Gallia Christiana 1715 01/Vasatensis

Denis de Sainte-Marthe

Gallia Christiana - T. 1 (1715)

Ecclesia Vasatensis (col. 1189-1222)

◄   Ecclesia Adurensis

Ecclesia Tarbensis   ►

„8 ? ECCLESIA VASATENSIS. lep® VASATENS1S ECCLESIA. VASATIUM nomen prius populos & gentem significavit, postea vero urbem gentis caput quæ quidem olim Coflio appellabatur, uti legitur apud Ptolemæum, & Ausonium in parentalibus— Sed sicut Lutetiæ, quod gentis Parisiorum princeps foret civitas, Parisiorum nomen inditum est (idem Autrico Carnutum, Durocortoro Remorum contigit) sic Coflio urbs appellari cœpic V asates & Vasatæ, a populis quibus præsidebat. Vasates in notitia provinciarum tempore Honorii Augusti, ut putant, facta, nonum tantum obtinet locum in provincia Novempopulaniæ ; tametsi Ammianus Marcellinus, lib. xv. Novem- populos.inquit, Ausui commendant & Vasuta 1 quasi inter illos populos potentiores & illustriores. Eorum siub nomine Vocatium, meminit Cæsar in Commentariorum 1. 111.ubi scribit P. Crassum, victis Sottiatibus, in fines Vocatium profectum esse ; qui miffisobsidibus, Romanis deditionem fecerunt. 1 idem apud Plinium leguntur Bajabocates, sed corrupte ut Hadrianus Valesius in noti- tia Galliarum subodoratus ell. Nempe in manu exaratis codicibus legebatur, 5os/ » m, quod idem est zcVocates t familiare enim cst, maxime apud VaPcones, V. in B. & vice-versa mutare. A tali-, quis in Codice quo utebatur, super Vocates, aut ad oram libri, scripsit Baza vel Baz, as, a.ddens interpretationem vocis Vocates-, quod incautus amanuensis quispiam legens, duabus vocibus in unam conflatis, £cripfit, Basu-bocates vel Bafa-vocates. Quod spectat ad civitatem Vasatenscm, ejus situm eleganter describit Apollinaris Sidonius ad Trigetium scribens, epistola 12. libri VI11. Tantum-ne te Vasatium civitas non eespiti impoflta, sui pulvertl tantum Syrticus ager, ac vagumfolum, & volatiles ventis altercantibus arenastbi possidentt ut te magnis flagitatum precibus, parvis suparatum fpatiis, multis exspectatum diebus attrahere Burdigalam, non potcflates, non amicttia, non opimata vivariis oflrea queant ? An temporibus hibernis viarum te dubia susuendunti & quia sulet Bigerricus turbo mobilium aggerum indicia confundere, quoddam vereris in itinere terreno pedestre naufragium. Hic legis arenosiim esse Vasatium agrum, quem appellant Landas. Attamen arens illud solum irrigant quidam rivuli, qui confluentes in unum alveum, fluviolum efficiunt vulgo dictum la Beuve, ad quem posita est Vasatum urbs, vulgo Bax, as » distatque una tantum leuca a Garumna flumine. Vasatæ oppidum nunc quidem est minus amplum, caput tamen est pagi dicti vulgo le Bazadpis, scdesquc senesealli, qui jus dicit duarum diœcesium, Vafatensis & Aturensis populis, sub parla- mento Burdigalensi. Multa alia urbem hanc commendant. Fuit patria Julii Ausonii celeberrimi medici, qui fuitpræfectus pratorio lllyrici, paterque alterius Ausonii, grammatici & rhetoris, qui a discipulo suo Gratiano Augusto, ad consulatum per varias alias dignitates, comitis, quæstori$ siicri palatii epræfcctique pratorio provectus est. In eadem urbe ortus quoque est Paulinus, ut ipse testatur in carmine eucharistico de vita sija. Sed Iaulinus hic alius est a S. Paulino Nolarum episcopo, licet ipsi synchrono ; eratque Atssonii nepos. 1 n agro Vasittcnsi non longe ab urbe, videlicet in vico de Uzesta, in lucem susceptus est Ber- trandus de Gotto, qui ex archiepiscopo Burdigalensi factus est papa dictus Clemens V. memorque patriæ voluit sepeliri apud Uzeitam, ubi adhuc visiintur vestigia sepulcri ejus, a si.’gregibus & hæreticis Calvinistis diruti. Sed nihil nr.agis commendaret Vasiitas quam fides Christiana, tam cito in hac urbe recepta ; si quæ nos docet Gregorius T uronicus indubitata forent. Juxta scriptorem hunc, tempore quo Johannes-Baptista vinctus erat in carccre, matrona quædam ex Galliis Jerosolymam se contulit, pro devotione tantum, ut Domini & Salvatoris noflri prisentiam mereretur. Audivit autem quod beatus Johannes decollaretur, cursu illuc rapido tendit, datifque muneribus supplicat percussori, ut eam fangui- nem defluentem colligere permitteret non arceri. Illo autem pircutiente matrona concham argenteam praparat ; truncatoque Martyris capite, cruorem devota sufcepit, quem diligenter in ampulla pojitum patriam detulit, & apud Vafatensum urbem, adificata in ejus honore ecclesia, in fancto altari collocavit. Vides hic ecclefiam ritu Christiano adificatam, & altare erectum, tempore quo forte Christus nondum siia morte nos redemerat : auod ncscio utrum in aliqua orbis Christiani parte unquam factum Iit. Hincque rcspucnda videbitur Grcgorii narratio. Constat tamen ecclesiam cathedra- lem Valatenscm, patronum habere S. Johanncm-Baptistamjaliundeque probaturi sumus antiquitatem hujus episcopatusiquamvis minime asseramus fidei Christianæ lumen ante quartum 6x11- lum iis populis astuliisse. Episcopatus Vasatensis metropoli Auxitanæ subditi ecclesia major seu Cathedralis, habet collegium vel capitulum in quo quatuor numerantur dignitates, scilicet tres archidiaconi & cantor, canonici octodecim, duo porsonatus, Scilicet sacrista & operarius : his addendi prabendarii quorum numerum ignoramus. In urbe liint clerici regulares vulgo dicti Barnabitæ, qui collegio SC- Ir.inariocHIcpræfunt : Fratres Minores, Capucini, monialesa S. Ursula dictx, & Sorores instituti venerabilis viri Vincendi de Paule, quæ in quodam xenodochio ministrant : apud Regulam * sunc I b. Pr.vdicatorcs, Minores, & moniales sub titulo Dei-paræ Virginis Annuntiata :. Langoni n9r ECCLESIA VASATENSIS. 119* sunt PP. Carmelitæ, Capucini, & virgines Ursulanæ. Apud B. Mariam de Loreta Carmelitæ quoque habitant. In Castro-Geloso * habent ædes PP.Minorcs, Capucini, moniales Benedictinæ, & virgines Propagandæ fidei.• sunt prætcrea Minores apud Caput-Silvarum, & Capucini in Monte-securo*. Dc abbatiis hujus diœcesis ex professo loquemur. Sed primum de episcopis, quos ex variis tabulis monumcntjsque collegimus & ex vulgatis jam catalogis Oihenarti m Notitia Vasconiæ, Claudii Roberti, ac præsertim nostrorum Sammarthanorum. Plurimum vero profecimus ex doctis observationibus virorum CC. DD. de TEspinasse & de Lost Vasatensis ecclesiæ canonicorum, qui hortante illustrissimo episcopo( quo etiam auctore tantos labores pro repurganda & ditanda Gallia Christiana fumus aggressi) diligentisiime omnesepilcopatusecclesiæqueluæ tabulas explorarunt, unde tum emendarentur, tum augerentur antea vulgati catalogi. EPISCOPI VASATENSES. I. SEXTILIUS. PRI o R, cujus nomen ad nos pervenerit, episcopus fuit Sextilius, qui anno 506. ad concilium Agathense misit Polemium presby- terum ; adfuit vero synodo primæ Aurelianen- si anno 511. Diu vero ante Sextilium Vasates episcopos habuisse probatur ex Apollinari Sidonio, k VII. epistola 6. ad Basilium * papam, ubi plurimarum civitatum deplorat calamitates : Burdegala, inquit, Petrogorii, Rutheni, Lemovices, Gobalit ani, Elu/ani, Vafates, Convena, Auscenfes, multoque 1 major numerus civitatum, summis facerdotibut ip/arum, morte truncatis, nec deinceps ullis epi- Jcopis in dejunctorum officio suffectis, &c. Ergo ante Sidonium, qui post medium seculum v. floruit, proindcqtie ante Sextilium VasatesluoS habuerunt episeopos, & quidem martyrio insi- gnev. ld vero luculentius demonstratur Grego- rii Turon. testimonio, !.I.de Gloria Martvrum, cap. 13. Anno circiter 437. diuturna obsid ; one vallata est Vasatcnfis urbs ab Hunnis, eorum— ( que rege Gauserico, vel Gcnscrico. Hunc Wandalorum regem in historia notiisimum fuisse volunt. At Valesius tom. I. rerum Fran- cicarum ad annum 437. Gausericum fuisse Chunnonum sive Hunnorum regem censet, quos Romani agente Ætio conduxerant contra Gothos, qui jam tum eam Aquitania— partem ubi Cossio Vasatium sita est, obtinebant. Toto autem tempore obfidionis episcopus hujus urbis plurima patravit miraCula, quibus tandem territus barbarorum rex ab ea disccssr. Sacer—. dos autem, subdJt Gregorius, convocatis civibus ’ vigilias celebrat, & missarum agit fessa, pro liberatione populi sui-, quam quidem non sine miraculo obtinuit. Sanctum huncepiscopum vocatum fuisse Petrum, quidam allerunt ; at non ex certis ecclesiæ monumentis. Huic Petro Faustum successsse iidem volunt floruisseque temporibus Gelafii I. & Anastasii II. necnon Clodovei I. Francorum regisj docte inlupertum soluta oratione, tum metro scri- * BaClius hic erat episcopus Aquarum-Sextiarum, quem quarto recensemus loco. Situm urbis cui praeerat, probe significat Sidonius his verbis : TM farrati fi morum pontlficnrn Leonnt Are’ater.sia, Fauftt Rctonim, Graci Mastilir, urbe m/drwS. Media enim est mter Arelatem, Rciqs, & MastUiam metropolis A^uaium- Scxt. psisse, maxime adversos Arianos, ut docet, PetruS Crinitus. Sed iis qui puram & eliquatam < veritatem quærunt, hæc non constant, quin 1 potius nutare maxime videntur. II. ORESTES. Orestes convenit ad concilium Matisconense 11. anno 585.111 quo teste Gregorio Turon. ac- cusatus est quod ordinasset Faustianum episcopum apud Aquas Tarbellicas, vulgoXr^nquam- obrem a sede episcopali dejectus est Faustiaous, & qui cum ordinaram epii copi multati sunt & condemnati ad vitæ necessaria ei suppeditanda, & centenos aureos annis singulis persolvendos. Post Orestem, episcoporum qui sederunt acta & nomina excidere. Verisimile quoque est diu sedem sineepiscopomansisse. Vaiatem jugo Saracenorum subditum fuisse an. circiter 732. docet Catellus, lib. 3. hisu Occitaniæ, ex veteri chronico, quod ait a se visum. Hinc forte ca- lamitosis iistemporibus cessavit epilcopatus, nam per duo circiter integra fecula, nulli certo oc- ’currunt antistites. III. GUMBALDUS. Gumbaldus Vasconiæ dux & princeps dictus, Willelmi ducis frater, episcopus Vasconiæ fuit ordinatus circa annum 977. Quippe cum tunc sedes episcopales hujus provinciæ vacuæ essent ac pene dcstructæ, ut restaurarentur Gumbaldo principi potentistimo commendatæ sunt. In historiaCondomensi quam noster Ache- j rius edidit Spicilegii tom. XI11. legitur, Guil- lclmum Sancii Vasconum ducem, confortem dignitatis & honoris assumsisse germanum futim comitem Gumbaldum, concejsssseque illi ad supplementum vita Agennenje Jolum & Basutenfe, cum omnibus appendiciis suis. Et quia a pueritia facris litteris suerat imbutus, utriusque Jedis pontificatum & prafecturam Deo favente foititus ess. Cum