Gallia Christiana 1715 01/Instrumenta/Castrensis
I.
Froterii epiſcopi, ut opinamur, Nemauſenſis charta, qua ſubjicit Maſſilienſi S. Victoris cœnobio monaſterium Caſtrenſe.1071.
Ex chartario S. Victoris Maſſilienſis. IN nomine ſanctæ & individuæ Trinitatis, ego Froterius epiſcopus, & Raymundus vicecomes, nepos meus, videntes monaſterium ſancti Benedicti & ſancti Vincentii, quod ſub poteſtate noſtra conſtitutum eſt, peccatis noſtris & parentum noſtrorum, & ipſius loci habitatorum, a regulari ordine penitus deſtitutum, & a nobilitate & gloria, quam dudum habuit, ex maxima parte minoratum, cogitavimus qualiter ad religionem monaſticam potuiſſemus eum, cum Dei adjutorio reſtaurare. Et cum id ipſum per nos ipſos implere nequivimus, abbatem Maſſilienſem & congregationem ejus pro caritate Dei rogavimus, ut in hoc nobis adjutores exiſterent, & laborem pro tantæ fructu religionis aſſumerent ; quod & facere cum Dei adjutorio profitentur. Ideoque talem volumus de hoc inter nos & illos conſtitutionem, per hanc notitiam confirmare, quam nemo poſſit vel debeat in tempore unquam futuro diſſolvere, quatenus neque illi ſuum laborem, neque nos perdere noſtram timeamus Deo juvante mercedem. Igitur donamus prædictum monaſterium, quod appellatur Caſtras, nos ſupra dicti donatores Froterius epiſcopus, & Raymundus vicecomes, Bernardo abbati monaſterii ſancti Victoris Maſſilienſis, & omnibus ſucceſſoribus ejus, tali tenore, ut ibi abbatem & monachos mittant, qui regularem ordinem ſecundum præceptum ſancti Benedicti, & conſtitutiones Maſſilienſis monaſterii teneant. Et quando abbas monaſterii Caſtrenſis obierit, idem abbas Bernardus, & ſucceſſores ejus abbates Maſſilienſes, ſemper in monaſterio Caſtrenſi abbates mittant, qui ſecundum Deum vivant, & ſibi ac ſucceſſoribus ejus cum omni congregatione ſua obedientes exiſtant. Quod ſi deviaverit a lege Dei quiſquam abbas Caſtrenſis monaſterii, veniat abbas Maſſilienſis qui fuerit in tempore illo, & corripiat eum bis & ter : Si emendare noluerit, expellat eum & ponat alium in loco ejus, qui dignus & obediens ſit. Et hoc pro ſoliditate & firmitate religionis, ſtabile ſemper ac firmum eſſe pro divino amore decernimus, ut nemo unquam poteſtatem habeat constitutionem iſtam infringere ; & ſi quis violare tentaverit, non valeat vendicare quod voluit, ſed ſit in hoc ſeculo & futuro, niſi reſipuerit, perpetuo anathemate condemnatus, conſtitutione iſta firma ſemper ac ſtabili permanente. Acta eſt donatio & conſtitutio hæc anno ab incarnatione Domini m. lxxiii. ii. id. Jan. coram idoneis teſtibus, in ipſo loco de Caſtras. Sig. Froterii epiſcopi, qui chartam iſtam firmavit & firmare rogavit. Sig. Raymundi vicecomitis. Sig. Raymundi Ermengau. Sig. Arnaldi Sicard. Sig. Bernardi Raymundi. Sig. Durani Nogauzfre. Guilabert Sicard. Engelbertus monachus ſcripſit.
II.
Charta ſocietatis inter Caſtrenſem & Dalonenſem abbates, in qua mirifice elucent pietas & caritas.Ex chartulario Dalonenſ. fol. 35. verſo. EGo Petrus abbas Caſtrenſis, & ego Rotgerius abbas Dalonenſis, ſervos ſummi & veri patrisfamilias, licet inutiles, nos eſſe ſcientes, fratribus noſtris tam præſentibus quam futuris, ſtilo præſentis paginæ, denuntiamus ut pacem & caritatem invicem habere ſtudeant, & hoc tanto bono ſe veraciter eſſe Chriſti diſcipulos omnibus hominibus oſtendant. Hoc enim bonum & acceptum eſt coram ſalvatore noſtro Deo, ut quemadmodum locorum vicinia ſibi propinqui ſunt, ita vel multo magis animorum concordia in pacis vinculo ſibi mutuo copulentur. Fratres igitur utriuſque monaſterii, non ſicut hoſpitibus & peregrinis, ſed ſicut fratribus & domeſticis, ſe ſe invicem in utroque monaſterio fruantur, & nullus ſuper alterum temere ſuperextendat, ſeu in terris acquirendis, ſeu aliis quibuſlibet moleſtiis faciendis. Cum breve congregationis cujuſlibet in capitulo alterius fuerit recitatum, fratribus defunctis, ſecundum uſus & conſuetudines ſuas, ſeptem diebus divinum officium perſolvant. Abbatibus vero, ſicut monacho vel canonico, in utroque monaſterio totum officium ex integro reddatur. Hæc itaque, ſicut diximus, ita amodo & in futurum obſervanda paterna autoritate ſancimus. Ego vero Rotgerius Dalonenſis abbas, volentibus & concedentibus fratribus noſtris, ex parte Dei & noſtra, terram illam de Podio-Auriol, quam & prius de Guidone Raſa, & poſtea de nepote ejus Stephano Belleti, præſentibus Geraldo & Petro de Faia, atque Guidone de Boiſolio, acquiſivi, & poſt aliquantum temporis, hoc idem donum Iterius de Born & fratres ejus apud Caſtrum Autafort, multis præſentibus in manu noſtra publice confirmavit ; terram, inquam, illam domno Petro abbati Caſtrenſi & fratribus ejuſdem eccleſiæ, libere damus atque concedimus. Ego etiam Petrus abbas Caſtrenſis, cum conſilio & voluntate fratrum noſtrorum, viciſſim donamus domno Rotgerio abbati & fratribus Dalonenſibus, tres partes cujuſdam nemoris, atque remittimus octo denarios, quos nobis debebant à la Foreſt, & alios octo in podio de la Vaiſſa, alios octo dabimus eis cenſuales de podio Auriol, ad feſtivitatem ſancti Michaelis in perpetuum annuatim. Ut autem hoc pactum & hæ commutationes, in futurum firmius obſerventur in capitulis noſtris, hanc conſtitutionis paginam recenſeri fecimus, manibuſque propriis ſubſcribentes, ſigillis noſtris munivimus.
III.
Johannis Papa XXII. de erectione monaſterii Caſtrensis in eccleſiam cathedralem.Ex vit. Pap. Avenion. Baluz. to. 1. col. 308. JOhannes epiſcopus ſervus, &c. venerabili fratri Lodovenſi epiſcopo, & dilectis filiis abbati monaſterii Bonæ-vallis, Ruthenenſis diœceſis, ac præpoſito eccleſiæ Magalonenſis, ſalutem & apoſtolicam benedictionem. Nuper ex certis rationabilibus & manifeſtis causis, quæ ad hoc noſtrum animum induxerunt, villam de Caſtris, infra Albienſis diœceſis limites conſtitutam, qui locus inſignis & multiplici commoditate dotatus exiſtit, de fratrum noſtrorum consilio & apoſtolicæ plenitudine poteſtatis, per noſtras ſub certa forma litteras in civitatem ereximus, & civitatis titulo duximus decorandam ; ſtatuentes, & etiam decernentes, ut eccleſia monaſterii ipſius loci, ordinis ſancti Benedicti, tunc monaſterio ſancti Victoris Maſſilienſis ſubjecti, ſuo exinde amoto abbate, ex hinc haberetur & conſiſteret cathedralis. Ac deinde volentes eidem eccleſiæ de pastore idoneo ſalubriter providere, in dilectum filium Deodatum, tunc abbatem monaſterii Latiniacenſis, ordinis ſancti Benedicti, diœceſis Pariſienſis, direximus oculos noſtræ mentis, eumque de fratrum eorumdem conſilio prædicto, præfecimus in epiſcopum & paſtorem, curam & adminiſtrationem ipſius eccleſiæ, ei in ſpiritualibus & temporalibus committendo. Verumtamen quia prædicta eccleſia, quam de bonis epiſcopatus Albienſis dotare intendimus, nondum dotata exiſtit, nec eidem certi limites aſſignati ſunt, idemque Deodatus de redditibus & proventibus, quibus eadem monaſterii eccleſia antea fruebatur, juxta dignitatis ſuæ decentiam nequeat ſuſtentari, apoſtolica auctoritate decrevimus, de bonis epiſcopatus Albienſis, ſummam quinque millium librarum Turonenſium parvorum, ex tunc dicto Deodato ab Albienſi epiſcopo, qui eſt, vel pro tempore fuerit, perſolvendam, donec de redditibus ipſius epiſcopatus, qui valde dignoſcitur abundare, eidem Caſtrenſi eccleſiæ, fuerit auctoritate noſtra, ſufficiens & congrua portio aſſignata. Quocirca diſcretioni veſtræ per apoſtolica ſcripta mandamus, quatenus vos, vel tres, vel duo, ſeu unus veſtrum, per vos vel alium, ſeu alios hujuſmodi, ſummam quinque millium librarum Turonenſium, de bonis dicti epiſcopatus Albienſis faciatis annis ſingulis dicto Deodato epiſcopo, pro rata temporis exhiberi, donec ejuſmodi portio dictæ eccleſiæ Caſtrenſi aſſignata fuerit, ut præfertur. Contradictores per cenſuram eccleſiaſticam, appellatione poſtpoſita, compeſcendo : non obſtante, ſi quibus a ſede apoſtolica ſit indultum, quod excommunicari aut interdici vel ſuſpendi non poſſent, per litteras apoſtolicas, quæ de indulto ejuſmodi plenam & expreſſam non fecerint mentionem. Datum Avinioni quinto idus Junii, Pontificatus noſtri anno primo.
IV.
Charta de dono facto in nemore Ardorelli Heliæ abbati Cadunenſi.1124.
Ex chartario abbatiaæ Ardorelli. IN nomine Domini noſtri Jeſu Chriſti, ego Petrus Ramundi, & Guilermus, & Ramundus Bonus homo, & Guilhabertus, pro amore Dei & pro redemtione animarum noſtrarum, & parentum noſtrorum, damus Deo ejuſque glorioſiſſimæ genitrici, in nemore de Ardorello, quod eſt in parochia eccleſiæ ſanctæ Mariæ Sanguinorenſi, ad alodium tantum quantum ſignaverunt Bernardus de Miravalle, & Bernardus de Altopullo ; & in toto ipſo nemore quidquid opus fuerit monachis ibidem Deo ſervientibus, ad animalium ſuorum paſcua, ſine ſervitio, & ſine paſcalio, & condecens illorum & illorum hominum, qui a ſuos ſibos ſtabant, & alignamenta ipſorum & illorum hominum, qui a ſuos ſibos ſtabant, hoc totum damus libere & puro corde, Deo & ſanctæ Mariæ, & Heliæ abbati Cadunenſi, & Raynaldo priori & ſucceſſoribus ejus, in manu domini Bertrandi Albienſis epiſcopi, & in manu Bernardi Actonis vicecomitis, & uxoris ejus Ceciliæ, & filii eorum. Et nemini ibi damus aliquid niſi ſupra dictis. Anno ab incarnatione Domini m c xxiv. decimo quarto cal. Octobris, regnante Ludovico rege Francorum, anno pontificatus domini Calixti Papæ ſecundi. ** Forte Signum. Domni Begonis abbatis Caſtrenſis. Domni Bernardi de Miravalle. Domni Bernardi de Altopullo.
