Gallia Christiana 1715 01/Aquensis

Denis de Sainte-Marthe

Gallia Christiana - T. 1 (1715)

Ecclesia Aquensis (col. 297-348)

◄   Provincia Aquensis [mappa]

Ecclesia Aptensis   ►

i97 198 GALLIA CHRISTIANA IN PROVINCIAS DISTRIBUTA PROVINCIA A CtU ENSI S, SEU NARBONENSIS SECUNDA, cujus metropolis Aqux — Sextiæ. 1 vitas Aquæ-SexTtæ dicta, nomen fumsit tum ab aquis ibi scaturientibus, frigidis & calidis, tum a Caio Sextio Calvino consule, qui ibidem hiberna habuerat, & Salios acie vicerat, locoqne delectatus eum muro cingi ac suo nomine Aquai-Sextias appellari voluit.Narrat Vellcius Paterculus amplius CL. Teutonorum millia Caium Marium IV. Consulcm in prælio trucidasse, gentemque hanc excisam in loco quem Aquas-Scxtias vocant. Ceterum monet Solinus aquarum hujus loci calorem diuturnitate temporis defecisse, nec jam parem esse fama priori. Aquas-Sextias oppidis Latinis accenset Plinius, Ptolomæus vero coloniis Romanis ; quod nummus Vcspasiani, & veteres quidam lapides a Scaligero & Sirmondo prolati confirmant. In antiquis provinciarum & civitatum Galliæ notitiis, provinciae Narbonensis secundæ metropolis appellatur civitas Aquensium, quod utrum de ecclesiastica quoque metropoli sit intelligendum infra expendemus. Nunc etiam caput est Provinciæ, scdes parlamenti ab Ludovico rege XII. instituti, cameræ computorum, subsidiorum curiæ, quæstorum confessus *. Hanc etiam urbem commendat academia sive universitas studiorum, ab Alexandro papa V. fundata. Ecclesia Aquensis jus metropolis habet in quinque alias episcopales, Aptensem, Regiensum, Forosulienfern, Vapincensem, atqueSifiaricensem. Majus templum dedicatum est Christo Servatori transfigurato, capitulum habet præpositum, archidiaconum, sacristam, capiscolum, qui titulo dignitatum gaudent, & 13. canonicos. Olimeos fuisse regulares sancti Augustini regulæ addictos probat testamentum » Ludo- vici de Cadeneto, scriptum an. 1450. In ecclesia, more vetustiorum obscura, visitur baptisterium ex marmore stupendi operis, ob singula rem elegantiam ; & in choro duo comitum provinciæ sepulcra. Urbs licet montana, Huviolo Arcu* alluitur, quam nunc spectabilem reddunt basilica* vel domus consularis, aliaque tum publica tumjprivata æaisicia. Præter commemoratam supra academiam habet collegium patrum Societatis Jesu. Nulla nunc in diœcesi proprie abbatia elt : suo tamen loco dicemus de Silvacana, cujus recens est memoria, & de Arta-cella, quæ abbatia vocatur aliquando.Nunc vero ad Aquensium antistitum historiam aggrediamur, post Sam- marthanos fratres, qui ultro profitentur, in delcribendis horum præsulum actis adjutos magnopere fuisse variis codicibus manuscriptis & schedis exquisitæ bibliot. PeiresKianæ. Nobis vero longe plura adfueruntex tabul. & virorum doctorum musæis subsidiajquæ suo loco non disiimulabimus. a Teftamentum L. de Cadeneto : In numine, &c. Anne nb incarnatione ejasJem mccccl. & die Jovii 3. men/is D ecemtrii, regnante sereniffimo & inclito principe, ac domino Renato, Dei rratia Hierasalem & Sicilia rege, duce.Andegavii, Barri & Lotharingic, duce comitatuum Provincia & F orcalqurrii t notum fit, quod cum nihil morte certius, nihilque incertius hora, &c… Pgo Ludovtcm de Cadeneto habitator Lambisui, filiui quondam nobilis Bertrandi de C adeneto de civitate Aquensu, & de domicella Catharina de Sabranjdnut mente & memoria, &c. Volo difionere de bona mea & ultima mea voluntate, in primis, &c ego di&us teftator, Cpr. Item lego filep meo Laurentio de Cadeneto canonico regulari fandi.Augu/imi in ecclefia divl S alvatoris Aquensus, quinque solidotsolvendos sumel tantum, in dio obitus per heredem meum infra /ereptum, &c. "Petrus Gayeti notarius LlinMci. Tiij ECCLESIA AQUENSIS. 39O ARCHIEPISCOPI A QuU E N S £ S. I. S. MaXI M I N U S. COmmunisest sententia primum A quensium episcopum appellatum Maximinum ; sed qui$ iste fuerit, quo sederit temporejquidveges- serit, divinare non audemus. Pro dubiis enim, ne dicam falsis, nunc habentur inter eruditos fere omneS, quæ vulgo aiunt ; mota Jerosoly- mis in J. C. dsscipulos persecutione, post obrutum lapidibus sanctum Stephanum, Lazarum, Mariam-Magdalenam, Martham, Marceilam ejus pedissequam, Maximinum & Chelidonium, in quos Juaæorum odium maxime fervebat, non st)lum Jerosolymis pussos, sed etiam navi absque remigio in certum mortis periculum im- positos, divina providentia ad oram Provinciæ appulisse ; & Massiliensium quidem Lazarum episcopum creatum esse, Aquensium vero Maximinum. 11. S. S E D o N I U S. S. Sedonius, quem alii Chelidonium vocant, ( succcssor siincto Maximino ab omnibus datur in sisde Aquensi ; huncque tradunt fuisse cœ- cum illum a’nativitate, cujus oculos Christus dominus aperuit & luce donavit. Ad abolendam vero tanti miraculi memoriam, Judxos eum mari ad certum naufragium commisisse, cum Lazaro, ejusque sororious. Hæc vero toties a viris doctis verique studiosis exsuflata sunt, ut eadem retractare tædeat. Post Sedonium, 14. alsos episcopos adducit Bouxius ( Bouche) prorsijs ignotos ; quos ut- Eote sine probatione intrusos & invectos repro- amus. Nec parcendum putamus Triphmo, qui ; post illos quatuordecim recensetur in episco- porum catalogo ad nos misso. Adfuit quidem concilio Taurinensi anno 397. quidam episcopus nomine Tripherius ; sed cui sedi adscriben- dus sit ignoratur ; de ejus enim sede altum solentium hac in synodo episcoporum Galliarum, qui fere omnes puro nomine appellantur, nulla facta sedis mentione. Nullus tamen dubito a seculo saltem tertio Aq uas-Sextias suos habuisse epilcopos ; quandoquidem finitimas urbes pene omnes jam factas sedes episcopales nobis compertum, ut postea ostendemus. Verum qui sedem Aquensem rexerint tertio quartove seculo nos fugit. III. L A Z A R u s. Primus certo nobis cognitus Saliorum, seu Aquensium episcopus, est Lazarus, qui Chris- ti anno 417. jam sedebat, cum de illo Zozimus papa a Cælestio Pelagii socio deceptus, scripsit ad Africanos episcopos epistolam tertiam, &ad episcopos Africæ, Galliæ, & Hispaniæ epistolam septimam. Nimirum Lazarus cum Herote Arelatensi episcopo, Cælestium insectatus fuerat ; indeque in sanctos pontifices Pelagianorum hæreticorum iræ ac calumniæ. Quapropter sanctitati Lazari officere non debet, quidquid de eo in Zozhni legitur epistolis < Inter cetera Zozimus exprobrat Lazaro, quod fuerit in synodo Taurinensi calumniæ damnatus, cum Briccji innocentis episcopi Turonicæ civitatis vitam falsis objectionibus appetiisset ; quem tamen postea ordinatum episcopum queritur, ab ipso Proculo Massiliensi episcopo, qui unus erat ex judicibus a quibus suerat condemnatus. Aliudgra- vius ei exprobrat, quod in ipsumpenetrale & sacerdotale solium sanguine innocentis pene res- persum irruperit •• Stetitque, inquit, in eo hactenus umbra facerdotii » donec in tyranno imago staret imperii. Sed hæc scripsit Zozimus dolis & calumniis Cælestii deceptus. Ceterum ultima ejus verba nos docent Constantinum qui imperium in Galliis usurparat contra Honorium Augustum, favisse Lazaro ; & vicisiim forte Lazarum ab ejus partibus stetisse ; unde Constantino interemto, episcopatu se abdicasse dicitur. Ceterum in condlio Taurinensi, ne verbum quidem occurrit de Lazaro pro calumniis damnato. IV. S. B A s 1 L 1 u s. S. Basibus interfuit exsequiis S. Hilarii Are- latensis episcopi, ex ejusdem vita, auctore sancto Honorato, cujus hæc verba sunt : Sancti Ba- filii tunc presbyteri, nunc pontificis summi invenit industria, ut maximam partem coopertorii (quo tegebatur corpus sancti Hilarii, dum ad sepulturam deferebatur) utraque manu dijcerptam….. arriperet, & longius recedens dividendo populit erogaret, ut videlicet turbam eorum qui confluebant ad diripiendam aliquam fimbriam, & funus impediebant, removeret. Porro hæc de B asilio episcopo Aquæ— Sextiensi J acobus S irmon. dus, summa eruditione & pietate insignis Societatis Jesuprelbyter, interpretatur, & post ipsum Quesnellius in nota ad vitam S. Hilarii. Quod spectat ad tempus quo sedit Basilius, constat eum adhuc fuisse in gradu presoyterii anno 449. quo ad Deum migravit S.Hilarius. Idem Sirmondus ex Sidonii Apollinaris lib. VI1. arguit eum ipsum esse Basilium cujus meminit episu 6. & quem orat ut Eurico rege Gothorum Aria- no in orthodoxos sæviente, sollicitudine pastorali invigilet desolatis cura diœccsibus pard- chiisque quas limes Gothicæ sortis includit. V. M a x 1 m u s. Hic episcopus notus est ex plurimorum conciliorum subseriptionibus ; videlicet Arausica- ni II. anno 524. Vasensis eodem anno, Aure- lianensis IV. anno 541. ubi nomen ejus sedis, quod desideratur in aliis duobus, enuntiatur. VI. A v o L u s. Concilio V. apud Aurelianum habito post n Lege præscrtim ep ftolis tertiam, quartam, septunam, ac notas posthumas J.Sirmondi ad ipsas. joi ECCLESIA Theodeberti regis mortem, anno 549. v. cal.. Novembris adsuit Avolus & subscrjpsu ; ac paulo post concilio Arvernensi secundo, m quo 16. canones selecti ejusdem concilii Aurelianensis approbati promusgatique sunt. Anno denique 554.cumplerisquesinitimarum civitatum episco- f>is, Aptensi, Forojuliensi, Cavellicensi, &c.Are- atensemsynodum subSapaudo primate celebravit. ldem esse videtur Avolus episcopus concilii II.Parisiensis an. 555. « l. 5 51.cujus se des tacetur. VII. F R A N c o. Franco regnante Sigeberto Aquensem pontificatum obtinuit, isque divino quodam judicio B. Metria * Aquensi confessore ad Deum exorante a calumnia liberatus est ; quod imprimis ostendit luculente Gregorius Turonensis episcopus, antiquiffimus & fideliffimus Francorum nistoriæ scriptor, lib. de gloria confesserum cap. 71. Aquenstbus, inquit, r/ concessus incly tus athleta Metri as, vir….. magnifica sanctitatis

