Vita S. Remigii (Hincmarus Rhemensis)

by Hincmarus Remensis

Hincmarus Rhemensis

Vita S. Remigii

saeculo IX

editio: J. P. Migne
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 125

Vita S. Remigii

Vita S. Remigii (Hincmarus Rhemensis), J. P. Migne 125.1187B

Vita S. Remigii

125.1129A| Hincmarus, nomine non merito episcopus, ac plebis Dei famulus, dilectis fratribus ac comministris nostris, hujus sanctae Rhemensis Ecclesiae filiis.

Sicut a senibus, et jam aetatis provectae viris religiosis, qui de tempore Tilpini urbis hujus praesulis adhuc vivebant, quando in servitium istius sanctae Ecclesiae, auctore Deo, fui electus atque provectus, et postea per aliquot annos vixerunt, fideli relatione didici, a suis majoribus audierunt narrari, eos vidisse librum maximae quantitatis, manu antiquaria scriptum, de ortu et vita ac virtutibus atque obitu beati Remigii, sanctissimi patroni nostri. Qui hac occasione deperiit: quoniam Aegidius, post beatum Remigium quartus istius civitatis episcopus, quemdam virum religiosum, Fortunatum nomine, metricis 125.1129B| versibus insignem, qui a multis potentibus et honorabilibus viris, in his Gallicis et Belgicis regionibus per diversa loca tunc vitae ac scientiae suae merito invitabatur, petiit de eodem libro, cothurno Gallicano dictato, aperto sermone aliqua miracula, quae in populo recitarentur, excipere: quatenus ea sine taedio audire et mente recondere atque per ea ad amorem et honorem atque devotionem Dei et ipsius protectoris, sui idem populus excitari valeret. Quod et in eadem excerptione lector potest advertere, ubi scriptum est: Studeamus pauca disserere, plurima praeterire. Et cum ipsa excerptio coepit lectione in populo frequentari, et a multis propter brevitatis suae facilitatem transcribi, ipse magnus codex a negligentibus negligentius coepit haberi: 125.1129C| usque dum Caroli principis tempore, quando propter discordiam et contentionem de principatu inter eum et Raganfridum, et frequentia ac civilia, imo plusquam civilia, quia intestina et parricidalia, bella in Germanicis et Belgicis ac Gallicis provinciis religio Christianitatis pene fuit abolita: ita ut episcopis in paucis locis residuis, episcopia laicis donata, et per eos rebus divisa exstiterint: adeo ut Milo quidam, tonsura clericus, moribus, habitu et actu irreligiosus laicus, episcopia Rhemorum ac Trevirorum usurpans insimul, per quadraginta circiter annos pessumdederit. Cujus infelici tempore, de ista Rhemensi ecclesia non solum pretiosa quaeque ablata fuerunt, sed et ecclesiae atque Jomus religiosorum destructae et res ab episcopio 125.1130A| fuere divisae. Illi quoque pauci, qui erant residui, clerici negotio victum quaerebant, et denarios, quos mercimonio conquirebant, in chartis et librorum foliis interdum ligabant. Sicque praefatus liber cum aliis partim stillicidio putrefactus, partim a soricibus corrosus, partim foliorum abscissione divisus, in tantum deperiit, ut pauca et dispersa inde folia reperta fuerint. Cum vero tempore Pippini regis, praedicti Caroli principis filii, revelatione ostensa Euchario, Aurelianensis civitatis episcopo, de damnatione aeterna ejusdem Caroli, qui res ecclesiarum diviserat, fuit: idem Pippinus, sicut et aliarum ecclesiarum episcopiis, huic Rhemensi episcopio partem de rebus ecclesiasticis reddidit, et Tilpinum in hac urbe Rhemorum episcopum ordinari consensit. 125.1130B| Hoc enim in hac ecclesia Rhemensi novissimo saeculi tempore de libro memorato, sed et de aliis accidit, quod antiquo tempore de authenticis Scripturis evenisse sanctus Joannes Chrysostomus in Homilia 9 Evangelii secundum Matthaeum memorat, dicens: Multa enim ex propheticis periere monumentis, quod de historia Paralipomenon probare possibile est. Desides enim cum essent Judaei, nec desides modo, sed et impii, alia quidem perdiderunt negligenter, alia vero tum incenderunt, tum conciderunt profane. Et de profanitate quidem tali Jeremias refert (Jer. XXXVI). De negligentia vero in quarto Regum libro legimus (IV Reg. XXII), quomodo post multum temporis vix Deuteronomii sit volumen repertum, defossum quodam in loco ac pene deletum. 125.1130C| Sed et plura de Scripturis in his, quae habemus, memorata legimus, quae non habemus: sicut et liber Justorum, qui commemoratur in libris Regum (II Reg. I); et sicut est liber Bellorum Domini, cujus in libro Numerorum mentio est (Num. XXI). Neque carmina Salomonis, neque disputationes ejus sapientissimas de lignorum natura herbarumque omnium, itemque jumentorum et volucrum, reptilium et piscium (III Reg. IV): vel quod in libro Verba dierum dicitur: Reliqua vero operum Salomonis priorum et novissimorum, scripta sunt in verbis Nathan prophetae, et in libris Ahiae Silonitis, in visione quoque Addo videntis, contra Jeroboam filium Nabath (II Par. IX), et multa hujusmodi volumina, quae scripta quidem fuisse probatur, sed hodie constat 125.1131A| non esse. Vastata namque a Chaldaeis Judaea, ut in Patrum litteris legimus, etiam bibliotheca, antiquitus congregata, inter alias provinciae opes hostili est igne consumpta: ex qua pauci, qui nunc in sacra Scriptura continentur, libri postmodum Esdrae pontificis et prophetae sunt industria restaurati. Unde scriptum est de eo: Ascendit Esdras de Babylone, et ipse scriba velox in lege Moysi (I Esd. VII). Velox videlicet, quia promptiores litterarum figuras, quam eatenus Hebraei habebant, repererit. Et in epistola regis Persarum: Artaxerxes rex regum Esdrae sacerdoti, scribae legis Dei coeli doctissimo, salutem (ibid.).

