Vita S. Sulpicii

by Auctor incertus

Auctor incertus

Vita S. Sulpicii

Saeculo VI

editio: Migne 1849
fons: Corpus Corporum

Vita S. Sulpicii (Auctor incertus), J. P. Migne

OBSERVATIONES PRAEVIAE (0573B)

1.

Praeter Sulpicium cognomento Severum, Bituricensem episcopum, quem nonnulli cum Severo Sulpicio sancti Martini discipulo perperam confundunt, habuit Ecclesia Biturica alium antistitem cognomine Sulpicium dictum Pium, cujus in praesenti Vitam exhibemus. Ille sub finem saeculi VI, hic initio saeculi VII, floruit.

2.

Sulpicii Pii Vitam scriptores duo coaevi litteris commendarunt, fusius alter isque monachus coenobii a Sulpicio constructi, quem suum utique patronum identidem appellat; alter compendiosius, quem idcirco abbreviatorem vocabimus. Utrumque edidit Joannes Bollandus, ad 17 Januarii. Priorem duntaxat hic dabimus, si quid in alio dignum observatu fuerit, suo loco adnotaturi. Aetatem suam indicat monachus Sulpicianus numm. 4, 11, 16, 17 et 32, ac Vitae a se scriptae adjecit librum Miraculorum, quem in fine Vitae sancti Sulpicii promiserat, quamvis stylus (0573C)metrice cadens et passim languens libri Miraculorum alium omnino auctorem sapere videatur, uti et prologus Vitae praemissus, qui in membranis permultis desideratur. Patriarchii Bituricensis scriptor quinque libros de Vita et Miraculis ipsius sancti Sulpicii in archivis thesauri cathedralis ecclesiae Bituricis asservatos affirmat; nec alium putes auctorem a nostro, cujus lucubrationem in nonnullis exemplaribus in libros quinque distinctam advertimus, prout in margine adnotatum observare licet.

3.

Monachi Sulpiciani lucubrationem exornavit Joannes Phernandus Casalis Benedicti monachus, a Trithemio in lib. de Scriptoribus eccles. laudatus, et Patriarchio Bituricensi, cap. 31, insertus, a quo apices aliquot illustrando anonymo mutuabimur. Tacemus Vincentium Bellovacensem, et sanctum Antonium, qui una cum Neotericis multis de sancto Sulpicio egerunt.

4.

Sulpicium commendant in suis Martyrologiis Usuardus et Ado, ad diem XVI Kalend. Febr. Notanda (0573D)verba Adonis: Bituricas, depositio beati Sulpicii episcopi et confessoris, qui a pueritia litteris eruditus et sanctae conversationis luce conspicuus, etiam laicus virtutibus claruit. Post etiam, coma deposita, (0574B)monachorum Pater exstitit, atque inde ad episcopalem provectus cathedram, vita clarus in pace quievit. Quippe Sulpicius fuit abbas Castrensis, praefectus monachis qui in castris regiis officia divina nocte dieque persolvebant.

5.

Fuit ergo monachus Sulpicius, et quidem ante et post pontificatum; nam regimen pastorale annis ante mortem aliquot abdicavit, ut Deo liberius in Navensi monasterio a se condito vacaret. At cujus demum instituti monachus? Qui sancti Columbani regulae a Benedictina divortium toto illo saeculo contumax defendunt, non facile Sulpicium nobis subducent. Tempore Vualdeberti abbatis Luxovien is, ac proinde Sulpicii, monasteria ex regula duntaxat sanctorum Benedicti et Columbani, teste scriptore Vitae sanctae Salabergae gravi ac coaevo, condebantur. Jonas Bobiensis monachus, in Vita sancti Eustasii abbatis superius ad ann. 625 relata, dum coenobia ad sancti Columbani praescriptum apud Biturigas (0574C)constructa enumerat. Navensis seu Sulpiciani monasterii tum existentis haud meminit, nempe quod sinceris ac puris sancti Benedicti institutis parebat.

PROLOGUS AUCTORIS.

1.

Clara radiante congerie qua dono imperatoris aeterni ob merita praesulis almi aula repletur Ecclesiae, virtutum lampade coruscante, etsi minus idonee digna possumus eloqui, tamen vel sermonem tenuem devotae plebis auribus tentamus inferre, maxime cum audientium sit fructus, virorum gesta fidelium revolvere calamo pro memoria populorum. Et licet nihil egeat mortalium justus littera, cujus nomen coelesti jam continetur in pagina, tamen fidei succrescunt augmenta, dum sanctorum recentia replicantur exempla, cum et cohorti Christicolae pastor (0574D)clausus paradiso terreno repraesentatur stylo, et grex exemplis accitus ad aethera tendat gressu, quatenus, juxta Danielis oraculum (Dan. XII, 3), et doctus patroni magisterio populus ut splendor (0575A)firmamenti rutilet, et doctor siderea sibi luce cumulata coruscet, praesertim cum ob sui declarationem meriti in orbe vasto Galliae inter virtutum crebram materiem insigni Christi munere ad sacrum illius corpus assidue fons olei redundet rore coelesti, et sic ignis juge capiat pabulum, ut infusione sancti Spiritus continuatum liquor sumat augmentum. Cui scilicet prudenti viro etsi naturae debito mors exstinxit corpusculum, fulgent tamen viventia miracula polyandro.

INCIPIT LIBER.

1.

Beatus igitur Sulpicius ortus claris parentibus, civium pene primoribus castrisque regalibus altus, Bituricae fuit urbis egregius pastor, et nunc glorioso (0575B)excessu patronus est effectus. Qui in flore aetatis primaevae Christi militiam laqueis saeculi ruptis perseveranti definitione suscepit, et in tantum capessendae religionis proposito adhuc puerulus vir beatus exarserat, ut (ita dicam) si persecutionis tempus non defuisset, periculis se sponte praeceps ingereret. Hinc jam lectionibus coepit divinorum voluminum mancipari, et in eruditionibus fidei semetipsum insegniter exercere. Denique pro juvenilibus reprimendis cupiditatibus et sapientiae profectibus adipiscendis, orationibus se et abstinentiae frenis constringebat; et ita ei ab ipsis cunabulis ecclesiastica regula in observantia honorabilis fuit, ut multorum juvenum ac senum ad eum confluentium turbas de fidei nostrae religione sciscitantes, non solum ad fidem (0575C)converteret, verum etiam perfectae vitae institutionibus informaret.

3.

Manifeste autem ei aderat divina gratia, per quam innumerabiles ad imitationem sui in fide Dei provocabat. Ante omnia, praecepta evangelica et vocem Salvatoris summo amore et studio implenda esse censebat. Nam etsi juvenilis quidem et minus perfecti sensus fortasse videretur, sed perfectissimae castitatis indicium continens, velut fundamentum quoddam primum in anima collocavit. Et ita demum reliquas super hoc perrexit aedificare virtutes, et secundum Evangeliorum scilicet fidem, qua voce Salvatoris depromitur exhortatio, quia sunt eunuchi qui se castraverunt pro regno Dei (Matth. XIX, 12), spreta conjugii copula, propositum obtinuit castitatis.(0575D)

4.

