 Scaena I |
Scaena III  |
Sat. Salve, Seiane! valesne, ducum optime?
Sei. Ego satis valeo, Satri, si principi nostro gratus vivo.
Sat. Immo ille te, ut mereris, ornat. nonne in theatre Pompei, quod iam nunc exustum reficit;, statuam tibi ponit?
Sei. In hac re gratias illi ago, non quod me ornet, sed quod malevolos quosdam reprehendit. quid cives credis dicere?
Sat. Immo gaudent omnes, uno vel altero fortasse excepto.
Sei. Quern excipis? scio multos me, quod principem amem, valde odisse.
Sat. Est quidam Cremutius Cordus, contumax homo …
Sei. Novi hominem: sed quid nunc ille?
Sat. Dicit nunc vere theatrum perire, quod statuam tuam receperit.
Sei. Ille quidem verbis me petit: alius fortasse his verbis incitatus manu me petet. ego quidem principem custodio; quis vero me custodiet?
Sat. Canes tibi alendi sunt, qui tibi uni mansueti erunt, aliis feri.
Sei. Tune canis partes vis agere?
Sat. Si tu mihi cibum dabis.
Sei. Quem igitur cibum petis?
Sat. Caro mihi humana maxime placet, da mihi illum Cremutium: quamquam durus est, ego illum mitem reddam.
Sei. Cremutium petis? vir probus est, spectatus, suis carus, principi non invisus. sed si e re publica est illum perire, obstare tibi non audeo. tu vero cave quid agas.
Sat. Gratias tibi maximas ago, mi Seiane. pulchram ego hodie orationem in senatu habebo: lacrimas omnibus movebo.
Sei. Tace vero: princeps cum consulibus accedit.
Agrippa. Te, Iuppiter optime maxime, vosque di deaeque omnes quibus haec urbs est curae, oramus et obsecramus, ut quae hodie hic gerantur, bene imperio Romano, bene principi dilectissimo vertant. salutat senatus Tiberium.
Tiberius. Deorum numine huic senatui rei publicae cura est commissa: de iis nunc rebus consules referant, quae maximi momenti esse videantur. ego pro virili parte, si quid imperiis gerendis didici, consilio vos adiuvabo.
M. Cominius. Audi, audi, Caesar, et miseris pro tua dementia succurre.
Cossius. Die libere, M. Comini, quid velis.
Com. Mihi quidem nihil posco; sed fratri meo, calamitatem passo, veniam oro.
Agr. Ille est, nisi fallor, qui probroso carmine in Caesarem scripto lege maiestatis damnatus est.
Com. Stultitia erravit, et iuvenili ardore faceta dicendi: nunc facti paenitet, nunc veniam a te, Caesar, orat.
Tib. Quid multa? se laesit, non me: poenae remissionem a vobis, patres, si placet, libentissime peto.
Com. Dignum tua fama te praestas, maxime Caesarum!
M. Suillius. Audi, audi, Caesar, et miseris pro tua dementia succurre.
Agr. Die libere, M. Suilli, quid velis.
Suill. Mihi quidem nihil posco; sed fratri meo, calamitatem passo, Caesaris auxilium posco.
Coss. Nonne ille est, qui pecunia ob rem iudicandam accepta in exilium damnatus est?
Suill. Ita est: sed quid facias? etiam praestantissimi senatorum in his rebus peccaverunt; cur hunc unum tanta afficitis poena?
Coss. Nos quidem, Caesar, Publio Suillio bono amico et lepido homine usi sumus. si huic ignosces, omnibus senatoribus gratum feceris.
Tib. Deorum voluntate magistratibus Romanis vitae et bona omnium civium commissa sunt, quid fiet hac re publica, si iudicia argento corrumpentur?
Agr. Pro sapientia tua dixisti, Caesar: nos vero qui homines sumus, non philosophi, veniam petimus, si forte unus nostrum in hac re peccavit.
Tib. (truci vultu). Pudet me hercule vestrum, patres, et miseret. num ita didicistis, amicos rei publicae anteponere? ego vero his precibus non cedam: immo vinciatur P. Suillius et in insulam amoveatur! discant omnes Romani, valere iudicia in eos, qui publicum
honorem pretio vendant.Agr. Adsunt legati Hispaniae ulterioris; orant ut sibi liceat templum in honorem Tiberii et Augustae aedificare.
Tib. Res hacc non parvi momenti est, patres. consulite libere, quid fieri velitis.
Agr. Die, Cossi, quid ipse sentias.
