dicitur Guillelmo Aremorico Philippi- dos lib. 2. primariaque est totius urbis ecclesia, iu quapræter abbatiam duo sunt collegia canoni- • corum, S. Cyrici & S. Dionysii •, cujus decana- tum obtinet abbas B. Mariæ. In publicis autem supplicationibus, si quando intersint monachi, I primas ubique tenent, habentes ad latus sinistrum canonicos S. Cyrici. Incerta vero sunt quamma- xime hujusce monasterii primordia, quæ tamen vulgo referunt ad annum 947. iliudque a Ra- dulsio & Baltilda ejus uxore, necnon Hugone (patrocinante S. Odilone) oppidi Exoldunensis altissimis dominis fundatum volunt, asseruntque primarium fiindationis instrumentum in Crilpi- nensi Flandriæ monasterio conservari. Quamvis, si hæc de S. Odilone Cluniacensi abbate intelli- gantur, tolerari nequaquam poliunt, ut pote qui necdum viveret, integroque post seculo defunc— j tus sit. Certe tempore Gerontii archiepiscopi Bi- turicensis, Radulphus Largus Ebbonis fiIius princeps DoIensis, ad petitionem spectabilis pontificis Launi patrui sui, tunc temporis adhuc S. Gerontii archidiaconi, caput & principalia membra beati Paterni Veneteosts episcopi traostulit in castrum Exoldunense, ex abbatia sancti GiIdasii Dolensis quam in castro a seipso constructo, dicto Castro- Radulfi, ædificaverat atque consummarat, a patre suo Ebbone inchatam. Patriarcluum Bituricense • Aliquando vetus abbatia unita cœnobio B. M. fada poft- modum ecclefia collegiata in. t i 8 i. rURICENSIS. 157 cep » tom. 2— biblioth. novæ Labbeanæ. Iste Radulfiis Largus, Launi nepos ; qui Lau- nus caput gentis ac stirps ipsa fuit, proavus fuit Rodulphi prudentis, qui plures filios habuit, ex hisque Radulphus Theobaldus, Castri-Radulphi toparcha fuit, Odo vcro Exoldunensis, dominus Exoldunifuit, filiosque procreavit Radulfuin & Gaufredum Exolduncniem ; ut iegitur in eadem biblioth. Labbeana tom. I I. pag. 740, Quidquid sit, hac in abbatia singulari cultu ha- benturSS. ThalasiuS & Baius martyres Exoldu- nenses, quorum sanctitatem frequentia quæ ad sacras eorum reliquias fiunt miracula probant. In- super etiam habentur S. Brigidæ & S. Patricii Hiberniae apostoli corpora in lapideo tumulo asc servata. Ibidem quoque olim asservabatur sancti Paterni Venetensis episcopi corpus, quod postea ad prioratum ejus nominis ab ExoIdunenli monasterio dependentem transsatum fuit. In eodem monasterio sepulta jacet illustrissima Johanna a Luxemburgo regina Franciæ, una cum filio quem moriens enixa estr His adde Annam a Sabaudia Frederici Arragonensis, Tarentini principis & domini Exoldunensis conjugem, quæ ibidem an. 1480. sepulta elt Nunc agenduip de abbatibus quos tum ex ta-
! bulis monasterii diligenter evolutis, tum ex schedis JacobiTouchet ultimi abbatis regularis eruimus. SERIES ABBATUM. I. /^\DO Exoldunensis abbas anno 947. si fides sit Johanni Mallet Crispinensi monacho, qui fimdationem Exoldunensis monasterii in suo cœnobio reperiri asteverat II. Dahoc innotescit ex dono Rogerii patris Emenonis domini Exoldunensis. III. Hiterius transigit cum Emenone præfato, de prato in vicaria Cirsiacense in viUa Arterico. Actum Exolduni publice ; Dat. mense Eebr. ) anno xxvIlI. regnante Hlothario. Occurrit rur- sus biennio post in iitteris ejusilem Emenonis & Fulconis ejus filii, qui principatum Auxelioduni * « ffloudun. castri tenebant. His autem litteris consuetudines omnes burgi S. Martini conceduntur cœnobio S. Mariæ, rogatu Heterii abbatis. Videinstru— C^liv.coI. mentanostra & Mabill. ad an. 9 84. n. 55. Ejus dem meminit necrologium ad xm. cal. Junii. IV. Mocius, meliusDoacius vel Dajocus, circa an. 1000. transtulitcorporaSS. Paterni, Patricii & Gildasii abbatis & S. Brigidæ virginis ; idem- que primus abbas exstitit S. Gildasii, ut legitur 7 in libro obituum ejusilem monasterii. V. Aimoarchiepiscopussubseripsitan. 1034. fundationi S. Satyri referendæ suo loco. Vivebat tempore Odonis Dolensis & Exoldun. domini, filii Emenonis, & Gaustini Bituric. archiepiscopi. VI. Radulfus temporibus Henrici Francorum regis, ait noster D. CI. Estiennot. VII. Literius abbas Exoldunensis & archidiaco- nus Sedis metropoIitanæ anno 1 o 66. reperitur in charta Prulliacensis monasterii, diœcesis Turon. Anno MLxxxi. habitum est concilium ExoIdu- nense ; de quo vide Spicii, tom. vi, pag. 17. VIII. Giraudus testis memoratur an. 1 o 8 8. in litteris i$8 ECCLESIA B’ litteris Richardi Bituric. archiepisc. prædia quæ- dam monasterio S. Dionysii in Francia restituen- tis. Ipse est cui Leodegarius archiepiscopus, præ- sente Girardo Engolilmensi episcopo, concedit ecclesiam Campanisiæ anno 1105. quem etiam Radulfue Exoldunensis dominus rogat ut benefi- ciorum intuitu monachum unum recipiat. IX. Littericus, vel Letericius jam an. 1117. v. cal. Aprilis abbas erat, ex charta Leodegarii Bitur. archiep. Donatur anno seq. ecclesia de Li- zeriaco ab Evrardo decano, totoque S. Stephani capitulo, approbante eodem arcfupræsule ; quo etiam anno interfuit reconciliationi monasterii Crsalis-Bened. factæ ab eodem Leodegario, ex chronico Casalis-Bcned. Memoratur in charta ecclesiæ collegiatæ S. Cyrici Exoldun. anno Incarnationis Dom. m. c. xxii. indict. xiv. pontificatus Callisti papæ anno 111. regnante Ludovico rege. Siibseripsitanno 1134* litterisRadulfidomini Exolduni, quibus Casalino coenobio cessit medietatem falis quod annuatim percipiebat ; ex ejusoem tabulario. Anno 1135. castrum Iflol- dunense cum abbatia incensum, ex chronico Vir- zionensi bibliothecae Labbæanæ tomo 2. p. 73 7. Littericus præerat adhuc annis 1 I37.&II38. quo anno, regnante rege Ludovico, Ludovici regis filio, regni sui anno primo, in conven- tione quadam cum Viventio Isembardi se se abbatem B. M. Exoldun. & S. Dionysii indig- num ministrum nuncupat X. Giraldus occurrit in chartis duabus sancti Cyrici Exoldun. prima, pontificatus Eugenii III. an. VIII. hoc est Christi 1152. altera, pontificatus Adriani papæ IV. an. 1. hoc est 11 5 4. XI. Petrus l.de Turron, ab de S. Denis, tem- pore Radulphi Exoldunensis domini, & quidem an. 1158. quo pacem fecit cum Pagano Curtet, mense Septembri, per manus ejusilem Radulfi. XII. RaduIfus succesior Petri innotescit ex charta an. 1164. quo domini Exoldunenses Ra- dulfus, ejusque filius Odo, molendina quædam cœnobio concesserunt. Litteris subseribunt Walterius abbas Masciaci & Girardus de Miserayo. Mortuus est Radulfue v. nonas Martii, ex ne- crologio. t *tt-/’La ^III. Gcraldus FoIius (Ia FuiIIe *) an. 1185. ultte’collegium canonicorum instituit, cujus decanum voluit esse abbatem Exoldunensem. Hujus porro instrtutionis chartam quia non parum gloriæ Gi- C. lviii. rardo confert, integram inter instrumenta retuli- tol. +8. mus. Anno sequenti transtulit reliquias S. Paterni ex veteri capsa, IV. idus Martii, anno 3. ponti- hdMMt ^catU5 Hcnrici de Soliaco. Eodem anno, qui ta- m.’men quartus dicitur episcopatus Henrici (icilicet inceptus) idemarchiepiscopus laudavit Giraudo ’} *’ abbati donationem factam ab Odone Exoldunen- si domino, de consilio matris ipsius Mathildis, coram Bosone Maseiacensi, Wiilelmo Virzio- nensi & Simone de Pratea abbatibus, in campen- sationem videlicet domorum quas ad muniendum castrum suum diruerat. Idem abbas hoc lpso anno privilegium aecepit ab Urbano papa III. Jacet in ecclesia S. Dionysii sub turri ubi tumulum habet elatum. Pomus /Z 1 T U R I C E N S I S. 159 A XIV. ArchimbaIdus anno 1186. regere cœ- pit.quo idem Odo Exolduni dominus ei concessit panes quinque in castello Exoldunensi quotidie percipiendos. Obitus ejus in necrologio affignatur nonis Febr. & in Virsionensi xn. cal. Febr. XV. Aymo temporibus Willelmi Bituric. ar- chiepiscopi, ex nostro D. Estrennot. XVI. Arnulfusreperituranno 1200. iu charta Oliveti. Anno 1201. terram suam quæ Co- nerellus dicitur, adcensat Simoni abbati de Pratea. Idem an. 1208. componit litem inter Henricum S. Austregisili Bituric. decanum, & Arnulfiim de Momayo militem. Præerat adhuc annis 1209. B 1210. 1211.& 1212. XVII. Stephanus I. occurrit an. r 214.1216. in charta Oliveti, & 1218. quo fecit concor- diam cum hominibus burgi S. Paterni, quibus Ii- bertatem & seanchifiam certis concessit conditionibus. Jacet in claustro, cujus exstat adhuc tumu- Ius lapideus, cum epitaphio pene oblitterato. XVIII. Radulphus II. an. 12 3 6. menseMartio venditionem quandam abbatistæ de BeIlo-visu fa- ctam a priore de S. Thoreta Iaudavit ; ex charta- rio mon. de Bello-visu. XIX. Johannes paciscitur an. 1242. mense Aug. cum Andrea abbate de Pratea pro pratis C juxta Amonem fluvium. Anno sequenti i 243. 111. nonas Julii S. Paterni reliquias reseravit, cum licentia Philippi archiepiscopi Bituric. Inf* cribitur necrologio nonis Novembris. XX. PetruS II. Turri ni an. 12 5 2. mense Octobri transigit cum Guidone abbate de Pratea pro decima S. Austregisili, & rursus anno sequenti. Ejus depositio in necrologio notatur iv. idus Aprilis. XXI. Dionysius obiit die 4. Febr. an. 127 8. ex necrologio, ubi dicitur multa bona fecisse ecclesiæ Exold. XXII. Petrus III. cujus nomen occurrit in ta- bulisExoldun. &Prateensibus, an. 1279.1280. & 1289. Obiit anno 1290. die 23. Januarii. XXIII. Petrus IV. cognominatus Turrin a D. Cl. Estiennot 1294. Idemfortasse qui an. 1 3 07. die Lunæ post Purificationem B. M. obiisse dicitur, abdicato scilicet regimine ; nam XXIV. Stephanus II. occurrit abbasan. 1298. iu charta S. Cyrici & 1299. XXV. Petrus V. Prevost ab an. 1308. ad 1340. quo inseribitur necrol. 2. * nonas Sept. * 4/. j. Testamentum vero prius condiderat quod Fulcau- dus Bituric. archiepiscopus confirmavit die 12. K Octofuan. 13 39. XXVI. Gauffridus de Millesent fato functus anno 1352. jacet ante altare S. Brigittæ, ubi habet epitaphium ex quo hunc ipsius obitus annum didicimus. XXVII. GuilleImus de Cella præerat anno 13 63. ex charta prioratus de S. Thoreta ; obiit eodem anno die 3. Martii. XXVIII. Petrus VI. 13 64. XXIX. Hugo de Landa reperitin : abbas variis in instrumentisab an. 13 69. ad 1460. Tam- etsi Petrum etiam abbatem reperio an. 1385. An iste cesserat in gratiam Hugonis, & post L 160 ECCLESIA BI abdicatam dignitatem abbatis titulum retinuit ! A Ceterum Hugo an. 1395. die 3. Novembris transigit cum Jaeobo abbate de rratea, pro loco de Ia Villate. Testes sunt Bemardus abbas de Nerlaco, Johan. abbas de Oliveto. Permuta- tio vero hæc approbatur a Jacobo abbate Cister- ciensi. XXX. Gatianus Tabou præerat an. 1401. Ejus nomen occurrit an. 1404. iu tabulis Casalis- Bened. in arcula inscripta <£ Paterne, Isseudim. Re- censetur etiam inter illos qui ad concilium Pisanum an. 1409. miserunt procuratores cum plena po- testate ; ex actis ejusilem concilii tom. vi. Spicii, pag. 367. I XXXI. Stephanus III. abbas Exold. simulque decanus ecclesiæ secularis & collegiatæsancti Dio- nysii prope ExoIdunum, memoratur an. 1409. die 18. Maii. tinct XXXII. Ludovicus I. Mastires * præerat jam anno 1412. Varia autem beneficia conferre legi- tur annis 1413. 1414. 1415. & 1418. XXXIII. Jacobus I. de Castra (de la Chastre) filius Johannis de Castra equitis de Bruillebault ex BeIassezde Magnac domina de Fourminiere, infir- marius erat & prior S. Blasii prope Linerias, antequam ad ipsam abbatiam promoveretur. Praefuit autem ab an. 1419.ad 1461. quo vita fuit— ( * « /. Junii, gus x< caj, Septemb. * ex necrol. ubi plura bona monasterio fecisse dicitur ; sepelitur ad iugressiim chori, ante imaginem Crucifixi. XXXIV.StephanuslV.d’YebIes ex priore cu- rato S.Germani de Cella prope Linerias a monasi terio S. Martini de Massayo dependentis, necnon priore de Gii Pontelevio subjecti, electus cst in abbatem Exoldun. an. 1461. die Lunæ 19. Octob. & a Johanne Cœur Bituricensi archiepiscopo confirmatus & benedictus. Mox ad restau- randa regularia ædificia maximeque basilicam se aecingit. Anno 1479.die 26* Martii Dominica Palmarum baptizavit in ecclesia S. Cyrici Caro- lam filiam Frederici Arragonii principis Tarentini ac domini Exoldunensis, & Annæ a Sabaudia. Regebat adhuc an. 1481. Postea resignavit in gratiam sequentis : obiitque anno 1494. nonis Octob. sepultus ante altare B. Mariæ de Com- passione, quod fecerat. XXXV.Jacobus. II.de Chasteau-neuf e nobili stemmate ortus, licentiatus in utroque jure, Sedis apostolicæ protonotarius, abbas commendatarius per cessionem Stephani, & decanus de Varia. Ab anno 1482. ad 1494. occurrit variis ininstru- mentis. SepuItus jacet ante altare B. Mariæ de, Compassione prope Stephanum dYebIcs. Ejus obitus die 13. Maii annotatur. XXXVI. Johannes II. Baschet abbas Exold. Virzionensis & Oliveti, memoratur annis 1499. & 1502. postea resignavit. XXXVII. Ludovicus II. Ajassen reperitur abbas Exold. an. 1505. quam abbatiam deinde per- mutavit pro Miciacensi S. Maximini cum Renato * a/. td. de Prie cardinali ; obiit vero 17. * Julii anni 1516. 1 5 1 5. * ex libro obituum, ubi dicitur Ludo- vicus Maflon. XXXVIII.RenatuS I. de Prie cardinali ?, abbas T U R I C E N S I S. 161 . simuI B. Mariæ Dolensis & Prateæ ; ubi sepelitur mortuus dic 17. Julii anni 1516. * In alio indi- ce Renatus de Prie praemittitur Ludovico. XXXIX. Mathurinus de Chauvigny ex no- bilissima familia de Calviniaco, praefuit ab anno 1 5 16. * usque ad 1531. quo vivis excessit die * E* <*r°- 18. Julii, sepultus ante altare S. Trinitatis. n : co Dclcn- XL.JacobusIII. Collin 1 5 3 2.&I 5 34>abbas simul sancti Ambrosii Bituric. & de Oliveto, ad an. 15 39. XLI.Franciscus I. du Bourg episcopus Rivensis & abbas S. Evurtii Aurelianensis an. 1541. XLII. Franciscos II. de Vicomercato consilia- 1 rius & regius medicus an. 1 5 46. XLIII. Sebastianus de Luxembourg reperitur abbas commend. an. 15 47. omissiis in quadam serie, ubi ejus antecellor præfuisse dicitur ad annum 1556. XL1V. Renatus II. Charlet, Stephani in curia subsidiorum præsidis filius, præfuit anno 1556- XLV. Godefridus Charlet per cessionem fratris factusest abbas an. 1568. XLVI.Franciscus III. deCombaret nobili loco natus, reperitur abbas an. 1 5 74. Fuit etiam abbas Virzionensis, qui obiisse dicitur an. 1579. XLVII. PetrusVII.de Jodoine an. 1 579. & — 1580. mense Martio ; cujus etiam anni paucis mensibus præfuisse’legitur iu quadam serie Petrus de Riant, forte idem duplici cognomine donatus. XLVIII. Gilbertus * de Toumebulle anno *rt/. ro- 1580. abbas Exoldun. & B. Mariæ de Arcissis in ^rtus. Pertico exsthisse dicitur. Post cujus obitum an. 1595. schedula regia tres designantur, scilicet domini de Resures ♦, Montigny, & de la Chac ♦, f * De Ve- qui de persona idonea abbatiæ providerent ; hi *De Lajac. vero in dominum de Blancafort anno 1 5 9 8. ocu- los direxere. XLIX. Jacobus * IV. Bertheau procurante do— * ^/.Petrus, mino de Blancafort factus abbas Exoidun. cessit in gratiam nepotis sui, qui sequitur. L. Renatus III. du Pont dominus de Laudrd de Villours. LI. Jacobus V.Ferron prior claustralis S. Petri Camotensis ab anno 1 600. ad 1619. sed nomine tenus, cum scilicet interim Renatus du Pont abbatiæ reditibus gauderet. Cessit an. 1619. iu gratiam sequentis ; vixit vero ad annum usque 1640. quo obiit in senectute bona octogenario duobus annis major, die 14. Januarii. LII. Jacobus VI. Touchet ultimus abbas regu- _ laris ex resignatione Jacobi Ferron, annuentibus 1 rege & papa, possessionem adeptus est an. 1620. De quo hæc in daustro Exoldunensi leguntur : Reverendus pater Jacobus Touchet abbas hujus mo- nastrrii B. M. Exoldunensis, adeoque decanus ecclesiæ sæcularis & collegiatæ S. Dionysii juxta idem Exoldunumpost Rupellæ obfidionem 162 d.pestrs 162 p. & annonæ caritatem 16j o. memor be- nesiciorum Dei, has ædes erigi, claustrurnquepartim construi, partim restuurari fecit annis 16j 2. 163 j. 163 q. Obiit an. 1 674. die 1 o. ♦ OctobriS annoS natus 79. sepultus ad altare * * ?. 19. beatæ Mariæ de Compassione. i6i ECCLESIA B LIII.Petrus VIII. Bellet abbas commendatarius j qui bulIas obtinere nequivit. LlV. Jacobus VH. du Saussay abb. Exold. no- minatur abbas Aquæ-BeIIæ seu Vallæ-Honestæ iu diœc. Tricastiu. 1697. Vide tom. 1. pag. 739. LV. Renatus IV. Josephus Belet abbatia potiebatur 1708. sed nullis obtentis buliis. Præter hos abbates leguntur in obituarioDanieI mortuus 24. Maii& Gaubertus, menseJanuario » Ignoramus quem locum obtinere debeant. LVI. GiulIeImusdu Puy abbas Exoldunensis frater Johannis abbatis Burgidolensis, qui avum habuere Johannem dominum du Coudray-moniu mortuum an. 1513* cujus sit mentio in hist. ge* I neaIogica P. Anselmi recensita a dom. du Foumy. CASALIS-BENEDICTI ABBATIA. CAsaLE-BenEDICTUm, olim CasaIe- Malanum, cænobium est ord. sancti Benedicti octo Ieucis ab urbe distans metropoli- tana, S. Petro dicatum vn. idus Martias an. 1093. indictione prima, tempore Aldeberti * Biturigum archiepisc. ac persecutionis Henrici * tyranni, ut habet vetus chartularium. Hujus loci primus auctor & abbas fuit Andreas de Umbrosa- valle in Etruria, litterarum cognitione pIeniter’ instructus, & lucrandis animabus maxime idoneus, apud Ordericum lib. 8. Qui primum accersitus a Gaufrido comite Cabilonensi, domino castri S. Aniani, fundavit ejus munificentia Silviniacum, sic dictum a nemore opaco, ad fines diœceseon Aurelianensis & Camotensis, anno circiter 1087. ditatum postea donis Stephani comitis Blesensis. Nomen autem Comeliaci datum postmodum Sil- viniaco, propter huc adsportatas S. Cornelii reliquias, aiunt, vuIgo Cornilly, prope Pontileviense rnonasterium. Nunc est cella a Casali-Benedicto pendens. Hoc autem cænobium in angulo Silvæ— T regiæ, vulgo dictæ de Chevre, inceptum scribit1 S anno 1088. b chronicon Malleacense. Hujus præclpui fundatores seu benefactores fuerunt canonici S. Cyrici Isseldunensis, Odo cognomento Eepinus Bituricensium vicecomes, qui postea
? uidquid habebat in pago Bituricensi vendidit hiiippo regi hujusce nominis primo, & Gaufri- dus dominus Exolduni Isseudun, in cujus territorio situm est cænobium. EccIesiam dedicavit piis fimus Biturigum antistes Leodegarius, & benedixit B. Andream iu primum abbatem, anno circi- ter 1096. Itaque nunc veniendum ad abbatum seriem, quorum brevem texendo historiam, ea j simuI quæ notatu digniora monasterio contige- runt prosequemur. ■ F. Henrici IV. imperatoris, qui contra sumraos pontifices bellavit & ab ipfis pro tyranno est nabitus. b Posteriorem suilse originem Casalis-Bened. docet Robertus de monte scriptor pene syttchronus ; nam c. ]. de immutatione ord. monach. ait : E*aao aliquo tempori. txinJt t* suo Ciflerciensix ordo inceptat ( quem inchoatum in. 1098. scribit) Andreas genere Italus It Valle Brutiorum. monachia effloruit. o" in Bituricensi pago vunajhtitun qtuI Casale-Beate, nuncupatur, conftrnnit. Tomus /Z TURICENSIS. 163 L c SERIES ABBATUM. L TJEatus ANDReas I. Orderico dictus de EJ Valle Brutiorum monachus, natione Flo- rentinus, sub S. Johannis Gualberti Vallis-uinbrosie fundatoris disciplina primum institutus, undecog- noininatus de Vdlle-umbrosa, multorum deinde aliorum coenobiorum aut cellarum pater effectus est, de quo Iegenda epistola quam ejus disclpuli post ipsius mortem scripserunt, inserta tomo 2. Dacheriani Spicilegii. Hic jam, ut diximus, Cor— p. ; t 9. neliacensis prior apud SiIviniacum, ubi favente Gaufrido comite cellam erexerat, ad novi cœno- bii, ipsiusmet de quo nunc agitur, fundationem invitatur ab Herpino, qui tunc audlebat Biturigum prinœps. Locus itaque delectus est in ditione Gaufridi Isseldunensis domini, qui Casale- Malanum dicebatur » Annuerunt canonici sancti Cyrici Isseldunensis in præsentia venerabilis Aldeberti Bituricensis archiepiscopi, ut frater An- dreas, tunc temporis tantum monachus, cum fra- tribus fuit haberet potestatem ibidem aedificandi eccIesiamcum coemeterio, certis tamen condi- tionibus. Actum anno nonagesimo tertio supra mil- lesimum. Iidem porro canonici anno 1104. ro- _ gatu Leodegarii archiepiscopi Bituricensis, & Gau* * fridi Isseldunensis, atque Aimonis de Carofio, &c. permiserunt Andreæ tunc abbati ut burgum quod infra statutos terminos ædificaverant, liberum posi fiderent, seu omnes qui infra eosilem terminos habitaverint, ab omni debito quod in parochia requiritur, excepto baptisterio ; ita tamen quod pa- rochiani sui ibi ad habitandum non reciperentur, & pro hac concessione censum quinque solido- rum redderent unoquoque anno in festoS. Cyrici. Anno 1108. idem archipræsui concessit Floria-*- censibus ecclesiam de Corcoe, hac lege ut ipsi cederent capellam de Tauvigniaco Andreæ abbati ecclesiæ S. Petri de Casali, ex tab. Floriac. Mira præsertim eluxit in eo misericordia erga egenos & in propriam carnem lævitia ; qui ad meliorem vitam evoIavit xn. * cal. Febr. anno ab lncam. * « /. ix » Domini 1112. * iudict. v. II. Gerardus mortuo B. Andreæ subrogatur. Præerat jam annosaltem 1117. 