Certe quantum eorum relatione cognovimus, qui ei a pueritia usque in tempora nostra comites ministrive fuerunt, nihil aliud in saeculari adhuc positus habitu visus est agere, quam monasteria construere, basilicas extollere, opere novo ecclesias restaurare dirutas, miseris auxilium ferre, pauperibus egentibusque e suis opibus necessaria ministrare, profligatis non solum sermone et exhortatione perfectae et spiritualis doctrinae, verum suis officiis ac (0576A)ministeriis multos e vinculis, poenis et squaloribus, liberare.

5.

Ecclesia erat quaedam a parentum haud longe posita domo, ut pote ab hostibus pene diruta, ubi clericorum et populorum nulla erat frequentia. Ibi cum beati viri crebra fierent orationum lucra, qui quidem jactantiae vitans attingere fomitem, silentia noctium profunda cum fierent, clam vestimentis indutus quibus moris est uti poenitentibus, armatus sacris orationibus, pernoctare pergebat, et labore sancto somnis spretis inertibus, dulci meditatione transacta, cum roseae lucis splendor mundum irradiaret, rursum saecularium tegminibus ornabatur, et ita sanctum elaborabat propositum occultare. Haec prima puerilia rudimenta, hic ludus ejus infantiae, (0576B)talis in eo coadolevit erga Dominum affectus.

6.

Nocte quadam in Ecclesia de qua diximus, eo cum duobus pueris vigilante atque in oratione pronius incumbente, cum mentis in profundioribus tota dependeret delectatio, spiritus duo teterrimi immanes, Aethiopum vultui similes, apprehensos singuli pueros ab ecclesia violenter trahere nitebantur. Tandem vir Dei post tergum magnis clamoribus ejulantes reperit suos. Intuetur tetros, manum elevat contra adversarios, jamque pueros vi abstrahentes cum foras egressum praeriperent, Dei sacer vexillum depromit crucis. Illico tetris cruentisque elapsis, pueri sospites remanserunt. Ex eo igitur tempore ille totius bonitatis aemulus et veritatis inimicus, salutisque humanae hostis, omnia molimina contra Dei (0576C)militem versans, quem mente corrumpere non valuit, minis phantasticis nititur deterrere. De quo si quis exploratius discere vult, breviter post pauca in suis ostendemus locis.

7.

Clarescere interea signis et virtutum coepit miraculis adornari. Nam et aegros in saeculari adhuc positus habitu oratione curabat, et daemones verbo fugabat totis viribus Christi athleta, desudans ut a sancto proposito nunquam discederet. Quod humanum favorem latere cupiebat, ne qua saeculi hujus aura favoris erumperet, et aures suas arrogantiae pollutione macularet. Igitur cum haec ab eodem gererentur, et per gestorum bonitatem tacita quadam praedicatione Dei nostri veritas nosceretur; cumque plerumque (ut assolet) alios pie credentes (0576D)splendor lucis accenderet, alios impie derogantes perfidiae nebulosae tetra caligo suffunderet, ita ut completum videretur quod scriptum est in Genesi, quia Aegyptiis erant tenebrae crassae et palpabiles, filiis autem Israel erat lux in omnibus suis (Exod. X, 20), pergit nihilominus Deus noster magnificari in sancto suo, et coeptae virtutis opus prosperioribus successibus propagare.

8.

Cumque repente fama de eo longe lateque (0577A)respersa, et praecipue in partem quae sub axe ponitur Occidentis peragrans evolasset, poscente Austregisilo Bituricae urbis episcopo a Theoderico principe, ut sibi licentia daretur participationem docendi ei in ecclesia tradere, eo quod ad ipsum doctrinae gratia multitudines convolarent; nec mora, regia defertur auctoritas ut, decisa caesarie, clericatus susciperet onus. Et succedentibus gradibus, anno et eo amplius praepositus caeteris, Leviticae sortis indeptus officium, ecclesiae ministravit.

9.

Interea magis magisque signorum gratia cingebatur; et cum a fidelibus Clotario principi fuisset suasum, illico ab episcopo poscit ut pro salute sua ac exercitus sui licentia daretur, ut vir beatus in suis castris abbatis officio fungeretur. Denique cum in (0577B)suis suorumque omnium sumptibus ministratio fieret triduana, sufficientia unius diei servata, reliqua indigentibus erogabat. Cumque sui metu necessitatis mussitarent: Oculos, inquit, mentis vestrae, o filii, in Domino figite Salvatore. Regnum ejus primum quaerite et justitiam ejus, et omnia apponentur vobis. Recordamini illud propheticum: Inquirentes autem Dominum non deficient omni bono (Psal. XXXIII. 11). Nimirum tanta ei subito a fidelibus ciborum opulentia mittebatur, ut non absurde illud centuplicarum fenus quod suis discipulis Retributor fidelis promiserat (Matth. XIX, 29) absque humana gloria se accepisse gauderet.

10.

Tandem, evolutis diebus paucis, rex crudeli afficitur morbo, et virus diffusum [ Pro diffuso] per (0577C)artus praeceps ad mortem festinat. Interea regina, repentino luctu percussa, monilia projicit, vestimenta dirupit, crines genasque dilacerat, et jam amissum quasi conjugem deflet. Turbatur domus, junguntur planctibus dominae lacrymae famularum. Ad beatissimum etenim virum concurrunt, genibus adhaerent, sanctis lacrymis pedes rigant, ut regia pro salute pius sacerdos orationem Domino funderet. Is autem, cujus spes in omnipotente Deo consistebat, irrigat fletibus vultum, ac, pectore tunso, aegra suspiria protrahit, vigilias jejuniaque continuat, jugiter fundit preces pro aegro. Peractis diebus quinque rex magis magisque proclivius ad mortem dilabitur. Tum a consodalibus sacerdos rogatur, ut nimiam ob temperandam (0577D)inediam ciborum capiat parcitatem. Non comedam, inquit, donec sospitatem principis obtinere queam a Christo Domino, cui servio. Hi vero cum eum principe jam spiritu deficiente et pene exanimi, longaeva inedia frustra corpus insons clamitarent affligere, ille cujus salus in Deo fortiter perdurabat, pollicetur, diebus septem expletis, principem, pristino recepto vigore, cum eodem caeterisque sodalibus cibum esse sumpturum. Itaque dies adest votis omnium exspectata: sacerdotis promissa complentur, principi velox medela tribuitur, omnium manibus glorioso triumpho sacerdos attollitur, et regali convivio magnis honoribus evocatur. Erat quippe per hoc charus omnibus et acceptus.

