Actus II
166 a.Ch.n.

 Actus I Actus III 

Charinus Byrria Pamphilus

CH. Quid ais, Byrria? daturne illa Pamphilo hodie nuptum? BY. sic est.
CH. qui scis? BY. apud forum modo e Davo audivi. CH. vae misero mihi!
ut animus in spe atque in timore usque ant(e)hac attentus fuit,
ita, postquam adempta spes est, lassu' cura confectus stupet.
 305BY. quaeso edepol, Charine, quoniam non potest id fieri quod vis,
id velis quod possit. CH. nil volo aliud nisi Philumenam. BY. ah
quanto satiust te id dare operam qui istum amorem ex animo amoveas [tuo],
quam id loqui quo mage lubido frustra incendatur tua!
CH. facile omnes quom valemu' recta consilia aegrotis damus.
 310tu si hic sis aliter sentias. BY. age age, ut lubet. CH. sed Pamphilum
video. omnia experiri certumst priu' quam pereo. BY. quid hic agit?
CH. ipsum hunc orabo, huic supplicabo, amorem huic narrabo meum:
credo impetrabo ut aliquot saltem nuptiis prodat dies:
interea fiet aliquid, spero. BY. id "aliquid" nil est. CH. Byrria,
 315quid tibi videtur? adeon ad eum? BY. quidni? si nil impetres,
ut te arbitretur sibi paratum moechum, si illam duxerit.
CH. abin hinc in malam rem cum suspicione istac, scelus?
PA. Charinum video. salve. CH. o salve, Pamphile:
ad te advenio spem salutem auxilium consilium expetens.
 320PA. neque pol consili locum habeo neque ad auxilium copiam.
sed istuc quidnamst? CH. hodie uxorem ducis? PA. aiunt. CH. Pamphile,
si id facis, hodie postremum me vides. PA. quid ita? CH. ei mihi,
vereor dicere: huic dic quaeso, Byrria. BY. ego dicam. PA. quid est?
BY. sponsam hic tuam amat. PA. ne iste haud mecum sentit. eho dum dic mihi:
 325num quid nam ampliu' tibi cum illa f<ui>t, Charine? CH. ah[a], Pamphile,
nil. PA. quam vellem! CH. nunc te per amicitiam et per amorem obsecro,
principio ut ne ducas. PA. dabo equidem operam. CH. sed si id non potest
aut tibi nuptiae hae sunt cordi, PA. cordi! CH. saltem aliquot dies
profer, dum proficiscor aliquo ne videam. PA. audi nunciam:
 330ego, Charine, ne utiquam officium liberi esse hominis puto,
quom is nil mereat, postulare id gratiae adponi sibi.
nuptias effugere ego istas malo quam tu adipiscier.
CH. reddidisti animum. PA. nunc siquid potes aut tu aut hic Byrria,
facite fingite invenite efficite qui detur tibi;
 335ego id agam mihi qui ne detur. CH. sat habeo. PA. Davom optume
video, quoi(u)s consilio fretu' sum. CH. at tu hercle haud quicquam mihi,
nisi ea quae nil opu' sunt scire. fugin hinc? BY. ego vero ac lubens.