4110 Pepigit cum priore S. Dionysii de RuiIliaco. An. 1119. Gaufridus Camotensis episeopus dedit huic cœ- nobio ecclesiam S. Germani de Villa-EmbIonis, ex chartul. CasaL Bened. Notatur in necrol. ad diem Junii 1 5. III. Isembertus, cui idem episeopus dedit de- cimam parochiæ Villæ-Emblonis, ex chartul. ’Casal. Bened. IV. Rodulfus seu Radulfus, de quo in Macha- rio abbate Floriacensi tempore Eugenil III. ab hoc summo pontifice bonorum monasterii sui confir- mationem obtinuit 2. calend. Martii anni 1145. ac deinde an. 1151. a Petro Bituricensi archi- episcopo. V. Guillelmus L sepultus in tumulo prope ja- nuamclaustri.cumhoc brevi ac simplici epitaphio : willelmus abb. y. VI. Arnulfus L de S. Lupo, notatus iu catalogo MS. an. 11 68. L ij 164 ECCLESIA BI VII. Arnulfus II. dc S. Benedicto ibidem an. A 1170. VIII. Rainaldus Gremius 1171. quo opti- mum palefridum 20. solidorum dedit Johanni a Lincriis coram tcstibus. IX. Gamerius de Lincriis 1185. de quo sit mcntio in transactione cum abbate S. Launomari * ComiHy Blcsensis pro Corneliano ♦, obiit 16. Martii. j^7pon— X. Petrus I. Lcmovix 119 1. die 20. Maii, twnlevsum. cx catalogo MS. & in necrologio. XI. Humbaldus de CasteliuIo 1195. anno 1200. compofuit cum S. abbate de Pratea, ex charta. Forte est Imbertus. Et quidem Himber- tus occurrit abbas ad an. 119 5. in tabul. Calalis— B Bened. XII. Thomas I. de Caritate 1201. XIII. Johannes I. abbas Casalis-Bened. Iegitur an. 121 o. in tabul. Bitur. archiepisc. XIV. Stephanus I. de Condeto 1213. nonis Januarii sepultus est ; cujus an. 1711. dum pa- ratur tumulus D. Antonii de Varennes unius ex nostris defuncti, repertus est ingens lapis sepulcralis cum hoc simplici epitaphio litteris unciaiibus exarato : Hic jacet donnus Stephanus abbas XIII. hujus ecclesiæ. In catalogo veteri numeratur decimus quartus ; in nostro est 1 5. Fortasse epitaphium omisit ex duobus Arnul- fu superius memoratis unum aut alterum, catalogus vero utrumque. Ceterum inter Johan- nem & Stephanum contentio fuit de abbatia ; jam enim anno 1209. occurrit Stephanus in tabuI. Exoldun. XV. Hugo 1229. is fecit stagnum de Cou- tant. Obiit v. idus Septemb. XVI. Rogerius an. 1241. ex instrumento confecto ipsum inter & Philippum archiepiscopum Bituric. & an. 1245. ex œssione sect3 Petro Gratiacensi domino ** /. iv. XVII. Joserlinus 1254. xiv. * cal. Febr. in _ necrologio. XVIII. Stephanus II. 1255. XIX. Thomas II. 1262. XX. Reginaldusde Quarta 1263. Reginaldi obitus notatur in necrologlo idibus Augusti. XXI. Petrus II. 1269. XXII. GuilIelmus II. 1271. XXIII. Rainaudus I. de Messa 1274. Occurrit anno sequenti Regiualdus in charta B. Mariæ de Pratea. XXIV. Benedictus. XXV. Johannes II. an. 1284. quo tempore Simon archiepiscopus Bituricensis vintavit cœno— p bium Casalense. Die 20. Martii, & prior ejufdem Annat. J0Ci & Capitulum persuas litteras segillo Conventus tom/i. stgillatas dederunt potestatem plenariam provi- PaS’(14’ dendi ipsi monasterio de abbate, quandocunque ipsum monasterium per resignationem fr. Jo- hannis tunc abbatis contigerit vacare, ls est forte Johannes de MelIe notatus an. 128 6. qui non- nulIa commutavit cum Fulxeto Thibous milite, & multa bona acquisivit. De ipso necrologium ad diem 8. Octobris. XXVI. Johannes III. de Brulon prioratum scu dominium de Albiniaco obtinet. TURICENSIS. 165 XXV11. Rainaudus II. dc Messa, al. Reginal- dus, obiit an. 1318. juxta D. Mich. Germain. XXVIII. Johannes IV. Pilours * abbas de **t— Pylon monasterio optiine meritus. Anno 1323. trans— V’l 1 oux’ igit cum Simone abbate de Pratea, & Johanna d Artenay domina de la Croisette, super pascuis animalium. Attigit an. 1329. XXIX. Guillelmus III. Fiandrin defunctus anno 1 3 44. jacet in choro a parte Evangelii, in medio fornicis, ut patet ex-tumulo ; cujus me- minit necrologium idibus Februarii. XXX. Guillelmus IV. de Cambonio 13 47. XXXI. Petrus III. de Launay 1372. & 1386. XXXII. Guillclmus V. Auvignon * 1394. ♦ « /. Ami- & 1398. idem procul dubio qui recensetur in 8noiu actis concilii Pilani an. 1409. inter abbates, quorum procuratores cum plena potestate ad hoc concilium convenerunt. XXXIII. Jacobus I. Laterie 1430. nonnuIIa commutat cum Jacobode Landa milite an. 143 9. XXXIV. Philibertus la Verne 1470. Peristy- Iium & sedilia chori de novo construxit, multaque alia reparavit ædificia. Sequenti dignitatem suam resignavit an. 1470. XXXV. Petrus IV. de Maso ex primo priore ’abbatiæ de Castro fit abbas Casalis-Bened. brevi apostolico Sixti IV. dato xv. cal. Septemb. an. 1479. ssatimque restituit ædificia coenobii An- glico bello labefactata, juvante imprimis fratre domino de Lisse qui Carolo VIII. regi Franco- rum carus erat. Sed de restauranda regulari dis- ciplina magis sollicitus pius pater, accersivit CIu- niacenses, a quibus suos monachos & seipsum reguIæ monasticæ observationem edoceri studuit. Mox vero litteras apostolicas impetravit ad novæ congregationis reformatæ erectionem, cui tantæ molis operi immoritur Petrus an. 1491. sepultus . in medio chori vm. cal. Aprilis. De eo dictum est quod fuit bonus scientia, melior conscientia, & optimus temperantia. Ejus epitaphium tale est : Hic generose jaces, Petre du Mas, quo Benedictum Patre Cafale novum capit habere decus : Quique reformator tantos novus inter abufus Denique prodieris, fama perennis erit. Nempe fecunda tibi debetur gloria, teque Germanum Andreas • rite vocare potesti a XXXVI. Martinus Fumee e nobili strrpe or- tus, per resignationem Petri du Mas factus abbas, præfuit ab anno 1491. ad 1500. quo pedum > dimisit ut abbates fierent triennales, juxta novæ * reformationis legem, quam feliciter ad effectum perduxit, non autem solum quoad hocce monas terium, verum etiam quoad alia plurima ; quæ cum visitare & corrigere Alexander VI. suin- mus pontifex permisiflet bulla ipsi Martino aIiis- que duobus abbatibus anno 1494. directa, ea paulo post in congregationem b coaluerunt, quæ b • Alludit ad Andream primum abbatem Cafalenfis monasterii. i » Abbatiæ autem erant S. Sulpitius Bituricensu, S. lllidius c, Claromontensis, S. Vincentius Cenomanensis, S. Martinus Jamma Sagicnsis, Brantosmum, S. Germanus Parifienfis, S.lsidorus Molinensis, S. Laurentius Bituricensis, S. Maria Nivemensis, S. Petrus Lugdunensis, S. Menulphus Bituricenfis, & Carcntonium ejufdem discetis, B. M. de Soliaco ^aturc diœcesis. 166 ECCLESIAB1 dicta est CasaIina, a Casali-bcnedicto, quod aliis j monasteriis iu hac reformatione suscipienda præ- luxit. Jacet Martinus in medio chori in superiori parte juxta presbyterii gradus. • at. de u XXXVII. Johannes V. Ie Roy ♦ primus abbas Roist….. 7 r a triennaliS a anno I 5 00. 1505. • al. Pinei. XXXVIII. Stephanus III. Piuon * electus est abbas in capitulo generali apud S. Sulpitium Bi- turicensem an. 1505. iterumque servata illi dignitas iu sequenti capitulo generali habito apud S. Illidium an. 1500. quo anno decreta caphulo- rum confirmata sunt per delegatos a Georgio de Ambasia cardinati. Stephanus anno sequenti misit domnum Yvonem Moriflon (qui postea fuit ab— 1 bas) ad sanctam Justinam Paduensem, ut modum vivendi hujus congregationis addisceret. Obiit 1541. sepultus in media navi eeclesiæ. XXXIX. Michael I. du Puy 1514* sub cu- jus regimine CasaIina congregatio confirmata fuit a Leone X. an. 1516. apud Chopinum lib. 2. de domanio cap. 3. & a Francilco I. 1517. edicto in senatu promulgato. XL. Yvo Morissen 1 5 20.Obiit an. 1 5 47. in media navi sepuItus, ut patet ex lapide sepulcrali. XLI. Johannes VI. HabonI<24> XLII. Johannes VII. Gombault 1526. XLIII. Johannes VIII. Chausse post abdica— 1 tionem Johannis Gombaut an. 1 5 27. proroga- tus iu capitulo generaIi apud fandum Illidium an. 1530 « XLIV. Andreas II. ie Moulnier renuntiatur abbas die 29. Aprilis anni 1 5 3 7. iu capitulo ge- nerali apud S. Illidium. XL V.Y vo Morissen cedente Andrea Ie Moul- nier electus est iu capitulo generali apud S. Sulpitium an. 1539. Obiit 1 546. vel 1 547. pridie nonas Maii. XLVI. Leonardus du Vergier 1 542. in capitulo apud S. Sulpitium. Obiit vm. cal. Januarii. 1J55* XLVII. Placidus Leger ibidem electus 1548. ad alterum triennium. XLVIII. Andreas le Moulnier iterum electus 1 5 54-in cœnobio Illidiano ; iterumque an. 1 5 5 7- in capitulo generali apud S. Germanum Parisien- sem. Anno circiter 1559. fuIminata seu promuI- gata fuere privilegia hujusce congregationis. * <tZ. 15 61. XLIX. Johannes VIII. Caigre 1 5 60. * apud S. Vincentium Cenomanensem. L. Andreas Ie Moulnier in locum præce- dentis an. 1561. substitutus est ; eodem anno domnus de Crozet missiis fuit ad concilium Tri- dentinum nomine congregationis, pro conserva- tione priviIegiorum ejusilem. LI. Ægidius I. Marchant electus an. 1 5 64. in capitulo generaIi apud S. Germanum, iterum- que apud S. Vincentium ad alterum triennium. L1I. Franciscus dAmours 1 5 69.iu monaste- rio S. Martini Sagientis. • Abbates Casalis-Benedi&i triennales ad hiec usque tempori huic catalogo inferendos duximus, quod in hac inbatia reformationis Ordinis exordium sumferit, celebrisque postea con- Segationisexstiterit caput. De abbatibus triennalibus S. Sulpicii itur. S. illidii Ciarom. S. Vincendi Ccnom. & S. Martini Sag. loqui supersedemus. T U R I C E N S I S. 167 Llll. Michael II. Jondio 1 572. LIV. Ægidius II. Audet obiit an. 1577 « xviii. cal. Octob. ex necrologio. LV. Sebastianus I. Guerrel * electus in mo— Gu, r’ nasterio S. Illidii an. 1578. Anno 1^82. ac- crcvit congregatio unione monasterii S. Columbæ Senonensis. De Sebastiano sic habet necrologiumt VII. cal. Novembris obiit venerabilis pater Se* bastianus Guerrel quondam abbas hujus ecclesiæ. Decessit apud Corneliacum an. 1603. LVI. Dionysius des Vignes nominatur abbas apud S. Vincentium Cenomanensem an. 1584. qui decessit 1586. nonis Octob. ex necrologio. I LVII. Michael Jondio iterum electus apud S. Sulpitium an. 1590. LV1II. Guillelmus VI. du Puy apud CasaIe- Bened. 1593. LIX. Petrus V. Roger apud S. Illidium 1596* LX. Sebastianus II. Guerret iterum electus apud S. Martinuni Sagiensem 1 597. ad 1600. LXI. Jacobus II. Moret 1601. apud S. II- lidium. LXII. Thomas III. Berdraux apud Branthol- mium 1603. LXIII. Petrus VI. du Peyrat electus i6op. apud S. Vincentium Cenoman. quo anno die ^24. Septemb. societatem precum iniit cum RR. PP. Minimis conventus Bomeriensis. LXIV. Gatianus Ie Roy 1615. apud CasaIe- Bened. Obiit 1627. die 1. Aprilis, jacetque in ecdesiæ navi. LXV. Antonius Sotereau 162 2.Obiit 1628. 1 5. Febr. sepulturam nactus iu eeclesiæ navi, ubi ejus tumulus videtur. LXVI. Bemardus Melon 1627. apud S. SuI- pitium, omissiisin quadam serie. LXVII. Ludovicus I. Rouillard 1630. LXVIII Gautier 163 6. LXIX. Ludovicus II. Doulay 1639. Tunc J vero temporis pIurimum defecerat Cafalina con- gregatio, proprioque veiuti pondere fatiscens, vergebat in interitum, cum ecce renascens nova S. Mauri congregatio opportune omnino præsto fuit quæ Iabentem solidaret, ne dicam suscitaret coilapsam. Id factum est an. 16 3 6. saltem quoad aliqua monasteria, quæ nomen huic congrega- tioni dederunt ; serius autem Casale-Benedictum, nec nisi ea lege ut una ex sex provinciis quibus constat S. Mauri congregatio, Casalis-Benedicti titulum ac nomen gereret, ea nimirum, iu q » 3 hæc abbatia contineretur. Abbates ab unione congregationiS. Mauri. Domnus Humbertus Jamet electus in capitulo generali 1645. Michael Pirou 1651. Sixtus Mousuicr 16 5 7. PIacidus Hamelin 1060. Ludovicvs Janet 1666. Antonius Savy 1669. Franciscus de Montclar 1672. Adeodatus Buiston 167 5. Johannes Villatel 1681. Johannes Blenie 1684. L iij 168 ECCLESIA B I Gabriel Gerentes 1687. l Gilbertus la Porte 1693. Maurus Marcland 1696. Augustinus Collet 1702. Marccllinus Pinel 1705. Mathurinus Tranchant 1708. Guido Buissen 1711. iniit possessionem die XI. Julii transtationi S. Benedicti sacra. Nicolaus Lanne. FONTIS-GUMBALDI ABBAT1A. FOntis-Gombaudi monasterium ordinis S. Benedicti ad Crosam amnem, * LcBlanc non longe ab Oblinco* oppido, fundatorem 1 en Berry. agnofcjt Petrum de Stella seu de Stellis, Ber- nardo abbati Tironiensi, Roberto de Arbris- sellis & Vitali Salviniacensis coenobii conditori familiarem, qui excavatis iu rupe cellulis, non- nullos ibidem eremitas congregavit, & sacellum inhonorem S. Julianiepiseopi Cenomanensis, quæ etiam hodie cernitur, aedificavit. Deinde crescente diseipulomm numero, ad aIteram Crofæ fluminis ripam construxit hoc cœnobium, de quo nunc agitur. Hujus porro inchoationem scriptor chronici Malleacensis refert ad annum Pag’1091. Nobis autem, Mabillonio duce, paulo ferius differenda videtur, ex vita Bemardi Tiro-’ niensis. Hic veritus ne iu abbatem S. Saviui, post Gervasii abbatis decessiim, qui non ante annum 1093. contigit, a monachis eligeretur, ad Pe- trum de Stellis qui non longe a S. Savini monasterio eremiticam agebat vitam se recepit, dein eodem Petro duce, ad Robertum de ArSrisselio, Vitalem de Mauritania, & Radulphumde Fusteia, qui in confinio Cenomannicæ & Britannicæ regionis solitarie vivebant. Quæ omnia contigere, antequam Petrus de Stella monasterium Fontis-Gombaudi exstrueret, ut in eademBemardi vita diserte legitur. Jam vero cum istud per Calvinistas destructum £ sit monasterium, & chartæ per fiduciarios & lar- vatos abbates dissipatæ, mirum videri non debet, si paucos tantum quos expiscari licuit, hic subji- ciamus abbates. SERIES ABBATUM^ I. T) ETRUS de STELLA primus abbas Fon- 1L tis-Gombaudi obiit morbo aupeta, id efl igne inextinguibili sive se consumente, an. 1114. ex chronico Malleacensi. Sepultus est iu capitulo, ubi hoc habet epitaphium : ♦ /.nunc. Petrus eram dictus, ♦ non sum stot nomine pulvis. Si miser a… edo de pulvere credo resurgam. J Dic homo qui transis, Deus ut mihi propitietur. Nunc quod es ipfe sui, quodsum modo> tu quoque fies. II. Guillelmus I. successit, teste eodemchroni- co, & post eum III. Airaudus, qui de consensu capituli sui cessit monialibus Longi-sontis ord. Fontebrald. terram Bruilliarum, coram Isembardo & Fulche- rio abbatibus Prulliaci. Exstant litteræ cessionis hujus in probationibus vitæ B. Roberti de Arbris- sellis, auctore Pavillon. Nonnulla etiam donavit T U R I C E N S I S. 169 L Isembardo præfato abbati Prulliaci, postea patri religiosorum fratrum eremitice viventium. Ibid. IV. Herbertus an. 1285. societatem iniit cum abbate & monachis de Villa-Iupæ. V. Jocelinus 1370. VI. Stephanus 1 3 89. VII. Guillelmus II. an. 1409. misit procuratorem ad concilium Pisis congregatum, ut ex actis ejusilem discimus tom. vi. Spicil. pag. 3 67. VIII. Ludovicus 1439. IX. Leo Castanæus Rupipozæus, præpositus Carrofensis, abbas quoque S. Hilarii Carcasio- nensis & Nantolii iu valle, defunctus 1 5 3 7. ex 3 Sammarthanis. X. Antonius I. de Chamroppin 1539. XI. Guillelmus III.Bochetel 1 5 5 3.& 1555. XII. Johannes I. de Morvillier 1569. forte idem cum Johanne episcopo Aurelianensi qui sponte cessit in gratiam sequentis. XIII Philibertus Jourderii bulias obtinet a Gregorio papa XIII. anno 1 572. XIV. Matthaeus Tremblai 1 5 74. XV. Theodorus Bigeart clericus, qui nuptiis postea contractis abdicauit. XVI. Johannes II. Briet successit, postquam abbatiæ reditibus potiti sunt Antonius & Ludo- ’vicus d’Allogni de Rochefort pater & filius, fuit fiduciario abbate. XVII. Andreas Pellant, donec Ludovico per archiepiseopum Bituricensem excommunicato, abbatia tandem cessit sequenti. XVIII. Anselmus de momai ex asceta ordinis S. Augustini fu abbas reguIaris, ea conditione ut monachos disperfus ad vitam communem revo- caret. Possessionem iniit an. 16 5 7. præeratquc adhuc anno 1674. XIX. Antonius II. dAUogni de Rochefort filius Ludovici marchionis de Rochesort & frater . Henrici Ludovici Franciæ marescalli 1676. & 1681. Obiit an. 1687. XX. Johannes III. Franciscos ChamiIIard, postea episcopus Silvanectensis ac primus serenisc simæ Delphinæ eleemofynarius, ab an. 1687. N. Tiraqueau successit nominatus a Rege 19. Maii 1714. MILLEBECCENSIS ABBATIA. MILLEBECCUS * seu Millebeccum in siIva * Meaubee Brionensi * ordinis sancti Benedicti funda— » "/Mcobcc- tura Flaucado ♦ majori domus Theodorici * regis Bra|- Burgundiæ, & a S. Sigiranno, qui primus illi præ— * al FuI_ — fuit ut testatur anonymus in ejus vita edita seculo caudo. 2. Bened. pag. 43 2. & seq. Unita fuit an. 1 674. • al. Clo- mensa hujus monasterii tam abbatialis quam con— ovr, ’ ventualis, Kebecensi ecclesiæ in America ; ecde- sia vero in parochialem evasit. Post S. Sigirannum primus abbas fuit S. Leo- daldus * (S. Loyau.) * ai. l ; cq- RegembaIduS memoratur in concilio Lemo— daidus. vicensi, an. 1031. ubi ventilata quæstio de apos Sorl’ tolatu S. MartialiS ; laudatur, inquam, pater mo- nasterii MillebeccensiS, qui ante plures annos pro S. Martialis apostolatu sententiam dixerat. « 70 ECCLESIA B Gumbertus anno 1074. arbitri munere fungitur inter abbates sancti Sergii & sancti Albini Andegavenses. Writcrius an. 1088. testis memoratur in litteris Richardi archiepiscopi Bitur. prædia nonnulla monasterio S. Dionysii restituentis. Petrus circa an. 1112. querelam cedit qulm habebat cum sanctimonialibus Ursanii pro decima de Broliis. Vide probationes vitæ B* Roberti d*Arbrissel sol. 559. Leodegarius in charta Adalardi cujusilam, an. 1114. ind. vn. regnante Ludovico. Stephanus in litteris Petri Eschaudet pro Ursa- nio an. circiter 1120. quæ exstant chartulam Ursan. fol. 17. P. memoratur an. 1183. in chartul. sancti Stephani Bitur. Johannes d’Azay an. 1429. transigit cum Petro se Frere abbate Landesii. Philibertus de Marasin e nobili familia prope Caritatem ortus, prior S. Marcelli Cabilonensis, abbas Millebecci eligitur prior Caritatis an. 1470. Obiit 1486. Antonius de Champropin abbas etiam sancti Cypriani, ubi vide. Obiit 1530. VUe Thaa— Antonius Fradet senator Parisiensis, cantor & canonicus Bitur. abbas erat an. 1601. & 1618. pm pag. abbas etiam Pleni-pedis, ubi vide. Johannes de Gaucourt filius Ludovici de Gau- court equitis ordinis S. Michafelis, ac ducis Alen- DuFnmy. consi cubicularii, ex Johannad’Escoub ! eaufilia Johannis domini de Sourdis, abbas fuit Millebec- censis, sed quo anno ignoratur. * « i. <fe N. de Sainctou * abbas 16 5 o. & quidem ul- timus ; abbatia, ut praenotavimus unita eeclesiæ Kebecensi anno 1674. Quidni vero hac data occasione tam opportuna eeclesiæ hujus tum erectionem tum eos qui ipsi præfuerunt episcopi liceat, breviter commemorare ! ECCLESIA KEBECENSIS. KEbecum urbs caput est, seu primaria novæ- Franciæ in Insulis Œcidentalibus civitas, quæ anno 1674. episcopali sede decorata est a Clemente papa X. dotata maxime reditibus ab- batiarum Millebecci & Stratæ. Certe vero episco- pus quotannis habet decem & octo millia libra- rum, eaque singuIari praerogativa gaudet ut canonicus S « Martini Turonensis ad honorem, ut Vulgo dicitur, habeatur. Franciscos de Laval de Montmorency, non vero de Montigny, ut quidam aiunt, ex episcopo Petreæ iu partibus infidelium, primus a Rcge designatus an. 167 5. tf/. 1672. eeclesiæ Kebecen- sis thronum episcopalem conscendit, quem dimi- sit an. 1685. erecto interea capitulo ecclesiæ ca- ihedralis, ac fuitdato seminarlo. Obiit autem Ke- beci die 6. Martii anni 1708. non fine fama sanctitatis, sex annis octogenarlo major. Johannes Bapt. de la Croix de Chevrieres do- ctor in theologia facultatis Parif cessionc supe- rioris admissa nominatur ad hanc sedem mense Aprili an. 1685. sacram Unctionem accepit iu I T U R I C E N S I S. i7t A ecclesia S. Sulpitii Parisiensis die 2 5. Januarii an. 1688. Repi ab eleemofynis antea fuerat, abbas Gimundi, & eques Melitensis. R. pater de Momay Regi sacramcntum prarsa titit pro episcopatu de Quebec cujus est coadju- tor, 19. Maii iu vigilia Pentecostes an. 1714 « intra missanim solemnia. ABBATIA PODII-FERRANDI. POdiUm-FeRRaNDI ♦ ordinis S. Benedicti, * alias ordinis S. Augustini, iu archipresbytera— «’ tu de Castra, memoratur iu bulla Eugenii III. "an. 1145. Quo vero tempore, a quibufue fundata fuerit hæc abbatia *, hucusque incompertum) e sed neque ipsius abbates, nisi hos paucos assequi nostræ diligentiae potis fuit. lsemberfus transigit an. 1175. cum Johanne de Limieres pro decimis parochiæ S. Martini dis. Hugo 1209. iunotefcitex tab. Exoldunensi. Componit videlicet cum Arnulso abbate Exol- dunensi super ecclesia de Yrs, quæ lpsi ceditur certis conditionibus, satagente Hugpne archidia- cono Bituricensi sequestro. Repentur etiam an. 1212. in Pratea. p Johannes I. an. 1218. cujus exstant Iitteræ v hoc anno datæ, in quibus explicat quæ Johannes Guarinus miles legavit Pratecnsibus apud Boscum- Dagberti. Philippus 1311. vide in Pratea. Johannes II. de S. Julien abbas etiam Prati- Benedicti 1490. 149 1. & 15 14. Gabriel de la Loiie major archidiaconus Bitur. IW— Pq. designatus abbas anno 1620. per quem anno *9 ? 9, 165 1. die 13.Maii Annas de Levis de Ventadour possessionem archiepiscopatus Bituricen. adeptus est. Sedisse vero GabrieI annis quinquaginta di- citur ; annoque 1669. resignasse in gratiam sco Q quentis. Guillelmus Foucaut decanus ecdesiæ cathedr. Bituric. biennio post abdicavit iu favorem Claudii Foucaut sui nepotis. Claudius Foucaut obiit Parisiis mense Julio anni 1675. quidem abbatiæ testamento suo iegavit lampadem argenteam & 400. libras in fundo collocandas ad diurna Iampadis necessaria. Petrus Gaussen Parisinus, cum nondum atti- » gisset annum aetatis undecimum a Rege nomina- tus est mense Augusto anni 167 5. Nunc est pref byter injure licentiatus. Anno 1609. ecdesiæ navim reparavit ; nec multo post ædes ahbatiales g quas incolit cum uno tantum sacerdote, a fun- damentis erexit, iu quibus incisa Iapidi marmoreo supra porticum hæc inscriptio legitur : Hanc domum an. t p 6p. a dure Des deux Ponts sunditus eversam Ac penitus exustam restauravit Ann. 1706. Petrus Gaussen Presbyter jurium licentiatus Abbas hujus loci. a Attamen fundata creditur a baronibus Caftri-Roduffi. Andreas de Chaurigny dominus <U Chasteauroux & de Cb*~ tellet mortuus in. i j j6. in abbatia Podii — Ferrandi sepultui est, ubi etiamnum vifitur ejus tumohis prope sacristiajn. Coit* fulenda bistoria domini de ia Tbaumafiere. i72 ECCLESIÆ B l PARTHENON S. LAURENTII. SANCTI LaURENTU in urbe Bituriccnsi monasterium, ordinis sancti Benedicti femina- rom, construitur a Carolo Magno, petente Da- vide Bitur. archiep. & Asclepio Lemov. episco- po. Unde in veteri hujus parthenonis niartyrolo- gio legitur : Bituricas depofitio S. Aselepii ejufi- copi, qui suo opere hoc monastrrium construxit. Davidem edam Bituricensem ad hujus cœnobii fundationem piurimum contulisse volunt & ibidem sepultum. Aliunde tamen Aimoini continuator lib. 5. c. 3. fundationem hanc adfcribit 1 Ludovico pio imperatori qui primam ibi abba- tissam constituerit Eufrasiam. Huic certe domina Superana de Cros abbatissa cenotaphium erigi cd- ravit circa an. 1400. cum hac iuscriptione : Cy gist Dame sainte Asseoy qui sut fille du roy Charlemagne, & fonda cette abbaye, & sut pre- miere abbesse de ceans. Nfadame Souveraine a suit faire cette tombe. Ceterum cum variis incendiis & casibus vetera omnia perierint instrumenta, nihil certi tam circa fundationem quam abbatissas priores usque ad annum 1143. possiimus affirmare. Series abbaussarum. I. T ? UPHRAS1A, mortuo viro Rotgerio co- jLjmite, prima fuit abbatissa hujus monasterii. II. Lupa præerat an. 1143. quo paciscitur cum Ebone de Carentonio fundatore partheno- nis de Buxeriis. III. T. abbatissa Petro abbati Boni-Radii dat ad censum ea quæ habebat in territorio de Gon- degle an. 11 5 2. ex chart. Callovii. IV. Amelia an. 118 6. transigit cum Ebone Carentoniensi, quorum pacta rata habuit Henri- cus Bituric. archiepiscopus, litteris eodem anno s datis. Anno 1197. Calloviensi monasterio con- cedit sex solidos censuales. V. Eustochia aut Eustasia an. 1210. reperitur in charta S. Ursini. Præerat adhuc biennio post ex tabulis. VI. Mathildis 1214.1’0 charta S. Ursini. VII. Almaisan. 