11.

Et quoniam quae a majoribus nostris coaevis beati viri gesta didicimus ea fide ut ad nos pervenerunt, (0578A)stylo digessimus, nunc a nostri temporis parte quam inspeximus, parte vero a condiscipulis nostris nobis tradita sumamus exordium, et ad posteritatis memoriam relinquamus.

12.

Cum igitur de virtutum ejus floribus et gratia signorum atque gemmis aula regis pulchro decore vernaret, et velut splendor quidam luminis mundo huic effulsisset et odoris sui fragrantiam longe lateque complesset, factum est ut episcopus sacer (cujus paulo superius fecimus mentionem) glorioso excessu migraret ad Dominum. Et cum universus Ecclesiae populus pro episcopo eligendo convenisset in unum, atque alius de alio ut fieri solet cum talibus [ Al., in talibus], conclamaret, et pars quaedam insanionis vulgi clientis favore in quibusdam de primoribus (0578B)consensum praeberent, et per mortalem protervumque praefectum cum infinitis ponderibus auri argentique relationes intulissent regis ad consensum, ut, secundum illam sacrilegam infandi Simonis sectam, coelestem gratiam contra jus fasque praeriperent; nostri vero, quibus Salvator loquitur: Nolite timere, pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum (Luc. XII, 32) ab immortali Christo Deoque perfecto, beatum virum sibi poscerent sacerdotem fore; nihilominus tenuem cum paucis verbis legationis formulam mittunt et per unum de quibus dicitur: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsum est regnum coelorum (Matth. V, 3), regis auribus patefaciunt. Cumque is (ut solet plerumque) humanae cupiditatis veneno infectus, ad copiosam (0578C)illatam pecuniam animum haberet inflexum, uxor ejus, amore succensa divino, virum suum monebat, dignum justumque clamitans fore, post talis tantique viri excessum hunc suae permittere sedi, qui pari merito ac miraculorum signis et virtutum gratia, esset decore simili fultus. Et illud mulier gloriosa ad viri memoriam revocabat, quo labore, oratione sua eum paulo ante de mortis traxerat praecipitio. Tandem coelesti indulgentia princeps altius ore traxit consilium, cupiditatisque represso veneno, spretis malorum suasionibus, sine dilatione jussit impleri quod divinae fuerat placitum providentiae. Et ita Domino procurante episcopalis apicis meruit primam Aquitaniae sedem. Dei enim fuit voluntatis, ut diversantes inter se populos et animos dissidentes ad (0578D)amorem pontificis velox conversio revocaret, et subito in uno consensu foederaret.

13.

Decus igitur pontificale nactus B. Sulpicius, oneri succubuit non honori; factus est denique omnia omnibus, non quaerens quae sibi utilia essent, sed quae multis, ut salvi fierent. Et subito velut lampadem quamdam sacerdotem suum Dominus accendere properat. Integre etenim vir beatus tradidit semetipsum in abstinentia plurima, jejuniis indesinentibus, in vigiliis pene jugibus; ita ut si quando parum aliquid somni necessitas naturalis exigeret, hunc non supra strati mollitiem, qua nunquam uti consueverat, sed super solius matulae [ Id est, storeae] ciliciique dependeret superficiem. Vir venerabilis et Deo dignus, cum esset in omnibus puritate (0579A)vitae et animae virtutibus clarus, non magnipendebat sermonis ornatum, scilicet quia in eo erat anima divinis ornata virtutibus, simul et signorum gratia, quae ei a Domino Jesu Christo fuerat concessa, augens quotidie praedicationem verbi Dei, et salutaria semina regni coelorum per omnem terram latius serens.

14.

Mox quidem intantum ad emendandum populum Judaeorum vetustis infectum venenis profecit, ut quasi novellam lucem veritatis sibi aspicere viderentur. Et cum religionis doctor multa quidem verbis, plura tamen doceret exemplis, nec viderent ab eo discipulis imperari quod non prius ipse fecerit, nullum sine mora absque baptismi gratia in urbe sibi coelitus tradita Judaeum habitare permisit. Nam (0579B)cum pro eorum conversione Dominum jugiter precaretur, ac doceret eos per baptismum habere peccatorum remissionem, et non aliter eos posse intrare in regnum Dei; quasi veri solis in eorum corda resplenduissent radii, obstupescentes, ac revelata facie Dei gloriam contuentes, antiquos poenitentes errores, fideli cum confessione venientes, ab ipso pontifice baptizati sunt. Divino igitur munere bellator egregius praedam inimico abstraxit, Auctori restituit, de penetralibus cordis Christi amore infidelitatis maculam expulit. Nonnulli ex ipsis sub nostrae fidei religione hodie degunt.

15.

Breve etenim post tempus tanta in eo virtutum gratia augebatur, ut non minus per eum signa quam dudum per apostolos fierent. Nam cum paulo superius (0579C)dixerimus quod daemones verbo fugaret et aegros oratione curaret, addidit Deus noster magnificari in sancto suo, ita ut in processu temporis caecis visum, surdis auditum, locutionem redderet mutis, vitam mortuis, mancis dexteras, claudis gressus restitueret, et alia quamplura, quae longum est narrare per singula, de quibus, si Dei favor adjuverit, optamus perstringere pauca. Eia age, sermo, quod spondes.

16.

Gunthoaldus quidam filium suum annorum circiter decem, cujus gutturi ita adhaeserat lingua, ut sermo formatus nunquam de ore ejus fuisset prolatus, ante pedes beati viri exposuit, causam innotuit omnem. At ille, humano miseratus affectu, cum gemitu et suspiriis oculos ad coelum simul tetendit et palmas, Christum qui est super omnia Deus, tota (0579D)fide fusis lacrymis invocans, et, oratione praemissa, linguam pueri contrectavit, et signum ei crucis impressit. Illico lingua resolvitur, et variis sermonum responsis usque hodie mirabiliter loquitur. Praeclaris gloriosisque signis stupenda miracula succedunt.

17.