Davos Charinus Pamphilus

DA. Di boni, boni quid porto? sed ubi inveniam Pamphilum,
ut metum in quo nunc est adimam atque expleam animum gaudio?
 340CH. laetus est nescioquid. PA. nil est: nondum haec rescivit mala.
DA. quem ego nunc credo, si iam audierit sibi paratas nuptias . .
CH. audin tu illum? DA. toto me oppido exanimatum quaerere.
sed ubi quaeram? quo nunc primum intendam? CH. cessas conloqui?
DA. habeo. PA. Dave, ades resiste. DA. quis homost, qui me . . ? o Pamphile,
 345te ipsum quaero. eugae, Charine! ambo opportune: vos volo.
PA. Dave, perii. DA. quin tu hoc audi. CH. interii. DA. quid timeas scio.
PA. mea quidem hercle certe in dubio vitast. DA. et quid tu, scio.
PA. nuptiae mi . . DA. etsi scio? PA. hodie . . DA. obtundis, tam etsi intellego?
id paves ne ducas tu illam; tu autem ut ducas. CH. rem tenes.
 350PA. istuc ipsum. DA. atque istuc ipsum nil periclist: me vide.
PA. obsecro te, quam primum hoc me libera miserum metu. DA. em
libero: uxorem tibi non dat iam Chremes. PA. qui scis? DA. scio.
tuo' pater modo me prehendit: <ai>t tibi uxorem dare
hodie, item alia multa quae nunc non est narrandi locus.
 355continuo ad te properans percurro ad forum ut dicam haec tibi.
ubi te non invenio ibi escendo in quendam excelsum locum,
circumspicio: nusquam. forte ibi huiu' video Byrriam;
rogo: negat vidisse. mihi molestum; quid agam cogito.
redeunti interea ex ipsa re mi incidit suspicio "hem
 360paullulum opsoni; ipsu' tristis; de inproviso nuptiae:
non cohaerent." PA. quorsu' nam istuc? DA. ego me continuo ad Chremem.
quom illo advenio, solitudo ante ostium: iam id gaudeo.
CH. recte dici'. PA. perge. DA. maneo. interea intro ire neminem
video, exire neminem; matronam nullam in aedibus,
 365nil ornati, nil tumulti: accessi; intro aspexi. PA. scio:
magnum signum. DA. num videntur convenire haec nuptiis?
PA. non opinor, Dave. DA. "opinor" narras? non recte accipis:
certa res est. etiam puerum inde abiens conveni Chremi:
holera et pisciculos minutos fer[r]e obolo in cenam seni.
 370CH. liberatu' sum hodie, Dave, tua opera. DA. ac nullus quidem.
CH. quid ita? nempe huic prorsus illam non dat. DA. ridiculum caput,
quasi necesse sit, si huic non dat, te illam uxorem ducere,
nisi vides, nisi senis amicos oras ambis. CH. bene mones:
ibo, etsi hercle saepe iam me spes haec frustratast. vale.


Pamphilus Davos

 375PA. Quid igitur sibi volt pater? quor simulat? DA. ego dicam tibi.
si id suscenseat nunc quia non det tibi uxorem Chremes,
ipsu' sibi esse iniuriu' videatur, neque id iniuria,
priu' quam <tuo>m ut sese habeat animum ad nuptias perspexerit:
sed si tu negaris ducere, ibi culpam in te transferet:
 380tum illae turbae fient. PA. quidvis patiar. DA. pater est, Pamphile:
difficilest. tum haec solast mulier. dictum [ac] factum invenerit
aliquam causam quam ob rem eiciat oppido. PA. eiciat? DA. cito.
PA. cedo igitur quid faciam, Dave? DA. dic te ducturum. PA. hem. DA. quid est?
PA. egon dicam? DA. quor non? PA. numquam faciam. DA. ne nega.
 385PA. suadere noli. DA. ex <ea> re quid fiat vide.
PA. ut ab illa excludar, hoc concludar. DA. non itast.
nempe hoc sic esse opinor: dicturum patrem
"ducas volo hodie uxorem"; tu "ducam" inquies:
cedo quid iurgabit tecum? hic reddes omnia.
 390quae nunc sunt certa [ei] consilia, incerta ut sient
sine omni periclo. nam hoc haud dubiumst quin Chremes
tibi non det gnatam; nec tu <ea> causa minueris
haec quae facis, ne is mutet s<ua>m sententiam.
patri dic velle, ut, quom velit, tibi iure irasci non queat.
 395nam quod tu speres "propulsabo facile uxorem his moribus;
dabit nemo": inveniet inopem potiu' quam te corrumpi sinat.
sed si te aequo animo ferre accipiet, neglegentem feceris;
aliam otiosu' quaeret: interea aliquid acciderit boni.
PA. itan credis? DA. haud dubium id quidemst. PA. vide quo me inducas. DA. quin taces?
 400PA. dicam. puerum autem ne resciscat mi esse ex illa cautiost;
nam pollicitus sum suscepturum. DA. o facinus audax! PA. hanc fidem
sibi me obsecravit, qui se sciret non deserturum, ut darem.
DA. curabitur. sed pater adest. cave te esse tristem sentiat.