1224. probat concordata in- ter priorissam Sacri — Cæsaris & capellanum de Veaugi6. VIII. Maria I. de CIuis circa an. 1245, & 1250. Inseribitur necrologio 4. Febr. IX. Isabella I. an. 1254. quandam permutationem facit cum PhiIippo Bituric. archiepiscopo. Memoratur adhuc an. 1279. ♦ 4/. De x. Adelais de Maugesir * an. 1334. cujus ugizays. neCTologium pridie caI. Septembris. XI. Isabella II. dArenges mortua iv. calend. Maii. XII. Margarita de Chennevieres præerat 13 57— ofuit XVIL « ab Octob. XIII. Superana de Cros notatur am 1392. & 1413.sepulta prope clathros ferreoS chori ad latus Evangelii, cum hoc epitaphio : Cy gist tres-noble & honorable dame madame Souveraine de Cros abbesse de S. Laurent a qui Diexparsa sainte I T U R I C E N S I S. 173 \.grace sasse mercy & a tout son lignage, lequel est des Clementius ( neptis erat Clementis VI. papæ) & trepassei l’an de grace tq. t j. Fit ejus anni- veriarium & simul ejus fueris Johannis cardina- iis Lemovicensis in coenobio S. Laurentii. XIV. Simona le Roy ab an. 141 3. ad 1464. quo obiit dic 5. Julii sepulta juxta Superanain dc Cros. In epitaphio appellatur la Reine. XV. Johanna I. de Vigny ♦ ab anno 1464. * « z. De ad 1476. quo decessitdie 13. Julii. Bigny. XVI. Agncs de Culant genere nobilis & vir- tutum laude nobilior præfuit ab anno 147 6. ad 1492. aut 1493 « obiitquc VII. idus Aprilis. lEj us tempore coenobium conflagravit cum urbe pene tota. XVII. Anna I. d’Aniso ! es de Pierrepont ab anno 149 3. ad 15 04. de ea vide in Maria de Rochechoiiart abbatissa Carentoniensi. Circa hoc tempus unitur monasterium congregationi Casalis-Bcnedicti, quæ unio perseveravit usque ad annum 163 2. Obiit 2 5. Septemb.an. 1 5 29. XVIII. Francisca de Brandon e nobili apud Arvernos stirpe ab an. 1 5 3 o. ad 1 5 5 2. quo diem supremum obiit, mensis Augusti die pen- ultima. , XIX. Renata de Levy monialis S. Johannis ’Augustodunensis, obiit 1 5 64. XX. Anna II. Bigot an. 1 570. sequenti resignavit. XXI. Catharina de Chazeron ex illustri apud Arvernos gente monialis dc Carentonio rexit an- nis 3 1. ex ejus epitaphio, & obiit die 7. Oc- tobris an. 1601. XXII. Johanna II. d’An ! ezy de Menestou, neptis superioris, nec non etiam monialis de Ca- rentonio, ab anno 1601. ad 1631. quo vive- re desiit die xn. Januarii. XXIII. Maria II. de TAubespinede Chasteau- j neuf soror Gabrielis de TAubespine ep. Aurelian. & Caroli Franciæ procancellarii, e S. Laurentii parthenone assiimta ad abbatiam Buxeriensem regendam, tandem rediit ut S. Laurentii cœnobio præesset. Præfuit autem decem annis, & obiit die 8. Januarii an. 1641. Fundavit prioratum de Montlucon, ubi sanctissimum vivendi genus ins tituit, sororibusque exemplo præluxit. Ejus elo- gium scripsit Jacoba de Blemur tomo vi. Anni Benedictiui. XXIV. Johanna III. de Volvire dc Ruffee filia Philippi marchionis de Ruffee & Ajmeriæ de Rochechoiiart, monialis de Tuston in Pictonibus, > tum coadjutrix Mariæ de TAubespine an. 1633. ’rexit ad annum < 648. quo vivis exccssitdie 29. Januarii. Laudatur ob muros ad claudendum mo- nasterium constructoS. XXV. Angelica du Toe alumna parthenonis Montis-martyrum prope Parisios creatur abbatissa S. Laurentii an. 1 648. & præfuit prosuitque usque ad annum 1 671. quo diem clausit extremum 3. Augusti. Ejus epitaphium docet chorum ac dormitorium lpsius cura constructa, observan- tiamque regularem refloruisse. XXVI. Anna III. de Fauvelet neptis supe- rioris dic 24. Octobris anni 1671. abbatiam consecuta 174 ECCLESIA B conlecuta est, & benedicta die I. Novembris ejusilem anni a Bituricensi archiepiscopo. Hæc adornavit monastcrium, cujus & breve chronicon, exploratis ea exoptante tabuIis, noster Claudius Esticnnot an. circiter 1674. contexuit. XXVII. Francisca Angelica Mareschaux an. 1701. benedicitur ab archiepiscopo, in ecdesia S. Laurentii. Num eadem est ac N. deTournan delignata sancti Laurentii abbatissa an. 1699. in Assiimpt B. M. virginis ! Gabrielisde Rochechoiiart, abbatissa S. Lau- rentii Bituric. filia Renati de Rochechoiiart ba- ronis de Mortemart, &c. torquati equitis, ex Jo- hanna de Saulx, qui nupserunt 1 570. de qua in hist. geneaIogica Rcgiæ domus & majorum Fran- Ja piitru ciæ ministrorum ( les grande officiers.) Porro quo hame, fcjcrit, certo assignare non possemus. CARENTONIUM ORDIN. S. BENED. * Charen— /^AreNTONIUM * sanctæ Mariæ, femina- ton. V>rum, supra fluvium Milmandram, vuIgo la Marmande, sub regula S.Coiumbani, anno circiter 620. conditum fuit a viro venerabili Theo- * duIso *, cognomento Boboleno, ut refert Jonas iu actis S. Eustasii abbatis ; nunc autem & a plurimis feculis subditum reguIæ S. Benedicti. Dicitur au— * tem Bella-vallis Bellavaux, a valle pinguissima & amœnissima in qua situm est iuter Avaricum Biturigum & Gergoviam Bojorum, seu Molinum, ab utroque æque distans. An. vero 1113. expulsas ex hoc cœnoblo fuisse moniales a Leodegario Bituricensi archiepise. auctoritate Paschalis H. ut da- rent locum canonicis Regularibus, constat. Sed Leodegario defuncto, canonici sancti Stephani, ejectis canonicis Regularibus, revocarunt sancti- monialesj quod quidem ægre tulit Callixtus papa II. datis ad Wlgrinum archiepiscopum iitteris ut canonicos Regulares restitueret. Mandatum tamen istud suum effectum minime sortitum fuisse patet1 ex brevi secuto Eugenii 111. diplomate, quo lanc- tiinoniales sub sua & Sedis apostolicæ protectione suscipit. Abbatissarum seriem ex duobuS catalo- gis lat similibus nostrorum D. Claud. Estiennot atque Edmundi Martenne sic contexuimus. ABBATISSARUM SERIES. J. A GNES anno 1147. privilegium obtinet 2>.ab Eugenio papa 111. quo iummus pon- tisex monasterium sub sua protectione susclpit, ejusque prædia & possessiones confirmat. Memo- raturinsuper an. 1154* lo litteris Petri j Bituricensis archiepiscopi, & in aliis Ebbonis de Carentonio. Ad eandem quoque abbatissam vel sequentem pertinent litteræ societatis inter A. abbatissam de Carentonio & P. abbatem Ebrolien- sem an. 1 177. II. Adelais, seu AhaIis præerat anno 1187. quo Ebbo de Carentonio ipsi pro animæ suæ re- medio nonnulla donavit, quæanno 1189. idem Ebbo Jerosolymam profecturus confumavit, con- ■ Antiqua monasterii traditio primam sui originem sin&p Cbalentio B. Columbani discipulo acceptam refert ( inquit D. Edmundus Martenne,) cujus haftcnus in ecdclia vLGtur se- pulcrum. Tomue H’ I T U R I C E N S I S. ! 7 ; A sirmarique ab Henrico Bituricensi archiepiscopo fecit. Circa idem tempus præfatus archiepiscopus ecdesiam B. Mariæ dedicavit, indulsitque ut in- terdicti tempore solemnem hujus dedicationis festivitatem annuam januis omnibus patentibus celebrarent. In chartario denique domini Bituric. archiepiscopi occurrit charta anni 1209. qua A. abbatissa totusque conventus B. M. de Carento- nio J. Bituricensi archiepiscopo terram de Car- noflo largiuntur. III. Hermenardis seu Hermengardis 1223. 25. 30. & 40. IV. Sibilla I. præerat saltem ab anno 1247. B ad 1 266. ex authenticis. Anno 1249. excepit donum Mathildis de Carentonio uxoris Rainaldi de Monte-salconis. Ipsa vero SibiIlaanno 1258. Radulfo Brechard militi domino de Brefiolles locum stagni, & molendinum sub annuo censu concessit In litteris Isabellis quæ sequitur, me- moratur concordia facta inter hanc abbatissam & Ludovicum comitem Sacri-Cæsaris Sancerre an. 1261. Denique anno 1266. Guillelmus de Molinis miles quædam monialibus B. M. de Carentonio tribuit, quibus Sibilla abbatissa præerat. V. Isabellis I. jam an. 1261. sedebat An. 1270. transigit cum Ludovico Sacri-Cæsaris C comite pro quibufdam silvis, de quibus magna Sibillam abbatissam inter & hunc comitem fue- rat contentio. Ejusilem exstant litteræ datæ die Lunæ ante Ascensionem an. 1271. sub cujus etiam regimine Stephanus de Molinis miles casa- le quoddam tribuit monialibus B. Mariæ de Carentonio. Præfuit ad annum saltem 1306. quo prioratum S. Petri de Entellis des Esteuxt vacan- tem per obitum mag. Guillelmi de Castra, contu- iit Isabelli de Culento moniali sui monasterii. VI. IsabelIis II. de Culento anno 1309. ad an. 1312. VII. Sibilla II. anno 1312. VIII. Margarita I. de Sacro-Carsare ♦ filia Jo— *$<ncmtla hannis comitisSacri-Cæsaris & amita Ludovici* contra quem jura monasterii sui viriliter defendit ; jam præeratanno 1315. Anno 1334. conoor- diam fecit cum præfato Ludovico nepote. Obiit anno 1345. Vide historiam domus de Corte- niaco* fol. 185. &seq. Eae vivis sublatadie * De Coon. Mercurii post festum S. Marci, moniales numero 43. præterabsentesundecim numero, in capitu- lum coactæ, diem Jovis post festum Pentecostes ad futuræ abbatissie electionem celebrandam in- dixerunt. £ IX. Johanna I. de Vailli vel de Vaillac electa eodem anno 1345. rexit ad an. circiter 13 60. X. Maria I. de Sacro-Cæsare anno 13 67. præerat. XI. Blanca de sancto Juliano ex illustri familia quæ hactenus in Marchia subsistit, Petro militi de S. Quintino consanguinitate conjuncta, uti & Adelisiæ seu Aclydi * reiictæ Ægidii de Soliaco **z, Altydi militis ; quæ intuitu illius & aliarum cognatarum suarum multa contulit cœnobio, ut docent ejus litteræ. Sororem habuit Eglentinam nomine. In publicis vero instrumentis Blanca nominatur abbatissa ab anno 1371. ad 1378. ^uo anno cum i76 ECCLESIA B I Guichardo de Culento domino castri S. Amandi A pro quibufdam servis contendit. XII. Sobarena al. Superana de Cros abbatissa B. M. de Carentonio, moxque transiata ad abba- siam S. Laurentii Bituricensis. XIII. Catharina I. Cellericrc, aut le Cellerier, 4 anno 1381. bullas obtinuit a Clemente ft papa VII. pontificatus ejus anno tertio. XIV. Johanna II. de Trefsort parum temporis præfuit. XV. Margarita II. de Trefsort anno 1401. in festo S. Johannis Bapt. jam præerat, sub cujus præfectura multæ ex illustrioribus familiis in mo- nasterio Carentoniensi reperiuntur. Illa vero post B annos regiminis 3 8. vel 30. resignavit sequenti, adhuc superstes an. 1440. decem post resigna- tionem annis octogenaria, de qua in necrologio ad xvi. cal. Junii : Obiit D, Marg. de Treffort quondam abbatissia hujus mon. ante reformationem. XVI. Johanna 111. de Bazema neptis Philippæ de Bazema relictæ Johannis de Malo-sento militis ; forte etiam soror Margaritæ de Bazerna dominae d’Aiguemorte, an. 14 3 6. ex cessione præ- cedentis regimen obtinuit, quod cum vita reliquit an 1461. 20. Maii, inscribitur tamen necrolo- gio die 22. XVII. MagdaIena I. d’Amboise electa 1461. abbatissa etiam S. Menulfi, anno 1497. resigna- vit nepti suæ quæ sequitur. XVIII. Maria 11. de Rochechoiiart Iitteris apostolicis ad prædictam cessionem accedentibus, abbatissa instituitur an. 149 7. Hæc unionem prio- ratuum aliorumque beneficiorum menlæ conven- tuali procuravit an. 1503. cumque suis sororibus reformationem congregationis Casalis-Benedicti est amplexa, suumque monastrrium ejusilem su- perioribuS subdidit, dimissis lecularibus presbyteris. Ejuldem exemplum secuta sunt alia plura mo- nasteria, S. Petri Lugdunensis, S. Menulfi, Iso- rense, Charliacense, &c. Anno 1 5 04. sex e suis * monialibus ad Bituricense S. Laurentii monaste- rium reformandum transmisit, quo anno Anna b de Pierrcpontb S. Laurentii abbatissa, regia auc- toritate a sua dignitate dejecta, ad Carentoniense monastrrium missa fuit. Obiit Maria de Roche- chouart non fine sanctitatis fama die 3. * Febr. • « /. a+. rv an. 1518. sepulta in choro, cum brevi hoc epita- ■ccw/. phio : Cy gist Marii de Rochechoiiart premiere abbesse de la reforme. * al. Jo— XIX. Magdalena * II. dc Chazeron cedente ac hanna. decedente Maria anno 1518. bullas accepit. Ejus tempore, anno scilicet 1527. Petrus episeopus j Ebroicensis, vicarius generalis cardinalis a Tur- none Bituricensis archiepiscopi, transtulit corpora SS. Pantaleonis, Columbini & Silvini. Præfuit ad annum 1 5 29. promovendæ magis ac magis regulari disclplinæ intenta. Jacet in capitulo cum hoc epitaphio : Cy gist dame Afagdelaine de Chaleron en fon vivant deuxieme abbesse de la re- formation de ceans, qui trepasse en devote recon- ■ Qui tempore schisrnatls (edit Avenione, St in Gallia pro legitimo papa est habitus. •> ln quodam tamen catalogo abbatiITarum S. Laur. lego Annam hanc suifle abbatistam, usque ad an. i $19. & cu- tafl* suum rnonasterium uniri congregationi Casalinæ. TURICENSIS. <77 noissiance de son Createur le 2 j. Fevrier t p 2 p, Lapidi verosepulcrali stemma gentilitium iuscolp- tum est junctum alteri, scilicet domus Ambæsiæ, ex qua haud dubie etiam originem trahebat. XX. Magdalena III. des Aages vel des Aaiges eligitur abbatissa dic 24. Febr. anni 1529. cujus electionis instrumentum habebat apua se D. Cl. Estiennot. Benedicta fuit die 21. Martii a Petro Ebroicensi seu Ebronensi episcopo, præsentibus Casalis-bcnedicti & S. Sulpitii Bituric. abbatibus. Resignavit sequenti, & obiit die 29. Martii 1559. Sepulta jacet in capitulo. XXI. Johanna IV. des Aages ex resignatio- ne bulIas obtinuit vm. caI. Maii 1551. annos nata 27. In choro jacet, ubi hoc habet epitaphium : Cy gist dame Jeanne des Aages en son vivant qua- trieme abbesse de la resormation, qui mourut le /. * Map 1 jllJ. dis. XXII. Anna * de Ia Grange de Montigny * Pregente monialis Carentonii, bullis datis eodem annoca- lendis Julii abbatissainstituitur anno ætatis trige— Pe™* ?.- fimo, possessionem adepta die 15. Januarii anni Msr’ 1 5 84. Coadjutricem adscivit sibi anno 1618. sororem Magdalenam ejusilem parthenonis sanc- timonialem ; at bullarum fulminationi tum con- t ventus ipse, quam patres congregationis Casalis- ’benedicti intcrcesserunt. Tumulata jacet iu choro, ubi hoc habet epitaphium : Cy gist reserende dame Anne de la Grange, cinquieme abbesse de la resior- mation de ceans, agee de p 6. aus, qui a regne en sa charge 47. aus & deceda le 12. Mars tdjo. Prie^ Dieu pour son ame. XXIII. Margarita III. de Ia Grange de Mon- tigny, Annæ soror, uti & marescalli de Monti- gny, Bituricis benedicitur in ecclesia abbatiali S. Laurentii die 18. Augusti 1630. sedit usque ad annum 1659. quoad meliorem vitam transiit, sepulta in choro cum hoc epitaphio : Cy gist rese- rende dame de la Grange Montigny VI. abbesse 9 de la resormation, qui deceda le 17. * Juillet agee deyr8. aus, qui a regne en sa charge 2p. aus. Priei Dieu pour son ame. Sub hac abbatissa subducta est cura sanctimonialium patribus con- gregationis S. Mauri, qui Casalinis succefserant, licet reclamantibus publico iustrumento plerisque e sacris virginibus. XXI V.Maria III. de CuIento monasterii aIum- na fit abbatissa anno 1660. & ex hac vita migra- vit 1674. XXV. Catharina ♦ II. de Ia Rochefoucaud filia Francisci, primi ducis de Ia Rochefoucaud & . Gabrielidis du Plessis, bullis datis Roinæ 3 1. ■* Maii anni 1 674. facta est abbatissa ; possessionem vero adepta est die 3 o. Augusti ejusilem anni, prius benedicta die 1 5. Augusti ab Henrico epis- copo Ebroicensi. Postea transiata fuit ad Paradi- tense* rnonasterium, resignavitque sequenti. XXVI. Renata de Melgrigny an. 1675. 22. Sept. possessionem adiit. Filia erat Johan- nis marchionis de Melgrigny & de Vandœuvre ■ Noster D. Claud. Estiennot in sua serie MS. abbatistarum hujus monasterii, Gabritlidem de la Rochefoucaud prius ait Paraclitum rexiste per annum, quam vocaretur ad regimen Carentonii, In optima schola Franciscæde Foix abbatistz iands Mariæ Santonensts institutam. 178 ECCLESIA B vicecomitis Trecensis ex Renata de Bussi, neptis Ludovici de Melgrigny equitis Melitensis, Jacobi de Melgrigny baronis de Bonivet præsidis in se- natu Parisiensi, Matthæi de Melgrigny abbatis Pontiniacensis, Nicolai de Melgrigny prioris Se- viniacensis, & Francisci de Melgrigny comitis de Briel & d Alainville. Monasterium vero summa cum laude administravit, cujus jura viriliter pro- pugnavit, & collapsa aedificia reparavit. Obiit virtutibus plena, relicto sororibus suis summo sui desiderio, die 26. Decembris 1697. sepulta in choro, ubi hoc habet epitaphium : Cy gist reverende dame madame Rende de Mefigrigny reli- gieufe prosesse de Malnoue, huitieme abbesse de. cette abbaye depuis la resarme, elle a regni en sa charge 22. ans dans une paesaite regularite f elle a retabli le spirituel & le temporel, elle est morte le R6. Decembre 1697* agee de $8 » ans » * « feCorde— XXVIII.Maria IV.Luclovica de Beauverger * d® Mongon, filia Caroli-AIexandri de Beauverger- Mongon domini de Mongon, de Corin, d’Au- bussen iu Arvernia, de BoissenelIe, &c. & Ma- riæ ex illustri familia dc sa Barge, sororis Johan- nis-Francisci de Beauverger-Mongon subpræfecti generalis regiorum exercituum, necnon equitum qui dracones vulgo vocantur generalis modera- toris, Johannis de Beauverger equitis Melitensis, regiarum navium præfecti, Philippi de Mongon • Ctytefa prætorianæ * cohortis Gallicae praefecti, & Petri <■’gapit de Mongon abbatis Issiodorensis, post mortem Pr^foisa. Renatæ Melgrigny, a Rege designatur abba- tissa die 29. Martii anni 16p 8. bullas vero ob- tinuit 11. olendas Junii ejuldem anni, in quibus dicitur professa ordinis S. Benedicti ex monasterio Casarum des Chazes diœcesis S. Flori, lelo religionis, vitæ munditia, honestate morum, Jpiri- tualium providentia, temporalium circurnspectione, aliisque multiplicium virtutum donis ornata. Posses- sionemadeptaest die 11. Decembris, statimque incoeptis monasterii ædificiis perficiendis incubuit, * prædiorum domos refecit, locumque hortis adap- tandis congruum comparavit. XXIX. ** de Mongon abbatissa nominatur 20. Aprilis 171 5. S. M E N U L F U S. SAncTUS MenULFUS ( S. Menoux) abbatia feminarum ordinis S. Benedicti, in ar- * MaiHy chipresbyteratu Borbonii, dicta olim Malliacum * & Rose*" a ^oco ub* ^n^ata » tribus ab urbe Molinensi, piEiartri duabus vero a Borbonio-Archembaldi leucis dis «
« / «
« v. jjujj t memoratur juxta Sammarthanos fratres in J diplomate Adriani IV. anno 1158. cujus præ- clpui benefactores fuere ab ipsius restauratione domini de Borbonio, dc Monte-Falconis, & de a Carentonio *. Reformatus est hic parthenon an. 1507. sub congregationeCasalis-Benedicti ; nunc autem aggregatus est congregationi Cluniacensi. Sequentes abbatissas ex chartis monasterii diligen- ter evolutis eruimus. • Ante moniales ibi monachos vixi fle potest erui ex vita S. Menulfi, de quo tomo a. biblioth. Mbbeanx pag. 41 & al. ln omnibus martyrologiu inscribitur epilcupus & eonsestbr IV. idus Julii. Tomus II. I T U R I C E N S I S. i79 A ABBATISSARUM SERIES. I. A DaLGASIA MaIliacensis abbatissa tem- jVpore Dagberti Bituricensis archiepiscopi circa annum millesimum ; quo tempore transsatæ, seu potius inventæ sunt S. Menulfi refiquiæ, & coenobium aut restauratum, aut etiam conditum est. II. Ermengardis an. 1145. memoratur in charta B. Mariæ de Salis & 11 jo< in charta do- mestica Henrici Æduensis episeopi, qua ipse de consensu capituli sui Ermengardi concessit ecdesiam lsoriæ (Saint Pierre d’Yseure lds Moulius). B Hoc autem actum est per manum & confilium Ga* lonis Corbiniacensis, & Richardi de Septem son- tibus, & Obberti S. Margaritæ abbatum ; Wib- lelmi decani, Bertramii cantoris, &c. Data Æduæ anno Incarn. M. C. L. quarto idus Septemb. Luna xv. Eugenio apostolicæ Sedispontifice, Ludovico rege Franc. Odone duce Burgundiæ. III. Margarita I. cui Agnes domina de Borbo- nio donationes fecit anno 127 3.& 1281. me- moratur etiam anno 1285. mense Augusto die Veneris post festum S. Petri ad vincula. IV. Pontia 129 6. V. Alaidis de Joserent 1311. die Veneris ante festum nativitatis S. Johannis Bapt. VI. Beatrix de b Tour abdicavit an. 13 70. VII. Margarita II. de Tocy-Bazeme 1370. VIII. Ita 1375. IX. Isabella de Barbezieux 1413. X. Johanna Jacquelina seu Jacqueta delphi- na Arvemiæ, filia Beraldi II. comitis Claromon- tis & Margaritæ comitissie Sacri-Cæsaris anno 1414. soror erat Roberti Camotensis episeopi ; nominaturque in senatuseonsulto Parisiensis par- Iamentian. 1450. edito inter probationes histr genealogicæ domus Arvemiæ, auctore Stephano Baluzio p. 383. vide etiam pag. 3 74. Cum vero esset domina usufructuaria Carcntonii & de Mcillant anno 1433. muros Carcntonii re- paravit. XI. Magdalena d’Amboise filia Petri domini de Calvo-monte ♦ super Ligerim ex Anna de * Ch « ® » Bueil, soror vero Georgii cardinalis d’Amboise Rotomag. archiepiscopi, erat abbatissa S. Menulfi an. 149 8. In veteri choro est sepulcrum cujusiiam abbatissæ quæ legitur in epitaphio mortua anno 1 5 00. die XI. Augusti. In lapide sepulcrali semieso nomen hujus abbatissie legi non potest. Claustrum, &c. & ecclesiæ partem ædificasse dicitur in hoc epitaphii fragmento ; ex eo insupes — colligitur eam dupIicis monasterii praefecturam habuisse, suspicamur autem hanc abbatissam esse Magdalenam d’Amboise. XII. Anna I. dAmboise superioris neptis, filia Johannis baronis de Bufiy. XIII. Antonia d’Ambosse. XIV. Francisca de Brederode ex iliustri stirpe iu Belgio procreata. XV. Anna II. de Baufremont. XVI. Catharinade Baufremont sepulta iu veteri choro ; ubi legitur in epitaphio Gallice scripto mortua die 4. Octobris an. 1580. fuerat etiam. M ij i8o ECCLESIABI * / S.Ho— abbatissa* S.MarthæTarasconensis&S. Cathari— A noratI’næ Avenionensis ex eodem epitaphio, ln catalogo abbatissarum S. Catharinæ Avenionensis occurrit Anna de Beaufremont ad an. 1565. unde pos sumus intelligere diu eam præfuisse. XVII. Constantia de Bauffiemont cui domnus Sebastianus MaicailIe baccalaureus in theologia, subprior & vicarius generalis abbatis Cluniacen- sis in monasterio SyIviuiacensi, nuncupat tracta- tum dc virtute Reliquiarum sanctorum, iu quo præcipue agitur de vita & miraculis S. Menulphi episcopi, editum Molinis apud Petrum Vernoy 1606. Obiit Constantia an. 1637. XVIII. Constantia du Ble silia Antonii baro-1 nis d’Uxelles ex Catharina-Amata de Baufre- mont ; decessit 20. Julii anni 1648. XIX. Maria-Constantia du Blo d’UxeIles su- perioris neptis, eodem anno suecessit amitæ, ab- batissa deinde Faræmonasterii designata 1678. ubi obiit 3 o. Maii an. 1685. XX. Maria-Gabrielisdu Boulay-Favier 1678. obiit Borbonii 13. Junii 1695. Cetera nos do- cet ipsius epitaphium Gallico scriptum idiomate ; scilicet ipsam in lucem susceptam fuisse an. 1642. in ordine S. Dominici professionem emisisse an, 16 5 8. an. 1678. regiis litteris fuisse designa- tam abbatissam S. Menulfi, cui annos 17. præfuit cum magna pietatis & providæ administrationis bonorum temporalium laude, ipsius curæ basili- cæ, totiusque monasterii ac ædium extra monasterium larta tecta deberi. Plura cogitantem mors corripuit die & anno superius indicatis, lugentibus filiabus. XXI. Antonia de Ia Chaise-d’Aix filia Fran- .. cisci comitis de la Chaise prætorianorum militum desgarJene ad januam Regis excubitantium præsecti ♦, & Ge- dtcmeM^s nove^æ Ramadier ; professa B.MariædeCussiaco, ROy, nominatur ad abbatiam S. Menulfi die 8. Sep- tembrisanni 1695. Benedictionem vero accepit 1. die Maii anni sequentis apud Cussiacum, a Franciseo Bochart de Saron CIaromontensi epis copo, iniitque possessionem 111. die Juniiejus* dem anni 1696. adhuc præest, optimæque ab- batistæ munia omnia implet strenue. S. AMBROSII ABBATIA ORDINIS S. AUGUSTINI. BITURICENSE S. Ambrosii monasterium ca- nonicorum Regularium S. Augustini, patronum habet S. Ambrosium non Mediolanensem, sed Caturcensem episcopum. Fundatorem agnos cit Gaufridum vicecomitem Bituricensem, qui anno 1012. ecclesiam restauravit, agente præ- sertim Dagberto archiepiscopo, atque canonicis secularibus commisit, quibus temporis progrefsu subrogati funt canonici Regulares ordinis S. Au- Lvn. quidni. Consulenda est charta restaurationis edita inter iustrumenta. Abbatum seriem eruimus ex archivis ejusilem monasterii quæ nobis perhuma- niter lustrari permisit R. P. Nicolaus Teteleve prior ejusilem monasterii, adjuvante nos R. P. Jo- hannt Baptista Martialot procuratore. TURICENSIS. 