Eo tempore quo mortifera fames, ut pote omnes provincias populata est, puer quidam fame praemortuus, genibus sancti spiritu tenui provolvitur, et ut sui misereretur, exorat. Cujus misertus vir (0580A)pietate plenus, respiciens ad eum qui praeerat domui: Hunc, inquit, summo studio sub testimonio Christi tibi commendo. Tum ille sicut praecipiebat adhibiturum se diligentiam pollicetur: et dum huc atque illuc occupationibus variis teneretur, paulo indiligentius habere inopem coepit. Qui frigore inediaque consumptus, in fornacem se balnearum injecit, et cum spiritu tenui membra jam fessa trahere nequivisset, tandem exanimatus interiit. Percunctatisque omnibus aliquando minister, cuncta penetrat, et nusquam indicia de puero reperit. Sed antistes beatus a ministro reposcit commendatum. At ille ejus genibus obvolutus, eum se perdidisse fatetur. Protinus vir beatus ingreditur cellulam, prosternitur terrae, fundit uberes fletus, geminat alta (0580B)suspiria, Dominum supplicat Jesum, ut suis obtutibus redderetur. Intantum enim dure acceperat quae audierat, talesque fletus cum vocibus emittebat, quasi proprium facinus lugens, ac si jam ante tribunal aeterni Judicis anima defuncti de ejus manibus requireretur. Interea is cujus officium erat, ad fornacem properat succendendam et reperto cadavere rigida membra retrahere nititur agnitoque exanimi beato pontifici nuntiat. Rursum ille terrae prostratus ingemuit, fundit preces, diu in suspiriis permanet, elevatoque capite super exanimis ossa, calidam jubet perfundi aquam. Interea Dei sacerdos sine intermissione pro eodem, tunso pectore, Dominum postulabat. Coeperunt defuncti membra se movere paulatim, et famulantia usibus in officium pristinum (0580C)ossa redire. Et licet tenuis, in oratione durante beato, post ad pedes ejus evolvitur, et tacto vestigio pristinum collegit robur. Sic a famis pernicie hodie creditur superesse: etenim tempore multo apud nos commoratus est deinceps.

18.

Nondum temporibus multis emensis, memoratur etiam ab eo aliud divinitus gestum. Gurges quidam erat in Virisionensium situs agello, aqua rum mole copiosus, utpote daemonibus consecratus: et si aliquis causa qualibet ingrederetur eumdem, repente funibus daemonicis circumplexus amittebat crudeliter vitam. Sed Dei auxilium adfuit aliquando adventu B. Sulpicii. Tum indigenae loci genibus adhaerentes sanctis exorant, ut suis sacerdos subveniat, quia multos propinquos famulosque ibidem (0580D)se amisisse plangebant. At ille, ut semper, ita toto affectu miseratus, chrisma cum oleo et aqua commisceri modica [ Al., modicum] jubet: et benedicens, discipulo tradidit, praecipiens, ut ad instar Elisaei prophetae diceret: Haec dicit Dominus: Sanavi aquas has, et non erit in eis ultra mors, neque sterilitas. (IV Reg. II, 21). Quod cum factum fuisset, subito pessimus hostis ita fugatus est, ut sub felicitate ex tunc universi transeant, et piscium copiam in littore trahant, et nemo periculum sentiat. Reddita est (0581A)igitur populo salus, ablata est infirmitas aquae. 19. Non longum post tempus sequitur longe clarior virtus. Cum unus ex rusticis ob mitigandum aestivum fervorem ultroneus se projecisset in flumen, illico Satanae laqueis vinctus, vitam violenter abrupit. Hic locus non longe a basilicae ponitur domo, ubi Dei sanctus in cujusdam exedrae loco refectionis gratia cum fratribus discumbebat. Interea anus quaedam eminus consistebat, et repente innuit manu ministris qui conspectu antistitis sistebant. At illi per unum ex conservis indicium rei percunctari nituntur, et dum ventum est ad locum, indicat mulier quemdam in ima demersum spiritu caruisse. Tum socios evocat, et pontifici nuntiat qui jubet abstractum corpus ad Nonam usque servari. Et refectis (0581B)omnibus, orationis adiit locum. Et quidem statim ut poposcerat, vivificationem ex animis elicuerat; sed ideo a Sexta tres credidit intercedere horas, ut nulli dubium esset vere fuisse defunctum. Tandem ab oratione surgit, et suo conspectui exanimem praecepit sisti, elevataque manu crucis impressit imaginem, resumptoque spiritu passim defuncti membra moventur: et sic ad vocem antistitis velociter surgit incolumis, et recepto vigore propriis remeat gressibus.

20.

Quodam tempore quidam de optimatibus, nomine Theodegisilus, visendi gratia ad beatum venit antistitem. Dilectionem adhibet quam noverat omnibus impertiri; et cum esset hiems, nimia congeruntur pabula igni. Ministrorum mentes fortasse (0581C)detentae erant in aliud, de casu ignis nemo sollicitus fuit. Tandem flamma velociter devorat tecta, jamque ea respersa coeperunt quati universa, et minante ruina validas reperiunt flammas: copiosus ignis in pavorem reddiderat universos. Ob difficultatem nimiam cum nemo auderet ascendere tecta, praesidio desperati fugam arripiunt universi. Cum crucis vexillo manu sacerdos resistere nititur flammis, et mirantibus omnibus ita flammarum globi extemplo restincti sunt, antequam manum suam Dei servus retraheret, ac si aquarum magni fluminis impetu undique fuissent vallati.

21.

Referamus huic simile gestum. Infra moenia urbis quaedam de illustribus femina spicis segetum horreum repleverat magnum. Intempesta nocte furtim (0581D)scelestus ingreditur, ignique conjecto mox flammae circumdant. Nec latere quivit, quod luctus omnium manifestat: tumultus increpuit, ubi vir beatus sopore deprimitur consueto. Tandem per discipulum causam reperit gesti, cursu praepeti pergens flammarum rogum cum canticis spiritualibus circuit. Miris modis cum baculo terminum defigit, igneus collis quem non transgredi queat. Omni ex parte vicinas (0582A)adhaerentes domos dum tangerent, ad se reversae restringuntur flammae in unum, chaos fugiunt quo non transgredi audent. Tripudians Pater ad ecclesiam remeat gaudens, matutinis horis debitas persolvere laudes.

22.

Addamus tertium miraculorum simile gestum. Monasterium quoddam in eadem urbe vir Dei summo construxerat nisu, in quo Virginum ac continentium feminarum incluserat agmen: ubi structuram lapidum grandaevis extulit aedibus. Casu cujusdam de incautis, cum noctis silentia fierent, ab igne parieti praerepto paulatim crescens extenditur: mox domo praerupta vicinas attingere praeparat. Jamque moles flammarum in magnum excreverat montem. Tandem Dei sacerdos ovium suarum accitu occurrit ad (0582B)caulas; immensae altitudinis cum crucis signo flammis resistere parat Illico medio rogo auxilium apparet sanctum columbae in specie, in qua super Dominum Spiritus sanctus descenderat baptizatum. Subito flammae restrictae caeteras non audent contingere domos. Ereptas oves pastor salutaribus instruit monitis, per cujus doctrinam inter easdem hodie castitatis propositum fulget. Quae dum sapientiae studio semet gestiunt, non solum corpora, sed et animas virginitatis gratia consecrant, praeparantes vasa munda ad sapientiam, ex quibus Divini verbi concubitus sanctos et immortales expetunt, ex quibus posteritas relinquatur nequaquam corruptelae mortalitatis obnoxia; abstinentiae vero ac sobrietatis et honestatis gratia quanta inter easdem pulchro decore refulgeat, vires (0582C)edicere superant. Nunc ad narrationis nostrae redeamus sermonem.