itaque foret episcopus Vasatensis, monasterium S.Petri de Regula ad Garumnam, cjtss- dem diœcesis, olim dictum Squirs, quod antiquitus fuerat Juris S. Benedicti Floriacensis, restituendum suscepit una cum fratre suo Wil- lelmo Sancii, anno 977. cum in Normannorum procella destructum fuisset. D ploma de hac restitutione in tabulario Regulæ asservatum, sic incipit ; Anno Dominica incarnati nis DCCCC- F s f s iij H„ ECCLESIA V Lxxvn. indictione N Ego Gumbaldus epi— i fcopus Vasconia, & frater meus’^IIillelmus Sancti dux Vafeonum… decrevimus quoddam mona- sterium nostri juris, in honorem S. Petri principis Apostolorum dicatum ad pristinum reducere statum. Cumque compertum fuisset, ante Normaturorum irruptionem hoc monasterium Flo- riacensium coenobio fuisse subditum, miserunt Gumbaldus & Frater ejus ad Richardum abbatem Fioriace Issem, qui eum rogaret, ut ipse ad prafatum locum defcenderet, vel saltem, quos vellet e siiis mitteret monachiS, qui amissa reciperent, destructa a fundamentis resarctrent, & aliquod lucrum animarum ibidem acquirerent.. Hoc itaque consilio Gumbaldus & dux eju$ frater donant Floriaco in perpetuum cum sui testamenti auctoritate monasterium suum vocabulo Squirs, fundatum w » partibus Vasconia, in pago Aliardensisuper ripam Garonafluminis, cum omnibus ad se pertinentibus, hoc est ecclefiis, villis, manfis, &c. in subscriptionibus legitur : Signum Gumbaldi epi[copi & totius provincia ducis : Integrum hoc instrumentum edidit V.C. Petrus de Marea, HilL Beneamii, 1.111. c. 5. Quo tempore obierit Gumbaldus difficile est statuere. Jam e vita migraverat quando fundatum est ab ejm fratre w illelmo Sancii sancti Severi monasterium ; hujus enim fundationis ( chartæ, si vixisset, subscribere debuisset tan- 3uam episcopus & dux Vasconiæ. Porro fun- ationem hanc factam sub annum 982. supra ostendimuS. Addit illustrisiimus æque ac do- ctisiimus P. de Marea > episcopos Aginncnfem, Vasatensiim, Tarbensiim, Lactorensem, & Vasconum adfuisse Willelmo duci de hoc monasterio fundando deliberanti, proindecue jam mortuus erat Gumbaldus, qui fere omnes illos episcopatus poflidebat. Exstant in chartulario S. Petri de Regula statuta pro bono regimine Villæ Reguleniis faris ampla, quæ ab hoc episcopo dicuntur condita. Et sane qui ea scripsit meminit venerabilis ducis fratris sui, fere in 2 ipsb exordio. IV. H U g o I. Post Gumbaldi mortem, Agennenfls eeclefia, necnon Bajatensis fingulos prasules acceperunt} ceteras, quicumque pravaluit usurpavtt, inquit Fcriptor histonæ abbatiæ Condomiensis. Itaque Hugo non immediate Gumbaldo suffectus est in sede Vasatensi. Gumbaldus, Antequam episcopatus cathedra sublimareturasxorem duxerat nobilibus ortam natalibus, ex qua filium nomine Hugonem sustulit t ■ inquit supra laudatus fcriptor. Hic congruo tempore educatus, & litterali studio eruditus, videbatur in adolescentia tunc maturis moribus adornari, & justitia operam dare. Quod movit patrem ut illi Condomiensem qua potiebatur, abbatiam conferret ; eumque abbatem clericorum esse pracepit. Ceterum ae cedendo ipsi aliquo ex episcopatibus quos obtinebat non cogitavit Gumbaldus, ob immaturam filii ætatem. Illis vero qui Vasatensem & Aginnensem obtinuerant obeuntibus, utrarumque fediumpatrio more accepit pontificatum. Alios episcopatuS sub ASAT ENSIS. TI94 titulo prasulatus Vasconia tenebat Arsinus, vel Arsius Racha, quem scriptor historiæ Condomiensis dicit pro miræ sanctitatis & continentiæ viro fuisse haoitum. Hugo pontifex ordinatus religiolæ vitæ continentiam sectabatur, inquit iam siæpe laudatus Condomiensis historiographus. Attamen in hoc vituperandus erat, quod duabus episcopali- bus præesset sedibus.Sed Romam orationis cau- sia profectus, tempore Benedicti octavi, jussus est unam dimittere, rræterea summus pontifex ei injunxit ut monasterium construeret. Iraque Roma reversiiS Basatensem episcopatum cuidam viro fideli concessit, sibi vero Agennensem retinuit. Tandem in ecclesia Condomiensi celebre monasterium instituit, cui multa attribuit præ- dia, præsertim omnem portionem heretLiviS siuæ in pago Leommaniæ. Charta fundatsoni$ hujus monasterii data est anno 1011. nec multo post Hugo vita decedit, & in eodem loco sepulturam accepit, in introitu ecciesiæ ad lævam partem. V. ARNALDUS I. Quem Hugo sibi elegit in siede Vasiatensi siuc- cesto rem, vocatum Arnaldum quidam aiunt. In charta Fundationis Condomiensis monasterii Hugo testatur in hoc monasterio dotando, usium le consilio provincialium episcoporum, abbatum & principum terræ ; id est A maldi episcopi, Arnaldi vicecomitis, &c. per Arnaldum vero episcopum volunt eum signisicari antistitem, cui Hugo infulas cessit. Huic senten- tiæ maxime patrocinari videtur, quod Arnaldus in veteri episcoporum Vasatensium catalogo notetur ad annum 1032. at mendi surpicio gravis est in hac temporis nota s pene etenim certum est Raimundum de quo mox agemiiS, jam tum sedem Vasatensem invasisse ; quam retinuit usijuead annum circiter 1059. Hinc- que nullus locus relinquitur Bertrando, quem anno 1040. & Garsiæ, quem anno 1059. docti viri introducunt ; quo videlicet anno Raimun- dus junior succcffit seniori. VL RAIMUNDUS I. Raimundus dictus vetulus, de quo siiperiuS egimus in Adurensibus episcopis, Vasiitensem & plurimos alios episcopatus habuit, successit- que Arsivo Racna in pontisicatu Vasiconiæ. Porro A rsivus vix potuit attingere annum Christi 1030. siquidem aliquot annis ante fundatum in ecclesia Condomiensi monachorum coenobium, quod Pactum est anno 1011. Arsivus ob violatum sacrum quemdam loculum, percussus est cœcitate, ^* numquam postea languore caruit, quoadusque diem ultimum claufit, inquit scriptor historiæ Condomiensis. Quis autem credat nunc episcopum ab hoc tempore, id est ab anno circiter 1009. ultra annum 1030. languidam vitam produxisse’Hic Raimundus suMcripsit concilio Tososano anni 1056. assumto (olo episcopi Vasatensis titulo. Cetera de eo in episcopis Adurensibus requirenda. H95 ECCLESIA 5 VII. R A I M U N D U S II. Raimundum secundum seu juniorem, senioris nepotem, in ipsiuS locum ordinatum fuisse Vasatensem & Lapurdensem episcopum, a Ni* < ? olaopapa, anno 1017. docet charta Lapurdcn- sis, quam jam laudavimus in episcopis Adu- rensibus, in Raimundo I. Hic episcopus suum studium pro restauratione disciplinæ ecclesiasti- cæ testatum reliquit in charta Lapurdcnsi, 3uam integram vulgavit PetrtiS de Marea, hi- oriæ Bcarn. 1. IV. c. 9. cujus hoc fragmentum describere lufiiciet : jLwMuvflWiH indignus & peccator, tamen episcopussancta Bafatenjis ecclefia vocatus, necnon & Laburdensis. flatui aputl me eum confllio abbatum qui in noflra dicecefisub norma sancta religionis vivunt, & canonicorum iu Laburdenfl cafiro canonice viventium, & opto- matum qui fideles sancta ecclefia videntur esse, ut oa qua corrigenda sunt austris in locis corrigantur. Sub Alexandro II. qui sedit ab anno 1061. ad 1073. habitum est Burdigalæ concilium celebre cui interfuit Raimundus cum plurimis aliis ex variis provinciis, Hiigonc Nivernensi, Waltero Meldcnsi, Hugone Trecensi, Vulgrino Ceno- manensi, Goscelino Burdegalensi arcbipræ- sulc » Goderanno Sanctonensi episcopo, Guii— 1 lclmo Engolismensi, Isamberro Pictavensi, Guillclmo Agennensi, Quiriaco Nannetensi, Mcgiso Venetensi, iter io Lemovicensi ; quæ refero, quia concilium hoc in proximo publicandum a nostro domno Edmundo Martcnne, adhuc est incognitum. Anno 1080. confirmavit cum archiepiIcopo Burdegalensi & multis episcopis falvitatem Silvæ* majori concessam. VideDiplom. L 6. n. 159. Eodem anno adfuit concilio Santonensi celebrato ab Amato Olo- rensi S. sedis legato, in quo monasterium Regulat, quod sibi vindicabat, Floriacensibus adjudicatum elLAderar quoque Raimundus, quando Bernardus Aqueniis episcopus prioratum de PontoniS Aquensis diœcesis, quem contra jus monasterii Floriacensis possidebar, restituit, co- ramGuillelmo Aquitamæ duce, Guillelmo Au- sciensi archicpiscopo, Petro Adurensi episcopo, &c. anno 1084. In necrologio Silvæ-majoris . ejus obitus notatur vr. calendas Junii anno non indicato. Huic monasterio ejufque sanctissimo abbati Geraldo dederat ecclesiam de Coirajc, cum synodo & quarta & cereris quæ ibi habebat. VIII. STEPHANUS. Stepha nus, cui cognomen de Sentes in Gallia Christiana fratrum Sammarthanorum tribuitur, quod alibi non lego, adfuit concilio Burdegalensi sub Amato S. siedis legato, prius Olorensi, postea Burdegalensiantistite. De Ste- phano hæc in Silvæ-majoris chartophylaciis : Non fit ignotum pofleris, quod dominus Stephanus Vafatenjis episcopus, cum esset consecratus.ad monasterium Silva-majoris venit, ibique albas deposuit. Isui in capitulo a Domino Geraldo abbate, & ab omnibus fratribus, in orationibus & beneficiis, (id est in bonorum operum societate)/o « susue- ptus, talem caritatem ipfi ecclefia fecit. Apud S. ASATENSIS. 1196 Leodegarium de Vinax.cs, de decimis ipfius ecclefia unam plenam tonam vini quinque modiorum dedit….hoc donum dominus Raimundus episcopus antecessor ejus in vita sua fuerat.Hoc ifle domnus Stephanus, concedentibus clericis Vafatenjis ecclefia, fecit ut in perpetuum permaneret. Signum domni Stephani, &c. Præterea donavit, velpotiuS confirmavit eu dem monasterio, ecdesias de Cuiraco, & de Branna : ut quidquid in eis modo, inquit, ipsa Stlva-majoris ecclefia habet, vel a possessoribus tonquirere poterit, perpetuo jure possideat. Acces- fit consenius archidiaconorum, osuniumque V a* satensis ecdesiæ canonicorum. Actum efl hoc in capitulo Baxmtensis sedis, anno M. LXXXV1I. Dominica incarnationis, indictioneTt.epacta* xxv. concurrente 1111. J. Olivarii monachi, &c. chartam hanc dedimus inter instrumenta. Anno 1098. confirmavit quandam donationem factam monasterio Regulæ. Anno sequenti dedit capitulo facultatem excommunicandi eos qui recusarent quartas solve e. Adhuc sedebat anno noj.ex Oihenarto& Sammartha- niS. IX. BERTRANDUS. Hunc episcopum nobi$ suppeditant chartæ Silvæ* major is > in his enim legimus Gaufridum hujus monasterii abbatem, & Guillelmum Gui- strensis, luper ecclesia S. Martini de Boengs, & super aliis litigiosis concordiam fecisse in manu Arnaldi Burdegalensis archiepiscepi, prassentibus Geraldo Engolismensi, & Bertran- do Bastada Bastitenst episcopis. Actum Burde- galæ in camera archiepiscopi, anno m. C. VIII. indictione 1. Eodem anno in jus Silvæ- majoris transtulit ecclesiam S. Martini de Ses-