181 Seri£s Abbatum. I. AUFRiDUS, qui solo prioris titulo do- natur. De decimis Romigniaci contendit fum abbatissa S. Hippolyti coram Girardo Engo- lismæ episcopo, præsentibus J. Briocensi episco- po, Odone Majoris-monasterii, & L. B. Mariæ de Corona abbatibus. II. Godefredus abbas erat an. 11 5 o. ex charta Calloviensis monalt Anno 1163. concordiam init cum Rainaldo de S. Andrea, contendente pro decimis de Axigniaco, præsente Petro archiepise. III. Achardus an. 1170. ex charta Fontis- f Moragniaci. IV. G. abbati S. Ambrosii domnus Montis- Faiconis concedit feodum suum in parochia de Solengiacoanno 1186. Is estfortasse Giraldus abbas S. Ambrosii, cui Germanus Painotuscum uxore & filiis quædam relaxat iu terra de Ber- ciaco, regnante Philippo rege, haud dubium Augusto, ut seripturæ character demonstrat. V. A. abbas S. Ambrosii donationem factam a quodam Abelino recipit. Charta donationis chronicis notis caret, sedcharacter annos circiter 500. repræsentat. VI. Petrus I. de Opere, anno 1250. quædam commutat. VII. Guido abbas S. Ambrosii anno 1278. reperitur in quadam permutationis charta. VIII. P. abbas S. Ambrosii anno 13 oa.quæ- dam dat ad censum. IX. Simon an. 1303. innotescit ex charta prioratus S. Martini de Campis apud Biturigas, a Majori-monasterio dependentis. X. Petrus 11. abbas anno 1350. quædam per- mutat. XI. Aimericus anno 1394. præerat. Anno 1405. interfuit fundationi sanctæ Capellæ a Jo- n hanne primo Bituricensium duce factæ. In vivis u adhuc erat anno 1412. XII. Adjorandus abbas S. Ambrosii 1419. XIII. Johannes I. Tailhardi abbas S. Ambrosii reperitur iu variis actis ab anno 142 8. ad 1439. Anno 1436. exsecutor fuit testamenti Arnulfi Beiin sanctæ Capellæ thesaurarii. XIV. Ursinusde Sonzaio præfuit an. 1446. 1450. XV. Franciscus I. de PeepiroIio anno 14 5 j. reperitur abbas S. Ambrosii, & anno 1463. XVI. Johannes II. Royer abbas S. Ambrosii innotescit ex variis actis ab an. 146 5. ad 1490. E XVII. Bertrandus Daulx abbas S. Ambrosii & B. M. de Pratea anno 149 6. reperitur in charta de Pratea ; anno vero 1497. confert prioratum S. Vincentii de Ia Vau. XVIn.FranciscuslI. Daulx an. 1 5 14. præerat. XIX. Christophorus de Brilhac archiepisco- pus Turonensis& abbas S. Ambrosii an. 1517. XX. Jacobus I. Herpin abbaS reperitur in variis actis annorum 1522. 1523. 1525. XXI. Georgius d’Armagnac episcopus Ruthc ? nensis, 1526. 15 29. XXII. Jacobus II. Colin Regi ab eleemosinis & commentariis, abbasS. Ambrosii, Exoldunensis, 182 ECCLESIA B & Oliveti, anno 1531. præerat monasterio S.. Ambrosii, an. 1532. ExoIdunensi, an. 1545. absolvitur a censuris quas incurreret, an. 1 5 47. adhuc in vivis erat, & abbas S. Ambrosii, hoc ipso tamen anno vivere desiit. XXIII.Ludovicus de ia Mer de Mathaabanno 1 547. usque ad 1 588. in variis actis occurrit cum titulo abbatis S. Ambrosii. Monasterii ædi- sicia cum reporasset, hanc eis inscriptiunem cura- vit inscolpi : Ludovicus de Matha Alvernus hujus cænobii antistes, me lapsum ac dirutum vetustate, a fundamentis instaurandum curavit t j7I. XXIV. Domnus Hilarius Labbesse præsuit annis I 589. 1591. 1594. & 1602. quo officium sacristiæ contuIisse reperitur. VUt Tfa— XXV. Jacobus III. Maugis, canonicus sacræ /^77.’Capellæ & S.Ursini Bituricensis, in Parisiensi senatu consiliarius, & comes Brivatensis.Annd 163 o.S. Ambrosii abbatiam jam obtinebat, camque tenebat adhuc anno 16 5 7. obiit anno sequenti die 12. Julii. Sub ejus præfectura anno 1634. unita fuit ce- lebri congregationi Gallicanæ, a qua novum splen- dorem tam iu ædisiciis quam in observantia regulari accepit. Hunc abbatem sic Iaudat Hugo Grotius : Ingenium locuples, & mens tot culta per artes, Magna quidem, primus sed bonitatis honos. • Erer Regi Hac Regina parens, Hac te ReX ipse ministrum ♦ Parte legunt. Reges quæ facit una Deos. XXVI. Jacobus IV. de Souvrlmajor prior Franciæ, filius erat Ægidii de Souvrl marchionis de Courtanvaux equitis torquati, ac primi cubicu- larii regis Ludovici XIII. exFranciscade BailleuI, obiit Lutetiæ in Templo, mense Maio anni 1676. sepultus in ecclesia S. Johannis Lateranensis ejus* dem urbis. XXVII. Gilbertus deVieilbourg annis 1667. & 1677. XXVIII.CaroIus Ranan deVieilbourg 1670. per cessionem haud dubie praecedentis, abdicavit an. 1684. X X I X. N. de Fourcy 1684. quo desiit vivere. XXX. Olivarius Franciscos de Fourcy ecclesiæ Parisi canonicus eodem anno suecessit fratri suo. Obiit mense Febr. an. 1717. XXXI. Jacobus Alanus de Gontaut de Biron, decanus metropolitanæ eeclesiæ Parisiensis, nominatur abbas mense Octobri an. 1717. CELLENSIS ABBATIA. CELLA SEU C E L L æ, Celles, sancti Eusitii * m uner P*»® con^uentes Saldriæ * & Cari ♦, ubi nobile castrum gentis de Bethune & oppidum sa- tis cultum, leucis 1 8. ab A varico, conditur mu- nisicentia Childeberti regis, Clodovæi magni filii, ubi sanctissimus vir Eusitius multos monachos variis in cellis (unde Cellarum nomen) inciusos congregavit ; atque ideo patronus monasterii ag- noscitur cum beata Dei-genitrice. De eo consule Mabilionium ad an. 572. n. 52. & doctiores I T U R I C E N S I S. 183 A hagiographos. Cum eversum fuisset cænobium, Nortmannonim procella sieviente, diu jacuit fine sacris cultoribus. Deinde clerici circa an. 1020. ibidem monachorum obiere munia, qui se tan- dem suumque rnonasterium Majori-monasterio Turonensi circa an. 1140. tradere voluerunt, uti noster D. Edmundus Martenne meminit se legisse iu veteri charta Majoris-monasterii ; at Pe- trus de Castra Bituricensis archiepiscopus locum hunc paulo post canonicis Regularibus concessit, quibus denique suecesserunt Fulienses ab anno 1612. De S. Eiditlo hæc Gregorius Turon. lib. de gloria confestbrum cap. 8 2. Fuit in hoc terti- B torio, inquit, Eufichius * multarum vir virtutum, tEafitlu ». qui tanquam eremita inter apinarum condensitatem, ab hominumse familiaritate removerat…… Ad hunc senem Cluldebertus in Hispaniam abiens venit. Cumque ei quinquaginta aureos obtulisset, aitsenex : Quid mihi ista profers ? illis qui ea pauperibus largiantur attribue. Sufficit mihi ut pro meis peccatis Dominum merear deprecari ; & adjecit : Vade & victoriam obtinebis. Tunc Rex aurum pauperibus erogans, vovit ut si eum Domnus cum sua gratia de itinere illo reduceret, in honore Dei basilicam in eo loco ædificaret, in qua senis membra quiescerent ; quod postea adimplevit. C Hos abbates variis iu ssatibus vetera suppedi- tant monumenta. Abbatum series. I. Q AncTUS EUS1T1US e Petracoriis humili Oloco natus, a parentibus ob inopiam venundatus abbati Patriciaci * (quod rnonasterium • postea cumCellensi unitur,) ibi ad sacerdotium ob eximiam virtutem evehitur ; inde permittente ab- bate secessit in Bituricensis pagi locum nemori- bus consitum, Prisciniacum dictum, Precigny, ubi pane hordeaceo additis oleribus & aqua vic- titavit. Hoc in loco deprehensus est a Chiideberto D rege, qui reversus ex Hispania, ipsi, ut pollicitus fuerat, ædificavit basilicam & rnonasterium. Ibr depositus est post mortem in conspectu Domini pretiosissimam ; attamen sancti viri vita e codice bibliothecæ regiæ, ait vinim nobiiissimum, ex ipso regio stemnute oriundum nomine Wlfinum, visis Eusitii miraculis, super ipsius sepulcrum elegantem construxisse basilicam, aptisque instruxisse ædisiciis & bonis ditasse, ubi electos monachos confutuit, & ipse vitam amplexus est monas- ticam. IL S. Leonardusin coenobio Patriciacensi nu- trituS, S. Eusitio, dignus virtutum heres & sol- E licitudinis pastorasis lubrogatur. Obiit die 30. Decembris. III. Odulfus circa an. 900. Ante an. 937, funditus eversum est asceterium, ubi pro monachis observabant clerici an. 1020. TuncTheo- baldus Camotensium & Blesensium comes bona invaserat. IV. Radulphus, cui prioris titulo tantum iusig- nito & ecdesiæ B. Mariæ & S. Eusitii de Cella, Johannes episeopus Aurelianensis ecclesiam S. * Severino, post quem & ipse ssflus est cænobii præfe&us, in quo utriusque reliqui* summa bucusque veneratione coluntur. M iij 184 ECCLESIA B 1 Aniani de Biliaco donavit an. 1128. ind. VI. A præsentibus Matthæo Albanensi episcopo, Sedis apostolicæ legato, Gaufrido Camotensi, Gosteno Suessionensi, Bartholomæo Laudunensi, & Bur- chardo Meldensi episcopis. V. Emaudus primus abbas post introductos a Petro Bituricensi archipræsuie circa an. 1145. canonicos Regulares, usque ad annum fere 1154. VI. Iterius an. 115 4. quo Manasses episcopus Aurelianensis ei connrmat ecclesiam de Biliaco, &c. ** z.CloctIi Vll. Paganus Doeti*an. 1166. ind. xiv. oratorium in villa de Varenellaconstrui permittit, Petro archiepiscopo existente, anno pontisicatus 1 sui xxv. Hugone Landesii & Fulcherio Barzellæ abbatibus. Eidem Pagano Doeti abbati donum Hervei de Giennio domini de S. Aniano confirmat idem Petrus archiepiscopus an. 1 168. pon- tificatussui 28. Hoc autem anno cessisse conflat ex charta Gaufridi domini sancti Aniani cujus testes fuerunt Paganus Cluet qui fuit abbas, & Guillelmus qui prædicto Pagano adhuc viventi in abbatia successit. VIII. Guillelmus I. cui anno 1181. Herveus dominus S. Aniani quandam Iaudavit donationem. Eidem Clemens papa III. anno pontifica- tus sui primo priviIegium indulsit, hoc est anno C Christi 1188. IX. Philippus superioris nepos, quo sedente Radulfus de Magduno & Philippus ejus frater abbatiæ Cellensi immunitatcm ab omni exactione Iargiti sunt an. 1189. quo item anno pactum iniit cum Roberto 1. Magduni domino, ex ejus* dem Roberti litteris anno sequenti datis, quæ in tabulario Cellensi sol. 71. chartularii asservantur. X. Reginaldus I. abbas Cellensis memoratur in charta Barzeliæ anni 1205. Omittitur a nostro D. Estiennot. XI. GuiIlelmus II. 121 5. in tab. Cellensi, & 1217. in charta Barzeliæ, atque anno 12 2 5. in ** Iitteris Simonis archiepiscopi Bituric. ex tabul. Cell. XII. Petrus I. præerat 1229. 1230. 1231. & 1233. ex tabul. Cell. & 1236. ex charta Barzeliæ. XIII. Johannes1.1255. & 1258.& 1266. in charta Barzellæ. XIV. Guillelmus III. 1268. & 1273. XV. Goffridus seu Gaufredus 1274. 1275. 1277. & 1296. XVI. Johannes II. Ie Tant de Thorigny ab anno 1296. ad 1303. XVII. Raginaldus II. 1303. & 1304. quo * anno leprosorum domus regimen & cellæ sancti Lazari delegat Andreæ Jobert clerico. Præerat adhuc an. 1309. XVIII. Guillelmus IV. occurrit annis 1312. 1317. 1344* 45. & 6/. nisi dicamus duos consequenter suisse hujus nominis abbates, quod temporis diuturnitas suadere videtur. Hiccine est quem episcopum Cabellicensem incerto anno fuis se dicimus tom. 1. pag. 9 5 2. A. XIX. Bertrandus 1370. & 1378. XX. Raimundus Jourdain in ecdesia Uce- T U R I C E N S I S. 185 l tiensi canonicus & præpositus, postulatur abbas Cellæ an. 1381. Multa scripsit quæ sunt edita sub titulo contemplationum Idiotæ ; vide editionem Paris an. 165 4. apud Jacobum Quesuel. Obiit ante annum 1390. XXI. Rainddus seu Raginaldus III. an. 1390. & 1 397. iu charta Barzellæ. XXII. Petrus II. 1407. Commemoratur in- ter abbates qui ad concilium Pisis congregatum an. 1409. miserunt procuratores cum plena po- testate. Vide acta tom. vi. Spicileg. pag. 366. ubi monasterium simul dicitur S. Mariæ & S- Eusichii. 1 XXIII. Guillelmus V. 1412. 1415. & 1418. Huic Johannes papa XXII. concessit facultatem utendi pontificalibus indumentis, brevi dato xm. cal. Aprilis, pontificatus sui anno tertio. Obiit Romæ. XXIV. NicoIaus annis 1423. 26. 29. & 3 o. quo Carolus vn. rex monasterium in tutc- lam suam suscipit. Sedit ad annum 1441 ; XXV. Johannes III. Charlieu, al. Charieau, ultimus abbas regularis ab anno 1441. ad 148 3. Hujus certe nomen chartis inscribitur an. 1444. & 1461. XXVI. Johannes IV. de Tremoillia, Sedis * apostolicæ protonotarius, regali ex progenie or- tus, abbatiam obtinuit in commendam annis 1484. & 1489. Postea fit archiepiscopus Auxi- tanus, abbatia reftnta annis 1493. 1494. 1496. 1 502. & <505* XXVII. JacobusI.de Turre 1507. 1508. 1522. Obiit autem anno 1 5 2 5. die 8. Septemb. nec serius quam die quarta post ejus obitum con- ventus eligendi facultatem postulavit, scilicet die 1 2. Septemb. ejusilem anni. Hic abbas reditus annuos auxit & ædificia. XXVIII. Renatus de BeauvilIiers 1 5 27. 1534.& 1535. Electus tamen est a canonicis ’Johannes Leban, al. Libault an. 1 5 28. sed ejus electio non pnevaiuit. XXIX. Ludovicus Taureau * 1 546. * „7. De XXX. Jacobus II. Brillard, al. Billard 1547. 5 5. 56. 66.& I 567. neau. XXXI. Matthaeus Baugeci al. Marcus Baugery i5<59- XXXII. Guillelmus V. Bouguier +15 87. * ai. Bin- quo defuncto 8e, T- Dominus du ChasteI anno 1589. a Rege christianissimo nominatur, qui anno 1592. rcsignasse iegitur in gratiam Dom. Bertrandi , d’Eschaux. Verum an isti duo revera fuerint ab- * batcs aut bullas obtinuerint non ita darum est ; alium enim abbatem reperimus anno 1591* scilicet XXXIII. Philippum du Bec ex Nannetensi episcopo Remensem archiepiscopum, qui anno 1595. resignavit in gratiam Jacobi Suppligeon monachi & sacristæ Pontileviensis monasterii. XXXIV. Jacobus III. Suppligeon, de cujus vita & moribus fiunt inquisitiones juflu summi pontificis anno 1597 « Omittitur a nostro D. Estiennot. XXXV. RenatuS de ♦ Baron, quo defuncto ♦<ADarwu 186 ECCLESIA B « anno 1607. eligitur a conventu Petrus FEcuyer8, / Honorato de BeauvilIicr interim dcsignato abbate schcdula regia ; utcrque vero cessit, ille qui- dem ut abbatia Cellensis San-Victorinæ congregationi uniretur, hic in favorem domini de Be- thune, qui zelo restaurandi cœnobii permotus, hanc unionem procuravit ; at non diu persevera- vit hæc unio, cum Victorinis nulla spes affulgeret diruti cœnobii rursus erigendi. Tandem vero anno 1611. Philippus de Bcthune, Cellensis co- mes, id egit ut CelIa uniretur congregationi Fu- liensium ; quod factum est per bullam Pauli V. datam 14. calend. Aprilis, anno Christi 1612. pontificatus ejus an. 8. petente Henrico Franciæ B & Navarræ Christianissimo rege. Ceterum ab eo tempore uno quoque triennio abbates a capitulo generali nominantur. P L E N U S-P E S. * Pkin— T)LenUs-pes *, abbatia S. Martino sacra Pied’JL ordinis S. Augustini duabus Ieucis ab Avari- co, fundatur circa an. 1080. a Ricardo Bituri- censi archiepiscopo, qui jacet ibi sepultus in cho- ro. Hujus abbates fuerunt, qui sequuntur. Abbatum series. ( ♦ Mdiu L T)ETR U s I. anno 1100. ind. xn. ♦ v. cal. vui. Js Martii datsanctimonialibusFontis-EbraIdi locum in Borbonensi pago nomine BroIium-no- vum, rogatu L. archiepiscopi Bituric. in præsen- tia Gosteni Bituric. archidiaconi, &Goffredi ci- vitatis ejusilem archipresbyteri. Idem Petrus anno 1118. terram Brolii iisdem monialibus liberam dimisit seu confirmavit. II. Stephanus I. anno 1164. Gilberto abbati & fratribus Fontis-Morigniaci cedit terram Ursi- campi, cui cessioni interfuit Guillelmus prior ne- pos Petri Bituric. archiepiscopi vigesimum quar- tum episcopatus annum agentis. Idem Stephanus L dat Nerlacensi coenobio tria annonæ sextaria. Forte vero idem est cum S. abbate Plenipedis cujus me- moria fit an. 1187. iu charta Callovii. III. Galterius 1214. in charta Fontis-Mo- rigniaci. IV. Gaufridus I. eodem anno componit cum Girardo archiepisc. super ecclesia de Carnosse. V. Johannes I. an. 1237. approbat commu- tationem factam inter priorem S. Fulgendi & Amisium de Lineriis. Forte idem est cujus sit mentio in libro miraculorum S. Philippi Bituric. archiepiscopi. j VI. A. 1277. VII. Gaufridus II. 1294. societatem init cum Stephano abbate S. Martini Nivernensis. VIII. Guillelmus 13 13. IX. Raimundus 13 4… X. Aimericus I. 1380. XI. Stephanus II. 1415 « sorte idem qui cog- nominatur Croili anno 1421. * Alias sic legimus ; Honoratus de BeauvilIicr ultimus abbas commendatarius resignavit domino de Bethune qui Cellam uniri congregationi San-Viflorinæ curavit ; unde anno 1607. Petrus TEcuyer Vi&orinus canonicus vir pius & eruditus creatus abbas postestionem iniit die t 6. Decembris. I T U R I C E N S I S. 187 L XII. Guichardus Millon 1423. & 143 1. XIII. JohannesII. Hugetus 143 8.& 1445. XIV. Ægidius de Glons, al. de Colons 1469. XV. Johannes III. le Groing abbas simul Vernuciæ, fato functus an. 1478. XVJ. Christophorus Gelons 1499. XVII. Robertus archidiaconus Bituricensis, nepos ex fratre Guillclmi de Cambray Bituricen- sis archiepiscopi, haud aliunde notus quam ex Gallia Christiana Sammarthanorum fratrum. XVIII. Philippus de Bourbon 1510. XIX. Franciscos de Bueil 151 3. postea Bitu- ricensis archiepiscopus, ex canonico ecclesiæ Bi- 1 turic. ac thesaurario S. Capellæ. Obiit die 2 5. Martii an. 1525. XX. NicoIaus de Heure 1 5 27. XXI. Aimericus II. circa an. 1530. XXII. Johannes IV. de Planis, ab de Plines episcopus Petragoric. ex canonico Bituric. & abbas Plenipedis occurrit iu MS. codice recenti ar- chiepifcopi Bituric. XX11I. Petrus II. de Planis decretorum doc- tor, prior S. Angeli, senatorin supremo consilio, & commissarius dominæ ducifsæ Bituricensis de- legatus ad excipienda homagia ipsi debita, abbas quoquePlenipedis ab anno saltem 1 5 40.&adhuc ’1 5 44. & Mansi-azilis, obiit 1 5 5 o. ex charta S. Michaelisde Angelis. XXIV. Sebastianus de sAubepine episcopus Lemovicensis 1552. XXV. Petrus III. de Tolla Regi a secretis 1 573. forte idem qui Tolhet cognominatur an. 1581. abbas simul Nerlacensis. XXVI. Johannes V. de ToIla ♦ canonicus **s Tolet. Bituric. fiLius Guillelmi ex Anna de Maupuy 1590. & 1598. abbas etiamdc Nigro-Iacu. XXVII. Antonius Fradet de Marmagncs 162 5. de quo aIias in thesaurariis sacræ Capellæ Bituricensis. Obiit anno 1658. abbas etiam de ’Millebecco ejusilem diœcesis & canonicus præ- centorque ecclesiæ cathedra ! is Bituric. XXVIII. Claudius de Caillebot de Ia SaIe 1666. postea episcopus Tornacensis. XXIX. Gabriei de S. Esteve 1674. deinde episcopus Conseranensis. XXX. Silvinus Gaudon Regi a concionibus 1682. XXXI. Robertus le Hours * doctor theolo— *DeLours. gus, sacræ CapelIæ præcentor 1683. & 1704. XXXII. Honoratus Toumely doctor Sor- bonicus, theologiæ professer, atque canonicus