Simo, Davos, Pamphilus

SI. Reviso quid agant aut quid captent consili.
 405DA. hic nunc non dubitat quin te ducturum neges.
venit meditatus alicunde ex solo loco:
orationem sperat invenisse se
qui differat te: proin tu fac apud te ut sies.
PA. modo ut possim, Dave! DA. crede inquam hoc mihi, Pamphile,
 410numquam hodie tecum commutaturum patrem
unum esse verbum, si te dices ducere.


Byrria, Simo, Davos, Pamphilus

BY. Eru' me relictis rebu' iussit Pamphilum
hodie observare, ut quid ageret de nuptiis
scirem: id propterea nunc hunc venientem sequor.
 415ipsum adeo praesto video cum Davo: hoc agam.
SI. utrumque adesse video. DA. em serva. SI. Pamphile.
DA. quasi de inproviso respice ad eum. PA. ehem pater.
DA. probe. SI. hodie uxorem ducas, ut dixi, volo.
BY. nunc nostrae timeo parti quid hic respondeat.
 420PA. neque istic neque alibi tibi erit usquam in me mora. BY. hem.
DA. obmutuit. BY. quid dixit? SI. facis ut te decet,
quom istuc quod postulo impetro cum gratia.
DA. sum verus? BY. eru', quantum audio, uxore excidit.
SI. i nunciam intro, ne in mora, quom opu' sit, sies.
 425PA. eo.-- BY. nullane in re esse quoiquam homini fidem!
verum illud verbumst, volgo quod dici solet,
omnis sibi malle melius esse quam alteri.
ego illam vidi: virginem forma bona
memini videri: quo aequior sum Pamphilo,
 430si se illam in somnis quam illum amplecti maluit.
renuntiabo, ut pro hoc malo mihi det malum.


Davos, Simo

DA. Hic nunc me credit aliquam sibi fallaciam
portare et ea me hic restitisse gratia.
SI. quid Davo' narrat? DA. aeque quicquam nunc quidem.
 435SI. nilne? hem. DA. nil prorsus. SI. atqui exspectabam quidem.
DA. praeter spem evenit, sentio: hoc male habet virum.
SI. potin es mihi verum dicere? DA. nil facilius.
SI. num illi molestae quidpiam haec sunt nuptiae
propter huiusce hospitai consuetudinem?
 440DA. nil hercle; aut, si adeo, biduist aut tridui
haec sollicitudo: nosti? deinde desinet.
etenim ipsu' secum eam rem reputavit via.
SI. laudo. DA. dum licitumst ei dumque aetas tulit,
amavit; tum id clam: cavit ne umquam infamiae
 445ea res sibi esset, ut virum fortem decet.
nunc uxore opus est: animum ad uxorem adpulit.
SI. subtristi' visus est esse aliquantum mihi.
DA. nil propter hanc rem, sed est quod suscenset tibi.
SI. quidnamst? DA. puerilest. SI. quid id est? DA. nil. SI. quin dic, quid est?
 450DA. <ai>t nimium parce facere sumptum. SI. mene? DA. te.
"vix" inquit "drachumis est opsonatum decem:
non filio videtur uxorem dare.
quem" inquit "vocabo ad cenam m<eo>rum aequalium
potissumum nunc?" et, quod dicendum hic siet,
 455tu quoque perparce nimium: non laudo. SI. tace.
DA. commovi. SI. ego istaec recte ut fiant videro.
quidnam hoc est rei? quid hic volt veterator sibi?
nam si hic malist quicquam, em illic est huic r<ei> caput.

 Actus I Actus III