? uars * ; ubi notatur hoc ipsi> anno Philippum rancorum regem esse mortuum. Anno 1112. dedit eidem locoecclesiam S.Stephani de Ru- chs : anno 1114. S. Petri de Casteh, S. Martini de Cirrac, & S. Johannis-Baptistæ de Blanag. Omnes siiæ diœcesis ecclesiaS um a praedecessoribus siiis huic monasterio collataS, quam manusua donationis fufceptas, ipsi Confirmavit anno 1115. Anno nr6. subscribit decrero Pas- chalis II. quo in concilio Lateranensi Iv. adjudicavit primatum & cathedralis ecdesiæ dignitatem basilicæ S. Stephani Bisonticensis. Anno 1120. memoratur in charta Arnaldi Burdegalensis archiepisicepi, pro S. Emiliano. Primam mistam in ecclesia S. Laurentii de uno castello PampelonensiS diœcesis cantavit, eiiss- que cœmeterium benedixit, rogante Alfonst » totius Hisipaniæ imperatore, mense Martio æra M. C. LXIII. sieu anno Christi 1115. nam æra annis xxxvnr. annos Dominicæ incarnationis excedit. Hæc de Bertranno nos docent Silvæ- majoris tabulæ. Ex aliis monasterii S. Petri de Regula discimus illud benesicio Bertrandi fuisse auctum, collata videlicet ecclesia S. Eparchii, vulgo S. db t.n charta fundationis Fonris-Guillclmi fubscribit Sttph**mR L torrhidittcTTHt Ktosuttnsii tpiscupmt frartot. Aliurtl taphanom non postiimus cxcogicart porter cum de quo egimus. H97 ECCLESIA V Cibardi deMithau, anno ab incarnationeDomini A m. c. xxvI. epacta xxv. indictione IV. Willel- ■ mo Ausciorum archiepiscopo. In necrologio Silvæ-majoris ejus mors asiignatur xv. calendas Octobris, contigit autem anno 1126. X. G AU F R E DU S. Gausredi abbatis Silvæ-majoris supra meminimus. Hic ob singulares virtutes & dotes ad Vasatensem cathedram assumtus est anno 1126. auo restdens in capitulo suo cum canonicis suis, ecrevit monachis Silvæ-majoris dandam esse ecclesiam B.Mariæ de Lingonio, * ut eam ædi- sicarent & in perpetuum possiderent. Ipsi autem • ecclesiæ aquam benedictam, baptisterium, & alia omnia quæ ad e clesiam parochialem pertinent concedit. Eodem anno memoratur in charta Giraudæ siliæ Petri vicecomitis de Castello, pro monasterio Fontis-Guillelmi. Ecclesiam S. Eparchii de Miliano, monasterio Re- gulæ asseruit anno 1127. Die post festivitatem S. Bartholomæi anni 1150. Silvæ-majoris mo- nachos, & filios Raimundi de Gardera, de qui- busdam prædiis contendentes ad pacem revocavit. Denique ecclesiæ Villæ-novæ deGiron- da Cantariam, fratribus de Regula a prædcces- fore suo Bertrando jam datam iterum dedit. Et ut, inquit, omnis occafio scandali auferatur, quidquid jusse, vel injusse de superius dicta eccle- Jia querulatum fuit, fratribus Regula, conssho& assensu archidiaconorum meorum Gofetlini, Forto- nis, Aussoreti & canonicorum Petri Efcotet, Fulco- nis, & sunioris consslii potiori parte canonicorum Vasuti, conferimus, nihil nobis in ipsu ecclessa retinentes, prater prafentationem cafellani, & consuetum auxilium pro visttatione domini papa. XI. F o R T1S, seu F o R T o. Forto Guarini ex fecundo * archidiacono factus est episcopus, saltem anno 1138. quo pro sa-1 lute animæ suæ, parentumque suorum, dedit capitulo suoeccleliam S. Cosmæ. Anno 1140. addidit mediam partem justitiæ civitatis Vasatensis. Anno 1141. fratribus Fontis-Guillelmi, eorum tranquillitati consulens, contulit ecclesiam Massiliæ ut docet ejus charta. Per aliam ejusdem anni dat canonicis Regularibus Pulcri- fontis, ecclesiam de Jugazan. Anno eodem legimus A manevum deBuglonio, quartam panem terræ quam habebat prope Regulam, in loco