? Tornacensis, abbas designatur a Rege 1 8. * Maii *<z. « anni 1709. antea nominatus ad abbatiam Mei- maci die 23. April. an. 1707. quam anno se- quenti Regi cesserat. ABBATIA S. SATYRI. SAncTUS SaTYRUS, ♦ ord. S. Aug. in archi— * s. Satur presbyteratu Sacri-Cæsaris, non longe a flu- mine Ligeris, fundatur a Mathilde loci domina, quemadmodum docet tabula chartophylacii ejus dem abbatiæ, quam vide inter instrumenta. Hæc c. ivin. ecclesia postea cessit canonicis Regularibus S. Au— J1 • 188 ECCLESIA Bl C |UX— & gustini, ex bullis Innocentii II. & Alexandri, quas > c. ix* * ibidcm videsis. Consulendus etiam Johannes Pi- col— a. cardus in notis adepistolam S. Bemardi 1 5 o. & Stephanus Tornacensis ep. 59. 69.70. & 71. nunc45. 51. 52. & 53. quibus adde bullam Eugcnii anno 1145* In hac abbatia nuper ad- missi sunt canonici Regulares reformationis in- stitutæ apud Boschum-Achardi in Normannia. ABBATUM SERIES. I. T) E T R U s abbas primus esse videtur, ad JL quem bulla Innocentii II. in probationi- « b05 cxcuk, qua inter cetera flatu it ut decedentibus secularibus canonicis, eorum præbendæ regula— 1 ribus dentur. Data est anno 1131. II. R. 1 144. in charta Meimaci ; forte-Ra- dulsus, qui præerat anno 1151. iudict. xiv. ex charta Petri archiepiscopi Bituricensis pro ceIla S. Palladii Majoris-monasterii, & 1156. ind. iv. an. xv. pontificatus ejusilem Petri archiep. ex tab. Silviniaci, & in alia ejusilem pro Casali-Benedic- to. Idem Radulfus memoratur 1 Iy 2. in charta Fontis-Morigniaci : 11 54. & 1162. in chartis S. Ursini Bituric. 1138. 1161. & 1164. in chartis Callovii. Ejuldem quoque fu mentio in notis adepistoiam 150. S. Bemardi. Post ejus mortem Alexander papa III. scripsit ad capituium ( ep. 44. secundæ appendicis, hortatus religiosos viros ut servarent quæ sub bonæ memoriæ Ra- dulfo abbate servare consueverant. Inter illas au- tem consuetudines, maxime commendat ut in- violabiliter observent abstinentiam a carnibus tam extra quam intra claustrum. III. Johannes I. cui inscribitur bulIa Alexandri c.| lix^ m. (fata anno | T 64. quam inter instrumenta exhibendam operæ pretium duximus. IV. Godefridus ad quem plurimæ exstant epi- stolæ Stephani Tornacensisan. 1173. jus quod reclamabat in nemore de Charnes concessiim a Stephano comite Sacri — Cæsaris, cessit Grandi- montensibus ; forte idem est ac Gaufridus qui an. 1188. cum Ulrico abbate Callovii composuit pro decimis trium parochiarum. V. Andreas 119 3. in charta Callovii. VI. Odo I. abbas S. Satyri an. 1213. quo Iitteras confecit de stallo quod ecdesiæ S. Amatoris Autissiodorensis dedit abbas Castri-Nantonis. VII. A. 1221. in chartaCallovii. VIII. Odo II. 1264. IX. Guillelmus ante annum 1287. ex arti- culo sequenti. Forte vero hic est Guillelmus de Menipeny frater Alexandri domini de Concres— _ sant, quem inter abbates S. Satyri Sammarthani c recensent absque nota temporis. X. Johannes II. an. 1287. renovat societa- tem olim initam inter Guillelmum abbatem sancti Satyri & Johannem abbatem S. Severini Castri- Nantonis. Jam autem anno præcedenti inierat societatem cum Stephano abbate sancti Martini Nivern. XI. Johannes III. unus fuit ex praefidentibus electiS a capitulo provinciali canonicorum Regu- larium Bituricensis, Burdegalensis, & Aniciensis diuecesum, Lenio vicis celebrato die Jovis post [ T U R I C E N S I S. 189 L festum B. Gregorii 13 5 9. ex archivis B. Mariæ de Corona. XII. Gaufridus 1388. in chartis Callovii. XIII. Jacobus an. 1440. suis permisit transi- tum ad canonicos S. Martini Nivcrnensis. XIV. Simon de Rouvray filius Galcherii domi- ni de S. Simon ex Maria de Sarrebruche fecunda conjuge, senator in suprema curia, ab an. 1454. ad 1458. quo decessit. du Fourny hist. des grande Louvetiers. XV. Bertrandus Kcneringhen natione Ger- manus, decanus Pictaviensis, & abbas Flaviniaci circa an. 153 o. 1 XVI. Franciscos I. dc Ia Guiche decanus Ma- tisconensis & protonotarius Sedis apostolicæ, frater Claudii episcopi Mirapicensis, vivebat an. 1 5 59- XVII. Franciscos II. de sa Guiche nepos su- perioris, ejusdem cessione fu abbas sancti Satyri. Simul erat præpositus S. Petri Matisconensis. XVIII. Franciscos III. de la Guiche patruum excepit in præfectura S. Satyri. XIX. CIaudius de Thoulongeon 1617. XX. Franciscos IV. de Rochechoiiart filius Francisci domini de Jars & Annæde Mon^caux, militiæ Jerosolymitanæ praeceptor 1652. Obiit ’mense Aprili an. 1670. XXI. Johannes IV. de Montpezat de Carbon archiepiscopus Senonensis, mortuus mense No- vembri anni 1685. XXII. N… de Viiletcrte Mornay 1685.abbas etiam Loci-regii ejusilem diœcesis, antea vero parochus S. Germani in Laya. XXIII. Augustinus — Nicolaus Laguyl, obiit mense Aprili anni 1702. simul abbas Loci-regii. XXIV. Maximilianus Philippus comes de Mandericheid FalKensteim canonicus Colonien- sis & Argentinensis designatur abbas 1 5. mensis Aprilis an. 1702. ABBATIA DE MISERAYO. MIserayUM diœcesis Bituricensis, inarchi— Miscrvy. presbyteratu ♦ de Leprosis & territorio to— * Lcuroux. parchiæ Busenciaci, ord. Augustiniani, fundatur fuit honore Deiparæ virginis & S. NicoIai a Girberto, Hugone, Arberto, & Amalfredo nobilibus viris, qui apud Busenciacum castrum morabantur, ac pagum in lylva Ognensi pro exstruenda abbatia Girardo & Godefrido concessere, ut apparet ex diplomate fundationis, quod ex archivis ejusilem , ecdesiæ inter schedas dom. abbatis VilIalupensis c. txr. ’repertum, in appendice nostra exhibemus. Hic 57- ministrant modo canonici Regulares strictioris observantiæ.qui ex Normannia profecti, multa nunc canonicorum Regularium incolunt monas- teria, maxime in Bituricensi diœcesi. ABBATUM series. I. E R a L D U s monasterii fundator, prioris tantum nomine gaudebat ab anno 1089. ad 1136. quo reccnsetur in bulla Inno- centii II. quam vide inter instrumenta. c. Lxir. 11. Girardus alter, ut quidem videtur, 1 143. 5 ? • in charta I9o ECCLESIABI in charta Landesii abbas mcmoratur. An. 11 64. l subscribit donationi factæ monachis Exoldunen- sibus a Radulfo & Odone ejus filio, dominis Exolduni. III. Jacobus I. cumJordano Aquæ-vivæab- bate socictatem init an. 1185. Præerat adhuc an< II91. IV. Matthæus anno 1200. memoratur in ta- bulario archiepiscopi Bituricensis ; a quo anno ad 1219. legitur ejus nomen in variis Landesii chartis. Exuit se praefectura ; unde in charta Landesii anni 1231. dicitur quondam abbas. V. Michael 1225. & 1229. VI. Petrus I. 1229. in charta Landesii. I VII. Hugo anno 1247. vendit quandam do- mum abbatiIIæ & conventui Belli-visus. Ejusilem memoria recurrit an. 1250. qui demum e vivis cxcessit an. 1268. IV.nonas Maii ; ex necrologio Aquæ-vivæ. VIII. Lucas Hugoni defuncto sufficitur per compromissiim ; cujus electionis confirmatio pe- titura Johanne archiepiscopo anno 1268. die Jovis postTranstationem S. Nicolai. IX. Ægidius capcilanus de Hugina vir providus & diseretus, in sturitualibus & temporalibus circumsoectus, & /ciens & prævalens ecclesiæ jura tueri, post mortem Lucæ abbas eIigitur, quem’ confirmari petunt ab Johanne archiepiscopo Bi- turicensi an. 1269. Præerat adhuc an. 1 277. X Jacobus II. cui Henricusarchiep. an. 1 2 8 3. pontificatus sui primo donat ecclesiam Cloe. XI. Petrus II. 1296. XII. Johannes I. 1340. XIII. Johannes II. 1381. XIV. Guido I. 1399. XV. Robertus misit procuratorem ad conci- lium Pilanum cum plena potestate an. 1409. ex ejusilem concilii actis. XVI. Guillelmus Naudet 143 2. j XVII. Philippus Salmon 1446. XV1I1. Nicolaus Dargi 1459. & 14.61. XIX. Stephanus Chateauchalon 1470. 71. 80. & 89. abbas regularis. XX. Renatus I. dePrie cardin. epise. Baiocensis & Lemovicensis anno 1500. & adhuc 1514. fecundum Sammarthanos fratres. XXI. Bonaventura d’Azay abbas regularis an. I 522. XXII. Renatus II. de Chouppes monachus Benedictinus, provisus de abbatia 20. Martii an. 1527. juxta Sammarthanos. XXIII. Ludovicus Tiercelin canonicus sancti j Martini Turon. abbas de Oratorio & Miseraii I 548. & 1 5 50. XXIV. Guido II. de Laage 15 67. XXV. Edmundus de Laage senator cIericus in pariamento, abbas S. Memmii Catalaunensis & de Fontcnaio diœc. Bajoccnsis, silius Ludovici de Laage & Franciscæ de Montagnac, Miseraii Iegitur abbas an. 1584. XXVI. Antonius de la Sorestie 1595. XXVII. Jacobus Gontier I 61 6. XXVIII. Ludovicus I. de Jussacd’Entragues 164.3. Tomus II. T U R I C E N S I S. i9f L XXIX. Benignus Roy dominus de S. Ger- mano senator cIericus in pariamento 1666. Hic loco pensionum tertiam redituum partem con- ventui assignavit. XXX. Thomas le Gac 1 668* XXXI. Johannes Bapt. de Bongueretlc BIanc decanus Parisiensis 2. Octobr. 1680. & 1681. XXXII. Ludovicus II. Pertat de Villemareuil canonicus ecclesiæ Parisiensis 1692. abbas dein- de Voti dioec. Constantiensis in Normannia, obiit longævus anno 1705. mense Scpt. XXXIII. Franciscus Baudin jam abbas de LonIayo ord. sancti Benedicti, possessionem adiit 1 anno 1704. cessione præcedentis. His adjilngendus est Leodegarius memoratus in donatione Agnetis dominæ de Gironne, facta monasterio Landesii, cujus tempus ignoratur. ABBATIA VERNUCIÆ, SEU GROSSI-BOSCI. VEhNUCia B. Mariæ sacra, dicta veteribus Grossiim — boscum, abbatia ordinis sancti Augustini, sex leucis a Virzione, de cujus ori- gine nihil ex chartis beneficio Renati Boizard di- ligenter inspectis discere licuit, præter abbatum — seriem quam subjicimus. Hoc coenobium nunc tenent canonici Regulares arctioris observantiæ de quibus supra. Abbatum series. j. T) ErNARDUS societatem iniit cum Bernar- .Ddo abbate Nantolii, a quo etiam nonnulla prædia recepit anno 1172. II. Ricardus anno 1 177. privilegium obti- net ab Alexandro papa III. quo summus pon- tifex monasterium sub sua recipit protectione » Reperitur etiam abbas in charta anni sequentis regnante Ludovico rege anno 42. III. R. abbas de Vernucia, cui anno 1182. C. prior S. Ursini una cum suo capitulo ecclesiam S. Sulpicii de Azenaio concessit : ex charta sancti Ursini. Is est fortasse Robertus qui reperitur ab- bas anno 1197. in charta S. Sulpitii Bitur. veI Richardus qui præcessit. Inter epistolas Adami abbatis de Persenia, vigesima inseribitur R. abbati de Vemusia. IV. Herveus 120 5. ex charta monasterii Bar- zellæ & 1232. in charta Vernuciæ. Idem forte cum Habbe qui reperitur in instrumento anni 1234. r V. Petrus I. 123 5. & 1239. VI. Odo 1251. VII. Stephanus I. an. 1261. Iitem componit cum decano & capitulo S. Austregisili Bituric. VIII. Droco 1295. IX. Petrus II. de Virzione 1336. An etiam idem cum Petro qui 1359. occurrit ! X. Nicolaus de Blesis 1380.1382.1398.& 1400. XI. Johannes I. 1413. XII. Nicolaus de Blois 1414. An diversus ab alio ejusilem nominis ? XIII. ClemensCuiguat 1420.1428, 1429. N 192 ECCLESIA B I XIV. Petrus III. dc Troye abbas dc Grosib— A bosco 1434. in veteri charta Nantolii. XV. Johannes II. 1437. XVI. Jacobus 1439. cognominatus de Ro- gemont an. 1442. XVII. Petrus IV. cognomento Chouffier 1444. 1455. 1462. & 1470. XVIII. Johannes le Groing, abbas etiam Ple- nipedensis, frater Guillelmi abbatis sancti Martini Pontisarensis. Obiit 147 8. in vigilia Pentecostes. XIX. Petrus V. 1478.in bulla Sixti IV. XX. Stephanus II. Taveau, abbas etiam sancti Benedicti prope Pictavos an. 1489. XXI. AntoniusTranchelion 1 5 11.& 1 5 12. B abbas simul S. Genulfi, de quo vide ibidem. XXII. Claudius I. de la Touche 1 526. & 1529. XXIII. Claudius II. de Brilhoc, quo de- functo XXIV. Joachimus de Raciue bullas obtinuit n Paulo III. an. 1 547. Reperitur etiam in qui- busdam instrumentisann. 1565. & 1572. XXV. Martinus de Racine canonicus ecclesiæ Parisiensis, 1572. 1595* 1620. & 1621. Anno 1615. adfuit comitiis generalibus cleri Gallicani. XXVI. Matthæus Perrot cancellarius ecclesiæ ( Bituric. abbas de Varennis 1615. XXVII. Franciscos de Raciue 1637. & 1641. XXVIII. Armandus deBethune 1666. episcopus postea Aniciensis, cessit iu gratiam sequen- tis, an. 1682. XXIX. Renatus Boizard vicarius major, offi- cialis, ac decanus Aniciensis, fuit quo resorma- tum est monasterium, advocatis canonicis Regu- laribus e monasterio de Bocachard. XXX. N. Barjavet designatur abbas Vemuciæ a rege Christianissimo an. 1711. die 14. Augusti. XXXI. N— Jubert du Thil nominatione regis 1 Christianissimi fit abbas an. 1712. 26. Martii iu vigilia Pasehæ. ABBATIA B. M. DE CHALIVEIO, seu CaLLovio. « Cbalivoy. /^A LLoviUM*seu Chaliveium ordinis \^>Cisterciensis monasterium, B. Mariæ sacrum, filia Pontiniaci, primam sui originem debet Ju- Iiano cuidam eremitæ, cui anno m. c. xxxiii. Guifridus de Magniaco terram Fontem-justi dictam duabus leucis a Callovio dissitam donavit ■ ad capellam & domos pro fratribus, quibus ille præerat, aedificandum. Quam donationem confirmavit WIgrinus archiepiscopus Bituricensis, cum constructam a Juliano capellam apud Fontem-justi dedicavit. Primam hanc dona- tionem quinquennio post auxit Iterius de Bo- noil, dataprædicto Juliano terra de Undrea anno M. c. xxxvIII. ea conditione, ut fi sesuumque monasterium ordini Cisterciensi dare vellet, aut alio se transferre, libere id exsequi possit : si vero Ciuniacensi ordini, aut alteri non absimiliS obser- vantiæ, se dederet ; terraquam dabat, ad suo s hæ- T U R I C E N S I S. 193 redes, si vellent, rediret. Hac potestate innixus Julianus, statim se suaque tradidit Cisteiciensi- bus, qui monasterium a Fonte-justi ad Callovium seu Chaliveium transtulerunt. Id certe jam exse- cutioni demandarant anno m. c. xlv. quo Rai- naldus de Monte-FaIconio monachis Cistercien- sibus cessit quidquid juris apud Callovium habe- bat. Certe recensetur hoc monasterium in litteris Eugenii papæ III. ad Petrum delaChastre Bituricensem archiepiseop. an. 1145. editis tomo 2. bibiioth. Labb. Hæc ipsa de origine Callovien— c— LX|f’- sis monasterii patent ex chartis, quas e char— c°lmvZ tario Calloviensi descriptas, edi probationes inter • curavimus. Coi. 6 Nunc itaque veniendum ad abbatum seriem, c— lxvi. . *.. n… col. <*• quam ex chartis item monasteru contexuimus. c. lxvig coL 6±. ABBATUM SERIES. I. T) IchaRDUS primus abbas Callovii nomi- XVnatur in charta Rainaldi de Monte-Falco— c LXT. nio anni 1145. Vide instrum. R. abbas Chaliveii col. s • « testis legitur in charta Iterii baronis de Toucy, qui aggrediens iter Jerofolymitanum, quædam suo nepoti Godefredo abbati de Rupibus donavit an. 1147. Præerat adhuc anno 1150. quo testis fuit donationis factæ monasterio de Rupibus a — Gimone de Castro — Censurii. II. Mansellusanno 1153. Petri archiepisco- patusanno xni. III. Willelmusanno 1156. præerat, quo ter- ram emit quæ Paradisus dicebatur. Hoc eodem anno memoratur in charta Petri archiep. quam C. lxvt. vide inter instrum. Anno 1160. testis est dona— co1, tionis factæ abbatiæ Boni-radii a Gaufrido Dado in manu Petri archiepiscopi Bituricensis, ponti- ficatus ipsius anno 20. Anno 1162. cum Ra- dulsix abbate sancti Satyri componit pro decimis trium grangiarum ; & cum Odone de Pariniaco & filio ejus Matthæo pro quibusiIam terris. J IV. Ulricus I. anno 1170. V. Gaufridus anno 1176. emit terram de Be- lofa. Reperitur adhuc in duabus chartis, una anni 1177. altera anni 1178. VI. R. abbas Callovii cum Gaufrido abbate de Rupibus reperitur in quadam charta. Gaufridus autem abbas præerat an. 1 178. immo an. 1 174. VII. Elias 1180. & iu charta B. Mariæ de Salis 1185. VIII. UlricusII. anno 1188.componit cum Gosrido abbate S. Satyri super decimis de parochia de Focis, deGrecia, & de Luiniaco. Reperi- £ tur adhuc an. 1189. 1191. IX. Bemardus ante annum 1198. X. Amandus I. reperitur in variis chartis ab anno 1220. ad 1233. & quidem anno 1220. A. Callovii abbas & R, abbas Curiæ-Dei sen- tentiam ferunt adversus abb. Clarevallensem, qui monialium de Friestor visitationem ambiebat in præjudicium abbatis Morimundi. EjuS sub præfe- ctura Petrus de Espinolio miles anno 122 7. se-. pultus est apud Callovium. XI. S. abbas Callovii anno 1234— quandam commutationem facit cum Petro Tribul. For ta fle vero idem est cum eo qui scquitur. 194 ECCLESIA BI XII. Stephanus L 12 5 5. & in charta Fontis—. Morigniaci 1256. XIII. Laurentius L anno 1267. reperitur in chartario archiepiscopi Bituricensis, & an. 12 6 8 s litem componit cum abbate S. Ambrosii. XIV. Amandus II. 1 270. XV. GuillelmusI. anno 1279.cum Hugone dc Lata-Petra, præceptore domus dc Franca-villa militiæTempli, compromittit pro terra dc Faia. Sub hoc circiter abbate Philippus Francorum rex sub sua custodia monasterium esse declaravit litte- c. Lxvn. ris annorum 1 280. & 1295. quas vide inter col. 64. instrumenta. ] XVI. Johannes I. anno 1302* cum priore Caritatis compromittit in abbatem S. Laurentii pro quibusilam decimis, præerat etiam 1305. XVII. Henricus 1323. XVIII. Laurentius II. an. 13 27. eum Ludo- yico de Brocia milite quædam permutat. XIX. Stephanus Quinaut 1437. t^^Au— XX. Johannes II. Jaillet* 1440. jam præ- ro’ erat. Anno 1449. factus est etiam abbas Fontis- Morigniaci ; reperiturque Johannes abbas Caliovii in variis chartis usque ad 1464. Denique trans- latus est ad abbatiam de Rupibus diœc. Autis- siodor. permutatione facta cum sequenti, aucto- ritate abb. Pontiniac. & assensu abbatis Cisterciensis, quam an. 1467. approbavit capitulum generale. XXI. Bertrandus Gallois, de quo supra, præerat jam 1467. præfuitque usque ad an. 1503. Ejus tempore an. 1470. Guillelminus de Nison miles, dictus de Brezi, dominus de Chanteraine de Chatillon lez Heri, Callovii sepultus est. XXII. Tussanus Gillet præfuit ab an. 1550. tametsi XXIII. GuilleImusII. Bouchetel anno 1 549. & 1550. abbas reperitur, uti & 1 5 5 2. £ XXIV. Johannes de Morvillier episcopus Au- rclianensis abbas reperitur in variis instrumentis ab anno 1 5 63. ad 1575. XXV. Guillelmus III. Foucaut Regis eleemofy- narius & canonicus sacræ capellæ Bituric. 1581. 1611. XXVI. Palamcder de Fondria ; obiit anno 1626. XXVII. Eulbchius Picot, ah PicoI, Regi a consiliis & eleemolynis, præpositus fymphonista- rum capellæ regiæ, canonicus S. Capellæ Paris erat abbas Chaliveii 163 7. & 1 6 5 5. In tumulo tamen ejus plumbeo condito iu cavea inferioris £ S. Capellæ, notatur ejus obitus contigisse 26. Junii 1651. XXVIII. N. Girard. XXIX. Antonius de Furetiere academicus, dictionario linguæ Gallicæ, & altercationibus litterariis contra sodales suos valde notus : ab an. t663.ad 168/.aut 1688. XXX. Petrus de Beaumont de Chantelou de Bearnier ejus nepoS ab anno 1688. Cnanuvd XXXI. Herveus de Goazanvot * regis capel- Ianus, 17. Augusti an. 1710. abbas designaturJ erat adhuc an. 1712. Tomus /Z T U R I G E N S I S. i9j NIGRI-LACUS ABBAT1A ORDIN1S CISTERC1ENSIS. NErLaceNse monasterium, alias Domus. Dei de Nigro-lacu, filia Claræ-vallis, ad Carum fluvium, uno ab urbeS. Amandi milliari situm, fundatorem agnoscit Ebbonem de Carentonio •, qui monachis Clarevallensibus an. 1 i 5 o. ■ locum Domum-Dei appellatum iu Brioria dedit ad construendam abbatiam, assentiente uxore sua Agnete, suppeditatis etiam reditibus ad alendos 3 monachos qui ipsam abbatiam inhabitarent. Fun- dationem hanc an. 1159. ratam habuit Petrus ar* chiepise. Bituricensis, pontificatus sui an. 19. no- visque adauxit prædiis Ebbo præfatus, pietate monachorum permotus : quæ quidem omnia Ebbo ejusilem Ebbonis filius corroboravit & ampliavit, confirmata postmodum ab Henrico Bituricensi ar- chiepiscopo anno 1189. Hæc saneconstant ex litteris authenticis, quas integras inter instrumenta C. lxix. retulimus. c.* txx. Quam vero insigne quondam fuerit Domus— col. ss. Dei monasterium, probant adhuc quæ supersunt , ædificia, daustrum, refectorium, piseina, dormi- ’torium, novitiorum cella, & capitulum in quo cum pierisque abbatibus tumulati jacent Ebbo Ca- rentonii dominus fundator, Agnes uxor, Ebbo junior eorum filius, & Mathildis de Carentonio. Jacent in claustro domini de Castra *, & in capi— « dc la tulo nobilis vir Rainaudus de Monte-Falconis ChBstr*’ junior, ln ecciesia autem prope majus altare ad fatus Evangelii jacet Henricus d’Avaugour Bitu- ricensis archiepiscopus, qui obiit anno 1346. His præmissis abbatum seriem pro more nostro subjicimus. Abbatum s e r i e s. I L TJ ObeRTUS I. ut aiunt, S. Bcmardi nepos -TVvel certe consanguineus, primus abbas, ad quem exstat ejusilem celebris epistola, quæ prima omnium excusa est. Hic Cisterciensis monachus factus, cum deinde juvenis nobilis asperæ Cister- ciensium vitæ esset impatiens, ad Cluniacenses transierat ; at laudata epistola revocatus & corro- boratus, ad finem usque perseveravit. Quæ utrum isti Roberto sint adaptanda, ut quidam volunt 1 non ausim affirmare. Certe vero quod aiunt huic monasterio præfuisse per annos quinquaginta sex, vix credam ex dictis de fundatione, ac dicendis i in continuatione abbatum. II. Wido jacet in capitulo cum brevi hoc epi- taphio : Hic jacet Wido abbas, III. Franco, quicum HumbaIdus decanus S. Stephani composuit anno 1167. pro quibu/dam decimis. Eidem vero Stephanus abbas Plerii-pcdis anno 1 17 5. tria annonæ sextaria donavit. Obiit Franco non sinesanctitatis nota, ad cujus tumu- lum populos olim constuxisse tradit Manricus Cisterciensis ordinis annalista. Jacet in capitulo cum hoc brevi epitaphio : Hic juret Franco, III. abbas, * NosterD. Estiennot sundationem hanc Roberto S. Bernardt censanguineo acceptans refcrr ad an. 113 6. N ij 196 ECCLESIA BI IV. WilleImus abbas quartus an. 1178. sub-^ signat concordata inter Wilielmum abbatem Pra- tcæ, & Nicolaum abbatem S. Gildasii de Castro- Radulphi cx tab. Pratcenli. Eidem Willclmus dc S. Amando & Herveus siiiuS ejus medietatem mansi sui de Verreriis dederunt an. 1184. episcopatus Henrici Bituricensium archipræsulis anno fecundo. Item anno 1189. Ebbodc Carentonio junior laudavit WilleImo abbati fundationem & largitiones ab Ebbone patre suo factas. Ante annos vero quatuor, scilicet anno 1185. Elyon abbatissa B. Mariæ de Buxeriis promisit libram unani inccnsi quotannis solvendam Willelmo abbati Domus-Dei, & patri Buxeriarum ; quo I etiam nomine ratum habuisse memoratur pac- tum initum inter Elyonam abbatissam Buxeria- rum & quemdam miIitem nomine Wilselmum : cx tab. Buxer. Anno 1197. interfuit composi- tioni inter Simonem abbatem Prateæ & priorem S. Cyrici Exoldunensis super decima & aliis apud Ccrzey, ex tab. S. Cyrici & Prateæ, in quo re- peritur adhuc an. 1 19 o. & 1204. in charta S. W ille Imi Bituricensis archiepiscopi pro monaste- rio Domus-Dei. Quin etiam teste D. Edmundo Martenne attigit Willclmus abbas annum 1211. ex charta S. Austregisili de Castro : ex quo nihilo- minus Willelmo duplicem facit, imo triplicem, D. < Claud. Estiennot, duos consequenter, ac tertium postquemdam Ar… quem invenit an. 1 202. sub* scripfisse cum Ar. ExoIduni, E. Fontis-Morigniaci & S. sancti Gildasii abbatibus, pactis inter Ra- dulfum abbatem Dolensem & S. Prateæ : ex tab. Prat. Ceterum Willelmus I. II. vel III. memora- tur adhuc an. 1207. in tab. Buxer. & an. 121 5. testante D. Claud. Estiennot. Jacet in capitulo cum hoc epitaphio : Hic jacet domnus Willel- lelrnus abbas IV. istius domus. Anima ejus requiefi- cat in pace. N. Robertus II. memoratur an. 1216. in charta prioratus S.Martini de Campis prope Biturigas ; J eidem Roberto an. 1217. Guillelmus de Lineriis quædam concessit pro anniversario suo. Hunc au- tem an. 1222. factum abbatem Ciarevallensem D. Claud. Estiennot & Sammarthani an. 1221. afferunt, mortuum vero 1223. idibus Martii. VI. Elyas, cui anno 12 24. Odo de Souzalo miles dat unum sextarium frumenti. Occurrit & anno 1226. in charta B. Mariæ deMoreis, forte Moris. Jacet in capitulo, ubi breve hoc habet epi- taphium : Pfic jacet Eliussextus abbas. VII. Petrus I. memoratur anno 1237. in charta S. Austregisili de Castro-Bituricensi. ldem j forte cum P. abbate qui reperitur an. 1241. in charta Nerfacensi. VIII. Garneriusrecensetur an. 1247. in char- ta S. Austregisili de Castro Bituric. ubi etiam in alia charta dicitur Garinus. Jacet in claustro Ner- lacensi, ubi hoc habet epitaphium : Hic jacet domnus Garnerius X. abbas domus istius. IX. Gumo, ah Guido, qui in capitulo hoc ha- bet epitaphium : Hic jacet domnus Gumo XII. abbus domus istius, anima ejus requiescat in pace. X. Hugo jacet in capitulo cum hoc epitaphio : Hic jacet Hugo XIII. abbus istius domus ; anima ejus requiescat in pace. T U R I C E N S I S. 197 l XI. Willelmus in capitulo sepultus, ubi dicitur abbas XIV. Interfuit an. 1266. donationi Odo- nis Exoldunensis factæ monasterio Prateensi. XII. Theobaldus de Sansiaco cx abbate Do- mus-Dei an. 1270.factusest abepistolis &man- datis Bononi abbati Claræ-vailensi, tum prior Claræ-vallis, deinde abbas, ac tandem abbas Ci- sterciensis. XIII. Johannes I. prius monachus Prateensis, Domus-Dei regimen obtinebat anno 1275. quo ratum habuit quoddam excambium inter abbatem conventumque Prateensem & Julianam abbatissam de Buxeriis, tanquam hujus monasterii pater. 