 4 |
6  |
LIBER QUINTUS.
recensere1009-1010 Quintus Commentariorum in Jeremiam liber, a duobus, frater Eusebi, calathis habebit exordium, quorum alter rectae fidei dulcedinem, alter haereticorum perfidiae amaritudinem demonstrabit. Quamvis Ananias filius Azur repugnet Jeremiae, et Semeias Nehelamites Prophetam mitti cupiat in carcerem, et Sophonias sacerdos in Pseudoprophetarum verba conjuret (Jerem. XXVIII, XXIX): tamen veritas claudi et ligari potest, vinci non potest, quae et suorum paucitate contenta est, et multitudine hostium non terretur. Erige itaque cum Moyse ad coelum manus, et antiquum serpentem in eremo suspende, statimque et Amalec delebitur, et venenati morsus non praevalebunt, securusque populus Domini cum Jesu Jordanis fluenta transibit, et post vastam solitudinem, comedet panem, qui in Bethleem nostro natus est viculo (Exod. XVII, Num. XXI).
(Cap. XXIV.--Vers. 1 seqq.) Ostendit mihi Dominus, et ecce duo calathi (sive cophini) pleni ficis, positi ante Templum Domini: postquam transtulit Nabuchodonosor rex Babylonis Jechoniam filium Joacim regem Juda et principes ejus, et fabrum, et inclusorem de Jerusalem, et adduxit eos in Babylonem. Calathus unus ficus bonas habebat nimis, ut solent ficus esse primi temporis: et calathus unus ficus habebat malas nimis, quae comedi non poterant, eo quod essent malae. Et dixit Dominus ad me: Quid tu vides, Jeremia? Et dixi: ficus bonas, bonas valde; et malas, malas valde, quae comedi non possunt, eo quod malae sint. Et factum est verbum Domini ad me, dicens: Haec dicit Dominus Deus Israel: Sicut ficus hae bonae, sic cognoscam transmigrationem Juda, quam emisi de loco isto in terram Chaldaeorum, in bonum. Et ponam oculos meos super eos in bonum, et reducam eos in terram hanc, et aedificabo eos, et non destruam: et plantabo eos, et non evellam. Et dabo eis cor ut sciant me, quia ego sum Dominus; et erunt mihi in populum, et ego ero eis in Deum: quia revertentur ad me in toto corde suo. Et sicut ficus pessimae, quae comedi non possunt, eo quod sint malae: haec dicit Dominus, sic dabo [Al. clamabo ] (sive tradam) Sedeciam regem Juda et principes ejus, et reliquos de Jerusalem, qui remanserunt in urbe hac, et qui habitant in terra Aegypti. Et dabo eos in vexationem, afflictionemque (sive dispersionem) omnibus regnis terrae in opprobrium, et in parabolam, et in proverbium, et in maledictionem in universis locis, ad quae ejeci eos. Et mittam in eos gladium, et famem, et pestem, donec consumantur de terra quam dedi eis et patribus eorum. Duos cophinos, sive calathos bonorum et malorum [ Al. bonarum et malarum] ficorum, quidam interpretantur in Lege, et in Evangelio; Synagoga, et Ecclesia; et Judaeorum populo, et Christianorum; gehenna, et regno coelorum, quorum alterum ad supplicium pertinet peccatorum, alterum ad Sanctorum 1011 habitaculum. Sed nos scientes juxta Apostolum Paulum (Rom. VII) legem bonam et sanctam, et mandatum bonum et sanctum, et unum esse utriusque Testamenti Deum, vel ad eos magis referamus, qui in adventu Domini Salvatoris crediderunt, et non crediderunt: ut qui a Scribis et sacerdotibus concitati clamaverunt, dicentes: Crucifige, crucifige talem (Luc. XXIII, 21), sint calathus ficorum malorum; qui vero post ascensionem ejus de populo crediderunt, ad bonas ficus, et ad calathum cophinumque optimum referantur. Simplicem autem et veram sequamur historiam, quod bonorum ficorum calathum dixerit Jechoniam, qui se Jeremiae consilio, et imperio Dei, tradiderat regi Babylonio: cui et prospera Dominus pollicetur: Malarum autem Sedeciam, qui contradicens sententiae Dei captus sit, caecatusque oculis ductus est in Babylonem, ibique mortuus est (IV Reg. XXV). In tantum autem Deus posuit oculos suos in bonum his qui imperio ejus acquieverunt (Infra. XLII), et reduxit illos in terram suam, et aedificavit et non destruxit, et plantavit et non evulsit, deditque eis cor ut scirent eum, quod ipse esset Dominus, et fierent illi in populum, et ipse eis esset in Deum: ut etiam in captivitate posuerit oculos suos super illos, et exercere terram, aedificare domos, plantare pomaria [ Al. pomeria] in Babylonia regione permiserit: Daniel signorum miraculis, de captivo subito princeps factus sit (Dan. V), et tres pueri gloriose de fornacis incendio liberati sint (Dan. III): et expletis annis septuaginta sub Zorobabel et Jesu sacerdote magno et Ezra ac Neemia, plurima pars reversa sit Jerusalem: quorum numerus in ejusdem Ezrae volumine continetur (I Esdrae II). Notandum quoque [ Al. quippe] quod haec Visio Sedeciae temporibus facta sit ad Prophetam, postquam Jechonias ductus est in transmigrationem: Non enim dixit captivitatem, quia se ultro tradiderat. Fabros autem et inclusores, vel legis interpretes atque doctores debemus accipere, vel artifices inclusoresque [ Al. clusoresque] auri atque gemmarum, quae ars apud Barbaras nationes pretiosissima est. Pro inclusoribus Septuaginta vinctos interpretati sunt, ut captivitatis significarent malum; et de suo addidere, divites, quod in Hebraico non habetur. Comparat autem calathum qui bonas ficus habebat et bonas nimis, ficis primi temporis, quae Graece appellantur πρώϊμα, Abrahae videlicet, Isaac, et Jacob, et Moysi, et Aaron, et Job, et caeteris sanctis viris, de quibus unus de duodecim 1012 loquitur Prophetarum: Sicut uvam in deserto inveni Israel, et sicut ficus in ficulnea inveni patres eorum (Ose. IX, 10). Unde et nos appellamur filii Abraham. Et econtrario dicitur ad Judaeos: Si pater vester esset Abraham, faceretis opera ejus (Joan. VIII, 39). Hi autem calathi, qui bonas habebant et malas ficus, non erant foris et extra Ecclesiam, sed ante templum Domini, eo quod cuncta illius scientiae pateant: nec tantam habent amaritudinem hae ficus quae foris sunt, quantam illae quae post confessionem fidei praevaricatione mutatae sunt. Nec tantam suavitatem bonae ficus, quae non sunt in conpectu templi Dei: quales fuerunt mundi philosophi, qui naturali bono et intelligentia Creatoris, non tam visi sunt sequi, quam laudare virtutes: quantam habent suavitatem ficus, quae sunt in templo Dei, quarum fuerunt Prophetae et Apostoli, de quibus una ficus loquebatur: Lac vobis dedi, non solidum cibum (I Cor. III, 2). Et: Filioli mei, quos iterum parturio donec Christus formetur in vobis (Galat. IV, 19). Unde dicitur, quod in conspectu templi Dei, ficus bonae fuerint bonae valde; et ficus malae, fuerint malae valde. Ac ne putemur nostrum sensum ponere, ipsa Scriptura se pandit. Sicut, inquit, ficus hae bonae: sic cognoscam transmigrationem Juda, quam emisi de loco isto in terram Chaldaeorum in bonum: Jechoniam et principes, qui cum eo capti sunt, significans. Et econtrario de calatho, qui malas habebat ficus; et sicut ficus, ait, pessimae [Al. pessimas] quae comedi non possunt, eo quod sint malae: sic dabo Sedeciam regem Juda et principes ejus, et eos qui in Aegyptum transfugerunt, et qui remanserunt in urbe hac in vexationem afflictionemque omnibus regnis terrae (Infra XLII), quando in Aegypto quoque capti sunt, et Nabuchodonosor posuit in Taphnis solium suum, misitque super eos Dominus gladium, famem, et pestem, donec consumerentur de terra quam dedit patribus eorum. Quod autem dixit de ficis bonis: Dabo eis cor ut sciant me, quia ego sum Dominus, illi simile est Apostolico: Deus est qui operatur in vobis et velle, et perficere (Philipp. II, 13): quod non solum opera, sed et voluntas nostra Dei nitatur auxilio. Delirat in hoc loco allegoricus semper interpres, et vim cupiens historicae facere veritati, de coelesti Jerusalem captos refert, atque translatos in terram Chaldaeorum: rursumque ad locum pristinum reversuros, ut Jeremiam et caeteros sanctos prophetas; alios vero qui peccatores fuerint, in terra hac et in valle lacrymarum esse morituros. Totam visionis hujus simul posui περικοπὴν, 1013 ne sensum in expositione dividerem.
(Cap. XXV.--Vers. 1.) Verbum quod factum est ad Jeremiam de omni populo Juda (sive super omnem populum Juda) in anno quarto Joacim filii Josiae regis Juda. Haec priora sunt praeterita visione: illa enim sub Sedecia facta est, postquam Jechonias translatus est Babylonem; haec autem sub Joacim filio Josiae, et patre Jechoniae. Non enim curae erat (ut ante jam dixi) Prophetis [ Al. prophetiae] tempora conservare, quae historiae leges desiderant; sed scribere utcumque audientibus atque lecturis utile noverant. Unde et in Psalterio male quidam juxta textum historiae psalmorum requirunt ordinem, quod in lyrico carmine non observatur.
(Vers. 2.) Ipse est annus primus Nabuchodonosor regis Babylonis (quod in LXX non habetur. Et sequitur): Quod locutus est Jeremias Propheta ad omnem populum Juda, et ad universos habitatores Jerusalem dicens. Quarto anno regis Joacim, filii Josiae patris Jechoniae, Nabuchodonosor in Babylone suscepit imperium, atque ita factum est, ut annus qui primus erat Nabuchodosonor in Babylone, quartus esset in Jerusalem regis Joacim. Denique octavo anno regni sui, Jechoniam cum matre et principibus duxit in captivitatem, qui tribus tantum post interfectionem patris Joacim regnarat mensibus. Interfectus est autem Joacim undecimo anno regni sui in Jerusalem (IV Reg. XXIV).
(Vers. 3.) A tertio decimo anno Josiae filii Ammon regis Juda usque ad diem hanc, iste est tertius et vicesimus annus, factum est verbum Domini ad me, et locutus sum ad vos de nocte consurgens et loquens, et non audistis. Tertio decimo anno regis [ Al. regni] Josiae qui regnavit in Jerusalem annis triginta et uno, Jeremias prophetare exorsus est, et prophetavit sub eo annis decem et novem, cui successit in regnum filius ejus Joachaz: quo statim ducto in captivitatem a Nechao rege Aegyptiorum, regnum obtinuit Joacim frater ejus (IV Reg. XXIII). In cujus regni quarto anno, iste ad Jeremiam fit [ Al. fuit] sermo Domini, ac per hoc vigesimus tertius annus erat Jeremiae prophetae, ex quo loqui ad populum coepit; et numquam praedicare cessavit, sed singulis diebus diluculo et de nocte consurgens, loquebatur ad populum. Et non, inquit, audistis. Sin autem, ut novi ex veteribus 1014 haeretici volunt, lex semel in adjutorium data est, et constituta praecepta quae nostri arbitrii voluntate vel facimus, vel non facimus; quomodo Propheta se semper ingerit, et quotidie replicat mandata Dei, quae utique semel accepta, suffecerant eis quibus data fuerant; nisi ut hoc ostendat, Dei nos semper indigere auxilio; et numquam posse sufficere, quod semel datum est, nisi quotidie Domini admonitione renovetur?
Et misit Dominus ad vos omnes servos suos Prophetas, consurgens diluculo, mittensque: et non audistis. Non per unum Prophetam, sed per omnes populum suum Deus semper admonuit, et quasi ipse in vigiliis, atque excubiis constitutus surrexit diluculo, ut suum populum commoneret. Et non, inquit, audistis; ut quanto crebrior admonitio, tanto contemnentium fuerint peccata majora?
(Vers. 4, 5.) Neque inclinastis aures vestras, ut audiretis, cum dicerem [Vulg. diceret]: Revertimini ad me unusquisque a via sua mala, et a pessimis cogitationibus vestris: et habitabitis in terra, quam dedit Dominus vobis et patribus vestris a saeculo usque in saeculum. Tanta fuit duritia populi, ut ne habitum quidem audientis assumeret, et inclinaret aurem suam, praecipue Domino commonente, ut reverteretur unusquisque a via sua mala et a pessimis cogitationibus suis. Et, o infinita clementia, non supplicium inferre pro scelere, sed ad poenitentiam provocare, tam malorum operum, quae significat via mala, quam pessimarum cogitationum, quae et ipse absque opere reputentur in peccatum. Et promittit praemium, si fecerint quod praeceptum est, ut habitent in terra, quae data sit patribus, et propter filiorum vitia sublata. Quodque ait: A saeculo et usque in saeculum, sive, ab aeterno et usque in aeternum, ostendit Dei dona perpetua, si digni exstiterint hi quibus data sunt.