? uem Miralium dicunt, in vadimonium de . Petro & monachis Regulæ, dedisse pro tre—. centis solidis nummorum de medietate : ActumJ esshoc anno incarnationis Domini M.c.xLI. indictione Iv. epacta xxn. regnante Ludovico Francorum rege, & duce Aquitania Ludovico, Airardo gerente prioratum ejusdem loci. Signum Fortonis episcopi Vasatensis. S. Galcerandi archidiaconi. S. Otgerii, &c. Erga Regulenses monachos benesicum se ostendit Forto datis eorum monasterio tribus ecclesiis. Donationi ecclesiæ S. Vibiani consen- tiunt & subscribunt Galcelmus, Fortis, & Pontius archidiaconcs, Arnaldus Sacrista & alii j Ut arcbidiaconus subsoribit charta fundationis Fontis » lelmi ubi cognominatur de Pclagrua. ASATENSIS. 1198 canonici. Duæ aliæ ecclesiæ datæ sunt Eugenii, III. anno 1. Christi vero m. c.xLv. c XII.GUILLelmUS-ARNALDI I. 1 Guillelmus-Arnaldi de Tantalon memora-’ tur in plurimis Regulæ Silvæquc-majoris chartis. Approbavit institutum abAttone Regulæ priore festum Conceptionis Dei genitricis Mariæ, hoc in monasterio, quod jam fere per totam Galliam devotissime ab omni Chrissiano percelebrabatur populo, inquit Atto. * ld autem factum est anno incarnationis Dominicæ 1154.1 Huic monasterio consirmavit ecclesiam quæ ’constructa est in honore S. Mariæ Magdalenæ, in castro qui vocatur S. Basiliæ, fecundum tenorem donationis & litterarum domini B. * Vafa— < tensts episcopi. Aliam donationem factam a Guil- lelmo-Elia de Lados, ejusque fratre ratam habuit anno 1155. Ecclesiam S. Hilari i de Sorsta-, co dedit Silvæ-majori, de consenso capituli, præsentibus Lombardo archidiacono, Vitali lacrista, &c. Anno M. c. Lxm. indict. XI. epacta XIV. cyclo lunari v. inscribitur chartis Fontis-Guillelmi annis 1158.1164.1165. maxime ub collata huic loco beneficia, ^illelmus Vasatensis episc. testis in charta Bertraudi Bur- ’dega). archiep. qua Petro abbati S. Mariæ de Silva, concedit ecclesiam S. Laurentii de Es- curis, in suburbio civitatis Burdegalensis, an. 1165. XIII. GARSIAS. Garsiasde Benquet sedere coepit anno 1166. vel 1167. ut mox ostendemus, ex ejus episcopa- tus annis in quadam charta signatis. Contro- versiam habuit cum Gerardo Regulæ priore, Cui cognomen erat Folium, * pro ecdesia de Villa-nova. Sed inter eos facta est compositio, auctore præfertim Gerardo Auxitanoarchiepi- y scopo S. Rom. ecclesiæ legato, cum consilio Archembaldi & Aldemari ese-Turre, archidiaconorum Petrocoricensium, Petri de Glairet ac magistri Raimundi Vasatensium archidiaconorum. Decretum itaque est ut episcopus capellanum in prædicta ecclesia poneret, ac Fructuum medietatem perciperet ; alia vero media pars priori Regulæ illibata permaneret. Factum esshoc Dom.incarnationis anno M-c.Lxx. indictione m. Romano pontifice Dom. Alexandro Ili. Henricorege Anglorum duce Aquitanorum, epi- Jcopatus vero Garfia anno IV. Anno 1179. adfuit concilio Lateranensi men- i se Martio. Quam oblationum partem pro sepulturis aliisque rebus Regulenses monachi > n Hujus statuti tenor hic est : Anno incnrnntionii Domini 1154. Atto prior, prisuntt domino Vusuttnsu episuopo Gutllelmo-Amaldi collaudante, cum totius Capituli nostri benigna unanimitate ftatuimut ut fejium de beata Deigenetricn Maria Conceptione, quod jam fere per totam Galliam devotiffime ab omni Chrijliano percelebratur populo, hoc & a sra~ tribui & tota plebe venerabiliter deinceps solemnisetur, ita tamen ut bini bini reltgtost ad matutinoi cantent, in craftmo ad majorem mijsa celebrationem fratres cappas induant, nlfi forte pluvio- sum fit tempus. Die fi quidem illo auo hac tlromul^ai.mus, nepotem nojlrum monachavimus. De refefllone autem f atrum in tanta fo- lemmtate, in pleno capitulo, fie ordinavimus > ut claviger 9( five findi cus) ferculum JJ litum, ac e^iam mei tus daret fratrtbu*, prooter feftnm ; Prior fecundum ferculum de proprio prabere curet. Hoc statutum hic edere operar pretium duximus, in gratiam eorum, qui erga bcatiflimam Yirgiuem stna macula conceptam* vcbemcnuus aisteiuntu^ quamve n„ ECCLESIA 3uamve parochialis ecclesiæ rector percipere. eberent, statuit anno ab incarnatione Domini MCLxxxvI. indictione IV. concurrente sixun- do, epacta xxvHI. xv. cal. Aprilis, lunaXXIV. Obiit pridie idus Junii, ex Silv.c-majoris necrologio. XIV. GAILLARDUS I. Gaillardus de Mota, jam præerat anno 11S6. ex antiqua charta monasterii Regulæ.in qua legimus aliquanto postquam hospitalarii paro- ciiias de Leujac, & de Paollai cœpcrunt mco- sere, Vasconiæ præsules iisdem auctores fuisse, ut quartam partem dccimx vini &bladi harum 1 parochiarum, monachis S. Petri de Regula quotannis darent— Actum in capitulo Regula anno tncarnat. Dom. m-C.l XXXVI. exijlcntc epi [copo Vajatensts tcclesta domino Gatllardo. Eodem anno subjecit canonicos Kegulares Belli-sontis, Silvæ-majoris monasterio. Anno vero 1190. Clemens papa III. & Richardus Angliæ rex Aquitaniædux5 decretum quo Elias prior, & alii Belli fontis canonici se suaque Silvæ-majo- tistaudante Gatllardo Vasutenst cpiscopo dederant, auctoritate sua roborarunt. Habemus btteras hujus episcopi quibus domum illam canonicorum Siivæ majori subjicit ; quæ notis temporis ( cart-nt. G.dc Mota reperitur adhuc anno 1215. in charta Siivæ majoris. In fastis ecclesiæ Va- satensis liber est Rubeus ad cujus marginem ad- scripttnn legitur Gaillardum hunc episcopum abdicato erilicopatu monachum induisse in monasterio Coronæ diœccsis Lemovicensis, ubi cum opinione sanctitatis efflavit animam idibus Julii ex Silvæ majoris necrologio. Decretum edit de numero decem & octo canonicorum non mutando. XV. ARNALDUS 11. Armldum quem in schedis ad nos miflis cognominatum de Pinibus legimus, produnt 1 variæ chartæ VafatenIes annorum 12204 1223. & Silvæ. majoris anni I226.Quidam ejus episcopatum ultra annum 1240. extendunt ; sed obstant quæ ex indubitatis instrumentis eruimus. XVI. RAIMUNDUS III. Raimundus Angliæ regi probe notus ab eo judex, imo potius pacis sequester constitutus, aquas de quibus inter S. Petri de Recula priorem ex una parte, & Henricum de Trubvilla regis in Vasconia sencscallum ex altera, gravis controvcrsia erat, ad S. Petri ecclesiam de jure pertinere censi.iit. Actum anno Domini mccxxx. j menje Augusto apud Burdigalam. Triennio ela- pso, anno vidcticet 123 ;. calendis Decembris sigillum suum Raimundus apposiiit, cum Ge- raldo Burdigalensi, cuidam instrumento membraneo, quo Giiillelmus de Bove-villa dominus dcDurallio, volentibus & consentientibus filiis suis, Arnaldo & Guillelmo, confirmavit venerabili cœnobio Regulæ, totum jus & omnes consuctudincs quas habebat in mercato de S. Airaldoecclefiæ Durassil patrono, in mensu- ris bladi, carnificibus*, sutonbus, fabris, & aliis ad mercatum memoratum venientibus. Tirnus I. A S A T E N S I S. uoo Datum apud Duras, prascntibut Raimundo abbate S. Frtmcrii, &c. Idem episcopus cum Geraldo Burdegalensi archipræsiile, visitantibus sacellum S. Lupi irt- ter duo maria, Silvæ-majori subditum, insigni- bus Sanctorum reliquiis recens ditatum, quadraginta dies de injunctis sibi poenitentiis relaxavit mense Junio, anno 1244. * Anno 1251. cum inter abbatem & monachos Silvæ majoris, una ex parte, ac urbis Burgensu ex altera, controversia esset orta, innovatæ inter ipsos concordiæ testis fuit, imo etiam auctor epileo- pus Raimundus. Anno 1258. notatur in charta Fontis-Guillelmi. Denique anno I26I.univit mensx episcopali ecclesiam deUsesta XVII. GUILLELMUS II. GuillelmuS quem legimus cognominatum de Pinibus, jam sedem obtinebat anno 1266. Anno 1270. inventum est vas in quo sanguis sancti Johannis-Baptistæ continetur ; quod in destructione urbis tempore proccilæ Normannorum fuerat absconditum sub altari. Anno 1273. instrumento de dote Beatricis delsinæ Vien- ncnsis, uxoris Gastonis vicecomitis Bearnen- sis sigillum apposuit, in loco simcti Georgii * Dominica in Ramis palmarum. Eodem anno juravit horni ni um 13. Martii regi Angliæ pro maneriode Bolders, &cliemelari scripto conquestus est quod per regem, sive ipsius ministros justitia in urbe Vasatensi Ipoharetur. ln Gallia Christiana fratrum Sammarthanorum lego ipsius ut episcopi mentionem fieri in publicis instrumentis. Efflavit animam 111 udus Apri* lis ex Silvæ*maj. necrologio. XVI11. Huco II. Hugo de Rupe-forti ab anno 1277. comparet in documentis variis. lpsi> seSente habita est synodus Ausciensis anno 1279. pro tuendis adversijs senescallum Vasi : oniæ ecclesiæ Vasa- t en fis juribus < qua de causit fcripta est siyno- dalis epistola, ad Edvardum regem Angliæ ducemque Aquitaniæ, tam ab Amanevo metropoli tano, quam ab ejusidem provinciæ episcopis, inter quos Hugo legitur inscriptus initio epistolæ. Anno 1283. mense Julio fecit cum Edvar- do I. Anglorum rege pacta illa quæ vocant pariag/umiquibus regem admittit in societatem dominii urbis, quæ prius erat juris solius episcopi & capituli. Edwardus vero ut gratum pro accepto beneficio se ostenderet.exemisse dicitur ecclesiam Vasatensem a jure regaliorum. V. C. P. dj Marea edidit l.4.hist. Bearn. c. 16. epistolam hujus episcopi & capituli Vasatensis, ad eundem Ed^ ardmh, quem rogant ne Ufum & cursum Morlanensis monetæ in sua diœcesi prohibeat.Hugo anno 1292.quasilam ecclesias univit mensæ episcopali.Pervenisse usque ad annum 1294. probatur ex charta Silvæ-majoris, quo Gavarreti doniinus prioratum dicti loci do- » Hic circiter finiendus ridctar cpiscopitu, Raitnundi ; etenim anno 1148. occurrit quidam G. qui Guillelmo rectori ecclefiæ de Mafcras fcholasttcis disciplinis op.ram navanti, facultatem tribuit decimas in sua diœcefi colligendi, ad fummam 50. lir brarum Turoncnstum. Sed forte pro G. legi debet R. Gggg izoI ECCLESIA V A S A T E N S l S. iaoz navit caldaria & marmore *, dic 30. Junii anni A 2ucm indicavimus, qua in donatione Hugonis t mentio. Prætcrea hoc anno die 10. Juhi rex Angliæ seripsit ad eum &ad alios Aquitaniæ episcopos de Vasconia recuperanda. Ex collect. Rimerii Angli tom. II. p. 647. XIX. GuIlLeimus III. Guillelmum hunc in charta Regulæ dictum tertium, invenit noster D.Edm.Martenne, quod nostro catalogo patrocinatur ; in quo videlicet hic episcopus tertius quoque Guillelmorum est. Fuerat ante pontificatum abbas Bellæ-perticæ j diœcesis Montalbanensis, cujus notitiam dedit vetustus lapis sepulcralis e ruderibus ecdesiæ essosiis, qui jacebat ante primarium altare, sic autem habet : Anno Dom. 1293. ante Cineres obiit Guillelmus Gaufeidi Petragoricensis dieecests & castri de Gox, a, olim abbas hujus domus, postmo- dum Dei gratia factus episcopus Vasatensts, cujus anima requiejcaf in pace, Amen. Deest hic in vulgatis elenchis episcoporum ; at ejus notitiam debemus Leoni Godesrido, Dionysii regii historici fratri ; qui ambo fratribus Sammartha- nis nonnulla documenta ex spicilegiis siiis libe— raiiter suppeditarunt, ut ipsi ingenue fatentur doctiŒmi fratres. Sed amovendus est scrupultiS,’• qui ex inscriptione sepulcrali Guillelmi oriri potest. Nam quomodo Guillelmus post Hugonem Pedere potuit, si obiit anno 1293. cum Hugonem attigisse annum 1294. ex charta Silvæ- majoris probaverimus I Potuit error irrepere in signandis annis, &pro 1293. forsan legi debuit 1296. Et quidem in libro rubro legitur confirmasse hoc anno 1296, unionem decimarum Panctæ Basiliæ cum mensa capituli, factam ab Hugone siio antecessere. XX ARNALDUS III. Hic episcopuS in actis publiciS repetitur Pub nomine modo Arnaldi, modo Falqueti. Existi. I mat D.d’Elpinasse canonicus Vasitensis a nobis initio commemoratus, hunc præsulem appellatum Fulconem & Falquetum* ; aitque plu* rima instrumenta in archivis tum canonicorum tum præbendariorum ecdesiæ Vasatensis nomen ejuspræferre ; quem docet anno 130*. diem dausisse extremum. Nobis vero occurrit Arnaldus Falqueti episcopus in duabus • chartis Silvæ-majoris anni 1299. & in duabus Fon- tis-Guillelmi anno sequenti, ubi legitur Fal- queniS. Obiit anno 1302. XXI. GUILLELMUSIV. Exordium episcopatus Guillelmi de Mota statuimus anno 1302. quo notatur in tabulis Fontis-Guillelmi. Et quidem in archivo capituli asservatur instrumentum præstiti ab ipso sacramenti, die 27. Augusti, hujus anni. Paro-