Tempore igitur quodam cum Franco episcopus hujus municipii ecclesiam gubernaret, Childericus, qui tuncprimus apud Sigebertum regem habebatur, villam ejus competit dicens : quia injuste ab Aquensi ecclesia retineretur ; & dicto citius convenitur episcopus, datisque fidejussoribus, in prasen— ( tia regis adststit clamans & obsecrans » ut rex ab hujus caufa audientia prasentiam suam averteret, ne coelesti judicio condemnetur Conjuncti auditores causum discutiunt : insurgit Childericus, atque improperans, criminibus ex acervatum episc copum, quod res fisci ditionibus debitas, iniquo ordine retineret sex trahi eum vi a judicio jubet, & ablata per judicium prasentium villa, trecentis aureis condemnavit Denique condemnatus, spoliatusquefacerdos, ad urbem rediit, atque prostratus inoratiorum, coram sepulcrosuncti, dicto psalmi capitulo ait : Non hic accendetur lumen, ne’ que psalmorum modulatio canetur, gloriostjfime ] fancte, nist prius ulciscarisservos tuos… Nec mora, corripitur jervasor a febre, &c. Episcopus autem obtinuit ultionem de inimico ecclesta, quampro- miserat, per athleta Deivirtutem. Hactenus Gregorius, qui prolixiorem narrationem conscrip- sit ; atque ita certo constat vixisse Franconem post annum 561. quo Sigebertus regni habenas luscepit. Nolter Ruinartius hoc factum refert ad annum Christi 566. in notis ad Gregorium Turonicum. VIII. PIENTIUS. Pientius, quem alii Piencum vocant, sede-1 batanno 581. quo tempore Theodorus Maffi- liensis episcopus vexatus a Dynamio rectore Provinciæ & a clericis siiis, eum misericordem & beneficum expertus est. Cum enim adGun- tramnum regem Theodorus ab adversariis miserabili equo impositus, per Aquensem deduceretur urbem, Pientius condolens fratri, datis clericis adsolatium, imposttifque necessariis, ipsius molestias lenire conatus ese Quare laudatur aGregorio Turon. lib. VI. hist. cap.xr. An. 585. idem Pientius, cum concilio Matisoonensi II. non posset adesse, permissum seu vicarium aut legatum ipsi subscripsit. AQUENSIS. 301 IX. PROTASIUS. Ex vicedomino ecclesiæ Arelatensis sub Sa- paudo metropolitano, creatus est episcopus, uti nos docet epistola 55. S.Gregorii magni lib. vi. ad eundem scripta. Jam regebat Aquensem ecclesiam anno 595. aut 96. quo scriptaest hæc epistola, in qua sanctisiimus pontifex dicit se ab Augustino servo Dei, quem in Angliam miserat prædicandæ fidei causa, edoctum de affectu & studio veritatis quo ardebat Protasius. Gratias agit de excellenti ipsius erga B. Petrum amore & devotione circa Romana ecclesta utilitates. Simul adhortatur, ut Virgilium Arela- tensem episcopum de mittendis Romam pen- sionibus, quas ipsius prædecessor per annos plurimos de patrimonio Romanæ ecclesiæ perceptas apud se retinuerat ; quod ipsi non ignotum, qui tunc temporis in Arelatensi ecclesia curam vicedomini gesserat. Vicedomini enim officium erat, res ecclesiæ aut episcopi temporales administrare ac tueri, uti nos docet sancti Grego- riiepist.7I.lib. xI.novæ nostræ editionis.Protasii nomen legitur subsoriptum in fragmento privilegii, cui consensum præbucrunt multi episcopi, qui usque ad seculum septimum medium pervenerunt. Concessum legitur pro reverentia Fa- ronis Meldensis episcopi, & forte pro cœnobio S.Crucis, seu S.Faronis quod fundavitanno circiter 628. asservatur autem in bibliotheca S. Ge~ novefæ, estqueeditum tom. IV. annal. Mabillon. in appendice p.752.PostProtasium desimt multi episcopi in catalogis ; neque enim admittimus, quos Buxius ad illos replendos, nulla adhibita ratione accersit. X. N. In concilio Francosordiensi anno 794. celebrato anonymus episcopus Aquensis, cum Ta- rentasiensi & Ebredunensi petiit, ut honor me. tropoliticus suæ sedis imminutus, in integrum restitueretur.Hic videtur esse sensiis canonis octavi laudati concilii, ut interpretatur Sirmon- dus in nota ad hunccanonem. Porro operæ pretium est paulo morosius huic quæstioni de jure metropolitico Aquensis ecclesiæ enucleandæ incumbere, maxime ex his, quæ hac de re viri docti Petrus de Marea*, Sirmondus, Carolus Cointius, & alii scripserunt. Episcopum Aqua- rum-Sextiarum metropolitanum fuisse secundæ Narbonensis, post divisionem provinciæ Nar- bonensis in duas, quod jam factum erat an. 412. in confesso est apud omnes, ita tamen ut a primæ Narbonensis episeopo tamquam a primate penderet. Postquam vero Narbonensis metropolis a Gothis occupata est, Aquensis præsul, qui extra Gothorum potestatem erat, excustit primatis jugum. Sed Arelatensis episcopus Cæsa- riusper Ægidium abbatem & Meflianum notarium a Symmacho papa postulavit, ut eum cogeret adesse Arelatensis provinciæ synodis ; an- nuitquesijmmus pontifex, ut liquet ex ejusepist. x. In concilio Francosordiensi habito an. 794. iterum de jure metropolitico Aquensis episcopi a Vide P. de Marea histor. Beneam. 1. i. c. 19. Sirmondum in notis ad can. 8. concil. Francoford. Goinnum ad an. 794. n. 51 « 3°3 ECCLESIA • mota est quæstio, ad quam finiendam legatio facta est ad sedem apofiolicam, ut probat canon octavus Francofordiensis, quo etiam præcipi- tur, ut quidquid fer pontificem Romanum definitum fuerit, hoc teneatur. Ad quem canonem Sirmondus : Etst, inquit, tres ista civitates ( Ta- rantasia, Ebredunum, Aquæ) jam oltm capita & metropoles erant suarum provinciarum, videntur tamen illorum episcopi superioribus feculis sub aliarum provtnciarum metropolitanissuisse…. Aquensis sub Arelatensi. Hanc esse caulam cur Carolus magnus testamento suo singulis metropolitanis multa tribuens, Aquensis nullam fecerit mentionem, autumat Petrus de Marea ; videlicet quod etsi metropolitanus, non esset auToxepccAot, sed imminutæ auctoritatis. XI. Benedictus. Unus fuit ex metropolitanis, quos ad concilium Lugdunense convenire voluit Ludovicus • Pius imperator anno 828. Idem Benedictus an. . 15. imperatoris Ludovici, qui resoondetanno 828. xvn. Kal.Aprilis, subscripsit donationi fa- ctæ monasterio Lirincnsi, ab Leybulfo viro il- ’lustri. XII. Rotbertus. Rotbcrtus I. synodo Mantalanensi territorii Viennensis adfuit, in qua regis nomen Bosoni, ab Arclatensis regni proceribus, episcopisque • delatum est idibus Octobris anno 879. Ad eundem scripsit Johannes papa VIII. epistolam 191. in causa Nemausensis episcopi, qui monasterium aliquod ad ecclesiam Romanam pertinens usurparat, monachis inde pulsis. XIII. MaTefRIDus. Matefridus intercst concilio Nemaisseiifi, in villa Portu a Theodardo archiepiscopo Nar- bonensi celebrato, sub an. 886. ut prodit lcri- ptor vitæ sancti Theodardi, quæ exstat tum in monumentis ecclesiæ Narbonensis, tum etiam apud Guillelmum Catellum senatorem Tolosa- num, in Septimaniæ commentariis, lib. 5. de archiepiseopis Narbonensibus. XIV. ODOLRICUS. Hic arcbipræsul notus est tum ex historia Flodoardi, tum ex ejusdem chronico, in quo adannum 928. narrat eum ab Heriberto comi— j te receptum fuisse in ecclefia Remensi, ad celebrandum dumtaxat epijcopale rninistenum > vice Hugonis ipfitis comitis filii adhuc parvuli. Quid caulæ fuerit ut Odalricus ecclesiam suam detereret, & vices Hugonis Remenlis archiepiice- pi adhuc impuberis ageret, Flodoardus tacet. Communis tamen opinio est ipsum Saracenorum persecutione exagitatum fugere coactum fuisse. Addit Flodoardus datam Odalrico abbatiam siincti Timothei apud Remos tantum, cum præbenda canonica. Scrupulum movet nonnullis, quod Odolricus a Floaoardo episcopus dicatur, non archicpiscopus ; unde subodo- rantur Odalricum a Hodoardo commemoratum fuisse Aquarum Tarbellicarum episcopum. At solct Frodoardusarchicpiscopos, simpliciter LQuU ENSIS. 304 . episcopos appellare, juxta veterem morem, & in chronico jam laudato loquens de archiepisco- pis Turonensi & Rotomagensi, ad annum 931. non aliter eos vocat quam episcopos. Certe nullus ad id tempus comparet Odalricus in catalogis episcoporum Aquarum Tarbellicarum. Ex eodem Frodoardi chronico compertum habemus tunc temporis Saracenos oras Italiæ & Galliæ, maxime vero Provinciæ depopulantes, habuisse stationem tutisiimam apud Fraxine- tum, in Italorum Provincialiumque consinio. In synodo Virdunensi anni 947. Odolridis Aquensis commemoratur post Artaldum Re- mensem, ante Adelberonem Metensem, & ceteros præsules. De eodem meminit fragmentum historiæ Franciæ, auctoris anonymi, a Ludovico Pio imperatore, usque ad Kobertum re- fem. In charta tabularii Floriacensis, data ilotarii anno 13. in qua sit mentio Richardi abbatis FloriaC. cui confirmantur omnia concessa a Ludovico rege Hlotarii genitore legitur : Geto notarius ad vicem domini Odelrici archiepis- copi, summique cancellarii, recognovit. Non occurrit autem his temporibus alius Odelricus ar- chiepiscopus, cui hæc tribuantur quam noster. , Alia est ejusdem regis charta data eodem tem- ’pore pro Floriacensibus, ubi commemoratur nic cancellarius. XV. I s R A E L. Israel adhuc vivente Odolrico qui abdica-, rat, sedere cœpit. Testis nominatur nonis Octobris anno 12. regnante Conrado rege Alaman- dorum, vel Provinciæ, cum Bosone comite, & Lamberto judice, in commutatione facta Arelate ex consensu Manaflis archiepiscopi, Honorati Masiiliensispræsiilis, & Garnerii abbatis sancti Victoris, inter leucindam, & Gontarum episeopum Forojuliensem, præpositumque Are- latensem, de juribus sibi & ecclesiæ sancti Ste- phani competentibus in infula Montis-majoris, ad præposituram pertinente 5 cui vice versa, titulo cellionis concedit Teucinda jura sibi competentia in villa Barcianicis, multaque prædia : cujus rei instrumentum reperitur in antiquo originali monasterii siincti Petri Montis-majoris prope Arelatem numero ;. Id factum an. Cnris- ti 950. notatur ; sed referri debet ad annum 948. qui rcspondet anno duodecimo regis Con- radi, in charta commutationis Teucinaæ notato. Nam si annus 38. regni Conradi concurrit cum anno Domini 974. ut legitur in alia Teu- cindæ charta, quam exhibet Mabillonius ad annum $>48. n. n. annus 12. ejusileni regis alligari debet anno Christi 948. XVI. S IL V E ST J R. Silvester si.ibscripsit donationi ecclesiæ sancti Verani de Valle-clufa, factæ cœnobio sancti Victoris Masiiliensis, a Walcaudo episcopoCa- vallicensi anno 979. indictionevn. Silvester in 1 authenticojcapituli Arclatensis num. 3.memora—’ tur archipræsul fecunde Narbonensis cum 1 Lauderico, Thederico ( qui fuit episcopus Ap- tensis) Airardo, Honorato, Pontio, U.nberto dignisiimis ecclesiarum suarum pastoribus, sub Iterio 5OJ E C C L E S I. > Iterio Arelatensi primate. Ex istis quidem episcopus nullus reperitur in catalogis vulgatis, ’scd vacat locus quo reponantur circa annum 966— quo circiter tempore factum est istud authenticum. ApudBouxum legitur quædam epistola Johannis papæ XIII. ad nostrum Silves- trum, quæ in collectione conciliorum deside- ratur. XVII. AmALRIcus I. Hic anno saltem 991. præesse coeperat ; quando constat ex charta Theuderici Aptensis epis- copi facta hoc anno, indictione Iv. pro funda, tione i2. canonicorum, id actum cum consilio & voluntateWillelmi totius Provinciæ principis, & domni Annonis Arelatensis archiepiscopi ; necne Amalrici Aquensis archiepiscopi, &c. Itaque Pontius archiepiscopus recensitus in testamento Willelmi principis & marchionis Provinciæ, quo restituitur ecclesia sanctæ Mariæ monasterio sancti Cæsarii anno 992. non est annumerandus Aquensibus archipræsulibus, quando jam tunc siedebat Amalricus. Hic Adeiaide comi- tissapetente, confirmat donationem Villæ-per- tusi cœnobio Montis-majoris factam VI1. Kal. Octobris, anno m. indictione XI11. Archinrico abbati ejusdem monasterii postulanti dedit Al- maricusquasdam decimas anno 1002. xm. Kal.’ Novembris indictione 1. In alia donatione Pontii Massiliensis episcopi, facta sancto Victori, comitibus Provinciæ Rotbaldo & Guillelmo Adalaidis filio, anno 1005. testis legitur hicpræ- sul. Post multa bona monasterio Montis-majoris collata, mirum est Sergium papam IV. ei quodammodo comminatum esse excommunicationem, ob vexatum idem monasterium, ut legitur in litteris hujus pontisicis, quæ asservantur in hujus loci tabulario. X V I I I. I N G I L R A N NU s. Ingilrannus ex canonico Aquensi Pancti Sal- vatons, dicitur factus Cabellicensis episcopus, deinde transiatus ad sedem Aqui-Sextienlem ; sed quo tempore, inquirendum. Anno MXIV. adhuc erat episcopus Cavellicensis, ut probatur ex ejusdem litteris. Opponitur quædam donatio facta ecclesiæ sanctæ Perpetuæ anno mxI. indictione IX. sed hoc in instrumento nullatenus legitur Aquensis archiepiscopus ; unde pro certo habemus illum ad metropolitanam sedem Aquensium non migrasse, nisi an. mxI v.autpost- ea ; vel etiam nunquam fuisse archiepiscopum. XIX. PONTIUSI. 1 Ponthis Aquensis archiepiscopus invenitur anno 1019. in consecratione ecclesiæ sancti Stephani ejus manibus facta. Plurimis collatis ec- desiis sancto Victori Massiliensi, monachos & abbatem celebris hujus asceterii demeruit ; qui memores beneficiorum, ea majori suo chartario inscripserunt. Forte idem est cum Pontio, quem perperam anno 992. notatum inter archi- episcopos Aquenses supra monuimus i quo videlicet tempore Amalricus constanter præerat. Alius autem post Pontium gubernavit Amalricus ; de quo modo. Tornus I. . A Q^U E NS IS. 3o< XX. Amalricus I L Alter hic Amalricus sedit saltem anno 1032. ex tabulis Montis^majoris, in quibus exstat membrana qua Pandulfus & quidam alii sancto Petro Romæ, & monachis monasterii Voraginis in comitatu Aquensi ( Montis-majoris alumnis) sancti Petri & sancti Johannis, seu sancti Severini martyris, vel sancti Stephani de Ungula Caballi ecclesias cum consilio senioris fui Amalrici archiepiscopi, concedunt mense Martio an. mxxxh. Dominus Amalricus archiepiscopus firmavit. In ampliori Gallia Christiana sequuntur l Amalricum Ingilrannus & Fronto.Primum Ca- vellicensibus episcopis restituimus ; alterum vero Sistaricennbus. Certe totum tempus quod ipsis tribuitur in sede Aquensi debetur Amal- rico ; quem conjicimus vixisse qttoque ultra annum 1032. quo superstitem eum fuisse probat instrumentum supra adductum. XXI. PETRUS I. Petrus genus suum ipse designat in charta pro sancto Victore, data anno 1038. ubi sic loquitur ; 1 Petrus Aquensis archiepiscopus & fratres mei js- nardus & Eldebertus, atque alterIsuardus, necnon & Acelina Guillelmi fratris mei jam defuncti uxor, donamus aliquid alodis nostri, qui nobis ex progenitorum hereaitate nostrorum obvenit, monasterio fancti Victoris….. tn comitatu Aquensi, in territorio castri quod vocatur Rodanas, id est ectle- stassancti Maximini, sanctæ Mariæ, fancti joh annis, sancti Mitrii, &c. Idem anno 1040. fub— 1 scribit chartæ Amelii reddentis quasdam ecclesias sancto Victori, quo anno interfuit solemni consecrationi basilicæ hujus monasterii factæ a Benedicto papa IX.idibus Octobris. An. 1043. 1 m. non. Julii confirmavit huic sacro loco ecclesiam sancti Maximini cum aliis plurimis. Anno 1044. signo suo sirmat chartam Bertrandi marchionis & comitis Provinciæ pro basilica S. Promasii in castro Forcalcarienn, quam reddit S. Victori Maffiliensi. Bertrandi Breve diploma damus in instrumentis. Cum illa eccle— c sia sancti Promasii esset destructa & eversa, eam 11 restauraverat idem Bertrandus, uti docent ab eo scriptæ tabulæ eodem anno ; addiditque dona, cernit enim loco sacro burgum & terras quæ erant suæ posselsionis. Interfuit donationi Petrus archiepiscopus Aquensis, cum multis aliis præsuli- bus, Ismido Eoredunensi archiepiscopo, Ste- phano Aptensi, Francone Carpcntoractensi, Petro Vasensi, Udalrico Tricastrensi, Geral- do Sigistericensi episcopis. Hæc Promasio sacra ædesetiamnum stat.Non omittenda insignis donatio fignata in Aquensi tabulario, castri videlicet de Solario, quod dedit Fulco vicecomes Massiliensis cum Odila conjuge, fub Henrico rege anno 1044. indictione XI1. Iv. Kal. Augusti. Litteris principum subscripsit Petrus archiepiscopus. Dicitur dedicasse in honorem S. Benedicti, ecclesiam deBersa, in territorio castri de Flascianis anno 1045. indictione XIV. II., idus Decembris ; & 1048. indictione I.xv-ka- lendas Julii, ejusdem jussu consecratum fuisse x templum sancti Stephani in comitatu Tolo— V V 3O7 ECCLESIA nensi, a Deodato Tolonensi episcopo. I XXII. P o N T Iu s 11. Pontius cognomento de Castro-Rainardi nobili stirpe in Provincia natus, Eldeberti domini de Correns, & Mathildis Correnensis monasterii fundatricis filius, Dodonis, Willelmi &Ar- berti de Castro-Rainardo, Baldæque sanctimonialis frater, hanc fedem Aquensem obtinebat anno 1050. aut etiam anno 1048. ut autumat vir eruditus dominus d’Ache. Pontii vero sacramentum præstitum ecclesiæ Arelatensi, & Rajambaldo archiepiscopo, in vetusto codice, Auctoritatum fanctorum patrum dicto, qui asservatur inArelat. eccl, his conceptum verbis le— ] gitunEgv Pondus S.MariaAquensusudis nunc ordinandus episcopus, subjectionem & reverentiam, & obedientiam a sunctis patribus constitutam, fecundum pracepta canonum, S.sudi Arelatensts ecclesta, recioribujque ejus, in prafentia domini Raja wbal di > perpetuo exhibiturum promitto, & super sanctum altare firmo. Subscripsit cum epis- copo Masiiliensi Poncio, atque Odila, in donatione de Auriolo, & in latissactione coram Rajambaldo Arelatensi pontifice facta a Rainardo milite, sextæ partis castri Pertusi, qui eam violenter auferre tentaverat a monachis abbatiæ Montis-majoris ; cujus rei mentio in ( archivis S. Petri. Denique Poncius cum Rajambaldo Arelatensi metropolitano ut sanctæ sedis legatus, & Victoris papæ II. præfuit synodo Tososanæ congregatæ 1056. ad restituendam dssciplinam ecclesiasticam. Eodem anno indictione IX. VI. Kal. Februarii ejus mandato Willelmus Tolonensis antistes ecclesiam sianctæ Mariæ in territorio villæBruniolæ consecravit, ut est in chartario Masiiliensi, quamquam alibi legam ipsium Pontium per fe operam dedisse huic dedicationi. Demum an. 1058. xvn. Kal. Decembris, adstante procerum corona, qui ad consecrationem basilicæ simcti Stephani conve— ] nerant, ipsi contulit omnes ecclesias territorii Torreves. XXIII. RosTAGNus I. Ex dominis Arearum in comitatuTolonensi, ortum ducebat hic archiepiscopus vulgo cognominatus tIHieres. Cum primum vero ad regendam Aquensem ecclesiam est accitus, fidem & obedientiam juravit Rajambaldo Arelatensi ar- chiepilcopo, ut legitur in authentico. Nonnullis in schedis lego illum adfuisse concilio Ave- nionensi anno 1060. Verum nullum novimus concilium tunc hac in urbe celebratum, j Anno 1062. ecclesiam simcti Maximini reconciliavit, & VI. idus Decembris, indictione xv. ecclesiam sancti Stephani de Ungula Caballi dedicavit. Anno 1068. indictione VI. Iv. idus Januarii, Willelmus Carpentoractensis, adstante Tolonensi episcopo, vice hujus archiepiscopi ecclesiam sanctæ Mariæ castelli Paracollis in comitatu Aquensi a Balda religiosa femina Pontii archiepiscopi sorore constructam, attributa in dotem honoris parte seu medietate castri de Petroxio, divino cultui consecravit. An. 1069. cessit cum suæ ecclesiæ canonicis castrum AQUENSIS. 308 Pertusi abbati & monachis Montis-majoris, ut legere est in notitia illius ceffionis. Eidem abbati Rotlanno nomine, & monasterio dedit in eleemosynam vallem antiquitus nuncupatam S. Petri, vel potius olim datam restitui curavit, ex charta anni 1072. indictione x. Non debet omitti alia donatio ab ipfo & ejus fratre Ame- lio facta anno 1075. duarum scilicet salinarum, in territorio castri, quod vocatur Airas * ; unde genus hujus archiepiscopi facile potest cog- nosei. Hujus donationis sactæ monasterio san- cti Victoris, & Bernardo abbati charam re- peries inter instrumenta. Idem Rostagnus & ejus frater A melius sanctorum Gervasii & Pro- 1 tasii monasterium diœcesis Arelatensis, situm apud castrum Fossas, quod eorum parentes seu propinqui in proprio allodio fundaverant, male ordinatum esse videntes, circa annum 1081. Hugoni Cluniae, abbati ordinandum commisere. Litteras ea de re datas luce dignistimas, & generi Rostagni perhonorificas edidimus in instrumentis. Vixit, præsuitque ad annum saltem 1085. hoc enim anno ipse & fratres ejus, &c. non solum confirmarunt donum parentum factum ecclesiæ Avennica, sed etiam auxerunt. Ex charta ea de re confecta eruimus patrem eorum fuisse Guidonem, matrem Astruaem. Plura alia nos docet laudata charta nostris inferta instrumentis. XXIV. PETRUS II. Petrus cognominatus Goffredi, a patre Gof- frido Masiiliensi vicecomite, matrem habuit Rixendam, fratres Hugonem vicecomitem Massiliensem, A icar dum Arelatensem archi- præsulem, & Raimundum Massiliensem epss- copum. Ipse monachus factus in monasterio simcti Victoris Massiliensis, inde assumtus est ad regendam ecclesiam Aquensem anno circiter 1085. Memor tamen religiosi status quem ) amplexus fuerat, nomen monachi retinere non erubuit in litteris siiis. Gratum fe ostendit erga præpositum nomine Benedictum, & capitulum, quibus ob ingentes impensas factas in restauratione, ac decoratione ecclesiæ, dedit ecclesiam suburbanam simcti Andreæ. Anno 1093. dedit monasterio, cujus alumnus erat, ecclesias simcti Jacobi de Sparono, & sanctæ Fidis de Artigua. Eidem cœnobio confirmavit posseffionem omnium olim a suis antecessoribus concessorum. In litteris vero ea de re datis, præfatur se sancti Victoris monachum, servum &silium. An. 1095. adfuit concilio Placentino, ac subscripsit privilegio Urbani II. pro fancto Ægidio*. Sedit quoque in concilio Claromontano, sub eodem Urbano. Inscribitur in chartis Victorinis anno 10951. quoecclesiam S. Michaelis de Mala-mor- te addidit jam collatis huic monasterio beneficiis. Anno 1102. cum Fulconepræposito laudavit donationem Bertranni Sistaridensisepiscopi, factam ecdesiæ & canonicis S. Marii Forcal- cariensis.præsente Adalaxi Provinciæ comitissa. Etsi nobisnon constet quo tempore Petrus Goffredi vivere aut præesse desierit, conjicimus tamen ejus episcopatum non excessisse annum 1103. V. C. Antonius de Ruffi in disserta tione nuper edita de origine vicecomitum Massiliensium, ex quibus noster Petrus erat ortus, testatur a se inspecta plurima vetera sigilla horum vicecomitum, potissimum Raimundi Goffredi, in quibus palum dumtaxat observavit, nulla vero crucis, ut aiunt, Tolosanæ vestigia; quæ tamen eis pro symbolo gentilitio vulgo tribuitur.

XXV. Petrus III. 1103 Sammarthani fratres circa annum 1103. archiepiscopalem sedem ab uno Petro transiisse ad alterum notant. Id suadere videtur libellus supplex anno 1103. C.X. p. 66. col 1. oblatus Petro archiepiscopo, ab præposito & canonicis, quo postulant 1⁰. sibi confirmari possessionem quarumdam ecclesiarum quas acquisierant post excessum Domini Petri archiepiscopi antecessoris ejus. 2⁰. ut ecclesias & honores canonicis B. Mari{{subst:a}}e & gloriosi Salvatoris ab antecessoribus ejus concessas, quas scilicet antecessor ejus Petrus concesserat, & ab aliis concessas suis scriptis confirmarat, isdem venerabilis p. hac serie corroborares. Hæc sane innuunt, hunc Petrum a quo ista postulantur tunc aut paulo antea auspicatum esse episcopatum. Conjecturam auget ac corroborat bulla Paschalis II. qua Petro dat pallium anno 1104. Si hio Petrus cepisset episcopale regimen anno 1085. cur tamdiu pallio caruisset? Certe Paschalis tamdiu dilati hujus honoris causam attulisset. Itaque non ad Petrum Gossredi, sed ad alium cognominem ejus successorem Paschalis II. pallium misit, anno Christi 1104. C. XIII. p.66. col. 2. Anno superiori novam S. C. XI. ibid. Salvatoris ecclesiam consecrarat in frequenti præsulum cœtu. 1110. Anno 1110. dicitur consecrase quoddam oratorium & altare sub honore Dominicæ Resurrectionis, adstantibus Geraldo Sistaricensi, & Aimino Tolonensi episcopis.