(Vers. 6, 7.) Et nolite ire post deos alienos, ut serviatis eis, adoretisque eos; neque me ad iracundiam provocetis in operibus manuum vestrarum, et non affligam vos. Et non audistis me, dicit Dominus, ut me ad iracundiam provocaretis in operibus manuum vestrarum in malum vestrum. Et haec, inquit, monebam cum superioribus, ne diis alienis serviretis, et adoraretis eos, et ne ista faciendo me provocaretis ad iracundiam propter opera manuum vestrarum, ut facerem quod nolebam, et affligerem 1015 vos, et non audistis me. Quodque sequitur, Dicit Dominus, ut me ad iracundiam provocaretis in operibus manuum vestrarum in malum vestrum, in Septuaginta non habetur.
(Vers. 8.) Propterea haec dicit Dominus exercituum: pro eo quod non audistis verba mea, ecce ego mittam et assumam universas cognationes Aquilonis, ait Dominus; et Nabuchodonosor regem Babylonis servum meum. Quia me ad iracundiam provocastis, et fecistis malum in interitum vestrum, et provocantem ad poenitentiam, superbo calcastis pede, mittam, inquit, ad universas cognationes, sive nationes Aquilonis, et adducam principem earum Nabuchodonosor regem Babylonis servum meum. Mittit autem Dominus vel Angelos, ut concitent gentes, vel certe hujusmodi movet cognationes, ut faciant Domini voluntatem. Quodque vocat servum suum Nabuchodonosor, non sic servus vocatur ut Prophetae et omnes sancti, qui vere serviunt Domino; sed quo in eversione Jerusalem, Domini serviat voluntati: secundum quod et Apostolus loquitur: Quos tradidi Satanae, ut discant non blasphemare (I Tim. I, 20). In Aquilonis autem parte esse Chaldaeos, juxta situm Jerusalem nulli dubium est.
(Vers. 9.) Et adducam eos super terram istam, et super habitatores ejus, et super nationes omnes quae in circuitu illius sunt; et interficiam eos, et ponam eos in stuporem, et in sibilum, et in solitudines sempiternas. Ista sunt praemia contemptorum, et Dei verba audire nolentium. Quidquid igitur mali super nos adducitur, nostra peccata fecerunt. Omnesque gentes ut tunc adductae sunt contra Jerusalem: sic hodie adducuntur contra Ecclesiam negligentem, ut interficiat eos, et ponat in stuporem, et in sibilum, et in solitudines sempiternas, ut in exemplo sint omnium atque miraculo. Sibilus autem miraculi et stuporis indicium est; et solitudo sempiterna in his deprehenditur, qui praesidem non habent Deum.
(Vers. 10.) Perdamque ex eis vocem gaudii, et vocem laetitiae; vocem sponsi, et vocem sponsae; vocem molae, et lumen lucernae. Et erit universa terra ejus [Vulg. haec] in solitudinem et in stuporem. Hoc in conciliabulo malignantium et hodie comprobatur; ut magistri eorum non doceant verbum Dei, sed instar colubri sibilent. Peritque in eis vox gaudii, voxque laetitiae, ut numquam audiant illud Apostoli: Gaudete, iterum dico gaudete (Philipp. IV, 4). Vox quoque sponsae, Ecclesiasticae fidei; et vox sponsi, Domini Salvatoris: Qui enim habet sponsam, sponsus est (Joan. III, 29). 1016 Vox molae, ut non conterantur in ea frumenta, et populis vescenda tribuantur: et lumen lucernae, doctrina videlicet et scientia [ Al. doctrinam et scientiam] Prophetarum. Denique et de Joanne Baptista dicitur: Ille erat lucerna lucens (Joan. V, 35). Et alius Propheta: Lucerna, inquit, pedibus meis verbum tuum, Domine, et lux semitis meis (Psal. CXVIII, 105). Universa, inquit, terra haereticorum erit in solitudinem, et in stuporem, cum novissimum ejus insipiens fuerit demonstratum.
(Vers. 11 seqq.) Et servient omnes gentes istae regi Babylonis septuaginta annis. Cumque impleti fuerint anni septuaginta, visitabo super regem Babylonis, et super gentem illam, dicit Dominus, iniquitates eorum, et super terram Chaldaeorum, et ponam illam in solitudines sempiternas. Et adducam super terram illam omnia verba mea quae locutus sum contra eam: omne quod scriptum est in libro isto, quaecumque prophetavit Jeremias adversum omnes gentes. Sicut Jerusalem post septuaginta annos recipit [ Al. recepit] pristinos habitatores, et expletis suppliciis, quia obedivit sententiae Dei, felicitate pristina perfruitur; sic rex Babylonis qui elatus est in superbiam, et suarum arbitratus est virium, quod regnavit in gentibus, et non Domini voluntatis, Medis Persisque venientibus destruetur. Denique usque hodie urbis Babylonis reliquiae tantum manent. Et posuit illam Dominus in solitudinem sempiternam, et implevit omnia verba, quae in istius ipsius Prophetae volumine continentur. Nam in consequentibus, quae mala passura sit Babylon, Jeremiae sermo describit.
(Vers. 14.) Quia servierunt eis cum essent gentes multae, et reges magni; et reddam eis secundum opera eorum, et secundum facta manuum suarum. Hoc in Septuaginta non habetur. Significat autem quod non solum contra Babylonem prophetaverit Jeremias, sed contra caeteras gentes, quae in Babylonio fuerant exercitu, et contra Domini populum dimicarunt. Denique in sequentibus dicitur contra Aegyptum, et Philisthiim, et Moab, et Ammon, et Idumaeam, et Damascum, et Cedar, et regna Asor, et Elam, et ad extremum contra Babylonem terramque Chaldaeam.
(Vers. 15 seqq.) Quia sic ait Dominus Deus Israel ad me [Vulg. addit exercituum, et silet ad me]: sume calicem vini furoris (sive meri) hujus de manu mea, et propinabis de illo cunctis gentibus, ad quas ego mittam te, et bibent, et inebriabuntur [Vulg. turbabuntur ] (sive voment); et insanient a facie gladii, quem ego mittam inter eos. Et accepi calicem de manu Domini, et propinavi cunctis gentibus ad quas misit me Dominus. Propinatio calicis, et 1017 calicis meri, sive non mixti [ Al. commixti], quae Graece dicitur ἀκράτου, Dominici furoris indicium est, ut omnes gentes, quae contra Dei populum militarunt, bibant de calice furoris Domini, de quo scribit Isaias contra Jerusalem: Scyphum furoris, calicem ruinae ebibisti et evacuasti, propterea consurge (Isa. LI, 17). Iste autem calix idcirco bibitur a cunctis gentibus, ut vomant et insaniant. Quod quidam pravus interpres in bonam partem accipit: ut instar catharticae potionis quidquid cholerae et pituitae et noxii humoris in pectore est, foras exire compellat, et restituat pristinam sanitatem. Pro Jeremia quoque Salvatorem accipit, quod ipse cunctis gentibus propinarit ad quas et missus sit, ut abjecta idololatria, Dei se cultui dedicarent. Quod contrarium esse Scripturae sanctae, monstrabunt sequentia. Non enim pro remedio, ut ille vult, sed pro poena meraco calice propinantur.
(Vers. 18.) Jerusalem et civitatibus Juda, et regibus ejus, et principibus ejus, ut darem eos in solitudinem, et in stuporem, et in sibilum, et in maledictionem, sicut est dies ista. Putabam, inquit, quod solis gentibus propinarem, et ideo me huic ministerio laetus obtuleram; sed inter caeteras gentes, immo ante caeteras, propinavi Jerusalem et civitatibus Juda, et regibus ejus, et principibus, ut darem eos in stuporem, et in solitudinem, et in sibilum, et in maledictionem, sicut et praesenti probatur exemplo. Unde dicit et supra: Seduxisti me, Domine, et seductus sum: invaluisti et potuisti (Supra XX, 7).
(Vers. 19.) Pharaoni regi Aegypti et servis ejus, et principibus ejus, et omni populo ejus, et universis generaliter. Post Jerusalem bibit Pharao rex Aegypti et socii ejus: biberunt principes et universus populus, cunctusque, qui non quidem est Aegyptius, sed in ejus regionibus commoratur: quos Septuaginta vertere συμμίκτους, id est, mixtitios, vulgus non Aegyptiae regionis, sed peregrinum et adventitium.
Et cunctis regibus terrae Ausitidis. Quae Hebraice appellatur US ( ), de qua et Job fuisse narrat historia: Homo quidam erat in regione Ausitidi, nomine Job (Job. I). Et tamen sciendum hunc versiculum in LXX non haberi, Theodotionemque pro Us, interpretatum esse insulam.
(Vers. 20.) Et cunctis regibus terrae Philisthiim et Ascalonis, Gazae, Accaronis, et reliquiis Azoti. 1018 Generaliter posuit Philisthiim, hoc est, terram Palaestinorum, et specialiter urbes eorum Ascalonem, Gazam, Accaron, Azotum; solam tacuit Geth, quae continetur in reliquiis. Hoc est enim quod scriptum est: Et reliquiis Azoti: vicina enim atque confinis est Azoto, quae Hebraice dicitur ESDOD ( ), regio urbis Geth. Palaestinos autem a Babyloniis captos atque vastatos, scribit Isaias.
(Vers. 21.) Idumaeae, et Moab, et filiis Ammon, et cunctis regibus Tyri, et universis regibus Sidonis. Idumaea in qua sunt montes Seir, et quae Hebraice appellatur EDOM ( ): Moab, et Ammon, ipsi sunt filii Lot, proximi maris Mortui. Tyrus et Sidon in Phoenicis littore principes civitates, quae et ipsae Babylonio veniente superatae sunt, quarum Carthago colonia. Unde et Poeni sermone corrupto quasi Phoeni appellantur: quorum lingua Hebraeae linguae magna ex parte confinis est.
(Vers. 22.) Et regibus insularum, quae sunt transmare. Trans [ Al. transit] Cyprum, et Rhodum, et insulas, quae appellantur Κυκλάδες. Et hae enim a Babyloniis occupatae sunt.
(Vers. 23.) Et Dedan, et Theman, et Buz, et universis qui attonsi sunt in comam. Hae gentes in solitudine sunt, vicinae et mixtae regionibus Ismaelitarum, quos nunc Saracenos vocant, et de quibus dicitur: qui attonsi sunt in comam.
(Vers. 24.) Et cunctis regibus Arabiae: et cunctis regibus Occidentis, qui habitant in deserto. Hoc in LXX non habetur. Post [ Al. Propter] Dedan igitur, et Theman, et Buz, et Ismaelitas, regionum ordinem sequitur.
Et cunctis regibus Zamri. Hoc quoque in LXX non habetur.
(Vers. 25.) Et cunctis regibus Elam, cunctisque regibus Medorum. Ex eo quod Zamri sequitur Elam regesque Medorum, arbitramur et Zamri regionem esse Persidis, nisi forte ex eo quod praecessit Arabia, et hi reges solitudinis accipiendi sunt. Elam autem regio Persidis trans Babylonem, unde et Elamitae. Medi quoque, atque Persae, a quibus capta et destructa est Babylon. Et ipsi enim meracum calicem, Alexandro rege Macedonum propinante potarunt.
Et cunctis regibus Aquilonis [Al. Babylonis] de prope et de longe. Quia Persidis et Babylonis, Elam atque Medorum enumeraverat regiones: nunc generaliter ponit omnes reges Aquilonis, qui prope sunt, et 1019 qui longe. Pro Aquilone, qui Hebraice dicitur SAPHON ( ), LXX vertere ἀφηλιώτην, quem nos Subsolanum possumus dicere.
