 Caput X |
Liber secundus  |
caput xi.
Techelium Mungactio auxilium ferre prohibet: Sanctum Jobum pugnando capit: Ponte super Tibisco facto Turcarum excursus coërcet: Osmanem Pasam proelio fundit caeditque: Budae expugnandae operam confert; et armorum auctoritate celerat Segedini deditionem.
Interea Caraphaeus, ob res quas supra memoravimus gestas, in ordinem summis belli Legatis proximum[1] a Caesare adlectus, mdclxxxvi.annum belli quartum Sancti Jobi deditione ita feliciter auspicatur.
Ut Techelium restitutum cognovit, extemplo ad Tibisci fluminis ripam (qui in Poloniae finibus ortus, Hungariam perfluens prope Furnarcum cum Temesa coit, mox in Danubium influit) castra posuit, ut omnes ejus impetus coërceret; Techelium Mungactio prohibet.et brevi Techelium, qui agmen instituerat ut Mungactio opem ferret, castris contra eum propere motis festinatem avertit.
Sanctum Jobum oppugnat.Per eam occasionem Sanctum Jobum, munimentum leucas tres a Gran-Varadino dissitum, e re censuit oppugnare: oppidum stagnantium aquarum late patenti conluvie circumdatur, quatuor ingentibus propugnaculis communitum. Ab urbe igitur Zattmar appellata quatuor Germanorum, Hungarorum vero tria millia duxit, et tormentis contra locatis urbem acriter oppugnare instituit: cumque spissi globi igniti in obsessos conruerent, fors tulit ut ibi pulvis tormentarius asservabatur, unus dejiceretur, cujus incendium multa aedificiorum hominumque strages sequuta est. Eâ fortunâ usus tempori Caraphaeus a tribus murorum partibus urbem adgreditur. Ad deditionem cogit.Turcae ibi, abjectis animis, pacem orare; et paullo post Pasa urbis rector urbem dedidit lege; ut ipse cum milite et impedimentis liberi dimitterentur. Ejus victoriae commoda.Quae victoria cum ex sese magni momenti habita<refv></ref>, quia Zattmariensem, Zobolescensem et Biarischiensem agrum tributo hostibus pendendo liberavit; tum id temporis maxime, quo cum Turcae novo Vezirio, bellicoso viro, creato ferocirent, ipsis inspectantibus eam urbem cepisset, et eum Quartum belli annum mdclxxxvi feliciter auspicatur.
Claustrum de suo aere urbi obdicit.belli annum esset feliciter auspicatus. Urbem receptam Caraphaeus, reputans quas belli recte porro gerendi opportunitates Christianis daret, Turcis adimeret, praesidio firmat, eique claustrum de suo aere obducendum curat.
Pontem Tibisco imponit.
Agriense praesidium dolo elicit.Hinc super Tibisco pontem faciendum mature imperat, quo promptius Zolnocho adsit, Mungactium acrius intercludat, et crebras Agriensis praesidii eruptiones excursusque coërceat: quorum frequentem ut minuat numerum, quinquaginta Hungaros equites sub Agriae usque muros misit, qui hostem ad proelium provocarent, ut simulatâ porro fugâ in insidias inlicerent. Res pro voto successit: nam Osmanes Pasa ei militiae praepositus in eos oppido valida manu erupit,In insidias inlicit. fugientesque hactenus est persequutus, ut in imam vallem, quam Caraphaeus et Heislerius insederant, pertractus sit. Ibi ducibus Christianis repente coortis atrox pugna committitur, Osmanem ducem proelio caedit.qua Osmanes cum trecentis ferme praesidiariis occubuere.
Budae erpeditio altera, omnium in hoc bello maxime memoranda.