4 Ei tabui. SilVZ-majoris Elias JilVse-majoris monachus, S. Petri deCastet prior, portionem cerne in favoicm Elion* dc f avari filix Eliae de Favars fub annuo censo cedit ix. introitus Septembris. Irem Gcraldus de 1’Estang clientem S® fratris Fctri de Caclahau prioris de Souflac profitetur x. introitus Decembris & eidem priori pratum vendit v. exitus Februarii. Arta funt hæc an. ab lncarnat. D, mgcxcix. Arnaldo Fal- qu<u Vasacenfi episcop

chialem & secularem S. Michaelis ecclesiam oppidi de Regula ad Garumnam, in collegia- tam erigit, institutis duodecim canonicis, quibus peculiares præsigit leges, die Veneris post Festum (ancti Martmi hyemalis anno Domini mcccIII. indict. 2. die xv. Novembris. Inscribitur in rabulis Fontis Guillelmi annis I308.& 1311. quo anno adsuit concilio Viennensi, ex litteris Clementis V. ad eum sicriptis. Adhuc præerat anno 1313. quo videlicet die 14. Maii facta est quædam bonorum commutatio inter Eliam de Rocha & Aimericum Silvæ-majoris monachum priorem S. Petri de Castet, Guilel- moVafatensi episcopo, uti legitur in Silvensibus chartis. Contra hujus episcopi sententiam ArnalduS Faltuerius Sabinensis episcopus cardinalis, definivit prioratum S. Petri de Regula esse & ex antiquo fuisse de membris monasterii Pancti Benedicti Floriacensis, anno MCCcxr. indict. IX. 5. Martii, ex chartis Regulæ. Guillelmus habuit fratrem Geraldum de Mota, qui plures postesiiones quas GuillelmuS Vasatensis episcopus ejus frater alia quam ec- clesiastica pecunia comparatas, in eum transtulerat, cum Silvæ-majoris monachis pro latifundiis & silviS ad eos in parochia S. Petri de Rocha pertinentibus commutavit die I8.Febr. an. Mcccxn. ut habetur in Silvæ-maj. tabulis. Ex schedis VasatensibuS, hic Guillelmus, postea migravit ad sedem Santonensem, tranlla- tus a Clemente papa V. cujus successor Johannes XXII.eundem ad priorem sponsam redire jusiit. ln collectione Rimerii Angli exstat tom. 111. p. 25. epistola regis Angliæ ad hunc Guillelmum epiIcopum, de facinore per dominoS de Stagno & de Monte-Olivo perpetrato scri- pta anno 1307. XXII. ThEoBALDUS. Theobaldus de Castillione filius sororis Guillelmi epiIcopi, avunculo suo stassectus est ipso anno 1313. quo hic amotus est ab hac ecclesia. Eodem enim anno memoratur in chartis Fontis-Guillelmi, & in aliis datis anno 1316. Anno I3I5.adfuit concilio Nugaroliensi.Sedente hoc episcopo, domus hospitalis Templariorum quæ erat in urbe Vasatensi, data est Fratribus Minoribus, qui adhuc eam incolunt. Theobaldus revocato ad pristinam sedem Guillelmo de Moti, quod fieri non potuit ante annum 1316. in sede Santonensi eidem subrogatur. Brevi autem tempore Guillelmus postea vixit ; anno ■ enim 1518. animam reddidit Deo auctori. Porro de his episcopatuum mutationibus, præ- ter ea quæ legimus in schedis ad nos misiis a venerabilibus viris Vasatensis ecdesiæ canonicis, nobis constat anno 1316. episcopum Va- satensem fuisse Guillelmum, ex instrumento venditionis duplicis portiunculae terræ factæ ab Heliona Bertrand, in parochia sancti Petri de Castet, probante & consentiente procuratore prioris de Regula. Nam in fine hujus instrumenti legitur illud in acta relatum per Villel- mum de las Cambras (des Chambres) ducatus no, ECCLESIA V Aquitaniæ tabellionem, mcccxvi. Guil— i lelmo Vasatenst episuopo : quæ de Guillelmo sequenti, electo tantum anno 1319. nequeunt in* tclligi. XXIII. GUILLELMUS V. Guillelmus ex registris capituli electus est die 17. Septembris anni 1319. & paulo post eodem anno confirmatus legitur. Anno 1320. in remotis agebat, habcbatque vicarium generalem in /piritualibus & temporalibus Guillel- mum de Cancellis archidiaconum Redden- sem*, in ecdcsia Narboncnsi, qui die 25. Junii Bernardum de Briva vicarium perpetuum ec— j clcsiæ S. Stephani de Ruch Vasatensis diœcesis instituit jam dicto anno, ln litteris autem institutionis observatione dignum est, Guillel- mum appellari tantum electum & confirmatum, quasi nondum consecratus esset, quod fortasse absens & in remotis agens suisset electus. Sedebat adhuc Guillelmus an. 1324. ex actis venditionis portionis vineæ ac terræ in parochia S. Petri de Casteto factæ quarto introitus Julii præsati anni, Willclmo Vasatensi episcopo, & Willelmo A mane vi domino de Pojol$. I XXIV. PICTAVINUS. Pictavinus de Montesquiou filius Raimundi* Aymerici IV. hujus nominiS baronis de Montesquiou, in Armaniaco pago, & Alpaidis d’Aussune, cum esset doctor in legibus, electiiS est episcopus Vasatensis. Ex documento quodam Silvæ-majoris, quo Stephanus de Maze- roles hujus monasterii monachus S. Petri de Casteto prior, dedit quandam domum ad praj- , stariamlexto idys Aprilis anno Mcccxxi.Picta* vino Vasutenss episuopo, eruimus primiS hujus anni diebus ipsum jam fuisse episcopum. Hoc siquidem anno Pascha fuit die septimo Aprili*, quo die annus est inchoatus, pro more tunc recepto. Proindeque dies sextus ante idus Aprilis, scu octavus hujus mensis, fecundus erat novi anni. Hæc autem observamus, ut sole cla- rius ostendatur quantum aberrent qui admittunt ante Pictavinum, quendam Petrum, quem volunt eodem anno 1325. electum die octava Julii, hoc est saltem elapsis sex mensibus a tempore quo Pictavinum fuisse episcopum probavimus. In observationibus doctorum virorum, ad nos missis pro illustranda Vasatensium præsu- lum historia, inter cetera legitur Pictavinum’ fuisse electum die 7. Septembris anni 1325. & ita haberi in archivo magnorum præbendario- rum hujus ecclesiæ ; quod videtur elevare vim argumenti a nobis modo prolati. At sic debet intelligi, quod Pictavinus dicatur electus ; videlicet ipsum commemorari in instrumento ■ confecto die 7. Septembris anni 1325. tan- quam electum : non vero hoc die electum suis- se. Certe diu electi titulum geflit, quod nondum esset unctus, nec posseilionem adeptus : nam in archivis capituli asservatur forma sa* , cramenti ab ipso præstiti tantum anno 1352. Nominatur in testamento Rosæ ssAlbret scri- Tomus 1. U A T EN S I S. 004 pto die 6. Junii anni 1326. &in chartis Fonti$> Guillelmi annis 1327. ac 1330. Postea factus est episcopusMagalonensis anno 1354. tum Albien*’ sis, & cardinalis, ln sehedis Vasatensibus lego 1 anno rj ; j. Johannem de X^oscq notari quo— 1 dam in instrumento. XXV. GALLARDUS II. Gallardus cognomento de Fargls, ex qua gente Raimundus de Fargis filius sororis Clementis papæ V. provectus est ad cardinalis dignitatem, & Beraldus de Fanjis suit AlbiensiS episcopus, dicitur electusepiseopus Vasatensis anno IB4. & in schedis Vasatensibus legitur : transiatusad ecclesiam Tolosanam anno 1340. quo quidam Geraldus ei sussectus est in sede Vasatensi. Sed prorsos aliter de illo loqui nos cogunt acta publica de quorum sinceritate dubitare non licet. Iv Bernardus Narbonensis irchiepiscopus Gailhardum hunc instituit fui testamenti curatorem die 2}. Aprilis anni 1341. ex tab. capituli Narbonensis. 2°. Gallardus episcopus Vasatensis inscribitur in chartis Fontis- Guillelmi annis 1343. & 134.5. 3°* iustru- mento Silvæ-majoris nobilis jrater Aimerieus de Malenginh hujus monasterii alumnus, prior S. Petri ae Casteto, Heliæ & Petro Bernardi cedit plurimas terrarum & vinearum portiones die detimo exitus Januarii anni McccxLvi.Gail- lardo Vasatenst episuopo. Itaque Geraldus, quem volunt subrogatum Gallardo anno 1340. est idem Gaillardus. At, inquiunt, laudat hic Ge- raldus transactionem factam ab antecessore suo Gallardo. Si ita legatur, hæc referenda sunt ad Gallardum primum. XXVI. RAIMUNDUS-BERNARDI. Raimundus Bernardi seu Bernardus de Mota, erat Clementis papæ V. consanguineus, filius videlicet Ælipidis natæ Arnafdi-Garsiæ de Gutto fratris hujus papæ, quæ nupserat Amanevo de Mota. Raimundus sedere cœpit I3.Octobrisanni 1348.Notatur in chartis Fontis-Guillelmi anno 1351. tabulæ vero Silvæ- majoris eundem repraesentant annis 1354. 1357. mense Maio ; consectæ enim leguntur Raimundo Vasatenst episuopo. Ex instrumento Fontis-Guillelmi sedes vacabat eodem anno 1357. Raimundus scripsit chronicon ab anno 1199. ad 1355. quo sæpe utitur V.C. Stephanus Baluzius in notis ad vitaS paparum qui Avc- nioni sedere. XXVII. GERALDUS I. Geraldus de Podio sedebat anno 1358. die 20. Junii, ut probat instrumentum tabularii Silvæ-majoris, quo Vitala du Puys Petro Aime- rico terræ portionem dedit ad præstai iim, in parochia deCo\ncotGeraldo episuopo. Anno sequenti in tabulis Fontis-Guillelmi memoratur quoque. Anno 1360. ex instrumentis Silvæ- majoris vacabat sedes calendis Maii. Huic Geraldo perperam tribuuntur quæ pertinent ad Geralaum abbatem Majoris-monasterii, qui nunquam fuit episcopus, sed cardinalis. De hoc episcopo ita legitur in libro anniversario. GgggU Uoj ECCLESIA’ rum ecclesiæ metropolitanæ Burdegalensis, ubi / jacet : Anniversurium bona memoria Geraldi de Podio episcopi Vasutensts debet fieri die XIX. Februarii & obiit anno McccLIX. & est sepultus in hac ecclesta in capella B. Catharina, videlicet in medio ante altare, ubi est sua imago & Jepultura operata. XXVIII. PETRUS I. Petrum eruimus ex chartis duabus Fontis- Guillelmi anni 1360. in quibus Petrus legitur electus & confirmatus episcopus Vasatensis. In alia charta Silvæ-majoris, qua N. aliquot tcrræ portiones accepisse confitetur a Fr. Aimerico