V.
Inſtrumentum Rogerii Biterrenſis vicecomitis pro Ardorello.1139.
Ex scriniis Ardorelli. IN nomine Domini noſtri Jeſu Chriſti, ego Rogerius Biterrenſis vicecomes, pro ſalute animæ meæ & parentum meorum, dono per me & per omnes ſucceſſores meos, Domino Deo & beatæ Mariæ de Ardorello, & tibi, Fulconi abbati, ac Stephano priori, omnibuſque fratribus de Ardorello, ac ſucceſſoribus eorum, omnem terram de Villa nova, ex integro, libere, per allodium, uſque in perpetuum. Hanc autem terram de Villa nova dono & permitto prænominatis fratribus de Ardorello perpetuo poſſidendam, pro honore & terra de Cambones, quam Gaubertus de la Valetta, conſilio & voluntate domini & patris mei vicecomitis, Bernardi Actonis, & matris meæ dominæ Cæciliæ vicecomitiſſæ, eiſdem fratribus de Ardorello dederat : quam terram de Cambones a patre meo feudaliter habebat & tenebat. Et quoniam Guilhermus de Peirola hanc terram de Cambones calumniatur fratribus de Ardorello, prohibet quin fratres in pace vivere & Deo ſervire, ſuaque jura abſque calumnia valeant poſſidere, ego permitto eis Villam novam, eamque dono habendi jure perpetuo, & in allodio tenendi. Similiter dono & concedo per me & per omnes ſucceſſores meos, fratribus de Ardorello, eorumque ſucceſſoribus in perpetuum, libere & per allodium, quidquid jaih a feudalibus meis militibus adquiſiverunt, vel deinceps adquirere poterunt. Hoc donum factum fuit in præſentia dominæ Cæciliæ vicecomitiſſæ, matris ipſius Rogerii vicecomitis, apud Burlatum, anno dominicæ incarnationis m c xxxix. Hujus rei teſtes ſunt Reginaldus prior de Burlato, Petrus Vaſſalh frater ejus, Bernardus de Villanova, & Sicardus Vicarius, & Deodatus Ameli, & Ermengaudus de Ansac.
VI.
Artaldus epiſcopus Elnenſis dat Petro abbati Ardorelli monaſterium ſanctæ Mariæ de Cleriana ordinis S. Benedicti in Roſſilione.1162.
Ex chartis Ardorelli. IN Dei nomine ego Artaldus Dei gratia Helenenſis epiſcopus, conſilio & voluntate totius noſtri conventus, & voluntate Arnaldi de Muſſeto, & filii ſui Ademari & fratrum ſuorum Moſſatenſis eccleſiæ parrochianorum, dono & trado monaſterium ſanctæ Mariæ de Cleriana, ſanctæ domo Ardorelli ; & tibi, Petre, prædicti loci abbas, & ſucceſſoribus tuis, ad regendum & diſponendum ſecundum regulam beati Benedicti, & traditiones prædictæ domus, & facias ibi abbatiam, eo conditionis tenore, ut qui nunc in abbatem electus eſt, Martinus nomine, & omnes ſucceſſores ejus promittant & exhibeant obedientiam & reverentiam in omnibus, noſtræ eccleſiæ, & mihi, & omnibus ſucceſſoribus noſtris, quod poſt hujus deceſſum conventus prædictæ ſanctæ Mariæ de Cleriana, liberam habeat electionem juxta regulam beati Benedicti, quam factam nobis & noſtræ repræſentet eccleſiæ, ut & eam, ſi canonice facta fuerit, confirmemus, & manus noſtræ impoſitione in abbatem conſecretur electus. Quod eſt actum IV. nonas Auguſti, anno Dominicæ incarnationis m c lxii. regnante Ludovico rege in Francia. S.✝ Artaldi Elnenſis epiſcopi, qui hæc fieri juſſit, firmavit & teſtes firmare rogavit. S.✝M. Bernardi de Muſſeto, Helenenſis archidiaconi. S.✝M. Ademari de Turriliis, archidiaconi. S.✝M. Petri de Mataplaria, archidiaconi. S.✝M. Bertrandi præcentoris & præpoſiti. S.✝M. Bernardi de Brulian. S.✝M. Guillelmi de Inſula. S.✝M. Guillelmi Jordanis. S.✝M. Bernardi de Furnuls. S.✝M. Remundi de Ilice decani, videntibus & audientibus & comitantibus aliis. S.✝M. Petri, abbatis Ardorelli. S.✝M. Pontii, monachi domus Ardorelli. S.✝M. Martini Clerianenſis, electi. S.✝M. Petri Bernardi monachi. S. Arnaldi de Moſſeto. S. Ademari filii eius. ✝ S. Raimundi & Guillelmi fratrum Arnaldi de Moſſeto. Bernardus de Palatio levita ſcripſit hæc, vice Petri præcentoris, die & anno quo ſupra.
Ex chartar. abbatiæ Ardorelli. ANno domini mcxxxviii. Innocentius papa II. confirmavit, & privilegio communivit abbatiam beatæ Mariæ de Ardorello, Ciſtercienſis ordinis, Albienſis dioceſis tunc, nunc vero Caſtrenſis, Fulcone primo abbate tunc exiſtente ibidem, pontificatus ipſius Innocentii anno IX. præfatamque confirmationem ſuccedente tempore iteravit, & ampliori gratia communivit Alexander papa III. anno Domini mclxv. pontificatus ipſius Alexandri anno VI. in Montepeſulano. Hujus monaſterii fundatrix fuit devota Cæcilia, nobilis vicecomitiſſa Biterrenſis, quæ ibidem juxta oſtium eccleſiæ condita requieſcit. Sequentes vero verſiculi ſuper lapidem ejus tumuli ejus ſunt inſculpti.
Omnis qui neſcit, diſcat quonium requieſcit.
Hoc in ſarcophago Cæcilia vera virago.
Iſta monaſterium fecit, reliquiaſque demorum,
Culta vel inculta dans fratribus hæc bona multa.
Ergo præſentes orent pariterque ſequentes
Hæc pro defuncta, quibus hic ſunt præſtita cuncta. Amen.
O pie rex Chriſte, propter tua vulnera quinque,
Da requiem cunctis hic & ubique ſepultis,
Ut poſſint requiem tecum habere quietam. Amen.
DOmine pro tua pietate miſerere animæ famulæ tuæ & a contagiis mortalitatis exutam, in æternæ salvationis partem reſtite, per Chriſtum. Requieſcat in pace. Amen.
VIII.
Bulla reductionis venerabilis capituli eccleſiæ cathedralis Caſtrenſis, nuper provinciæ Bituricenſis, nunc Albienſis in ſtatum ſecularem per Paulum III. ſummum pontificem.1535. PAulus epiſcopus ſervus ſervorum Dei, ad perpetuam rei memoriam. Sacri apoſtolatus miniſterio (meritis licet imparibus) ſuperna diſpoſitione præſidentes, ex incumbentis nobis apoſtolicæ ſolicitudinis officio, circa eccleſiarum quarumlibet præſertim cathedralium inſignium, & illarum perſonarum potiſſime religionis titulo inſignitarum, ſtatum proſpere dirigendum, & dante Domino, in melius commutandum, ne in ſpiritualibus & temporalibus collaberetur ; artentæ conſiderationis aciem, maxime dum catholicorum regum vota expoſcunt, libenter dirigimus ; ac eorum diſpendiis & indemnitatibus occurrere, & profectibus conſulere & ſatagentes, ſtatum ipſum interdum commutamus & alteramus, ac deſuper diſponimus, prout ſalus exigit animarum ; ac temporum & locorum conditionibus diligenter conſideratis pro eccleſiarum & perſonarum earumdem felici ſucceſſu, decore & venuſtate, ac bonorum & jurium conſervatione, & divini cultus augmento conſpicimus in domino ſalubriter expedire. Sane cariſſimus in Chriſto filius noſter Franciſcus Francorum rex illuſtris, tam ſuo quam venerabilis fratris noſtri Jacobi de Turnone moderni epiſcopi Caſtrenſis, ac dilectorum filiorum priorum, majoris nuncupati, eleemoſinarii, infirmarii, cantoris, cabiſcolis nuncupati, ſubcamerarii, ſacriſtæ, & capituli, ſingulorumque monachorum & novitiorum eccleſiæ Caſtrenſis ordinis ſancti Benedicti nominibus, nobis nuper exponi fecit, quod licet dicta, eccleſia olim de monaſterio ſub invocatione ejuſdem S. Benedicti fundate, dicti ordinis, tunc Albienſis diœceſis in Albigeſio partium Aquitaniæ, per felicis recordationis Johannem Papam XXII. prædeceſſorem noſtrum in cathedralem eccleſiam ejuſdem ordinis apoſtolica auctoritate erecta, ac diverſis privilegiis honoribus & immunitatibus, quæ forſan varietate, & vetuſtate temporum perierunt, exornata & inſignita extiterit ; ac in ea numerus triginta monachorum quorum viginti quatuor præbendati monachales portiones inibi percipientes exiſtunt, inſtitutus, & menſa capitularis a menſa epiſcopali ſeparata ac prorſus diſtincta ; necnon unus prioratus, major nuncupatus, dignitas poſt pontificalem major, & una eleemoſynaria, una infirmaria, una cantoria, cabiſcola nuncupata, una ſubcameraria, & una ſacriſtia, & forſan alia officia & beneficia clauſtralia, per monachos de numero triginta monachorum hujuſmodi exiſtentes, ex ordinaria diſpoſitione obtineri ſolita, & ad collationem & proviſionem præfati Jacobi, de pro tempore exiſtentis epiſcopi Caſtrenſis ſpectantia & pertinentia ; nec non duæ ad altare beatæ Mariæ de Bethleem ſitum in eadem eccleſia, & aliæ perpetuæ capellaniæ, per diverſas perſonas fundatæ & dotatæ, & ad collationem, proviſionem ſeu diſpoſitionem eccleſiaſticarum & aliarum perſonarum pertinentes ; ac quatuor perpetua ſimplitia beneficia eccleſiaſtica, clericaturæ nuncupata, per clericos ſeculares obtineri ſolita, inter alia, fore noſcantur : & ab eadem eccleſia prioratus de l’Aſſoal ſive de Aſſoale, & S. Pauli, necnon de Muraſſo, ſive de Muraſſone dicti ordinis, Vabrenſis & Vaurenſis diœceſum, per tres ex dictis triginta monachis, portiones tamen monachales non percipientes, obtineri ſoliti, quos pro tempore obtinentes novitios ſeu religioſos in ipſis prioratibus alere, fovere & manutenere tenentur, & forſan alii prioratus dependentes ; ac pro illius fabrica ſumma mille librarum Turonenſium per epiſcopum Caſtrenſem pro tempore exiſtentem annis ſingulis debeatur ; & ratione fabricæ hujuſmodi, idem epiſcopus de dictis mille libris fabricæ prædictæ debitis, ſummam ducentarum librarum ſimilium pro reparationibus domorum & locorum menſæ ſuæ epiſcopalis ex tranſactione dudum tunc cum epiſcopo Caſtrenſi per ipſum capitulum inita percipiat, ſibique & pro tempore exiſtenti epiſcopo Caſtrenſi certa penſio annua bladi & vini, per eoſdem capitulum annuatim perpetuo debita ſit. Nihilominus cum ex frequentia monachorum ipſius eccleſiæ cum ſecularibus ad dictam eccleſiam in qua pontificalia & alia ſolemnia officia de more celebrantur confluentibus, monachi ipſi vitam a regularibus inſtitutis penitus alienam ducere quodammodo inducantur, ac propter manuales diſtributiones quaſi proprium & peculiare in ſe habere cogantur ; quo fit ut vota ſua Altiſſimo juxta ipſius ordinis regularia inſtituta non reddentes, animabus ſuis minus conſulant, & ſeculares ex eorum mutua converſatione famæ & honori eorumdem monachorum detrahant, ac devotio ad eccleſiam & ordinem hujuſmodi minuatur. Nec facile reperiantur viri nobilitate generis, & litterarum ſcientia præditi, qui ordinem ipſum in præfata eccleſia profiteri, & ad illius regularem obſervantiam obligari velint : ac plerumque in dicta eccleſia ſint monachi, quorum induſtria & favore bonorum & jurium ipſius eccleſiæ conſervationi, & rerum plurium occupatarum recuperationi, aliiſque ejuſdem eccleſiæ neceſſitatibus, ut expediret, conſuli nequeat, & niſi per nos opportune provideatur, gravia incommoda, pericula & ſcandala cum ipſius eccleſiæ jactura, ac religionis & divinorum diminutione non modica ſubſequentur tempore procedente. Ac idem Jacobus epiſcopus penſionem ſibi, & pro tempore exiſtente epiſcopo Caſtrensi præfato, per ipſos capitulum perpetuo, ut præfertur, debitam ; prædictam eiſdem capitulo, ſi ſeculares efficiantur, remiſerit & donaverit, & eos ab illius ſolutione ſibi, & eidem epiſcopo Caſtrenſi pro tempore exiſtenti facienda abſolverit, & perpetuo liberaverit : ſi in præfata eccleſia, cui epiſcopus ſecularis, qui archiepiſcopo Bituricenſi pro tempore exiſtenti jure metropolitico ſubeſſe dignoſcitur, præeſt, ordo prædictus & dependentia, ac ſingulæ illius monachales portiones, nec non officia ac major, & dependentes prioratus, ac capellaniæ, & beneficia ſupradicta penitus ſupprimerentur, & extinguerentur, ipſaque eccleſia ad ſtatum canonicorum & preſbyterorum ſecularium ad inſtar aliarum cathedralium eccleſiarum ſecularium regni Franciæ reduceretur ; profecto in eadem eccleſia, ad quam præfatus Jacobus epiſcopus ſincerum devotionis affectum in dies gerere comprobatur, ceremoniæ & officia pontificalia in majori devotione haberentur ; & perſonæ nobilitate generis ac litterarum ſcientia aliiſque virtutum donis præditæ, quæ canonicatus & præbendas ac alias dignitates in ea obtinere, ac de illius gremio eſſe vellent, ac inibi cum majori decentia reſiderent, ac quorum reſidentia, & divino cultui aſſiſtentia & conſiliis, ac doctrina, nec non conſanguineorum & amicorum favore, ipſius eccleſiæ decor, ſtatus, honor, & utilitas, ac in ea divinus cultus hujuſmodi magnum incrementum ſuſciperent, & alienata recuperarentur, necnon collapſa reſtauratentur, diſperſa etiam congregarentur, ac alia ipſius eccleſiæ jura & bona conſervarentur, & augerentur, ac facilius repararentur, necnon Chriſti fidelium devotio ad eamdem eccleſiam cum animarum ſalute augeretur, ac præmiſſis aliiſque incommodis & inconvenientibus obviaretur, animarumque periculis ſalubriter provideretur. Quare praæefatus Franciſcus rex, dictis nominibus, nobis per ſuas litteras humiliter ſupplicavit, ut in dicta eccleſia Caſtrenſi, ordinem prædictum, omnemque ſtatum & dependentias regulares, necnon ſingulas illius monachales portiones, majorem & dependentes prioratus, ac ſingula officia, necnon capellanias, & beneficia hujuſmodi penitus ſupprimere &extinguere, ac ſtatum regularem eccleſiæ Caſtrenſis hujuſmodi, in ſtatum canonicorum, preſbyterorum & clericorum ſecularium immutare, & illam ad ſtatum ſecularem reducere ; necnon omnes & ſingulos ipſius eccleſiæ Caſtrenſis monachos, etiam illius officia, ac majorem & dependentes prioratus prædictos obtinentes, ordinem ipſum tacite vel expreſſe profeſſos, ab obſervatione conſtitutionum, ordinationum, inſtitutionum, & conſuetudinum regularium ordinis, & ſtatutorum eccleſiæ Caſtrenſis prædictorum, ac votorum quomodolibet per eos in profeſſione hujuſmodi emiſſorum, necnon a regula ejuſdem ſancti Benedicti penitus abſolvere, & totaliter liberare ; ac in eadem eccleſia Caſtrenſi loco viginti quatuor monachalium portionum, viginti quatuor canonicatus & præbendas ſeculares ; necnon loco prioratus majoris, unam præpoſituram poſt pontificalem majorem ; necnon loco eleemoſynariæ, unam majorem ſecundam ; & loco infirmariæ, aliam archidiaconatus minorem nuncupandam tertiam ; ac loco cantoriæ regularis, unam cantoriam ſecularem, quartam ; ac loco ſubcamerariæ unam ſuccentoriam, quintam ; ac loco ſacriſtiæ ſupprimendarum hujuſmodi, unam theſaurariam ſextam, poſt pontificalem non majores inibi dignitates erigere & inſtituere, aliiſque in præmiſſis opportune providere de benignitate apoſtolica dignaremur. Nos igitur, qui dudum inter alia voluimus, quod petentes beneficia eccleſiaſtica aliis uniri, tenerentur exprimere verum annuum valorem ſecundum communem æſtimationem tam beneficii uniendi, quam illius cui unio fieri peteretur, alioquin unio non valeret, & ſemper in unionibus commiſſio fieret ad partes, vocatis quorum intereſſet. *ſ. Cumque. Quique eccleſiarum quarumlibet præſertim cathedralium, & illarum perſonarum proſperum ſtatum, & decorem, ac in melius directionem, nec non divini cultus in eis augmentum, ac animarum ſalutem, noſtris potiſſime temporibus, ſinceris deſideramus affectibus ; Jacobum epiſcopum qui, ut aſſeritur, dilecti filii noſtri Franciſci, titulo SS. Petri & Marcellini preſbyteri cardinalis de Turnone nuncupati, qui dictæ eccleſiæ Bituricenſi ex conceſſione & diſpenſatione apoſtolica præeſſe dignoſcitur, ex fratre germano nepos exiſtit, necnon priorem, eleemoſynarium, infirmarium, cantorem, ſubcamerarium, ſacriſtam, monachos, & novitios ac ſingulares perſonas capituli hujuſmodi, a quibuſvis excommunicationis, ſuſpenſionis, & interdicti, aliiſque eccleſiaſticis ſententiis, cenſuris, & pœnis a jure vel ab homine quavis occaſione vel cauſa latis, ſi quibus quomodolibet innodati exiſtunt, ad effectum præſentium duntaxat exequendum abſolventes, & abſolutos fore cenſentes : ac omnium & ſingularum monachalium portionum, necnon majoris, & dependentium prioratuum, ac officiorum, & capellaniarum ; necnon beneficiorum, ac menſæ capitularis prædictorum fructuum, redituum & proventuum, veros annuos valores ; præſentibus pro expreſſis habentes, hujuſmodi ſupplicationibus inclinati, tum ipſius Jacobi epiſcopi, per dilectum filium magiſtrum Franciſcum Colucium de Piſcia litterarum apoſtolicarum ſcriptorem familiarem noſtrum, procuratorem ſuum ad hoc ab eo ſpecialiter conſtitutum ; & dummodo etiam præfatorum capituli, ſeu majoris partis eorum ad hoc expreſſus accedat aſſenſus, ad divini nominis laudem & gloriam, ac militantis eccleſiæ exaltationem, necnon ipſius eccleſiæ Caſtrenſis felicem ſtatum, ex certa ſcientia noſtra in eadem eccleſia Caſtrenſi ordinem ſancti Benedicti hujuſmodi, ac omnem ſtatum omneſque dependentias regulares, necnon omnes & ſingulas illius monachales portiones, ac majorem, necnon de Laſſoal, & S. Pauli, ac de Muraſſo prædictos, ac omnes & ſingulos alios prioratus ab eadem eccleſia mediate vel immediate dependentes, ubique conſtitutos qui conventuales non ſunt, necnon omnia & ſingula officia clauſtralia, & ſingulas capellanias, ſingulaque beneficia prædicta, etiamſi ad prioratus & officia hujuſmodi conſueverit quis per electionem aſſumi, eiſque cura etiam juriſdictionalis immineat animarum ; penitus & omnino authoritate apoſtolica, tenore præſentium ſupprimimus & extinguimus : ipſumque ſtatum regularem in ſtatum canonicorum, preſbyterorum, & clericorum ſecularium immutamus, & ad ſtatum ſecularem penitus reducimus, & capitulum ſeculare in eadem eccleſia Caſtrenſi inſtituimus, omneſque ipſius eccleſiæ Caſtrenſis monachos & regulares perſonas, etiam majorem, & ab eo dependentes prioratus, & officia hujuſmodi obtinentes, ordinem ipſum tam inibi quam alibi profeſſos, & ad ipſam eccleſiam Caſtrenſem quomodocumque tranſlatos, ab obſervatione conſtitutionum, ordinationum, inſtitutionum & conſuetudinum ordinis, necnon ſtatutorum eccleſiæ Caſtrenſis prædictorum, & quorumcumque per eos in profeſſione hujuſmodi emiſſorum votorum (caſtitatis, obedientiæ, & paupertatis votis dumtaxat exceptis) nec non a regula ejuſdem S. Benedicti, & ſecundum illam a divini officii recitatione ; ita ut canonici & perſonæ ſeculares ipſius eccleſiæ Caſtrenſis exiſtant, & pro talibus habeantur, teneantur, reputentur & nominentur, ac de cetero regularem habitum dicti ordinis geſtare, & illius regularia inſtituta, ordinationes, definitiones, & mores quoad divinorum in eadem eccleſia Caſtrenſi celebrationem, jejunia, victum, & ciborum uſum, ac quæcumque alia ad quæ ratione dicti ordinis tenebantur, in futurum obſervare minime teneantur : ſed in habitu, ordine, ceremoniis, ritu, inceſſu, moribus, & vita quoad omnia ſecularibus canonicis & perſonis aliarum cathedralium ſecularium ſe omnino & ubique conforment. Et qui nunc ſunt, & pro tempore erunt ejuſdem eccleſiæ Caſtrenſis canonici de bonis ſuis quomodolibet licite, etiam intuitu eccleſiæ acquiſitis, & in poſterum per eos quomodolibet acquirendis, libere & licite in vita & in morte diſponere valeant : & ſpolia monachorum decedentium quæ forſan ratione ſtatus regularis Epiſcopo Caſtrenſi pro tempore exiſtenti, vel alias fiſco regio debebantur,de cetero per ipſum epiſcopum aut alium quavis authoritate fungentem exigi & peti minime poſſint ; & ſi de bonis hujuſmodi non diſponant præfati, capitulum pleno jure ſuccedant : ſic tamen quod monachi qui habitum S. Benedicti dimittere noluerint, in illo, quandiu voluerint, remanere poſſint, & nihilominus in divinis in ipſa eccleſia deſerviendo tantum percipiant, quantum unus alius canonicus ipſius eccleſiæ ; ac ſedeant & incedant, vocemque cum aliis canonicis ſecundum ordinem priſtinum habeant, dummodo in divinis & eccleſiaſticis officiis ſuperiori in habitu ſeculari ſe conforment ; penitus abſolvimus & totaliter liberamus. Ac in ipſa eccleſia loco viginti quatuor monachalium portionum, viginti quatuor canonicatus & prebendas ; necnon loco prioratus majoris, unam præpoſituram majorem poſt pontificalem, & primam ; ac loco elcemosynariæ, majorem, ſecundam ; necnon loco infirmariæ, aliam archidiaconatus, minorem, nuncupatam tertiam ; & loco cantoriæ regularis, unam cantoriam ſecularem, quartam ; ac loco ſubcamerariæ unam ſuccentoriam, quintam ; & loco ſacriſtiæ ſuppreſſarum hujuſmodi, unam theſaurariam, ſextam ; poſt pontificalem non majores inibi dignitates : necnon quatuor hebdomadarias nuncupandas, quarum collatio & proviſio ad dictos præpoſitum & capitulum dumtaxat pertineat, pro quatuor hebdomadariis nuncupandis, qui ſingulas dictæ eccleſiæ majores miſſas celebrare & decantare, necnon in omnibus horis de more incipiendo, & debito