1 Anno 1287. instituitur exsecutor testamenti Jo- hannis domini de Soliaco ; abbasque Claræ-vallis e ! igitur, ubi mortuus est post quinque annos & ali- quot menses. Alibi tamen reperio jam an. 128 6. electum abb. Claræ-vall. At illa discrepantia se tenet ex modo incipiendi annum, vel a Paschate vel a mense Januario. XIV. Petrus II. an. 13 2 3. occurrit iu tabulario Buxcriensi. XV. Rainaudus 1362. XVI. Johannes II. du Buz 13 62. ex tabulis Buxeriensibus ratas habet quasilam commutatio- nes. Occurrit etiam an. 1 3 74. 14. die Maii, sed tacito cognomine. XVII. Rainaldus de Corbigny 1381. & 1386. qui litem sopit inter Buxerienses & oppidanos S. Paterni Exoldunensis, cum Guillelmo abbate Olivetensi. XV111. Bernardus testis est permutationis & transactionis factæ inter Hugonem abb. B. Mariæ de Exolduno & Jacobum abb. de Pratea, an. 13 9 5. die Mercurii post festum omnium sanc- torum m. Novembris, indict. vi. Benedicti papæ XIII. an. 11. XIX. Rainaudus cujus legitur hoc epitaphium _ in capitulo : Hic jacet domnus Rainaudus abbus J domus istius, qui obiit anno Dom. tq.oj. anima ejus requiescat in pace. XX. Johannes 111. Tendron, qui Feudronius nostro Estiennot, reperitur abbas 1407. in charta Landesii, & in alio instrumento an. 1417. Obiit an. 1421. sepultus in capitulo cum epitaphio hunc annum mortis ejus designante. XXI. Herveus I. Persil præerat jam anno fui- tem 1452. Ejus sepulcrum visitur in capitulo, hoc epitaphium habens inserlptum : Hic jacet re- verendus Herveus Persil XXIV. abbas hujus mo- nasterii, qui obiit 2.8. Julii lipsiq. requiescat £ in pace. XXII. Herveus II. Aubery ex monacho Fontis- Morigniaci abbas 25. mortuus die 5. Aprilis 1492. ut docet nos ejusdem epitaphium in capitulo. XXIII. Dalphinus TourbeS abbas de Domo- Dei, alias dc Nigro-Iacu, resignavit CIaudio de Mcsine protonotario Sedi$ apostolicæ, quamresig- nationem approbat capituIuni generale an. 1508. XXIV. JohanneS IV. Pennot anno 1493. interest comitiis generalibiiS ordini$. Occurrit etiam an. 1 5 19. in instrumento electioniS do- minæ Gabrielis de Moussy iu abbatissam Buxeriai98 ECCLESIA B1 rum, cui præfuit ex antiquo jure. Abbates vero Johannis succcstores eodem jure usisunt usque ad Mariam dc Laubespine de Chasteauneuf abbatis* sam, quæ anno 1628. obtinuit absolutionem a poteshte abbatis Nigri-lacus, suuinque monaste- rium archicpiscopis subjecit. XXV. Jacobus d’Albret episcopus Nivemen- sis reperitur abbas 1 5 3 o. & 1539 « XXVI. Cæsar Juvenal, filius Latini Juvenal reperitur abbas anno 1 544. 1545 « XXVII. Tiburtius Burce, eques S. Johannis Jerosolymitani, abbas reperitur iu variis actis ab an. 1 5 5 i. ad 1 5 74. XXVIII. Nicolaus de Augustinis Italus & patricius Casenatensis iu Romandiola, abbas Nerfa- censisanno 1 574 « XXIX. Petras III. de Tholhet abbas Nerla- censis, Fontis-Johannis, & de Eseharliis 1581. XXX. Johannes V. de Tollet filius Guillel- mi ex Anna de Maupuy ; abbas etiam Plenipedis. XXXI. Guillelmus de TAubespine Regis elee- mofynarius 1600. Duos ejusilem familiae suc- ceflbres habuit abbates, quorum nomen depre- hendere nequivimus. XXXII. Camillos de Ncuville 163 6. abbas Nerlacensis, Athanacensis& Insulæ-Barbaræ. Factus archiepiscopus Lugdunensis, cessit abbatia1 Nerlacensi. XXXIII. CaroIus de sAubespine, abbas etiam Masciacensis, obiit 17. Sept. an. 1653. XXXIV. Franciscos de Berthemet canonicus Remensis reperitur in variis actis ab anno 1655 « ♦e/. 1686. obiit an. 1676.* ** /. 1686. XXXV. Claudius Mauroy ab anno 1677.* ad an. saitem 1708. XXXVI. Ludovicus Antonius TOrillac an. 1714. F O N S-M O R I G N I A C I ORDJN1S CISTERCIENSIS. FO NTis-M o R I G N 1 A c 1 monasterium ordinis Cisterciensis, filia Claræ-vallis, fundatorem habuit dominum Montis-Falconis, qui a monachos ex Clarevallensi monasterio mistbs « in * « /.i 14.9. hoc admisitanno 1 148. * Chartam fundationis in archivis non reperimus, sed tantum ipsius confirmationem factam a Rainaldo MonliS-FaIconis c™. domino anno 1169. quam inter instrumenta retulimus. Jam vero seriem abbatum qualem ex archivis eruimus subjicere juvabit. Series abbatum. I. IsLEBERTUS primus Fontis-Morigniaci VJF abbaS occurrit anno 1149. Memoratur in pluribus chartis annorum 1152. 1 1 54. & 1162. Anno 1156. privilegium obtinet ab Adriano papa IV. & an. 1 1 6 3. ab Alexandro III. An. 1164. Gisieberto abbati & fratribus Fontis- Morigniaci Stephanus abbas Pleni-pedis cedit * Non tunc primo sundatum est, sed sociatum ordini Cis- tercknG. ut habet MS. codex abbatiæ ; pro qua unione litteras dedit Petrus de la Chastrc archiepiscopus Bituricensis. Et certe mcmoratur hæc abbatia in brevi apostolicp Eu^enii pap* III. ad Pctrum archiepiseopum Bituricensem in. i 145. T U R I C E N S I S. 199 A terram Uricainpi, cui cessioni interfuit Guillel- mus prior Pleni-pedis nepos Petri archiepiscopi Bituricensis, an. 24. episcopatus ejus. An. 1169. Gisieberto abbati Rainaldys de Monte-Faiconis confirmat fundationem. Anno sequenti 1180 « Guido comes Nivemensis G* abbati & fratribus Fontis-Morigniaci concedit exemtionem ab omni pedagio. Eodem anno Rainaldus Nivemensis, filius Ni vernensis comitis, venit ad monasterium Fontis- Alorigniaci, & de consilio Gisteberti abbatis mis- sam quotidie celebrandam, quatuor pauperes seria quarta alendos, & lampadem unam coram altari accendendam fundavit. Fundationis hujus char- B tam retulimus inter instrumenta, ut eo magis in— C. lxxh. noteseat pietas Rainaldi. Denique Gistebertus C0*, 6S’ anno 1183. adhuc præerat, quo ipsi & fratribus Fontis-Morigniaci Iterius Juvenis dedit terram de Lalosa ; quam donationem confirmavit Henricus archiepiscopus Bituricensis pontificatus sui an. 1. II. Huo sive Hugo, anno 1188. reperitur in chartario monasterii B. Mariæ de Cailovlo, & anno 1 18 9. in compositione facta cum Amulso de Pariniaco. III. Gaufridus 1191. IV. Galterius, cui anno 1195. Ugo de S. Leodegario donationem fecit, confirmatam a Jo- hanne Nivernensi episcopo. V. E. abbas reperitur in quibusoam chartis anni 1200. & 1202. quo anno A. abbas sancti Laurentii cedit E. & fratribus Fontis-Morigniaci quicquid juris habebat in decima de Cetiliaco per manum Hugonis episeopi Autissiodorensis. VI. Guido abbas anno 1205. privilegium in- signe obtinet ab Innocentio III. papa. Eodem anno Radulfus abbas Dolensis, præsente Willelmo Nivernensi episcopo, & Amulso Exoldunensi abbate, eidem Guidoni quædam ascensat. Denique Guidoni abbati & fratribus Fontis-Morigniaci n anno 1208. Petrus de Barris dat terram iu ter- u ritorio de Curs. VII. Constantinus abbas anno 1210. mense Decembri cum G. archiepiscopo Bituricensi componit pro quadam terra. Idem Constantinus anno 1214. cum Galterio abbate Pleni-pedis conten- ditpro quibusoam decimis. VIII. J. abbas Fontis-Morigniaci reperitur is quibusilam chartis anni 12 2 o. & 122 6.in charta monasterii dc Mores, ubi Johannes nuncupatur. Sub eo basilica reædisicata fuit & dedicata a Simo- ne I. Bituric. archiepiscopo, xviI. cal. Julii an. 12 2 5. ut docet vetus inseriptio. £ IX. U. abbas anno 1234. reperitur iu charta B. Mariæ de Salis. X. GuillclmuS I. 1247. XI. Thomas an. 1263. reperitur in quibus- dam litteris Jacobi abbatis Cisterciensis. Anno 1278. cum Guidone archiepiscopo Bituricensi litem componit. XII. Stephanuspræerat an. 1283. & 1293. Reperitur etiam an. 1 3 o 5. in quibusdam chartis B. Mariæ de Callovio. Anno 1312. sedebat ad- huc, quo recepit quinquaginta libras Turonen- ses a Petro de Fontcnay ad faciendam capellam pro ejus sepultura. N iij 200 ECCLESIA BI XIII.Petrus I. an. 1352. componit litem cum A Guillelmo Flotæ domino de Ravel, de Boisgibaut. XIVJohanncs I.Radoys 140 5.ObiitNivemis in domo sita in burgo S. Stephani ad suam Fontis- Morigniaci abbatiam pertinente : a qua domo de- portatum fuit defuncti corpus in abbatiam præfa- tam ; & pro jure parochiali Guillelmus du Scaut, reiigiosus & procurator dictæ abbatiæ, dedit sexa- ginta solidos Johanni Chaselli priori S. Stephani Nivemensis & Guillelmo dcNivemis curato ejul- dem ecdesiæ.Datum die Dominica iu fcstoNativ. beatæ Mariæ 142o. ex charta S. StephaniNivern. XV.Guillelmus II. in variis chartis ab an. 1432. ad 1448. An. 1436. Guillelmusabbas Fontis— 1 Morini commissarius pro reformatione monaste- riorum ord. Cisterc. in provinciis Bituricensi & Senonensi delegatus est ab abbate Cisterciensi, ex charta Boscheti. XVI. Johannes II. Failleti ex abbate Callovii sit abbas Fontis-Morignei, & in possessionem indu- citur a Philippo abbate Claræ-vallis anno 1449. 16. Decembris ; præerat adhuc 1456. Idem forte est cum Johanne abbate qui reperitur in qui- bu(dam chartis annor. 1458. 1459. & 1460. XVII. Johannes III. Guichard 149 2.149 8. Anno 1493. interfuit Parisiis comitiis ordinis generalibus’ XVIII. Johannes IV. Marion post Johannem Guichard electus, cujus benedictio anno 1504. celebratur ab archiepiscopo Bituricensi, die 2 5. Octobris. XIX. Johannes V. des Barres licentiatus in utroque jure, protonotarius apostolicus, com- mendatarius an. 1512. 1518. 1523. XX. Franciscus I. de6 Bares in variis instru- mentis ab anno 1537. ad 1555. XXI. Franciscus II. Pyvet 1587. XXII. Franciscos III. de la Grange, frater Fran- cisci Franciæ marescalli, primicerius ecclesiæ Me— j tensis, reperitur in quodam instrumento an, 162 6. • Post cujus mortem frater * ejus, nominis ejusilem, absque tum regia tum apostolica schedula, per dolum & fraudem ab omnibus damnandam, abbatiam possedit usque ad 1 67 3. XXIII. N. de Villedouve, forte contendit cum praecedente. ♦ « /. XXIV. Jacobus Boutet 1673. obiit 13. * Decembris 1699. • « /. Fla— XXV. Gilbertus Flamen * canonicus Niver- mant. nensis, Regis eleemolynariuS, eodem anno die 24. Decembris abbas renuntiatur, supersteS ad an. saltem 1708. 1 ABBATIA LANDESII. LANDESIUM B. MaRIÆ, in archipreSbyte- ratu Leprosi*,. ordinis CisterciensiS, filia Ele- emoiynæ, Barzellæ parens, fundatum creditur anno 1115. cujus si non auctores praecipui, saltem benefactores agnoscuquir domini dc Buzen- epis, quorum hactenus sepulcra visuntur in ec- , • AL nepos ex fratre Carolo Stephano camerario ducis Au- ’•1’irfjc/t/tux reliancriiis ; cui Joachimus de la Grange frater, dicitur a D. du e J rance. pourny datu, succoITor. TURICENSIS. 201 t cIesia ; haberi autem voluit pro fundatore Petrus de Brilhac dominus dArgy an. 1484. Hæccerte familia, uti & de Pria, munificam se præbuit isti cœnobio. Ceterum hunc locum monialibus ad inhabitandum primo donatum fuisse fidem facit sequens tabula martyrologii MS. Landesiensis e chartophyIacio desuinta. In nomine Domini nostri Jesu Christi. Ne facile taberetur a memoria, placuit annotari cartulæ huic, quod Archembaudus de Argy, & Stephanus Musellus pro remedio ani- marum suarum & parentumsuorum dederuntsanc- timonialibus, Ramburgiscilicetatquesororibussuis, & successeoribus earum tam viris, quam mulieribus 3 inibi Deo servientibus, manstonem setam in nemore Landesii.quietam, pacificam, atque ab omniseculari consuetudine five dominio liberam, quæ vulgo Fons- flabilis dicitur, cum appendiciis suis, hortis t fontibus, virgultis, rivo, ftagno, pratis, quantum adi- ficare possent ex utraque parte rivi ; dederunt etiam cis terram ad operandum, & excolendum, nemus autem ad claudendum, & plectandum, quantum sibi necesturium foret, pafluram quoque porcornni suorum, seu animalium, sive cæterarum pecudum, & omnes omnino proprios ufus in toto territorio Landenfi, & in omnibus nemoribus scilicet libere „ concesserunt. Donum autem hoc factum an. MCXV. ab Incarnatione Domini, regnante Ludovico rege Francorum, Leodegario presidente archiepiscopo Bituricensi t hujus doni te fles suerunt ex parte do- minorum, milites Willelmusfilius Bernei, Galte- cius Mornellus, Hellas Cotinus ascrvientes, Gau- scidus Præpofitus, Grosses filius Franci, Petrus Aalardus, Gauscidus de Paludello, Rainaudus Cuneis, Johannes de Gene fle ; ex parte autem sanctimonialium, Gauterius monachus, Ci raudus & Sevibertus heremitæ, Ebrardus & Humbertus facerdotes, Johannes de Crost, Petrus de la Forefl, Aubertus de Monafleriolo. CataIogus abbatum au- ctior & emendatior prodit in Iucem ad fidem in- strumentorum monasterii adornatus. Abbatum serIes. I. T TUGQ I. cujus mentio frequens occurrit A J.in tabulis Landesii, minime tamen ante aJulfal annum 1143. quo ei R. ♦ toparcha de Buzen— arnd epis decimas qualdam & molendinum largitus est’, consentiente Odone filio. Eidem privilegium concessit anno 1 147. Eugenius papa III. necnon AIexander III. anno 1163. quo etiam recense- tur in tabulario Dolensi. Testis etiam nominatur in charta Henrici II. regis Angliæ pro abbatia dc Baugescio : vide append. ad opera Petri Blelcnsis — pag. 772. Anno quoque 1166. Hugo abbas Landesii subscribit quibusilam litteris Petri archi- episeopi Bituricensis pro ecclesia de Varnclla, ex tabulario cellæ S. Eusitii in arca La Varnelle. Forte tamen id pertinet ad Hugonem II. si tamen duo fuerunt hujiiS nominis fuccessive& non unus. II. Hugo II. secundum SammarthanoS.de quo chirographum vetus pactioniS initæ cum Herveo abbate Villalupensi 1169. III. Petrus I. an. 1 175. ex eisiIem Sammar- thaniS, & Claud. Estiennot. IV. Giraudus memoratur an. 1184. in tabula aoi ECCLESIA B ; Archembaldi de Argiaco donantis quæ possidebat. in territorio de Fossart, assensu Agathæ uxoris. V. R. anno 1185. in litteris Stephani de Garda. VI. CIemens Landesii rnonasterium regebat anno 1188. Philippo rege Francorum existente & Henrico Biturigensi archiepiscopo. VII. Reginaldus qui & Rainaudus 1195 « le* cundum Sammarthanos. Memoratur an. 1200. in litteris Roberti domini Buzenceii, quibus tes- tatur Vivianum de Menestriol militem in coenobio Landesii factum fuisse monachum. Anno vero 1202. insigne privilegium obtinuit ab In- nocentio papa III. 1 VIII. Herbertus 1205. fecensetur in cessionc facta monachis Landesii in decima Gaufridi de * PaIluin. Paiudello * ; cujus memoria habetur annis 1206. & 1210. IX. Andreas I. 1212. X. PetruS II. 1217. paciscitur cum canonicis Leprosii. XI. Andreas II. 1219. XII. Ivo an. 1222. quædam commutat cum Gaufrido abbate S. Genulfi. Anno sequenti non- nullas donationes accepit ; eidem quoque, anno 1226. Gaufridus abbas S. Genulfi donum Silvæ de la Pommeraye factum a patre suo monasterio Landesii, laudavit. Eodem anno quædam com- paravit a Thoma abbate Misericordiæ-Dei. Reperitur etiam abbas an. 1227. 1229. & 1231. sed hoc ipso anno dignitate abbatis cessisse videtur ; in charta enim ejusilem anni dicitur quon- dam abbas Landesii. ♦ t « 3^t. XIII. Hugo III. cui anno 1232. ♦ Radulfus • dominus de Buzenciaco quædam legavit pro ha- benda in monasterio Landesii sepuItura. Charta donationis facta est xi. calend. Martii præsente • « 7.R0— Roberto * episcopo Venetensi, qui tunc in mo nasterio commorabatur. XIV. Andreas III. an. 1233. componit cum ’ J. abbate Buigidolensi, pro quibusilam prædiis. Anno sequente pacem iniit cum Radulfo Buzen- daci toparcha. XV. Thomas, cui anno 1261. quædam do- natio reperiturfacta. Anno vero 1262. quædam permutavit cum domino Calviniaci. • XVI. Hernaudus * jam abbas erat an. 1264. ex charta B. Mariæ de Pratea. Anno 12 67. Siædam permutat cum Matthæo Corau milite, exit ad annum saltem 1271. XVII. Johannes I. an. 1281. quoddam fecit excambium cum Johanne abbate Dolensi. XVIII. Guillelmus I. an. 1283. nonnulla permutavit cum Odone de Ronchenons milite. XIX. Petrus III. an. 1320. componit cum Johanne de Rupefurti ; anno vero 1338. quæ- dam acquisivisse reperitur. Memoratur & anno 1339. apud Sammarth. * D. tstiennot vidit in tabu !. Prateenfi, in arcufa Marniit, litteras Hemaudi, seu Arnnldi, & Gorberti abbatum Landcfii, datas an. i a 6^. quibus testantur se legifle testafnentum N. dominz Castrl-novi super Carum. Fortaste tunc Arnaldus pedum tenebat, & Gosbertus titulum abbatis retinuerat, quia prius sedcrat. Pdtest ejus regiminis tempus aJTignari inter An- dream & Thomara. [TURICENSIS. A XX. Dionysius an. 13 69. dat quædampræ- dia ad manufirmam. XXI. Laurentius, cui anno 1386. Johannes Museau miles, dominus de Coublon, vineas quas* dam cum aliis prædiis concessit pro suo anniver- sario & pro sua in monasterio sepultura ; quam donationem an. 1387. Johannes & Hugo ejus nepotes confirmarunt. XXII. JohannesII. Raffin 1402. 1417. & I422. quo anno abdicavit. XXIII. Petrus IV. le Frere eodem anno eIe* ctusest. Composuit autem an. 1429. cum Jo- hanne d’Azay abbate dc Mlllebecco pro quibus 3 dam prædiis. Reperitur etiam abbas an. 143 2. & 1439. XXIV. Johannes III. ChevalIier jam abbas an. 1445. quo in Universitate Aurelianensi stu- debat. Præerat adhuc anno 1457. quem etiam pervenisse ad annum 1468. asserit noster D. Estiennot. XXV. Johannes IV. an. 1473. dat quædam id manufirmam. XXVI. Renatus de Prie cardinalis & abbas commendatarius annis 1474. & 1478. XXVII. Petrus V. de Cloue anno 1478. in pluribus chartis reperitur. XXVIII. Antonius Tranchdion 1493. XXIX. Johannes V. d*Arveau an. 1498, abbatiaii donatus est benedictione a Theobaldo episcopo Sagiensi, de licentia Guillelmi archiepiscopi Bituricensis. Eodem anno reperitur abbas in pluribus chartis, atque etiam an. 1 5 00. & 1 5 o 1 • XXX. Johannes VI. Rapiat ecclesiam, chorum & claustra monasterii restauravit, ex Sammartha- nis, & Claud. Estiennot, fecundum quos sedebat jam an. 1506. Præerat certe an. 1518. 1520. & 1 5 2 1. ex charta Exoldunensi. XXXI. Jacobus I. Chartier anno 1522.eIe- n ctus a conventu, præfuit usque ad annum 1539. U XXXII. Petrus VI. de Thiville an. 1541. abbatiam de Baraellis Landesii filiam visitavit. Anno 1543. interfuit benedictioni Cathariuæ de la Chastre abbatiflæ de Bello-visu. Præerat au- tem jam anno 1 540. seditque ad annum 1553. quo fecundum Sammarthanos diem supremum obiit 14. Octobr. sepultus iu capella prope ma- jorem januam ecclesiæ. XXXIII. Guillelmus II. de Thiville elecmo- fynarius Regis fecundum Sammarthanos, ex monacho Villalupæ fu abbas Landesii, sedebatque anno 1562. g XXXIV. Ludovicus I. Pechot vel Preschot religiosus Mercedis— Dei secundum Sammartha- nos, abbas erat 1 578. 1 594. 1595. 1603.& 1 605. XxXV. Ludovicus II. Buissen senator Parisiensis, abbas 1 605. 1606. & 1613. XXXVI. Franciscos de saint Pastour 1613 » & 1623. XXXVII. Andreas Stegler, Regirtæ matris elecmofynarius *, abbas de Moris & de Landesio 1623. & 1627. XXXVIII. Seraphinus, al. Stephanus d< Mauroy 1629. & 1649. 204 ECCLESIA BI XXXIX. Johannes Baptista Pellot 1650. / omittitur a nostro D. Claud. Estiennot. XL. Nicolaus Colbert episcopus Lucionensis & postea Autissiodor. Præerat jam anno 1655. Eo jubente tabularium Landesii fuit ordinatum & confectus abbatum catalogus ex chartis. Obiit an. 1 676. die 7. Septembris. XLI. Jacobus II. Desmarets, episcopus Re- gcnsis in Provincia primum, nunc archiepisco- pus Ausciensis, nepos praecedentis abbatis ex so- rore, postera die nominatus, hactenus sedct. ABBATIA BARZELLÆ. I BArzella, seu BardeIla, vel BarzeIona ordinis Cisterciensis monasterium beatæ Mariæ a sacrum, filia Landesii * fundatur in loco peramœ- b no an. 113 7. b a Reginaldo Bigri, qui in extremis positus & locum cessit Hugoni religioso viro ad abbatiam aedificandam, & amplissimos ad sufficientem monachorum numerum reditus sup- peditavit. ld sane patet ex charta Reginaldi domini Graciaci, qui tamquam loci principalis dominus, fundationem hanc approbavit ; vide ins- c. Lxxnr. rr col. 69. trumenta. Ecclesia tamen, quæ ampIaest & elegans, non nisi anno 1219. pridie calendas Junii dedicatur.’ ♦e/. 1315. Cum anno 1 3 1 3.♦ ab Anglis destructa esset, reparatur beneficio domini de Beauregard, cujus tumulus prope majus altare Barzellensis ecclesiæ cernitur. Abbatum elenchum ex veteri martyrofogio MS. & aliis membranis communicamus. Abbatum series. I. T^Ulcherius abbas primus Barzellæ inno- s tescit ex quodam MS. ejusilem monasterii unde hos versus depromsimus : Ædificata loco traxit Barzella nitenti — Fulcherio saustum sub patre principium. Mille anni & centum triginta post quoque septem Claudebant Christi tempora lapsa pii. Qui sua terribili sortitur nomina marte Mensis quindenam coeperat ipfe diem. Verum & aliunde nobis notus est Fulcherius ; anno quidem 1146. Petro Bitur. archiepiscopo, cx charta OIiveti ; anno vero 1 147. priviIegium obtinuit ab Eugenio papa III. & rurium aliud ab Alexandro III. an. 1163. Memoratur quoque an. 1 1 6 6. in charta cellae S. Eusitii. De quo etiam interpretari licet quod legimus tom. iv. script. hifu Franc. pag— 73 6. F. nimirum abbatem j de Barzella scripsisse ad Ludov. VII. regem per priorem sui monasterii, in hæc verba : Quoniam ecclesiæ in honore B. & glor— sernper virg..Mariæ construendæ posuimus fundamenta, nullum habentes opificem præter Deum… Petrum eccl, nostræ priorem dilectioni vestræ destinamus….. quatinus • Attamen ad introitum chori hæc legi verba, Bargilla Amoru filia, testatur D. Claud. Estiennot. Fortafse Amoris-Dei. b In bafilicz infima parte legitur : L’an M. C. XXXVIl. te kv. Mart ettte Iglip fUt commtnctt, le ritrnier jour de May tlk sut dedite l’an M. CC. XIX. Ayant epe gaflSe par les An- glois lan M. CCC. XV. tl ! e fut dtdiee l’an M. CCC. XXf. Ellt fut corrsacr/t cinq igurt apr ; t ItS Rtvt. VOHttc & blanchit l’an M. CCC. XIX. T U R I C E N S I S. 205 i pro Dei amore ad prædictum opus peesiciendum vos habeamus auxiliatorem. Fulcherius denique obiit viti. cal. Novembris, ex necrologio, ubi primus abbas nuncupatur. II. Petrus I. de quo idem necrol. V. calendas Januarii obiit Petrus abbas fecundus. III. Yvo I. cujus ita meminit necrologium : Fe^I ca, ’ x. calendas ♦ Aprilis oluit domnos Yvo tertios abbas Baripsiæ. IV. Petrus II. ibidem sic commemoratur : J2. calend. Septembris oluit domnos Petros abbas Bar&llæ IV. N. Maximinus, an. 1181. litteris Hervei do- 1 mini castri S. Aniani subscripsit, quibus multa cedebat monasterio cellæ S. Eusitii. VI. Hamericus, cui anno 1187. Vivianus Venator domum cum vivario donavit. Is est for- tasse A. abbas Barzellæ qui anno 1197. memo- ratur in charta Landesii. Idem A. & W. abbas Cisterc. & H. de Curia-Dei abbas an. 1189. cum monachis Culturensibus pepigerunt. VII. Nicolaus Barzellæ abbas septimus ponitur iu necrologio ii. idus Januarii. VIII. Yvo II. præfuit anno 1218. ex charta Landesii & 1219. quo dedicatur ecclesia pridie cal. Junii. * IX. Thomas de quo necrologium : xiil. cal. Decembris obiit domnos Thomas de Alneto nonos abbas Bariella. X. Andreas & ipse innoteseit ex duabus char- tis Landesii an. 1227. & 1229. XI. GuilleImus I. de Alneto notatur in mar- tyrologio ad marginem hoc modo : xi. cal. Maii oluit domnus Guillelmus…….. neto de Burgo xi. abbas Baripsiæ. XII. Hermagnus 1254. paciscitur cum abbate EjlitMot. & conventu Casalis-benedicti pro litigiosis apud Poulaines & Chambon. XIII. J. an. 1270. reperitur abbas BarzeIIæ ’in charta Vemuciæ ; idem sorte qui Jonas apud Sammarth. defunctus xi. cal. Decemb. XIV. GuilleImus II. Blesensis de quo necrologium : ni. idus Octobris obiit domnus Guillel- mos Blesensis abbas Barzellæ, & homo sanctæ converfationis. XV. Johannes, de quo necrologium : viu. cal. Januarii oluit frater Johannes abbas hujus ecclesiæ decimus tertius, c qui rexit eam per viginti C annos bene & decenter, fecitque fieri inter cetera dormitorium ejusdem ecclesiæ, cum pluribus aliis operibus. XVI. Stephanus 1282. in charta monasterii J Cellensis. XVII. Hugo de la Boulaye reperitur in charta anni 1451. quo etiam vivere desiit, ex necrolo- gio, ubi hæc Icgere est : x. cal. Octob. obiit dom- nos Hugo XIV. abbas Barzella, qui recesset ab hocseculo anno M. CCCC. u. Tempore suo suis venerabilis converfationis & honestre, & inter alia bona… ecclesiam hujus monastrrii….. e Hujusce numeri nulla pene ratio habenda videtur, qui sane additus est, atque inductus a nescio quo indagatore chartarum monasterii, qux cum abbates omnes minime continerent, mirum non cst fi aliis aliunde repertis, hi numeri minime conveniant. XVIII. 206 ECCLESIABI XVIII. Johannes 11. Bergier 1455. & 1456. A cujussic meminit necrologium : Ili. cal, Maii obiit domnus Johannes quintus-decirnus abbas Baripsiæ. XIX. Michael de laFont, de quo idem necrol. * al calen— JV. nonas ♦ Augusti obiit frater Michael de Fonte d’ ». XVt. abbas hujus ecclesiæ anno M. CCCC. LXV. XX. Johannes 11. Rigault in necrologio ita notatus : xiv. cal. Aprilis obiit frater Johannes Rigault XVII. abbas Barcella. XXI. Jacobus I. de la Font 1486. & 1488. XXII. Johannes IV. Prevost, qui hoc modo j notatur in necrologio : XI1. * cal. Octob. obiit **