(Vers. 26.) Unicuique contra fratrem suum, et omnibus regnis terrae qaae super faciem ejus sunt. Ne cunctas Orientalis provinciae regiones enumerare per partes longum fieret, generaliter posuit omnia regna terrae, quae memorantur in terra. Quod autem dixit contra fratrem suum, subauditur, dedi meracam potionem, ut omnes furerent, vomerent, insanirent, et mutuis inter se praeliis dimicarent. Quodque intulit:
Et rex Sesach bibet post eos: et in LXX non habetur, hunc habet sensum: Omnes, inquit, in circuitu nationes Babylonio imperio subjacebunt, et cuncta suae subjiciet potestati, ita ut universae, quas praeteritus sermo narravit gentes, ipsi serviant et bibant de calice ejus. Unde et in visione contra Babylonem scribitur: Calix aureus Babylon, inebrians omnem terram (Infra LI, 7). Novissimus autem rex Babylonis bibet hanc potionem, propinante sibi ascensore bigae, cameli, et asini, Cyro rege Medorum, atque Persarum. Quomodo autem Babylon, quae Hebraice dicitur BABEL ( ), intelligatur SESACH ( ), non magnopere laborabit, qui Hebraeae linguae parvam saltem habuerit scientiam. Sicut apud nos Graecum alphabetum usque ad novissimam litteram per ordinem legitur, hoc est, Alpha, Betha, et caetera usque ad ω: rursumque propter memoriam parvulorum solemus lectionis ordinem invertere, et primis extrema miscere, ut dicamus Alpha, O, Betha, Psi: sic et apud Hebraeos primum est ALEPH , secundum BETH , tertium GHIMEL , usque ad vigesimam secundam, et extremam litteram THAU , cui penultima est SIN . Legimus itaque ALEPH, THAU, BETH, SIN . Cumque venerimus ad medium, LAMED , litterae occurrit CHAPH : et ut, si [ Al. sic] recte legamus, legimus BABEL ( ): ita ordine commutato, legimus SESACH ( ). Vocales autem litterae inter BETH et BETH, et LAMED, juxta idioma linguae Hebraeae in hoc nomine non ponuntur. Arbitrorque a sancto Propheta prudenter fuisse celatum, ne aperte eorum contra se insaniam commoveret, qui obsidebant Jerusalem, et jam jamque ejus potituri erant 1020. Quod et Apostolum contra imperium Romanum fecisse legimus, scribentem de Antichristo: Non meministis quod cum apud vos essem adhuc, haec dicebam vobis? Et nunc quid detineat scitis, ut reveletur in suo tempore, subauditur Antichristus. Jam enim mysterium iniquitatis operatur: tantum qui [Al. ut qui] tenet modo, teneat donec de medio fiat, et tunc revelabitur ille iniquus, quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris sui, et destruet illuminatione adventus sui (II Thess. II, 3 seqq.). Eum qui tenet, Romanum imperium ostendit: nisi enim hoc destructum fuerit, sublatumque de medio, juxta prophetiam Danielis, Antichristus ante non veniet. Quod si aperte dicere voluisset, stulte persecutionis adversum Christianos et tunc nascentem Ecclesiam rabiem concitasset. Longius quam Commentariorum brevitas patitur, de hoc capitulo diximus, quod Graeci forsitan Latinique fastidient, quia in suis codicibus non habetur. Sed quid proderit cum in consequentibus hic ipse Propheta dicat: Quomodo capta est Sesach, et comprehensa est inclyta universae terrae? quomodo facta est in stuporem Babylon inter gentes? Allegorici interpretes istum omnem locum ad cunctas referunt nationes, quas inebriaverit diabolus calice peccatorum meracissimo. Et novissimum etiam ipsum bibiturum supplicia atque cruciatus, de quo scribit Apostolus: Quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris sui (II Thess. II, 8). Et [Al. Unde et ] in alio loco dicit: Novissimus autem inimicus destruetur mors (I Cor. XV, 26). Quod magnarum virium est posse diversarum vocabula nationum transferre sub etymologiis suis, et singula vitia, singulis nominibus coaptare.
(Vers. 27.) Et dices ad eos; haec dicit Dominus exercituum Deus Israel: Bibite et inebriamini, et vomite, et cadite, et nolite consurgere [Vulg. neque surgatis] a facie gladii, quem ego mittam in [Al. inter] vos. Postquam, inquit, cunctis gentibus propinaveris, et impleveris praeceptum Domini, rursum haec verbis Domini imperabis, et dices: Bibite et inebriamini, et vomite, et cadite, et nolite consurgere. Si bibere et inebriari, vomere, et cadere salutis indicium est, ut instar catharticae potionis noxia quaeque pellantur: quomodo sequitur, et nolite consurgere? Quae sit autem potio, quae eos cadere faciat in aeternum, ponit manifestius, id est, 1021 a facie gladii quem ego mittam inter vos.
(Vers. 28.) Cumque noluerint accipere calicem de manu tua ut bibant, dices ad eos: Haec dicit Dominus exercituum: Bibentes bibetis: quia ecce in civitate, in qua invocatum est nomen meum, ego incipio [Vulg. incipiam] affligere, et vos quasi innocentes immunes eritis (sive et vos munditia mundi eritis)? non eritis immunes (sive non eritis mundi ). Latenter ostendit, praeceptum Dei, qui voluntate facere noluerint, suscepturos necessitate, et audituros: Bibentes, bibetis. Velitis, inquit, nolitis, Dei sententia complenda est. Si enim civitas Jerusalem, in qua notum fuit nomen Dei, dicente Propheta: Notus in Judaea Deus: in Israel nomen magnum ejus (Psal. LXXV, 1), bibit meracum calicem furoris: quanto magis vos non eritis mundi, qui pro Dei nomine idola colitis!
(Vers. 29.) Gladium enim ego voco super omnes habitatores terrae, dicit Dominus exercituum. Ista est potio meracissima, iste calix furoris Domini, qui non super solam Jerusalem, sed super omnem vocatur terram, et cunctas in circuitu nationes. De quo supra dixerat: Et mittam ad Nabuchodonosor regem Babylonis servum meum, et adducam eum super terram istam, et super habitatores ejus, et super omnes nationes quae in circuitu illius sunt.
(Vers. 30, 31.) Et tu prophetabis ad eos omnia verba haec, et dices ad illos: Dominus de excelso rugiet (sive responsum dabit), et de habitaculo sancto suo dabit vocem suam. Rugiens rugit super decorem suum (sive respondebit super locum suum), celeuma quasi calcantium concinetur adversum omnes habitatores terrae. Pervenit sonitus (sive interitus) usque ad extrema (sive super partem) terrae: quia judicium Domino cum gentibus: judicatur ipse cum omni carne: impios tradidi [Al. tradidit] gladio, dicit Dominus. Primum dicamus ut se interpretationis veritas habet. Cunctis, inquit, gentibus prophetabis, et dices quod Dominus de excelso rugiat, hoc est, det sui furoris indicium; juxta illud quod scriptum est: Leo rugiet, et 1022 quis non timebit? Dominus locutus est, et quis non prophetabit (Amos III, 8)? Et de habitaculo sancto suo dabit vocem suam, ut cunctos terreat audientes. Rugiet autem super decorem suum, hoc est, super Templum. Cumque ille rugierit instar calcantium in torcularibus celeuma cantabitur, et in effusione sanguinis mutui [ Al, mutuo], carmen lugubre concinetur: quod Symmachus, κατάληγμα ; Aquila, ἰασμὸν vocat. Cujus celeumatis et carminis sonitus usque ad terrae extrema perveniet, quia judicium Domini cum gentibus. Si autem judicium Domini cum gentibus est, sunt et gentium merita diversa (Ose. IV). Ad exponendum illum locum, ut quidam volunt: Qui non credit, jam judicatus est (Joan. III, 18). Judicatus quidem est in eo quod non credidit; sed ipsi qui non credunt inter se, diversis afficientur suppliciis. Judicatur ipse cum omni carne, ut nullus injudicatus abeat. Impios autem, hoc est, qui Domino [ Al. in Deum] non credunt, tradit gladio sempiterno. Allegorici interpretes juxta LXX hunc locum sic edisserunt, ut ad bonam partem referant apertam Domini comminationem. Dominus, inquiunt, de excelso responsum dabit, his videlicet quos salvaturus est. Et de loco sancto suo dabit vocem suam, respondebitque sermonem in loco suo. Illi autem quasi vindemiantes pleni fructibus, illius sententiae respondebunt: Super omnes habitatores terrae veniet interitus: non super universam terram, sed super partem terrae, eorum videlicet qui non credunt. Judicium erit in gentibus, et ipse judicabitur cum omni carne. Impii autem tradentur gladio.
(Vers. 32, 33.) Haec dicit Dominus exercituum: Ecce afflictio (sive malum) egredietur de gente in gentem, et turbo magnus (sive tempestas) egredietur a summitatibus (sive extremis) terrae. Et erunt interfecti Domini (sive vulnerati a Domino) in die illa a summo terrae usque ad summum ejus. Non plangentur: et non colligentur, neque sepelientur: in sterquilinium super faciem terrae jacebunt. 1023 Erubescant qui vim Scripturae sanctae facere conantur, in bonam partem ea quae comminationis plena sunt, disserentes. De hoc autem loco puto dixisse et Dominum: Consurget gens adversus gentem, et regnum contra regnum (Luc. XXI, 10); et caetera quae in ipsius Evangelii sententia continentur. Intelligamus autem haec [ Al. ipsa] facta juxta historiam, quando a rege Babylonio cunctae nationes in circuitu subjugatae sunt: et imperium ejus sensere crudele. Vel juxta prophetiam longo post tempore in consummatione mundi futura. Dicunturque interfecti a Domino, non quod Dominus ipse percutiat; sed quo in interitu pessimorum, voluntas et imperium Domini compleatur.
(Vers. 34, 35.) Ululate (sive jubilate) pastores, et clamate, et aspergite vos cinere optimates gregis (sive plangite arietes ovium): quia completi sunt dies vestri ut interficiamini, et dissipationes vestrae, et cadetis quasi vasa pretiosa (sive quasi arietes electi). Et peribit fuga a pastoribus, et salvatio ab optimatibus (sive arietibus) gregis. Notandum quod in hoc tantum loco LXX jubilum in malam partem posuerint: pro quo alii interpretes ululatum (ut in Hebraeo scriptum est) transtulere. Inter pastores et arietes, sive optimates gregis, ista distantia est, quod pastores rationalium sunt; arietes autem et optimates referuntur ad divites, qui et ipsi pars gregis appellantur. Quodque infert: Completi sunt dies vestri, ut interficiamini: tunc complebuntur dies eorum, quando fuerint peccata completa; et dispergentur et cadent, sicut vasa pretiosa, ut confracta non valeant instaurari: et quanto ante fuere pretiosiora [ Al. pretiosa], tanto majus eorum in confractione sit damnum: sive quasi arietes electi, ut pinguis hostia sit devorare cupientium. Peribit, inquit, fuga a pastoribus, quando non egerint poenitentiam. Denique dicitur ad Pharisaeos: Genimina viperarum, quis ostendit vobis fugere a ventura ira (Luc. V, 7)? Et in psalmis legimus: Periit fuga a me (Psal. CXLI, 5). Et salvatio, inquit, ab optimatibus gregis, sive arietibus: ἀπὸ κοινοῦ, subauditur peribit.
(Vers. 36.) Vox clamoris pastorum, et ululatus optimatum gregis (sive jubilum arietum): quia vastavit Dominus pascua eorum. Et conticuerunt arva (sive speciosa) pacis a facie irae furoris Domini. Et hic notandum quod apud LXX jubilum pro ululatu positum sit. Inter pastores autem et arietes ista diversitas est, quod pastores putentur in Ecclesia, qui praesunt gregi cum sapientia et eruditione atque doctrina. Arietes vero 1024 qui principes quidem videntur in populo, sed nihil habent in se doctrinae atque sapientiae, et per nimiam simplicitatem propemodum stultitiae vicini sunt. Quando autem habuerimus pacem, et non intellexerimus vel bona, vel speciosa pacis, sed luxuriae nos et otio, et voluptatibus dederimus: tunc conquiescent, sive conticescent bona pacis, et auferentur a nobis propter iram furoris Domini, et implebitur illud quod scriptum est: Cum dixerint, pax et securitas, tunc repentinus eis superveniet interitus (I Thess. V, 3), quo veniente, omnia conticescent.
(Vers. 37, 38.) Dereliquit quasi leo umbraculum (sive cubile) suum. (Et ut verius est, tabernaculum: hoc enim SUCCHO ( ) Hebraicum sonat.) Quia facta est terra eorum in desolationem (vel invia) a facie irae columbae (sive a facie gladii magni) et a facie irae furoris Domini. Dominus de quo supra dixerat: de excelso rugiet, et de habitaculo sancto suo dabit vocem suam. Rugiens rugiet super decorem suum, ipse relinquet tabernaculum suum, de quo scriptum est: Factus est in pace, sive in Salem, locus ejus: et habitatio ejus in Sion (Psal. LXXV, 2): ipse relinquet sedem suam, et complebit quod per eumdem hunc Prophetam locutus est: Dimisi domum meam, dereliqui haereditatem meam (Jerem. XII, 7). Reliquit autem quasi leo cubile suum, ut omnes bestiae, vastandi terram ejus habeant potestatem. Leone enim custode et praeside, nullus ad eamdem audet accedere. Facta est, inquit, terra eorum, haud dubium quin vel populi Judaeorum, vel certe universarum gentium, in desolationem, et in invium a faciae irae columbae. Non mirabitur columbam Domini intelligi Nabuchodonosor, qui supra eum vocari servum Domini legerit. Pro quo Septuaginta transtulerunt, gladium magnum. Licet columbam et in persona Jerusalem possimus accipere, quod irascatur et tristis sit, se leonis sui perdidisse custodiam, et terram suam venisse in desolationem.