23.

Procul ab urbe, loco Anatra qui dicitur, securibus praecepit arborem succidi immanem; quo actu succisa corruit velox, unus ex pueris mente detentus in aliud attonitus sistens, mortem non refugit demens. Protinus sacerdos manum cum crucis elevat signo, arboremque vertit in alteram mirabiliter partem, puerumque abstraxit sospitem de mortis periculo.

24.

Et jam refulgentibus quemadmodum clarissimorum siderum miraculis, vigente fide, qua ubique cuncti pariter in Dominum crediderant Salvatorem, ille totius bonitatis aemulus et humani generis deceptor antiquus, malignis quibusdam viris interno (0582D)bello Ecclesiam in pace quiescentem cum omni plebe nititur impugnare, et principem quemdam Galliarum provinciarum cupiditatis ardore flammat, et occultis persuasionibus urget, ut Bituricam plebem cum Ecclesiae sacerdotibus nefando censu conscribat: et velut quamdam bestiam bino ore sibilantem, binisque linguis diabolica venena vibrantem, ex suis factoribus unum, memoratam plebem quatere mittit. (0583A)Sed quia divina virtus et gratia in maximo certamine praecipue nunquam deserit suos, multitudinem Christianam permanentem a saeculis liberam cum nefandus minister sub crudelitate regia cogeret deservire; universi afflictionem impiam non ferentes, tanta multitudo ad pium confluxit pastorem, tantusque plangentium elevatis vocibus increpuit fragor, ut putaretur audientium terribile esse tonitruum. Hoc solum voces omnium conclamabant: Pie pastor, subveni gregi, quem usque nunc pastorali fovisti affectu. Age ne pereat grex tibi commissus a Deo: defende a lupo quem rabido lacerat dente. Unde ille nimia pietate permotus, universis indicto jejunio, assessorem alloquitur blande, ut impiam desinat prosequi jussionem. Sed ubi mens dura fastu non frangeretur, ac (0583B)spretis affatibus sacerdotis acrior magis magisque fervesceret, cellulam petit beatus, terrae prosternitur, sanctum tundit verbere pectus, petit a Domino quod a praeside nequiverat obtinere. Et sciens non minorem animi esse virtutem pro inimico exorare Dominum, quam procumbere pro Domino, conversionem inimicorum potius petiit quam perniciem. Et quidem illico si petisset, immoderati principis et saevissimi assessoris digna praecellens adfuerat poena; sed erat vir beatus contra suos adversarios mitis semper et pius.

25.

Unum interea mittit e suis solitarium quemdam, Ebregisilum nomine (qui renuntians omnibus, id est, saeculo cum suis omnibus, vita et sermone ad exemplum beati viri erat praestantior caeteris), ut saevitiam (0583C)principis redargueret. Qui nisi melioris vitae emendatione mutasset, interitum repentinum ei imminere nuntiaret. Addebat etiam beati sequipeda, principem de commissis impietatibus scelerum monens, si forte posset commissi poenitudinem gerere, si posset flere pro scelere, et ultrices flammarum poenas lacrymarum ubertate restinguere; quia non vult tantum Deus mortem peccatorum, quantum ut convertantur et vivant. Quo rex audito, nimio deterretur metu, et tanto pavore concutitur, ut statim agnita culpa lugens delictum cum lacrymis, regali absque fastigio poenitudinem gerens, libenter impleret quae a tanto sacerdote per discipulum fuerant intimata. Velociter insuetus aboletur census, descriptio rescinditur impia, salus tribuitur populo; et velut (0583D)post nimiam tempestatem solis splendor redditus fuisset, pace Ecclesiae data, sacerdotum gaudia cumulantur. Mirabiliter quoque rex adjecit, ut generalis daretur auctoritas, ne imposterum impia exsecutio iteraretur in plebe. Assessorem vero atrocem, qui commendationi regis assensum non praebuit, digna perculit ultio, et vitam qua fruebatur indigne amisit illico cum dedecore. Nec enim poterat tanti piaculi minister impunitus evadere. O beatum per omnia virum! qui nunquam se de adversariorum furoribus manu defendebat aut telo, sed jejuniis, continuisque (0584A)vigiliis, sub altari positus, per obsecrationem defensorem sibi atque Ecclesiae suae Deum parabat. Et quis eum unquam suis machinis aut oppugnationibus quiverit deterrere, qui auxiliatrice dextra Christi semper tutus invictusque manebat?

26.

Per idem vero tempus per omnia vir Dei simplicitatem apostolicam observans, nullo inferior, et in omnibus perfectus vere sacerdos et Hostia Dei, cum se ubique sollicitum circa alentiam pauperum dudum susceptum opus explere contenderet, et aetas jam perfecta ad senectutem decrepitam proclivis dependeret, cum se vidisset ad omnia non sufficere, vel in profundioribus vacare divinis, vel in sanctis orationibus sicut optabat jugiter permanere, vel in eorum qui quotidie fidei reddebantur instructionibus (0584B)adimplendis, ex quibus omnibus nec respirare quidem et unius horae saltem liberum tempus dabatur, dum semper in alia ex aliis vocaretur, ita ut a prima luce usque in profundam vesperam nunquam cessaret in variis occupationibus detineri; cum ergo se tanto onere vidisset gravari, utilius esse ratus est, ut uni ex fidelibus Christianis primoribus regionis, plene jam et optime instructo viro Wlfelento [ Al., Vulfolendo] traderet participationem officii sui ac laboris, duntaxat divini verbi committeret ministerium: et ita conhibito clero, sacerdotii inibi jura suscepit.

27.

Enarrare quis valeat qua humilitate, qua charitate circa suorum comitum et ministrorum ac praesidia pauperum deinceps se exhibere contentus (0584C)est? Qui semper evangelicum illud mundissimo ore ruminabat, et totis viribus implere opere contendebat: Qui vult esse vester primus, sit vester ultimus: et qui vult esse vester dominus, sit vester servus (Matth. XX, 26). Et quia oculum mentis suae totum habebat in Deo fixum, indeficienter considerabat Dominum nostrum Jesum Christum propter nos hominem factum, hoc nos docuisse; ut usque ad mortem obluctemur adversum peccatum. Siquidem et ipse non rapinam arbitratus est aequalem se esse Deo, sed semetipsum exinanivit formam servi accipiens, et habitu repertus ut homo: humiliavit semetipsum usque ad mortem. Quem Sulpicius Dei sanctus secutus, omnium profligationum labores et cruciatus carnis et mentis suscepit, ne propositum fidei conscientia macularet.(0584D)

28.