XXVI. Fulco. Nulla hujus archiepiscopi, qui prius suit præ- positus, occurrit memoria ante an. 1118. mense Martio, quo in transactione inita apud Romanum Delpninatus urbem, cum Petro abbate Montis-majoris commemoratur. Intererant his pactis Avcnionensis, Arausicanus, Aptensis, Re- giensis, & Vapincensis episcopi. Sedit in concilio Tososano anno 1119. idibus Julii sub Callisto II. habito, & sua subscriptione confirmavit judicium a summo pontifice latum pro Ania- nensibus, quod exhibetur Spicileg. tom. VI. Erat in comitatu papæ quando apud Viennam Guido comes Forcalcariensis ab ipso absolutio- nem impetravit, restitutione facta prius villæ’ Pertusi, abbatiæ Montis-majoris, uti legitur in veteri codice hujus cœnobii. Porro necrolo- gium vetus sancti Andreæ secus A venionem, hujus præsulis depositionem notat die Iv. Kal. Augusti ; at incertum quo anno mortem oppetierit. Mortuum eum suspicamur anno 1132. nam hoc anno D. electus Aquensis legitur testis hominii quod Raimundus Gaussredi de Mafli- lia juravit Bernardo Arelatensi archiepssCopo. De altera vero sede Aquensi quam metropoli- tana, id non videtur esse intelligendum. Neque objici potest eum testem nominari post L.id est Tomus L A QuU ENSIS. 3jo i Leodegarium, vel Laugerium Avenidnensem episcopum ; cui procul dubio præponi debuisset, si fuiflet Aquensis archiep. Nam ut electus tantum & minime consecratusautetiamconsirma- tusjdebuit episcoposubjici. Utrum vero Aquen- sem sedem obtinuerit hic electus, ignoratur. Sub Fulcone præsule floruit in ecclesia Aquensi Albertus, aliter Albericus canonicus & custos, scripsitque fatis accurate historiam Hierosolymitana : expeditionis ab an. 1095. a<^ an. 1120. Anno 1147. Silvacanæ monasterium ordinis Cisterciensis de linea Claræ-vallis fundatum est prope locum Roque dictum. XXVII. PonTIuS III. Pontius cognominatus de Luperiis anno 1153. composuit litem inter Gaufredum episcopum & canonicos Avenionenses. Eodem anno subscri- bit chartæ Bonisaciipro sancto Victore. Recens fundato Silvacanæ monasterio se beneficum exhibuit hic archiepiscopus, ut demonstrat charta ea de re facta, quam subjicimus, quia huc- » usque ignotus fuit hic præsul. NOtumfit prassentibus & suturis, jwcJ domnus Pontius archiepiscopus dedit Deo & B. Maria de Silvacana, & domno Guijliberto abbati, & monachis ibidem Deostrvientibus, & omnibussuccessoribus suis, & archidiaconus similiter Raimundus nomine, & omnes canonici, decimas de omni laboratione quam fecerint in terra, quam dedit eis Petrus de Lambijco, & Rostagnus de Cadeneto, & eorum coharcdes, de Paludibus, de Villa- laura, & de Cadeneto. Testes sunt, Guillelmus, Hugo episcopus sancti Pauli, Raimundus, Aldeber- tus, Crc. Hoc quoque donum factum eji in pra- fentia domni Pontit de Luperiis Aquensis archie- pifeopi, & apud Podium juxta domum suam, anno ab incarnatione Domini MCLvm. indictione N. j Girardusscriptor ejusdem archiepiscopi (cripsit hanc chartam. Amovenda est hoc loco difficultas quædam petita ex epistola scripta, ut aiunt, ab Anastasio papa I V.ad Petrum Aquensem archiepiscopum, an. circiter 1153. pro abbate & monasterio Mas- siliensi, ibidem asservata. Hujus epistolæ meminit Claudius Robertus in sua Gallia Christiana ; verum forte designat archiepisc. Aquensem ad quem directa est, prima tantum littera P. Ita scriptum in authentico esse autumamus ; qu ; *- dam autem amanuensis pro P. quo designaba- tur Pontius, supposuit Petrum. Ceterum praefuisse Pontium ab anno 1153. usque ad 1158. ex 1 allatis testimoniis minime dubium est. Itaque si legeretur in Ariastasii papæ epistola Petrusjauic locus asiignandus esset inter Fulconem & Pontium. XXVIII. PeT Rus IV. Petrus anno 1162. adfuit synodo apud Mon— j tem-pessulanum, in qua Alexander papa III. die Ascensionis exCommunicavit Octavianum antipapam, adstantibus multis Galliæ præsulis bus. Exorta olim fuerat controversia inter præ- pofitum & canonicos Aqucnses, ex una parte, & abbatem monachosque S. Victoris Maffilien- Vij 3n ECCLESIA • sis ex altera, pro decimis parochialium eccle— 1 . siarum de Rianz, & S. Mauricii, in curia decessoris Pontii archiepiscopi. SedtransactJone inita, monachi præposito & canonicis dederunt ecclesiam S. Mauricii, omnes decimas in valle, auidquidve ad camerariam in territorio castri e Rians, burgique S. Stephani, juris monasterii Massiliensisefle videbatur. Vice autem versa, canonici monachis donaverunt, quidquid in villa S. Stephani de Clocario, & S. Michaci- lis de Brula, aliilve locis ex eorum dominio pertinebat. Eam pactionem Petrus metropolitanus Aquis-Sextiis, Fredolus Mafliliensis aobas, atque Henricuspræpositus, cum canonicis sancti 1 . Salvatoris scripto laudaverunt 1165. indictione XIII. ut est in archivo Aquensiseoclefix. Mortem hujus archipræsulis brevi secutam esse pactionem hanc mox osterssuri siimus. XXIX. GuILLELmus I. Guillelmus aut Willermus post Petrum collocari debet in serie ac ordine archiepiscoporum Aquensium, & ante Hugonem de Monte-lau- ro ; quippe die Veneris quierat septimus dies • post nonas Maiianno MCLxv.indictioneXI11. :ubscripsit donationi ecclesiæ de Roca, quam ’ecit Rasinus abbas Fructuariensis Deo, B. Ro— s >erto, & monachis Casæ-Dei, & sanctimonia- ibusB. M. de Cumis ( de Comps, al. laVaudieu tribus milliaribus a Brivate distantis, ubi nunc præest Elconora d’Angennes priorissa.) Vicis- sim vero Willennus marchio Montis-fereti, cujus soror Deo se consecrarat Cumis, abbati Fructuariensi dedit ecclesiam B. M. de Gra- mondio. XXX. Hugo I. Cognomen de Monte-lauro quod gerebat hic archiepiscopus, nobilissimi generis ex quo prognatus erat, argumentum elt. Hic ex præposito, * ut nonnullis placet, verius ex archidiacono a fa- • ctus est archiepiscopus, an. circiter 1167. Præ- siens fuit donationi lldefonsi regis Arragonum, ducisque Provinciæ, factæ monasterio Silvaca- nensi, cui signum nomenque addiderunt Hugo Tarraconensis, & Raimundus Arclatensis archiepiscopi. Eodem anno subscripsit diplomati laudati Ildefonsi regis, ducisque Provinciæ pro monasterio Artacellæ, cujus authenticum lego . asservari in regio apud Aquas-Sextias charto- ’phylacio, edi.tumque est infra. An. 1168. interest donationi Bertrandi comitis Forcalcariensis, pro. hoipitalariis apud Manuescam, ex chartulario * Boscaudunenn : Anno 1175. mensu Manio, quinta die, Idelfonsu illusuri rege Aragonis Provinciam regente, Guillelmo comite Porcalquerii comitatum tenente, facta est quædam permutatio inter Pe- .. trum Mafliliensem, & Bernardum * S. Eusebii abbates, consilio Hugonis Aquensis metropoli- tani, & Petri A ptensis episcopi. Hæc pacta, quibus Victorini cedebant ecclesiam sanctæ Mariæ castri de Avellone, cujus I0C0 accipiebant ec- clefias sanctorum Stephani & Johannis extra ca- 4 In epi(copis Regiensibus fratres Sammarthani docent cum ex præposito S. Salvatoris factum cfTc Regicuscm episcopum, cx qua icdc ascendit ad mccropeliunam. A QuU ENSIS. jtz . strum de Cadeneto, &c. confirmavit Alexander III. Anagniæ 11. nonas Julii, bulla ouæ asservatur in sancti Eusebii tabularia An. 1174. subscripsit pactis conventis inter Bernardum d’Anduzeelectum Sistaricensem, & Stephanum canonicum Templi Domini, & administratorem domorum Provincialium. Plura de Hugone ad nostram notitiam non pervenerunt. XXXI. BeRTRANDus. Bertrandus cui cognomen erat de Roquavei- ra, ut Buxius asserit, appellatur testis in privilegio ecclesiæ Arelatensi concesso a Friderico impe- • ratorean. 1178. indictione XI. Chartam autem hanc amandavimus ad instrumenta pro Arelatensi eoclefia. Anno sequenti ad Lateranense concilium convenit, ubi perperam proBertran- do dicitur Bernardusb, errore familiari, ut srpius obfervavimus.Eodem anno in signum approbationis, apposiiit suum nomen chartæ Raimundi Berengarii marchionis & comitis Provinciæ pro Boscoduno ; & alteri ejusdem anni, quam edidimus inter instrum. datæ iv. Kal.Jun. pro Artacella. Item alii pro Boscoduno ejus- demanni, quam ibidem reperies. Paulo post celebratum concilium Lateranense IV. cui adfuit Bertrandiv > e vita exceffit. Habita est enim hæc synodus diebus quinta, septima, & deci- ma-nona mensis Martii, anni quem nunc dicimus 1180. quia inchoamus annum a mense Januario. Henricus vero ejus successer Jam præerat hoc eodem anno, ut mox fumus ostensori. XXXII. HE N R 1 cu s. Henricus prius præpositus Aquensis & Rejen- sis episcopus, in metropolitana cathedra sedebat jam anno 1180. prout in chartis Victorinis exploratum a se testatur Ruffius. Et quidem hoc >anno adfuit transactioni inter sancti Victoris monachos, & canonicos de Cardano. Non accedit rudis ad officium pontificale, jam enim pluribus annis Regiensem ecclesiam guberna- rat, ex qua profectus fuerat ad concilium La- teranense IV. anno 1179. Anno 1181. mense Augusto Sancium comitem Provinciæ, Maga- lonensi ecclesiæ castra de Avemoneto & de Valerio donantem laudavit, ejusque dono subscripsit apud Diniam. Ipse vidit ecclesiam suam ditatam pii regis beneficiis ■, etenim Chrisui millesumo centesumo octuagesumo-quinto mense Martto, in prima hebdomada quadra— \ gesuma, facto conventu apud Aquas nobilium : virorum in prasuntia Ildefensu gratia Dei regis Aragonensus, comitis Barchinonensus, & Provincia principis, adieruntprasuntiam ipsuusregis canonici Aquensus, magno desuderiopostulantes quatenus ecclestas fancta Mana & fancti Salvatoris, & suncti Andre a suo beneficio ditaret : quorum voluntati & petitionibus idem rex minime acquief- cere renuit, hoc modo donationem faciens, &c, b In catalogo praelatorum qui interfuerunt concilio Laterancnst sub Alexandro III. mense Martio anno 1179. occurrit Rcnardus Aquensis archiepiscopus ( Vide tom. XII. Spicileg. in caicc.) In vulgatis aftis hujus concilii legitur Bernardus* ; ubi VIdcstr Bcnrandp sadtum Bernardum, & cx Bernardo Reuardum. 3B ECCLESIA XXXIII. Guid o. Guido de Fodis e familia dominorum de F0S- ’sis & de Borma, in pago Arelatensi, prope Mar- tigum ortus, idem haud dubie quem præposi- tum legimus in charta Raimundi Berengarii pro ’parthenone de Artacella, præsicitur ecclesiæ , Aquensi an. circiter 1188. quo amicabilis com- positio facta per Guillelmum Venciensemepis- copum, inter Frcdolum episcopum Forojulien- sem & Hugonem prapolicum, capitulumque anno nSo. renovata cir, iterumque confirmata , anno 1190. liiblcribente Guidonc Aquensi ar- chiepiscopo, & R. Antipolitano episcopo. Anno 1194. mense DeCembri, diremit controversiam inter Massiliense monasterium, & Silvacanæ monaChos. Anno 1196. mense Martio promulgavit 60. soljdos regales marcam argenti aquare. Judex fuit diflidii inter ecclesias de Cade- neto, & de Verunis, t>ro dividendis oblationibus ; quo in judicio asscstores habuit G. præpohtum Aptenscm, Rostagnum, Wilselmum & Bertran- dum de Cadeneto. Excommunicavit G. de Sa- brano comitem Forcalcariensem, qui vocatus ad judicium in causa quam habebat adversiiS monachos Montis-majoris, adesse detrectarat. Guidoni archiepiscopo lldefonsus comes Pro— < vinciæ confirmavit donum R. Guiranni, de valle castri de Rians, anno 1204. indictione VI. Sub Sando autem Provinciæ quoque comite, Dulcia domina de Alperello, se & siia omnia dicavit monasterio Artacellensi, excepto castro de Favars, quam donationem Confirmavit Guido noster. Anno 1209. vm. idus Decembris, interfuit concilio Avenionensi, cum Viennensi, Arelatensi & Ebredunensi metropolitanis. Hoc eodem anno, mense Decembri, uti indicant Aquenses tabulæ, Petrus dominus castri de Lambesco, cum monasterii Massiliensis monachos quosdam carceri nequiter mancipatos ] bonis lpoliasset, in culpæ damnorumque emendationem, posseffiones ablatas G. de Petra S. Victoris abbati restituit, & consensij Pontii filii id factum profitetur, coram Guidone archicpis- copo, & Hugone Regiensi antistite pontificio legato. Subscriptus etiam in antiquis chartiS privilegiorum monialium de Areis, notatur Guido, seu in membrana immunitatis Petri Arra- gonum regis, concessæ sitcris virginibus Pancti Pontii, de iisquæ adquirent.salvo jure & dominio siio, nepotisque lui in tota Provincia, ut in originali, numero 116." exprimitur. Anno 1210. una cum B. Cavallicensi episcopo cunctis fide— ■ libus significatse in mandatis ab Innocentio papa accepisse, ut quas in Guillelmum de Sabra- nopro detentione Callri-Pertusi, &condami- narum de Gravssone ad monasterium Pancti An* dreæ pertinentium auctoritate apostolica jam promulgaverant excommunicationis sententias, facerent eadem auctoritate, usque ad satisfactionem condignam oblervari. Recenseturvero Guido de Focis in chartulario Forojuliensi, ss- que vitam cum morte commutavit 1211. iv. id. Martii, impletis in archicpiscopatu’annis 25. mensibus 7. Legavit ecclesiæ simcti Salvatoris, patrimonium quod Aquis — Sextiis possidebat. AQUENSIS. 314 XXXIV. BERMUNDUS. Bermundus cognomento Cornuti, prius fuit prapositus Aquensis, ut lego in quibusdam sche- diseruditi viri Aquensis ecclesiæ prcsoy teri ; quo in munere ( si eo perfunctus sit) pastoralis officii tirocinium ponere potuit. Ipsum Foroju- liensiem ecclesiam rexisse constat, antequam Aquensem cathedram conscenderet anno circiter 1212. Certe ipsius mentio habetur in tabulis ecclesiæ simcti Salvatoris, anno 1215. quo etiam anno mense Januario indict. 1. sigillum apposuit in recognitione permutationis Isnardi , domini de Antra venis, & Dulcelinæ dominæ de Ponteves ; eorum scilicet quæ posiidebat in castello de Paracollis. Anno 1214. in quindena Nativitatis Dominica convenerunt apudMon- tem-pessulanum archiepiscopi & episcopi vocati a magistro Petro Beneventano apojlolicafedis legato, ad concilium, &c. Inter illos autem prælatos re- censctur Aquensis archiepiscopus a Perro his- toriæ Albigensium scriptore, cujus hic verba retulimus. Idem constitutus est judex & arbiter in causa pro hereditate comitatus Forcalcarien- sis, mota inter Garsendam matrem Raimundi Berengarii, & Willelmum Forcalquerii comitem. ltem inter monasterium Montis-majoris, & R. de Baucio pro dominio castri de Miro- mari, anno 1216. Fratres Minores admisit Ber— : mundus anno 1220. Ejus obitus in necrologio his consignatur verbis ad diem 14. Januarii : Eodem die obsit dominus Bermundus Cornuti bona memoria Aquensis archiepiscopus anno ab incarnatione Domini Mccxx.111. qui vixit in epistcopa- tu annis XI. Obiisse tamen septimo vel octavo* idus Aprilis, legitur tum apud Robertum, tum’ apud Sammartnanos fratres. Notat Johannes Columbi Societatis Jesii pres- byter, quemdam Bertrandum Aquensium ar- chiepiseopum anno 1221. fuisse judicem arbitrarium inter Rostagnum de A gouto, & Bertrandum de Simiana, atque Gaucherium Ap- tensem episcopum, ex Aptensi tabulario. Asie- ritque in appendice ad noctes Blancalandanas, quæ de Bertrando scripsit, lecta a SC inssnceris tabulis manu publica exaratis, & obsignatis in chartario Caroli a Simiana marchionis Planitiarum’, ubi vides nullam Aptensis tabularii factam esse mentionem. Hunc Bertrandum (si ita scriptum sit, uti legit J. Columbi) non alium esse censeo, quam Bermundum, quem corrupte quidam amanuenses scripserunt Bertrandum pro Bermundo. XXXV. Raimundus. Raimundus, quem in schcdis jam laudatis lego cognominatum Aldiberti, a Petro Al- diberti avunculo sijo, jam sedebat anno 1225. i Concesiit ecclesiæ S. Stephani de Cadeneto, & Pontio de Monte-serrando priori, jus & decimas totius territorii de Reillaneta, nonis Septembris 1233. In actis capitularibus anniversa— 1 riorum ecclesiæ metropolitanæ, tegitur qux- dam constitutio ab ipsb facta, anno 1236. idib. 1 Septembris, de bonis a Bermundo decessore, ecclesiæ S. Salvatoris relictis ; & testamcni Rai- V iij mundi Berengarii comitis & marchionis Provinciæ, exsecutio ipsi est demandata, necnon episcopis Regiensi & Forojuliensi, litteris datis XII. kal. Julii anni 1238. 1238. Idem comes pro suo anniversario in Aquensi ecclesia celebrando constituens trecentos solidos regales annuales anno 1243.1243. hunc nominat archiepiscopum, uti docet instrumentum ea de re confectum. Raimundo autem sedente Aquis sponsalia de futuro contrahuntur inter Sanciam Raimundi Berengarii comitis Provinciæ siliam, cum Raimundo comite Tolosæ, adstantibus Jacobo rege Arragoniæ, Arelatensi, Tolosano, Regiensi & Carpentoratensi præsulibus 111. idus Aug. 1241. quorum instrumentum asservatur in Parisiensi regiarum rationum camera, editumque est tomo VIII. p. 231. Spicilegii, & in Gallia Christiana fratrum Sammarthanorum, in Raimundo Tolosate episcopo.

XXXVI. Johannes. I. Johannem admisisse Carmelitas in urbe circa annum 1248. 1248. legimus, judicemque electum a diffidentibus partibus sedisse inter Bertrandum de Baucio, & Guillelmum Porceletum. Mense Decembri anni ejusdem 1248. celebrata est synodus Valentinensis, ad quam accestit1 Aquensis archiepiscopus, ex ejusdem actis, quæ nomen hujus præsulis non indicant.

XXXVII. Philippus I. Philippus non memoratur in tabulario Aquensi ante annum 1251. 1251. IX. kal. Decembris; etsi forte antea sedere cœpisset. Anno 1252. consecravit altare Montis-rivi ordinis Cartusiensis in diœcesi Tolonensi, cum Benedicto Masiiliensi, & Fulcone Regiensi episcopis. An. 1253. tulit sententiam, qua dominii Montis-pesati partem Guillelmo de Sparono restituit, assentiente Fulcone Regiensi episcopo. Hoc etiam anno potestatem accepit a sancta sede ratam habendi præ bendarum divisionem in Forojuliensi ecclesia factam, sub Berengario episcopo; quod docet chartularium Forojulienle. Anno 1255. 1255. quasdam ecclesias donavit majori apud Sistaricum ecclesiæ. Accepto mandato S. Ludovici regis, cum Pontio a sancto Ægidio ordinis fratrum Prædicatorum, Roberto de Bellicadro ordinis fratrum Minorum, & Guidone Fulcodii, ad restituenda Dalfinæ uxori Raimundi de Roca-folio, quæ ablata fuerant, in senescalliis Bellicadri & Carcassonæ, ea de re quædam decernit id. Julii 1256. Ex tab Ruthen. Eodem anno 111. idus Julii tulit sententiam cum iisdem fere collegis in gratiam Salvanesii monasterii, cui restituendas decreverunt multas possessiones abblatas a regiis ministris. Ex regio apud Carcass. tabul. Post annos quinque & octo menses in episcopatu consumtos, Philippus e vita migravit IV. idus Februarii 1256. 1256. ut legitur in obituario Aquensi. Depositum est ejus corpus in ædseula saora beatæ Mariæ Spei; unde anno 1629. translatum est ad aliam, prope valvas majoris basilicx metropolitanæ.