(Cap. XXVI.--Vers. 1 seqq.) In principio regni [Vulg. regis] Joacim, filii Josiae regis Juda, factum est verbum istud a Domino dicens: Haec dicit Dominus: Sta in atrio domus Domini, et loqueris ad omnes civitates Juda, de quibus veniunt ut adorent in domo Domini, universos sermones, quos ego mandavi tibi, ut loquaris ad eos: Noli subtrahere verbum, si forte audiant, et convertantur unusquisque a via sua mala: et poeniteat me mali (sive quiescam a malo), quod cogito facere eis propter malitias [Vulg. malitiam] studiorum eorum. Haec prophetia superior est priore: 1025 licet sub eodem rege sit facta. Illa enim facta est in anno quarto Joacim filii Josiae regis Juda: haec autem in principio ejusdem regis, Scriptura dicente: In principio regis Joacim filii Josiae rogis Juda, factum est verbum istud a Domino. Non igitur (ut saepe jam diximus) in Prophetis historiae ordo texendus est, cum in praesentiarum sub eodem rege priora postea, et posteriora ante dicantur. Qui autem verbum dicturus est Domini, debet stare cum Moyse (Deut. V), et audire cum Psalmista: Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri (Psal. CXXXIV, 2). Et praecipitur illi ut loquatur ad omnes civitates Juda: licet civitates LXX non transtulerint, ne indecorum forte videretur, in atrio domus Domini loqui ad urbes quae coram non erant: sed quando ad populum, et ad cives loquitur, ipsis civitatibus loquitur. Pulchre autem stat in atrio atque vestibulo Templi Domini: ut per occasionem orationis Domini, et adorandi [ Al. orandi] eum, sermones Prophetae audire cogantur. Noli, inquit, subtrahere verbum: licet triste sit, licet adversum te audientium rabies concitetur, tamen dicito quod tibi imperatum est: non formidans persecutiones eorum, qui adversum te concitandi sunt, sed Domini jubentis imperium. Si forsitan, inquit, audiant, et convertantur. Verbum ambiguum, forsitan, majestati Domini non potest convenire, sed nostro loquitur affectu: ut liberum homini servetur arbitrium, ne ex praescientia ejus, quasi necessitate vel facere quid, vel non facere cogatur. Non enim ex eo, quod Deus scit futurum aliquid, idcirco futurum est: sed quia futurum est, Deus novit, quasi praescius futurorum. Et tamen sciendum juxta hunc eumdem Jeremiam: et si mala praedixerit Dominus, et egerit populus poenitentiam, quod et ipse acturus sit poenitentiam super his, quae facere comminatus est. Et si prospera pollicitus fuerit, et egerit populus negligenter, mutet Deus sententiam, et pro bonis mala inferat. Tale quid et illud in Evangelio est: Mittam filium meum, forsitan verebuntur eum (Luc. XX, 13). Quod utique ex persona Dei omnipotentis dicitur. Denique et in praesenti ait: Si forte audiant, et convertantur unusquisque a via sua mala: ut cum illi conversi fuerint, et meae sententiae me poeniteat, et non faciam, quod eis facere cogito. Cogito autem facere propter malitias studiorum illorum, quae si fuerint immutatae, et mea sententia commutabitur. Legamus historiam Jonae et Ninive.
(Vers. 4 seqq.) Et dices ad eos: Haec dicit Dominus: Si 1026 non audieritis me, et [Al. ut] ambuletis in lege mea, quam dedi vobis, ut audiatis sermones servorum meorum Prophetarum, quos ego misi ad vos de nocte consurgens, et dirigens, et non audistis: dabo domum istam sicut Silo, et urbem hanc dabo in maledictionem cunctis gentibus terrae. In nostra ergo positum est potestate vel facere quid, vel non facere: ita dumtaxat ut quidquid boni operis volumus, appetimus, explemus, ad Dei gratiam referamus, qui juxta Apostolum dedit nobis et velle, et perficere (Phil. II). Sin autem sufficit semel ambulare in lege, quae nobis data est per Moysen, ut stulta haeresis suspicatur, quomodo addidit: Ut audiatis sermones servorum meorum Prophetarum. Qui utique post legem missi sunt, et non semel, sed frequenter: nec otiose et a securo, sed semper et a sollicito. Misi, inquit, ad vos servos meos Prophetas quotidie, et de nocte consurgens: quos si audire nolueritis, dabo domum istam, hoc est, templum Dei sicut Silo, ubi fuit tabernaculum. Cumque templum destructum fuerit, consequenter et civitas erit in maledictionem cunctis gentibus terrae. Sicut autem exstructo templo in area Ornae, et in monte Moria, hoc est, visionis, in quo Abraham filium suum Isaac obtulisse narratur, cessavit religio Silo, nec postea ibi sunt celebrata sacrificia: sic exstructa Ecclesia, et spiritualibus in ea victimis immolatis, cessarunt Legis caeremoniae (II Par. III); et data est urbs Judaeorum in maledictionem cunctis gentibus [ Al. regibus] terrae: de qua nos Dominus liberavit, dicente Apostolo: Christus redemit nos de maledictione Legis, factus pro nobis maledictio (Gal. III, 15).
(Vers. 7-9.) Et audierunt sacerdotes, et prophetae (sive pseudoprophetae), et omnis populus Jeremiam loquentem verba haec in domo Domini. Cumque complesset Jeremias loquens omnia quae praeceperat ei Dominus ut loqueretur ad universum populum, apprehenderunt eum sacerdotes et prophetae (sive pseudoprophetae), et omnis populus, dicens: Morte moriatur: quia [Vulg. quare] prophetavit nomine Domini, dicens: Sicut Silo erit domus haec et urbs ista desolabitur, eo quod non sit habitator. Sacerdotes, et prophetae, quos pseudoprophetas manifestius LXX transtulerunt, irascuntur Jeremiae, quod vera praedicat, et subverso Templo, et civitate deserta, sit peritura religio, et lucra ex religione venientia; idcirco apprehendunt eum, et consentiente sibi populo, morti destinant: quare dixerit in nomine Domini, sicut Silo erit domus haec, et urbs desolabitur, eo quod non sit habitator. Si quando igitur propter mandata 1027 Domini, et fidei veritatem, vel sacerdotes nobis, vel pseudoprophetae, vel deceptus populus irascitur, non magnopere curemus; sed exsequamur sententiam Dei, nequaquam praesentia mala, sed futura bona animo cogitantes.
(Vers. 10.) Et congregatus est omnis populus adversus Jeremiam in domum Domini, et audierunt principes Juda verba haec, et ascenderunt de domo regis in domum Domini, et sederunt in introitu portae Domini [Vulg. domus Domini] novae. Jeremias in templo Domini verba prophetabat, et dixerat: Dabo domum istam, sicut Silo, et urbem hanc in maledictionem dabo cunctis gentibus terrae; statimque a sacerdotibus et prophetis et populo seditione commota, omne vulgus adversus Prophetam congregatur in Templum, ubi erat Propheta, et sacerdotum, ac prophetarum vulgique manibus tenebatur. Quod cum audissent principes civitatis, qui in domo regia versabantur, transierunt, sive ascenderunt de domo regis in domum Domini. Notandumque, quod ire ad domum Domini, semper ascensus sit. Sederuntque in introitu portae Domini novae. Principum enim erat officium sedere in porta domus Domini, et ibi negotii et seditionis cognoscere veritatem. Nova autem porta dicitur, quia qui sedebant in ea et judicio praeerant, sacerdotum et pseudoprophetarum calumniae resistebant.
(Vers. 11.) Et locuti sunt sacerdotes et prophetae ad principes, et ad omnem populum dicentes: Judicium mortis est viro huic: quia prophetavit adversus civitatem istam, sicut audistis auribus vestris. Sedentibus urbis principibus in porta templi et in porta nova, qui de regis palatio ad templum cucurrerant, ut seditio populi sedaretur, et concione populi congregata, accusant sacerdotes et pseudoprophetae Jeremiam: perieratque Propheta, quantum fuit in sacerdotibus et prophetis, si accusatores ipsi habuissent judicii potestatem. Ex quo intelligimus crudeliores fuisse in Prophetam per invidiam sanctitatis, qui religioni videbantur dediti, quam qui necessitatibus publicis praeerant.
(Vers. 12 seqq.) Et ait Jeremias ad omnes principes, et ad universum populum, dicens: Dominus misit me, ut prophetarem ad domum (sive super domum) istam, et ad civitatem (sive super civitatem) hanc omnia verba quae audistis. Nunc ergo bonas facite vias vestras et studia vestra, et audite vocem Domini Dei vestri, et poenitebit Dominum mali quod locutus est adversum vos (sive 1028 et quiescet Dominus a malis quae locutus est contra vos). Ego autem ecce in manibus vestris sum: facite mihi ut bonum et rectum est in oculis vestris (sive ut expedit vobis). Verumtamen scitote et cognoscite, quod si occideritis me, sanguinem innocentem tradetis contra vosmetipsos, et contra civitatem istam, et habitatores ejus. In veritate enim misit me Dominus ad vos, ut loquerer in auribus vestris omnia verba haec. Cum praesente populo, sederent in porta civitatis principes, et accusarent sacerdotes et prophetae Jeremiam prophetam, et mortis crimen intenderent, Jeremias ad principes loquitur, et ad universum populum, quos sacerdotum et pseudoprophetarum factio concitaverat, prudenter pariter et humiliter atque constanter. Prudenter, quod a Domino missum esse se diceret, ut contra templum et civitatem loqueretur, daretque consilium, quod si ejus vellent audire consilium, et agere poenitentiam, Dominus quoque suam sententiam commutaret. Humiliter autem in eo quod ait: Ecce in manibus vestris sum: facite mihi ut bonum et rectum est in oculis vestris. Porro constanter: In veritate misit me Dominus ad vos, ut loquerer in auribus vestris omnia verba haec. Aliisque sermonibus loquitur: Si irascimini quod [ Al. cur] contra templum et urbem Domini sim locutus, et curae vobis est salus urbis et templi: cur augetis peccata peccatis, et sanguinis mei tam urbem quam habitatores ejus reos facitis? Si quando igitur et nobis pro necessitatis angustiis, humilitate opus est: sic eam assumamus, ne veritatem et constantiam deseramus. Aliud est enim superbe contumeliam facere judicanti, quod signum stultitiae est: aliud sic impendens vitare discrimen, ut de veritate nihil subtrahas.
(Vers. 16.) Et dixerunt principes, et omnis populus ad sacerdotes et prophetas: Non est viro huic judicium mortis, quia in nomine Domini Dei nostri locutus est ad nos. Populus qui prius a sacerdotibus et pseudoprophetis fuerat supplantatus, jungitur principibus civitatis; et pro Jeremia loquitur, quod nequaquam reus mortis sit, sed in nomine Domini et ex ore illius prophetavit. Cito enim vulgus indoctum accepta ratione mutat sententiam. Dolor autem accusantium, praecipue sacerdotum, et pseudoprophetarum non potest immutari. Et ideo illis accusantibus, et in accusatione perseverantibus, populus commutatur: quod spem eis dederat indulgentiae Dominus, si bonas facerent 1029 vias suas, et audirent vocem Domini Dei sui, ut et Dominus suam sententiam flecteret.
(Vers. 17. seqq.) Surrexeruntque viri de senioribus terrae, et dixerunt ad omnem coetum populi loquentes: Michaeas de Morasthi fuit Propheta in diebus Ezechiae regis Juda, et ait ad omnem populum Juda, dicens: Haec dicit Dominus exercituum: Sion quasi ager arabitur, et Jerusalem in acervum lapidum erit, et mons domus in excelsa silvarum. Numquid morte condemnavit eum Ezechias rex Judae, et omnis Juda? Numquid non timuerunt Dominum, et deprecati sunt faciem Domini? Et poenituit Dominum mali, quod locutus fuerat adversum eos. Itaque nos facimus malum grande contra animas nostras. Principes civitatis et populus intelligunt judicii veritatem. Senes autem, quorum proprie erat nosse vetera, replicant historiam - et prophetiam Michaeae de Morasthi, qui prophetavit sub rege Ezechia, comparant prophetiae Jeremiae, pro qua ei mortis discrimen intenditur; ostenduntque illum dixisse graviora, et tamen a justo rege Ezechia nihil esse perpessum: sed conversos ad poenitentiam, Domini in bonam partem vertisse sententiam. Michaeas enim dixit: Sion quasi ager arabitur, et Jerusalem in acervum lapidum erit, et mons domus in excelsa silvarum (Mich. III, 12). Porro Jeremias: Dabo, inquit, domum istam sicut Silo, et urbem hanc dabo in maledictionem cunctis gentibus terrae (Supra XXIV, 9). Dantque consilium, putantes nequaquam futurum quod Michaeas praedixerat, quia multo tempore non sit factum propter populi poenitentiam. Et hoc quoque quod Jeremias locutus est, nequaquam fore, si juxta consilium ejus bonas faciunt vias suas, et studia sua, et audiant vocem Domini Dei sui, ut Dominus non inferat malum quod eis fuerat comminatus. Simulque frangunt accusatorum rabiem, et se miscent cum eis dicentes: Itaque nos facimus malum grande contra animas nostras: non quo facere debeant, sed quia si fecerint, nequaquam noceant accusato, sed animabus suis, quas mutatione sententiae potuerint liberare.