Christiani exercitus laus.Dum in superiore Hungaria haec gereret Caraphaeus, jam instructus expeditusque ad Budam sub Lotharingii imperio oppugnandam prodierat potens bellicosissimarum nationum Christianus exercitus; Austrii, Bavari, Francones, Svevi, Saxones, Brandeburgenses, Sueci Hungarique ad equitum viginti, peditum vero triginta millia, cum assiduis millibus sex, quos ab universa ferme Europa Christiana domi nobiles, aut armorum virtute praeclaros ad eam expeditionem militaris gloriae cupido evocaverat. Eam principe regni urbem Abdis PraesesAbdis ferocia., sua et suorum virtute ferox, et quingentis ferme aeneis tormentis minax infestissimus propugnabat. Memorabilis oppugnatione describitur.Quapropter oppugnatio ex ante diem xiv kal. julii instituta totius Europae Asiaeque oculos ad se converterat; ac tres pene menses de eventu solicitas habuit. Nam nullum usquam egregium belli facinus fuit, quod per id tempus obsessi obsessoresque non ediderunt; ut armorum dignitatem, superiore oppugnatione frustra cadente, hi imminutam restituerent, illi auctam servarent. A Christianis religio et pietas, a Turcis superstitionis vecordia; utrinque nationum odia, gloria nominis, Imperiorum dignitas animos incitat ac stimulat ad virtutem. Protegunt urbem magis quam munimenta conferti tormentorum ordines, pectoraque defensorum pro muris. Ardua opera moleste infestata, constanter effecta, impetu disturbata, celeriter restituta: eruptiones inruptionesque et crebrae et graves, utrinque repentinae et cruentae: munimenta modo capta, modo recepta: terna claustra superanda, et acriori vi quidem arctiora: vigiliae perpetuae, anxiae excabiae, intrepidae stationes, labores intolerandi; minimae aerumnarum pugnae. Conditiones pacis a Lotharingio Abdi per summam mansuetudinem non semel oblatae, semper ferociter contemptae: Nobilissima Christianorum funera.funera a Turcis Christianis data ceteris ad virtutem incitamentum: inter nobilissimos amplissimosque viros praeclara pro Christianorum sacris occumbendi aemulatio. Ad haec aspera arduaque adcedit cum exercitu Soleymanes, Polonico bello bene gesto superbiens, et exercitu sexaginta millium virorum formidando ferociens. Caraphaeus evocatus ad instaurandum integro fessum militem.Lotharingius ejus eventi prudens, alias aliunde copias ducesque, in quibus Caraphaeum, qui in Zolnochiensi agro expeditus agebat, jam evocaverat: et integro milite instauratus cum Soleymane statuit acie decernere; sed proelium detrectatur ab hoste. Hinc pergit oppugnare urbem, eumque impetit hostis. Ita bellum Christiani gerunt ut obsessi eodem tempore et obsessores. Astus imperatorios uterque adhibet. Soleymani alii prospere eveniunt, et modicum auxilium in urbem submittit; alii infeliciter cadunt, et pars ejus copiarum seu caesa, seu fusa. Tandem Christianorum et virtus et artes pervicere. Simulat Lotharingius Turcas proelio lacessere, dum per idem tempus tota virium mole urbem adgreditur. Ibi gravis cum Soleymane, sed longe gravior cum Abdi, et quidem magis anceps res fuit: nam super perrupto tormentorum ictibus late muro uterque Dux, hic ad enitendum ingruendumque, ille ad obsistendum suos quisque confirmat. Acerrimo conflictu corpora obsessi uti murum opponunt, obsessores uti arietem intorquent. Abdis fortis exitus.Postremo Abdis fortiter occumbentis caede Turcis animi excidunt. Illico Bavarus arce potitur: Praeclara Christianorum victoria.et a victoribus debacchans ira, sanguinis sitis, aut praedae fames, insultans laetitia, intemperantia victoriae; in omnes et omnia ferme saevitum; paucis misertum, aut parsum. A victis autem inter multa tectorum incendia et sequentes incendia ruinas, caedes stragesque, clamores, ejulatus, gemitus, horror.
Extemplo Lotharingius, eadem vergente ad occasum die, omni expedito equite Soleymanem insequitur: qui ubi hostem urbis poliri conspexit, sibi fuga consuluit: et prope oppidum Dardam, circumsito agro longe lateque vastato, castrisque in arduo inaccessoque positis loco, summam rerum, suis in copiis positam, servatum festinanter confugerat.
Vix defunctus pro sua virili parte his bellicis laboribus Caraphaeus, amplissimo imperio auctus[2] ad alios subeundos statim deligitur. Nam ut Lotharingius Soleymanis profligandi inritus Pestum regressus est, omnem exercitum in duas acies partiturDivisis ex aequo imperiis, Ludovicus Badensis in inferiorem, Caraphaeus in superiorem Hungariam demittuntur.; et alteram Ludovico Badensium Principi, alteram Caraphaeo permittit; illique inferiorem Hungariam, huic vero superiorem, provinciam demandat. Badensi oppida Kapos-wivar, Quinquecclesiae, Siclos et Darda, alia aequioribus, iniquioribus alia conditionibus acceptis feliciter deduntur. Caraphaeus maturabat iter, ut Segedinum urbem, ubi Tibiscus in Maroscum influit positam, in Caesaris ditionem redigeret. Eum stativis obsidebat D. Wallisius, C. Arverniensi, qui in ea oppugnanda occubuerat, suffectus. Bis Turcae conati auxilium in eam urbem inferre; at a Tribuno militum Veteranio bis item fusi. Tamen praesidiarii totis viribus omnique conatu opulentum ejus provinciae emporium defensare. Armorum auctoritare Segedinum ad deditionem cogit.Sed ubi Caraphaeum adpropinquantem cognorunt, quanquam is unum itemque alterum diem oculorum morbo impeditus agmen substiterit; tamen Ducis auctoritate commoti, praediviti urbi vi captae veriti direptionem, antequam adesset, eam Wallisio dediderunt. Eâque de ditâ Agria undequaque interclusa est; et quicquid Danubium inter et Tibiscum interjacet Turcis ademptum.
| Caput X |
Liber secundus |