Quoniam quidem si volumus nunc beatissimi Sulpicii episcopi enarrare virtutes, et exponere robur constantiae, nec nobis copia tanti sermonis est, nec putamus aliis, nisi his solis qui oculis suis intuebantur videri credibilia; nunc ad illa quae prius coeperat sermo percurrat, ut de miraculorum gestis, quae sibi juncto participe deinceps coelitus egerit, pauca perplectere contendamus. Tempore quodam unus de sceleratis et ut pote indigentibus, in promptuarium beati viri se noctu violentus injecit; statim (0585A)diripere nititur quod atroci mente facinus furti conceperat; et dum abire festinat, nullus remeandi patet exitus, et munimine omni constructo quasi carcere septus, reus undique ligatur. Noctis ergo totius itinere incassum consumpto, facilis cui fuerat ingressus, nec tenuis patet regressus. Interea lucis splendor mundum irradiat, et vir Dei unum de custodibus evocat, mittens ad socium mandat, ut quem errore lassatum, et velut quibusdam arctatum vinculis ita innexum crimine in promptuario reperisset, attraheret.

29.

Haud mora, minister socium properans adiit: quo vocato scelestum reperiunt intra; et ut attraherent protinus comprehendunt. Inter horum manus lubricus repente elabitur: et cum sese criminibus (0585B)cerneret circumseptum et undique a turbis vallatum, malens subire celerem mortem, quam longi facinoris trahere cruciatus, in puteum cubitorum fere octoginta, eminus qui aderat, interiturum se praeceps injecit. Nihilominus cum eum vorax terra [ Forte, aqua] suscepisset, antistitis beati suffragia postulabat. Tum vir Dei occursu veloci adventans, jubet post elapsum quemdam de pueris descendere innexum, satis monens diligentia summa scelestum trahere circumplexum. Cumque omnes non posse jam vivere clamitarent quem tantae altitudinis terrae hiatus voraverat, sed potius ab omnibus jam interiisse crederetur, imperat puerum jussis obedire velociter. Ingreditur famulus, nec cunctatus signaculo viri sancti armatus, alacrem reperit quem omnes credebant (0585C)esse exanimem. Connexum funibus captivum ad patrium revocat solum. Constipantur moenia agminibus populorum: ad spectaculum tantae rei pene tota confluxerat civitas; complosis manibus voces omnium perstrepebant; mirantur sospitem quem tantae altitudinis mersum baratro jam putabant esse defunctum. Hactenus criminosus alto mentis stupore discussus, sanctis prostratus vestigiis postulat facinoris veniam. Illico vir pietate plenus indulget, et usibus tribuit necessaria, monens saepe ut potius petat quam rapiat; munere sibi optet conferri, non rapina. En quam in eo fuit perfecta humilitas, prompta misericordia, sancta simplicitas: quantae vero patientiae fuerit et longanimitatis, quis dicere valeat?(0585D)

30.

Cum unus ex discipulis de ordine levitarum repedandi ad propria licentiam postularet, ille dilectionis affectu, ne aliquid casu longaevi itineris accideret, libertatem ei abeundi non tribuit. Hic vero spiritu armatus superbiae, cum vix curarum oblivionem quies prima laxaverat, gradu concito cum vehiculo fugam facinore stimulante arripuit: qui ita digno caecitatis percutitur supplicio, ut huc atque illuc per totam noctem incertus vacuo labore discurreret. Reddito terris die, cursu incassum consumpto, in loco in quo festinus iter arripuit, se consistere cernit. Ad sacerdotem denique quem jam nihil puto lateret, veniam facinoris petit, genibus adhaeret sanctis, gesta per ordinem fatetur. Ignoscit mens pietate promptissima, illico tribuit veniam confitenti.

31.

(0586A)Etenim quanta quibusve contra eum pessimus daemon artibus cum universo exercitu suo intentione pugnaverit, atque super omnes caeteros qui per illud tempus pro Christi nomine colluctabantur, nova protulerit, atque adversus eum daemonici furoris arma commoverit, agnoscere cupientibus curavimus perstringere pauca. Et quia de ejus pernoctationibus crebris paulo ante jam diximus; cum in profundo cujusdam noctis silentio psalmorum canora in baptisterio peregisset, perrexit cum paucis ad B. Martini basilicam, ut reliquo noctis spatio usque ad Matutinas in divinis laudibus inibi epularetur. Cumque puero cum lucerna praeeunte jam fores basilicae contigisset, ingerens se funestus daemon forma valida et specie avis teterrimae et horribilis, primum lucem (0586B)quae praeibat nititur suffocare, deinde se in faciem oculosque beati viri cum magno impetu injecit, et huc atque illuc eminus circumvolitans, ridiculosis intentionibus, iterum atque iterum violentum infestumque reddebat. Ad haec vir Dei parvi gesta pendens: Scio, inquit, qui sis, antiqui serpentis minister, nec te latere permittis, cui persecutorem nequissimum pene jugiter te ostendis. Tandem manum elevante eo cum crucis signo, non solum se ultra miscere non ausus est, verum in ictu [ Al., injectu] crucis impressae ita evanuit.

32.

Ut erat impudens et delusio miserabilis, dein in injuria sancti viri plurimum furorem stimulis seditiosus hostis accendit. Cum itaque unum ex pueris mente et conversatione simplicem, Ansulfum nomine, (0586C)pro fratrum et pauperum victu necessario exhibendo locum ad quemdam ire praecepisset, haud mora, praeceptis obedit, jussa implet, ad propria remeare contendit. Cui saevissimus daemon cum suis apparitoribus se ei obvium intulit: quem de vehiculo ejecit, eumque male mulctatum flagris reliquit exanimem, semivivus scilicet a proximis defertur ad domum. Et cum ob injuriam S. Sulpicii, quae gesta fuerant nemo referret, ad eum tandem per spiritum quem Divinitatis gratia acceperat prophetiae, sensit ministrum, continuatis diebus decem mutum permanere et caecum, omnibus praemortuis membris, et ita obserato ore cum dentibus, ut nec aquae guttam aliquis posset interius fundere. Interea vir Dei id quod spiritu senserat, gestorum ordine fratribus indicat, afflictumque (0586D)dolens ex affectu, et lacrymas profundens ex pietate, pro se pius pastor ovem sustinuisse cruciatus lugebat. Illico tamen sancta terrae membra prosternit, et post orationem ab humo consurgens, panis buccellam cum vino exanimi jubet offerri: protinus in ore ejus reseratis cum ferro dentibus stillam vini, de quo [ Al., quod] miserat, proximi perfuderunt. Mox jam magna ex parte praemortuo redduntur sensus amissi, et in vigorem pristinum famulantia redeunt membra. Haec quidem ab ipso qui pertulit et fidelium testimonio agnovimus confirmatum.

33.