(Vers. 20 seqq.) Fuit quoque vir prophetans in nomine Domini Urias, filius Semei de Cariath-Jarim, et prophetavit adversus civitatem istam, et adversum terram hanc, juxta universa verba Jeremiae. Et audivit rex Joacim et omnes potentes, et principes ejus verba haec, et quaesivit rex interficere eum, et audivit Urias, et timuit, fugitque et 1030 ingressus est Aegyptum. Quodque sequitur: Et misit rex Joacim viros in Aegyptum, Elnathan filium Achabor, et viros cum eo in Aegyptum, in LXX non habetur. Dein jungitur: Et eduxerunt Uriam de Aegypto, et adduxerunt eum ad regem Joacim, et percussit eum gladio, et projecit cadaver ejus in sepulcris vulgi ignobilis. Verumtamen magnus Ahicam filii Saphan erat [Vulg. fuit] cum Jeremia, ut non traderetur in manus populi, et interficerent eum. Quaeritur cur, cum Urias filius Semei de oppido Cariath-Jarim, eadem quae Jeremias prophetarit, timore perterritus, fugerit in Aegyptum, et inde retractus, occisus sit: Jeremias potuerit evadere, qui certe non fugerat, sed audacter in priori sententia perseverans, liberatus sit, tam vulgi principumque judicio, quam consilio seniorum adversum accusatores, sacerdotes, et pseudoprophetas. Ad quod breviter respondendum: nequaquam Dei sciri posse judicium, dum eadem causa, eademque sententia alius punitur, et alius liberatur. Nisi forte hoc respondere possumus, quod Urias in condemnationem accusatorum, et populi trucidatus sit: Jeremias autem reservatus judicio Dei, ut reliquiis infelicis populi praedicaret, et eos retraheret ad poenitudinem. Quod quidem et in Apostolorum Actibus legimus, Jacobum Apostolum (Act. XII) statim Herodis pertulisse sententiam, et martyrio coronatum; beatum autem Petrum et caeteros Apostolos doctrinae Domini reservatos. Et animadvertenda constantia prophetalis, quod ne de Aegypto quidem retractus Urias mutaverit sententiam: sed videns sibi intentari mortem, nihilominus sit locutus quae praeceperat Dominus. Quodque timuit, et fugit, et ingressus est Aegyptum, non infidelitatis, sed prudentiae indicium est: ne frustra nos offeramus periculis. Alioquin et Dominum Salvatorem de manibus persequentium lapsum legimus (Luc. IV, Joan. VIII); et praecipientem Apostolis: Cum vos persecuti fuerint in hac civitate, fugite ad aliam (Matth. X, 23). Quaeritur quoque quomodo Joacim rex Juda, parvi imperii, et debilitati, et jam jamque perituri, mittendi in Aegyptum habuerit potestatem, et inde Uriam educendi. Quod facile solvitur, si consideremus eum a rege Aegypti Nechao principem constitutum, et hanc prophetiam factam esse in principio regni ejus. Quamquam autem Jeremias Domini adjutorio liberatus sit, tamen et illi reputatur 1031 in mercedem, per quem Prophetam suum Dominus liberavit: Ahicam videlicet filio Sephan, quod in posterioribus lecturi sumus, quando de cisterna luti, Abdemelech spadonis consilio, atque praesidio Jeremias de mortis periculo liberatur (Infra XXXVIII).
(Cap. XXVII.--Vers. 1.) In principio regni Joacim, filii Josiae regis Juda, factum est verbum hoc ad Jeremiam a Domino, dicens. Hoc in editione LXX non habetur. Et multi putant sequentis capituli esse principium, quod nequaquam ita est, sed jungendum superiori, ut quidquid dictum refertur et factum in principio regni Joacim factum esse credamus. Unde et mittendi in Aegyptum, quasi ad amicum regem habuit potestatem. Videntur autem mihi LXX titulum istum hac ratione siluisse, ne secundo dicere viderentur. Jam enim in principio posuerant: In principio regis Joacim filii Josiae regis Juda, factum est verbum istud ad Jeremiam a Domino dicens.
(Vers 2.) Haec dicit Dominus ad me: Fac tibi vincula et catenas. Sive κλοιοὺς, qui Hebraice appellantur MUTOTH ( ), et sermone vulgari Boias vocant.
(Vers. 3, 4.) Ponesque eas in collo tuo, et mittes eas ad regem Edom, et ad regem Moab, et ad regem filiorum Ammon, et ad regem Tyri, et ad regem Sidonis per manum [Vulg. in manu] nuntiorum qui venerunt Jerusalem ad Sedeciam regem Juda. Et praecipies eis, ut ad dominos suos loquantur: Haec dicit Dominus exercituum Deus Israel. Haec dicetis ad dominos vestros. Praeterita visio in principio facta est ad Prophetam regni Joacim, filii Josiae regis Juda. Haec autem sub Sedecia, qui extremus regnavit in Jerusalem, et sub quo urbs capta est atque subversa. Praecipiturque Jeremiae, ut catenas, sive furcas ligneas, quae Hebraice, ut diximus, appellantur MUTOTH, imponat collo suo, et mittat eas ad reges Edom, Moab, filiorum Ammon, Tyri, Sidonis, per legatos, qui venerant ad Sedeciam: et praecipiat suis dominis nuntiare, quod regi Nabuchodonosor servire debeant; et audire quae sequens Prophetae sermo prosequitur. Ac ne forsitan legati et reges istarum gentium responderent, cur hoc tuo populo non praecipis? Sedeciae quoque regi similia loquitur, et sacerdotibus ac prophetis. Hunc locum allegoricus semper interpres ( Origenes ), et historiae fugiens veritatem interpretatur de coelesti Jerusalem, 1032 quod debeant habitatores ejus sponte assumere corpora, et descendere in Babylonem, id est, confusionem mundi istius qui in maligno positus est, et servire regi Babylonio, haud dubium quin diabolo. Quod si hoc facere noluerint, nequaquam eos gravia corpora portaturos; sed perituros gladio, et fame, et peste; et nequaquam homines futuros, sed daemones. Hoc ille dixerit, ne defensores ejus nobis calumniam faciant. Caeterum nos simplicem et veram sequamur historiam, ne quibusdam nubibus atque praestigiis involvamur.
(Vers. 5.) Ego feci terram, et hominem, et jumenta, quae sunt super faciem terrae in fortitudine mea magna, et in brachio meo extento, et dedi eam ei, cui [Al. qui] placuit in oculis meis. Licet ἀνθρωποπάθως haec Scriptura loquatur, quomodo nos homines loqui possumus et intelligere: tamen fortitudo Dei et brachium ejus ille est, de quo et Apostolus loquitur: Christus Dei virtus et Dei sapientia (I Cor. I, 14). Et Isaias: Domine, quis credidit auditui nostro, et brachium Domini cui revelatum est (Isai. LIII, 1)? Scribit et Joannes Evangelista: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan. I, 3). David quoque in suo carmine loquitur: Verbo Domini coeli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum (Psal. XXXII, 6). Quod autem ait: Dedi eam ei, cui [Al. qui] placuit in oculis meis, hoc significat, quod omnia humano generi per Dei gratiam sint tributa. Ego, inquit, feci terram, et hominem, et jumenta (Psal. XXXV). Ordo contrarius. In Genesi enim primum fiunt animantia, et extremus homo (Genes. I), sed hic prius hominem nominat, et postea quae subjecta sunt homini.
(Vers. 6, 7.) Nunc itaque ego dedi omnes terras istas in manu Nabuchodonosor regis Babylonis servi mei: insuper et bestias agri dedi ei ut serviant illi. Et servient ei omnes gentes, et filio ejus et filio filii ejus. Cujus infelicitatis est Israel, quando comparatione ejus Nabuchodonosor servus Dei appellatur? Scriptum est in Evangelio: Mundus per ipsum factus est, et mundus eum non cognovit. In propria venit, et sui eum non receperunt (Joan. I, 10). Recte itaque conditor creaturam suam tradit cui voluerit. Denique et diabolus, in cujus typum praecessit Nabuchodonosor, confitetur: haec omnia mihi tradita sunt. Quod autem intulit: Insuper et bestias agri dedi ei ut serviant illi, vel simpliciter omne genus animalium intelligere debemus; cum homine enim et ea traduntur, 1033 quae ei subdita sunt; aut certe bestias, feras gentes accipiamus, quod etiam illae serviant, quae prius servire non noverant. Filium autem ejus, et filium filii, juxta Hebraicum Balthasar vocat, et Evilmerodach, de quibus scribit Daniel.
Donec veniat tempus terrae ejus et ipsius. Pulchre ne perpetuum Nabuchodonosor putaretur imperium, et ipsum dicit a Medis Persisque capiendum. Hoc est enim quod significat: Donec veniat tempus terrae ejus et ipsius: sed nec hoc habetur in Septuaginta.
Et servient ei gentes multae, et reges magni. Non dixit, omnes: hoc enim proprie Christi debetur imperio, quamquam juxta Symmachum non legatur: Servient ei gentes multae, et reges magni; sed subjicient eum servituti gentes multae, et reges magni, ut ipse quoque serviat Medis et Persis, cui ante omnes gentes servierant. Hoc quod ex Hebraico posuimus: Dedi ei ut serviant illi, et servient ei omnes gentes, et filio ejus, et filio filii ejus, donec veniat tempus terrae ejus et ipsius: et servituti cum subjicient gentes multae et reges magni, in Septuaginta (ut jam diximus) editione non legitur.
(Vers. 8.) Gens autem et regnum, quod non servierit Nabuchodonosor regi Babylonis, et quicumque non curvaverit collum suum sub jugo regis Babylonis, et in gladio, et fame, et peste visitabo super gentem illam, ait Dominus, donec consumam eos in manu ejus. Non solum Dominus peccatrices gentes subjicit Nabuchodonosor, sed Apostolus de peccatoribus loquitur: Quos tradidi Satanae, ut discant non blasphemare (I Tim. I, 20). Et in alio loco: Tradidi hujusmodi Satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus fiat (I Cor. V, 5). Potestatibus quoque obediendum monet, non solum propter iram, sed et propter conscientiam, ne condemnemur ab eis.
(Vers. 9 seqq.) Vos ergo nolite audire prophetas vestros, et divinos, et somniatores, et augures, et maleficos, qui dicunt vobis: Non servietis regi Babylonis, quia mendacium prophetant vobis, ut longe faciant vos de terra vestra, et ejiciant vos, et pereatis. Gens autem quae subjecerit cervicem suam sub jugo regis Babylonis, et servierit ei, dimittam eam in terra sua, dicit Dominus: et colet eam, et habitabit in ea. Delirat et in hoc loco allegoricus interpres, et hortatur in coelesti positos Jerusalem, ne audiant prophetas suos, atque divinos, et somniatores, et augures, et maleficos: sed ut potius serviant Nabuchodonosor, et corpus humilitatis assumant, infantium 1034 vagitus, et incunabula parvulorum. Si enim haec fecerint, expleto famulatu, et conditione mortalitatis humanae, reversuros eos ad terram suam, et habitaturos in ea, et operaturos, quae prius operati sunt. Dicitque se suspicari eos, qui Dei praecepta contempserint, humanis corporibus praegravari futuros daemones, et immundos spiritus, et sedem pristinam nequaquam recepturos. Nos autem simpliciter exponamus, et prophetas esse in gentibus, qui simulent se divino spiritu futura praedicere: et divinos, de quibus et vulgare proverbium est: Aiunt divinare sapientes: et somniatores qui imitantur Joseph et Daniel: et augures, qui volatu avium et oscinum vocibus, faciendum quid, vel non faciendum denuntiant: et maleficos, quos vel veneficos possumus appellare, vel daemonum phantasmatibus servientes, qui Hebraice dicuntur CASSAPHE ( ). Omnes isti, inquit, decipiunt vos, atque supplantant, ne serviatis regi Babylonis. Multo enim melius est servitutem sponte suscipere, et amicum habere cui serviatis, et genitalem terram colere, quam vi et necessitate servire captivos.
(Vers. 12, 13.) Et ad Sedeciam regem Juda locutus sum secundum omnia verba haec, dicens: Subjicite colla vestra sub jugo regis Babylonis, et servite ei, et populo ejus, et vivetis. Quare moriemini tu, et populus tuus gladio, et fame, et peste: sicut locutus est Dominus ad gentem, quae servire noluerit regi Babylonis. Nolite audire verba Prophetarum, dicentium vobis: Nolite servire [Vulg. Non servietis] regi Babylonis, quia mendacium ipsi loquuntur vobis, quia non misi eos, ait Dominus: et ipsi prophetant in nomine meo mendaciter, ut ejiciant vos, et pereatis tam vos, quam Prophetae qui vaticinantur vobis. Post universas gentes transit ad Sedeciam regem Juda; et iisdem quibus gentibus comminatus est, sermonibus loquitur: neque enim meretur privilegium gentis Israeliticae, qui caeteris gentibus, aut similia, aut majora peccavit. Denique quia audire contempsit populus perduellis, gladio, fame, et peste consumptus est. Observandum autem in Scriptura sancta, quod pro pseudoprophetis appellet prophetas, qui vaticinentur in nomine Domini mendaciter. Hoc autem, inquit, faciunt, ut ejiciant vos, et pereatis tam vos, quam prophetae, qui vaticinantur vobis. Et eorum igitur qui decipiuntur, et eorum qui decipiunt, similis interitus est. Hoc quod de Hebraico posuimus: Sub jugo regis Babylonis, et servite ei, et populo ejus, et vivetis. Quare 1035 moriemini tu et populus tuus gladio, et fame, et peste: sicut locutus est Dominus ad gentem, quae servire noluerit regi Babylonis? Nolite audire verba prophetarum dicentium vobis, in LXX non habetur. Et idcirco admoneo, ut prudens lector intelligat quantum desit per singula Graecis codicibus et Latinis.
(Vers. 16, 17.) Et ad Sacerdotes, et ad populum istum locutus sum, dicens: haec dicit Dominus: Nolite audire verba prophetarum vestrorum, qui prophetant vobis, dicentes: Ecce vasa Domini revertentur de Babylone nunc cito: mendacium enim prophetant vobis. Hoc quod posuimus, nunc cito, in LXX non habetur: et illud quod sequitur, Nolite audire eos, sed servite regi Babylonis, ut vivatis. Quare datur haec civitas in solitudinem? Post gentes autem et regem, sacerdotibus loquitur et populo, qui jam prophetis supra interitum nuntiaverat, dicens: ut ejiciam vos, et pereatis, tam vos, quam prophetae, qui vaticinantur vobis. Loquitur autem eadem quae locutus fuerat regi et gentibus, ne audiant verba Prophetarum suorum, et dicant vasa templi Domini reportanda jam, quae cum Jechonia principibusque et matre ejus fuerant asportata: monetque ut deserviant regi Babylonis, et vivant, et civitas sponte subjecta, nequaquam tradatur incendio. Et in hoc clementia Domini, leviori poenae tradere [ Al. vult tradere], ne sustineant graviorem.