modo juxta providam ordinationem ipſorum præpoſiti, & capituli de[uper faciendam, finiendoque, aſſiſtere teneantur. Ac loco dictarum duarum capellaniarum ſuppreſſarum alias duas perpetuas capellanias ſemipræbendas nuncupandas, quarum collatio ad ipſum epiſcopum Caſtrenſem pro tempore exiſtentem pleno jure pertineat, pro duobus perpetuis capellanis semipræbendatis nuncupandis, qui poſt obitum ipſas ſuppreſſas capellanias nunc obtinentium de gremio chori ejuſdem eccleſiæ Caſtrenſis exiſtant, & de diſtributionibus ejuſdem eccleſiæ, ſicuti ceteri illius capellani & vicarii, ac beneficiati, de manibus præpoſiti & capituli prædictorum participent, auctoritate apoſtolica, & tenore ſupradictis erigimus & inſtituimus. Ac eidem Jacobo epiſcopo, ut in dicta eccleſia duos alios archidiaconatus pro duobus aliis archidiaconis, qui locum in choro dumtaxat, ſed non vocem in capitulo ipſius eccleſiæ Caſtrenſis habeant, nec etiam ratione ipſorum archidiaconatuum quotidianas diſtributiones, ſeu alia a menſa ſeu capitulo præfatis emolumenta percipiant, erigendi & inſtituendi, ac illorum ſingulis unum beneficium eccleſiaſticum, etiamſi parrochialis eccleſia, vel ejus perpetua vicaria fuerit, uniendi & incorporandi plenam & liberam facultatem concedimus. Necnon omnes & ſingulos fructus, reditus, & proventus ſingularum monachalium portionum, necnon majoris, & dependentium prioratuum, & ſingulorum officiorum clauſtralium, necnon capellaniarum, & beneficiorum ſic ſuppreſſorum prædictorum menſæ capitulari eccleſiæ Caſtrenſis prædictæ. Ita quod per præpoſitum & capitulum præfatos, loco quatuor clericorum perpetuorum beneficiatorum, quatuor beneficia clericaturas nuncupata, ſupprſſa prædicta obtinentium, ex illorum, ſi ad id competant, alioquin ex eorum & menſæ capitularis hujuſmodi fructibus, reditibus, & proventibus paulatim juxta poſſibilitatem. Ac in eadem eccleſia ſex pueri chorales, & unus in cantu & muſica ludimagiſter, qui eoſdem pueros apprime inſtruendo erudire teneatur, ad nutum ipſorum præpoſiti & capituli amovibiles. Necnon poſtquam numerus viginti quatuor canonicorum ad numerum ſexdecim hujuſmodi reductus extiterit, & non prius, decem & ſeptem vicarii perpetui qui ſingulis horis diurnis pariter, & nocturnis, ac aliis divinis officiis in eadem eccleſia aſſiſtant, illaque celebrent & decantent. Sic quod dictus epiſcopus, & quilibet canonicus ratione ſuæ præbendæ unum vicarium ſub ſe habeat, & illum eiſdem capitulo præſentare teneatur, ac ſufficiens & idoneus repertus per ipſos capitulum recipi & admitti debeat, deputentur & continuo manuteneantur. Liceatque eiſdem præpoſito & capitulo per ſe, vel alium, ſeu alios, ſuppreſſarum monachalium portionum, ac officiorum, & prioratuum ex nunc necnon poſt deceſſum illa nunc obtinentium, capellaniarum, & beneficiorum hujuſmodi fructus, reditus & proventus propria auctoritate libere exigere, levare & percipere, ac in ſuos & dictæ menſæ uſus & utilitatem, necnon quotidianarum diſtributionum erogationem, ac capellaniarum, vicariorum, choralium, & ludimagiſtri prædictorum ſuſtentationem convenere, diœceſani loci, & cujuſvis licentia ſuper hoc minime requiſita. Sic tamen quod miſſarum numerus, & aliorum divinorum officiorum ritus, qui in ipſa eccleſia Caſtrenſi per illius monachos officia prædicta obtinentes, ac capellanos, & beneficiatos prædictos, ratione monachalium portionum, prioratuum, officiorum, capellaniarum, ac beneficiorum suppreſſorum prædictorum ſervabatur, nullatenus minuatur, ſed per eos in quorum locum ſuccedent cum majori devotione, ac decentiori ordine pari modo celebretur, & ſervetur ; eiſdem auctoritate, & tenore præſentium perpetuo applicamus & appropriamus : decernentes appropriationem & applicationem hujuſmodi ſub quibuſvis revocationibus unionum, & applicationum per nos, & ſedem prædictam pro tempore factis nullatenus comprehenſas, ſed ſemper ab illis exceptas exiſtere, & cenſeri debere. Et inſuper apoſtolica auctoritate prædicta, earumdem tenorepræſentium ſtatuimus & ordinamus, quod perpetuis futuris temporibus nullus vicarius modo aliquo in dicta eccleſia Caſtrenſi admittatur, niſi & bene legere, & ſufficienter cantare ſciat, & actu preſbyter vel in ea ætate, in qua infra annum ex tunc proximum ad ſacros, & preſbyteratus ordines, quocumque impedimento ceſſante, promoveri poſſit, conſtitutus exiſtat : & ſecus quocumque modo vel ſub cujuſquam auxilio, favore, vel prece, alicui modo præmiſſo non qnalificato de aliqua vicariarum prædictarum provideri contingat, tunc capitulum præfati unum alium conductitium loco illius non qualificati inſtituere, & eidem de fructibus dictæ vicariæ reſpondere, & providere teneantur. Necnon quod ſingulis dignitatibus prædictis futuris temporibus, ſingulæ etiam dictorum officiorum domus, ac omnia & ſingula bona, res, jura, fructus, reditus & proventus, dominia, hereditates, terræ, paſcua, cenſus, decimæ, & omnia alia quæ prius ſingulis officiis præfatis communiter vel diviſim competebant, ipſis & ſingulis ſic erectis dignitatibus pariformiter, communiter & diviſim, ut prius, ſpectent & pertineant. Ac dignitates ipſas pro tempore obtinentes ad omnia & ſingula officia & onera, ad quæ ante ſuppreſſionem hujuſmodi officia ſuppreſſa prædicta pro tempore obtinentes reſpective tenebantur, in omnibus & per omnia nihil penitus omiſſo : ita ut, ſicut eleemoſynarius ad certas eleemoſynas erogandas, & infirmarius ad certam penſionem ſingulis monachis prædictis præſtandam, ac ſacriſta præfati ad luminaria eccleſiæ miniſtranda, & alia onera ſubeunda tenebantur ; ita de cetero archidiaconus major eleemoſynas erogare, & archidiaconus minor penſionem ſingulis canonicis præfatis præſtare, ac theſaurarius præfati luminaria eccleſiæ miniſtrare, & alia onera hujuſmodi ſubire reſpective & omnino teneantur. Quodque de Laſſoal ſive de Aſſoallo, & S. Pauli, ac de Muraſco ſive de Muraſſone prioratus prædictos pro tempore obtinentes, donec illi extincti, ac illorum fructus menſæ capitulari hujuſmodi applicati fuerint, ad certam pecuniarum ſummam per ipſos capitulum cum modernis illorum poſſeſſoribus conventam eiſdem capitulo perſolvendam teneantur : & ſimilis aſſignatio fiat, ſeu fieri debeat tribus canonicis ſicut tribus dictis monachis, ſive novitiis fieri ſolita erat. Ipſique tres canonici, quibus hujuſmodi aſſignatio fiet, non amplius percipiant quam triginta libras Turonenſes, prout monachi percipere ſoliti erant, donec numerus viginti quatuor ad numerum ſexdecim canonicorum prædictorum reductus, vel aliter per eoſdem capitulum deſuper ordinatum fuerit. Ac quod erectis dignitatibus hujuſmodi pro prima vice majoribus & principalibus dictæ eccleſiæ perſonis, videlicet præpoſitura priori majori, & major archidiaconatus eleemoſynario, ac minor archidiaconatus infirmario, & cantoria cantori, cabiſcoli nuncupato, necnon ſuccentoria ſubcamerario, theſauraria vero ſacriſtæ ipſius eccleſiæ, qui tempore publicationis præſentium in humanis egerint, etiamſi in habitu regulari remanere maluerint, aut remanere diſpoſuerint, per nos & ſedem apoſtolicam libere conferri debeant. Ac illis ſic collitis, occurrente poſtmodum pro tempore dictæ præpoſituræ vacatione, illius collatio, proviſio, & omnimoda diſpoſitio ad pro tempore exiſtentem epiſcopum Caſtrenſem, & loco ipſius ad ejus vicarium, necnon ad archidiaconos, cantorem, ſuccentorem, theſaurarium, canonicos, & capitulum præfatos, communiter ſpectet & pertineat. Ita quod inter ſe ad præpoſituram vacantem prædictam nominent & eligant, ac nominando, & eligendo abſque aliqua obſervatione contentorum in capitulo. Quapropter, & abſentibus aliis minime expectatis, ſed illis ad ſonum campanæ capitularis duntaxat vocatis, conferant ; epiſcopuſque, vel ejus vicarius in hujuſmodi electione & nominatione ſic celebranda duas duntaxat voces concludentes habeant. Reliquarum autem dignitatum prædictarum collatio, proviſio, & quævis alia dispoſitio ad eumdem epiſcopum, qui illas omnes dictæ eccleſiæ canonicis duntaxat
ut officia prædicta illius monachis conferre tenebatur, & non aliis conferre, & de aliis eiſdem providere teneatur, ſpectet : ac juramenti deſuper præſtandi receptio, & illarum inſtallatio ad præpoſitum & capitulum præfatos competat. Et ſede epiſcopali Caſtrenſi vacante, omnium & ſingularum dignitatum, canonicatuum, & præbendarum, ac capellaniarum prædictarum collatio, de ſimilis diſpoſitio ad præpoſitum & capitulum prædictos dumtaxat : præſentatio vero perſornæ idoneæ ad illos, eadem ſede epiſcopali vacante, ad canonicum hebdomadarium in turno lux hebdomadæ pertineant. Quodque numerus viginti quatuor canonicorum hujuſmodi ad numerum sexdecim canonicorum succeſſive redigatur : ita quod loco decedentium dumtaxat ipſius eccleſiæ Caſtrenſis canonicorum etiam illius dignitates obtinentium nullus recipiatur, ſed canonicatus & præbenda decedentium etiam dignitates obtinentium perpetuo suppreſſi & extincti ſint cenſeantur ; donec dictus numerus viginti quatuor canonicorum ad numerum ipſum sexdecim canonicorum, qui inibi perpetuo exiſtant, reducatur. Et poſtquam numerus viginti quatuor canonicorum hujuſmodi ad dictum numerum ſexdecim reductus fuerit, ut præfertur, tunc & eo caſu & non prius, collatio & proviſio eorumdem canonicatuum & præbendarum ad epiſcopum & capitulum præfatos alternatis vicibus, ad præſentationem dicti canonici hebdomadarii in ſuo turno exiſtentis, & non alias, ſpectet. Ita quod in ordine epiſcopus primo, & deinde capitulum, & ſic succeſſive alternarim ad præſentationem canonici hebdomadarii, hujuſmodi ad dictas collationem & proviſionem procedatur. Et cum epiſcopus ratione ſuorum canonicatus & præbendæ, quos in eadem eccleſia Caſtrenſi obtinebit, in turno ſuæ hebdomadæ, hebdomadarius extiterit, capitulum præfati, ad præſentationem epiſcopi ut canonici hebdomadarii hujuſmodi, ad similem eorumdem canonicatuum & præbendarum collationem & proviſionem pari modo procedere teneantur. Et ſi aliqui