XXXVIII. Vicedominus.

Ipsum appellatum Willelmum conjicimus; nam tempore quo sedebat in Aquensi cathedra, Beatrix Siciliæ regina comitissaque Provinciæ, siii testamenti exsecutionem demandavit Willelmo Dei gratia Aquensi archiepiscopo, adjunctis aliis episcopis, Bertrando Avenionensi, Fulcone Regensi, Alano Sistaricensi, & Galtero Tolonensi, cujus testamenti tabulæ editæ sunt Spicileg. tom. pag. 480. VI. Porro cognominatus videtur Vicedominus, quia de Vicedominis, gente in Italia nota, ortus erat. Hic patria Placentinus (Patavinum alii dicunt) matrem habuit sororem B Gregorii papæ X. Nonnulli volunt, eum causis procurandis utilem operam collocasse, uxoremque duxisse, antequam militiæ clericali adscriberetur. Pra politus erat ecclesiæ Grassensis, quando in Aquensem archiepiscopum favore Caroli comitis electus est. 1257. Anno 1257.111. Kal. Septembris, subscripsit litteris ejusdem Caroli comitis Provinciæ, ejusque conjugis Beatricis de privilegiis urbi Sistaricensi concessis. Eodem anno hominium præstitit iisdem principibus, C. XX. p. 69. col. 2. & suscepit provinciam dirimendi controversiam ortam inter eos & Massiliensem episcopum, pro vicecomitatus Massiliæ portione. Ruf. hist. Prov. Vicedominus Aquensis archiepiscopus legitur testis cujusdam permutationis Stephani abbatis Massiliensis cum Carolo comite Provinciæ 1259.... Kal. Aug. cum B. Forojuliensi episcopo. Statuta diœcesana edenda curavit, quorum acta servat tabularium capituli. 1261. Anno 1261. synodum provincialem, ad morum disciplinæque reformationem, celebravit; in qua forsitan illa decrevit statuta, promulgavitque. Subscripsit fœderi pacis sancito inter Carolum regem supra laudatum, fratrem S. Ludoviei regis, conjugem- que ipsius Beatricem, una ex parte, & civitatem Massiliensem ex alia, 1262. 1262. pridie idus Novembris.Eumdem principem in Apuliam & Siciliam ad capessendum sceptrum proficiscentem, anno 1263. comitatus est Vicedominus. Reversos vero anno 1269. 1269. pridie Kal. Decembris, donationem quamdam Willelmi comitis Forcalcariensis sigillo suo munit. W. Aquensis archiepiscopus anno 1265. m. nonas Martii arbiter assumitur a priore Pelissanæ ex una parte, & Imberto ac Petro de Aurono fratribus ex altera; unde eruimus nomen Vicedomini fuisse Willelmum. An. 1271. 1271. x. Kal. Decemb.ad petitionem Guillelmi Forojuliensis episcopi, ac præpositi ecclesiæ, metropolitico jure accessit in nane urbem ad dirimendas eorum controversias. Eodem anno kalendis Septembris electus est in papam Theobaldus de Placentia, ex archidiaco natu Leodiensi pulsus, qui tempore suæ electionis absens erat in transmarinis partibus apud Accon. Hic cum esset Vicedomini avunculus, eum cardinalem & episcopum Prænestinum creasse anno 1272. ^[1] dictiur. Sane fecit ar hoc anno ordinationem cardinalium proborum virorum novus pontifex, ut refert Ptolemæus Lucensis; sed eorum nomina non indicat hic scriptor, nisi Petri de Tarantasia, & sancti Bonaventuræ. Debemus notitiam promotionis Vicedomini ad car3 1, ECCLESIA • dinalatum, bullæ Gregorii X. pro Grimerio archiepiscopo, de qua infra, & necrologio fratrum Minorum Aquensium, qui eum sijo ordini nomen dedisse volunr. Nec mirum hunc archiepiscopum carum regibus, summique pontificis nepotem, purpura Romana donatum es- le. De ipsius obitu ita præsatum necrologium t Anniverjartum pro illustrissimo Vicedomtno ordinis fratrum Minorum, Gregorii X. nepote, cardinali, archiepiscopo alma S. Salvatoris Aquensis, qui obiit an. MCCLxxvI.(j* 6. Septemb. denuntiatus & acclamatus Jummus pontifex, & ipsomet die dignitate suprema & vita functus est. j c Ejus tempore Augustiniani eremitæ Aquis sundati creduntur. XXXIX. Hugo II. Hugo, si sidius electionis ratio haberetur, deberet præ cedere Vicedominumj electus est enim anno 1256. At cum electio hæc minus placeret Carolo Provinciæ comiti, hic princeps egit apud Alexandrum IV. ut eam non confirmaret ; adegitque Hugonem juri sijo cedere. Et certe anno 1257. electus Aquensis dicitur in pacto inito inter Carolum comitem, & Rogerium d’Hieres. Verum neque prassuit, neque con— < secratus legitur i unde vix archiepiscopis videtur accensendus. X L. G R 1 M E R 1 u S. V icedomino tranflato ab Aquensi ecclefia ad Prænestinam, præpositus & capitulum ecclesiæ viduæ Alanum Sistaricensem episcopum postularunt, & postulationem suam confirmari a Gre- gorio papaX. supplicamnt. Summus vero pontifex metuens ne Alani translatio ad aliam sedem, damnum grave asserret Siiiaricensi, per- pendensque satius esse archiepiscepum ex gremio cleri Aquensis eligere, censuite re utrius— j que esse magis, ut rejecta postulatione Alani, præsiceret Grimerium archidiaconum, suum capellanum. Ejusdem dotes recenset in bulla pro ejus promotione data Lugduni idib. Januarii, anno mccixxii. secundo fui pontisicatuS. Grimerius clientelarem fidem pro rebus temporalibus archiepiscopatus, juravit Guillelmo lenescallo Provinciæ & Forcalquerii, regis vices agente, anno 1276. die 10. Septembris. An. 1281. apud siinctum Maximinum, Dominica post Ascenlionem Domini, testis fuit transtationis reliquiarum B. Mariæ Magdalenæ in capsam ar- genteam, vocatus a Carolo primogenito regis * Jerusalem& Siciliæ, qui adruit, & cum Grimerio litteras scripsit hujus rei testes. Quædam decrevit proeccleiiastica dssciplina ; legiturque scripsisse adversus hæreticos. Memoratur in ne- crotogio Aquensis ecclesiæ his verbis : Annofa- lutis MCCXXCH. II. calendas Decembris obiit dominus Grimerius aichiepiscopus Aquensis, qui reliquit fine dominio affare, quod emit in castro Podii-Richardi ad faciendum anniverfarium in hebdomada suncta. XLI. RosTRgNUs II. Ejus gentilitium nomen erat de Novis, ut patet ex tabulis monasterii sancti Andreæ Ave « A QU ENSIS. 31 « nionensis, in quibus legitur Matthæuni sancti Laurentii in Damaso prelbyterum cardina* lem, prioratus sanctæ Tulliae collationem a Ro- stagno de NoviS archiepiscopo Aquensi, Ricavo de Infusa clerico factam annullasse anno a Nativitate Domini mccLxxxIX. Hunc ordini Minorum nomen dedisse nonnulli asserunt, alii fratrum Prædicatorum.AntexIv. kal. Septembris anni 1284. successerat Grimerio, ss anno 1283. ut archiepisoopus, permiserit Judæisfyna- gogam construere, ut in nonnullisAquenubus lchedis lego. Anno 1285. xv.kal. Martii, apud Regiensem urbem synodum habuit cum aliis suæ provinciæ præsulibus, in qua plurimas constitutiones ad restituendam, tuendamque politiam ecclesiasticam necessarias edidit. In hoc cœtu preces publicæ, supplicationesque indictæ sunt pro impetranda libertate Caroli Salernitani principis in vinculis Arragonum periclitantis. Desideratur illa synodus in collectione Lab, beana. Fragmentum ejus non contemnendum habemus in episcopiS Sistaricensibus Columbi. Bouxus etiam adeundus in hist. Prov. Ex libro 1 pilofo Sistaricensi, interfuerunt venerabiles sufe * fraganei, R.Aptensis, M. Regiensis, P. Sifiariten- Jis Forojuliensis episcopi, P. prapofitus & officialis Vajincenfis epijcopi, justa de causa ab- fentis, & abbates Crojfiensis & de Lura, prapofiti, archidiaconi, & procuratores dictarum ecclefia- rum, & alii plures discreti viri. Conditasunt statuta ujque ad 22. quorum ultimum : quod nulli impediantur quominus ad metropolitanum appellent, ’aliter excommunicetur, ficut a pradeceffore G. archiepiscopo Aquensistatutum fuit » Sub Rostagno Aquis fundari cœptumest monasterium * pro sororibus instituti Dominicani, quæ jam apud Massiliam teceptæ fuerant. Hujus instituti propagandi Carolus II. Siciliæ rex & comes Provinciæ, sollicitus fuit. Cum enim e captivitate Arragonica liberatus, per Prulia- num ejusdem ordinis parthenonem, in Occita- nia traniiret anno 1290. quam sancte religiose— 1

? ue Deo famularentur admiratus, locum de )urannapropeAquas-Sextias deditad conventum monialium idem vitæ genus sectantiumcon- struendum. Inde vero ab eodem rege traductae sunt in locum a Massiliensibus S.Vjct. monachis comparatum, ubi fundatum est celebre monas- terium B. Mariæ de Nazareth, pro centenario < De fundatione hujus monasterii hxc legimus : •Anno coepit lotus pro sororibns ortbnii frntrttm ProJicnto* rnrn inMttJfilin primi fu ; promoveri, ubi dominm Ungo Porri snrdttt, cttm ronjnro fitdo dominn Knnrimondln emit liedlt locnni proJoTOribui juxtn fintrot fuitqtu ibipntronm fororum, fnoruntepult illncndtlnSisororetqnntnor txmonnfierioPmlInno, nbi nmois qint permnnlirunt. DSindo voro Cnrolm II. rex Sicilio, come ; Provincia, * Sicnlopuon cnttivitnte oxpeditus, rodiem oxArn^onittttrnnfivit per monnftorinffo Prnlltnni, nnno 1190. pnfchnli tetnporo 9uki pcrtepto tjnnmsunSs ibidemsororet Doosumulnrentttr^mox docrouitinT^rovincin tonnsua fundaro fororum fnontofioriftm, vonions in ProvinCtnm, locum di D ttrAnna prosto A tjHA’procuro vtt t (frons dt MnjpliniUnc trans* forri fecit, (fp ipse rex personnicter in locum tleDnrnnnn prosto Aquns introduxit paulo nnteseiscnm Jindreo dtnno 1190. Deinde tdeir rex ettsdent sororei introduxit jnxtn cMtntem in lo-* cum qui fnernt Sncntofnm, qnem emptum nbbm M nJfiUensii stoffi* » debat, r*x cttm etrchiestijcopo ^qnensi domino Rofingno, tota curtet regi* eas comitatus est die sesto sanflo Mer^areU ao. lii 1x91. instituens monasterium B. Maria de’Nazareth, centena* riumnnmerum ibidem institnendo, de qtiibnt decem converjds voluit stro servitio earnmdemo ac elecmosynam ibidem omni dio factendaM stcrpctno omnibus panpcribns tdvententibntc

1, ECCLESIA l sororum numero, quæ eo introductæ sunt a rege & a Rostagno archiepiscqpo, meIsse Julio an.I29^.*Eadem aut etiam majori munificentia rex Carolus coenobium ædisicavit pro fratribus Praedicatoribus, apud S. Maximinum, in loco quem prius incolebant Victorini monachi. Nomen Rostagni archiepiscopi consignatum est in actis publicis annorum 1303. 1305. 1310. quo anno vivente adhuc Rostagno Robertus rex filius Caroli II. fraterque nara minor Pancti Lu- dovici ToloPatum episcopi fundavit Aquis coenobium monialium fanctæ Claræ, hortante in- primis Sancia ejus conjuge. E vita abiit mense Februario anni 1310. exactis in episcopatuan’■ nis 27.mensibus 5. diebus 21. ex Aquensi necrol XLII. GUILLELMUS II. Guillelmus de Mandagoto •, ex gente nobili pagi Lodovensis, ut habet Johannes Plantavi- tiusPausæus in chronologia episcopo rum Lodo- vensium, ab Ebredunenli cathedra transfertur ad Aquensem metropolim, circiter annum 1311. 3uo videmus alium ipsi subrogatum in sede Ebre- unensi. Id vero probat Stephanus Baluzius, tum ex libro obligationum, tum ex scriptoribus vitæ ClementisV.tum ex Ncapoleone de Ursuiis < cardinali scribente ad Phibppum Francorum regem post mortem Clementis V. Ex his enim omnibus constat GuiDelmum, quando ad epis- copatum Prænestinum & cardinalatum assum- tus est, fuisse Aquensem archiepiscopum. In vita 4. Clementis V. auctore Bernardo Guido- nis episcopo Lodovensi, legimus Guillelmum de Mandagoto archiepiscopum Aquensem Factum esse cardinalem anno 1312. in sabbato 4. Temporum Adventus. Tunc vero de more ar- chiepiscopatum dimisit. Obiit anno 1321. XLIII. ROBERTUS II. 1 Robertum cognomen de Malovicino habuisse conjicimus, ex documento S. Andreæ sccus Avenionem, quo Robertus Aquensis archie- piscopus Isnardum de Pontevez, monasterii Cel- Iæ priorem, & Guillelmum de Malovicino fratrem siium canonicum Lugdunensem, B. Mariæ de Laure oeconomos instituit 15. Febr. an. 1317. indictione xv. unde etiam eruitur Robertum usijue ad annum 1318. juxta nostrum computandi modum vixisse ; nam mensis Februarius, qui inchoando annum a Paschate, pertinet ad annum 1317. si ausipicemur annum a Januario, tunc ad 1318. spectabit. Baluzius in notis ad vi— j tas paparum Avenion. appellat eum Robertum Arrufati, & dicit eum prius fuisse archiepisco- pum Salernitanum ; at non indicat e quibus fontibus id depromserit. Idem conjicit Robertum obiisse tantum 1318. ex tempore quo ejus succeflbr factus est archiepiscopus. Quod speC- tat ad ejuS nomen, potuit cognominari Arrufati, * Johannes Columbi in noctibus Blancalandanis, docet cum ex Ebredunensi archiepiscopo facium Aqucnsom a Clcmcntc V. profectum Aquas-Sextias die io. mensis julii anno 1311. Postea tactum epiLcopum Avenioncnfcm, & cardinalem Prænestinum. Mortuum undem anno 13x4. noutque tantum Fornenum ia tbreduno, num 5. p. 493. Objicit fibi J. Columbi m appendice alterum rationum pontificalium librum, in quo Guillelmus dicitur mortuus anno 1311. ac rcfpondct de fide hujus libri poste dubitari. QU ENSIS. 3Z0 & frater ejus de Malovicino, sive tantum uterini fratres fuerint, sive de Malovicino titulus esset siumtus a dominio alicujus loci sic dicti. Præterea per hæc verbasuatrem suum, potest in- telligi Isnardi de Pontevez fratrem fuisse Guillelmum de Malovicino. De hoc Robertoarchi- episcopo nihil nobis occurrit ante annum 1316. quo consiIles Narbonæ nomine totius Communia, appellarunt sedem apostolicam contra sententiam excommunicationis in civitatem latam a Raimundo de Agone præposito Magaloncnsi, subdelegato Roberti Aquensis archiepiscopi, conservatoris deputati a sede apostolica. Hac poena præpositus mulctaverat Narbonenses, qui vel milsis fratrum Minorum intercssent, vel Iacrisconcionibus, aut quocumque modo cum ipsis communicarent ; nam ipsi>s fratres anathemate percusserat Raimundus. Ab hac sententia lata vnI. xalend. Martiianno 1316. Johannes Amelius iurisperitus provocavit die 2. Martii anni ejusdem. Quo etiam tempore Roberto re— ; gi clientelam juravit Robertus archiepiscopus. < Plura de illo nescimus, nisi quod anno 1317. mense Augusto fideles hortatus est ad eleemo- scnaspro sartis tectis ecclesiæ B. Mariæ de Sede faciendas. XLIV. PETRUS IV. Petrus de Pratis, patre Raimundo domino de Pratis in lucem editus ex nobili genere pagi Ca- durcensis, doctor in decretis, primum Regiensis præsiil renuntiatus est, deinde Aquensis archi- episcopus ; quod’Baluzius in notis ad vitas pap. Avenion. dicit factum anno 1319. alibi tamen 1 docet liquido constare ex libro obligationum f Vaticani Petrum de Prato factum esse archi— 1 episicopum Aquenseman.I3I8.Attamen pallium non accipit nisi an. 1320. Johannis papæ quin-} to. Tandemque ab eodemJohanne papa XXII. creatur cardinalis siinctæ Romanæ ecclesiæ, cujus jam erat vicecancellarius. Eum in sacrum collegium cooptatum fuisse anno. 1320. XIV. Kal. Januarii, feria VI. in jejunio quatuor temporum Adventus, scribit auctor tertiæ vitæ Johannis XXII. Primum fuit cardinalisprefbyter cum titulo Panctæ Pudentianæ, ut legitur in busta Jo— f hannis XXII. qua Petrum Aureolum promovet ad Aquensem cathedram. Postea multis in actis legitur cardinalis Prænestinus, mutato titulo. Ipsi & Petro de Mortuo-mari etiam cardinali, Johannes papa XX II.commisit judicium controversiæ, inter Ademarum Valentinensem episcopum, & Aimarum de Pictavia comitem V alentinensis pagi, pro Crista oppido, an. 1532. Sub Clemente VI. anno 134.2. legatione sunc- tus est apostolica ad Philippum IV. Franciæ, & Eduardum Angliæ reges, ut eos ad pacem hortaretur. Multis piis operibus & sundationibus monumentum ære longe perennius sibi exegit. Nam Avenione templum beato Petro apostolo sacrum, a quadringentis & amplius annis dirutum, in collegiatam ecclesiam exstruxit, cujus patronatum summo pontifici reliquit. Sed & in