Nec multo post reddito terris occasu diei B. Sulpicius in ecclesiam cum paucis ingreditur pernoctare, et cum alta quies adesset, tenui sibilo serpentis astutia primum demulcet in aura. Dein quies (0587A)ubique cum esset, ecclesiae septa valido impetu, arcus, aras, lucernas caeteraque officia concutit, ita ut jam putarent discipuli ecclesiam funditus everti: et cum pavore nimio trementes, pallentesque, relictis canticis, exspectantes interitum, adhaerent pavimento. Sed Beatus, invictus per omnia, ita fortiter in divinis canticis persistebat, parvi pendens quae invidus perpetrabat, ut in prosperis nunquam constantior fuisset nec clarior. Tandem invidus anguis cum suo exercitu in una se mole conglomerat, et putans gravioribus ictibus sonituque intemeratam constantiam deterrere, immenso tumultu perstrepens ante faciem beati viri se pavimento injecit, ita ut putarent discipuli in frusta magistrum fuisse contritum. Ipsi quidem diu attoniti permanserunt: gloriosus vero sacerdos, divinis jaculis (0587B)adversarium vulnerans, in spiritualibus canticis perseverat. Sane discipulos arguit, cur, relictis canticis, minis phantasticis deterriti fuissent. Sed quid mirum, si hic humani generis hostis tanti sacerdotis necem expetiit, quippe qui dux et signifer erat in populo Dei; cum etiam nefaria et impura flagitia ad ipsam quoque Divinitatis quondam tetendit injuriam?

34.

Et quia indesinenter contra bonitatem malitia pugnat, et sanctos Dei aemulatio insequitur adversarii; quanta pessimus hostis diversis illusionibus se manifestans, stimulis furoris sui adversus Christi catervam, quam ejus dextera per sacerdotem suum protegebat, exaggerasse dicatur, non sufficimus loqui. (0587C)Tamen unum de iis quae creduliter in quemdam de Christi famulis sub tantis testibus gesserit, brevi sermone tradamus. Cum unus ex turmis eorum quorum officium est jugiter in ecclesia Matre canere Deo, Legontius nomine, cursu debito pernoctare ad ecclesiam pergeret, humani generis hostem offendit sibimet bellatorem: et ira adversarius frendens, ab itinere boni operis coepto Dei servum nititur revocare, afflictumque caedibus multis semivivum reliquit pene et exanimem; et mane solo prostrato reperto a pluribus, omnes sensus officii amiserant famulatum. Tunc sanctus Dei procul ab urbe discesserat, et cum post triduum fuisset regressus, reperit eum semivivum, et flagris male mulctatum. Tum juxta membra fratris se prosternens ingemuit fortiter, vique dentibus reseratis, (0587D)sacrificium in ore ejus propriis manibus Dei sacerdos infudit. Et miro stupore spectantibus omnibus, ita repente, apprehensa manu ejus, in faciem sacerdotis surrexit incolumis, ac si nihil mali habuisse putaretur; et ubique saliens benedicebat Dominum.

35.

Nec multum post tempus unus ex rusticis, arrepta manu securi, nefario polluit opere resurrectionis dominicae diem: illico manus arescit sacrilega, cute siccata cum nervis, securis adhaesa recluditur. Repente ad Dei properat sanctum, vestigiis obvolvitur Christi athletae: sacrilegii auctorem manus arida prodit, et lugentem ad ecclesiam potius reum monet (0588A)pervenire. Sacerdos orationes continuat sub altare, tandem ut possit a Christo facinoris quod commiserat veniam impetrare. Interea Dei sanctus ad consuetum recurrit praesidium: ingreditur cellulam conspersus cinere, in oratione fusis lacrymis pernoctavit; et cum ad ecclesiam facto mane debitis laudibus exsolvendis Dei sacerdos venisset, vulgi diversitate cum securi hominem intuente, in orationem vir Dei pronus incumbit: et ita repente reus, non sustinens cruciatus, magnis clamoribus perstrepebat, ut putaretur locus ille commotus. Nam et pavor immensus arripuit universos. Interea sacrilega manus in officio subito restituitur pristino, ossa, cutis, et nervi suis replentur humoribus, securis ex eadem manu in partem resiluit mirabiliter: fundit criminosus uberes (0588B)fletus, peccatum fatetur et absolvitur, domi remeat absolutus. Itaque divina providentia misericordia praecellens, animae morbos corporis afflictione componit, secundum illud: Visitabo in virga iniquitates eorum: misericordiam vero meam non auferam ab eis (Psal. LXXXVIII, 33).

36.

Et quia dudum in terris positus Dominus et Salvator noster discipulis dixerat: Si credideritis in me, opera quae ego facio et vos facietis, et majora horum facietis (Joan. XIV, 12); intantum postremo ad fidei amorem virum beatum spiritualis flamma succenderat, ut si quispiam aquam distillantem e manibus suis dum lavaretur occulte praeriperet, et languentis cujusque corpus attingeret, plerisque infirmitatibus caruisset, sed praecipue a tertianis et quartanis (0588C)passionibus vexati, miro stupore reciperent pristinam sospitatem. Nam quanta aut quaeque per eum Dominus ad ultimum egerit signa, ac virtutum novis stupendisque miraculis declaraverit, non aliis nisi his solis qui oculis suis intuiti sunt putamus esse credibilia.

37.

Et quoniam consortium vitae et actuum non cum caeteris mortalibus, sed cum angelis immortalibus habere crederetur, intantum fallaciam ac blandimenta respuit mundi, ut recte cum Apostolo diceret: Mihi vivere Christus est, et mori lucrum (Philipp. I, 21); et illud: Optabam dissolvi et esse cum Christo (Ibid. 23), nisi propter eos optaret vivere pro quibus et mori. Tanquam stercus denique pompam renuit saeculi, aurum sprevit, argentum reprobavit ut (0588D)lutum. Concilia celebrat, episcopos per synodos evocat, monet crebro ne divina praetermittantur mandata, prorsus replicans illud Salvatoris mandatum: Nolite possidere aurum neque argentum, etc. (Matth. X, 9). Sed secundum Apostolum, habentes, inquit, victum et vestitum, his contenti simus (I Tim. VI, 8), et ea quae sequuntur fugienda. Ipse vero totis viribus elaborabat, castigans corpus suum et servituti redigens, ne forte cum aliis praedicabat, ipse reprobus efficeretur. Multo etenim tempore B. Sulpicius argentea vasa non habuit, neque usus est, sed omnia in suis usibus erant lignea, fictilia, et marmorea. O intemerata constantia! quae vitia quibus pulsatur (0589A)humana fragilitas, patientiae virtute calcavit. Et quoniam secundum Salvatoris vocem (Matth. V, 9) ea docuit quae ipse prius per omnia fecerat, nulli dubium quod esset magnus in regno coelorum. Iste fuit sacerdos Dei pontificale petalum gestans, qui in semetipso crucifigendo corpus et persequendo vitia, adeptus est novum, non morte, sed carnis mortificatione martyrium.

38.