Quo contra et nos, multis aliis perditis, plura in quibusdam historiis et diversis pitaciolis, ac usitata relatione a praecedentibus relicta posteris, de ortu 125.1131B| et vita, seu virtutibus et obitu domini et sanctissimi patris ac protectoris nostri Remigii habemus, quae in memorata excerptione non continentur. Unde bonis vestris desideriis placuit, ut illa mea servitus ad ignorantium et subsequentium notitiam in unum colligeret. Quod et jam diu fecissem, nisi me spes vana deluderet, quibusdam dicentibus, quia in illo, et in illo loco magnum librum de virtutibus, et vita ipsius domini et patroni nostri reperire valerem. Ad quae mittens, quae mihi promissa fuerunt, penitus falsa inveni. Nunc autem, opitulante Domino, qui in se confidenti, et opera sua, qui mirabilis est et gloriosus in sanctis suis (Psal. LXVII), volenti loqui promittit: Aperi, inquiens, os tuum, et ego adimplebo illud (Psal. LXXX); meritis ipsius Francorum apostoli 125.1131C| et patroni, vestrisque adjutus orationibus, aggrediar quae diu distuli, a primogenitoribus et ortu ejus incipiens, et sic tam ea, quae in historiis a majoribus editis, de illo inveni, quam et illa, quae in diversis schedulis dispersa reperi: verum et illa in serie digerens, quae vulgata relatione percepi: quia haud longe ante nos dictum est, et etiam in sanctis Scripturis, sed et in evangelica veritate comperitur: vera est lex historiae, simpliciter ea, quae, fama vulgante, colliguntur, ad instructionem posteritatis litteris commendare. In quibus omnibus lectorem diversitas styli non perturbet, quoniam ea, quae de historiis majorum assumam, et ea, quae in antiquis schedulis reperiam, ita ut inventa fuerint, ponam.