ex dictis viginti quatuor canonicis nunc exiſtentibus, etiamſi eſſent de deferentibus habitum canonicatus & præbendas, ac dignitates, aut alias erectas, de quarum fructus, reditus & proventus, ſolum per decenum illa obtinentium dictæ menſæ capitulari, ut præfertur, applicati exiſtant, capellanias prædictas obtinentes, canonicatus & præbendas, aut dignitates, vel capellanias hujuſmodi simpliciter, vel ex cauſa permutationis reſignare voluerint, ipſi duntaxat, antequam numerus canonicorum hujuſmodi ad numerum ſexdecim reductus ſit, ſed non eorum ſucceſſores, illos ſimpliciter, vel ex dicta permutationis cauſa in manibus ad id poteſtatem habentis, ſemel duntaxat & non ultra, reſignare ſeu dimittere poſſint : ac per hujuſmodi reſignationem, canonicatus & præbendæ extincti, fructuſque, reditus & proventus ſuppreſſorum prioratuum, & officiorum, ac capellaniarum hujuſmodi menſæ prædictæ applicati pro illa vice non cenſeantur : ſed canonicatus & præbendæ, dignitates, priorarus, & officia ſic resignata, compermutandbus libere & abſque aliqua dubitatione, pro una vice tantum, ut præfertur, & non ultra conferri debeant. Quodque canonici etiam dignitates obtinentes prædicti, ſive præſentes ſive abſentes in numero viginti quatuor, ſive jam ad numerum ſexdecim reducti pro groſſis fructibus ſuarum præbendarum hujuſmodi non habeant ſingulis annis niſi 30. libras Turonenſes ; & reliquum, quod abſentibus, ſi præſentes fuiſſent, diſtribui debuiſſet, accreſcat canonicis, & dignitates obtinentibus præſentibus, ac cultui & obſequio divino inſiſtentibus : niſi forſan de licentia ipſorum capituli ex legitima cauſa & abſentaſſent, ſeu infirmitatis, aut legitimo alio impedimento detinerentur ; quo caſu pro præſentibus habeantur, & ſicut præſentes participent. Ac quod præfatus Jacobus, & pro tempore exiſtens epiſcopus Caſtrenſis canonicus præbendatus exiſtat, & percipiat de more ſingulos ſuos groſſos fructus, necnon ſi præſens fuerit quotidianas diſtributiones, niſi legitimo, ut præfertur, impedimento detentus, prout & quemadmodum ceteri dictæ ecclesiæ canonici, excepto præfato Jacobo, qui quamdiu dictæ eccleſiæ præfuerit, tam groſſos omnes, quam alios diſtribuendos fructus, ex ſpeciali gratia habeat & percipiat, ac habere & percipere valeat. Necnon, cum perſonæ eccleſiaſticæ, quæ altari ſerviunt, de altari etiam vivere debeant, quod præfatus Jacobus, & pro tempore exiſtens epiſcopus Caſtrenſis, ex dicta ſumma mille librarum Turonenſium per eum pro dicta fabrica, ut præfertur, debita, præpoſito & capitulo præfatis quingentas libras ſimiles annis ſingulis tradere & solvere teneatur ; & adſtrictus ſit, excepto illo anno in quo decimæ apoſtolicæ ſuper fructibus, reditibus & proventibus menſæ epiſcopalis Caſtrenſis imponentur & exigentur : quo anno ſolum ſummam quadringentarum librarum ſimilium illis tradere teneatur : & reſiduum uſque ad integram ſummam ſexcentarum librarum hujuſmodi pro decimis prædictis perſolvendis ſervetur, ſeu pro hujuſmodi ſolutione cedat, vel alias pro illis applicetur. Ac idem Jacobus, & pro tempore exiſtens epiſcopus Caſtrenſis, eo anno quo nullas decimas apoſtolicas perſolverit, quingentas libras remanentes prædictas, in reparationibus tam domorum menſæ ſuæ epiſcopalis, quam fabricæ eccleſiæ prædictarum, ad ejus diſcretionem applicare & appropriare poſſit. Et quidquid præpoſito & capitulo præfatis de ſumma mille librarum hujuſmodi tradiderit, id totum supputetur de ſumma mille librarum, pro fabrica prædicta debitarum, ac ſi totalis hujuſmodi ſumma perſoluta feret. Ac quod domus ſeu cameræ canonicales & aliæ habitationes, viridaria, & vineæ, ac alia ad dictam menſam capitularem pertinentia, ſive infra, sive extra ambitum ipſius eccleſiæ Caſtrenſis conſiſtentia, dum pro tempore vacabunt, ad eamdem menſam eo ipſo revertantur, & per ipſos præpoſitum & capitulum, ſi videbitur, plus offerenti venumdari, ſive offerens ſit canonicus, ſive inferior ipſius ecclesiæ miniſter exiſtat : & venditio hujuſmodi, etiam ſi videbitur, ad ementis vitam dumtaxat ſeu alias fieri valeat. Ita quod illa, poſt obitum ejus cui ſic forſan vendita fuerint, iterum ad dictam menſam capitularem libere reverrantur, & per ipſos præpoſitum & capitulum iterum prædicto modo, & cum aliquibus oneribus ſimiliter venumdari poſſint, ſed quod exinde nullus poſſit in illis onus aliquod imponere. Ac quod præpoſitus in diebus ſolemnibus, in abſentia vel impedimento epiſcopi, & pari modo in præpoſiti abſentia, vel impedimento archidiaconus major, & poſt cum eodem ordine alter archidiaconus, & ſic ſucceſſive cantor, ſuccentor, & theſaurarius, & conſequenter in abſentia & negligentia, vel impedimento eorum antiquior canonicus miſſas, & alia divina officia cum pallio, si videbitur, & baculo, ac aliis convenientibus ornamentis in eadem eccleſia conſiſtentibus, etiamſi videbitur duobus aut pluribus canonicis inibi præſentibus, qui ſibi gradatim aſſiſtere teneantur, celebrare poſſit. Et quod idem præpoſitus poſt epiſcopum, primum locum & primam vocem in capitulo & aliis tractatibus : majorque archidiaconus ſecundum locum & ſecundam vocem : & archidiaconus minor tertium locum & tertiam : ac cantor quartum & quartam vocem : necnon ſuccentor quintum locum & quintam vocem : & theſaurarius dictæ eccleſiæ pro tempore exiſtens ſextum focum & sextam vocem habeant : alii vero canonici, ſive dimittant habitum, sive non, ſolitum ordinem ſervent : ceteri autem qui de novo recipientur, ordinem ſervent ſuæ receptionis. Similiſque ordo ſervetur, tam in choro quam in proceſſionibus. Ita quod poſt epiſcopum archidiaconus major primum, & cantor ſecundum, & theſaurarius tertium a dextra : a ſinistra autem partibus præpoſitus primum, archidiaconus vero minor ſecundum, ſuccentor autem tertium ſtallum & locum habeant. Canonici vero tam præſentes quam futuri, hinc inde tam a dextris quam a ſiniſtris, ſimili modo ſuæ receptionis ordinem ſervent ; ſed per hoc in ſacris non conſtituti vocem nullam in capitulo habeant. Quodque vacantibus pro tempore dignitatibus, canonicatibus & præbendis, perſonatibus, capellaniis & aliis beneficiis ercctis prædictis, in illis ſeu eorum aliquo ſuccedens, nullos donec pacificus poſſeſſor fuerit, aut in caſu litigii ſententiam, recredentiam nuncupatam, reportaverit, fructus, reditus & proventus percipiat ; ſed illorum, ſeu alicujus eorum fructus, reditus & proventus, durante lite hujuſmodi præfatis capitulo, ad effectum tamen ut lite duranre in divinis officiis, prout alias ſi idem ſucceſſor pacificus eſſet teneretur, convertantur, & reſiduum, ſi quod ſuperfuerit, pro negotiis capituli erogetur, cedant. Quodque præpoſitus, & capitulum præfati nullam in choro juriſdictionem habeant, niſi prout & quemadmodum tempore ſuppreſſionis & reductionis hujuſmodi habebant, quinimo ſuper hoc nihil immutando, eidem Jacobo, & pro tempore exiſtenti epiſcopo Caſtrenſi, ejuſque paſtorali juriſdictioni, ſubjectioni & obedientiæ, prout tempore ſuppreſſionis & reductionis hujuſmodi ſubjecti erant, perpetuo ſubjiciantur. Et demum quod præpoſitus & capitulum præfati, ne ipſi tanti muneris & officii eis per Franciſcum cardinalem ac Jacobum epiſcopum præfatos, tam circa reductionem & erectionem, ac eorum a regularium inſtitutionum obſervatione abſolutionem hujuſmodi, quas ad ampliorem dictæ eorum eccleſiæ decorem ipſi Franciſcus cardinalis & Jacobus epiſcopus apud nos ſolerti ſtudio & induſtria procurarunt, quam alias impenſi, ac beneficii ab eorum illuſtri domo de Turnone recepti prorſus immemores eſſe, & vitio ingratitudinis laborare cenſeantur ; ſed muneris & officii ac beneficii hujuſmodi ad poſteros memoria habeatur, ſponte & libere teneri, & obligari voluerunt, die per ipſos Jacobum epiſcopum & capitulum ſtatuenda, ac eiſdem capitulo præfigenda, unum anniverſarium ſolemne, obitum de Turnone nuncupandum, pro animarum, tam eorumdem Franciſci cardinalis & Jacobi epiſcopi, quam aliorum præſentium & futurorum, ac defunctorum ipſius illuſtris domus de Turnone ſalute, in dicta eccleſia Caſtrenſi, annis ſingulis perpetuis futuris temporibus celebrare teneantur. Et nihilominus præpoſito & capitulo præfatis pro felici ſtatu & ſalubri directione ejuſdem eccleſiæ Caſtrenſis, quæcumque ſtatuta ſalubria ſuper divinorum officiorum celebratione, & agendis per miniſtros eccleſiæ, ac honore & debita reverentia ſuperioribus exhibendis, necnon delatione almutiarum, capparum & ſuperpelliciorum ; necnon præeminentia eorumdem capituli, vel ſolius præpoſiti, ac archidiaconorum, cantoris, ſuccentoris & theſaurarii prædictorum pro tempore exiſtentium, quam in eadem eccleſia & illius choro habebunt, ac capitulis generalibus vel particularibus, & ſynodo celebrandis, collationibus beneficiorum & diviſionibus fructuum, nec non diſtributionum in horis canonicis perceptione & amiſſione, & aliis omnibus decorem & honeſtatem eccleſiæ prædictæ, etiam quoad bonos mores miniſtrorum prædictorum concernentibus. Necnon quæ ſuper præmiſſis majori declaratione indigebunt, ſubſtantia non mutata : etiam illa & fundationem hujuſmodi non obſervantes diſtributionibus privando, & alias mulctando, condendi & edendi, ac condita & edita, quoties eis videbitur, alterandi, ac in meliorem & ſaniorem ſententiam mutandi, & ab omnibus ſub pœnis eccleſiaſticis & pecuniariis obſervari mandandi, plenam & liberam auctoritatem & facultatem concedimus. Præterea præfatos monachos, ac eorum ſingulos, qui forſan propter tranſgreſſum inſtitutorum regularium prædictorum, aliquam apoſtaſiæ notam ſive irregularitatem, aut inhabilitatem incurrerunt, ab hujuſmodi exceſſibus & apoſtaſia, & quibuſvis excommunicationibus, & aliis ſententiis, cenſuris & pœnis eccleſiaſticis, quas præmiſſorum occaſione quomodolibet forſan incurrerint, præfatis, auctoritate apoſtolica, earumdemque tenore præſentium abſolvimus, ac cum eis ſuper irregularitate, ſi quam cenſuris hujuſmodi forſan ligati, miſſas & alia divina officia celebrando, aut