! » riore de Castet, die xvI.Januarii anni mcccLx. egitur id factum Petro Vafatenst episcopo. XXIX. GUILLELMUS VI. Jam præerat hic episcopus anno 1361. ut Erobat charta Silvæ-majoris, qua AimericusS. etri de Casteto prior, & Bernardus Tessenci, Albino Barbarez & Eliæ Gasc quasdam terræ portiunculas ad præstariam conferunt die IX. Decembris hujus anni Willelmo Vasutenst epi- soopo. Ejusdem cpiscopi nomen inscribitur chartis Fontis-Guillelmi annis 1362. & 1365. & cuidam instrumento Silvæ-majoris, quod confe— s ctum est 17. Maii anni 1366. Anno 1368.adfuit concilio Vaurensi trium provinciarum. XXX. RAIMUNDUS IV. Docti viri qui observationes de episcopis Vasatensibus nobis subministrarunt, aiunt suis in archivis inventum esse documentum datum die 6. Martii anni 1368. quodpræfert nomen Raimundi episcopi tunc sedentis. Non potuit præesse nisi usque ad annum 1369. XXXI. GekALDUS II. ] Geraldus de Monte-lauro sedit ab anno 1369. ad 1372. ut in codice quodam legitur scripto manu Bcrtrandi de S. Aidin canonici Vasa- tensis & vicarii generalis ejusdem episcopi. Hæc e suis archivis eruerunt domini de TEspinasse & de Lost canonici VasatensiIs jam a nobis laudati. Forte pro Geraldo legendum foret Guillelmus, nam in necrologio Silvæ-majoris notatur Guillelmus de Monte-lauro Vasatensis episcopus, qui obiit IV. cal. Augusti. XXXII. GUILLELMUS VII. Hunc episcopum debemus tabulario Silvæ- majoris, ubi repetimus chartam datam calendis Junii anni 1372. Guillelmo tunc sedem episcopalem Vasatensem obtinente. Vacabat anno 1375. die 22. Maii. XXXIII. JOHANNES I. Invenitur hic prassul in chartis Fontis-Guillelmi annis 1380. & 1381. XXXIV. PETRUS II. Ex codcm tabulario Fontis-Guillelmi prodit , hic Petrus episcopus notatus ad annum I3S9. ASATENSIS. izoS XXXV. JOHANNES II. Sedebat hic antistes annis 1390. & 1392. uti constat ex tabulis Fontis-Guillelmi. XXXVI. GUILLELMUS VIII. Guillelmus cx documentis Vasatensis ecclesiæ præfuit ab anno 1393. ad 139 ;. & quidem hoc anno die 22. Augusti legitur dedisse collegio dePelegrin in urbe Cadurcensi suam biblio- thecam ex tabulis hujusce collegii. In nonnullis actis Fratris titulus ipsius nomini præmitti* tur, quod argumento est ipsum ex religiosii familia fuisse assumtum. ( Hic oportet candide fateri magnam videri inter variarum ecclesiarum tabulas pugnam & contradictionem, saltem specie tenus. Anno 1390. & 1392. ex Fontis-Guillelmi tabulis notavimus Johannem episcopum : at in chartis Silvæ-majoris occurrit Guillelmus episcopus die 27. Decembris, anni 1391. & die octava Februarii anni 1392. Vacabar sedes 11. Februarii anni 1394. necnon die 3. Octobris 1396. ex iit- dem tabulis. At ex instrumentis ecclesiæ Vasii- tcnsis Guillelmus ab anno 1393. præfuit ufque ad extremum tempus anni 1395. Alia specie pugnantia occurrent adhuc infra. Id autem sieri potuit ob schssma quod tunc ecclesiam dilacerabat. Unus enim papa Romæ sedebat, alter Avenioni. Uterque bullas dabat pro iisdem episcopatibus, aut aliis sacerdotiis, fnsuper capitula quandoque invitis pontificibus suos eligebant episcopos. Sicque tacilc potuerunt este plures qui simul ejusdem cpsscopatus titulum gestarent. En aliud infigne exemplum pugnæ & contradictionis inter diversorum locorum tabulas. In chartis Silvæ-majoris 16. Januarii anno 1396. nominatur Johannes Vasatensis episco- pus. Ejusdemque fit mentio in actis annorum l 1398.1400.1402. Contra vero in Gallia Christiana Sam- marthan. Petrus episcopus ponitur ad annum 1397. die 17. Februarii, diciturquesuccessor Guillelmi, ad quam opinionem tuendam & muniendam proferuntur acta consistoria- lia. Huic Petro subrogatur anno 1400. Arnaldus Puchius. Cum neutra opinione conveniunt actaeccle- siæ Vasatensis, quæ sequimur. XXXVII. PETRUS III. Petrus Salpini ordinis Minorum ob virtutum & doctrinæ famam regendæ Vasatensi ecclesiæ præpositus, episcopatum obtinuit a die 16. Januarii anni 1597. ad diem 22. Octobris anni 1417. Meminerunt ipsius tabulæ Sil- venses anno 1404. die 12. Aprilis & 1406. quæ quidem non sufficiunt ad probandum cpisco- patum viginti annorum ; at in archivo Vasii- tcnsi singuli ejus regiminis anni notantur & inscribuntur actis publicis. Obiit vel ccsiit anno 1417. mente Octobri. Legitur obiisse in conventu Tolosano si.ii ordinis e q 10 fuerat astumtus, ubi sepultus csu Verisimile est pium episcopum depolita episcopatus sarcina in hoc cœnobium seccÆsse. U07 ECCLESIA V XXXVIII. BERNARDUsI. j Hujus episcopi habentur duo instrumenta in archivo Vasatensi, quibus confert quædam sacerdotia : unum confectum est anno 1419. alterum anno 1430. XXXIX. Hi N RICUS-FRANCISCUS. HcnricusFranciscus de Cavicr regis Anglo- rum consiliarius, & administrator perpetuus S. CrucisBurdcgalcnsis, epilcopus erat anno 1442. 29.Maii, vivercque desiit anno 1446. ut nos docent tabulæ S.Crucis. Hoc enim anno die Veneris quæ erat 18. Novemb. fratres hujus monasterii attendentes quod ipsum monajlerium, & ipst erant abbate & pastore destituti, (propter ] obitum Henrici-Francisci de Cavier episcopi Valatcnsis & lui abbatis) & ipstus monasterii indemnitati providere at utili gubernatori illud committere destderantes, vicarium generalem in jpiritualibus & temporalibus crearunt jratrem Gaillardum Beux priorem. X L. BERTRANDUS II. H ic successor datus est Henrico-Francisco, chartaque Silvæ-mijoris data 18. Junii anni , 1448. docet eum tunc fuisse Vasatensem epi- scopum. Eodem vero anno in alia charta facta die 24. Augusti, indicatur alius episcopus, nomine Raimundus. Centra hac in < bservationibus ad Galliam Christianam docturum canonicorum, quos tam s.xpe laudavimus, lego Bcrnardum de i<o- sier Henrico succcsiisse, ejusque electionem fuisse confirmatam ab Eugcnio papa IV. bulla dati mense Martio anni 1437. Sed quæ dixi » mus de Henrici morte, quæ anno 14.46.contigit, certis constant testimoniis, uti quæ de Raimundo ejus iuccessore mox dicturi fumus. Unde facile nobispcrsuademus Bcrnardum ab Eogenio IV. datum æinulum Raimundo, qui procul dubio partes Felicis antipapæ sequebatur. Cum vero non potuisset adipisci cathedram Vasatensem, ab eodem Eugenio ad Montalbanensem tranllatus est. De Raimundo primum dicemus, postea de Bernardo. XLI. RA 1 MU n D U s V. Raimundum signari in chartis Silvæ-majo- . risdie 24. Augusti anni 1448. jam præmoniii- mus. lbidem quoque notatur 4. Junii 1449. . Eum ad annum 1450. notant eruditi animad- versionum Vasatensium auctores, aiuntque cum fuisse Regulæ priorem, cardinalem, & cpisco- pum Conseranensem, antequam ecdesiæ Vasa- tensi præscctus esset. Quod fpectat ad cardinalatum & episcopa- tum Conloranensem Raimundi, quem cognominatum de Tulli volunt, carere fundamento credimus ; nam in censu Gallorum cardinalium minime locum habet. Neque vero Raimundus, si quis scdit hoc tempore in ecclesia Consora- nenli, fuit is de quo loquuntur. Porro invenitur adhuc Vasiitensis episcopus in charta Silvæ-majoris data 5. Octobris anni 1454. & in alia 24. Aprilis an. 14.60. Item ’annis 1463. 68. 70. & 1472. in chartis Fontis- L S A T E N S I S. rzo8 Guillelmi, cujus monasterii abbas fuit. Sed investigandum erit utrum idem sit Raimundus qui toto hoc tempore præsuerit. Antea vero loquendum est de Bernardo, Raimundi, ut conjicimus, æmulo. XLII. B E R N A R D U S II. Bcrnardus de Rosergio Tolosæ præpositus, qua in urbe magna cum laude juris & legum doctor proscstorque fuerat, deinde referendarius pontificum Eugenii IV. & Nicolai V. ab alterutro creatur episcopus Vasateniis, quod probat institutus ab eo in hoc episcopatu vicarius generalis Petrus de Castro-viridi ejufdem ecdesiæ archidiaconus. Sed cum pacifice non obtineret hanc cathedram, Nicolaus V— eum transtulit ad ecclesiam Montalbanensem bulla data v. idus Januarii anno tertio sui pontificatus, seu anno 1450. Paulo post vero pervenit ad metropolim Tolosanam, ubi susius de illo erit agendum. XLII I. R A I M U N D U s VI. Quemdam episcopum nomine Raimundum in actis publicis legi annis 1460.1463. &c. usque ad 1471— extra controversiam est. Hinc valde incertus nobis videtur cujusdam Guillelmi episcepatus, quem docti canonici Valaten- ses aiunt præsuiiie a die 1. Augusti anni 1463-. usque ad 3. Junii anni 1465. Neque enim tunc duo vel plures erant papæ, qui multiplicitati episcoporum eadem in ecclesia locum darent. Attamen eo etiam tempore potuerunt duo simul eundem sibi vindicare cpiscopatum, unus vi bullarum pontificiarum, alterper electionem a capitulo factam : jam enim papæ nervis omnibus contehdebant, ut ad se attraherent jus providendi omnibus laeerdotiis, etiam epiicopati- bus, sublatis electionibus quas capitula conservare satagebant. y Nunc expendendum utrum Raimundus qui annis 1460. 146 ;. &c. præerat, foret idem quem ab anno saltem 1448. ad 1454. deduximus. In communem sententiam propendemus, duos fuisse Raimundos, quorum junior cognominabatur du Treiiil.Erat tunc in Andibus no* bilis familia nomine du Treiiil.exqua orta erat Maria du Treiiil nupta Ludovico Sammartha- no filio Nicolai Sammarthani, quem comes Fu- xensis dux exercitus pro Carolo Vll. Francorum rege, ob bellicam virtutem in obsidione Bayonæ equestrem ad ordinem promovit anno 1451.uti legitur in historia Caroli VII.Utrum . ex hoc genere foret Raimundus non audemus ’asserere. Præter ea quæ de ipso præmisimus, non est omittendum ejus tempore facta esse statuta pro capitulo Vasatensi, confirmata die 20. Decembris anni 1481. a Sixto papa IV. Moriens plurima legavit ecclefiæ suæ, multas- que pias fundationes in ea constituit suo testamento scripto dic 21. Maii anni 1486. nomen ejus legimus in tabulis Silvensibus die 3. Januarii, anni 1485. Institutus est curator testamenti Annæ Ar- maniacensis, vidux Caroli domini de Lebreto, anno 147 ». eiquc demandata est provincia Gggg *’j no, ECCLESIA’ inquirendi de sanctimonia Petri Berlandi ar-J chiepiscopi Burdigalensis. XLIV. JOHANNES III. Hic Johannes cognomento Bonal, non Goval, statim, post mortem Raimundi electus est epb- scopus, ut liquet ex sacramento quod præstitit die 28. Maii anni 1486. fuit autem prius sub- decanus ecclesiæ sancti Andreæ Burdigalensis. Erat etiam abbas FontiS-Guillelmi, & in chartis hujus monasterii cum episcopi titulo inscri- bitur annis 1494. in chartis Riveti anno 1498. in archivo Silvæ-majoris anno I5o2.die 2.Julii. Reliquit census annuos ad stipendium canoni— j eorum &clericorum, quos juflit primo die cujus- que mensis preces, & sacnsicium pro se offerre. Sedes vacabat annis <504.. 1505. 1507. 1508. ex tabulis FontisGuillelmi. XLV. A M A N E V U S I. Amanevus de Lebreto, al. deLeporeto *, (d’Albret) cardinalis, filius Alani comitis Dro- censis & Franciscæ a Britannia dominæ de Penthievre, frater Johannis xxxv. Navarræo- rum regis (alii dicunt nepotem,) sedisse reperitur jam anno 1509. in chartis Fontis-Guiliel- mi ; licet tantum præstiterit sacramentum ca— ( pitulo die 13. Januarii, anni 1512 Præfuit autem sub titulo administratoris perpetui, cum alios jam obtineret episcopatus, Appamiensem, & Pampelonensem, cum abbatiis Brantolmien- si, S. Amandi, & Mansi-Azili. Ejus fit mentio in charta Regulæ die 20. Octobris anni 1514. Anno 1516. obtinuit a Francisco I. Francorum rege confirmationem pariagii olim facti anno 128 ;. Migravit ex hoc seculo mense Junio anni 1520. sepultusuue est in æde sacra Fratrum Minorum apud Castellum-Gelosium*, juxta Ala- num patrem loci fundatorem. XLVI. SYMPHORIANUS. Symphorianus Bullioud, prius episc. Glanda- tenns, rexit ab anno 1520 ad annum 1528. quo transtatusest ad ecclesiam Suesiionensem. Inter illum & capitulum mota est lis de fartis tectis ec- .-lesiæ, ac placito senatus Burdigalensis decretum est ut singulisannis episcopus mille libras in hoc pium& necessarium opus impenderet, donec absolveretur. Ejus sumtibus fusæ sunt columnæ æreæ quæ majus altare circumdant & ornant cum angelis qui supereminent, exquisito opere ex ære fabrefacto. XLVII. FUCALDUS. £ Fucaldus de Bonneval Caroli episcopi Sar- latensis frater ; permutationis gratia factus est ex præsule Suessionensi Vasatensis anno 1528. postea Petragoricensem obtinuit cathedram, permutatione quoque facta cum Johanne qui sequitur, anno 1532. XLVII I. Johannes IV. Johannes de Planis * doctor in utroque jure n Lcbrerum olim dictum Leporetum vicus est illius partis V^fconix tncukr, quam vocant landas Burdi( ; alenfes, ubi magna leporum copia, a quo paupere loco illustris tamen & r ? gi> profapia de Lebreto nomen accepiu b V. C. Carolus d’Hozicr me monuit Johannem & nnetuna fratres, fi’ « os hiilse \ntonu domini dcPlas in pago Gadurcenfi, fc Maiix de Mirmouc. /ASATENSIS. rzio . & antecessor in academia Pictaviensi erat ex diœcesi Tutelensi oriundus, ubi gens de Plas nobilitate fuit & est lpectabilis : factus episcopus Petracoricensis, translitus est ad sedem Vasatenscm anno 1532. facta cum Fucaldo de Bonneval permutatione. Anno 1555. die 20. Octobris Contulit ecclesiam de Brana ; ex Silvæ-majoris tabulis. In tabulario domus publi- cæ urbis Montalbanensis Johannes de Planis missus est a rege in Aquitaniam (laGuyennt) ad quartam partem salis colligendam, litteris datis 10. Decembris, anni 1537. Adhuc sede- , bat anno 1543. quo circiter anno cessit in gratiam fratris fui. Johannem legatum fuisse regis Christianisiimi ad Angliæ regem lego in animadversionibus doctorum canonicorum Vasatensium. X LIX. AN Ne tu S. Annetus de Plas Johannis frater, abbas Co- ronæ, præerat anno 1545. obiit in gentilitio castro de Curamonte diœcesis Tutelensis, anno » 554- L. JOHAN. BAPTISTA. J. Baptistam Alamanni ortum Florentiæ lego, ex Ludovico nobilisiimo poeta, qui pro tuenda patriæ libertate mortem oppetierat. Quæ forte causa fuit ut Johannes^Baptista so- lum verteret ac in Galliam prosicisceretur. A Catharina Medicea regina benigne exceptuS ipsi ministravit ab eleemosynis, dein suit regi a secretis consil.is ; demum VasatensiS episcopus designatus est anno 1555. die 31. Octobris. Postea transiatus est ad cathedram Matisconen- sem. Viri eruditi quibus debemus animadver- sionesin Galliam Christianam de episcopis Va- satensibus, asserunt in archivo asservari colla- > tionem factam anno 1561. a vicariis generalibus J. Baptistæ Alamanni. LI. A M A N E VUS II. Amanevus de Fuxo, ex stirpe comitum de Candale Johannis de Fuxo comitis de Candale capitalis Boiorum filius *, ex Elizabetha de Al- brcto, cum esset episcopus Matisconensis, hanc sedem permutavit cum Vasatensi. Utrum vero ipsius possessionem inierit ancipites simt viri docti laudati a nobis sæpius : nam, inquiunt, nulla sijpersunt acta quæ de hoc episcopo fidem faciant. LII. JoHANNES V. Johannes de Balaguier designatus • episico* pus Vasiuensis, antequam bullas pontisicias accepisset, quibus munitus posset in polseisionem admitti, factus est Cadurcensis episcopus, de quo jam diximus ; sicque locum dedit fratri Iuo qui siequitur. L1II. F R A N CIS CU s II. Francsscus de Balaguier nobilis Cadurcensis ex Monsaleiia domo, frater Johannis antistitis Cadurcorum, & Guillelmi abbatis Exiensis, cujus loci archimandrita factus ex monacho 6 In bulla Pii pap « V. qua faftut •& episcopu » Caduccofiib nu ECCLESIA Benedictino, & priore de la Ramiere, postea 1 creatus est episcopus Vasatensis, ac sacramen- tum in ecclesia iua præstitit die 27. Augusti anni 1565. Obiit longævus cleri & ordinis sui amator, hæreticorumque impugnator acerrimus. LIV. ARNALDUS VI.. Arnaldus de Pontac ex clara stirpe Burdiga- lensi prodiit, quæa majorum nostrorum ætate primus in urbis hujus simatu tenuit ; cui videlicet plurimos insolatos dedit præsides & senatus principes ; ab adoldcentia sitcris sde lit— I teris addixit, in quibuS ut felicius proficeret, adhibuit linguarumHebraicæ Græc.vque notitiam. Sedem Vasatensem conscendit an. 1572. comitiis cleri Galhcani Blesis interfuit, cujus nomine ad regem gravissimiS de rebus delegatur. Iterum a Melodunensi cœtu ad Henricum . tertium regem missus anno 1579. luculenta oratione peroravit pro collapsæ disciplinæ instauratione, & canonico præsulum delectu, ut refert illustriilimusHenricus Spondanus in annalibus ecclesiasticis. Inter curas pastorales, non valedixit caris sibi Itudiis i nimirum commentariis in Abdiam ( prophetam & notis in Eusebii chronicon rempublicam litterariam ditavit, aliisque lucubrationibus & ingenii S1U monumentis. Ei GilbertusGenebrarduschronologiam suam dedicavit j de quo videndus Possevmus in apparatu sacro. Pro majoris templi reparatione, su- premis testamenti tabulis duodecies mille aureos numeratos reliquit, uti legitur insculptum litteris aureis in eminentiori principis altaria loco in hunc modum : Hanc sueram adem per bella ctvilia ab hareticts dirutam Arnaldui Pontacus epijcopus Vasutensts, cum morte proventus ipfe non posset, haredem suum reficere ; jusst. Godosridus fratris ejus filius in curia .Burdigalenst prases infulatus inchoavit. Arnaldus Godofridi filius, in eadem dignitate successor, magnis sumptibus perfecit anno Domini Arnaldus anno 1605.4. Februarii in castello SUO de Jaubertes mortuus est, vir ævo SUO probitate vitæ.eruditione, ac sollicitudinis-pa- storalis laude præstans, cujus memoriæ inscri- ptum est hoc epitaphium : Adsta viator, scire quod juvet, lege ; Parvum fepulchrum confpicis magni viri, PoNTACusr/ ?