Et cum jam satis abundeque ecclesias, monasteria cellasque construxerat, innumerabilium clericorum Pater ac monachorum effectus, renuntiantibus quamplurimis facultatibus suis, qui ad ejusmodi philosophiam dediti, bonis suis quibusque indigentibus erogatis, multasque sollicitudines etiam vitae procul abjicientes, et extra urbem in hortulis vel exiguis (0589B)quibusque agellis degentes; alii vero, sicuti in Actibus apostolorum hi qui primitus credebant, vitam duxisse memorantur, possessiones suas et praedia vendentes, et pretia ponentes ante pedes caeterorum, divisis unicuique prout opus erat; ut evangelico facile fungeretur officio, omnes quos optaverat in spiritualibus dogmatibus plenissime instructos, et ita in studiis philosophiae Christianae ad imitationem magistri deditos, ut nonnulli etiam post triduum non tam desideratum quam necessarium corpori indulgerent cibum; videlicet dum in profundiore intelligentia sacrorum voluminum plerique conversantes, tanquam copiosis dapibus inhiantes, expleri nequiverint, et contuendo acrius inflammarentur, et jugi certamine ita adversus carnem agonizarent, ut in nullo (0589C)voluptati ejus ac libidini concedentes; animam vero alendam sapientiae pastibus, et scientiae cibis in majus semper agentes. Exsultans Pater de tali studio filiorum, tandem fenus repositum properat ab aeterno exigere Patre. Et subito adest Dominus consolari ac munerari servum fidelem.

39.

Et dum his virtutum fulgeret miraculis, beatae consummationis gloriosum tempus advenit. Sed cum fracta jam aevo membra deficerent, afflictum emortuumque corpus onus abstinentiae roborabat: et quod (0590A)natura neglexerat, meritum confirmabat. Itaque plenus dierum, aetatisque suae tempore consummato, meritorum splendore coruscans, terrena terris membra commendat, spiritus coelestis inter angelorum choros celsa coeli conscendit.

40.

Igitur ex omni latere urbis innumerabilium populorum repente undique caterva confluxit: constipantur moenia, atria, omnesque plateae, intantum denique ut nisi auxilium adfuisset beati antistitis, pars maxima populi contrita sub pedibus, vi obrupto spiritu, constipatione tantorum necarentur. Erat omnium planctus immensus, moeror intolerabilis, tantoque gemitu lugentes erumpebant in voce, ut lapidea etiam pectora immensos profunderent fletus. Nescio an fuisset inibi quis tam crudelis et demens, (0590B)qui se a lacrymis revocare potuisset. Tantus etenim vocum increpuit fragor, ut locus ille quasi a magno tonitruo concuti putaretur. Et cum esset omnium infinitus animae moeror, clericorum prorsus interrupti singultus, acediosa lamentatio spirituales hymnos canere vix sinebat: ea tantummodo inter singultuum verba dolentium gemitus extorquebat: Heu, grex desolate, quid agis? en amisso pastore dispergeris, et quis unquam te a luporum rabidis dentibus quiverit liberare? In morte denique tua, o pastor bone, omnes nos interiisse quis ambigat?

41.

Interea ventum est ad basilicam, ubi nunc Dei sacerdos glorioso triumpho resurrectionis tempus exspectans, miro decore jacet humatus, quam quidem dudum ipse summo construxerat nisu. Corpus (0590C)illatum sepulcro, plebs universa pastoris absentiam sustinere non valens, ultra humanum modum mugitum pavimento prostrati reddebant. Ita duntaxat, ut etiam nec ministris ecclesiae permitteretur libertas officii persolvendi. Lugebant quidem quasi absentem, quem non amiserant, sed praemiserant; nescientes plane quod legationem pro ipsis coelum penetrans divinis obtutibus fungi properat, ut ibi interpelleret pro plebe, quod hic poscenti redderet ac fideli; ibi funderet vota, quod hic responderet votis.(0591A)

42.

Nec mora a semet patitur esse absentem quem in terris positus labore foverat indesinenti, sed illico spiritu properat visitare quem corpore reliquerat non affectu. Et ita repente variis infirmitatibus salutem reddendo se prodidit esse praesentem, ut quasi coelitus lumen ostensum, aut radius quidam solis erumpens, totum orbem claritate superni luminis illustraret: ex quo per omnes civitates et vicos, immensae multitudines velut messium tempore ad areas triticum, ita ad ecclesias populi congregabantur. Et non solum de diversis miraculis sanitatum vicinas civitates, verumetiam universa regna terrarum, tanquam volatu pennifero fama clarissima refulsisset. Et nisi basilica ipsa magna ex parte ampliata fuisset, capacitate sua infirmantium multitudinem recipere (0591B)nequivisset. Et si Deum meruero ducem, adhuc de iis quae nunc triumphator egregius egerit, brevi sermone ostendere cupio. Digne etiam plane ab antiquis praecessoribus, ubi haec geruntur, NAVIS ob portum navigii vocitatur, qui quasi praesagio futurorum quodam hoc olim indicat nomen, quod nunc affectu manifestat divino. Ea scilicet Navis est, in qua qui adhaerent, hujus saeculi transeunt mare, et ad patriam longe positam, videlicet regni coelestis, perveniunt liberi. Ibi nempe ab imminentibus malorum procellis visibilium et invisibilium, confugii efficitur portus; ibi a saeculi fluctibus seu turbinum tempestatibus evadendi tribuitur gratia. Illic quotidie infundunt sal scientiae infirmis et ignaris; ibi per intercessionem (0592A)beati Patris nostri ab aeterno et invisibili medico, gratis medela tribuitur infirmantium: per eam prorsus naufragi atque exsules pristinam redeunt ad patriam.

43.

Praetermissis igitur caeteris, in quibus post paululum, ut supra pollicitus sum, operam dabo; nunc de illa lucerna quae ante sepulcrum Beati suspenditur, breviter dicam. Fertur a ministris oleo semel fuisse impleta et exundante sancto liquore multitudinem desuper jugi effundere labe [ Forte, lapsu], ex quo multi peruncti variis plerisque caruisse dicuntur infirmitatibus. Et hoc non sine admiratione fatendum, quod semel tempore vespertino sacerdotalis coetus, dum divinis canticis personaret, repente ictu fulmineo coelestis flamma lucernae fomentum (0592B)percutiens, cunctis intuentibus lumen praebuit mirabiliter, et nunquam deinceps fulgorem amiserit, quam divino ministerio usque hodie instinctum fovet pabulum.

44.

His gestis clarissimi viri, etsi indignis quibus explicata sunt dictis, nunc tempore congruo terminum dare disponimus, ori manum imponimus, introrsus ad conscientiam redire festinamus. Et quidem quem imitari non possumus, patronum nobis fieri postulemus; ut suis meritis adjuvemur cujus natalitia celebramus, eo opitulante, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. (no apparat