 Caput VIII |
Caput X  |
caput ix.
Themiswariensem provinciam armis petendam censet: sed Bellogradensis decernitur.
Duplex in annum mdclxxxviii belligerandi ratio, quarum altera bipartita.Ita Caraphaeus summus exercituum Quaestor creatus, longo Hungariae usu et Lippensi expeditione nuper edoctus, belli per ejus anni aestatem gerendi duplicem omnino rationem videt: alteram Essecho Bellogradum; alteram cis Tibiscum, aut Varadinum, aut Themiswar oppugnare.
Bellogradensis expeditionis difficultates.Si Bellogradensis expeditio decernatur, inter eam urbem quidem et Essechum nullum obstare mumimentum, quod eam valde diuque remoretur. Sed has aliunde rei gerendae prospectat difficultates. Savum eam urbem adluere, et Tibiscum Theminque non procul inde in Danubium immergi, qui saepe tam longe lateque agrum inundant, ut pontem Essechiensi nihilo breviorem producere necesse sit. Omnino igitur providendum ne Christiani milites, inter aquarum incerta trepidantes, aut alveorum haerentes coeno, Turcis de superiori riparum loco commode deturbantibus, ad certissimum exitium objiciantur. Quare pontem faciendum ut Savus ipse trajiciatur: si prope Bellogradum, facile hostes opus prohibituros; sin superius paullo, qua copiae ad eam urbem porro circumducantur, Turcas ibi armamentarium, et penus condidisse, unde in omnes Hungariae urbes belli et vitae utilia depromunt: belli rationem suadere hostibus, ut ibi castris praesideant; quod si mature effecerint, tota ibi belli mole Christianis pugnandum, et tamen incerto eventu. Et ut inde Turcae exturbentur, ac feliciter Bellogradum perveniatur, aestiva in agro habenda ab hostibus radicitus devastato; commeatus per unum et alterum pontem trajiciendos, qui, inundante flumine, facile abrumpi possint: et ancipitem belli administrationem duobus pontibus receptui providere; atque extenuato agmine commeare impedimenta, quae per terrestre longumque iter essent cum ingenti et difficultate et sumptu convehenda.
Varadiniensis provinciae molimina.Si Varadinum oppugnatum eant, quanquam in finibus ad manus prompta omnia belli instrumenta; tamen id esse munimentum omnium Hungariae praestantissimum, et post quam Transylvania in Caesaris ditionem redacta est, numeroso ac praeferoci praesidio firmatum, et omnibus ad acrem longamque obsidionem sustentandam instructum: quare eo totis belli viribus esset incumbendum. At necesse ultra Danubium valida castra habere posita, ut ejus longe lateque patens ager obtineatur, et hostibus Dravi trajiciendi adimatur facultas, ne libera ad Essechum inferant arma; Sigetum et Canissam stativis liberent; et forsan in Stiriam usque inruant: nam raro ibi Germano militi laboranti e tam longinquo ferme desperatum auxilium.
Themiswariensis incoepti utilitates.Utilius videri, Themiswar adgredi, non satis munitam urbem, et arcem prae illa Varadini infirmiorem. Ita facilius Transylvanos e proximo regi; Tartaros coerceri; Valachum cingi, ut opem in belli necessitates sive ultro, sive coactus conferat; superiorem Hungariam custodiri; Varadini praesidium intercludi; ac si porro oppugnare placeat, facilius capi posse. Jam, Lippâ captâ, Marusium fluere Caesari, eique belli commeatus et cito et tuto devehere. Si ita Caesari videatur, decernat ut Heislerius ab Hungaria, ipse e Transylvania Lippam conferant arma, ibique ipse exercitum recenseat: nam ubi ad Themiswar universus consederit, nullo negocio Titul non longe positum, aliqua copiarum parte inde deducta, captum iri: et ita Tibiscum omni, quae fluit, tractu liberum fore. Reliquum Caesaris copiarum in inferiore Hungaria hereditariisque Regnis dispositum Segedini cogendum; et pontibus duobus, altero super Danubio Essechum versus, altero super Tibisco ad Segedinum, exprompto agant auxilio, sive id Themiswar, sive Essechum expostulet; et in omnes adversae fortunae casus universae Christianae vires in utraque provincia per Segedinenses pontes ultro citroque communicent. Intra nonas junias obsidionem institui posse; Turcas Constantinopoli turbantes non ante kal. augusti copias in proelia educturos; ipsosque prohibitos Themiswar auxilio levare; nam pons eis super Danubio vetaretur. Instituta expeditione Techelium Bellogradum abigi, metu ne a Germanis intercludatur; eoque pacto ab tota superiore Hungaria exterminari: et facultatem integram Caesari, post Themiswar captum, Bellogradum adgredi, cum Themiswariensis oppugnatio non ultra dies constet: Bellogradum in proximo; ejus praesidii magnam partem Sophiam versus contra Gengienem Pasam eductam, ut eum quoquo modo debellent, ne forte cum Christianis conjungat vires; oppidum ambitu vastum et male munitum: si quam celerrime agmen ad Danubii ripas corripiatur, et cum alio exercitu, in Slavonia merente, per interjectum pontem societur, sero hoste et infirmo, quam mature Savum trajecerint, tam facile potituros. Caraphaei gravitas.Confert in hunc exitum orationem, se haec censere insolentem dubia pro certis obdere; ne, si e sententia non suctesserit, sibi auctoritas minuatur.
Bellogradiensis provincia decernitur, er quas ob utilitates.Tamen Caesari immotum stetit Bellogradum oppugnare, ob ingentem ejus urbis utilitatem: nam ad sinistram Danubio, dextrâ non procul inaccessis montium jugis clauditur; quibus faucibus obseratis, omnis quam latissimus ager a tergo rei bene gestae fructus esset; et uno praesidio omnia hactenus bello parata protegerentur: et ubi ei oppido ingens hostium exercitus praesideret, sine noxa id omitteretur incoeptum, et Bozinae Regnum invaderetur; ubi quamplurimi Christiani, ut Turcicum excutiant jugum, arma Caesari caperent, et Arzigovinae latissimus ager, et post Ægyptum uberrimus, in hybernis suum militem sustentaret: in eo agmine Themiswar oppugnari, et Varadinum incendi posse.
| Caput VIII |
Caput X |