’’domnus Johannes Prevost abbas Barzellæ, qui re- ceffic de hocseculo an. Domini tp 2 t. 20. mensis 1 Septemb. qui multa bona fecit in hoc monasterio. XXIII. Jacobus II. Prevost nonnisi die 22. Septemb. anni 1527. electus est abbas, præsente Jacobo abbate Landesii : ut probat electionis ejus processes verbalis. Vivebat adhuc an. 1566. ut colligimus ex quibusdam chartis, ubi dicitur abbas antiquus ; quod certe innuit eum antea re- signavisse. Inscriptus autem necrologio legitur vi. cal. Februarii ; juxta quod etiam præfuit an. 2 6. numeratis videlicet ab antecelsoris morte. XXIV. Johannes V. d’Estampes abbas com- mendatarius reperitur jam anno 1 5 47. & rursum 1562. & 1575 « Filius erat, fecundum Sammar- thanos & Claud. Estiennot, Ludovici domini de Valen^ay ex Maria HurauIt ; de quo necrologium sic habet : XIV. cal. Augusti obiit bonæ memoriæ Johannes d Estampes primus abbas commendata- rius hujus ecclesiæ 1587. qui regnavit per.qo. annos. Fecit nobis facere claustros & multa alia bonus Fuit pius pater pauperum, eleemosynarum largitor. Reperitur tamen an. 1581. Laurentius Chappon abbas, quem dicunt fuisse fiduciarium. XXV. Johannes VI. d’Estampes nepos alterius Johannis, pronepos autem secundum Sammarthanos, qui hunc etiam volunt resignavisse Antonio Scaron protonotario apostolico & Regis eleemo- fynarlo, siIio Michaelis Scaron domini de Vaure & de Vaujour, qui præfuit anno 1637. X X VI. Rogerius d’Aumont filius Jacobi d’Aumont baronis de Chappes, ac præpositi Pa- risiensis ex Catharina de VilIequier, episeopus Abrincensis, & abbas Uzerchiæ diœc. Lemovic. Obiit Lutetiæ mense Martio anni 1653. XXVII. Carolus dAumont Rogerii nepos, Antonio patre, duce dAumont, pare &. marescallo Franciæ, necnon equite torquato natus, matre vero Catharina Scaron, abbatiam obtinuit an. 1653. merffe Aprili, defunctus 1695— mense Januario, abbas simul Uzerciensis. XXVIII. Ludovicus I. Marion de Chanroze renuntiatur abbaS die 8. Septemb. anni 1695. quem ita commemorat necrologium : Anno a partu Virgineo 17 o 1. obiit in ad ibus abbatiali- bus dominus Ludovicus Marion sacerdos Dei Al- tissimi, doctor Sorbonicus, & hujus loci abbas commendatarius die t J. Dece/nb. Scpultus est ad gradus altaris quod est omnium sanctorum. XXIX. Ludovicus II. Bruel major vicarius domini Blesensis episcopi, regia nominatione sit abbas 170 1. die 24. DecembriS ; hactenus yivit. Pomus II. TURICENSIS. 107 ABBATIA PRATEÆ. PRaTEA, ad ripam Amonis sita, sex Ieucis L^e sur ab Avarico, ordinis Cisterciensis t silia Ciaræ— Anum. vallis, fundatur ( circa an. 1128 « ) sub patroci- nio B. Mariæ, a Radulfo Exolduni & Marolii domino ; hoc est inchoatur ; ipsa enim fundatio seu perfectio monasterii passim refertur ad annum 1145. ln eo præcipuo cultu honoratur S. Fausta virgo & martyr, cujus reliquiæ sacræ iu lapideo tumulo ibidem hactenus asservantur. ln eodem jacet monasterio Galcherius de Passac dominus I de la Croisette, cujus sepulcrum in ecclesia cer- nitur. Prateæ postmodum unita fuit abbatia de Bosco-Dagoberti *. Ex veteribus autem instru— « eZ.Bofco* mentis abbatum seriem uti sequitur eruere con— Da^ni. cestiun esL Abbatum series. I. TJ A D U L f U s an. 1128. & 1145. Hic l\a S. Bemardo miisus traditur, de quo id tantum superest in veteri hagiologio : II. nonas Martii oluit Radulsus primus abbas de Pratea, quem sepultum ferunt iu ciaustro prope januam ecdesiæ. C II. Giraudus obiit 2. nonas Aprilis. III. Gualterius, cui Radulsus Exolduni do- minus ( haud dubie fundator qui anno 1134. Jerosolymitanum iter aggressiis est, ex chartular. Casalis-Benedicti) confirmat omnia quæ a suis militibus tradita monasterio fuerant. IV. Petrus I. memoratur an. 1174. iu charta Pontii episcopi Claromontani, pro ecclesia sancti Martini Turonensis. V. Guillelmus I. seu Willelmus 1178. ex charta Callovii, quo anno componit cum Nico- lao abbate S.Gildasii prope Castrum-Radulfi, pro litigiosis apudSerzay, præsentibus Ægidio abbate U de Varennis, Willelmo abbate Domus-Dei seu Nigri-Iacus, &c. Anno 1181. Bartholomæus Gauberti legat huic abbati & conventui terras, quas habebat apud Serzay. Memoratur 118 3. in charta Fontis-Morigniaci ; &• 1 1 84. in charta Nerlacensi ; quo anno etiam subscripsit litteris Roberti de Bommiez pro Casali-Benedicto. VI. Simon I. subscribit chartæ Henrici archi- episcopi Bitur. pro cœnobio B. Mariæ Exoldun. datæ anno 4. ejus pontificatus, Christi 1 1 8 6. Præerat jam an. pnecedenti, cui an. 1187. idem Henricus Bitur. archiepiscopus confirmat dona- tionem factam per Borellam relictam Odonis de Bomella. Eidem etiam Odo Exolduni dominus laudat cessionem monasterio factam ab avo suo Radulfo, an. 1190. Nomen Simonis adhuc in- scribitur in tabulis annorum 1194. 1197. quo transigit cum canoniciS S. Cyrici Exoldunensis, testibuS Willelmo abbate DomuS-Dei, & 1198. cum Arnulfoabbate ExoldunensI. Anno 1200.* a præfatus Odo Exolduni dominus plurima Simoni • In charta Casalis-Benedifti, qua inter se de quibusdam litigiosis componunt abbates Casalis-Bencdidi & Prateæ, an. lncamationis MCC. nomen abbatis Prateæ destgnatur per P. Sed vero stmile est lhteram S. negligenter scriptam sumtam est* pro P. nam constat Simonem ultra an. s a o o. præsuilsc, O zo8 ECCLESIA BI largitus est, qui denique Simon anno eodem pa— A ctum iniit cum decano & capitulo S. Stephani Bitur. & rursum cum Y abbate Cafalis-Benedicti. Memoratur adhuc an. 1201. in litteris Willel- * Amulfi. mi Bitur. archiepiscopi & A. * Exoldun. abbatis : yd.EeoU. a quo abbate emit & adscensavit possessionem quæ dicitur Genevrelum ; testes sunt Jobtus abbas dtTrizay, Nicolaus abbas de Petris, &c.Imo re- peritur S. an. 1202. in histrNigri-lacus, ubi vide. VII. A… 1201. & 1202. quo anno com- ponit cum Radulfo abbate Dolensi, testibus S. sancti Gildasii, Ar. Exolduni, Ar. Domus-Dei, & E. Fontis-Morigniaci abbatibus. VIII. Evrardus anno 1202. ex charta GuiI-1 lelmi archiepiscopi Bituric. Anno 1206. Odonem ExoIduni dominum beneficum experitur. IX. G… al. Gaufredus, al. Gauterius anni » 1208. & 1211.exinstrumentispublicis. Anno quidem 1208. Iego Herbertum Flans cum fra- tribus suis Radulfo, Bernardo & Petro conces sisse Gaufredo abbati silvam dictam Bruisat, al. Flatu juxta silvam dictam de Bruel des Va- rennes, de consensu Petri-Nigri domini feuda- tarii prædictæsilvæ, in præsentia D. Guillelmi ar- chiepiscopi Bitur. Aquitaniæ primatis. Reperitur quoque facta ejusilem siIvæ donatio ab Humbal- do & Stephano filiis Petri-Nigri, in præsentia’ Hugonis abbatis de Podio-Ferrandi, an. 1212. Gaufiredi adhuc recurrit memoria anno 1213. & 1211. in litteris Guillelmi de Calviuiaco domini de Castro-Radulfi. Porro in donat ion « - bus hoc tempore factis una occurrit observanda, quaRadulfus ExoIduni dominus in monasterio unum confutuit sacerdotem seu fundat, qui sin- gulis diebus sacrum faciat pro ipso ; forte jam ea tempestate coenobium de Boseo — Dagberti, a Dagberto archiepiscopo Bitur. fundatum, uni- tum erat Prateæ : nam Johannes Guarinus miles nonnulla cedit G. abbati de Pratea apud Boseum-. Dagberti. X. Ha… 1215. quo anno donum Odonis de Boneto miIitis excepit, & 1216. Est forte bea- tus Jdabraham, de quo iu necrol. Cisterc. ad 17. cal. Junii. XI. P. an. 1216. emit ab Haimone de SoIas pratum de Bistegio ; quo etiam anno pepigit cum Johanne abbate Dolensi. Is videtur esse XII. Petrus I. qui mense Junio anni 1218. commemoratur. XIII. Stephanus I. an. 12 20. præerat, ex charta Exoldunensis monasterii. Jacet in capitulo. XIV. R… 1223. j XV. Humbertus 1226. in charta B. M. de Moris. XVI. Guillelmus II. 12 3 o. 3 1. & 3 2. XVII. Hugo I. an. 1*33* mense Maio ven- dit capitulo S. Austregisili Bituricensis casale de Amoya : ex chart. S. Austregisili. Memoratur ad- huc an. 1234. mense Octobri, & mense No- vembri 1235. quo anno Radulfue dominus de Lunery donum ei concessit. XV11I. Philippus 12 3 6.12 3 7.menfeMartio 3uo ei pratum secus Amonemsitum, Artaudus c S. Palais donavit. TURICENSIS. 209 i XIX. Andreas an. 1239— bona quædam commutat cum Gaufrido de Œ milite. Transigit an. 1242. * mense Aug. cum Johanne abbate *o/. u-f-v Exoldun. pro 14. arpennis pratorum in riparia de Arnon. Præfuit ad annum saltem 1245. XX. Hugo II. 1247. ex schedis nostri Ja- cobi Boyer. XXI. Guido an. 125 2. mense Octobri acci- pit a Petro Turrini abbate Exoldun. feodum quod habebat in decima sita in parochiis S. Austregisili dc Closis, &c. Eidem etiam Margarita, uxor Ebonis de Viridario militis, quasilam decimas pro suo anniversario largita est anno 1253. Anno 1 1256. concordat cum Johanne abbate Dolensu Sedebat adhuc an. 125 8. ex charta sancti Cyricr Exoldun. XXII. Goofridus arbiter una cum archidia- cono Bituricensi pro pensione debita Aimerico capeIIano de Venesine ab Aimerico Roolino de Pratea clerico, filio Radulfi de Pratea fratris dicti capellani, an. 1263. XXIII. Johannes I. cujus mentio fit in charta beatæ Mariæ de Bello-visu, an. 1270. & 1272. in charta beatæ Mariæ de Vemutia ; anno 1 274. concordiam iniit cum abbate & conventu Casalis- Benedicti ; & 1288. mense Octobri cum abbate ’8L conventu Exoldun. XXIV. Stephanus II. de Trecis circa annum 129o. Obiit vil. idus Junii an. 1306. ex ejus epitaphio, sepultus in capitulo. XXV. Petrus II. 1308.1311. quo anno concordat cum Philippo abbate de Podio-Ferrandi, proiitigiosis apud Boscom-Dagberti ; & an. 1 3 14. cum Adeleide de Mery & Petro de S. PaIais do- mino de Marolio & de Vastino Vatan. Præerat adhuc an. 13 16. XXVI. Simon II. occurrit annis 1 3 20. 23. & 2 6. quo anno permutavit decimas de Saint- Pater pro decimis de Semur cum Perrino du * Coudray ; & adhuc an. 1328. XXVII. Nicolaus de Veilhiaco * sepultus in *<s/.deVd- capitulo cum hoc epitaphio : Hic jacet Nicolaus de Vcilluaco xvII. abbas de Pratea, qui obiit anno Domini M. CCC. XLIII. VI. cal. Julii. Anima ejus requieseat in pace, Amen. Orate pro eo omnes. Qui vero dicatur abbas xvn. nos fugit r forte jam tunc veterum abbatum memoria perie- rat, aut ab aliqua monasterii restauratione hoc ordine numeratur. XXVIII. Helias 1348. dicitur abbas Dei providentia, & S. Sedis apostolicæ gratia ; trans* igit eodem anno cum Philippo de Passac domino de Ia Croisette, ubi nuncupatur Petri succcflor, forte non immediatus, nihil enim de Petro inter HeIiam & Nicolaum reperire licuit. XXIX. Ludovicus I. Preverault jacet in capitulo cum hoc epitaphio : Hic jacet reverendus in Chcisto pater dompnus Ludovicus Preverault, sacræ theologia bachalaureus formatus, qui suis prior ♦ hujus monasterii annis /ts, * postea abbas *4t7.procu- mensibus totidem. Anima ejus requieseat in pace, « y At quo vixerit anno incompertum. * *7* XXX. Johannes II. sedebat an. 1356. 66. & 74. ex certis horum annorum documentis. no ECCLESIA B 1 XXXI » JacobusdeLantena 1386.& 1J95. l quo anno transigit pro loco de la Villate cum Hugone abbate Exold. die Mercurii post festum omnium SS. tertiamensis Novembris, Benedicti papæ XIII. anno 11. indict. iv. Reperitur adhuc annis 1396. 1406. 1408. 1410. & 1411. Obiit an. 141 5. die 14. Octob. ut probat ejus epitaphium in capitulo. XXXII. Guillelmus III. an. 1416 « XXXIII. Johannes III. cujus Johannes Mo- relli & ejus uxor ex parochia de Lunery servos se esse recognoscont an. 1419. XXXIV. Petrus III. Vocheli 1427. forte idem cum Petro du Bouschet abbate de Pratea, qui I transegit an. 143 4 » cum Philiberto de Saint-PaIais domino de Mareiiil, pro exemtione suæ justitiæ ; & cum incolis de Lunery, in favorem incolarum dc Rosieres, die 8. Augusti anni 1450. Occurrit etiam annis 1444. 46. & 47. Jacet in capi- tulo cum hoc epitaphio : Hic jacet bonæ memoria frater Petrns Boseheti quondam abbas hujus vene- vei. 14. Tibilis abbatiæ » qui obiit t j.* dis mensis Octobris anno Domini M. CCCC. LIII. Anima ejus re- quiescat in pace. XXXV. Odo veI Odettus Goudin jam anno 1454. sedebat, quo scilicet in quadam charta cognominatur capellanus & confefficrius Regis ; studens vero dicitur in academia Bituricensi in ta- bulaanni 1468. Vivebat adhuc an. 1470. XXXVI. Rogerius Lourain vel Lorrin 1473- XXXVII. Bertrandus d’Aulx 1476. 77. 94. & 98. quo anno die 30. Aprilis transigit cum Roberto Dole ; & cum Johanne le Groin domino de Mareiiil die 26. Julii an. 1503. Reperitur & anno 1 5 04. abbas simul S. Am- brosii Bitur. XXXVIII. Yvo Compaing novus abbas de Pratea nominatur in quittancia 12. librarum data a canonicis Bituricensibus S. Petri Puellarum, erga quos quilibet recens abbas de Pratea pari tenetur fumma post suam installationem : Da« tum 1 p. Julii die anni /po^. Memoratur quoque in chartis annorum 1510. 1512. & XXXIX. Renatus de Prie cardinalis episco- pus Bajocensis & Lemovicensis, abbas de Pratea an. 1515. Dolensis, Miciacensis & Exoldunen- sis, obiit v. idus Septembris an. 1516. sepultus in eeclesia Prateæ prope tumulum S. Faustæ, cum hoc epitaphio : Hic jacet, heu mortales l eminen- tissimus ac reverendissimus DD. Renatus de Prie,. filius Antonii baronis de Prie domini de Busanfois & Magdalenæ dAmboisce, S. R. E. cardinalis, episcopus Bajocensis & Lemovicensis, abbassanctæ Mariæ de Pratea, ah humanis discedens animam Deo optimo maximo tradidit, suumque cadaver « vuthi juffic humilitrt recondi juxta divam Faostam. Obiit u. D. XVI. y, idus Septembris anno M. D. XIX ♦. XL, Michael Vallet, ex curato de Dampere inter Prateam & Casale-Benedictum an. 1513, abbas regularis Prateæannis 1 < 20. & 1521* XLI. Claudius dc Bcstcy doctor in legibus, Antonii domini de Trichastcl ballivii Divionen Tomus II ITURICENSIS an L sis & Johannæ de *Lenoncourt filius, inquit nos */deL « f « ter D. Estiennot, ex abbate Maceriarum eligitur abbas de Pratea an » 1522^2 quo die 5. Novem— LmUvu bris anni subsequehtis canonici Ss Petri Puella— 5^On— * rum 12. libras de quibus superius, se recepisse toort. coram Martino Chambellan regio in curia Bitu- ricensi procuratore confessi sunt. Nomen ejus tabulis inlcrlptum legitur annis 1 5 24. 31. 36. 3 8. 44. 4^. 12. Augusti, & 1 548. in charta Landesii. XLIL Ludovicus II. de Bessey* ex Claud.* Estiennot, Claudii nepos, filius scilicet Claudii domini de Longecour ex Johanna de Crux, pri- 1 mum Pratecnsis monachus » tum abbas Maceriarum, deinde Prateæ, tandemque Cistercii. Triden- tino concilio interfuit, e quo regrediens mortem oppetiit in monasterio de Poigiola « XLIII. Philippus du Puy, filius Georgii du Puy domini du Coudray Regis panetarii, & Jo- hannæ Rafin, abbas commendatarius annis i 5 5 Oj graL & 5 7. Ei vivis excessit in Castro de Dames anno Dom. 1 5 60. an. ætatls suæ 26. ex dom. du Fourny, qui ait eum pro patruo suo in abbatia succdussei X LIV. Stephanus de Lineriis (Lignieres) abbas commendat, an » 1561. An, 1 5 64. procu- ’ratorem suum instituit Claudium du Puy dominum du Coudray Regis panetariuins Obiit am 1 5 67. Frater erat Jacobi de Lincriis iu supremM Parisiensi curia præsidis infulati/ XLV. Nicolaus d’Au vergne 1571. & 1 574. eundem habuit procuratorem CIaudium du Puy. XLVII. Johannes IV. Boudard 1s 9 5. 97. 1601. quem an. 1602. lego habuisse procuratorem Johannem de Gammaches, quem aiunt etiam abbatiam obtinuisse, & postea resignasse Petro Bouguier. Huic tamen ex nomenclatura abbatum praemittimus Mich. Denys< XLVIII. Michael Denys legitur abbas an. ’1622. Procuratorem habuit Claudium de Ga- maches baronem de Chasteau-Meillan & cubi- cularium Regis. XLIX. Petrus IV. Bouguier de Montbelin senator iu curia suprema Parisiensi, abbas erat Prateæ annis 1640. 45. & 5 1. Obiissedicitur 1653. L. Franciscos Molo præcedentis nepos ex so- rore, præerat jam anno 1654. abbas simul S. Crucis Burdegal. &c. Obiit 5. Maii 1712. no- nagenario major. LI… de Valorisnominatur abbas 14. Maiian* j1712, LII…… de MontIaure hanc abbatiam obtinuit schedula regia die 5. Maii an. 1713. ABBATIA VARENARUM. VARENARUM coenobium in orchipresby- teratu de Cluys, ordinis Cisterciensis, filia Vallis-Lucensis, fundatur an. circiter 11 5 5. cujus fundamenta jecit Ebo de Dolis ; quod cum ægre ferrent domini de Cluys, Henricus rex Angliæ Iapidem a fundamento removit, & postea repo- suit, voluitque esse monafterii fundafor & custos j 0 212 ECCLESIA B I ex ejusiIem regis charta data apud Chinon, quam A memorat noster D. Claud. Estiennot in suis lche- dis de antiquitatibus monasticis apud Bitur. Præci- pui dotatores fuerunt dom. de Dolis & de Cluys. Hujus loci abbatum seriein post Sammarthanos fratres, exploratam tamen ad schcdas nostri D. Claud. Estiennot, hic exhibemus. Abbatum series. I. TORDANUS. Ei pont. max. Alexander III. « J dirigit bullam confirmationis omnium ju- rium ac reddituum abbatiæ an. 1162. II. Ægidius an. 1178. intab. PratecnsI. III. Petrus I. concordiam fecit cum Guidone’ abbate Vallistucentis 1339. IV. Bernardus I. an. 1350. V. Guillelmus I. 13 69. & 1388. VI. Bernardus II. 1398. VII. Guillelmus II. I4o2.pacsseiturcum Petro de Rochedagon equite : Guillelmus cardin. tit. sancti Laurentii diplomate ad abbatem de Albis- petris potestatem donat absol vendi ilium abbatem, quia sepulturæ mandarat in cimiterio cænobii quosilam laicos ; Avinione m. idus Nov. an. 111. pontif. Urbani V. VIII. Andreas 1408. & 1412.a quo Ame* f deus de SaIuciis cardinalis, Rom. Eccl, camerarius, fatetur excepisse 1 5. storenos quos debebat An- dreas collegio purpuratorum^. Nov. 1415. IX. Johannes I. Bulliet, al. Buillier, obiit 7. Julii 1418. Hunc omittit noster Claudius Estiennot. X. Guillelmus III. Brunclli ex eodem coeno- bio Varenarum abbas assiimitur, cujus eIectlonem confirmare recusans abbas Vallistucentis superior immediatus & pater, litteræ Martino V. papæ directæ sunt, quatenus eam electionem confirma- re dignaretur ; sedit & 1430. XI. Stephanus, 19. Decemb. 1451. £ XII. Jacobus I. præfuit die 4. Martii anno 1466. XIII. Petrus III. abbas S. BarthoIomæi de Benevento, de AIbis-petris, & Varenarum, canoni- cus Lemovicensis an. 1478. in bulla Sixti IV. 1482.& 1488. XIV. Antonius I. Beruger 1511. mense Malo, & 1512. 1515. XV. Thomas de Mesuoyx 1539. XVI. Antonius II. de Bagailois 1 5 64. omise sus etiam a Claud. Estiennot. XVII. JohanneslI.de Lister baccalaureus in theologia 1 5 7 6. p XV11I. Petrus IV. Fradet 1589. 1598 « & 1610. XIX. Matthæus Perrot academiæ, eccIesiæ- que Biturigum cancellarius, 1615. XX. Jacobus II. de Nucheze episeopus comes Cabilonensis cessione Matthæi, de abbatia provi- sus, præerat an. 1655. Obiit 1659. abbas simui Ferreriarum in diœcesi Senon. S. Stephani Di- vion. & Bretolii, &c. XXI. Johannes III. du MeshiI-Simon de Beaujeu decanus Bituricensis, abbas 1659. XXII. Ludovicus Pot abbas de Varennes, fi- T U R I C E N S I S. 213 Iius Henrici domini de Rhodes, vicecomitis de Bridiers, magni caeremoniarum Franciæ magistri, ex Gabrielide de Bouville de Clinchamp, frater Caroli, qui Rege annuente, magni cæremonia- rum Franciæ magistri munus vendidit an. 1684. DnFæmgn XX111.. de Castagnieresde Chasteauneufdesig- natUS abb. an. 1693. mense Jan. XXIV. N. de ia Galistonniere nominatur a Rege Christianissimo an. 170 8. in Natali Dom. LOCI-REGII ABBATIA. LOcUS-ReGIUS * ordin. Cisterciensis, filia * Loroy. Curiæ Dei & mater Ellantii, fundatur a Vul- grino Bituric. archiepise. qui an. 11 3 5. * dedit • « /." « s- Roberto abbati Curiæ-Dei locum qui vocatur * Locus-Regius, ad abbatiam construendam. Me— vm. cal. moratur autem in rescripto Eugenii 111. 1145. Mau* & Adriani IV. 1158. Series Abbatum. BLiARrrUS abbas Loci-Regii erat tempore Eugenii III. De eo vide iu Machario abbate Floriac. P. an. 1239. mense Maio, quo de quadam . monasterio Barbelli facta venditione ab Adamo * de Chaiiliaco domicello, litteras conscrlpsit. Huit autem venditioni interfuisse leguntur R. prior Sacri-portus, seu de Barbello, Guibertus abbas quondam Pruli. & Petrus abbas quondam Pon- tigniaci, &c. ex tab. Barbelli. Henricus abbas judex electus cum Petro de Boisses canonico de Leproso inter Matthæum de Vendosine abbatem, & conventum S. Dionysii in Francia, ex una parte, atque fratrem Imbertum praeceptorem domuum militiæ Templi, sententiam pronuntiat mense Martio an. 12 63. ex au* thentico in tabul. S. Dionysii. ( Stephanus 1453. iu charta Vallis-lucidæ seu de Boseheto. Philippus de Cambray e gente Guillelmi de Cambray Bitur. archiepiscopi, canonicus Biiuri- eensis & abbas Loci-Rcgii an. 1542. Johannes de Montpezat de Carbon archiep. Senonensis, & abbas Humolarii diœces Noviom. Obiit mense Nov. anno 1685. N. de Villetem * Momay designatur abbas * </. de die 24. Decemb. an. 1685. antea prlor-curatus Vlllefertr «