illi ſe immiſcendo, contraxerint. Quodque eriam quæcumque, quotcumque, & qualiacumque, cum cura & ſine cur, ſecularia, alias ſe invicem compatientia beneficia eccleſiaſtica, etiamſi canonicatus & præbendæ, dignitates, perſonatus, adminiſtrationes, vel officia in cathedralibus etiam metropolitanis vel collegiatis ſecularibus, & dignitates ipſæ in cathedralibus etiam metropolitanis poſt pontificales majores, ſeu collegiatis eccleſiis hujuſmodi, principales fuerint, ſi eis alias canonice conferantur, aut eligantur, præſententur, vel alias aſſumantur ad illa, & inſtituantur in eis poſt ſuppreſſionem & reductionem hujuſmodi, ac ſi numquam regulares fuiſſent, recipere. & illa, necnon quæcumque, quodcumque, & qualiacumque alia beneficia eccleſiaſtica cum cura & ſine cura & ſecularia, ac prædicti, & quorumvis aliorum ordinum regularia, etiamſi ſecularia, parrochiales eccleſiæ vel earum perpetuæ vicariæ : regularia vero, prioratus, præpoſituræ, præpoſitatus, dignitates, perſonatus, adminiſtrationes, vel officia ; etiamſi clauſtralia fuerint, & ſimiliter, ad prioratus, præpoſitatus, dignitates, perſonatus, adminiſtrationes, vel officia hujuſmodi conſueverint, qui per electionem aſſumi, eiſque cura immineat animarum, quæ eorum ſinguli, etiam ex quibuſvis conceſſionibus & diſpenſationibus apoſtolicis in titulum ſeu commendam obtinent & expectant, nec non in quibus & ad quæ jus eis & eorum cuilibet competit, ut prius retinere, illaque omnia & ſingula quoties eis placuerit dimittere, & eiſdem commendæ cedere : ac loco dimiſſi, vel dimiſſorum, aliud vel alia, ſimile vel diſſimile, aut ſimilia vel diſſimilia, beneficium vel beneficia, eccleſiaſticum vel eccleſiaſtica, quæcumque, quotcumque, & qualiacumque ſe invicem compatientia ſimiliter recipere, & ut præfertur retinere. Necnon quaſcumque penſiones annuas ſuper quibuſvis fructibus, reditibus & proventibus eccleſiaſticis eis aſſignatas, ut prius etiam quoad vixerint percipere. Ac quibuſvis gratiis & indultis, ac diſpenſationibus eis hactenus, & eorum cuilibet apoſtolica vel alia quavis auctorita te quomodolibet conceſſis, uti & gaudere, & beneficia ſub eiſdem diſpenſationibus comprehenſa recipere, & juxta illarum tenorem retinere. Et nihilominus eidem eccleſiæ Caſtrenſi, ac illius capitulo, & aliis etiam dignitates, ac canonicatus & præbendas inibi pro tempore obtinentibus, ceteriſque perſonis ejuſdem eccleſiæ, etiam habitum & alia indumenta regularia ſuper & ſubter quomodolibet deferentibus, pro tempore exſtentibus, tam conjunctim quam diviſim, quod omnibus & ſingulis privilegiis, immunitatibus, favoribus, prærogativis, conceſſionibus, gratiis & indulgentiis ac indultis, per quoſcumque Romanos pontifices, ac alias perſonas eccleſiaſticas, ante ſuppreſſionem, reductionem & erectionem hujuſmodi quomodolibet conceſſis. Ac omnibus aliis, quibus aliæ cathedrales eccleſiæ ſeculares, & illorum canonici, ac dignitates, & perſonatus in eis obtinentes, de jure vel de conſuetudine utuntur, potiuntur & gaudent, ac uti, potiri & gaudere poterunt quomodolibet in futurum, uti, potiri & gaudere libere & licite valeant, eiſdem auctoritate apoſtolica, & tenore præſentium diſpenſamus, ac eis pariter indulgemus, omnemque inhabilitatis & infamiæ maculam ſive notam, per eoſdem monachos & eorum ſingulos præmiſſorum occaſione quomodolibet contractam penitus abolemus. Necnon obtenta beneficia & jura in eis, vel ad illa quomodolibet quæſita propter reductionem & ſtatus hujuſmodi immutationem, non vacare, & commendas non ceſſare : ac diſpenſationes, gratias, indulta & privilegia hujuſmodi plenum firmitatis robur obtinere : ac cum permutandi & commendæ cedendi, necnon derogationis, omnibuſque & ſingulis aliis in eiſdem contentis clauſulis eiſdem eccleſiæ & capitulo, ac ſingulis monachis præfatis, etiam poſt ſtatus regularis hujuſmodi alterationem, ſuffragari poſſe & debere in omnibus, & per omnia, perinde ac ſi reductio, immutationes & abſolutiones prædictæ minime factæ fuiſſent, decernimus. Quocirca dilectis filiis decano eccleſiæ ſancti Petri de Burlatio Caſtrenſis diœceſis & Albienſis, ac montis Albanenſis officialibus, per apoſtolica ſcripta mandamus, quatenus ipſi vel duo, aut unus eorum per ſe vel alium ſeu alios, præſentes litteras, & in eis contenta quæcumque ubi, & quando opus fuerit, ac quoties pro parte Jacobi epiſcopi & capituli prædictorum, ſeu majoris partis eorum deſuper fuerint requiſiti ſolemniter publicantes, eiſque in præmiſſis efiicacis deffenſionis præſidio aſſiſtentes, faciant auctoritate noſtra ſuppreſſionem, extinctionem, immutationem, reductionem, abſolutionem, liberationem, erectionem, inſtitutionem, applicationem, appropriationem, conceſſionem, ſtatutum, ordinationem, & alia præmiſſa firmiter obſervari : ipſoſque epiſcopum & capitulum, ac monachos illis ac poſſeſſione ſeu quaſi diſpenſationis, abolitionis & indulti prædictorum pacifice gaudere : non permittentes eos deſuper per quoſcumque quavis auctoritate fungentes, quomodolibet indebite moleſtari, contradictores quoſlibet & rebelles per cenſuras & pœnas eccleſiaſticas, appellatione poſtpoſita, compeſcendo : invocato etiam ad hoc, ſi opus fuerit, auxilio brachii ſecularis. Nonobſtantibus priori voluntate noſtra prædicta, ac Lateranenſis concilii noviſſime celebrati, uniones perpetuas niſi in caſibus a jure permiſſis fieri prohibentis, necnon piæ memoriæ Bonifacii Papæ VIII. etiam prædeceſſoris noſtri, qua cavetur : ne quis extra ſuam civitatem vel diœceſim, niſi in certis exceptis caſibus & in illis ultra unam dietam a fine ſuæ diœceſis ad judicium evocetur : ſeu ut judices a ſede præfata deputati extra civitatem & diœceſim in quibus deputati fuerint contra quoſcumque procedere, aut alii vel aliis vices ſuas committere præſumant : & de duabus dietis in concilio generali edita dummodo ultra tres dietas, aliquis auctoritate præſentium non trahatur : & aliis conſtitutionibus, & ordinationibus apoſtolicis : necnon fundatione etiam ſeculari eccleſiæ, ac illius & ordinis prædictorum, juramento, confirmatione apoſtolica, vel quavis firmitate alia roboratis, ſtatutis & conſuetudinibus, ac illorum fundatorum, dotatorum, & benefactorum voluntatibus, mandatis & diſpoſitionibus : necnon guibuſvis privilegiis & indultis apoſtolicis eiſdem eccleſiæ, & ordini ſub quibuſcumque tenoribus & formis, ac cum quibuſvis clauſulis & decretis conceſſis, approbatis & innovatis, quibus, etiamſi pro illorum ſufficienti derogatione de illis eorumque totis tenoribus ſpecialis, ſpecifica, individua, & expreſſa mentio etiam diſpoſitive fieri deberet, tenores hujuſmodi pro ſufficienter expreſſis habentes, illis alias in ſuo robore permanſuris, hac vice dumtaxat ſpecialiter & expreſſe derogamus. Necnon quacumque forſan contradictione per minorem partem monachorum prædictorum, poſt præſentationem earumdem præſentium, forſan in poſterum quomodolibet facienda, contrariis quibuſcumque ; aut ſi aliqui, ſuper proviſionibus ſibi faciendis de locis & monachalibus portionibus, ac officiis & prioratibus, hujuſmodi, necnon aliis beneficiis eccleſiaſticis, ſpeciales in illis partibus, vel generales dictæ ſedis, vel legatorum ejus litteras impetrarint, etiamſi per eas ad inhibitionem, reſervationem & decretum, vel alias quomodolibet ſit proceſſum : quas quidem litteras & proceſſus habitos per eaſdem, hac inde ſecuta quæcumque, ad loca & monachales portiones, necnon officia & prioratus, capellanias & beneficia ſuppreſſa hujuſmodi volumus non extendi, vel nullum per hoc eis quoad aſſecutionem locorum & monachalium portionum, ac officiorum & prioratuum, vel aliorum beneficiorum præjudicium generari : ſeu ſi aliquibus communiter vel diviſim ab eadem ſede ſit indultum, quod interdici, ſuſpendi, vel excommunicari non poſſint per litteras apoſtolicas non facientes plenam & expreſſam, ac de verbo ad verbum de indulto hujuſmodi mentionem & quibuſlibet aliis privilegiis, indulgentiis & litteris apoſtolicis, generalibus vel ſpecialibus, quorumcumque tenorum exiſtant, per quæ præſentibus non expreſſa vel totaliter non inſerta effectus earum impediri valeat quomodolibet vel differri, & de quibus quorumcumque totis tenoribus de verbo ad verbum habenda ſit in noſtris litteris mentio ſpecialis. Volumus autem quod monachi aliqua irregularitatis & inhabilitatis nota ſeu cenſura forſan innodati, pœnitentiam ſalutarem per confeſſores eorum, quos ſinguli eorum duxerint eligendos, eis pro præmiſſis injungendam adimplere omnino teneantur ; alioquin præſentes litteræ quoad abſolutionem hujuſmodi, nullius ſint roboris vel momenti : & inſuper ex nunc irritum decernimus & inane, ſi ſecus ſuper his a quoquam quavis auctoritate ſcienter vel ignoranter contigerit attentari. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam noſtræ abſolutionis, ſuppreſſionis, extinctionis, immutationis, reductionis, inſtitutionis, liberationis, erectionis, conceſſionis, applicationis, appropriationis, ſtatuti, ordinationis, diſpenſationis, indulti, abolitionis, decreti, mandati, derogationis & voluntatis infringere, vel ei auſu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare præſumſerit, indignationem omnipotentis Dei, ac beatorum Petri & Pauli apoſtolorum ejus ſe noverit incurſurum. Datum Romæ apud ſanctum Marcum, anno incarnationis dominicæ milleſimo quingenteſimo trigeſimo quinto, ſeptimo idu Julii, pontificatus noſtri anno primo. N. Luſcus max. ccccccc. Jo. de Fatis. Jo. Meleti. B. de Medina. Jo. de Moluet. L. V. Valt. Balthaſar. de Piſcia. L. de Jul. Jo. Curlemaſcus. P. de Berrio max. ccccccc. Ciacy. J. de Piſcia. N. Gabre. Anno a navitate Domini milleſimo quingenteſimo trigeſimo ſexto, & die prima Januarii retro nominatus reverendus pater dominus Jacobus, per dominum Franciſcum de Piſcia procuratorem ſuum retro ſcriptum retro ſcriptæ reductioni, ac litterarum expeditioni conſenſit, juravit. ex. Jo. Nicia. J. die prima Januarii, Nicia. Regiſtrata in camera apoſtolica. Nicia.