ignotus ille nemini Emussitata fcripta qui luci dedit Isueis pulveravit hareticas offucias. Reliquum ut longiusculum, aliasque obscu- Hssenum omitto ; uti & aliud epitaphium in quo perpetua est allusio nominis Pontaci ad pontes varios, quæ a dignitate & gravitate tanti pontificis prorius abhorret, ut prudenS lector ex hoc S0I0 versij judicabit

Numquid erit Jlygias ad aquas pons utilis umbris ? Ponte Caron caret

EjuS elogium funebre edidit G. du Puy ar- f A S A T E N S I S. nu chidiaconus & canonicus VasatensiS Burd ga- læ » typis N. Mi 11anges. LV. JoHANNES VI. Johannes Jaubert ex dominis de Barraut, abbas Solemniacensis. comes consistorianus, consecratur Romæ mensis Augusto 1611. per ; Franciscum cardinalem de Rupe^fucaldi ; & anno sequenti die 28. Februarii sdemniter ingressus est urbem, quo tempore sacramcntUm præstitit. Interfuit comitiis Parisiensibus 1614. & anno 1620. Ludovicum XIII. e Bearnio redeuntem oratione habita excepir. Conventum Capucinorum construxit io urbe ; tandem evehitur ad archiepiscopatum Arelaten- scm 1630. LVI. Nicolaus. Nicolaus de Grilli^ Braio ad Sequanam in Senonibus oriundus, Pruvini litteris operam navavit, ad quarum studium eximias dotes attulit ; præsertim adeo tenacem selxemque memoriam, ut semel duntaxat legendo proli » xam quamlibet orationem, eam memoriter teneret. Cum eum condonantem audiistet Anna Austriaca regina ad episcopatum Vafa- tensem, ea petente designattiS est a rege anno 1631. quo anno solemni pompa urbem est invectus die 4. Julii, inde tranflatus ad cathedram Ucetiensem anno 1634.. LVII. H E N R 1 cU S II. Henricus Listolsi Maroni abbas sancti Nicolai de Nemore, cui monasterio utiliffime præfuit Ut dicturi sumus in scrie abbatum hujus loci, regi ab eleemosynis. ejusdem sche- dula designatus episcopus bulliique munitus pontisiciis, unctionem fleram excipit Pssciaci in > æde monialium Dominicanarum 8 Junii 1634. a Leonorio d^stampesCarnotcnsi.assistentibus Stephano Puget Dardaniæ, & Nicolao DenctS Aurelianensi episcopis. In urbe solemniter exceptus est die 12. FeDruarii ahno sequenti. Interfuit comitiis cleri Gallicani Meduntæ anno 1641. Seminarium instituit in æde episcopali, pro iis qui ad sacros ordines promoventur. Ejus tempore virgines Ursulinæ dictæ æde$ Vasiiti obtinuerunt. Zeli pastoralis & probitatis laude inclytus præsul, vivere desiit To- losæ 18. Maii anno 1645. laudatus funebri oratione ab Antonio Godeau episcopo Graf- Iensi, cum cœtus generalis cleri Gallicani i tum celebraretur Pansiis in æde Augustinia- norum. Corpus ejus in ecclesiæ VasatensiS choro terræ mandatum est die 26. Maii. LVIII. S A M U E L. Samuel Martineau Parisinus patre senatore Parisiensi natus, doctor sociusque Sorbonicus, necnon canonicus ecclesiæ Parisiensis, nominatione regia destinatur episcopus Vasacensis mense Februario anni 1646. ordinatus in episcopum Parisiis die 17. Junii in æde sitcra monialium ab Calvario monte nomen sortitarum. Ingressus est ritu solemni urbem eccle- siamque die 1. Decembris ejusdem anni 1646. Iii} ECCLESIA 1 Eo sedente Capucini recipiuntur in oppido. auod appellant Castrum-Gelosum*.Toparchiae e TErmc distractæ a Francisœ de Balaguicr episcopo restitutionem obtinuit.Anno 1652. die 4. Augusti Julioduni conseCravit oratorium Benedictinarum a Calvario dictarum, annuente capitulo Pictaviensi, sede vacante ; cum es- set hujus congregationis Calvarianæ superior. Diem clausit extremum in castro episcopali de Gans, an. 1667. die 24. Maii, indeque delatum est ejus corpus ad ecclesiam cathedralem, ubi sepultura donatur in choro. LIX. GUILLELMUS VIII. Guillelmus de Boissonade patre Antonio centurione in legione prætorianorum, toparcha d’Orty, matre Magdalena de Beaumanoir natus, ex præcentore Agennensi sit episcopus Vasatensis anno 1668. consecratur & inauguratur die 29. mensis Aprilis ejufdem anni apud Ilsiacum vicum prope Parisios in abbatia S. Mariæ ab archiepiscopo Ausciensi, affistentibus episcopis Cadurcensi & Nivernensi. Præstite- rat clientelæ sacramentum regi die 15. ejufdem mensis : exceptus est in urbe & ecclesia Vasa- tensi solito more die 26. Junii anni 1669. Hu— < jus episcopi zelus enituit in destructione syna- gogæ Calvinistarum quæ fuerat Vasati ædisi- cata. Ejus tempore moniales Ursulinæ apud Langonum ad Garumnam admissæsunt.Depu. tatus ad coetum generalem cleri Gallicani anno 1682. Parisiis obiit die 22. Septembris, scpeli- turque in celebri S. Sulpicii ecclesia. L X. JACOBUS-JoSEPHUS. Jacobus-Josephus de Gourgues Burdigalæ natus patre præside infulato senatus hujus urbis, avum habuit Marcum — Antonium de Gourgues libellorum supplicum in regia maASATENSIS. 1214 gistrum > ex quo genere in eodem senatu plurimi fuere præsides infulati, unusque curiæ princeps. Post decursum sacrorum studiorum stadium, laurea doctoris in facultate theologica Parisiensi donatus est anno 1676. mense Augusto. Ante episcopatum cum esset prior S. Caprasii apud Aginnum, fuit legatus non semel ad cleri Gallicani comitia generalia, maxime anno 1682. & biennio post designatus est episcopus Vasatensis, cujus tranquillam nactus non est possessionem, nisi anno 1693. post composita disiidia inter aulam regiam & Romanam curiam. Consecratus est eodem anno die 15. Nov. in æde sacra Societatis Jesu in vico S. Antonii, ab episcopo Vabrensi, assistentibus episcopis Briocensi & Tarbensi. Hujus præsulis liberalitati & munisicentiæ debetur domus episcopalis quæ anno 1667. conflagrarat, restauratio. Ejufdem cura & sollicitudine seminarium clericorum est erectum, cujus administratio clericis regularibus dictis Barnabitis est credita. Xenodochii rem familiarem restituit & auxit, cujus spirituali statui providit. Tanti præsulis ope vetera monasteria collabentia stant, & nova condita sunt. Utinam ipse diu stet incolumis ad suæ ecdesiæ totiusque reipublicæChristianæ commune bonum. In tabulis Silvæ-maj. memoratur Guill. A- manevus de Montlaur ep. Vasat. mortuus Iv. cal. Aug. Forte unus fuit ex tot Guillelmis episcopis jam recensitis. Intab. S. Florent ii Salmuriensis exstant litte- ræ Eugenii piipæ 111. ad R. ep. Vasat. cui mandat ut S.Fermerii monachos cogat ad obedien- tiam S.Florentii abbati exhibendam. Dat. Sutrii die xxii.Aprilis.Forte pro R. legendum F. For* tonem. ECCLESIÆ VASATENSIS ARCHIDIACONI. I. A Rguennacus & Garsias de Aguirone ar—’. ^\chidiaconi subscribunt chartæ Stephani epilcqpi pro Silva-majori, anno 1087. ante quos lubseribit Guarinus decanus. Tres archidiaconi subscribunt chartæ fundationis Fontis-Guillelmi, Stephanus de Le- bret, archidiaconus Vasatensis ow episcopussuerat, &. Forto de Pelagrua archidiaconus, & Gau- selinus archidiaconus, anno 1124. Ex his Forto fuit episcopus. II. Goscclinus nominatus in charta donationis cantariæ ecdesiæ de Villa-nova, sactæ monachis Regulensibus a Gaufredo episcopo, circa annum 1130. Forte idem est acGauselinussupra notatus qui adhuc occurrit an. 1140. sub For- tone episcopo, & anno 1145. III. Galcerandus subscripsit chartæ Fortonis, anno 1141. Sub eodem episcopo Fortis & Pontius archidiacones adhuc leguntur. I V.Lombardus intercst conceflion i ecdesiæ S. Hilarii de Soussaco, a Guillelmo — Arnaldi episcopo sactæ Silvæ-majori, anno 1163. vide ■ inter instrumenta. V.Petrus 1. de Glairet nominatur in conipo- • sitione inter Garsiam episcopum Vasatensem, & monachos de Regula, an. Domin. incarn. 1170. indict. m. VI. Vitalis, anno i 180. VII. R. 1192. VIII. B. anno 1217. occurrit in regisucuriæ Franciæ Carcassonensis, cum W. archiepiscopo Burdegalensi, G. Ausciensi, episcopis A.Agennensi, G.Convenarum, A.Lactor. C. Consora- nensi, A. Tarbiensi. IX. S.memoratur an. 1219. forte Seguinus qui legitur, anno 1232. X. w illelmus memoratur in charta Regulæ an. 1233. XI. B. de S. Johannc, anno 1266. XII. Petrus II. de Castro-viridi, vicarius generalis Bernardi du Rosier episcopi, recense- tur 1450. XIII. Philippus Ascancl, simul abbas sitncti Frcmerii, anno 1571. Xl V. G.duPtiy archidiaconus elogium funebre Arnaldi de Pontac episcopi, publici juris fecit anno 1605. Burdegalæ apud Millan- crcs. DE ABBATIIS m ; ECCLESIA VASATENSIS. DE ABBATIIS INVASATENSI DIŒCESI CONTENTIS, tum quæ non amplius exstant, tum quæ fupcrsunt. N Ullam veterem abbatiam quæ eodem in d statu non amplius perseveret novimus, præter monasterium S. Petri de Regula, ordinis S.Benedicti, quod in antiquis tabulis Squirs nuncupatur. Hoc cœnobium ad Garumnam positum, quod nomen dat urbi fatis eleganti, post destructionem quam a Normannis passum est an. 848. in possessionem Bcrtrandi comitis venerat : qui volens in eo regularem disciplinam redintegrare, illud tradidit Adacio abbati tempore Ludovici regis cognomento Transmarini.Vide Mabillonium tom.IV.Annaliumpag.85I.in addendis, ubi emendat quæ dixerat tom. II. ad B annurh 832.n. 79. Anno 979.idem monasterium transiit ad monachos Flori.IcenscSicuimonaste- rio ut prioratus est subditum. Diploma Gumbaldi episcopi Vasatensis, imo totius Valconiæ, de instauratione hujus monasterii facta ejusdem beneficio & W’Helmi Sancii ducis ipsius fratris, ex tabulario hujus monasterii hoc loco edendum censuimus : Anno Dominica incarn. Dcccclxx VII. ctiont v. In nomine Jancta & individua Trinitatis, ego Gumbaldus epijcopus Vasconia, & frater meus ’Willelmus Sancii dux Vajconum, tacti divino s amore super peccatorum nostrorum recordatione, pro remedio animarum nostrarum, parentumque seu fidelium nofirorum, & eorum qui nobis in opere deifico fautores & consultores exsilerunt, decrevimus quoddam monasterium nostri juris, in honorem fancti Petri principis Apostolorum dicatum, eum conjilio fidelium nojlrorum ad prijlinum reducere flatum. Notum vero erat omnibus ibidem ex antiquo monastica institutionis regulam floruisse, & idcirco cum antiquitus idem locus dictus fuerit Squirs, modernis temporibus dicitur Re GULA. Quibus super tali delibcrationeanultimoda animi j anxietate fluctuantibus, per eam, qua in antiquis, fapientiam, compertum est, ante Normannorum irruptionem, & sui destructionem, tdem monasterium coenobio Floriacensiumssutssejubditum, Non folum enim utriufque monasterii septa lugubri fatis devastatione paganorum, verum etiam totius Gallia, & Aquitania nonnulla perierunt municipia.’Unde communi confilto propinquorum, seu fidelium nojlrorum, quemdam clericum legationis nostra bajulum ad venerabilem abbatem Richardum fratrefque Floriacenfes, cum omni supplicatione direximus, precantes ut ipfeji fieri posset, ad prafatum locum j defcenderet, veljaltem, quos placet de suis monachis tranfmistat, qui amissa reciperent, destructa a fundamentis re farcirent, & aliquod lucrum animarum ibidem acquirerent, quippe luciferam famam de eorum fpecialiJchola.cr Jingulariconversui tone audieramus. Donamus ergo & donatum tnperpetuum esse volumus cum hac tejlamenti auctoritate monasterium nojlrum vocabulo Squirs, quod fundatum est in partibus Vasoonia in pago Alsardensisupra ripam Garona fluminis, cum om- Jomus I. nibus ad sepertinentibus, hoc efl ecclestis, villis, mansts, vineis » filvis, pratis, pafcuis, molendinis, aquis, aquarumque decurfibus, & justitiis, totum ex integro quafitumufe inexquisttum quidquid ad eumdem pertinet, tradimus atque transfundimus de jure nojlro, in jus & ditionem prafati monasterii Floriacensis, itaut ab hodierna die, in omnibus quidquid abbas, & fratres ejusdem coenobii facere voluerintdiberam in omnibus habeant potestatem, five placuerit abbatem constituere, stve praposttum qui eifdem debeat de omnibus rationem reddere. Ita firmatum esse volumus, ut non comes, non episcopus, non qualibet submissa perfona, aliquid de terris, vel redditibus ejusdem ecclesta, audeat subtrahere, aut invadere, &c. Et ut haccarta firma & inviolabilis permaneat, nonsolum fubterfirma- vimus, & fideles nostros subterfirmare rogavimus, sed adhibitis Sanctorum pignoribus omnes pariter juravimus, cum obfecratione nominis Domini, nos hac obfervaturos qua in prasenti continentur testamento. Hi sunt testes, & hujus pracepti confirmatores, quorum inferius vocabula constitutione de- scriptasunt. Signum Gumbaldi episcopi, & totius provincia ducis, qui hanc donationem devoti cordis instantia Deo redemptori concessit 1 SIsillelms Vasconia ducis fratris ejusdem^ui donum Deo traditum mire corroboravit, Garcia nepotis ipforum i Rorgarii judicis, VtxAn Amaneu vicecomitis Exii. Praterea ego Gumbaldus Vasconia episcopus, & frater meus Villelmus Sancii monasterio B. Petri, quod vocatur ad Regulam, quod beato Benedicto Floriacenst reddidimus, haestbi appendiciasolemni donatione perpetuo affirmavimus, ecclesiam videlicet B. Martini cum clausts, & reliquis adificiis » His itaque taliter peractis » atque confirmatis, ad instantiam nostram prasutus abbas Floriacensis nomine Richardus, vir quippe piu recordationis * d" profundi pectoris • cum dijcretioribus monachis ecclesta sua, prout decebat adsupe fatum locum, qui ut dictum est Squirs ab antiquo vocabatur, nunc autem Regula, de confilio nostro, & voluntate prafatorum etiam vicecomitum & aliorum baronum terra, villam in pago qui dicitur Alltar- dcgs adificavit, jurastbi & ecclesta sua, & eon- fuetudines perpetuo observandas constituit. Eas- dem vero institutiones ratas habentes • perpetuo nos &suicessores nostros obfervaturos in animas nostras, & successorum nostrorum cum obtestatione nominis Christi, pariter juravimus, & tranfgresu fores consuetudinum perpetuo anathemati, prout dictum est, subjecimus. Abbatiæ quæ nunc supersunt & pristinum titulum retinent, sunt S. Mauricius de Blasi-monte, ordinis fancti Benedicti. S. Fremerius ejusilem ordinis. B. Mariæ de Riveto, prius Beuedictini, postea C i sterciensis ordinis. Denique Fons-Guillelmi Cisterciensu ordl* nis. Hhhh in7 E CCLESI A V / ABBATIA SANCTI MAURICII Bladimontis, Blamont. Anctus Mauricius de Bladimonte, seu de Blasii-monrc, aut Blavimonte, ord. S. Benedicti, abbatia diœcesis Vasatensis, congregationis exemtorum, non longe a Dordonia & Garumna HuviiS sita. Contenduntautem Angeria- censes, hoc monasterium luo subjectum ita fuisse*, ut abbas Angeriac. olim nane abbatiam conferret pleno jure. SERIES ABBATUM. I. Fortis-Arsius, an. 980. Hic confert mona— j stcrio S. Petri/ » loto qui pranominafur Squirs. vulgo la Reole, portionem alodi sui in Monte- V initorc.pagi Vasatensis, menseMadio, regnante comite Guillelmo Sancio, ex illustr. D. de Marea, hisu Bearn. 1. 