! >atriasua, diœcesique Cadurcensi, aliamædem aeram castri Montis-pesati, ex integro ædifica- vit, bulla impetrata a Benedicto XII. pontificatu 3ii ECCLESIA _ catuS an. 3. 1337. sub regimine decani aggregatis xIv. canonicis, cum redditibus amplimmis, • & siacris reliquiis ibidem collatiS, quas Roma advexerat. Hanc vero basilicam sancto Marti- no tutelari patrono circa 134.3. consecravit, atque fratri Bertrando, suisque successoribus Montis-pesati toparchis, patronatum & jus nominandi ad præbendas attribuit. Post hæc testamentum condidit anno 1360. herede instituto Raimundo Arnaldo suo nepote. Tandemque longævusapud Villam-novam prope Avenion. decessit ex peste 13. Maii 1361. ut colligitur ex necrologio ecclesiæ Montis-pesati, quarto ab urbe Cadurcensi lapide distantis, in qua sub marmoreo tumulo sepelitur. Hic autem cardinata de Pratis, qui ab aliis de Prato, modo Pranefii- nus a variis auctoribus, & nonnullis in chartiS dicitur, scripsu librum de laudibus Dei-paræ Virginis, quem ferunt asservari in bibliotneca sancti Victoris Parisiensis. De quo præsule meminit Ferdin. Ughellus abbas in episcopis Praenestinis. Sed plura de illo fratres Samtnartha- nos edocuerat eruditus Leo Gothofredus, ca- nonictiS ejusdem ecclesiæ collegiatæ Montis- pesati in Cadurcis, viri clarissimi, doctissenique Theodori sacri consistorii comitis, & regii historici filius. Ex eadem nobili gente de PratiS prodierunt Johannes Castrensis, & tres episco— ( pi Montalbanenses. Ex eodem genere erat Antonius Desprez de Montpezat, Franciæ mares- callus juxta Quercetanum. XLV. PETRUS V. Petrus dictus Aureoli, Vermeriæ oppido diœ- cesu Suessonensis, ad Isaram stumen, quatuor conciliis ibidem celebratis noto natus, Deo in ordine sancti Francisci se devovit. Cumque diu in Parisiensi toto orbe celeberrima sehola publice sacras litteras docuisset > ad regimen archiepiscopatus Aquensis evectus est an. 1321 ♦. ut patet ex actis consistorialibus. Certe in registroepistolarum Johannis XXII. pro an— 1 no y. num. 647. occurrit ea qua. Petrum præ- fecit ecclesiæ Aquensi, vacanti per astumtio- nem Petri archiepiscopi ad cardinalatum tit. S. Pudentianæ : Datum Avenione m. kal. Martii, anno 5. Eidem pallium mittit : Datum Avenione Itu. kal.ssulii anno 5. Brevi tempore præsuit hic archiepiscopus, quando anno 1322. alius reperi- tur in Aquensi cathedra. Qui eum cardinalium albo inscribunt, nihil ea de re asserunt certi. Quo anno diem supremum obierit æque incertum. Superstitem eum usque ad annum 1345. fuisse probat Breviarium bibliorum hoc anno ab ipso in vulgus editum. Alia ejus opera sunt, E commentaria in libros quatuor sententiarum, tractatus de immaculata Conceptione Dei-paræ Virginis, quodlibeta varia. Alia latere in conventu Sagiensi Franciscanorum dicuntur. X L VI. Jacobus. Jacobus de Conquesio, ex nobili familia de Cabrairez in Cadurcis, primum ordini Domini- nicanorum sese addixit ; unde postea fuitassum- tus ad episcopatum Lodovensem, tum ad Aquensempontificatum anno 1322. die 10. Jul. Tomus I. AQ.UENSIS. n » A bulla Johannis papæ XXII. cui fuit a confes- sionibus, si fides iit Aquensibus schedis ad me misiis adhibenda. Anno 1326. mense Junio venit ad concilium San-russense secus Avenionem, cum suæ provinciæ episcopis, aut eorum vicariis, de quo vide in Gualberto Arelatensiar- chiepiscopo, qui huic synodo præsuit. Moritur die 1. Maii, anno 1529. ex necrologio Domi- nicanorum Cadurcensium. Humatus legitur Aquis-Sextiis apud ejusdem instituti religiosos viros, in latere dextro majoris altaris ; quorum conventui legavit suam bibliothecam, omnem sacram suppellectilem, ac decem libras Ca- B durcenses annuas pro fui anniversarii celebratione ; ad quas persolvendas Hugonem de Conquesio fratrem suum obligavit. Verum necrolo- logii verba videntur intelligenda potius de conventu Prædicatorum Cadurcensium, quam Aquensium ; ita enim legitur.-1. Maii obiit anno Domini MCCCxxIx. reverendus domnus frater Jacobus Aquensis archiepiscopus, & sefultus efi in sepulchro, quod efi in medio chori ecclesia, sub empta area : quifecit adificari hospitium in vita sua quod efi prope portale sancti Petri, supra murum conventus, via communi media juxta stumen*, & legavit conventui indumenta ecclefiafiica integra de dias pro albo meliora qua haberet, & om- — nes l ibrossuos ; cfr’nihilominus x. libras Caturcerr- "" ses annales pro anniversariosuo, quas tenetursol- vere dominus Hugo de Conquefio*frater suus, & 1 heredes ejus. X L V I I. ARNALDUS I. ArnalduS vel Amaudus, cui Claudius Ro*- bertus cognomen Bernardi de Pireto dat perperam, clientelarem fidem pollicitus est Philippo de Saxineto Provinciæ senescallo, comitis vice$ agenti, anno 1331.die28.</.25, Aprilis. Ani-, mam efflavit in castro Podii-Ricardi, de cujtiS funere in majori ecclesia celebrato legenda est < charta, in qua ritus sepeliendi episcopos Aquen— 7 ) ses describuntur. XLVI1I. Armandus. a Armandus cognomento de Barcesio * anno c’ 1337. die 3. Septembris sedit in concilio Ave-, nionensi trium provinciarum, habito in monasterio sancti Ruso Missus fuit a Iummo pontifice tanquam legatus apostolicæ sedis, ad reger Jacobum Majoncarum, & Petrum Arragonum, ut pacem inter ipsos & concordiam conciliaret ; ejusque industria consensit Jacobus stare judicio summipontisicis ; quod instrumento publico de* claravit coram Armando, die Mercurii 24. Ju— « lii anno 1342. Iterum aClemente VI. missus est ut nuntius, ejusuem pacis procurandae causa, anno 1344. uti liquido constat ex hujus papæ epist. Cap. 7. libertatum ecclesiæ Gallicanæ n. 12. leguntur Petri Arragoniæ regis litteræ, ad Clementem VI. quæ sic incipiunt : Filiali devotione vefira clementia litteras fer venerabilem Armandum Aquensem efiscofum noviter nobis missas reverenter accepimus. Hæc intelligi de nostro Armando utcumque possunt, cum Aquen- m Coenobium Praedicatorum Caturcenfium politum estsocoS flumen Oleum ( U Lrt.) 3l3 ECCLESIA sis episcopus hoc nomine nullus tunc occurrat.. E vita migravit Armandus anno 1348. vur id. Maii, quo tempore lues magna grassabatur ; ja- cetque Aquis-Sextiis in capella Pancti Gregorii ab Ipso fundata. Hoc loco operæ pretium est subdere elogium hujus archiep. editum tom. 2. analect. Mabil. ex necroLCarnot. viij. id. Maii reverendus in Chrife to pater dominus Armandus de Narcefio quondam canonicus, & praposttus de Ingreio, ac decanus in ipsa fancta ecclesta Carnotenst, capellanus ac familiaris junctissimi patris domini johannis papa XXII. auditorquefatri palatii, & postea archi- episcopus Aquensts in Provincia, &c. Subditur j hunc præsiilem partes capituli Carnotensis adjuvisse contra episcopum, cum litigarent in curia Romana, sumque legasse eidem capitulo centum libras Turonenses. In schediS Johannis Claudii Sobolisprelbyteri Aquensis, præter Armandum de Barcesio, admittitur ArnauduS de Narcesio, qui idem est. Hic, ut ferunt, natus in territorio Cadurcensi, in loco qui dicitur Mons-acutus, anno 1337. 8. die Aprilis a Benedicto XII. providetur de episcopatu AquensuNosocomium ædisicavit in honorem S. Michaelis, & in ejus ecclesia fundavit capellam S. Michaeli dicatam, quæ destructo nosi)comio in ecclesiam cathedralem trans- lata est. Cetera quæ de Armando diximus, huic Arnaudo tribuunt. XLIX. ARNALDUSIL Arnaldus Bernardi de Pireto, an. 134.9. 23. Martii, oblatas fibi a consiilibus urbis camerarii apostolici litteras exsiequitur, de portione bonorum Armandi decessoris siii nosocomio Aquensi tribuenda. Cum Avenioni commoraretur, pauca de illo in tabulis publicis occurrunt. Legitur tamen diversa statuta fecisse annis 1351. 52. 54. quo anno etiam dicitur absiolvisse ab excommunicatione Percevallum de Compo- sio, & Johannem Simeonis, quos Hugo de To- losit vicarius generalis & officialis anathemate percusserat. Obiisse dicitur anno 1358. x. Kal. Augusti, sepultissque prope Armandum decesi- sorem. Sea refragatur V. C. Stephanus Baluzius, existimatque ipsum esse Arnaldum Bernardi patriarcham Alexandrinum, qui administrator fuit episcopatuS Montalbanensu, saltem ab an. 1361. ad 1368. & in quibusdam sche- dis vocatur Arnaldus Peiraredus ; quod cognomen convenit cum de Pireto. Autumat autem vir eruditus, eum, relicto A quensi throno transiisse j ad cathedram Montalbanensem amore patriæ. Idem Baluzius rejicit ex alboAquensium metro- politarum Guillelmum Amici hac dignitate donatum ab JohanneChenutio, Claudio Rober- to, & fratribus Sammarthanis. Et merito quidem expungitur, cum apud veteres scriptores nullibi dicatur episcopatum hunc habuisse ; nisi quod schedæ jam sæpe commemoratæ testantur eum Aquensi necrologio inscriptum, cum Aquensis archiepiscopi titulo. L. Johannes II. Johannes Psscis, al. Peisoni » ex episcopo Di- AQuUENSIS. 314 niensi, an. 1360. creatur archiepiscqpus Aquensis ab Innocentio VI. Anno 1363. Urbanus V. ipsum cum Johanne episcopo V asionensi cognoi- cere jubet de sanctitate vitæ & miraculis Dal- phinæ virginis io S.Elzearii conjugio 27. annos moratæ. His adjunctus a pontifice Geraldus Sit taricensis negotia excusavit, datis ad ipsos litteris quaS illic vide. Mota inter præsiilem hunc & capitulum controversia de beneficiorum eccle- siasticorum collationibus, anno 1365. statutum est, omnia esse ab archiepiscopo & capitulo si- mul conferenda. Obiit oie 10. Octobris anni 1368. De eo martyrologium simcti Salvatoris : Obiit R. D.paterjohannes Piscis, stivt Peissoni S. Aquensts ecclesta archiepiscopus, qui reliquit eidem caput II000. virginum cum alio pulchro rcliquia- rio de cristallo, in quo sunt quam plura reliquia fanctorum. Eodem die domnus Rolandus capellanus suus dedit dicta ecelesta pro anniverfario dicti domini & sui ipstus xvj. storeuos auri, de quibus suerunt empti xviij. denarii censualeu Dominus Bouche Johanni Pisoni succeflb* rem dat Petrum Iterium cardinalem, deceptus fortasse illius epitaphio, quod in ecclesia fratrum Prædicatorum Avenion.legitur his verbis : In prasenti capella jacet RR. in Christo pater domnus Petrus Ieterus episcopus Albanensts cardinalis Aquensts, doctor legum egregius, qui obiit die 19. mensis Maii anno Domini tACCCLxr ni.postre- cessum D.’Urbani V. Sed PetruS Iterius fuierat episcopus Aquensis in NovempopuIonia, non Aquensis archiepiscopus, ut docet PetruS Fri- zon in Gallia purpurata. Sedente Johanne statuta pro bono regimine tam Provinciæ quam Forcalquerii facta sunt Niceæ 5. Junii, anno 1366. sub Johanna Sici- liæ regina &comitissa Provinciæ. LI. GERALDUS, seu GUIRAUDUS. Geraldus de Posilhacodie 4. Junii jam confirmatus archiepiscopus recognovit sacrum cardinalium collegium ; eorum Tcilicet cameræpro communibus, ut tunc aiebant, fervidis quamdam pecuniæ siimmam pendendo ; ex libro obligationum Vaticani, quem vocant acta consis* torialia. Memoratur in actis publicis annis 1372. & 1377. dse 22. Junii, præsens transactioni factæ pro transtatione parthenonis B. M. de Nazareth ordinis S. Dominici, in urbem juxta S. Sulpitii ecclesiam, consentiente Fulcone de Agouto Vallium, & Relianæ domino comitatuum Provinciæ & Forcalquerii senesCallo. De morte cogitabundus Giraldus VIII » idusMartii an. 1378. emit possesiiones ecclesiæ cedendas pro suo an- niversario. Obiit paulo post x. Kal. Junii. LII. JOHANNES III. Floruit multis a feculis, adhucquesijperstes est in Provincia illustris Agultorumfamilia, quæ baronibus, comitibusque ese Saltu* ortum dedit. Ex hoc daro genere prodierat Johannes d’A- goult Aquensium archiepiscopus, qui hujtssce ecclesiæ regimen adeptus est x. Kal. Junii anno 1379. creatus ab Urbano a VI. Dicitur ad- « Inschcdis Claudii Sobolis lego id factum ad supplicationem optimatum Provincix ; Clcmcnjcni rcro Vll.smulum VrbamYX| ECCLESIA 7 fuisse comitiis generalibus Provinciæ congregl- .1. tis anno 1390. mense Augusto, apud Aquas- ’• Sextias, in Dominicanorum aula. Mors ejus 4’anno 1394— consignatur ; sepultusque est in lua ecclefia juxta Carolum regem, Provinciæ comitem. Huic archiepiscopo præmittitur quidam Franciscus Thabaldescus, in schedis Aquen- sibus nobiscum communicatis ; in quibus lego Franciscum hunc fuisse provectum ad Romanam purpuram. Factus quidem est cardinalis Francsscus Thabaldeseus Romanus die 22. Septembris anno 1368. Sed de ejus promotione ad archiepiscopatum Aquensem, nihil certi « perimus. Sane in ipso S. Salvatoris necrolo— I gio cujus solum testimonium referunt schcdæ, Franciscus legitur archidiaconus Aqucnsis, non archicpiscopus. j LIII. PETRUS VI. Post mortem Johannis, eædem scbedæ produnt electum a capitulo fuisse Guillelmum Fabri canonicum Aquensem, & præpositum ecclesiæ-l-orojulicnsis i sed reprobatam a summo pontifice fuisse hanc electionem, & Petrum de Agulto consiinguineosijo Johanni subrogatum. Sammarthani fratres non inficiantur Petrum d’Agoult in antiquo catalogo inscribi successo— C rem Johannis gentilis fui ; ubi etiam aiunt legi sepultum eum esse ante altare corporis Dominici. Sed de illo antiqua, inquiunt, filent charto- phylacia. At vero mentium istud non omnino elevat testimonium veteris catalogi. Quapropter locum dandum putamus huic Petro, in Aquensium archiprælulum serie. L I V. T h o m A s. Thomam de Puppio civem Aquensem aiunt in utroque jure fuisse peritissimum, multis- que operibus ac lucubrationibus apud æquales suos claruisse ; quæ si ad nos pervenissent, testa— D tam nobis fecissent ejus eximiam doctrinam. Quid igitur causæ fuerit, ut in patria sua ad summum promoveretur sacerdotium, ulterius inquirendum non est. Bulla autem Benedicti XIII. alias Petri de Luna creatus est archiepis- coptis Aquensis anno 1397. aliis tardius anno 1399. Anno MCCCCVII. die 31. Decembris, ut deputatus a papa univit abbatiam sancti Pontii de Gemenos, diœcefis Massiliensis, cum parthenone sancti Petri de Almanara, diœcesis Tolonensis. In actis concilii Pisani anno 1409. , editis Spicileg. tom. VI. nominatur inter archi> episcopos qui ad hoc concilium miserunt am— £ bafliatores aut procuratores. Etsi vero diu vixerit & præ fuerit, nulla pene abipfo facta memoria : prodita sunt. De eo in necrologio legitur : Anno Mccccxx. diewiii. Februarii (al. J oh annem {ufpcndiste. In bulla Clementis, quam damus inter inf. trumenta, ipso dicit Jobannem a fe amotum fuiste obdilcordias inter hunc archiepiscopum & Ludovicum regem, &c. exortas. Attendent, inquit » quod idem Johannet archtepiscoput, alterius quam Jfqnenltf ecclefia regimini, quietius & utilius praefie posfit, paritercfuc prodesse. Itaque admtnifirationem hujus ecclefia inspi- ntualibui & temporalibus adsuas manus recepit papa, quoadusuue de persuna idonea ipfi ecclefia prov-Isum fui fiet. Bulla Clementis data cst Avcnionc n. nonas Maii, pontificatus anno 10. Norae Kainaldus in annalibus ad aunum 1381. n. 26. hoc luc- tuonstiir.o tempore, magnos tumultus soiste apud Aquensos ; « i quibus ipso archicpiscopus fuit (uorum fanguinc cruentatu*’ Tomus /. ACUENS IS. $16 A xv. xal. Octobris) obiit R. D. Thomas de Pupio archiepiseopus sancta Aquensis ecclefia, qui reliquit omnia bona sua fradicta ecclefia. Illo præ- iule sedente fundata est universitas Aquensis ab Alexandro V. anno 1409. confirmata deinde per Ludovicum II. regem Siciliæ & comitem Provinciæ anno 1413. Variis postmodum honoribus & divitiis aucta ab Henrico Magno ; denique a Ludovico XIII. approbata an. 1622. uti refert liber continens catalogum doctorum hujus academiæ, Aquis— Sextiis excusiis an. 1645. LV. GUILLELMUS III. Guillelmum Philastrium Cenomanicus pagus ingenio præstantium hominum ferax, in lucem protulit, honesto loco natum, cujus frater Stephanus apud Cenomanos prætura pro Siciliæ rege, Cenomanensi comite functus est. Quod /pectat ad Guillelmum, liberaliter institutus est ; ita ut in mathematicis esset exercitatisiimus, græ- ce vero ita doctus, ut nonnullos Platonis libros latine interpretatus fuerit ; juris autem utriusique fieritisiimus doctor.Primum sacerdotium illi colatum, fuit præbenda ecclesiæ coUegiatæ Pancti Symphoriani apud Remos. Postea eligitur ecclesiæ metropolitanæ Remensis decanus, cujus bibliot. eximiis libris & codicibus ditavit, orna- vitque. Tantum virum purpura dignum judica* vit Johannes papa XXI11. eumque creavit cardinalem diaconum S. Mariæ. Deinde fuit presoyter cardinalis tituli S. Marci anno 1411. & archipresoyter divi Johannis Lateranensis, administratorque ecclesiæ S. Chrysogoni. Ar- chicpiscopatus vero Aquensis administrationem nactus est anno 1421. xalend. Januarii. Adfuit concilio Constantiensi anno 1417. & in sesiione 34. peroravit, siimtis pro themate his sancti Petri verbis : Tempus efi ut incipiat judicium a domo DeI A Martino V. missus est in Galliam legatus a latere cum Jordane cardinali Ursino, ad unionem in ecclesia procurandam & fovendam. Notant nostri Sammarthani Guillelmum oratione habita coram rege Carolo VI. acerbe invexisse in libertates Gallicanas i unde in principis indignationem incidit, & e Francia secedere coactus est. Postea tamen regia gratiam recuperasse argumento est, quod ad Gallicanam legationem suerit delectus. Romæ animam egit 1428. sepultus ad sanctum Chry-, sogonum, ubi palatium sibi a fundamentis construxerat. Ad ejus sepulcrum hoc epitaphium legitur : Sepulchrum Guillelmi titulisancti Marci presbyteri cardinalis, Cenomanensis dittcefis, minifiri ecclefia sancti Chrisogoni, olim decani Remensis, & utriusque juris doctoris. Habet Deus quam creavit animam ejus, habet natura quod Juum efi, expectans resurrectionem, & utriujque vitam aternam oportet enim corruptibile hoc induere incorruptionem > & mortale hoc induere immortalitatem. Obiit anno Domini 142$. mense Novembri, die veroscxta, atatissua an. 80. L V I. A I m o. 1 Aimo Nicolai honoribus ordinis Dominica- ni rite perfunctus, bssque in provincialem electus jam fuerac, quando ad episcopatum tractus Xij jz7 ECCLESIA est. Et primum quidem cathedræ Seneciensi j est impositus, inde Tomeriensi, denique ad metropolim Aquensemascendit. Verum cum Ludovico III. Neapolitano regi, Provinciæque comiti carus esset, sæpius Neapoli versabatur. Unde factum est, ut pauca in hoc pontificatu gesserit memoratu digna. Curavit sacellum construi in honorem sancti Mitrii, ubi sepulcrum habet, cui inscripti annus & dies ejuS obitus. De eo necrolog. hæchabet : An. mccccxhh. die XV. menstssunii obiit domnus Aimo Nicolai miseratione divinasanctæ Aquensis ecclesiæ archiepiscopus, qui reliquit pro anima sua & parentum Juorum, & proservitio cæpellaniæsundatæ in ecele- sta præfenti, retro majus altare ad honorem beatis- sirni & gloriostjjimi martyris Mitrii. Et suit extractum de sepulcro dicti beati Mitrii caput in pra- sentia R.in Christo patris ac domini johannis de Gotono episcopi Forojuliensis, & duorum dominorum canonicorum &sindicorum hujus civitatis anno 1464. & die XXVIII. Maii. Ceterum Aimo ante mortem cesserat cathedram alteri, cum habuerit successorem anno 1437. LVII. RqbERTUsIII. Robertus vulgo dictus Damiani cognominabatur Rogier, eratque Bituricus, ex lchedis D.’ du Fourny eruditiflimi, in investiganda veritate & scrutanda antiquitate diligentissimi, qui laudat registrum Castelleti Pansiensis ad annum 1447. Excepit sacramentum Renati regis Neapolitani, & Provinciæ comitis, quo pollicitus est in choro Aquensis ecclesiæ, se ipsius jura & privilegia servaturum, anno 1457. die . 19. menlis Decembris, uti probat instrumen- ■ tum tunc confectum. Huic archiepiscopo Eu- , genius IV ; scripsit v. Kal. Julii anno 144.6. ut schismaticos ( sic appellat eos qui Basileensi ad- hærebant concilio) privatione benesiciorum, dignitatum, officiorumque multaret, lnscriptio ] ’epistolæ est : Venerabili fratri Roberto archiepiscopo Aquensi, oratori nostro, & apostolicæ sedis nuntio. Qui succesiit Eugenio Nicolaus V. eidem quoque in mandatis dedit, ut in Ame- dcum Sabaudum pseudo— pontificem ecclesia- stica severitate decerneret, ac sententias in eum, ejusque sequaces jam latas, iterum promulgaret. Dat. Romæan. 1447. Quia tamen spes paulo post affulsit poenitentias Amedei, Nicolaus papa scripsit Roberto, ut Amedeum, si regis Francorum consiliis assentiretur, & schisma ejuraret, a censoris omnibus solveret, sponderetque illi cardinalitiam, ac legati apostolici dignitatem. 1 Honoratus Bouche eum recenset in capite præ- sulum omnium qui convenerunt anno 1448. ad transtationem trium sanctarum Mariarum. Roberto archiepiscopo sidem jurarunt juris & le- , gumin academia administri, an. 1450. die 26. . Novembris. Anno 1457. præsuit cum duobus legatis Alano & Petro de Fuxo concilio provinciali apud Avenionem. Palatium archiepisco- Kale at ipso restauratum dicitur. Sepulturam abujt apud fratres Minores, quos heredes ins- tituit. LVIII. O L I V A R 1 U s. Olivarius de Pensiart natione Cenomanus A QUENS IS. 3x8 dicitur ; quamvis ex ejus testamenti tabulis, videatur ortus in illa inferioris pagi Andega- vensis pane, ubi est abbatia de Rota (la Roie) cui testamento legat 40. scuta. Item legavit nobili Yvonæ de la Roa siliæ Jacobi dela Roa nepti suæ 100. scuta auri in maritagio suo. Fuit primum canonicus Aquensis, & coadjutor as- citus a Roberto, quem excepit in regimine hujus ecclesiæ. Fuerat etiam cancellarius acade* miæ Aquensis, priusquam infulas acciperet. Ipsi thecas reliquiarum sanctorum Andreæ & Stephani obtulit Renatus Siciliæ rex, dux Andega vensis & comes Provinciæ, cum Johan- na conjugesua. Anno 1481. die Veneris, vice- sima prima mensis Septembris, scripsit testamentum suum, quod legesis in instrumentis. Navim ecclesiæ a ducentis & amplius annis inchoatam absolvit. Diem obiit v. sal. Februarii anni 1484. Visitur in sacristia ejus humerale* episcqpale coloris albi, quod nonnullis persuasit eum fuisse Cartusianum, aliis canonicum Regularem abbatiæ de Rota in Andibus, cujus meminit in suo testamento. In ecclesia sancti SalvatoriS & sacello quod ipse ædisicarat, conditus est cum hoc epitaphio. Hic quiescit memoria colendus domnus Olivarius de Pennardo natione Cenomanus, istius eccle — stæ metropolitanæ dignissimus archiepiscopus, juri um ampliator & dejensor, qui hanc ecclestam tanquam unicam fponsum ad Dei omnipotentis laudem & virginis Mariæ ejus genitricis honorem instituendo pretiosts jocalibus instgnivit. Præsentem capellam suo sumptu vita stbi comite ædistcatam opulenti distributione dotavit & construxit quarto idus Novembris m c c c c Lxx. obiit v. kal. Febr. anno MCCCCLXXXIV. LIX. PHILIPPUS II. Philippus Parisiensis, e dominis d’Aussonvil- liers & de Courcy oriundus erat, & cognatione conjunctus Ludovico Hebert, Abrincensi episc opo, ac Johanni ærarii Galliarum præfecto, seu quæstori Franciæ, regnante Ludovico XI. Fuit & Philippo nostro frater GausriduSCons- tantiensis episcopus, cujus ope ac sussragio, ut erat omnium bonarum artium longe opulentis- simus, suaque virtute, apud Aquas-Sextiasar- chipræiulatus apicem adeptus est, favente quoque rege Carofo VIII. anno 1484. Febr. 27. : uti habent acta consisu Vatie. Solemni autem pompa receptus est in ecclesia sancti Salvatoris 1485. Februarii 13. Philippus Aquensis archiepiscopus anno 1486. suum visitavit capitulum. An. 1487. comitiis generalibus in urbe Aquensi ; celebratis præsuit, adsistentibus episcopis comprovincialibus, tumque luculentam orationem nabuit, pro insolubili unione comitatus Provinciæ cum Francica corona, ut auctor est Cæsar Nostradamus in historia. Antonius FurneriuS Cuciacensis doctor theologus, ! n epistola ad eum- dem Philippum, qua illi iuutn de immaculata Conceptione B.MariæVirginis dialogum dicat, his verbis utitur : Non mihi sumerem, præstan- tissime præsul, ad te fcribendum, tam propter lit terarum omnium elegantiam, quam propter virtutum cumulum, (in quo fplendor omnis juris & ji, ECCLESIA eloquentia forma) qua omuia apud te sunt » nist i animadverterem eam mansuetudinem & huma* nuat em, qua te cognovi redimitum. Sedebat adhuc 1498. 27. Octobris, ex charta collationiS capellæ Iancti Sebastiani, juxta Forum Aquis in palatio archiepiscopali, ut continetur in archi » vis Aquensis universitatis. L X. CHRISTOPHORUS. Christophorus de Brillac Biturix, Petri Argii Montiumque domini, & Annæde Tranchelion silius, cujus generis desicriptionem offert nobis Johannes Maan in historia ecclesiæ TuronensiS, ] primum fuit decanus Aurelianensis sub patrono luo Francisco episcopo> deinde unctus est in an- chiepiscopum Tripolitanum in partibus infidelium, ac Trojanum ; denique archiepiscopus Aquensis creatur post Philippum Hebert. At diu non incubuit huic sedi 5 eam enim ceisit ne* poti siio Francisco tunc Aurelianensi episcopo, & viciffim ab ipso accepit Aurelianentem epis- copatum ; permutationis instrumentum factum est anno circiter 1501. In schedis Aquensibus memoratur quædam transactio data hoc anno inter archiepiscopos Christophorum & Francis- cum, una ex parte, ac capitulum Aquense ex < altera. Attamen Franciscus de Brillac ex sede Aurelianensi non recesiit ante annum 1502. quo dedit ecclesiæ sex columnas ex ære fusiles, & totidem angelos columnis superpositos, ad cingendum sanctuarium. Nec Christophorus adeptus est posseffionem Aurelianensis ecclesiæ ante annum 1504. ex SymphorianoGuyon, quiscri- psit historiam ecclesiæ, urbis &c. Aurelianensis. Christophorus non retinuit secundam hanc ea* thedram usque ad vitæ exitum, sed postmo- dum factus est Turonum archiepiscopus. Idem fuit Pontis-levii abbas. L XI. FRANCISCUS. Franciscus de Brillac post annos 30. inepis- cepatu Aurelianensi transactos solum vertere vi- sus est, atque ecclesiæ Aquensi datus est rector & antistes. Sed non diu præfuit 5 anno enim 1505. mortuus erat & habebat successorem. Johannes Columbi, qui Icripsit de episcopiS Sistaric. dicit mortuo Francisco de Brillac Laurentium Burellum episcopum Sistaricensem, legatum summi pontificis ad Ludovicum Francorum regem, & viciffim Ludovici regis ad Julium papam secundum, pro multarum a su- lio ad Ludovicum, contraque a Ludovico ad fu- lium cursttationumpramio donatum fuisse Aquenst pontificatu, ut ait Belerius. Verum hæc non sunt lntelligenda de Laurentio Burello, sed de Petro Fillioli qui sequitur. L X I I. PETRUS VII. PetruS Fillioli e Ganato Borbonii pagi oppido ortus, fuit episcopus Sistaricensis post Laurentium Bureau. Johannes Columbi qui agit de eo in episcepis Sistaricensibus, docet ipsum ante susceptumepisCopatum, fuisse primum regiorum Lutetiæ computo rum præsidem, & post annos tres ad episcopalem Sistaricensium cathedram assumtum suisse. Mortuo Francisco de A Q^UEN S IS. iJd Brillac Aquensi archiepiseopo sussectus est nosa ter PetruS, quem lego susceptum fuisse a capitulo die 8. Octobris anno 1508. Anno 1510. electus est in cancellarium academiæ Aquensis. Fratres Servitæ in urbe recipiuntur anno 1515. Cum viriis regni negotiis distineretur » rexit diœcesim, ur plurimum per vicarios. Petrus Filholi Aquensis archiepiscopus an. 15182 suum visi- tavit capitulum. Aliquot annis ante mortem eoad jutorem postulavit Antonium Imberti. Certe jam anno 1513. PetruS Filleul erzclocum tenens Caroli ducis Borbonii in Occitlnia. Sub Fran- cisco I. anno 15)4. praefectus urbi$ ParisiensiS, gubernatorque totiuS insijlæ Franciæ creatur, Sacram ecclesiæ siiæ stippellectilem plurimum auxit, & navim ejusdem ecclesiæ decoravit. Duobus annis centenario major, obiit Parisiis post annos 34. 3. menses, & dies 14. in seda Aquensi exactos. Sepultus est menti ? Februario apud Lutetiam, in Franciscanorum ecclesia, cum effigie lapidea, & hoc epitaphio. Icygist reverendissime pere en Dieu messire Pierre Filioli natif de la ville de Ganuat enBourbonnois, archevesque dlAix en Provence, & lieutenant general pour le Roy au gouvernement de Paris Jjle de France, lequel apris avoir vescu honoraole- ment en. ans, mourut regreri de tout lepeuple dans la ville de Paris le Xx.iI.ssauvier mdxl. De eo necrologium S. Salvatoris 1 Obiit R. in Chrifio PP. Filholi B. M. archiepiscopus suncta Aquensts ecclesta, primus prases in camera compu- torum Lutetia, & vixit in archiepiscopatu annos xxxIv. mensus m. diebusXIV. atatissua Cii.qui fundavit missam novam, qua dicitur missa puerorum, salutationem stngulis diebus & completorium diebus Sabbati in ecclesta st. V. M.Cousulatio- uis extra muros, quique ecclesiamsuam tauquam sponsum ad Dei laudem & honorem multis jocali- bus decoravit i crucemque, baculum pastoralem, m itram & multa alia bona contulit, sepultus Lutetia in ecclesta fratrum Minoritarum, LXIII. ANTON1US. Hic archiepiscopus cognominatur Filholi in ipsis concilii Tridenti ni actis, quod nonnnlliS persiiasit ipsum suisse silium Fratris Petri Filholi. At alii contendunt verum Antonii cognomen suisse /mberti* 5 quamvis grati animi causa erga Petrum archiepiscopum patronum sijum, eum suum patruum appellaret, ac ipsius cognomento delectaretur ; idque aiunt erui ex ejusdem epistola ad dominum cancellarium scripta. Antonium Imberti postulatum a Petro coadjutorem siupra diximus. Anno 1540. creatus est Aquensis academiæ cancellarius. An. 1541. quo mortuus est Petrus decessor, juxta hodiernum morem incipiendi annum a Januario, Polemni pompa exceptus est die 28. Augusti. Anno 1545. adruit concilio Tridentino, & ipsius pars magna fuit, ut liquet ex ejusdem actis, quæ doctiffi- mus ille antistes etiam collegisse dicitur. Certe noster D. Edmundus Martenne in archivo illus- triss. aIchiepscopi Aquensis reperit privilegium ab Henrico II. Christianiffimo rege concessum • Qsipp* 6Uu< cfitt nobilu Johannu Imberti, nitui Loci in Pronaoa. Xiij 33t ECCLESIA archipræsuli, pro collectione hac typis vulganda.. Animam efflavit die 2. Decembris anno 1550. LXIV. Johannis IV. Johannes San-Romanus quem ferunt ortttm ex illustri familia’dominorum de S. Chamond, , successor Antonii, an. 1558. visitasse dicitur ec- clesiam & monasterium fratrum Praedicatorum, quo fere tempore Minimorum familia in urbe Aquensi recipitur ; cui capitulum dedit eccle-. siam B. Mariæ de Sede urbis antiquiorem, & primam episcoporum sedem, circa annum 1563. Defecit a fide hic archiepiseopus, ut refertur ] in historia concilii Tridentini. Jacobus Augus- tus Thuanus tom. I. hist. lib. 35. & Spondanus Annal. tom. III. magnæ auctoritatis historici, rem ab exordio narrant. Cum ob factam in Gallia pacem, ultra modum excanduisset pon- tisiex Pius IV. idque episcoporum de sectaria labesuspectorum, qui in ausa & consistorio regis plurimum possent, siiggestione fieri putaret ; eos aggredi statuit, ut aut præpostero juris ordine damnatos de gradu dejiceret, aut saltem fulminatis contra eos decretis, ipsos in religionis causa suspectos, & eorum consilia irrita in posterum redderet. Sic autem rem exseCutusest. Speciale mandatum dedit, dum concilium Tri— ( dentinum haberetur, cardinalibus Rom. eccles. generalibus inquisitoribus, ut hæreticos & hæ- reticorum fautores, etiamsi episcopali, vel ipsa cardinalatus dignitate præfulgerent, in errores prolapsos, nullis aliis aesuper habitis probationibus, Romæ, vel in confiniis oppidorum ecclesiæ, ad se sistendum personaliter certo die citarent, & si non comparerent, ad sententiam us « que procederent, quam ipse Pius in consistorio secreto pronuntiaturus esset. Hoc quantumvis contra leges, muniti mandato inquisitores, inquit Thuanus, protinus citant quosdam epis- copos, ad eluendum crimen hæreseos. Onu— I phrius, qui tunc Romæ agebat, in vita ejusdem Pii IV. decem numerat, & in iis Odetum Colinium Castellionæum cardinalem, Johan- nem San-Romanum Aquensem archiepiscop. Johannem Antonium Caracciolum episcopum Tricastinum, Johannem Barbansonum Appa- miensem, Carolum Guillarium Carnutensem ; quibus postremo addit Homerus Tortora, Claudium Reginum Oleronensem, Johannem de S. Gelasio Uticensem ; & auctor vitæ Pii V. Ludovicum de Albreto episcopum Lascurrensem in Bearnia.— Franciscum de Noailles Aquen— j sem quoque antistitem in provincia Auxitana, aliosve præsules calumniose delatos intelligitur ex litteris cardinalis Burdeferii. Itaque ea ese re, graviter rex Carolus apud pontificem expostulatus est, & ad Henricum Clutinium Oisellium tunc Christianiffimæ majestatis Romæ oratorem, mandata pro episcoporum catssa missa sijnt, quibus instructus, ut erat impiger regis minister, pervicit apud pontificem, ut jure immunitatum ac libertatum ecclesiæ Gallicanae & coronæ, judicialia contra episcopos acta omitterentur ; asseruitque regis suodicos, etiam præ- sules, in disiidiis, ex quacumque causa, extra regnum, aut alio, minime posse ad tribunal pon- AQUENSlS. 5 3* tisicium evocari, sed tantum papam debere judices, seu episcopos comprovinciales in partibus constituere, quibus sine apostolicæ sedis sententia, judicium rite faciendum concedatur ; quomodo olim in plurimis episcoporum causis fuit observatum, puta in dissidio Prætextati Ro- tomagensis episcopi, a Chilperico rege inexsi- lium ablegati, & Salonii Ebredunensis, Sagittariique Vapincensis episcoporum ; exemplo item Maximi Valentiæ præsulis, hæresis & plurimorum criminum rei, quorbm cognitionem tamen ad ecclesiæ Gallicanæ antistites pertinere, Bonifacius I. papa pronuntiavit, inepis- tola decretali ad ecclesiam Gallicanam missa, ut videre est in canone Decrevimus 3. quæst. 3. Exemplo tandem id constare Desiderii Vien- nensis, Ægidii, ac Ebonis Remensiumpræiu- lum, quorum negotium in synodo ab episcopis Galliæ diseussum, uti & Hincmari Laudunenlis, qui regi Carolo Calvo, ac Remensi metropo- litano obedire compulsos est. Hac porro, multaque alia prosequitur præses Thuanus de San- romano, quem aiunt abjectis pontificalibus infulis •, Protestantium deinde doctrinam profes- sum, posteaque suidiis militaribus fuisse deditum. Decesiit autem Avenione cum prius archiepis- copatumabdicasset, in gratiam AndreæEstien- ne canonici ecclesiæ sancti Salvatoris ; qui litteras quidem a rege obtinuit ; sed bullas recusavit summus pontifex, etsi regiis litteris datis anno 1567. rogatus. LXV. Laurentius. Laurentius Strozzi Italus, Philippi Strozzi equitis Florentini, & Clarissæ Mediceæ Leonis X. pontificis maximi neptis, amitæ Cathari* næ Francorum reginæ, filius, ad percipienda litterarum rudimenta Ludovico Varcherio id ætatis doctissimo viro traditus est instituendus ; deinde adolescens Paduæ jurifprudentiæ operam dedit. At statim in Galliam profectus militarem vitam amplexus, miles ac strenuus dux eva- sit. In provincia enim Narbonensi, Henrsoi II. Francorum regis nomine præsectus, diversa haereticorum loca munita virtute maxima expugnavit, & ad catholicam religionem reduxit. Verum sacris postea initiatus, abbas sanctæ Mariæ de Stapharda in Pedemontio 1550. & a Catha- rina Medicea regina aliis ditatus sacerdotiis 6, ob præclare facta sacri regis consistorii consilia- rii, ac Biterrensis episcopatus dignitate meruit cohonestari anno 1548. atque in gratiam Petri Strozzi fratris, equitum Franciæ tribuni, qui gestorum fama Magni nomen sibi comparavit, a Paulo IV. 1557. prelbyter cardinalis tituli S. Balbinæ* renuntiatur ; & ex Biterrensi ad « Albiensem 1561. moxque ad Aquensem ec—’ clesiam tranflatus est. Pro munere cancellarii academiæ Aquensis, solitum juramentumpræs- titit Nicolao Flote primicerio senatori Aquensi, 1566. postea urbem & ecclesiam solemniter in— 1 a Dicitur in festo natalis Domini conscenso pulpito contra papam & fidem orthodoxam debacchatum este, moxque arreptam crucem projcciffc, insolas & omnes vestes pontificales cxuiue. b Abbatiis S. Victoris Mafliliensis, Villarii, Belli-bccci in Nor- mannia, & Anianæ, pro qua conteudic cum Rostagno de laBau- mc episcopo Aiauficani. 3H ECCLESIA greditur 14. Aprilis 1568. FatiS conceffit Ave-. nione XIX. Kalend Januarii 1571. Hujus cardinali* elogium scripsit Franciseus Augustinus ab Ecdesia Salutieniisepiscopus, in historia chro- nologica Pedemontanæ regionis. Legendi Antonius PetramellariuS, Ciaconius, aliique pontificum & cardinalium historici. Ex eadem gente Philippus Strozzius pedestrium copiarum Gallicanarum præfectus generalia, Henrico III. rege, multique in sacro ordine antistites prodierunt, Alexander archiepiscopus Firmanus, Alexander Volaterranus, Robertu$Fesulanus, Ro> bertus alter Collensis, & Alexander sancti Miniati apud Italos episcopi. LXVI. JULIANUS. 1 Julianus de Medicis ex ducum Etruriæ familia Petri Francssci & Mariæ Soderinæ filius, Laurentii Medicei qui contra Alexandrum, Florentinis a Carolo V. Cassare ducem crea* tum pro patriae libertate conjurare non dubitavit, frater. 1$ a regina Catharina Medicea, in Galliam evocatus, Biterrensi, & Albiensiepis- copatu donatus, ac tandem Aquensis metropo* lita nominatus a Carolo IX. renuntiatur aca- demiæ cancellarius 1571. V ariis morbis conflictatus abdicavit in gratiam Alexandri consanguinei fui anno 1575. Obiit autem in secesse ( castri d’Auriol 1588. sepultus in monasterio S. Victoris Massiliensis, cujus erat abbaS commendatarius. Eidem epitaphium inscripsit vir doctuS Franciscus Antelmy Massiliensis. Porro ex siere- niffima domo Medicea nati sunt tres Romanæ ecdesiæ pontifices maximi, Leo X Clemens VII. & Leo XI. LXVII. ALEXANDER. Alexander Canigiani Florentinus, Antonium Canigianum & Argentinam Soderinam Medi- ceæ familiæ consanguineam parentes habuit ; archiep autem factus est abdicante Juliano Me* I diceo. Hic pro more cancellarius academiæ declaratur IJ75. solemniterque ecclesiam sancti Salvatoris ingressus est 16. Septembris 1576. In- terest celebri cleri Gallicani cœtui, habito primum Meloduni, deinde Parisiis in abbatia sancti Germani a Pratis convocato 1580. Februarii 26. k>se synodum provincialem congregavit, cui adfuerunt episcopi sijssraganei 1^85— mensie Septembri, in qua de rebus sidei, ritibus eccle- siæ, ac morum reformatione actum fuit. Anno 1586. cum aliis sex episcopis quosdam articulos reformationis condidit Parisiis, quos obser— 1 vare spoponderunt, usque dum concilium Tri- dentinum promulgaretur. Convenit & adBle- siensia comitia generalia regni 1588. inter antis. tites delegatus e sacro ordine Provinciæ. Quo anno & sequentibus Gallia bello civili mssere affligitur. Quare hic antistes tot motus exosiis, cupidusque tranquillioris vitæ, Romam se recepit, ubi extremum diem clausit 1591. Martii 21. cum paulo ante in Franciam siisceptacum aliis præsiilibus legatione advenisset nomine Six- d V. pontificis maximi, pro pacificatione belli civilis. Oratione vero funebri laudatus est a Laurentio Jacomini Malespini, edita Italice IQUENS1S. 534 . 1591. qua inter alia recenset, eundem ortum ex stirpe Soderinorum procerum. Ejusdem gentis Canigianæ meminit Carolus a Basilica, in vita Pancti Caroli Borromæi cardinalis, ex qua or* tus item Joannes Maria episcopus Hipponen » sis, mortuus 1523. abbas generalis Vallis-um » brosæ. Tempore hujus archiepiscopi Minoritæ dicti Capucini in urbem admitti siint. LXVIII. GILBERTUS. Gilbertus Genebrard Ricomagi in Arvernia natus, profesiione BenedictinusinMausacensi Clarom. diœcesis monasterio, Lutetiæ sub optimis praeceptoribus bonis litteris operam navavit ; primum quidem, in Græcis celeberrimi viri Adriani Tumebi regii professoris auditor foit, in philosophicis Jacooi Carpentarii, in theoloi gia Claudii Sanctæi. Is deinde ex doctore theologo FacultatiSParisiensis, domus Navarræ, linguarum peritia, Hebraicarumque rerum cognitione conspicuus, quas in abbatia sitncti Illicui didicerat, earumdem in academia Parisienst regius professor & interpres suit, atque etiam ex priore sancti Dionysii de Carcere in eadem urbe Parisiensi, spectata virtute, AquensiS ar- chiepiscopus creatus est a Gregorio XIV. pontifice 1^91. vI. idus Maii. Consecratur autem 1592. April. 10. Lutetiæ in æde sanctæ Geno- vesæ-Montis, a Jacobo de Beton archiepiseo- po Glafcuensi in regno Scotiæ, aflistentibus Ay « maro HennequinRedonensi, & Guillelmo Ro » fe Silvanectensi episcopis. Aquensem urbem si> lemniter ingressus 19. Septembris 1593. quinque anni$ hanc metropolim rexit. Sed quoniam per turbas UnioniS Henoticæ*cui & Hispanicæ factioni nomen impotenter dederat, sacram hanc dignitatem contra regni lege$ adeptus fuisset, licet ejus meritiffimus esset, criminis læsæ majestatis postulatus esumaxime quod voce & scriptir foederatorum causam adjuvaret, ac populorum animos a regis obsequio alienos in rebellione confirmaret, qua propter eo archiepiscopatu postea privatus est senatusconsiilto Aquensis par- iamenti 1596. dieJan. 26. ut referunt Spondanus in annal. ecclesiast. & Thuanus præses histor. tom. V. lib. 119. Diu « inquit, litterasHebrattat magnajrequentia in regio auditorio Lutetia dotuit, & per has turbas, non interveniente regii nominis auctoritate, archtepiffopus Aquensts ereatus est, ob idque dignitate ea ; rebus per patem ordinatis, sta » tim exutus, in causu regni & striptis suts, qua complura & multijuga eruditionis plana evulga, vit, iniquior & acerbior, & vita quam stilo tem~ peranttorcredttus. In vivis autem esse desiit Semurii in Æduis sexagenario major, quem prioratum religiose administraverat, ibique depo » situs, utinseriptio monumenti ejus in dextra parte chori ecclesix bea tæ Mariæ habet : Gilbertus Genebrardus archiepisoffpus Aquensts, prior hujus ctenobii. Obiit anno 1597— Ii.MartU. 1 ’Urna capit cineres, nomen non orbe tenetur. Amicos & familiares habuit, Petrum Dane- sium episcopum Vaurensem, Arnaldum Ponta- cum Vasittensem, Jacobum Billium Prunæum abbatem sancti Michaelis in Eremo, Johan. 55j ECCLESIA i nem Savaronem ATvernum præsidem Claro— l mon. alsosque eruditos Galliæ viros. At inter exteros, Cassarem Baronium annalium eccle- siæ scriptorem eximium, Fabricium Carassam. Paleotum, Fasehinetum, Valerium Veronen- sem, Cajetanum, Alanum, Columnam, & Bor* romæum juniorem, omnes quidem Rom. eccl, cardinales. Quod vero (pectat ad lucubrationes tanti viri, istæ siinteditæ : libri delanctissima Trinitate ; psalmi Davidis commentariis illus- trati ; opus in sacra quatuor evangelia ; notæin libros ue Eucharistia Claudii Espenlæi docti præstantssque theologi, & in tractatum de mss- sa ; chronologia sacra, usquead annum 1584. ] perducta 5 Flavii Josephi opera Gallice reddita, ejus studio excusii ; opuscula item varia e Rabinis s vetusque testamentum cum vulgata editione. Origenis opera recensiiit ; quæaam nondum edita protulit, ex manisscripto Græco bibliothecæ regiæ, hoc est Philocaliam, quem tractatum latinitate donavit. Multa alia scripsit cum theologica, tum historica, variis linguis in quibus versatus erat, ideoque haud immerito præclarum ecclesiæ, litterarumque fidus ab Op- meero Belga nuncupatur. Legendi Possevinus in apparatu sacro > V ion in figno vitæ, Hi- larion de Coste, ordinis Minimorum, unus ex sancti Francssci a Paula nepotibus, eruditione & pietate commendandus, in elogiis clarorum Galliæ virorum, beatus item Francsscus de Sales episcopuS & princeps Gebennensis, 1. 2. theolo- giæ & de amore Dei, L 2. c. 11. Guillelmus du Vair Galliarum procancellarius, & antistes Lexoviensis, primæ notæ scriptor eruditiflimus in oratione ad Ludovicum XIII. regem Chris- tianissilnum. Demum Scævola SammarthaniiS in elogiis Gallorum doctrina illustrium, qui nos- tra patrumque memoria floruerunt lib. 4. cujus verba referre libet Genebrardo nostro plane honorisica : Arvernia bonis ingeniis fecunda, tujus e gremio prodiere togati ordinis tot illustres viri, hunc etiam edidit suerat i ordinis eruditum virum ( urinam pari confilio suisset) qui fancta lingua regius apud Partfios interpres, Hebraica antiquitatis arcana plurima, ea maxime qua ad rationes temporum subducendas pertinent, adhibito perspicacis ingenii lumine perquistvit, ac in lucem protulit. Hoc enim ex fonte ortum est chrono- logicum illud opus, & alii, qui nunc sunt in manibus hominum, fimilis industria fetus, maximis ab eo vigiliis & laboribus elucubrati. Multa ille ex Hebrais & Gracis accurate transtultt, multa recognovit, multa commentatus est. Novijstmeque musurum penetralia ingressus, amatorium Salomonis Latine tentavit poema, molle illud quidem ac tenerum, sed piumi quo Servatoris piissimos in ec- clestam suam amores intelligi sapientijimi homines tradidere. Nec eum ab instituta verstone deterruit, quod alii summa doctrina viri & hujus atatissucile principes poeta, lepores omnes & gratias in eodem carmine transferendo felici/jime jam impendissent. Hisstudiis infenefcentem, partaque prastantis eruditionis opinione late celebrem, Gregorius XIV. eorum commendatione, qui a regio nomine defciverant, Aquenst archtepisco- patu donavit ; Sed magnanimo rege rerum potito, QuU ENSIS. 336 impetratam his authoribus a pontifice dignitatem diu fervare ac tueri non potuit. Hanc enim Paulo Huralto magni Hofpitalii nepoti summa eruditione, summaque facundia viro, sua in principem & rempublicam fides merito refervabant. Fato functus est Semuri Burgundionum, quo in oppido non ignobile facerdotium possidebat, annofalutis M. D- xc vn. circiter atatss annumsexagestmum. LXIX. Paulus. Paulus Hurault de FHospital, Roberti Hu- ralti domini de Belelbat, Margaretæ a Francia ducissæ Sabaudiæcancellarii, itemqueMagda- lenæ Midiaelis Hospitalis magni incomparabi- lisque viri, Galliarum cancellarii natæ, filius erat. Et Paulus quidem ex libellorum Pupplicum in regia magistro, ac consistoriano comite, nominatur Aquensis archiepiscopus ab Henrico Magno rerum potito 1595. Fuit summa eruditione & facundia præditus. Urbem autem sdem- niter ingreditur 1599. Decembris 23. Antonio de Cuppis Sistaricensi, & Guillelmo le Blanc Grassensi episcopis asiistentibus. Superiore anno 1598. in sacello simcti Maximini repertæ fuerant permultæ sanctorum reliquiæ, quorum , nomina interciderant ; quod non mediocre gau- ’dium urbi attulit, sijd præsertim pio archiepi- si : opo. At paulo post turbamentum luccesiit. Etenim anno 1601. die Aprilis 13. convocatis ple- risque siiæ civitatis confessoribus, prohibuit ne absolutionem impertirent parlamenti senatoribus, qui sacerdotem quemdam criminis peflimi convictum, non degradatum a se, ultimo suppli- cio affecerant, erepta judicibus ecclesiasticis ejuS criminis cognitione. Quamvis autem illam prohibitionem suam postridie revocasset atque sii- stulisset, non nihil tamen exagitatus est a regio i cognitore, donec certo quodam modo satisfecisset. Qua in dissensione Carolus d’Esbier præ- positus sitncti Salvatoris, cum ad matutinas horas tertio post prohibitionem die, fe conferret, præ foribus ipsius majoris basilicæ confossus est a ficariis, quos ad injuriam senatus ulciscendam submissos Conjectura fert. Biennio post I6o3.Octob.23.comitia Provinciæ indicta fuere Aquis-Sextiis jussu ejustlem principis Henrici, qui academiam illustravit. Inter- est autem Paulus comitiis generalibus cleri Lutetiæ congregatis 1606. Ipseque concionator eximius orationem funebrem habuit in exsequiis illustrissimi principis Mathiæ imperatoris anno 1619. celebratis in æde metropolitana B. Virginis. Admisit patres Oratorii & Soc. Jesii, ac Ursiilanas, in urbem Aquensem, necnon Mi- noritas dictos Recollectos, anno 1621. quibus data est ecclesia Pancti Laurentii. Ecclesiæ vero quam nunc obtinent, fundamentaposiiit anno 1624. Item excepit Augustinianosaiscalceatos, Trinitarios, &moniales sub titulo Visitationis B. Mariæ. Fuit acerrimus juris ecclefiastid & auctoritatis episcopalisassertor, in disiidiis quæ habuit cum senatu Aquensi pro jurisdictione. Exactis autem in pontificatu annisviginti novem, moritur anno 1624. mense Septernb. Sepultus est in monasteriolo quodam vici dicti du Fay, cujus Huraltii toparchæ siint in agro Wastiniensi. LXX. 537 ECCLESIA 7 L X X. G U I D o. * Guido Hurault de l’Hospital filius Michae- iu lis Navarræ cancellarii, domini du Fay, ac Olympiæ du Faur de Pibrac, ex coaajutore Pauli patrui fui designato mense Aprili anni I. 1618. consecratur antistes cum titulo archiepi- >• seopi Augustopolitani 1619. quo anno eligitur academiæ cancellarius. Adfuit cœtui cleri Gal-