Univerſis & ſingulis dominis reverendiſſimis archiepiſcopis, epiſcopis, principibus ſeculi, abbatibus, prioribus, rectoribus, vicariis perpetuis, aut locatenentibus eorumdem, curam & adminiſtrationem eccleſiarum habentibus, tam in diœceſi Caſtrenſi, quam alibi exiſtentibus, ſinguliſque aliis viris tam eccleſiaſticis quam ſecularibus ubilibet conſtitutis, ad quem ſeu quos noſtræ præſentes litteræ pervenerint. Falco Auranc in utroque jure baccalaureus, decanus eccleſiæ collegiatæ ſancti Petri de Burlatio, judex & executor ad infra ſcripta ſpecialiter deputatus, una cum aliis in hac parte noſtris collegis, cum illa clauſula : quatenus ipſi vel duo aut unus eorum, ſalutem in domino. Cum itaque hodie decima ſexta menſis Septemb. anno Domini 1536. apud civitatem Caſtrenſem, & in domo ſolitæ noſtræ habitationis ; nobis pro parte procuratoris reverendiſſimi in Chriſto patris, & domini Caſtrenſis epiſcopi, & ſyndici ac procuratoris capituli eccleſiæ cathedralis Caſtrenſis fuerit verbo tenus & ſcriptis narratum & demonſtratum, quod poſtquam monachi ordinis divi Benedicti, gratia Spiritus ſancti inducti, ſuos agnoverint errores & defectus per ipſos hactenus ob non obſervantiam dictæ regulæ divi Benedicti commiſſos, & quod mala conſuetudo (quæ potius corruptela dici deberet) vivendi contra ipſam regulam de jure ipſius eccleſiæ monachos relevare non poterat, ſi tamen a pœna temporali, non ab æterna. Quare ſentientes conſcientiam illorum in iſtis multum læſam, & quod multo plus in futurum læderetur in non ſervando dictam regulam, ad obſervationem cujus nemo illorum, quamvis de facto in ipſorum profeſſione ſervare juraſſet, credebat, ob alium morem vivendi in monaſterio priſcis temporibus tentum, teneri, neque putabant ; ob quod, multæ animæ in laqueum cadere poterant, & in futurum caderent : volentes, ipſi ſano ducti conſilio, animabus illorum principaliter providere, & ſtatum ac regimen ipſius eccleſiæ in melius commutare : eamdemque viris probis & litteratis in futurum implere, quibus ad præſens fere ex iis viris litteratis penitus nudata exiſtebat, cauſante illa regula, ad quam nemo peritus propter ejus acerbam vitam adſtringi volebat, vocatis tam per edicta publica quam privata omnibus ipſius eccleſiæ prioribus, officiariis, monachis & intereſſe habentibus, illiſque comparentibus, aut in contumacia debita poſitis, & in eccleſia cathedrali prædicta, de licentia & permiſſione reverendiſſimi in Chriſto patris D. domini Caſtrenſis epiſcopi ad hos fines congregatis ſimul & unanimiter, retentis ſedis apoſtolicæ auctorirate, & beneplacito chriſtianiſſimi domini noſtri Franciæ regis, decreverunt hanc eccleſiam (quæ regularis ut dictum eſt
exſitebat) cum ſuppreſſionibus aliquarum præbendarum, ſeu monachalium portionum, unionibus beneficiorum, erectionibus dignitatum, & aliis modificationibus infra dicendis in ſecularem ſtatum dictis auctoritatibus pontificali & regia reducere. Quare ſic congregatis, eorum ad hos fines, cum conſenſu dicti reverendiſſimi epiſcopi, ad iſta procurandum & humiliter ſupplicandum ipſos ſummum pontificem & regem, ſuos conſtituerunt procuratores : tam ipſe reverendiſſimus in Chriſto pater & dominus Jacobus de Turnone tunc epiſcopus Caſtrenſis, quam capitulum præfatum, quorum medio & cum ſpeciali conſenſu regio bullam plumbeam cum cordulis ſericis & more Romanæ eccleſiæ plumbatam, authenticam, non vitiatam, nec cancellatam, a ſanctiſſimo domino Paulo III. divina providentia Papa nunc moderno, nobis directam obtinuerunt ; quam nobis pro parte dicti reverendiſſimi in Chriſto patris domini Antonii de Veſco, nunc Caſtrenſis epiſcopi, & syndici ac procuratorum capituli, organo magiſtri Joannis de Fargia, procuratoris domini Caſtrenſis epiſcopi, & domini Antonii de Bone prioris majoris eccleſiæ jam dictæ, Ludovici de la Palu eleemoſynarii, Antonii Vaſſailh infirmarii, Raymundi Guitardi præcentoris, & Jacobi de Senegatio illius eccleſiæ monachorum ad hos fines conſtitutorum, humiliter præſentarunt ; illius requirentes debitam executioncm, litteras opportunas contra quas decebit eis per nos concedi depoſcendo, ſimileſque requiſitiones verbo tenus nobis fecit magiſter Georgius du Gabre, tanquam unus ex capitulo ipſius eccleſiæ. Noſque Falco d’Auranc executor prædictus, prædictis litteris cum honore & reverentia debitis receptis, illis prius viſis, noſtrum obtulimus facere debitum, & eiſdem diem ad procedendum ad debitam executionem, ſi preces veritate niterentur aſſignare. Præſentibus in præmiſſis dominis Bartholomæo Limas, Bartholomæo Simoneti preſbyteris, ac magiſtro Bertrando de Cellis, notario noſtro infra ſcripto. Quibus litteris apoſtolicis per nos vſis ſubſequenter anno prædicto & decima nona menſis prædicti Septembris, coram nobis comparentibus ſupra nominatis de Fargia, & de Bone nominibus prædictis, qui prius facta narrativa præmiſſorum, nos requiſiverunt, juxta aſſignatam eiſdem diem, aſſignari ad procedendum ad ulteriora noſtræ commiſſionis, necnon litteras contra religioſos abſentes & alios quos decebit, eiſdem concedi : quas nos conceſſimus, & diem vigeſimam ſecundam ipſius menſis ad procedendum præfiximus, hora prima de mane ante portam principalem ipſius eccleſiæ cathedralis Caſtrenſis, vocatis vocandis, litteris ut ſupra opportunis conceſſis : atteſtantibus dominis Matthæo Pulli, & Andræa Barriera preſbyteris, Guilhelmo Alberti de Caſtris teſtibus ad præmiſſa vocatis, & notario noſtro subſignato. Qua die adveniente vigeſima ſecunda dicti menſis Septembris antedicta, & ante portam principalem eccleſiæ cathedralis jam dictæ, hora primaſupra aſſignata, monachis & prioribus, ac intereſſe prætendentibus, & judice ordinario, ac procuratore regio, & conſulibus dictæ civitatis, ac populo ejuſdem in maximo numero, tam litteratorie quam ad ſonum campanæ majoris dictæ eccleſiæ congregatis : coram nobis executore jam dicto comparuit in propria reverendiſſimus in Chriſto pater dominus Antonius de Veſco nunc epiſcopus Caſtrenſis ex una parte & pro ſe : & reverendus pater dominus Antonius de Bone prior major ipſius eccleſiæ, nobileſque & religiosi viri domini Ludovicus de la Palu eleemoſynarius, Antonius Vaſſailh infirmarius, Raymundus Guitardi præcentor, Jacobus de Senegatio ſubcamerarius, Theobaldus de la Palu hoſpitalarius, Berengarius de Reſeto prior de Aſilianeto, Petrus Sobiran operarius, Joannes de Villiſpaſſantibus ſacriſta, Guido Guytardi prior de Mandolio, Joannes de la Mota de Heremo, Ludovicus Picardel de Podio Gayraudo, Ludovicus de Bona decanus, Carolus Olrici, Raymundus de Vayraco, Franciſcus de Villiſpaſſantibus, Joannes de Petruſſia, Reginaldus de Alto-pullo, Franciſcus de Roſeto, Bertrandus de Roſeto, monachi religioſi dictæ eccleſiæ cathedralis Caſtrenſis, prioreſque, & officiarii dictorum prioratuum, & Georgius du Gabre ſecularis canonicus loco alicujus monachi, capitulum facientes : qui organo ſupradicti Vaſſailh infirmarii verbo expoſuerunt, quomodo ad ſupplicationem & requiſitionem illuſtriſſimi principis, & domini domini Franciſci Chriſtianiſſimi Franciæ regis, & de conſenſu reverendiſſimi in Chriſto patris & D. domini Jacobi de Turnone olim Caſtrenſis epiſcopi, & capituli præfatæ eccleſiæ per ſanctiſſimum dominum nostrum Paulum III. ſummum pontificem modernum, eccleſia nunc cathedralis Caſtrenſis, quæ abbatialis, ordinis ſancti Benedicti olim, per bene memoriæ Joannem Papam XXII. erecta fuit in cathedralem, a paucis diebus citra, per prædictum Paulum modernum de regulari in ſecularem erecta eſt, conſtantibus litteris ſuper hoc confectis, nobis tanquam decano ad exequendum directis, & per ſupraſcriptos præſentatis : requirentes, tam pro dicto reverendiſſimo epiſcopo Caſtrenſi, hic præſente, quam pro dicto capitulo, quatenus ad publicationem dictarum litterarum apoſtolicarum procedere vellemus. Igitur, nOS decanus prædictus & executor, dictis litteris ut ſupra cum honore & reverentia receptis, facta prius ſummaria appriſia cum teſtibus fide dignis de die, loco & hora, & vocatis alta & intelligibili voce non comparentibus, & litteris noſtris mediantibus citatis nos procedi viſuris ad fulminationem & executionem dictarum litterarum, & ipſis in contumacia poſitis, eaſdem litteras noſtræ commiſſionis publicari fecimus publice & juſſimus, quarum tenor talis eſt. Paulus epiſcopus, &c. Qua facta lectura earumdem, fuimus pro parte dicti epiſcopi & capituli inſtanter requiſiti, quatenus procedere vellemus ad fulminationem & executionem earumdem, & procedendo juxta contenta in eiſdem regulam divi Benedicti ibi obſervari ſolitam extinguere : numerumque viginti quatuor monachorum regularium, in numerum viginti quatuor canonicorum ſecularium : beneficia, prioratus, capellanias, clericaturas, & alia contenta in bulla ſupranominata menſæ capitulari unita declarare, ut in dicta