3. c. 5. II. Gausredus abbas Blavi-montis, 1105. in charta Golberti episcopi Agennensis, pro Sil- va-majori, & 1114. in charta Bertranni de Basiada episcopi Vasatensis, pro Silva-majore. III. Pjctavinus, 1177. quo anno memoratur in charta Regulæ, & 1179. IV. Guillelmus 1.1267. in charta S. Emilia- ni, & 1306. V Martinu$, an.I3T2.ex tabul.Silvæ-majoris. C VI. Baro Marrin rexit ad an. 1420. VII. Antonius I. d’Espiamont, abbas Bladimontis instituitur an. 1420. obierat vel cesserat an. 1430. VIII. GuillelmuS II. jam an. 1430. ad an. circiter 1473. IX. Bernardus T. d’Espiamont*, anno 1475. die 4. Febr. & 5. Nov. 1485. X. Antonius 11. d’Espiamont, alterius nepos aut germanus regit ab an. 1485. ad 1504. XI. Bernardus II. d’Espiamont, ab an. 1504. ad 1525. XII. BemarduS III. de la Combe, regi ab eleemosynis & consiliis, prior ecclesiæ collegia-1 tæS. Caprasii Agennensis, annis 1525. 1557. & 1572. in rcgistris episcopi Vasatensis. XIII. Bernardus IV. de la Combe, reginæ Francorum ab eleemosynis & consiliis, prior ecclesiæ collegiatæ S.Caprasii Aginnenlis, com- mendam habet Bladimontis coenobii, ab an. saltem 1583 ad 1600. XIV. Petrus de Pr»guesin curia Navarræ senator, fit abbas commend. Bladimont. an. 1600. I pfius habetur mentio in instrumento S. Freme- rii, an. 1613. XV. Antonius III.de CIermont, commen- dam obtinebat, anno 1634. XVI. Jacobus de Gourri, commend. anno 1670. & I68o.Obiit an. 1688. XVII Rol designatur abbas 15. Aug. anni 1688. cessit evita 1703. XVIII. Jehan.Binet doctor in theol.sacult. Paris, abbas nominatur die 14. Aug. 1703. ABBATIA S. F R E M E R I I, S. Eerme, ord. sancti Benedicti. SAncti Fremeriijseu Fermeriiabbatia, haud longe a Droto fluvio & oppido Libournæ, Ilbourne posita, condita fertur a Frcmundo ASATENSIS. izr « Burdigalensi. Cum ibi prolapsa esset monastica dilciplina, Raimundus Vasiit. episcopus, & Raimundus de Gcntiaco hoc cœnobium cum rebus ipsius tradidere Salmurensi S. Florentii monasterio, & Willclmo abbati, pro emendatione vitiorum monachorum, in eodem loco male viventium, ad cellam & quidquid voluerint agendum. fisuod donum Vido comet Pictav. Burdigalit in turre sua concessit, id est confirmavit. Actum anno 1080. Vide inter instrumenta C. vm. necnon ix. & x. cx quibus patebit abbatem & monachos siancti Fremerii moleste tulisse jugum j hoc. Attamen istud monasterium ad hunc diem proprios habet abbates, qui usu vestimentorum pontisicalium gloriantur, habentque merum & mixtum imperium in villa S. Fremerii. Horum catalogum pro more nostro subjicimus. ABBATUM CATALOGUS. I. R. 1186. in transactione inter priorem S. Petri de Regula, & capellanum. II. Raimundus 1233. in veteri instrumento Regulæ, de quo in Raimundo III. Vasatensi epilcopo. Anno 1225. litteris ad Francorum regem scriptis, precatur enixe ut priorem & monachos Regulæ sub sua regia tutela suscipiat, quorum jus ac dominium omnimodum in oppidum Regulense attestatur. III. Petrus I. de S. Michaelejam an. 1266. An. 1273. regi Anglorum fidem & obsequium præstatprocœnobio siio rebusque ad ipsum pertinentibus inter Duregiam & Drotum sitis.An. I2$4.transigit cum Hugone episcopoVasatensi. IV. Gui lelmus I. an. 1291. quo monasterium eximitur a subjectione sancti Florentii. V. Arnaldus I. an. 1301. VI. Guillelmus II. anno 1302. quo ab Elia Aymerici priore S. Petri deCasteto, & Guillelmo de Gensaco milite arbiter super dominio feudorum prioratus de Casteto eligitur. Regebat adhuc an. 1312. Nepos erat Clementis pa^- > pæ V. VII. Petrus II.de Sourville præfuit ad annum 1329. vel circiter. Obierat, aut cesserat an. 1333, VIII. Gaillardus, anno 1333. IX. Garsias rexit ad annum primum Urbani papæ V. hoc est ad annum 1362. quo obiit, ex act. pontif. Avenion. X. Bertrandus de Moleria, ex monacho S-Fremerii abbas instituitur bulla Urbani papæ V. anno primo pontif. data, & Garsiæ succedit. XI. Johannes Constantini, anno 1395. & aliis. XII. Georgius I. de Madaillan ex monacho S. Fremerii abbas electus est an. 1472. præfuit ad an. 1502. quo obiit vm. die Octob. XI11.Georgius II.de Guisson abbas nominatur die 1. Octob.an. 1502. Rexit ad 1508. quo obiit 10. Martii. XIV. Petrus III.de Madaillan, Gcorgii nepos, ex monacho S. Fremerii abbas a fratribus renuntiatur an.Ito8.Adan.K32.obcinuit hanc sedem. XV. Amanevus de Fuxo, episcopus Carcas. primus commendam sancti Fremeru obtinet ab an. 1531. ad 1569. An. 1547. ad prioratum S. Columbæ nominat. mj ECCLESIA V XVI. Stephanus du Bouchet episcopus Co—. risopitensis* resignat nepoti siuo 1561. omittitur a D. Cl. Estiennot. XVII. Edmundus du Bouchet, præcedentiS nepos possessionem iniit 13. Octob. 156 2. omittitur a D. Cl. Estiennot. XVIII. Nicolaus Caetanus S.R. E.tituli S. Eustachii cardinalis de Simoneta, sit abbas ab an. 1569 *. XIX. Philippus Ascanel archidiaconus Vasatensis 1572. omittitur a.D. Cl. Estiennot. XX. Arnaldus II. de GaIcq I597. 1601. præfuit ad an. 1615. Basilicam fartam tectam fecit, ad cujus columnam hæc leguntur : Arnab fl Jm/ deGasco hujus canobii abbas & restaurator• anno Domini 1607. XXI. Jacobus de Aquis, des Aigues, rexit ad an. 1622.quo pedum dimisit. XXII. Leo I.de la Lanne ab an. 1622. commendaro habet ad annum I66y.quo nepoti resu gnavit. Ædem abbatialem, navim ecdesiæ, cellasque monachorum & ea quæ exstant ædi- ficia a fundamentis erexit. XXII1. Leo 11.de la LanneepiscopusBalo* nensis domum abbatialem ampliavit ; aliamque ruri in saltu vicino construxit.Obiit anno 1700. jacctque in ecclesia S. Fremerii. C XXIV. Adrianus Dcschamps Morel deCre- 07, 1700. 14. Augusti.Noster D. CL Estiennot, ex quodam codice ms Aquensi^xhibet tom. XI. Fragmentorum quosdam abbates, quos praemittit Petro de S. Micnaele, minime designato tempore quo præsuerint ; scilicet Bonesium, Mat- thamm de Hospitali, qui monasterium reædisi- cavit, & monachos fecundum regulam vivere Fecit. Post Guillelmum Clementis V. nepotem inducit Vitalem du Four, & Michaclem de Podio episcopum, cujus ignoratur sedes. AsBATIAB. MaRIæ d e R i v e t o, i ordinis Cisterciensis. Ivetum ordinis Cisterciensis diœcesisVa- j[x satensis abbatia de linea Pontigniaci, cujus ssessiones confirmavit Urbanus papa IV. data illa 1264. in qua testatur monasterium jam fuisse fundatum antequamCisterciensi uniretur ordini. Ex pauci* quæ stiperIunt monumentis paucos abbates collegimus. SERIES ABBATUM. I. Raimundus I.dela Bannierre, 140840 veteri instrumento Fontis-Guillelmi. II. Johannes I.Hevrard, seu Ebrard, diversis I in instrumentis, ann. 1464.. 1467. 1474. III. Bertrandus de Saboatier, 1478. 14.80. r4S4. IV. Michael I.Caulade, licentiatusin decre- tis, ann. 1491.1498.1502. V. Michael I l.Baudrier, « /.Baudry, 1511.alibi eodem anno Baudru cognominatur. VI. Raimundus II. de S. Clair, 151 S. 1528. 1543.1565. vastata abbatia a Johanne de Fabas, qui Henrici IV. regis copias ducebat. VII. Raimundus 111. de S. Clair, dominus Podii-Martini œconomus abbatiæ nomine regis reperitur 1594. Tomus I. A S A T E N S I S. mo L VIII. Johannes II. deCarfalade, sequentis memoratur prædecestor. Erat prior tempore quo Raimundus de S. Clair erat œconomus regius. IX. Bemardus I. de Montsegur possessionem iniit anno 1624. vivebat adhuc anno 1660. X. Bemardus II.Sarramea de Montaredon, doctor in theologia^x>adjutor electus an. 1653. cum hoc S0I0 titulo reperitur anno 1662. Praeerat adhuc 1674. XI. Petrus de VerdeliD, I678.i6 ; t.obiit 1701. XII. Johannes-Baptista leClereduValon, primus commendatarius possessionem iniit 1702. XIII. D. Jordanusde FlciismonachusCi- stcrciensu a rege designatus abbas 15. Aug. an. 1712. benedicitur ab abbate Cisterciensi Pari si is in abbatia de Pentemonte ejufdem ordinis, die 11. Novemb. an. 1714. Ad nominationem abbatis pertinent parochia- lis ecclesia S. Sulpicii de Brannes, annexam habens ecclesiam de Brinejac ; & ecclesia paro cbialis S. Germani, cui annexa sticcursalis ec* clesia de Auros. A1BATIA FoNTI s-G U I L L E L M I, ordinis CisterciensiS. EOns-Guillelmi vel Fons Gailla, ordinis Cisterciensis, siliaGondonii de linea Pontinia- ci tundatur anno Ii24 » a Petro vicecomite de Castello, ut docet nos fundationis ipsius instrumentum quod ad probationes amandavimus, quia in eo siint multæ lacunæ. Ex hoc instrumento apparet Bertrandum epi- fcopum Vasatensem, non exiguam contulisse operam in fundatione hujus abbatiæ ; cujus etiam ecclesiam ipsie consecravit. Verum cum ecclesia illa lignea nec sittis solida, nec tam multis fratribus lufficere videretur, Gaufridus Ber- trandi successor lapideam construere cogitavit, 1 Pcriptis litteris ad abbates, priores, sacerdotes, clericos & alios fideles, quibus eo$ hortatur ut suppetias Christi pauperibus hanc in rem praebeant. Has litteras ex autographo ipso lescri » psimuS & hic eden6a$ curavimus. LtTTERÆ G. * VASATENSIS EPISCOPI, quibus fideles omnes hortatur ut fratribu$ Fontis Guillelmi monasterium ædificantibuS de siiis bonis succurant. Det gratia Vasuttnsts episuopns, abbati- • bus, prioribus, Jactrdotibus. tleritis, atque sancta Dei ecclesia ministris • ceterisque utriujque sexus fidelibus, ad quoscunque littera ista pervenerint, salutem & misericordia operibus abundare. Ex jusceptojure pastorali nobis incumbit officio » viris semper deferre religiosts, ne forte religionem videamur contemnere, quia fi in nobis non habe- musstn aliis tamen venerari debemus & diligere. Verum inter ceteros quodam reverentia privilegio specialius ab omnibus honorandi sunt » q ui vita & habitu ipfam profitentur religionem, voluntarieseso dantes paupertati. Credimus namque tales eleemojynis & aliis Christiana devotionis operibus praserendos, dicente feriptura : Desiidet eleemosyna in manu tua, donec videas cui des eam. Et alibi-. Bonum facientes ist amnes maxime ad HhhhX’ mi ECCLESIA \ domesticos fidei. Eststquidem in episcopatu nojlro A domus quadam qua appellatur Fons-w. in qua abbas & fratrum conventus vitam ducentes religiosum, omnia sua omntbusfaciunt communia-, & licet necessaria eis minus plene suppetant, miferi- cordia tamen operibus assidue vacant, & adifica- tionum insudant laboribus s ut Mariam fequeh- tes in contemplatione, Martham etiam in actione praire videantur. Habentes namque capellam ligneam tot fratribus minas idoneam, monasterium adificant lapideumfa quo cum qua necessaria sunt, ibi rara inveniantur, & a longe portari oporteat, potius a multis astimabatur dejistendum quam in- ststendum. Ne igitur propter paupertatem incoepto subcumbant operi, sed qui fpirituales die ac nocte pro nobis feminant preces, carnalia a nobis metant 1 beneficia, monemus, rogamus & modis omnibus vos exoramus, quatinus divina pietatis intuitu, &fpe retributionis aterna, cum eorum nuntios videritis, benigne recipiatis, & ad constructionem talis ac tanti monasterii, impensu stbi vestrarum eleemosunarum beneficia levamen faciant eis & juvamen. Nam testante auctoritate evangelica i Sicut aqua ignem, ita eleemosyna extinguit peccatum. Et dantibus eleemosjnam omnia constat esse munda. Clericis vero nostri episcopatus mandando pracipimus, quatenus eorum nuntios in domibus suis benigne recipientes, populum stbi commissum diligenter admoneant, ut ad supe dicti C monasterii opus largas mittant eleemofynas, & fraternitati qua in eadem abbatia Fontis-Guillelmi statuta est, st eis placuerit, se associent, vel adificationi pralibati monasterii de bonis suis aliquid miferint, de injunctis stbi penitentiis XL. dies relaxamus. Ex nojlra parte insuper in uno quoque anno duas missas celebrare decrevimus. Praterea prudentiam vestram non lateat quod abbas & fratres dicti coenobii pro vivorum sulute & requie drsanctorum, stngulis diebus pro benefactoribus suis faciunt bis divina celebrari, per omnes etiam abbatias, qua monasterio Cadonen- st * subjacere noscuntur, eandem obfervantiam *- noveritis propagatam.Item abbas & fratres Fontis-Guillelmisuas orationessuis benefactoribus communicant. SERIES ABBATUM. I. Bernardus abbas Gondonii primus rexisse Fontis-Willelmi monasterium videtur, sub quo Grimaldus erat prior. Saltem id insinuantplu- res chartæ quas vidimus. Præfuit issque ad annum circiter « 35. De hoc abbate fortasse in- telligendum quod legimus in necrologio Silvæ- majorisad yi.idus Augusti, mors Bernardi de Segur abbatis Fontis-Guillelmi. II. Stephanus, cui abbati Arnaldus-Guillel- mi donat terram, quæ appellatur Insula, For- tone apud Vasatem episcopante, Ludovico rege duce Aquitaniæ. Eidem abbati Raimundus de Lugat donat medietatem terræ suæ eum Arnal- do hlio suo, quem suseepit abbas ad docendum, pascendum & monachum faciendum. Eidem Stephano abbati Arsivusde la VaiJ donum fecit 1140. Eidem etiam Annetus de Garinol medietatem terræ de Besuntconccsiit 1146.Memoratur 1152. in pervetusta charta ecclesiæ Vasatensis. Stephano etiam abbati Amanevus de ASATENSIS. m » Lebreto, nepos Gastonis vicecomitis de Bearn, 1164. donavit terras suas de Artigavella. Recensetur adhuc 1165. III. Johannes I. post Stephanum memoratur in veteri charta, eique plures reperiuntur sactæ donationes. IV. Raimundus I.deMont-long, n8o.rr88. V. Aimerictis reperitur in veteri instrumento cujus character annos circiter quingentos repraesentat. Forsitan idem cum A. S. abbate quim). occurrit in charta Amanei de Blo- goneo. V l. P. abbas memoratur in veteri charta Wil- lelmi Amanevi dePomeis, forte Petrus qui occurrit abbas 30.124.9. Hic abbas eodem tempore quo Raimundus abbas S. Fremerii, scripsit ad Ludovicum Francorum regem pro priore & monachis Regulæ, ut eis restitueret justitiam, quantum ad Janguinem & latrocinium, qua spo- liatos ab Anglorum rege asserit. VII. Bertrandus, 1171. ^72. VIII. Galterius cfEstissac, 1283.1184.1285. IX. Hugo de Lerin, 1302. X. Guillelmus I. de Saint-Felis, aut de Saint- Philip, utroque enim modo reperitur, 1312, 1313.1315.1317— I323— W- XI. Guiraldus, r337-1343.1351.1352. XII. JohanneS II. ^57. 1360.1362. r36$. 1379.1381— 1387- XIII. JohannesDavid III.r389.I392. T397. XIV. Sancitis Lanneau, 1409.1410.1411. 1417. XV. Johannes Martin IV.1444.1462. Ces- sit anno 14.64. XVI. Audetus, Ieu Odo de Laterano, alias de Macencoma, seu de Masconia, nobili genere natus, per resignationem praecedentis bullas obtinuit 1464. Regebat adhuc r47o. XVII. Raimundus II.episcopus Vasatensis & abbas Fontis-Guillelmi, 1476.1480. 1484. XVIII. Ferrandus I.de Castagnier, 1487. XIX. Johannes V. Bonal episcop. Vasaten sis, & abbas Fontis-Willelmi, 1494.1495. T502. XX. Ferrandus II. de Castenerio, seu de Castault, 1504. r 505. r 507. XXI. Menco de Bernede, 1509. ^4. XXII. Petrus I I.Salmeron, commendatarius cessit 1517. retenta sibi pensione & administra- tione duarum ecclesiarumparochialium. XXIII. Dominicus de Bernede per cesiio- nem præcedentis >1517. XXIV. Johannes VI de Salignae, 1548. XXV. Fiacriusde Salignae, Ij6o. XXVI. Johannes VII. de Salignae, 1564. XXVII. Guillelmus II Carre, 1581. XXVIII. Vitalis Chastenet, 1626. XXIX. Ludovicus Darodes, doctor theologus, ex cesiione præcedentis factus abbas regularis Fontis-Guillelmi ; jam erat vicarius & vi- sitator generalis ordinis Cisterciensis in provincia Aquitaniæ anno 1643. & anno 1660. trans- latusest ad abbatiam Cadunii. XXX. IgnatiusdeMontesquioux ex abbate Cadunii vi permutationis, cum bdncplacito regis factus abbas Fontis-Guillelmi, 1660. hactenus præest.

---