. licani Burdigalæ congregato 1621. Obiit Lutetiae dum ibi generalia comitia cleri haberentur, . Decembris tertia die anno 1625. Antistites delegati in templo Augustinianorum ipsi justa persolvere. Sepultus fuit in ecclesia castri gentilitii de Belesuat. Anno 1614.transtulerat in urbem Cartusianos, & anno sequenti moniales Car- melitas. Ex eadem gente Huralta exorti siint alii præsiiles, Jacobus Æduensis, Philippus Carno- tensis, plures abbates, ac Philippus Huraltus comes Chevernius, Franciæ nomophylax regnantibus Henrico III. & Henrico Magno. » LXXI.ALFONSUS-LUDO VICUS. Alfonsiis-Ludovicus du Plessis de Richelieu cardinalis Lugdunensis, magnus Franciæ elee- mosynarius, ordinis sancti Spiritus praeceptor, & plurium in Galliis abbatiarum commendata— ( rius, Armandi Johannis Plessil cardinalis ducis Richelii germanus frater, filiusque Francisci domini de Richelieu equitis torquati, Lucio- nensis episcopus designatus, post aliquod tem. pus eam dignitatem cesiit circa 1605. noncon- secratus, & per plures postmodum annos Car- tusianorum institutum professus, ex quo aflu- mitur ad archiepiscopatum AqueIssem, regia Ludovici XIII. Justi nominatione, 6.Decemb. . 1625. bullasuue pontificias Urbani VIII.obtinet, datas Romæ apud S. Mariam Majorem Iv. sal. Maii 1626. m quibus religionis zelo, litterarum scientia, vitæ munditia, honestate I morum, spiritualium providentia, & temporalium circumspectione, aliisque virtutum donis decoratus prædicatur. Tertia Junii sequentis, Romæ per procuratorem pallium accepit, ab serenissimo principe Mauncio cardinali a Sa- baudia nuncupato, ac postridie inaugurationis siiæ apud Cartusianos Parisienses celebratae 22. Junii 1626. a Guillelmo dHugues, ar- chiepiscopo & principe Ebredunensi, personaliter illud excepit e manibus Johannis Francssci Gondii Parisiorum archiepiscopi. Solemniter vero receptus est Aquis, in æde sitncti Salvatoris die 6. Decembris ejusilem anni ; atque, ut ait E Arnoldus Raiisius Duacenus in dedicatione originum Cartusianarum Belgii, ædificandam curavit Cartusiam Aquis — Sextiis a Johanne Aymardo senatore. Tandem siicra purpura ornatus est ab eodem U rbano VIII. pontifice maximo, & ad Lugdunensem primatum evehitur anno 1629. De quo dicemus amplius in Lugdu- nensibus metropolitis. LXXII. LU D o v 1 cUS. Ludovicus de Bretel, abbas commendatarius beatæ Mariæ de Alncto, & sancti Victoris de Caleto, inNeustria, senator Rothomagen- Tomus I. AQUENSIS.., 8 A sis, & metrooolitanæ ecclesiæ decanus, Ludo- yici de Bretel domini de Gremonville præsidis in eodem senatu Rothomagensi filius, ex Fran* cssca le Roux. Ad hanc sedem ex cardinalis Lugdunensis resignatione, regia nominatione accepta promotus est anno 163’0. cujus inauguratur antistes, in ecclesia cathedrali Rothoma* gensi 1631. die 11. Januarii a Francisco Harlæo archiepiscopo, & Normanniæ primate. Conventui sacro generali cleri Gallicani Parisiis ha* bito interfuit 1635. Eoque sedente Aquis, animam Deo reddidit vm. xal. Julii 1637. claris- simus Nicolaus Claudius Fabricius Peiresxius B abbas Aquistrensis, genere, doctrina & integritate notisiimus, in Aquarum — Sextiarum curia sienator, qui reconaitiffimos antiquariae siippellectilis thesauros siagacitate, consilio, liberali tate, cunctis orbe toto disciplinarum studio- sis aperuit, ut refertur in ejus epitaphio. Petnu autem Gassenduspræpositus Diniensis, vir eruditissimus, Peiresxii vira n selecto opere prosecutus est ; eumque appellat jure merito patriæ lumen, quo, ut nactenus coruscavit, sic in pos* terum gloriari potest. Ludovicus antistes niorte sublatus est 1644. die 26. Martii. Multa pretio—