bulla fieri mandatur : archidiaconoſque per dictum de Veſco nunc epiſcopum eligendos recipere vellemus, & inſtalare : & canonicatus & præbendas per ceſſum vel deceſſum vacaturas, unica eis tamen renuntiatione permiſſa, suppreſſas & extinctas declarare, ſic ut non poſſint in loco cedentium vel decedentium, neque alio quovis modo aut recipi vel ſubrogari, donec facta reductione ad numerum ſexdecim : & alias plures fecit & requiſivit requiſitiones de contentis in eadem bulla, quas hic inſerere brevitatis cauſa omittimus. Quibus requiſitionibus attentis, primo loco interrogavimus reverendiſſimum in Chriſto patrem & D. dominum Antonium de Veſco, epiſcopum prædictum ibidem exiſtentem, & ſubſecutive dictos religioſos ibi præſentes, ſi contenta in bulla ſupra perlecta veritatem continebant, & ſi de eorum proceſſerat conſenſu. Qui dominus epiſcopus, & monachi prædicti unanimiter dixerunt, quod ſic. Quibus attentis, & quod nullus contradixit executioni prædictarum litterarum requiſiti in præſentia prædictorum judicis, procuratoris regii, & conſilii civitatis Caſtrenſis ad hoc expreſſe vocatorum, proceſſimus ad executionem dictæ noſtræ commiſſionis, & eoſdem monachos, ita volentes tacite vel expreſſe dictam regulam profeſſos, ab obſervatione conſtitutionum, ordinationum, inſtitutionum & conſuetudinum regularium ordinis, & ſtatutorum eccleſiæ cathedralis Caſtrenſis, prædictis votis paupertatis, caſtitatis & obedientiæ dumtaxat exceptis, necnon a regula ejuſdem ſancti Benedicti, & ſecundum illam divini officii recitatione, ita ut canonici & perſonæ ſeculares ipſius eccleſiæ Caſtrenſis exiſtant, & pro talibus habeantur, teneantur, reputentur, & nominentur : ac de cetero regularem habitum, ſi voluerint, dicti ordinis geſtare, dummodo in aliis ceremoniis eccleſiæ & ſuperiori habitu aliis ſe conforment : & illius regularia inſtituta, ordinationes, definitiones & mores quoad divinorum in eadem eccleſia Caſtrenſi celebrationem, jejunia, victum & ciborum uſum, ac
quæcumque alia ad quæ ratione dicti ordinis tenebantur, in futurum minine obſervare teneantur ; ſed in ordine, ceremoniis, ritu, innceſſu, moribus & vita, quoad omnia ſecularibus canonicis & perſonis aliarum cathedralium eccleſiarum ſecularium, ſe omnino & ubique conforment. Et quod qui nunc ſunt, & pro tempore erunt ejuſdem eccleſiæ Caſtrenſis canonici de bonis ſuis quomodolibet licite, etiam intuitu eccleſiæ acquiſitis, & in poſterum per eoſdem in futurum acquirendis, libere & licite in vita & in morte diſponere valeant, relaxamus, liberamus & abſolvimus, & auctoritate apoſtolica, qua in hac parte fungimur, providemus, & exemtos, liberatos & abſolutos pronuntiamus. Necnon loco viginti quatuor monachalium portionum, viginti quatuor canonicatus & præbendas : & loco prioratus majoris unam præpoſituram majorem poſt pontificalem & primam : ac loco eleemoſynariæ unam majorem ſecundam : necnon loco infirmariæ aliam archidiaconatus minorem nuncupatam tertiam : & loco cantoriæ regularis unam cantoriam ſecularem quartam : & loco ſubcamerariæ unam ſuccentoriam quintam, & loco ſacriſtiæ ſuppreſſarum hujuſmodi unam theſaurariam ſextam, inibi dignitates juxta nobis mandata ereximus. Necnon quatuor hebdomadarias nuncupatas, quarum collatio & proviſio ad dictum præpoſitum & capitulum dumtaxat pertineat. Ac eidem reverendiſſimo in Chriſto patri domino Antonio de Veſco, ut in eadem eccleſia duos alios archidiaconatus pro aliis duobus archidiaconis, qui locum in choro duntaxat, ſed non vocem in capitulo ipſius eccleſiæ Caſtrenſis habeant, neque etiam ratione ipſorum archidiaconatuum quotidianas diſtributiones ſeu alia menſa ſeu capitulo præfatis emolumenta percipiant, facultatem dedimus auctoritate prædicta ipſos eligendi & inſtituendi, ac illorum cuilibet unum beneficium eccleſiaſticum, etiamſi parrochialis eccleſia, vel jus perpetua vicaria fuerit, uniendi & incorporandi plenam & liberam poteſtatem illi conceſſimus. Et omnes uniones fieri mandatas : & ſuppreſſiones, quorumcumque beneficiorum caſu adveniente fecimus declaravimus, & factas eſſe cenſuimus, & alias juxta ac ſecundum civiliter requiſita & nobis mandata egimus & fecimus, actis deſuper confectis penes notarium infra ſcriptum exiſtentibus, & atteſtantibus quæ hic brevitatis cauſa inſeri omittuntur, nobis ampliori execurione reſervata. Poſt quæ & modico intervallo voce dicti Vaſſailh fuimus amplius requiſiti, ut executionem noſtram continuando, monachalem habitum eiſdem monachis ita requirentibus auferre dignaremur, eoſdemque abſolvere ab omni reatu, irregularitate, apoſtaſia & excommunicatione ob cauſam non obſervantiæ regulæ ſupra ſcriptæ divi Benedicti, forte per eoſdem vel aliquem ipſorum incurſa ; & quia juſta petentibus non denegantur requiſita, nos obtulimus noſtrum facere debitum. Quapropter eadem die & ſine intermiſſione actus apud capitulum eccleſiæ præfatæ cum dictis reverendiſſimo epiſcopo & canonicis nos tranſtulimus, ibique eoſdem canonicos coram nobis flexis genibus exiſtentes, & ita fieri poſtulantes, poſt generalem confeſſionem per eos factam, ab omni excommunicationis ſententia, apoſtaſia & irregularitate, quibus cauſa tranſgreſſionis regulæ divi Benedicti innodati forte exiſtebant, abſolvimus & rehabilitavimus, juxta noſtræ commiſſionis formam & mentem, eis præcipiendo, quatenus delicta ſupraſcripta eorum confeſſori quamprimum confiterentur, & pœnitentiam ſalutarem acciperent. Deinde & abſque moræ intervallo juxta requiſita eumdem præpoſitum interrogavimus, ſi habitum monachalem dimittere vellet, qui ſuo organo verbo tenus expoſuit, nolle dictum habitum relinquere ; tamen non vult ſubjici dictæ regulæ divi Benedicti. Similiter nobis expoſuerunt ſupraſcripti Theobaldus de la Palu, Veyrac, Senegatio, Franciſcus de Villiſpaſſantibus, Franciſcus de Roſeto & Bertrandus de Roſeto, petentes ut ſupra cum dicto præpoſito. Qua declaratione & requiſitione attentis, eiſdem habitum relinquimus, & a dicta regula & ceremoniis relaxamus, votis ſi præſcriptis demtis : & eos & omnes dictos canonicos in ſecularem ſtatum reduximus : eoſdemque demtis ſupraſcriptis præpoſito, Theobaldo de la Palu, Veyrac, Senegatio, Franciſco de Villiſpaſſantibus, Franciſco & Bertrando de Roſeto, dicto habitu monachali exuimus, eoſdemque præpoſitum omneſque dictos canonicos ſuperpellicio & almutia induimus. Præcipientes dictis præpoſito, Theobaldo de la Palu, de Senegario, Veyrac, Franciſco de Villiſpaſſantibus, Franciſco & Bertrando de Roſeto, ut in divinis & ceremoniis eccleſiæ juxta mandata aliis ſe conforment, & ad abſolutionis beneficium, & ad ſuppreſſionem exinctorum dictorum viginti quatuo caronicatuum vel præbendarum per ceſſum & deceſſum vacantium, unica eis tamen renuntiatione permiſſa, donec ad numerum ſexdecim pervenerint, ſuppreſſos & extinctos declaravimus : ſic ut non poſſint ullo modo aliqui ſubrogari nec recipi quomodocumque, donec facta reductione ad numerum ſexdecim. Qua adveniente eiſdem canonicis juxta nobis mandata injungendo præcipimus, ut procedere habeant ad erectionem decem & ſeptem vicariorum qui ſinguis horis diurnis pariter & nocturnis, ac aliis officiis in eadem eccleſia aſſiſtant, celebrent & decantent. Et alias ad immutationem, reductionem, inſtitutionem, liberationem, erectionem, conceſſionem, applicationem, appropriationem, & ſtatutæ ordinationis diſpenſationem, ut fuit requiſitum, & nobis mandatur & permittitur proceſſimus, actis noſtris ita atteſtantibus, ampliori executione nobis in poſterum reſervata. Decernentes, propter decretum irritans in commiſſione noſtra adjectum, omnia & quæcumque, in contrarium dictæ commiſſionis & bullæ attentata irrita & inania haberi. Et ſi quis hoc attentare præsumſerit indignationem omnipotentis Dei & beatorum Petri & Pauli apoſtolorum ejus ſe noverit incurſorum. Præſentibus in ræmiſſis honorabilibus viris nobili viro Ademario Capriolli ſanctæ ſedis apoſtolicæ protonorario, Jacobo Cambolivas rectore de Ferreriis, & providis viris Gabriele Fau, Joanne Raymundi, Joanne de Sancto-Palatio, conſulibus dictæ civitatis, Joanne Thoma, Dominico BOffardi, mercatoribus dictæ civitatis, & notario noſtro infraſcripto, qui de præmiſſis de noſtri mandato & ad requiſitionem dictorum epiſcopi & capituli inſtrumentum ſeu inſtrumenta & acta retinuit. In quorum præmiſſorum fidem hunc noſtrum proceſſum fulminatum in publicam formam redigi fecimus, eumdemque manu noſtra propria ſignavimus, & per eumdem notarium ſignari fecimus, & ſigillo noſtro muniri juſſimus Caſtris vigeſima ſecunda die menſis Septembris, anno Domini milleſimo quingenteſimo trigeſimo ſexto. F. Auranc judex & executor prædictus, de dicti Domini decani & judicis delegati mandato. G. Blancheti notarius.
Præſentem bullam ratam habuit Henricus Francorumn rex, datis apud S. Germanum in Laya litteris 16. Maii 1547.