Coss. Sunt, patres conscripti, qui deos mundum regere putent: sunt qui deos quidem esse putent, sed illos non curare, quid agat humanum genus, sunt quoque, qui deos esse omnino negent. quid horum verum sit, nescire me fateor: nullam sententiam affirmaverim, nullam negaverim. Hispani principem nostrum deum esse volunt: ipse paene adducor, ut cum iis consentiam. equidem censeo legatis nihil negandum.
Agr. Tu vero, Lepide, hic et annis et prudentia excellis. die quid sentias.
Lepidus. Scio bene, patres conscripti, multos hominum ob bene merita in caelum maiorum more esse sublatos: sic Romulum, qui primus hanc urbem condidit, sic Caesarem Augustum, qui post tot tumultus pacem et leges restituit. faciat princeps, quod iustum censeat. ego vero censeo, praestare gentes lovem optimum maximum templis et caerimoniis, principem amore et oboedientia colere.
Tib. Asiae civitatibus priore anno, patres, concessi, ut meo numini et urbis Romanae templum statuerent. hoc semel feci, ut in animo haberent Graeci, instabile hominum genus, divina auctoritate hoc nostrum imperium niti. iterum ut fiat, non permittam. quid enim mihi cum templis, cum sacrificiis ? ego me mortalem esse scio: hoc vos, hoc posteros meminisse volo. illud modo de me dicant: vixit maioribus suis dignus; rei publicae causa neque hostium minas neque amicorum offensiones timuit. hoc mihi optimum monumentorum, quod in animis vestris aedificatur. di mihi dent, ut nunquam divini, nunquam humani iuris obliviscar! nunc vero abeant legati, atque suos iubeant Caesari ea deferre, quae Caesarem accipere deceat.
Sei. Audi, audi, Caesar, quae ad tuam salutem maxime pertinent.
Tib. Meam quidem salutem tu optime curas, mi Seiane; noli iam senatum morari.
Sei. Hunc vero audi, Caesar; nam in hac re rei publicae salus cum tua maxime coniuncta est.
Sat. Hodie, Caesar maxime, omnes cives prudentia et benevolentia tua coniunxisti. quid tum illis faciendum putas, qui civilia odia excitare, partium iras conflare volunt?
Tib. Tu mihi potius die, Satri, quem hodie accuses.
Sat. Divus lulius ita in senatu sedebat, ut nunc tu; ita preces amicorum audiebat, ita consultis senatus intererat. inopinantem, insontem Brutus et Cassius interfecere. quis hoc iure factum dixerit?
Tib. De illa re pueri in ludis disputent: quid ad nos attinet? moraris senatum, Satri.
Sat. In hac causa etiam molestus esse audeo. qui enim hos laudat; hos iuvenibus imitandos proponit, quam maximam calamitatem civitati aliquando inferre potest.
Tib. Quid tu censes, Seiane? nonne haec neglegere possumus?
Sei. Ego sic censeo, Caesar: si quis haec inter vina imprudens dixit, neglegas: si vero eorum quis, qui aetate et doctrina auctoritatem habent, amplius res investiganda est. ubi enim multus est fumus, potest esse aliquid et ignis.
Tib. Quem igitur nominas, Satri?
Sat. Ego quidem neminem. Ecce hunc librum, ubi laudatur Brutus, Cassius vero Romanorum Vltimus appellatur. videas ipse, cuius se esse dicat.
Tib. (librum legens). Auli Cremutii Cordi Annales! … Brutum, quem honoris causa nomino. … sic mortem obiit Cassius, Romanorum Vltimus … discant ex me posteri, quid sit vir vere Romanus! itane vero, Cremuti, prava ratione inductus scribis?
Crem. Equidem liber sum natus: libere sentire, libere scribere didici.
Tib. Quid vero hic libere sentis, libere scribis? nonne divus Iulius, nonne Augustus, nonne ego pro libertate omnium viriliter egi?
Crem. Ius meum postulo.
Tib. Nonne mihi quoque aliquid apud posteros iuris concedere vis? quam minime hoc Romanum est, nimium philosophari!
Lep. No sis tam commotus, princeps! temere ista dicuntur, cito in oblivionem cadent.
Sei. Quorsus tantum verborum? die nobis potius, Caesar, quid nunc agendum sit.
Tib. Ego vero quid dicam, quid non dicam, nescio. di me omnes perdant, nisi cottidie peius pereo, quam quisquam cupit eorum, qui me exemplo pessimo perire volunt.
Sat. Ego quoque nihil nisi ius meum postulo. Cremutio diem dico: illud quoque more maiorum repetere audeo, ut videant consules, ne quid detrimenti respublica capiat.
Tib. Iure igitur et ordine omnia agantur: dicto die censeat senatus, quid his hominibus faciendum sit.
Consules. Surgite, patres, et donmm suam quisque redite. res in alterum profertur diem.