sia ornamenta contulit ecclesiæ siiæ, & Iaeram 3 qua utebatur stippellectilem. Sub hoc archiepiscopo in urbe recipiuntur Carmelitæ discalceati anno I65o.eodemque anno moniales beatæ Mariæ de Mifer icor dia, quarum institutum Aquis ortum, paulo post Ave- nioni, deinde Parisiis receptum est. Denique virgines ordinis Cisterciensu anno 1639. licentiam habuerunt ibidem conventum ædisicandi. LXXIII. MichAEL. 1 Michael Mazarini Romanus, Julii cardinalis Mazarini frater, Romæ in conventu F.Præ- dicatorum theologiam aliquot annis primum do- ) cuit ; deinde electus prior ; mox provincialis in Apulia, & in Romana provincia, atque ab Urbano VIII. papa creatus est magister sacripalatii. Evectus postea ad hanc Aquensem metropolim consecratur Romæ mense Julio an. 1645. t in æde sacra beatæ Mariæ siipra Minervam, ab Hieronymo cardinale Grimaldo, asiistentibus Alfonso Sacrati episcopo, olim Comaclensi, al- mæ urbis vicesgerente, & Ranutio Scoti episeo- po burgi sitncti Domnini, nuper apud Helvetios, deinde etiam ad Ludovicum XI11. regem Chri- stianisiimum sedis apostolicæ nuntio. Meisse Au-* gusto ejusdem anni pallium accepit ab Innocen. tio X. summo pontifice ; mox in Galliam profectus, ibi solitum fidei clientelaris sacramentum regi præstitit, & confestim se in sijam diœcesim contulit, civitatem Aquenscm solemniter, neglecta tamen ordinaria pompa, ingressus 30. Octobris ejusilem anni. Iterum in ltaliam re* versiis, ab eodem Innocentio die 7. Octobris t( 1647. factus est cardinalis tituli sitnctæ Cæciliæ, ac pauso postCataloniæ prorex, illustrisiImoprincipi Condæo Ludovico Borbonio datus est siic- cessor in ea præfectura. Sed brevi tempore in hac regione commoratus, Romam iterum fe recepit, ubi morbo correptus mortalitatem explevit xal. Septemb. 1648. cum vixisset annos 41, Y 33, ECCLESIA ibidem jacet in ecclesia Minervæ patrum Do— A minicanorum cum hac inscriptione ; Fratri Mi- chaeli Mazzarino ordinis Pradicatorum, Apulo Romanoque provinciali, facri palatii magissro, Aquenfe archiepiscopo, fancta Romana eccl essa cardinali tituli jancta Cacilia, Catalaunia proregi > a 1 udovico XIV. Gallia rege ad Innocentium X. pontificem maximum oratori electo, immatura morte sublato kalend. Septembris anno 1648. Fratres S. M. S. Minervam fratri benefactori amantijfe- mo posuere. LXXIV. Hieronymus. Hieronymus Grimaldi filius Johannis-Jacobi 1 baronis S.Felicis*, ex Hieronyma Mari nobilis Genuensis, gente satus illustrisiima quæ supremo jure Monceci * principatum poffidet, abbas siincti Florendi Salmuriensis & Blancalandæ in diœcesi Constantiensi, antea Romæ gubernator & præsectus, nuntius apostolicus ad regem Christianiffimum, atque regni Franciæ comprotector, schedula regia designatus est Aquarum-Sextiarum archiepiscopus postMi- , chaelis Mazarini obitum 20. Sept. 1648. Sed summus ponti fex bullas dare cunctatus est ; sic- que vacavit sedes per annos septem, & aliquot menses. Mortuo autem Innocentio X. qui ip— < sijm excepit in sancti Petri cathedra Alexander , VII. anno 1655. pontificio siio diplomate Hieronymum constituit archiepiscopum. Eodem anno ceteris de more gestis, adeptus est pos- sdsionem solemni ingressu in urbem, & accessu ad ecclesiam suam. Anno 1656. die 17- Aprilis regi fidem obsequiumque juravit. Postea in pascendo tutandoque siio grege cui forma vivendi factus est, totum Pe devovens, eccle- siasticam disciplinam rtssarcivit, juniores clericos in seminario ad virtutes omnes, ad sacerdo- taliaofficia, sacraque ministeria informavit, & in puriori morum doctrina curavit institui. Bona ecclesiæ, non ut sua, sed ut patrimonium pauperum, ipsis abunde sollicitus fuit erogare. Ira vixit primo die siii episcopatus, ita ultimo 5. qui fuit anni 1685. 4. Novembris ; quo die celebratur festum sancti Caroli Borromæi, quem sibi proposiierat imitandum. Obiit nonagenarius. \ Quu ENSIS. 340 LXXV. CaROLUs.’ Carolus le Goux de la Berchere episcopus Vaurensis anno 1685. mense Novembri accepit schedulam regiam, qua destinatus est ad fhe- tropolitanam Aquensium sedem. Transiit ad cathedram Albiensem mense Januario an. 1687. ltaque consule quæ de tanto prasule diximus in Albiensibus epilcopis & archiepiscopis. LXXVI. DANIEL. 1 Daniel de Cosiiac *, filius Francssci & Eleo- noræ de Talairan de Chalais, natæ Danielis principis de Chalais, & Francsscæ deMontluc, cujus pater fuit Blasius Franciæ marescallus, ex episcopo Valentino & Diensi nominatur adar- cniepilcopatum Aquerssem an. 1687. mense Jan. 1 Sed propter dissidia inter curiam Romanam & Gallicam, non fuit propositus & postulatus ad hanc ecclesiam in sacro papæ cardinaliumque consilio, seu confessorio, nisi anno 1693. die 26. ■ Octobris. Dic 9. Novemb. consequentis donatus est pallio. Pro clicntelari obsi : quio regi Sacramentum dixit die 11. Junii anni 1695. quo tempore S. Richarii abbas fit. An. 1701. die 19. A prilis factus est præceptor seu commendator regiorum ordinum. Obiit octogenario major, & antiquissenus omnium prassulum Galliæ, die 21. Januarii. Quædam legavit seminario siio, plura vero duobus urbis xenodochiis. LXXVII.CaRGL.GASPAR GUILLELMUs. Carolus Gasoar Guillelmus de Vintimilledu Luc Francssci Castrorum præfecti filius, ex Anna deForbin sorore patrueli eminentisiimi cardinalis de Jansi>n de Fourbin, ex antiquo genere comitum Luci & Massiliæ, doctor theologus facultatis Parisiensis, an. 1684. fuit designatus Massiliensis episcopus, consecratus ta- ) men anno tantum 1692. Anno 1708. die 1. Februarii transfertur ad Aquetssem ecclesiam pro qua nova dignitate sacramento sidem regi obstrinxit die 1. Julii ejusdem anni in sacello Fon- tis-Bellaquei.Die 4. Novembris sequentis pallio est ornatus, & adiit possesiionem. Adfuit comitiis cleri Gallicani Lutetiæ celebratis an. 1710. PRÆ POSITI A QuU ENSES. I. T) Enedictus an. 1069. memoratur in Ros iJ tagno archicpiscopo, laudaturque ob multas impensas in restauranda & ornanda ecclesia factas. In veteribus monumentis refertur eundem Benedictum 1072. probasse donationem ecclesiarum sancti Maurkii, & beatæ Mariæ de Graysola, Richardo sancti Victoris Mafli- licnsis abbati, quæ olim a Pontio archiepisco- po oblatæ fuerant in eleemosynam, ut habetur m tabulario Aquensi. Sub eundem annum indictione x. confirmavit donum Rostagni archi- præsulis, factum Kotlanno abbati Montis-ma » i’oris de Valle sancti Petri. Anno circiter 1092. ’etrus II. archiepiseopus, ipsi & capitulo confert suburbanam S. Andreæecclesiam. II. Fulco anno 1098. confirmat sancto Victori & Richardo abbati ecclesias ab Aquensi- bus præsulibus concessas. Commemoratur in chartis duabus anni noj.Vide ifi Petro II. ar- chiepiscopo ad annum 1102. Postea fit archiep. III. Bermundus I.ni7.ac naS.incharta Rai- mundi Berengarii Provinciæ comitis. IV. Gaufredus anno 1145. Vide in Guil- lelmo præposito Sistaricensi. V. Henricus subscripsit anno 1165. transac- « NobilistImæ hujus Familiœ apud Lemovices dcscriptioncm habes ia nolis Baiuzii ad vh. pap. Avcmon. coi. H43. & soq. 54 « ECCLESIA tioni factæ inter capitulum & monachos siincti 1 Victoris. Fuit assumtus ad episcopatum Regien- Fem, & tandem ad sedem Aquensem. Eodem anno 1165. xvn. Kal.Novembris testis fuit, imo judex una cum Arelatensi archiepiscopo, &c. compositionis initæ Petrum inter Massilicnsiim episcopum & vicecomites Maisiliæ. Vide in hoc archiepiscopodicto Raimundo II. VI. riugo de Monte-lauro qui præpositis ac- censetur in vulgato catalogo, fuit arcbidiaco- nus, juxta nonnullos. Areniepiscopalcm postea cathedram obtinuit. VII. Guido de Froflis aut de Follis præpositus legitur in charta Raimundi Berengarii pro Ar- ta-cella. Jam præerat anno 1179. adhucquean— ] no 1185. quando Ildesonsiis rex Arragonum confirmavit præposituræ & ecclesiæ Aquensi jura & immunitates, lnstrumentum refert Buxus. VII l.Bertrandus Garcini 1180. 9. April.in charta donationis monasterio CarthusiæMontis- rivi factæ. Ab Hildefonso autem comite confirmationem accipit burgi S. Salvatoris Aquensis, cujus & mentio 1192. in tabulario Cartnusiæ Vernensis. Quidam volunt eum electum fuisse Regiensem episcopum anno 1189. sed nunquam possessionem iniit, & sijpra relata probant eum fuisse adhuc præpositum anno 1192. Certe anno 1191. hoc omcio fungebatur ; quippe nomina— ( tur in bulla Cælestini III.pro confirmatione bonorum simcti Salvatoris ; qui pontifex rexitec- clefiam anno tantum 1191. IX. Hugo Raimundus vel Raimundi an. 1197. testis in exemplari compositionis cum Rai- nerio episcopo Massiliensi, & Bermundo priore Carthusiæ Montis-rivi. X. Bermundus II. testis memoratur in com> positione inter Ildephonsum & Guillelmum comitem Forcalquerii an. 1202. Testis an. 1205. in charta fundationis sancti Pontii de Geme* nos. Postea fuit archiepiscopus Aquensis ex nonnullis ; certe anno 1212. qui sedebat Aquis, vocabatur Bermundus. Josephus Anthelmius docet eum fuisse Bermundum Cornuti, postea episcopum Forojulietssem. XI. R. Aldeberti præpositus Aquensis 1216. testis in veteri charta S. Victoris. XII. Guillelmus 1. an. 1243. in charta Raimundi Berengarii comitis Provinciæ, quæ in instrumentis Aquensibus legitur. XIII. Otto in registro Pergameno dicitur præpositus Aquensis anno 1251. quo est electus in episcopum Vapincenscm. Vide quæ de eo facto episcopo dicimus. XIV. Quidam Aqui-Sextiensisecclesiæ præ- positus per primam nominis litteram G. desi- gnatur in compositione inter episcopum Apten- lem, & Rupertum ejusdem ecclesiæ præpositum anno 1265. Is est fortasse Guillelmus qui se- quitur. XV. Guillelmus II. de Colobreriis 1193. legitur in instrumento ordinationis factæ pro decimis ex parteCaroli Siciliæ regis, una cum archiepiscopo & capitulo Aquensi 4.. Maii 1296. XVI. Guillelmus III. Agardi an. 1306. testis in venditione a Raimundo domino Mcdullionis facta castri de Sedarano Vapincensis diœc. no- Iomus I. A QU EN SIS. 341 . mine Caroli 11. Siciliæ regis, Richardo de Ganr batcsa militi, comitatuum Provinciæ & Forcab querii senescallo die 6. Decemb. 1308. ut constat ex regiis senatus Aquensis chartophyladis. Forte legendum Guill. Agarin, unus ex octo quibus Clemens V. commiiit inquisitionem cau- læ Templariorum, litteris datis Augustoriti Pictonum, pridie idus Augusti anno tertio, quas edidit Petrus Puteanus ln hisu Templariorum. XVII. Gausridus Isnar, medicus Johannis XXII I32o.aregeRobertoprivilegium obtinuit. XVIII.Guillelmus IV. de S.beverino 1363. XIX. Raimundus Gaufridi adfuit concilio provinciali Provinciæ anno 1355. Noncompa-