(Vers. 18.) Et si prophetae sunt, et est verbum Domini in eis, occurrant. Quodque sequitur, et subdituri sumus usque ad finem hujus capituli, in LXX non habetur.
(Vers. 19 seqq.) Domino exercituum, ut non veniant vasa quae derelicta fuerant in domo Domini [Vulg. in domo Domini non habet], et in domo regis Juda, et in Jerusalem, et in Babylonem. Quia haec dicit Dominus exercituum ad columnas, et ad mare, et ad bases (pro quibus in Hebraico scriptum est MECHONOTH ) et ad reliqua vasorum, quae remanserunt in civitate hac, quae non tulit Nabuchodonosor rex Babylonis, cum transferret Jechoniam filium Joacim regem Juda a Jerusalem in Babylonem, et omnes optimates Juda et Jerusalem. Quia haec dicit Dominus exercituum, Deus Israel, ad vasa quae derelicta sunt in domo Domini; et in domo regis Juda et Jerusalem. In Babylonem transferentur, et ibi erunt usque ad diem visitationis suae, dicit Dominus; et afferri faciam ea, et restitui in loco isto. Haec, ut diximus, in Septuaginta non habentur, sed de Hebraica veritate 1036 translata sunt: pro quo aliud quod scriptum non erat, posuere dicentes: Mihi quia sic dixit Dominus: Et reliqua vasa quae non tulit rex Babylonis, quando transtulit Jechoniam de Jerusalem in Babylonem, intrabunt, dicit Dominus, sensum magis quam verba ponentes: forsitan irrationale arbitrati, ut Deus loqueretur ad columnas, et ad mare, et ad bases, et ad reliqua vasa quae remanserant in Jerusalem, quasi non legamus, et vermi matutino increpuisse Dominum, et mari locutum: Tace, et obmutesce (Jonae IV). Quodque ait: Occurrant mihi, sive Domino exercituum (Marc. IV, 39), illud ostendit, verum Prophetam posse Domino precibus resistere, secundum quod et Moyses stetit in percussione contra Dominum, ut averteret iram furoris ejus. Samuel quoque idem fecit (I Reg. VIII). Et Dominus ad Moysen: Dimitte me, ait, ut percutiam populum istum (Exod. XXXII, 10). Quando autem dicit, Dimitte me, ostendit se precibus sanctorum posse retineri. Occurrant, inquit, Prophetae, et quaecumque praedicunt, opere completa demonstrent: et tunc veritate vaticinium comprobabitur. Columnas autem, et mare, et bases, et reliqua vasorum, in Malachim et in extremo hujus prophetae volumine legimus (IV Reg. ult.). Et enumerantur vasa quae translata sint in Babylonem, quando captus est Sedecias, et incensa civitas, templumque subversum.
(Cap. XXVIII.--Vers. 1 seqq.) Et factum est in anno illo, in principio regni Sedeciae regis Juda, in anno quarto, in mense quinto, dixit ad me Ananias filius Azur, propheta de Gabaon in domo Domini, coram sacerdotibus et omni populo, dicens: Haec dicit Dominus exercituum Deus Israel: Contrivi jugum regis Babylonis, adhuc duo anni dierum, et ego referri [Al. inferri] faciam ad locum istum omnia vasa Domini [Vulg. domus Domini ]. Quos Hebraicum prophetas, hoc est, NEBEIM LXX pseudoprophetas interpretati sunt, ut manifestiorem facerent intelligentiam. Denique et in praesenti loco propheta dicitur, hoc est, NEBIA ( ), et non pseudopropheta. Fit autem sermo Domini sub rege Sedecia, in quarto anno regni ejus, et in mense quinto (necdum propheta Ezechiel vaticinante in Babylone ad eos qui cum Jechonia fuerant transmigrati); habetque fiduciam in templo Domini loqui contra Prophetam, quia prospera populo pollicetur, et libenter audiuntur mendacia, praesertim quae laeta promittunt. Jeremias dixerat etiam caetera vasa, 1037 vel templi, vel domus regiae, et universi populi, quae Nabuchodonosor dimiserat, transferenda Babylonem. Hic autem e contrario, etiam ea quae translata fuerant, referenda promittit.
(Vers. 3, 4.) Quae transtulit Nabuchodonosor rex Babylonis de loco isto, et transtulit ea in Babylonem. Et Jechoniam filium Joacim, regem Juda, et omnem transmigrationem Judae, qui ingressi sunt Babylonem, ego convertam in locum istum, ait Dominus. Conteram enim jugum regis Babylonis. Pro quibus LXX transtulerunt: Jechoniam, et transmigrationem Judae; quia conteram jugum regis Babylonis, breviter Hebraicae veritatis sensum, magis quam verba ponentes. Pollicetur autem Ananias, qui prophetes tunc populo videbatur, non solum vasa, sed et regem Jechoniam reducendum esse Jerusalem; et jugum regis Babylonis conterendum, hoc est, destruendum ejus imperium, et hoc necdum completo futurum biennio, ut gaudii magnitudinem, vicinum tempus repromissionis augeret.
(Vers. 5, 6.) Et dixit Jeremias propheta ad Ananiam prophetam, in oculis sacerdotum et in oculis omnis populi qui stabat in domo Domini. Et ait Jeremias propheta: Amen, sic faciat Dominus. Suscitet Dominus verba tua quae [Al. additur tu] prophetasti; ut referantur vasa in domum Domini, et omnis transmigratio Babylonis [Al. de Babylone] ad locum istum. Optat fieri quod pseudopropheta mentitur, hoc enim significat Amen: quo verbo saepe Dominus utitur in Evangelio: Amen, amen dico vobis (Joan. V, 19). Et cupit pro rerum prosperitate, magis illum quam se vera dicere. Unde et alius propheta testatur, dicens: Utinam non essem vir habens spiritum, et mendacium potius loquerer (Mich. II, 11). E contrario Jonas contristatur quare mentitus sit, et arguitur a Domino, utilius prophetae esse mendacium, quam tantae ruinae multitudinem (Jon. III). Ac ne videretur pseudoprophetae comprobare vaticinium, sub aliorum exemplo absque injuria mentientis asserit veritatem.
(Vers. 7 seqq.) Verumtamen audi verbum hoc, quod ego loquor in auribus tuis, et in auribus universi populi: Prophetae qui fuerunt ante me et te ab initio, et prophetaverunt super terras multas, et super regna magna de praelio, et de afflictione, et de fame. Propheta qui vaticinatus est pacem, cum venerit verbum ejus, scietur propheta quem miserit 1038 Dominus in veritate. Poterat Jeremias Ananiae dicere: Falsum loqueris, decipis populum, non es propheta, sed pseudopropheta. Quod si dixisset, poterat et pseudopropheta in Jeremiam eadem retorquere, ergo non facit injuriam. Et quasi ad prophetam loquitur. Non solum, inquit, ego sum propheta et tu, sed fuerunt ante te et me multi alii, quorum fuit Isaias, Osee, Joel, et Amos, et caeteri. Prophetaverunt, inquit, contra terras multas, et regna non parva, sed magna, bellum illis et adversa, et rerum omnium penuriam nuntiantes. Et e contrario fuerunt alii, qui pacem pollicerentur et prospera. Utrorumque sententia, non adulatione mendacii, sed rerum exitu comprobata est. Sub aliorum ergo exemplo de se loquitur et Anania, quod cum rerum finis advenerit, tunc Prophetarum veritas ostendatur. Hoc idem et Dominus locutus est per Moysen (Deut. XXIII), quod propheta vaticinii fine monstretur. Et hoc animadvertendum, quod non minaciter, non truculenter, sed fiducia veritatis increpet mentientem, et differat in futurum, ut qui audiunt, rerum exitum praestolentur.
(Vers. 10, 11.) Et tulit Ananias propheta catenam (vel furcam, quae Hebraice dicitur MUTOTH ( ), de collo Jeremiae prophetae, et confregit eam. Et ait Ananias in conspectu omnis populi, dicens: Haec dicit Dominus: sic confringam jugum Nabuchodonosor regis Babylonis duobus annis dierum de collo omnium gentium. Et abiit Jeremias in viam suam [Vulg. addit propheta]. Duos annos non transtulerunt Septuaginta. Prophetam quoque non dixere Ananiam; ne scilicet prophetam viderentur dicere, qui propheta non erat: quasi non multa in Scripturis sanctis dicantur, juxta opinionem illius temporis, quo gesta referuntur, et non juxta quod rei veritas continebat. Denique et Joseph in Evangelio pater Domini vocatur: et ipsa Maria, quae sciebat se de Spiritu sancto concepisse, et responderat Angelo: Quomodo erit istud, quoniam virum non cognosco [Al. cognovi ] (Luc. I, 34)? loquitur ad Filium: Fili, quid fecisti nobis sic? ecce ego et pater tuus dolentes quaerebamus te (Luc. II, 48). Simulque consideranda prudentia Jeremiae, et humilitas, atque patientia. Pseudopropheta rebus facit injuriam, et arreptam furcam de cervice ejus conterit, quod utique in ferrea 1039 facere non poterat. Iste tacet, doloremque dissimulat: necdum enim ei a Domino quid loqueretur fuerat revelatum: ut facite sancta Scriptura demonstret, nequaquam prophetas suo tantum arbitrio loqui, sed ex Domini voluntate: maxime de futuris, quorum solius Dei notitia est. Abiit, inquit, et recessit in viam suam, quasi victus, et illud implens propheticum: Factus sum quasi homo non audiens, et non habens in ore suo increpationes.
(Vers. 2 seqq.) Et factum est verbum Domini ad Jeremiam, postquam confregit Ananias propheta catenam (vel furcam) de collo Jeremiae prophetae dicens: Vade, et dices Ananiae, haec dicit Dominus: Catenas (vel furcas) ligneas contrivisti, et facies (sive faciam), pro eis furcas ferreas. Quia haec dicit Dominus exercituum Deus Israel: Jugum ferreum posui super collum cunctarum gentium istarum, ut serviant Nabuchodonosor regi Babylonis. Quodque sequitur: Et servient ei, insuper et bestias terrae dedi illi, in Septuaginta non habetur. Et in praesenti loco, juxta LXX, Ananias propheta non scribitur, et in consequentibus, ne scilicet (ut prius dixi) pseudoprophetam appellare viderentur prophetam. Sed quid ad Hebraicam veritatem? postquam abiit Jeremias prophetes in viam, et injuriam silentio devoravit, factus est sermo Domini ad eum, ut non suis verbis propheta loqueretur ad pseudoprophetam mendacio gloriantem; sed diceret: haec dicit Dominus: quamquam et Ananias confringens furcam ligneam eadem auctoritate in conspectu Domini sit locutus: haec dicit Dominus. Imitatur enim semper mendacium veritatem. Quodque intulit: Furcas ligneas contrivisti, et facies (sive faciam ) [Al. fecisti], pro eis catenas ferreas, hoc ostendit, quod minorem renuens poenam, majoris supplicii causa fuerit in populo. Delirat et in hoc loco allegoricus interpres, furcas et catenas ligneas aetherea appellans et aerea corpora, daemonum videlicet, et adversariarum potestatum. Furcas autem, sive catenas ferreas, nostra corpora crassiora, quae nervis et ossibus carnibus venisque contexta sint, ut qui noluerint de coelesti Jerusalem pro qualitate peccati, minores subire cruciatus, in catenas nostrorum corporum condemnentur; et infantiae vagitus, pannorum 1040 vincula sordesque sustineant; et serviant diabolo, regi Babylonis, id est, mundi hujus, dicente Scriptura: Mundus in maligno positus est (I Joan. V, 19), cum bestiis terrae, quae in brutorum animantium corpora sint religatae [ Al. religata]. Compulit me tractator indoctus, et sectator calumniae Grunnianae, aperte ponere aliena vitia, quae prius cum dissimulatione dicebam, lectoris prudentiae derelinquens.
(Vers. 5 seqq.) Et dixit Jeremias propheta ad Ananiam prophetam: Audi, Anania: Non misit te Dominus, et tu confidere fecisti populum istum [Vulg. illum] in mendacio. Idcirco haec dicit Dominus: Ecce mittam (sive ejiciam) te a facie terrae, hoc anno morieris. Quodque sequitur: Quia adversum Dominum locutus es. Et mortuus est Ananias propheta in anno illo, in mense septimo, in Septuaginta non habetur. Pro quo tantum posuerunt: Et mortuus est mense septimo. Et hic in LXX Ananias propheta non dicitur, cum secundum Hebraicum Scriptura sancta prophetam vocet, licet in eo quod arguit eum Jeremias dicens: Audi, Anania, non misit te Dominus, prophetam tacuerit. Quomodo enim prophetam poterat appellare, quem missum a Domino denegabat? Sed historiae veritas et ordo servatur, sicut praediximus, non juxta id quod erat, sed juxta id quod illo tempore putabatur. Decepisti, inquit, populum mendacio, ne Dei sententiae acquiesceret. Unde scias te hoc anno esse moriturum. Si quando morimur, de carceribus corporum liberamur, secundum illud testimonium, quod male interpretantur haeretici: Educ de carcere animam meam (Ps. CXLI, 8): quomodo nunc pseudoprophetae pro supplicio mors irrogatur? Sed hoc loco notandum quod Jeremias a pseudopropheta passus injuriam, necdum ad se facto sermone Domini, silet; postea vero missus a Domino audacter arguit mentientem, et mortem propinquam nuntiat. Quodque in mense septimo mortuus est, qui semper interpretari solent, requiem sub hoc numero demonstrari, forsitan eum idcirco mense septimo mortuum mentientur, ut de malis corporis liberaretur, juxta illud quod scriptum proferunt [ Al. profertur]. Mors viro requies. Nos autem novimus corpora credentium templa esse Dei, si tamen Spiritus sanctus habitat in illis (Eccli. XXII, 11).