« S. Germani in Laya. Fuit etiam abbas S. Satyri diœc. Bitur. Augustinus NicokuS Laguie, obiit mense Aprili 1702. abbas etiam S. Satyri & elcemoiy- narius Regis. Francifcus Madot episcopus BelIicensis & ab* bas Belli-loci diœcesis Boloniensis, abbas Loci- Regii nominatur a Rege die 15. Aprilis anni 1702. Demum a sede Bellicensi tranllatus est ad Cabilonensem. ABBATIA OLIVETI. OLIVETUM ordinis Cisterciensis, filia Curiæ- Dei sub Cistercio, in parochia S. Juliani ad Carum fluvium, Remorentino duabus leucis, 2 ! 4 ECCLESIABI conditur Xili. cal. Februarii an. i 144. ut legi— J tur in exordio Cisterc. cujus prædlpui benesacto- res fuere domini de Graciaco *, Luriaci, Virzio- « vulgo, de nis, Podienses *, de Lazenays, de Moneto *, de F°dy— Dompierre. Eeclesiæ dedicatio celebratur nonis Oflobrk Abbatum series. L T> ARTHOLOMÆUS præerat anno 1146. ex -Dlitteris Stephani de Graciaco, quibus testa- tur ob injunctum sibi a Petro Bituricensi archie- piscopo poenitentiam, cessisse Bartholomæo ejusi que fratribus muIta prædia hic enumerata, & fo- restiam suam ad quoscumque usus. Frater vero ® ejufdem BarthoIomæi abbatis Guillelmus sub- seriptus habetur in charta anni 1177. regnante Ludovico Francorum rege, & Garino archiepiscopo Bituricensi cathedræ præsidente. II. Humbaudus testis iu compositione facta inter priorissam de Monesto & homines Hervæi Virzionensis, Ermengarde abbatissa BeIii-montis Turon. existente ; hoc est circa an. 118 o. III. Adam an. 1201. subscribit pacto inito inter Hervæum Virzionensem dominum, & Ra- nulfum de Castro-Meiano, quod exstat inchartul. Masciacensi. IV. Albertus abbas 1204. V. Andreas anno 1209. subscribit Iitteris Ra- belli de Carobriis pro ceila S. Eusitii. VI. G. abbas 1220. in tabul. metropoI. ecde- siæ Bituric. & 1230. quo anno arbiter electus est inter Mabiliam abbatissam Belliunontis Turon. & priorissam de Monesto, qui prioratus a Bello- monte Turonensi pendet. Eodem anno idem G. abbas dat abbati Joyaci centum solidos quos ha- bebat in bursa Regis percipiendos in nundinis Maii. Hic autem abbas forte est Guido qui anno 1233. compositionem fecit cum Petro de Ver- salliis priore S. Dionysii de Ruilliaco, super terra p de Graciis. VII. Stephanus I. 13 24. die Jovis post De- collationem S. Johannis-Bapt. VIII. Hugo 13 59. IX. GuiIlermus I. an. 1373. memoratur in charta Prateensi.quæ est in tabularii arcula inscripta Isseudun ; & 1 376. quo anno judex & arbiter cujusilam controversiæ inter abbatem Prateæ & oppidanos S. Paterni Exoldunensis insti tuitur a capitulo generali Cisterciensi, una cum Reginaldo abbate de Nigro-Iacu. X. Johannes 1. abbas de Oliveto testis est compositionis factæ pro loco de la Villate, inter E Hugonem abbatem Exoldun. & Jacobum abb. dc Pratea, die Mercurii 3. Novembris an. 1395. ind. iv. an. 2. pontificatus Benedicti XIII. Præerat adhuc an. 1407. & 1409. 21. Aprilis, ex charta Exoldunensis monasterii. XI. Jacobus Marandet 1450. & 1466. XII. Gilbertus de la PIace 1474. & 147 6. XIII. Stephanus II. Bonnefons 149 5. In ne* erologio Doverensi ad fecundum nonas Septemb. cognominatur de Bonnefontaine, vel dc Bour- fontaine. XIV. Johannes II. Baschet abbas Virzion. TURICENSIS. aiy k Exoldunensis, & Oliveti 1497. 1499* 15°°* 1JOI.& 1502. XV. Renatus de Prie cardinalis, episcopus Bajocensis & Lemovicensis, simulque abbas Mi- seraii 1508. Obiit aru 1514.* •a/.tjtd. XVI. Jacobus Colin, in abbatiis S* Ambrosii & 1J19 &. Exolduni, quaspossidebat, dicitur abbas Oliveti. XVII. Yvo Compaiug, simul abbas Prateæ 1515. & 1 5201 chori sedilia exstruxit anno 1543. imo fortasse basilicam, claustrum, cetera- » que loca reguIaria instauravit, vel ornavit, ut conjicere licet ex stemmate gentilitlo quod passim occurrit. Erat abbas regularis. XVIII. Johannes 111 « Bigot monachus Oli- veti, abbas erat 1550. XIX. Johannes-Bapti du Bourg, juris utrius- que doctor, Regi a consiliis, libellorum suppli- cum magister, & episcopus Rivensis, abbatiam Oliveti obtinebat 1 5 5 6. & 15 80. XX. Ludovicus I. du Buissen in supremo Parisiensi senatu consiliarius, tertius fuit abbas commendatarius ; obiit an. 1619. XXI. Guillelmus II. Perrochet superioris ne- pos, consiliarius etiam iu pariamento Parisiensi, obiit 1628. XXII. Ludovicus II. Perrochet præcedentis ’frater, regius consiliarius iusenatu Parisiensi, co- gitur abbatiam dimittere an. 1637. XXIII. Franciscosde Belleau, sacerdos, vir eximiae pietatis, Ludovico suffectus est. XXIV. Nicolaus de Hailli canonicus & the- saurarius eeclesiæ Lexoviensis 1660. & 1711. quo anno noster D. Jacobus Boyer hæc ex ins* trumentis monasteriiquæ diligenter scrutatus est, decerpsit. XXV. N. Gauthier abbas Oliveti designatur a Rege in vigilia Paschæ die 2 6. Martii an. 1712 « BEATA MARIA DE PETRIS. BEaTA MaRIa de PeTRIS * ordinis Cister— * Noftre. ciensis, filia monasterii de Albis— Petris sub Clara-valle, in parochia S. Pauli de Sidiables & in archidiaconatu de Castra*, sita prope Culen— * de Chas- tum in Valle-horrida. Fundatur anno 1149. be— tra< neficio præsertim Radulfi & Ebonis Dolensium principum. Bene quoque de ipsa meriti sunt Ade- lardus de Castro-Metiano, Agnetis primae Ursa- niensis parthenonis ord. Fontebrald. priorissie maritus, hujusee monasterii fuitdator, dominique de Culent Abbatum series. I. OTephaNUS I. ex monasterio de Albis-Petris Oassiimtus præfuit ab anno 1 149. ad 1 192. Nominatur in bulla Alexandri papæ III. data Tu- ronis vii. idus Junii, indict. x. pontificatus ejus anno quarto, Incarnationis Dominicæ 1163. II. Aimericus 1197. & 1198.in cujus ma- nibus Willelmus dominus de Rocha junior silvam de Cava-rupe tradidit, ubi tamen nonnisi per pri- mam nominis litteram A. designatur. 111. Nicolaus testis anno 1201. legitur in charta compositionis inter Amulfum abbatem O iij 2i « ECCLESIA B 1 Exoklunensem & Sy. abbatem de Pratea. / IV. Petrus I. 1202. V. Stephanus 11. 1208. & 1213. Anno I 2 1 1. compositionem iniit cum priore Castri- « Chasteau— Mclani * pro quibuldam vineis & pratis, sequestro Johanne abbate Dolensi, cui dictus prior subja- thimttt cebat. VI. Johannes I. 121 3. » 214. & 1 21 5. VII. Giraudusan. 121 6. teste viro clarissimo de Marolio, qui nomen ejus se legisse dicit in tabulario Pratecnsi. VIII. Bemardus I. eodem anno& 1224. IX. Josselinus 1224. X. Ranulfus I. 1229. 1 XI. Guillelmus I. 1232.’ XII. Ranulfus II. 1237. XIII. Reginaldus de Seligny. In schedis D. Edmundi Martenne de viris illustribus ecclesiæ Bituricensis, reperimus Reginaldum de Seligny canonicum, fuisse abbatem de Petris & epiico- pum Autissiodorensem, circa an. 124 5. Videtur ponendus postRanulfum. XIV. BemardusII. 1243. 125 I.& 1260. XV. Ranulfus III. 1260. XVI. Johannes II. 1270. & 1277. XVII. Stephanus 1280. ex Sammarthanis& D. Claud. Estiennot l XVIII. Bemardus III. 1285. ex tabulario Buxeriensi. XIX. Guillelmus II. 1294 « XX. Bemardus IV. 1 3 04. XXI. Petrus II. 1315. Hunc Sammarthani fratres cognominant du Buy. Occurrit adhuc an. 1324’ XXII. Rogerius 1329. XXIII. Hugo 13 84 « XXIV. Andreas Pommier, Dei & apostolicæ Sedis gratia abbas de Petris 1412. 1416. & 1440. quo supfemum diem obiit ultima die Maii. XXV. Johannes III. 1440. 1443— sorte idem qui cognominatur Marandet an. 1447. XXVI. Petrus III. de BelleviUe 1448. 49. & 5 1. mitra & aliis pontificalibus ornamentis fuit insignitus. Hic cum de plurimis criminibus esset infamatus, timore pœnæ, filio ducis Montis- penserii resignavit, cui duci supplicatum est a capitulo generali, an. 1461. ut cessio hæc non haberet locum. XXVII. Johannes IV.de S. Avy. 1452. XXVIII. Petrus IV. 1456. & 1461.01™ ! - titur in serie MS. nostri D. Claud. Estiennot. XXIX. Guillelmus III. de Albiria sanctæ Sedis apostolicæ protonotarius, abbas commen- datarius de Petris 1466. & 1472. XXX. Petrus V. du Mas 148 3. XXXI. Gabriel du Mas episcopus primum Mirapicensis, tumPetragoricensis, & sanctæCa- pelIæ Bituricensis thesaurarius, obtinebat com- mendaman. 1492. XXXII. Franciscos Gueriu 1512. abbas si- mul S. Gildasii apud Castrum-Rodulfi. XXXIII. Johannes V. de S. Avy 1519. & 1526. abbas etiam de Bono-loco & præpositus de Chambon. TURICENSI8. 217 L XXXIV. Bemardinus de Forges fiIius Fiacrii de Forges & Franciseæ Bertrand, prior de Mou- ladyer, præpositus de Chambon & Valatrc, ab- batiam de Petris obtinebat 1 546. & 1 5 5 o. sepultus cst in capitulo. XXXV. Andreas II. de Lambert oeconomus abbatiæ de Petris 1586. XXXVI. Johannes VI. de Mominet abbas regularis, doctor & vicarius generalis ordinis Cisterciensis in provincia Bituricensi, præerat 1590. & 1591. postea resignavit suo nepoti, qui sequitur. XXXVII. Annas, al. Annetus de Montmi- 1 net, fi de Montmiret, an. 161 o. abbas regula- ris ( uti sequentes) resignavit sequenti. XXXV11I. Michael Tartier doctor & vica- rius generalis ordinis Cisterc. in provincia Bitu- ricensi, regebat annis 1612. 1621. & 1640. XXXIX. Johannes VII. Droiiet doctor theo* logus & lpse vicarius generalis ord. Cisterc. in provinciis Arvemiæ, Borbonii, &c. ex priore Cistercii Michaeli Tartier succestbr datus est, qui quidem suum in monasterium strictiorem indu- xit observantiam, quæ ibi etiamnum viget. XL. Viventius Soucellier 1659. XLI. Ludovicus Bourva 1668. XL1I. Claudius Sanguin filius CIaudii, ordi- narii dapiferi serenissimi AureIianensium ducis, ex Maria Potier, professionem emiserat Ponti- gniaci pro monasterio Fontis-Johannis ; abbatiam vero de Petris obtinuit bulla lnnocentii papæ XI. data vii. cal. Februar. anni 1677. possessionem. adeptus 12. Aprilis 1678. solenniter benedic- tus fuit in capella Regia regalis abbatiæ de Caroli- loco diœcesis Sylvanectensis a Dionysio Sanguin Sylvanectenlium præsule, adsistentibus domno Laurentio de Cardonville priore daustraii dictæ abbatiæ CaroliIocensis, & D. Antonio Boudon priore claustrali abbatiæ de Valloriis diœcesis Am- Dbianensis, die 30. Martii 1682. Pius hic abbas ecclesiam & monasterium fere a fundamentis re- ædificavit ; ut indicat ejus epitaphium quod legitur iu medio presbyterii, & tale est : Hic jacet anno Domini M. DCC. vi11. die ix. Decemb. Dom. Claudius Sanguin, regalis abbatiæ de Fonte- Johannis religiosus, baccalaureus theologus, qui hanc domum fiunditus labefactatam reædificavit at- que restuuravit ; idemque xxx.sere 2. annis pie abbatyavit. Requiescat in pace. XL11I. Ludovicus Guibert postquam suerat Perseniæ prior per annos fere triginta, factus est abbas ineunte an. 1709. In abbatia autem Vallis- E cIaræ, cujus professiis erat, solemnem accepit be- nedictionem mense Junio anni 1711. ALBINIACUM » ALbiNIACUM in archipreSbyteratu Argen— Aubignac. tonii ad Carum fluvium, prope fandum Benedictum de Saltu, ord. Cisterc. filia Dalonarum, fundatur an. 1138. memoraturque in rescriptis pont. Eugenii III. anno M. c. XLV. & Hadriani IV. an. M. c. LVIII. Abbates praefuerunt, qui sequuntur : n8 ECCLESIA B Guillelmus præerat anno circiter 1150. ex. charta Pontiniach He. abbas Albiniadi auctor fuit compositionis monachos Dalonenses inter & Stephanum de Gorsolas capelIanum de Cella, super decima mansi Ubert & grangiæ de Jous, an. 1194. ex chartul. Dalon. Franciscus HedeIin presbyter diœCesis Parisiensis, abbas commendatarius Albiniaci & Mey- maci an. 1669. Ludovicus Faideau senator in parlamento Pa* risiensi 1670. N. des Vieux designatur abbas die 14. Aug an. 1673. Obiit mense Decembri an. 1680. I N. Monsigot mense Aprili 1681. •Beinvoir. ABBATIA DE BELLO-VISUs* MONASTERIUM B. M. DE BeLLO-vISU (Beauvoir) feminarum, ord. Cisterc. supra fiuviolum d’Yevrc in amœnissima planitie prope Magdunum, filia Cistercii, fundatores habuit Robertum de Curteniaco Magduni dominum, & Mathildem ipsius conjugem ante an. 1234. ut docent nos litteræ lpsiusinet fuitdationis, quas C. lxxiv. yide jpter instrumenta. 7*’Hanc fundationem confirmavit S. Ludovicus C Francorum rex eodem an. 12 3 4. cui & Blanchæ matri hic locus percharus fuit, servatque hactenus fanctiffimi Regis cultellum cum predosis aliis re- iiquiis. Verum defuncto an. 1242. mense Novembri Roberto conditore, accessit ejus filii Petri de Curtiniaco, cum conjuge sua Petroniila, con- fumatio anno 1243. mense Augusto ; atque in- super Roberti Atrebatensis comitis Damfromtis, Concharum & Magduni domini anno 1269. mense Maio. Nunc abbatissarum elenchum ex veteribus documentis iu lucem proferamus* SERIES ABBATISSARUM. I T. TSaBELLIS seu IsABELLA 1266. & JL1272. quo anno Robertus Atrebatensis co- mes & Magduni dominus confirmat usagium in foresta de Volt » Eadem Isabella reperitur iu chartis annorum 1274. & 1283. II. Guillelma Fradet abbatissa nominatur in quodam anni 1471. instrumento ; circa quod tempus a Slxto papa privilegium obtinuit contra usurpantes bona monasterii. III. Johanna Beaulme, cui suctessit IV. PetroniIla de Flecrs, quæ anno 1483. sedebat. V. Ludovica I. de la Riviere reperitur abba— I tissaannis 1505. & 1510. die 27. Septembris. Defuncta notatur in necrologio an. 1513.22. Aprilis. Hæc magna cum laude præfuit, multa- que iu commodum sui monasterii fecisse dicitur, cujus sacram supellectilem auxit, baculumque pastoralem confici curavit. VI. Ludovica II. de la Chastre occurrit anno 151 o. die 2 5. Septemb. in quodam instrumen- to : forte vero præcedcns quam non nisi anno 1513. obiisse diximus ; dignitate sua in gratiam ITURICENSIS. 219 A hujus cesserat ; aut forte unica est eademque Lu- dovica duplici cognomine insignitfe, quod qui* dem probabilius ostendit sequentis electio. VII. Maria de la Sommaigne electa 1513. memoratur annis 1 5 22. & 15 24. Fato fungitur die 14. Januam anni 1 542. Dissimulare tamen nolumus Petronillam abbatissam iu necrologio notari defunctam die 20. Januarii an. 1541. fortasse nimirum haec abbatiam adepta per resig- nationem alterius, illam morte anticipavit. VIII. Catharina * de ia Chastre anno 1543. *^Marfa- benedictionem percepit a Petro Ebronensi epis- copo, præsente Petro de Thivile abbate Landesii* 1 Obiit 22. Martii 1 5 87. Sed longe antea præfe- cturam abdicasse necesse est ; nam IX. Carola de la Chastre abbatissa de Bello- visu reperitur in variis instrumentis annorum 15 66. & 1583. Decessit vero 14. die Octobris anni 1598. X. Renata de Roulant, ab de RoIland præe- tat anno 1 599. & 1614. cujus obitus iu necrologio consignatur die 2. Julii 1625. XI. Ludovica III. de la Haye regebat annir 1628. 1633. & 153 5.obiit 26. Junii 1650. XII. Francisca de Lusignan de S. Gelais, soror marchionis de S » Gelais, Ludovicæ de sa Haye * successit, transiata deinde ad abbatiam de Gercia- co diœcesis Parisiensis. XIII. Anna de Beauvillier, filia Francisci ex comite ducis de S. Aignan Franciæ paris, primi D cubicularii regii, & proregis Turonensis agri & * Gratiæ-portus, ex Antonietta Servien ; soror vero Elizabethæ abbatistæ Loci-Dei diœcesis Aurelia- nensis, Bello-visui præerat abbatissa 1653. & B. Mariæ de Remorantin 1662. transiata ad abbatiam Loci-Dei ordinis Cisterciensis, in diœ- cesi Aurelianensi anno 1664. defuncta vero 16 69. Lego tamen alicubi hanc ex aiumna beatae Mariæ oppidi de S. Aniano creatam fuisse abba- ’tissam de Bello-visu an. 165 8. pro qua abbatia bulias obtinuit 5. Decembris an. 1664. transiata postmodum ad abbatiam B. Mariæ de Loco-Dei. ubi diem extremum dausit an. 16 6 8. XIV. Gabrielisde Beauvillier de S. Aignan superioris soror, ex ejusilem resignatione annos nata 19. pedum accepit, & benedictionem abba- tia ! em, a domno Johanne Petit abbate Cisterciensi 21. Martii an. 1671. quæ cum omnia monaste- rii bona dissipasset, sua lubens dignitate cessit anno 1676. Obiit 24. Maii 1694. XV. Maria de ChauveIinde Richemont, ex moniali ordinis Fontis-Ebraldi, die 26. Junii an, « 1676. abbatissa de Bello-visu a Rege Christianil- simo designata, bullas obtinuit eodem anno datas Romæ iv. nonas Octobris. Possessionem adepta 18. die Decembris anni 1677, benedicta est ab abbate Cisterciensi anno 169 0. Hactenus ita fe- liciter præest ut pietatem iu monasterio suo florere fecerit, debita persoIverit omnia, ecdesiæ fomi- ces ædificarit, sacra supellectili sacristiam instru- xerit, monasterii ædificia repararit, atque muro- rum ambitu cinxerit, quæ utinam ad plures annos vivat* 220 ECCLESIA BI A ABBATIA BUXERIENSIS. BUxerIA seu monasterium B. Mariæ de Bu- xcria, virginum ordinis Cisterciensis prope Culantum, filia Esclasiæ, fundatores agnoscit Eb- bonem de Carentonio & Guiburgam de Borbo- nio epis conjugem, qui prima hujusee partheno- nis fundamenta post annum 1135* &• ante annum 11 60. jecerunt, absoIutumque sacris virgi- nibus abbati dc Nigro-iacu subjectis commise- runt. Insigniores vero post ilIos monasterii benefactores fuerunt Willelmus de Culant, qui etiam fundator audit, Reginaldus & Bemardus dc B Monte-Faiconis, Agnes de Borbonio, Ænor de Milliaco, RaduIfus de Castra, &c. Tranflatum est hoc cœnobium in urbem metropoIitanam an. 16 2 5. ut infra dicemus. Abbatissarum hæc sunt nomina, quantum nosa tra diligentia potuimus assequi. SERIES ABBATISSARUM. I. T TELYON, seu ELTONNA præerat an, JL JL 1180. Nominatur in tabulis an. 1189. 1202. 1203. 1 204. & 1 207. imo etiam an. 12 40. nisi forte alia sit ejusilem nominis abbatissa. II. Valeria an. 1257. £ III. Mathildis I. 1260. IV. Juliana an. 1275. commutavit quaedam cum abbate & conventu Prateensi, litteris quibus adhuc appendent sigilla Julianæ & Johannis abbatis Domus-Dei. V. Mathildis II. 1285. 1287. & 1*95* VI. Margarita I. transegit cum heredibus Wil- lelmi de Culant an. 1323. * al. de VII. Perrota seu PetronilIa de ProItreon * Proteon. 13 3 4. mense Octobri. VIII. Margarita II. an. 1351. multa dat ad censum. _ IX. Adelais du Mas occurrit in tabulis 13 64. 1371.& 1395. X. Margarita III. de Malleret 1408. XI. Margarita IV. de GaIlebrune 1440. 1446. & 1447. XII. Johanna de GaIlebrune paciseitur anno 1453. cum Gobino de Goumay milite. XIII. Philippa de Moulsy memoratur annis 1492. 9 8. & 1508. moritur 1519. XIV. GabrieIis de Moufly eligitur an. 1519. præsidente electioni Johanne Penot abbate Nigri- lacus. Basilica veteri coIIapsa novam ædisicavit, quæ dedicatur an. 1 5 34. die 8. Decemb. Sedit Gabrielis ad annum circiter 1548. J XV. Margarita V. de Moufly pedum accepit 7. Junii an. 1548. tenuitque usque ad annum circiter 1560. XVI. Beneventade Beaucaire memoratur an. 1 568. 72. & 74. XVII. Francisca I. de Beaucaire coadjutrix electa an. 1584. Sedit fere per decennium. XVIII. Marquisia de Beaucaire abbatissa re- pcriturannis 1593. 97. & 1603. T U R I C E N S I S. 221 XIX. Francisca II. de Beaucaire 1606. & 1611. XX. Maria I. de VAubespine de Chasteau- neufex moniaii S. Laurentii Bituric. an. 1611. fit abbatissa Buxeriæ ; pro cujus habendo regimi- ne benedictionem accepit a Rollando Hebert Bi- turicensi præsule. Anno 1 6 2 5. ♦ die 7. Septemb. „/., 63 o< monasterium suum in urbem Bituricas transtulit, ac die sequenti locum ibidem paratum comitanti- buS monialibus ingreditur solemni pompa & pro- cessione, cui præfuit ilIustrissimus archiepiscopus Rolandus Hebert, SS. sacramentum geftans. Anno 1628. nuntium misit obedientiæ abbatis Cistcr- ciensis, & archiepiseopali jurisdictioni partheno* nem subdidit. Anno vero circiter 1630. funda- menta jecit prioratus S. Bemardi apud Monfueon. Denique an. 1631. electa est in abbatissam sancti Laurentii Bitur. Cui coenobio cum abbatiam Bu- xeriæ frustra tentasset unire, hanc resignavit sequenti ; obiitque abbatissa anno 1641. ætatis suæ 59. XXI. Anna I. de Cochefiletde Vaucelas, neptis Mariæ de TAubespine, ex ejus cessione abbatissa renuntiatur ; qua dignitate unico tantum anno po- tita est, nequidem apprehensa possessione : forte > ad aliam transinigravit abbatiam ; certe dom. du ’Foumy in equitibus torquatis commemorat Ma- riam Annam de Cochefilet natam in Hispania patre Andrea, comite de Vauvineux, equite tor- quato, & matre Elizabetha de 1’Aubespine Chasi teauneuf, S. Lupi & Buxeriæ abbatissam, sororem abbatilsæ Belli-montis in Turonibus & S. Coren- tini diœc. Carnot. XXII. Anna II. de Vaudetar de Persan ex li- bera dominæ de Cochefilet abbatilsæ resignatio- ne, possessionem adiit die 9. Julii anni 1639. & biduo post benedicta est. Duobus vero tantum annis in regimine expletiS, cessit in gratiam Mariæ Gueffier, quæ tamen possessionem non accepit. ’Deinde Anna de Vaudetar facta est abbatissa S. Jacobi Vitriacensis prope Parisios, superstes ad- huc an. 1 674. XXIII. Ludovica de Vaudetar de Persan mo- niaIis Pontisdominarum, possessionem iniit die 3. Novembris an. 1 643. Vita fungitur die 27. Januarii an. 1645. XXIV. Carolade Castelnau admittitur ad pos sessionem abbatiæ die 5. Augusti anni 1645. Obiit anno 1681. bene merita de monasterio suo, cujus adauctis aedificiis regularibus, sacra- rum etiam virginum numerum ampIiavit. , XXV. Maria III. de TEspinai * daro exorta r *, f’*e "■ sangume, toto Buxenæ conventu exoptante tranS— neptis infertur ab Insulis AutissiodorenlibuS, ad Buxerien— Per, oru- se monasterium, quod summacum prudentia gubernavit ad annum 1710. verbo & opere suiS so- roribus praelucens, quibuS modestiæ præsertim & humilitatis insignia præbuit exempla, recusatis septem pinguioribus abbatiis. XXVI. N. Solu * de VillerauIt nominatur a * Solii. Rege an. 1710. 19. ApriIis in festo Paschæ. ECCLESIA