ret hæc synodus in collectione conciliorum ; sed aliunde constat Urbanum V. juffisie ut hoc anno 1365. singuli metropolitani cum Luis siIssra- ganeis convenirent ad sententiam ferendam contra clericos pluribus præditos beneficiis, ut docet ipse Urbanus. XX. Johannes I. Gumii anno salutis 1374. cujus meminit antiquus codex mantsscriptus. Forte idem est ac XXI. Johannes II. Guiffi 1378. Junii 7. ex tabula antiqua monasterii B. M. de Nazareth. XXII. Arnulpbus la Caille anno 1387— civibus Aquensibus pfersuasit ut recognoscerent Lu-

dovicum II. XXIII. Nicolaus Dominici anno 1424. ex archivis S. Salvatoris. XXIV. G.de Littera in decretis licentiatus, præpositus Aquensis, quo prassente Renatus rex Jerusalem, &c. juravit servare libertates & lura ecclesiæ Aquensis in manibus Roberti archi- episicopi 1437. XXV. Rogerius, quem Eugenius papa IV. præposiiit ecclesiæ Arelatensi administrandæ, m locum Ludovici Alemandi ab ipso exaucto- rati, anno 1440. Vide in Ludovico Arelatensi archiepistropo. ry XXVI. Isnardus de Grasse episcopus Gras- IensiS, electus præposituS an. 1477. Obiit annet 1483. die 16. Junii. Erat etiam præpositus Se- necensis & abbas siancti Honorati. XXVII. Robertus de Naucort sedis apos- tolicæ protonotarius, ad præposituræ officium promovetur 1483. Julii die 8. XXVIII. Acurtius de Petra canonicus S. Salvatoris, succeffit 1486. Aug. 8. XXIX. Guillelmus V. de Puget canoni » cus acjuris utriulque doctor 1499. 20. Junii. XXX. Petrus Baudonl, ex canonico 1504. J a nuar. 21. hanc dignitatem adipiscitur, ut le- £ giturin actls capitularibus hujus ecclesiæ. XXXI. Michael I. Baudoni stiperiorisgentilis dessenatus anno 1507. XXXII. Johannes III. Cotteron an. 1516. ex issdem archivis ecclesiæ metropolitanæ. XXXIII. Claudius Cotteron electus 1520. Martii die 20. XXXIV.Johannes IV. deCarriolis canonicus Aquensis, academiæ cancellarius, & aposto- licæ sedis protonotarius, creatur præpositus 1526. April. 17. XXXV. Michael II. Bruni renuntiatus anno I552. Januarii i. Cardinalis Laurentius Y ij , 43 ECCLESIA j Strozzi archiepiscopus Aquensis, Franciscusj de Peruflis dominus & baro de Lauris regis con- siliarius & præsies in curia sijprema Provinciae, ac Michael Brun præpositus Pancti Salvatoris Aquensis subdelegati a cardinalibus Lotharin- go & Borbonio in Provincia, pro venditione 50000. nummorum annui redditus repartienda in ecclesias Franciæ ; de episcopo Sistaricensi, qui sibi impositæ taxationi non satisfecerat, statuunt inquirendum esse quis foret valor condo* minii de Jarjayes, ad dictum episcopum pertinentis, ac postea procedendum ad venditionem j 21. Julii 1569. XXXVI. Gilbertus-Carolus d’EIbier capituli suffragiis nominatus 1579. Julii 16. XXXVII. Josephus I. Pelicot, canonicus ac præceptor Aquensis, deinde præpositus 1601. Aprilis 24. XXXVIII. JosiephusII.Pelicot anno 1627. Januarii 10. XXXIX Marchier 1629. quo anno in nullo defuit peste laborantibus, quibus impavidus die noctuque invitis amicis subvenit. XL. Bonisacius Pelicot anno 1632. XLI. Antonius d’Arbaud dominus de Barge- QUENSIS. 344 mon ex canonico factus præposituS 1638. 1 o. die Decembris, postea sede vacante, archiepisco- patus Aquensis vicarius generalis & officialis 1644. ac tandem Sistaricensis episcopus. XLI I.Johannes V. de Chazelles juris utritss- 2ue doctor, dominus temporalis burgi Pancti tndreæ civitatis Aquensis, ex canonico electus anno 1648. die 6. Augusti. XLIII Josephus III. Figuiere nominatus a rege jure regaliæ anno 1671. possessionem iniit 9. die Februarii anno 1672. VicariusgencraliS archiepiscopatus, sedevacante, an. 1685. Mortuus in præpositura anno 1690. 22. Februarii. XL.1V. Gabriel de Cosijac nepos DanieliS de Cosnac archiepiscopi, filius A rmandi de Cosa nac, & Mariæ de Veilhan de Penacors, præpositus, factus est episcopus Diensis anno 1701. XLV. Benjamin de Juliae anno 1702. per resignationem præcedentis, procancellariam universitatis Aquensis etiam exercebat. XLVI. Franciscus de Fargues, insacra theologia doctor, dominus de Naves, prior S. Germani de Creisse, necnon S. Michaeiis de Mirabellis, est canonicus ac præpositus ecclesiæ metropoli- tanæ Aquensis hoc anno 1714.. ABBATIÆ DIŒCESIS AQUENSIS. VEterum in diœcesi Aquensi monasteriorum nulla exstat memoria ante seculum decimum. Attamen Guestiayus in siio Cassiano illustrato meminit cujusisam monasterii S. Maximini, quod Cointiusex ejusdem Guesnayi ; testimonio asserit recentius fuisse Massiliensi S. Victoris cœnobio ; sed valde obscura sunt hujus antiqui monasterii vestigia, nostroque Ma- billonio prorsus incognita.* nam aliunde constat fuisse seculo XIII. desinente monasterium S. Maximini in diœcesi Aquensi, quod fratribus Praedicatoribus attribuit hoc seculo XIII. Carolus II. Siciliæ rex & Provinciæ comeS, ut leges in advena Massiliensi Magdalena & in Caffiano illustrato Guesnayi, libro 2. Hanc vero unionem monasterii sancti Maximini ordini Praedicatorum an. 1295. Bonisacius papa VIII. confirmavit ad preces Caroli II. Siciliæ regis, ut suserefert Honoratus Bouche in his- • toria Provinciæ. Primum quod nobis occurrit monasterium est cella S. Perpetuæ, ex qua pqstmodum facta est abbatia momalium, (sic enim quandoque appellatur) de qua infra. In historia manu exarata majorum priorum Cluniacensium fit mentio abbatiae Panctorum Martyrum Gervasii & Protasii stiper ripam maris, cui Pontius Miles de Foffis quoddam donum fecit, approbante Rostagno Aquensi ar- chiepiscopo & fratribus ejus, anno circiter 1081. Hujus vero donationis confirmationem admi- sit Ivo de sitint Seigne prior Cluniacensis. Sed hæc abbatia male tribuitur diœcesi Aquensi

pertinet enim ad Arelatensiem.Restat ergo ut de duabus loquamur, quæ siint S ilva-cana, Ord. Cisterc. Arta-cella, Ord. S. Bened. fem. S I L V A-C ANA. SIlva*cana abbatia ordinis Cisterciensis ex filiabus Morimundi*, in diœcesi Aquensi, fundata dicitur an. 1147. postea unita est capitulo ecclesiæ metropolitanæ Pancti Salvatoris. Fundator ejus fuit Raimundus de Baucio ; exstat enim in tab. archiepiscopi Areiatensis noa titia, quomodo nobilis vir Raimundus de Bau- cio pro remedio animæ siiæ & parentum siio- rum dedit Deo & abbati, & monachis B. Mariæ de Morimundo locum de Silva-cana ad monasterium construendum secundum statuta ordinis Cisterciensis. Datum fuit anno 1147. Longe antiquior esset hæc abbatia, imo etiam exstitisset antequam ordo Cisterciensis fuisset institutus & propagatus, si vera forent quæRuf- sius dicit in historia S. Victoris Massiliensis, quam historiæ Maffiliæ attexuit ; nempe in Ri « chardo abbate, cujus vicarius nomine GuilleL mus dicitur dedisse Guillelmo abbati Silvæ- canæ ecclesiam S. Victoris deGontardo, ante annum 1112. At Richardus hoc anno abbaS sancti Victoris non erat, sed Otto s quo tempore vix vagiebat ordo Cisterciensis. Sed quæ Ruffius tribuit Guillelmo vices gerenti Richar- di facti Narbonensis archiepiscopi, debent intelli » gi de Guillelmo qui sedeoat anno 1150. Primus fortasse Silvæ-canæ abbas fuit Gila- bertus, cui Guillelmus abbas Pancti Victoris, dedit quastlam ecclesias *an. 1151. Anno 1158. Pontius de Luperiis archiepiscopus Aquensis, & canonici ejus dederunt Guilliberto & monachis decimas de omni laboratione quam fecerint in terra, quam dedit ei Petrus de Lam- bisco & Rostagnusde Cadeneto, &c. a Ecclcfiam S. viitorifdeGWMj. St alits. 54S ECCLESIA II. Raimundus abbas Silvatanensis * mense April. fer ia 6. an. 1177. ex chart. Elnonensi. III. Norbertus. Anno 1188. fundationis Val- lis~sanctæ testes simt abbas Norbertus Sylva- canæ, cellarius Augerius, Albericus prior apud Bouxumhill. Provmc.l. 9. sect. 2. c. 4-P. 167. Idem Norbertus testis in donatione facta S. Mariæ Vallis-siinctæ per Bertrandum Raim- baldi eodem an. 1188. IV. Guillelmus anno 1242. xvI. kal. Augusti testis occurrit compositionis initæ inter Guil- lelmumde Sabran comitem Forcalquerii & abbatem Montis-majoris. An. 1243. m. kalend. Maii tanquam procurator monasteriorum sui p & S. Andreæ approbat sententiam a duobus arbitris inter R. Aquensem archiepiscopum, & hæc monasteria pronuntiaram super ecclesiis de Valle-boneta & deGoro. Vivebat adhuc anno 1264. ut constat ex instrumento domini de Porcelet, de quo in regestis D.de Pei- resK. In necrologio Andaonensi memoratur ad xn. kal. Fcbr. V. Bernardus, alias Bertrandus an. 1281. adfuit transiationi reliquiarum B. Mariæ Magda- lenæapud S. Maximinum. VI. Raimundus anno 1318. affuit inquisi- toris sententiæ contra Minoritas quosdam Mas- siliæ prolatæ. Baluz. tom. I. Miscel. VII. Bonifacius’, de quo exstat supplicatio ad regem Robertum Provinciae comitem pro salis immunitate 13

VIII. Petrus Silvam-canam rexit ad annum 7. Innocentii papæ VI. quo factus est abbaS Camporum-bonorum diœcesis Vivariensis. IX. Armandus de Spaleto abbaS instituitur ab Innocentio VI. an. 1359. ex schedis doctifli- mi domini Henrici Suarez Henrici filii nobiliS Avenionensis. Anno 1404. abbatia Vallis-simctæ bellorum procella destructa, unita est Silvæ-canæ. auctoritate abbatis, & capituli generata Cister— — ciensis ; exhiss Vallis-sanctæ X. Antonius Bonifacii, abbas simul Vallis- sanctæ 1432. cujus tempore cum Durantia Silvam-canam evertisset, ipsius reditus capitulo Aquensis ecclesiæ conceduntur, bulla scilicet Eugenii papæ IV. ad an. 1440. ARTA*CELLA ORD. S. BENEDICTI. HIcparthenon qui vocatur aliquando abbatia, originem habuit a quadam S. Per- . petuæ martyris ecclesia prope Bruniolam *, quam donavit Ingelrannus episcopus S. Victori Massiliensi, in cujus magno cnartui. fol. 82. verso legitur : Ego Ingelranus gratia Dei episcopus, & fidele mea Adalgue facimus donationem mo- nafierio S. Victoris Massilia de Alode nofiro intra terminos de villa qua vocant Bruniola, id efi eccle- fiam, qua fundata efi in honore Dei, sanctaque Perpetua an.MXi. Donationem hanc confirmarunt Nevelongus, ejusque uxor Theucindis, Guillelmus, Rainaldus, & Leufriduseorum filii, an. Ior6. quorum chartam damus inter inf- , trumenta Ista cesso cellæ S. Perpetuæ, postea fuit im- A^UENSIS. L pugnata ; deinde asserta magis ac magis > ut ex sequenti charta discimus. Charta memorialis de placito, quod factum efi inter Bernardum abbatem, & monachos S. Victo » ris, & infantes Geraldi, qui votatus efi Eptsco » palis, & definitionem inter eos. Imprimis ofiensa efi fcriptura ubi legebatur quod Ingutlrandus episu copus donaverat ecclesia vel monafierioS. Victoris Massiliensis omnem suam hereditatem, vel portio* nem quam habebat in Bruniola. Contradixerunt nepotes episcopi pradicti Inguilrani, & amici eorum. Iterum monfiraverunt monachi aliam surip- turam quam donavit pradictus Geraldus Eptsco » palis pater eorum totam suam partem de omni dominicatura patris sui, cum omni decimo, & unum mansum optimum, qua omnia sunt in villa seu territorio de Bruniola, & adhibuerunt tefiet donationis hujus adhuc viventes. Iterum non ton » senserunt filii pradicti Geraldi, Aicardus & Leu- fredus & amici eorum : parati suerunt abbas & monachi deffendere chartas & auctoritates suas. Exclamaverunt omnes viri boni & feniores, jwi aderant, quia peccatum thesaurssubant Jibi pradicti filti Geraldi i quia defiruebant eleemofynam patris, & avtsui s tandem recognojcentespecca » tum suum & jufiitiam fancti Victorispradicti filii Geraldi, Aicardus & Leufredus dereliquerunt omnem illam hereditatem quam habuit Ingilra » nus episcopus avus eorum in cafiro » & villa & territorio de Bruniola, quantum habuit pater eo » rum Geraldi. &c. Facta est definitio & guerpitioanno 1054. publice in cella qua vocatur ad sunctam Perpetuam prarfentibusfenioribus & vicinis. Aicardus filius Geraldi, & Leufredus frater suusfirmaverunt. Martinus Episcopalis f. j Monasterium Artæ cellæ sub sua tuitione recepit Ildefonsus rex Arragonum, & marchio Provinciæ litteris datis an. 1176. quas habes his- I torix Provincialis Honorati Bouche fol. 148. Huic bene multa cesserunt Raimundus Beren- garii comes seu marchio Provinciæ, & ipfe II- aephonsiis rex Arragonumannis 1179.1185. & 1189. ut sqsius leges in historia Provinciæ Honorati Bouche & Cassiano illustrato. Hanc cellam S. Victoris monachis incolendam traditam abbates celeberrimi hujus monas- terii per priores seu præp fsitos rexerunt ; me- minitque Zuritta cujusdam prioris de Cella, qui adfuit anno 1095. dedicationi ecclesiæ de Hues- ca. Postea mutatis in moniales monachis, prior tamen semper præesse visiis est. I. Guillermus, an. 1167. prior erat hujus cel- ’læ ut videre est in Petro de Nogaret abbate S. Victoris Massiliensis. Anno 1190. Bermunda priori & monialibus de Arcellis bene multa vendidit, aut cesiit. II. Willelmus 11. de Pennis., II. Guillermus III. de Serveria prior Artæ— 1 cellæ testis legitur in charta Rancelini viceco- mitis Massiliæ donantis castrum S. Marcelli cum siiis appenditiis Guilhermo abbati Massil. an. 1212. indict. xv. nonis Nov. item in donatione ejusdem facta eodem anno indict. xiv. xr. kal. Aug. Item an. 1214. xvI 11. kal. Aug. transigic cum Falcone de Ponteves pro ingressu matri* 347 ECCLESIA J ejus Lauræ in monasterium. A III. G. deMandagot prior Artæ-cellæ an. 1220. kalendis Januarii ecclesias de Berlart, & de Canduerno accepit ab Aimerico priore de Corredis, annuente Buuifacio abbate sancti Victoris. IV. Wlllelmus IV. de Cerverio prior erat an. 12)2. quando Willelmus abbas S. Victoris do~ navit Artæ-cellæ domum S. Zachariæ subtus Balmam. Chartam exhibet noster D. Cl. ES- tiennottom. XI. fragment. hili. p. 45. V. Anno 1278. obiit in festo Assumtionis Petrus de Cabreria rector Cellæ, ac prior, cujus legitur epitaphium in ecclesia parocniali, quæ intra j parthcnonis septa includitur. VI Isnardus de Pontevcz prior monasterii de Arta-cclla Aquensis diœceiis, instituit Petrum de Campis in ecclesia S. Petri de Cailelle- to Regiensisdjœccsis, approbante Petro Guil- lelmo * Regiensi episcopo 1316. 13. Augulli. VII. Petrus Tardivi an. 1392. tranligit cum Alaxacia de Ponteves prior issa. VIII. Frater Salvaror Forncrii monachus S- Victoris Massiliensis, baccalaureus in decretis, priorque monasterii Artæ-cellæ Aquensis diœ- cesis, confessus est se debere Jobanni Emerici priori & domino de Corredis ratione dicti prio— ( ratos de Arta cella pro pensione annorum 1449. & 1450 ducenta sextaria annonæbonæ&pul- cræ 5. Aprilis 1451. IX. Gibertus de Authono S. Victoris Massil. monachus.priorque monasterii dominarum de Arta-cclla Ord. S. Benedicti, pepigit cum procuratore Alani Avenionensisepiscopi, & prioratus de Corredis commendatarii pro arreiragiis pensionis annuæ centum sextariorum annonæ, quos eidem priori de Corredis solvere debet lingulis annis prioratus de Arta-cella, 6. Januarii 1460. X. Honoratus Amalrid monachus sancti ; Victoris Massil. abbas Vallis-sinctæ, priorque sacri monasterii Artæ-cellæ & totius Piniacen- sis præposituræ in diœcesi Forojul. sirmariuS 1487.28. Martii, e schedis D. de Mazaugues. XI. Claudius de Austonvilla [plurimi dicunt de Corsonvilla ] monasterii Pancti Victoris pi- tanciarius, qui fuerat prior de Cella, eligitur C. abbas ejusdem Massiliensis monasterii 1516. ’• Anno 1292. die 27. mensis Julii Carolus II. rex Jenssalcm, &c. & comes Provinciæ, ad monasterium accessit ; qua data occasione monia- les querelas retulerunt ad regem, dicentes fuum monasterium ab ejus prodecessoribus funda- s tum, constructum & ditatum, vexari a sancti Victoris abbatibus & rectoribus, quos ipsi præ- ponebant. Maxime vero petierunt sibi restitui castrum de Cabalsia, quod illi occuparant, ut postea regeretur per pnoristam. Annuit rexpræ- lente abbate S. Victoris. Hoc tamen tempore priores minime amotisiint. Parthenon an. 1660. LQUENSTS. 34 » transiatus est Aquas-sextias, ubi cura optimæ Francorum reginæ Annæ Austriacæ, ac studio laboreque sanctimonialium parthenonis Vallis- gratiæParisiensis ad pristinum revocatum suit iplendorem. SERIES PRIORISSARUM, ayA RUM nonnullæ dicuntur abbatissæ præsertim ab anno 1660. I. T) Onifacia, an. 1167. in charta Ildefon- JDfi regis- II. P. priorissa 1221. in charta Gaspardi de Mandagot prioris, sub cujus regimine G. co- I mitissa & marquissa Provindæ, ac comitisia For- calquerii monialem induit, & vota vovit Domino, quæ confirmavit Raimundus Berengarii comes & marchio Provinciæ, ac comes For- calquerii litteris datis an. 1220. III. Cœcilia deEttena, 1265. ex libro viridi Massil. Item 1278. & 1287. IV. Maria de Norris recepit regem Carolum an. 1292. V. Hermessend’s de Sabran 1320.1335. 1343. Exstat diploma Roberti Jenssalem, ac Siciliæ regis, quo Ermecendi priorisse ac monialibusin monasterio S. Perpetux apudBrignolam de Ar- ’ta-cella Deo servientibus tam prassentibus quam Futuris, albergam de Brinonia, seu redemtio- nem ejusisem villx perpetuo posiidendam omnino dimittir. Datum est anno 1335. VI Baralle de Ponteves, 1344. VII. Ancelina 1364. in bulla Urbani V.Co- 5nominatur de Cappaluno in charta anni 1571. IocannoAngHcus episcopus Albanensis & S. Romanæ ecclesiæ cardinalis, jussu papæ ad monasterium Artæ-cellæ accessit pro pace firmanda inter priorem & monachos, una ex parte, prioriflamque& moniales ex altera ; & pro dssciplina restituenda, statuitque sub pœna □ excommunicationis, quod sanctimoniales in ecclesia & claustro deferrent habitum regularem & floccum ; quod initio quadragesimæ traderent omnia quæ habebant priorisse, &c. ex tomo XI. fragment. hist. D. Cl. Estiennot. p. 46. VIII. Alaxacia de Ponteves anno 1392. tran- sigit cum Petro Tardivi priore. IX… Baude de Ponteves soror Ebrardide Ponteves domini deCotignac 1424.1455. X DeGane de Villeneuve, 1488. XI. Romana de Reneo, circa an. 1578. mo* ritur. XII. Heliona de Castellana filia Honorati E de Castellana, de Mont-mejam, & Margaritæ deGlandeves, die29. Januarii 1578. providetur de abbatia Artæ-cellæ vacante per obitumRomanæ de Reneo. Nunc abbatistæ seu priorisse præsunt taurum ad triennium, & in parthenone viget strictior observantia, qualis floret in regio V allis-gratiæ cœnobio apua Parisios.

---

1. Hoc anno admisti feruntur in urbem fratres Praedicatores.