(Cap. XXIX.--Vers. 1 seqq.) 1041 Et haec sunt verba libri, quem misit Jeremias propheta de Jerusalem, ad reliquias seniorum transmigrationis, et ad sacerdotes, et ad prophetas, et ad omnem populum, quem traduxerat Nabuchodonosor de Jerusalem in Babylonem. Postquam egressus est Jechonias rex, et domina (sive regina) et eunuchi, et principes Judae et Jerusalem (sive optimates) et artifices [Vulg. et faber et inclusor] de Jerusalem in manu Elassa filii Saphan, et Gamariae filii Helchiae, quos misit Sedecias rex Juda ad Nabuchodonosor regem Babylonis, in Babylonem, dicens: Haec dicit Dominus exercituum, Deus Israel, omni transmigrationi, quam transtulit de Jerusalem in Babylonem, aedificate domos et habitate, et plantate hortos (sive pomaria,) et comedite fructum eorum. Accipite uxores, et generate filios et filias; date filiis vestris uxores, et filias vestras date viris, et pariant filios et filias, et multiplicemini [Vulg. multiplicamini], et nolite esse pauci numero. Et quaerite pacem civitatis (sive terrae) ad quam transtuli vos [Vulg. transmigrare vos feci], et orate pro ea ad Dominum: quia in pace illius erit pax vobis. Haec Epistola, immo libellus Jeremiae prophetae per legatos Sedeciae Ellassam et Gamariam mittitur in Babylonem, ad eos qui cum Jechonia et matre ejus translati fuerant a Nabuchodonosor: ut per occasionem legationis regiae suum quoque opus Propheta compleret, et moneret populum transmigratum, quae sibi a Domino fuerant imperata. Pulchreque dixit: Egressus est Jechonias rex et domina, et eunuchi, et principes Judae, et caeteri. Et: Haec dicit Dominus exercituum, Deus Israel, omni transmigrationi, quam transtulit de Jerusalem in Babylonem, ut non potentia regis Babylonis, sed Domini voluntate translati esse videantur. Et primo ad senes, deinde ad sacerdotes, tertio ad prophetas, quarto ad omnem populum Dei sermo dirigitur: ut secundum ordinem aetatis, prophetae quoque ad eos, qui monebantur, litterae pervenirent. Monet autem eos non suis verbis, sed Domini, ut aedificent domos et habitent in eis, et plantent hortos, sive pomaria, et comedant fructum eorum, accipiant uxores, et generent filios et filias, et multiplicentur in loco transmigrationis: et non sint pauci numero, quaerantque pacem civitatis, sive terrae, ad quam eos transtulerit Dominus, et orent pro eis [ Al. ea] ad Dominum. Causasque reddens, ait, quia in pace illius terrae erit pax vobis. Jeremiae, quia post breve tempus erat Jerusalem 1042 secutura captivitas, imperatur ne accipiat uxorem, nec faciat filios. Unde et nobis per Apostolum dicitur: Tempus breve [Al. breviatum] est, superest, ut qui habent uxores tamquam non habentes sint [Al. sic sint quasi non habeant ] (I Cor. VII, 19). Quod si propter angustiam temporis habentibus usus uxorum tollitur, quanto magis non habentibus ne accipiant imperatur! Hoc autem totum praecipit vaticinium prophetale, ne acquiescant pseudoprophetis, qui eis post breve tempus in Jerusalem reditum promittebant; sed ut sciant multo se in Babylone tempore moraturos: ita ut uxores accipere, plantare pomaria, hortosque serere, aedificare domos, et generare filios debeant. Quodque intulit: Quaerite pacem civitatis, sive terrae. Et iterum: Quia in pace illius erit pax vobis, illud Apostolicum comparabitur, in quo jubet: Obsecro igitur primum omnium, fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones, pro omnibus hominibus, pro regibus et cunctis qui sunt in sublimitate, ut quietam et tranquillam vitam agamus in omni pietate et castitate (II Tim. II, 1, 2). Porro secundum mysticos intellectus, postquam de Jerusalem, id est, Ecclesia propter peccata nostra ejecti fuerimus, et traditi Nabuchodonosor, de quo dicit idem Apostolus: Tradidi hujuscemodi Satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus fiat in die Domini (I Cor. V, 5). Et iterum: Quos tradidi Satanae, ut discant non blasphemare (I Tim. I, 20), non debemus esse securi, nec torpentes otio, salutem penitus desperare; sed primum aedificare domos, non super arenam, sed super petram, et tales domos, quales aedificaverunt obstetrices in Exodo: quia timebant Dominum (Exod. I). Deinde plantare hortos, sive pomaria, qualem et Dominus plantavit paradisum in Eden, et posuit in eo lignum vitae, de quo scriptum est: Lignum vitae est his qui apprehenderint eam: et qui tenuerit eam, beatus (Prov. III, 18). Tertio accipere uxores, quarum una est sapientia, de qua scribit Salomon: Ama illam, et servabit te; et circumda illam, et exaltabit te (Prov. IV, 6). Et in alio loco: Hanc exquisivi sponsam accipere mihi, et amator factus sum decoris ejus (Sap. VIII, 2). Nec sufficit nobis una conjux sapientia, nisi habeamus et reliqua, fortitudinem, temperantiam, atque justitiam, ut plures ex eis generemus filios. Filias quoque nostras demus viris, ut et fidei veritas, quae interpretatur in filiis, bonis operibus copuletur, quae referuntur ad filias, et opera bona jungantur 1043 fidei sanitati: talesque filios generantes et filias, multiplicemur in numero, ut destruentes ea quae parvuli sunt, et in perfectum crescentes virum, audire mereamur: Scribo vobis, patres: quoniam agnovistis eum, qui ab initio est (I Joan. II, 13); et cum Apostolo dicamus liberis nostris: In Christo enim Jesu per Evangelium ego vos genui (I Cor. IV, 15). Quaeramus quoque pacem Ecclesiae, civitati, et terrae nostrae: ut ad eam redire mereamur, de qua Domini judicio translati sumus, ut habitaremus in confusionis errore. Si enim illa susceperit nos, habemus pacem. Simulque consideranda clementia Domini: orare praecepit pro inimicis nostris, et benefacere his qui persequuntur nos, ut non simus nostra tantum salute contenti, sed inimicorum quoque quaeramus salutem (Luc. VI).
(Vers. 8, 9.) Haec enim dicit Dominus exercituum, Deus Israel: Non vos seducant prophetae vestri, qui sunt in medio vestrum et divini vestri; et ne attendatis ad somnia vestra, quae vos somniatis, quia falsa [Vulg. falso] isti prophetant vobis in nomine meo: et non misi eos, dicit Dominus. Prophetas, immo pseudoprophetas, et divinos et somniatores fuisse in Babylone, inter eos quos Nabuchodonosor cum Jechonia et matre ejus adduxerat, Ezechiel propheta testatur, scribens contra eos, quibus Jeremias quoque praecipit non credendum (Ezech. XIII). Necdum autem eo tempore, quo haec Epistola dirigebatur, Ezechiel in Babylone coeperat prophetare. Hic enim sermo in principio Sedeciae regis mittitur. Exechiel autem quinto anno transmigrationis Jechoniae exorsus est prophetare, qui idem annus regni Sedeciae erat. Porro secundum tropologiam pseudoprophetas eos debemus accipere, qui aliter Scripturarum verba accipiunt quam Spiritus sanctus sonat. Et divinos eos, qui conjecturam mentis suae, et incerta futurorum quasi vera pronuntiant absque divinorum auctoritate verborum. Somniatores quoque, qui non audiunt illud scriptum: Nec [Al. Ne] dederis somnum oculis tuis, neque dormitationem palpebris tuis (Prov. VI, 4); de quibus Judas apostolus loquitur: Similiter et hi somniantes, carnem quidem maculant: dominationem autem spernunt (Judae 8): quorum mens nequaquam vigilat, sed arrogantiae et erroris sopore depressa, noctis horrore circumdatur, quibus loquitur et apostolus Paulus: Elevare, quid dormis? et 1044 exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus (Ephes. V, 14).
(Vers. 10 seqq.) Quia haec dicit Dominus: Cum coeperint impleri in Babylone septuaginta anni, visitabo vos, et suscitabo super vos verbum meum bonum, ut reducam vos ad locum istum. Ego enim scio cogitationes, quas cogito super vos, ait Dominus: cogitationes pacis, et non afflictionis: ut dem vobis finem [Al. additur bonum] et patientiam (sive spem). Et invocabitis me, et ibitis (sive juxta Symmachum invenietis), et orabitis [Al. adorabitis] me, et exaudiam vos. Quaeretis me, et invenietis, cum quaesieritis me in toto corde vestro, et inveniar a vobis (sive apparebo vobis), dicit Dominus. Nolite, inquit, credere pseudoprophetis, divinis, et somniatoribus vestris, qui vobis vicinum in Jerusalem reditum pollicentur. Nisi enim septuaginta anni expleti fuerint, Cyro rege Persarum laxante captivos, nequaquam in patriam revertemini; et tunc mea promissa complebo, ut reducam vos ad locum istum: Ego enim scio cogitationes, quas cogito super vos, ait Dominus. Se dicit nosse quid cogitet: illos autem cum suis prophetis, divinis, et somniatoribus ignorare. Futurorum igitur scientia soli Deo competit. Ut dem vobis, ait, finem et patientiam: finem captivitatis, et patientiam laborum praesentium, sive spem futurorum. Tunc invocabitis me, et ibitis Jerusalem: et orabitis, et exaudiam vos. Certe absque invocatione et oratione captivorum, poterat implere Dominus quod promiserat; sed hortatur eos ad preces, ut quod promissum est, mereantur accipere. Quaeritis me, et invenietis, cum quaesieritis in toto corde vestro; juxta illud Evangelicum: Petite, et accipietis: quaerite, et invenietis: pulsate, et aperietur vobis (Matt. VII, 7). Secundum anagogen, tamdiu in saeculi hujus confusione versamur, quamdiu requiem septenarii numeri mereamur accipere, et accepta poenitentia, Deus impleat quod promisit, et reducamur ad locum nostrum Ecclesiam. Idcirco enim Dominus percutere visus est, ut sanaret: dabitque nobis finem laboris nostri atque patientiae: et invocabimus eum, et revertemur in Ecclesiam, et orabimus, et exaudiemur: quaeremus, et inveniemus eum, cum toto corde quaesierimus illum, et tunc apparebit nobis. Quidam septuaginta annos juxta illud interpretantur quod scriptum est: Dies 1045 annorum nostrorum in ipsis septuaginta anni (Psal. LXXXIX, 10), qui cum fuerint expleti, tunc ad Dominum revertamur in toto corde nostro, et exaudiamur, et finis sit laboris nostri atque patientiae: nunc enim in umbra nos omnia et in imagine possidere.
(Vers. 14 seqq.). + Et reducam captivitatem vestram, et congregabo vos de universis gentibus, et de cunctis locis ad quae expuli vos, dicit Dominus. Et reverti vos faciam de loco, ad quem transmigrare vos feci. Quia dixistis: Suscitavit [Al. suscitabit] nobis Dominus prophetas in Babylone. Haec enim dicit Dominus ad regem, qui sedet super solium David, et ad omnem populum habitatorem urbis hujus, et ad fratres vestros qui non sunt egressi vobiscum in transmigrationem. Haec dicit Dominus exercituum: Ecce ego mittam in eos gladium, famem, et pestem: et ponam eos quasi ficus malas quae comedi non possunt, eo quod pessimae sint. Et persequar eos in gladio, et in fame, et in pestilentia, et dabo eos [Al. vos] in vexationem universis regnis terrae, in maledictionem, et in stuporem, et in sibilum, et in opprobrium cunctis gentibus, ad quas ego ejiciam [Al. ejeci] eos, eo quod non audierunt [Vulg. audierint] verba mea, dicit Dominus; quae misi ad eos per servos meos prophetas de nocte consurgens, et mittens: et non audistis, dicit Dominus. Vos ergo audite verbum Domini, omnis transmigratio, quam emisi de Jerusalem in Babylonem. + Hucusque in LXX non habetur, quae asteriscis praenotavi. Caetera enim, in quibus vel singuli versus, vel pauca ab eis praetermissa sunt verba, victus taedio, annotare nolui, ne fastidium legentibus facerem. Pollicetur autem Dominus, his qui erant in transmigratione, quod post septuaginta annos captivitatis redire eos faciat de universis gentibus, et de cunctis locis, ad quae expulerit eos, et captivitate laxata, pristinum statum et patriam recipere. Et cum ego haec, inquit, mea sponte facturus sim, et certo tempore redituros vos, frustra decipimini, et putatis vos habere prophetas in Babylone, qui vobis falsa promittunt. Ita autem sciatis nequaquam vos reditum nunc sperare debere: sed aedificare domos, plantare pomaria, accipere uxores, et generare filios, et multiplicari numero, et tempus exspectare promissum. Audite quid Dominus loquatur ad Sedeciam, qui nunc regnat in Jerusalem, et ad omnes 1046 habitatores urbis ejus, id est, ad fratres vestros, qui noluerant meae obedire sententiae, et Babylonem migrare vobiscum, quod nequaquam captivitatem possint effugere, sed gladio, et fame, et peste moriantur. Et ponam eos quasi ficus malas; quas Theodotio interpretatus est sudrinas: Secunda pessimas: Symmachus, novissimas: quae Hebraice appellantur SUARIM ( ), sed scriptorum vitio pro media syllaba, sive littera Alpha, Graecum Delta inolevit: ut pro SUARIM legatur SUDRIM. Quomodo autem cophinus, sive calathus, qui habebat ficus bonas, primitivas habuisse dicitur: sic alter cophinus, qui habebat ficus malas, habuisse ficus novissimas scribitur. Et persequar, inquit, eos, qui nunc in Jerusalem urbe versantur, gladio, fame, et pestilentia: ut primum obsidione, confestim qui remanere et effugere potuerint, dispergantur in universas terras, et exemplo sint omnibus maledictionis, stuporis, et sibili et opprobii: ad quos ego ejiciam eos [ Al. vos], quia non audierunt verba mea, dicit Dominus, quae per servos meos locutus sum ad eos de nocte consurgens, et mittens: et numquam monere cessavi, ut imitarentur vos qui nunc in transmigratione securo otio perfruimini, donec promissio Domini compleatur. Vos autem qui meae obedistis sententiae, et regi vos Babylonio tradidistis, audite quae dicturus sim. Et in hoc loco delirus Interpres somniat ruinam coelestis Jerusalem, et ad eos prophetiam dirigi suspicatur, qui in hujus mundi Babylonia regione versantur: quod benefecerint in haec corpora sponte descendere, et in terra Chaldaeorum aedificare domos, plantare pomaria, accipere uxores, filios generare, bonisque operibus restitui post septuaginta annos in locum pristinum, et in coelestem Jerusalem. Illos autem, qui noluerint propria voluntate ad terrena descendere, haec passuros, quae Dominus Sedeciae, et ejus populo comminatur. Qui noluerint imitari fratres suos, nec venire in Babylonem, quod mittat in eos gladium, et famem et pestem, hoc est, rerum omnium penuriam, et ponat quasi ficus pessimas, quae penitus comedi non possunt; et persequatur eos gladio sempiterno, et det in vexationem universis regnis terrae: quo scilicet nequaquam 1047 homines, sed daemones fiant aeriae potestates: et sint apud cunctos Angelos, qui praesint singulis provinciis in maledictionem, et in stuporem, et in sibilum, et in opprobrium cunctis gentibus. Et hoc eos idcirco passuros, quia verba Prophetarum in coelesti Jerusalem audire noluerint, qui eos hortabantur, ut ad terrena descenderent, et corpus humilitatis assumerent; et acta poenitentia post verum sabbatismum, locum pristinum possiderent. Haec ille dixerit. Quae cum audiunt discipuli ejus, et Grunnianae familiae stercora, putant se divina audire mysteria. Nosque qui ista contemnimus, quasi pro brutis habent animantibus, et vocant πηλουσιώτας, eo quod in luto istius corporis constituti non possimus sentire coelestia.
(Vers. 21 seqq.). Haec dicit Dominus exercituum, Deus Israel, ad Achab filium Coliae, et ad Sedeciam filium Maasiae, qui prophetant vobis in nomine meo mendaciter: ecce ego tradam eos in manu Nabuchodonosor regis Babylonis, et percutiet eos in oculis vestris. Et assumetur ex eis maledictio omni transmigrationi Judae, quae est in Babylone dicentium: Ponat te Dominus sicut Sedeciam, et sicut Achab, quos frixit rex Babylonis in igne, pro eo quod fecerunt [Vulg. fecerint] stultitiam (sive iniquitatem) in Israel, et moechati sunt uxores amicorum (sive civium) suorum: et locuti sunt verbum in nomine meo mendaciter, quod non mandavi eis: ego sum judex et testis, dicit Dominus. Aiunt Hebraei hos esse presbyteros, qui fecerint stultitiam in Israel, et moechati sunt uxores civium suorum, quorum uni loquitur Daniel: Inveterate dierum malorum. Et alteri: Semen Channam, et non Juda, species decepit te, et concupiscentia subvertit cor tuum. Sic faciebatis filiabus Israel, et illae metuentes loquebantur vobiscum; sed non filia Juda sustinuit iniquitatem vestram (Dan. XIII, 56, 57). Quodque Propheta nunc loquitur: Et locuti sunt verbum in nomine meo mendaciter, quod non mandavi eis, illud significari putant, quod miseras mulierculas quae circumferuntur omni vento doctrinae, sic deceperint, quo dicerent eis, quia de tribu erant Juda, Christum de suo semine esse generandum: quae illectae cupidine praebebant corpora sua, quasi matres futurae Christi: Sed illud quod in praesentiarum dicitur: quos frixit 1048 rex Babylonis in igne, videtur Danielis historiae contraire. Ille enim asserit eos ad sententiam Danielis a populo esse lapidatos: hic vero scriptum est, quod frixerit eos rex Babylonis in igne. Unde et a plerisque ac pene omnibus Hebraeis, ipsa quasi fabula non recipitur, nec legitur in synagogis eorum. Qui enim, inquiunt, fieri poterat, ut captivi lapidandi principes et prophetas suos haberent potestatem? Et magis hoc esse verum affirmant, quod scribit Jeremias, convictos quidem esse presbyteros a Daniele, sed latam in eos sententiam a rege Babylonis, qui in captivos, ut victor et dominus, habebat imperium. Quanti et de nostro grege similes Achab et Sedeciae, prophetant in nomine Domini mendacium, et faciunt stultitiam in Israel, et moechantur uxores civium suorum, qui in eadem Ecclesiae sunt urbe generati! quos verus Nabuchodonosor friget in igne peccati: dicente Osee propheta: Omnes adulterantes quasi clibanus succensus a coquente (Osee VII, 4). Felix qui tollit jugum ab adolescentia sua, et sedet solus, quia amaritudine repletus est (Thren. III); potestque dicere cum David: Non sedi in consilio malignantium, et cum iniqua gerentibus non introibo (Psal. XXV, 4.) Quodque intulit nunc Propheta: Ego sum judex et testis, dicit Dominus, hunc habet sensum: Haec quae dico de duobus pseudoprophetis, qui loquuntur verbum in nomine meo mendaciter, quod non mandaveram eis, nequaquam opinione cognovi: sed ipse scio vera esse, quem celare nemo potest, nec effugere mei judicii veritatem.
(Vers. 24 seqq.) Et ad Semeiam Neelamitem dices. Et quod sequitur: Haec dicit Dominus exercituum, Deus Israel: Pro eo quod misisti in nomine tuo libros ad omnem populum qui est in Jerusalem, in LXX non habetur. Rursumque addidere de suo, Non misi te in nomine meo. Et consequenter juxta ordinem: Et ad Sophoniam filium Maasiae sacerdotem. Et iterum de Hebraeo: Et ad omnes sacerdotes [Vulg. addit dicens ]. Ac deinde historia texitur: Dominus dedit te sacerdotem pro Joiade sacerdote: ut sis dux (sive praeceptor et episcopus) in domo Domini super omnem virum arreptitium, et prophetantem, ut mittas eum in nervum et in carcerem (sive in custodiam) et in cataracten, quem Symmachus μόχλον, Aquila ipsum verbum Hebraicum posuit SINAC.
1049 Et nunc quare non increpuisti Jeremiam Anathothiten, qui prophetat vobis? Quia super hoc misit ad nos in Babylonem, dicens: Longum est, aedificate domos, et habitate: et plantate hortos, et comedite fructus eorum. Legit ergo Sophonias sacerdos librum istum in auribus Jeremiae prophetae. Semeias de loco Neelami, qui interpretatur torrens, cum rege Jechonia ductus fuerat in Babylonem, et prophetabat populo mendaciter, eo quod celeriter essent in Jerusalem reversuri. Fuisse autem eum pseudoprophetam, sequentia Jeremiae verba demonstrant: Haec dicit Dominus ad Semeiam Neelamitem, pro eo quod prophetavit vobis Semeias, et ego non misi eum. Quia igitur Jeremias ad eos, qui erant in Babylone, litteras miserat dicens: Aedificate domos, et habitate: plantate hortos, et comedite fructus eorum: accipite uxores, et generate filios; et post alia junxerat: Non vos seducant Prophetae vestri qui sunt in medio vestri [Al. vestrum], et divini vestri; ac deinde, Quia isti falso prophetant vobis in nomine meo, et non misi eos, dicit Dominus: intelligens Semeias sub communi nomine pseudoprophetarum contra se scriptum, mittit litteras Jerusalem ad Sophoniam filium Maasiae sacerdotem, et ad reliquos sacerdotes, contra Jeremiam, quare non increpetur a Sophonia sacerdote, cujus officium est discernendi inter prophetas, qui Spiritu sancto loquantur et qui contrario, et recludi jubeatur [ Al. jubetur] in carcerem, ut mendacii sui poenas luat, et populum ultra supplantare desistat. Joiades sacerdos fuit, qui Joas post interfectionem Athaliae imperium tradidit, et interfecit sacerdotes Baal (IV Reg. XI; II Paral. XXIII). Hoc est ergo quod scribit: Quare non imitaris Joiadem sacerdotem, et interficis Jeremiam pseudoprophetam? Dominus enim te pro Joiade constituit, ut habeas curam Templi; et praecipue discernas qui sancto Spiritu loquantur, qui daemoniaco. Discretiones autem spirituum divinae esse gratiae, et Apostolus memorat (I Joan. IV). Cur, inquit, non increpuisti Jeremiam Anathotiten? Quodque ipse merebatur quasi pseudopropheta, refert in prophetam, et praevenit mendacio veritatem. Unde et prudentiores putantur filii tenebrarum filiis lucis in generatione hac. Nobisque agentibus patienter, et exspectantibus miserorum salutem, praeveniunt haeretici, et nos suo appellant nomine, ducentes caeci caecos in foveam. 1050 Misit, inquit, ad nos in Babylonem, dicens: Longe est. Hoc est omne quod dolet: quare adversum suum mendacium Jeremias scripserit veritatem, longe esse reditum, et post septuaginta annos redituros in Jerusalem: unde debere eos aedificare domos, plantare pomaria, et comedere fructus eorum, accipere uxores, et facere filios, quae praeteritus sermo narravit. Quas litteras, cum accepisset Sophonias sacerdos, ad cujus specialiter nomen scriptae erant, legit Jeremiae quodammodo suggillans eum, et ipsa [ Al. ipsam et lectionem] increpans lectione, quare auderet in Babylonem talia scribere.
(Vers. 30 seqq.) Et factum est verbum Domini ad Jeremiam, dicens: Mitte ad omnem transmigrationem, dicens: Haec dicit Dominus ad Semeiam Neelamitem: Pro eo quod prophetavit vobis Semeias, et ego non misi eum, et fecit vos confidere in mendacio: idcirco haec dicit Dominus: Ecce ego visitabo super Semeiam Neelamitem, et super semen ejus. Non erit ei vir sedens in medio populi hujus, et non videbit bonum quod ego faciam populo meo, ait Dominus, quia praevaricationem locutus est adversus Dominum. Pseudopropheta Semeias vere Neelamites, qui de torrente alienas et turbidas aquas sumpserat, irascitur contra mendacium suum vera scripsisse Jeremiam, et ad Sophoniam sacerdotem mittit epistolas, cur ausus sit Propheta scribere veritatem, et cupit eum recludi carcere [ Al. in carcerem], ne loquatur. Sophonias quoque prophetam latenter accusat, dum legit epistolam mentientis, et accusationem ejus habere se jactitat. Quanto magis sceleris rei sunt, qui defendunt pseudoprophetas, et mentientes fovent, et aliorum male inventa, sua faciunt esse peccata! Audiat itaque pseudopropheta, intelligat sacerdos quid per eum et ipse audire mereatur: Haec dicit Dominus: Ecce ego visitabo super Semeiam. Hoc Dominus loquitur, non propheta, quod visitet super Semeiam Neelamitem, non in remedium, sed in supplicium mentientis, juxta illud quod scriptum est: Visitabo in virga iniquitates eorum, et in flagellis peccata eorum (Ps. LXXXVIII, 33). Nec solum super pseudoprophetam visitat, sed et super semen ejus, omnes discipulos quos suo errore decepit. Non erit, inquit, vir sedens in medio populi hujus. Deleatur de sanctorum conciliabulo stirps pessima, nec sedeat in medio quiescentium, qui cum stantibus stare non potuit, nec audivit illud: Si stetisset in substantia mea (Jer. XXIII). Cumque Dominus perfectionem virtutum omnium finito septenario tempore promittat, ille non videbit bonum, quod sibi in praesenti tempore vindicabat. Hoc autem totum fiet, quia praevaricationem locutus est adversus Dominum, ut diceret jam soluta peccatorum captivitate reversuros esse in Jerusalem; quibus Apostolus comminatur: Jam saturati estis, jam divites facti estis, sine nobis regnastis; et utinam regnaretis, ut et nos regnaremus vobiscum (I Cor. IV, 8) !