Illa vero, quae ex antiquis vulgata relatione percepi, 125.1131D| et quae ad instructionem legentium vel audientium addam, vel eorum verba, de quorum dictis mutuabor, ponere procurabo, vel meo sermone dictabe: volens quiddam debiti mei obsequii in laude, qua non indiget, offerendo, ipsi benefactori meo retribuere pro omnibus quae indigno mihi gratis potius tribuit, quam meritis ullis retribuit. Denique in descriptionibus virtutum ejus ordinem, quo per illum eas Dominus dignatus est operari, servare non potero: sed sicut eas vel scripto vel auditu accepi, describam. Sic enim, salvo altiore propheticae inspirationis munere divino allatae mysterio, et psalmos 125.1132A| sanctus Hieronymus dicit in ordine digestos, non sicut fuerunt editi, sed sicut ab Esdra diversis temporibus fuerunt inventi. Verumtamen prout notitiam temporum invenero, vel ordini gesta congruere videro, ea digerere procurabo. In his autem quae descriptis virtutum miraculis a Domino per beatissimum patronum nostrum operata sunt, ad exhortationem legentium sive audientium, pro modulo intellectus mei, de catholicorum dictis subjungere studebo: vestigia beati Gregorii, licet non valeam, prosequi moliar. Qui describens sanctorum actus, pravorumque casus, exhortatione inde assumpta, secundum sapientiam sibi a Deo datam, multa necessaria et utilia legentibus ac audientibus interposuit. Verum et non ab re agere a quoquam videri puto, si ea, quae 125.1132B| de ortu et actu atque obitu domini et patroni ac protectoris nostri in schedulis vetustate prope deletis inventa sunt reparo, et de abditis ad lucem reduco: et ea, quae veterum certe relatione cognovi, litteris commendare procuro: eum sicut praemisi, sancti Esdrae pontificis studio, sacras Scripturas, desidia et profanitate impiorum Judaeorum abolitas, noscamus fuisse restauratas, et non solum evangelicam et apostolicam historiam ab evangelistis sacratissime conditam, sed et plurimorum sanctorum gesta plurimos Ecclesiae magistros, ad instructionem multorum, et etiam historiographos agones saecularium, ad posterorum memoriam descripsisse; gentiles quoque poetas sua fragmenta grandisonis pompare modis studuisse legamus.

I.

125.1132C| Post vindictam scelerum, quae facta est a Domino caede Galliarum, prosequente Wandalorum crudelitate, misericordiam coeli distillarunt: cum ad mitigandam, gentis Francorum barbarica ferocitate superventuram, divinae animadversionis propter iniquitates perseverantes ultionem, mundo praesulem a Deo praedestinatum, Remigium pontificem hoc ordine protulerunt.

II.

Erat quidam venerabilis, ac dignus professione et nomine, Montanus monachus, in reclusione solitariam vitam ducens, jejuniis, vigiliis, atque orationibus continue vacans, necnon caeterarum virtutum insignibus adeo divinitati se commendabilem reddens, ut angelicis saepe frueretur alloquiis, et frequenter coelestibus visionibus ac revelationibus interesset. 125.1132D| Is ergo cum pervigil in oratione pro pace sanctae Ecclesiae, quae multis ac diversis afflictionibus apud Galliarum et Belgicarum provincias vexabatur, Dei omnipotentis clementiam indefessis precibus exoraret, nocte quadam plus solito orationem protelans, usque lucis crepusculum in contemplatione permansit. Qui cum, lassitudine ac fragilitate carnis compellente, paululum membra sopori dedisset, subito per divinam gratiam angelorum choris et animarum coetibus, beatissimorum hominum jam cum Deo regnantium, et immortalitatem adhuc corporum exspectantium, spiritibus interfuit, et familiarissimum 125.1133A| coepit audire colloquium. Inter caetera igitur, quae in conventu illo coelico audivit, etiam illi sancti spiritus, humanae salutis avidi, quaeritari coeperunt de Gallicanae dejectione Ecclesiae, et quid facto ad talia opus esset, crebro versare sermone, dicentes, quia tempus esset miserendi ejus. Duplicia enim receperat pro omnibus peccatis suis, quanquam faex ejus non sit exinanita. His ita inter se conferentibus subito vox adfuit, a superioribus atque secretioribus aditis saluberrime atque suavissime intonans, quae et praesentium solaretur spirituum moestitiam, et quod futurum erat, gratulabunda promulgaret sententia, ita dicendo: Dominus prospexit de excelso sancto suo: Dominus de coelo in terram aspexit; ut audiret gemitus compeditorum, ut solveret 125.1133B| filios interemptorum, ut annuntietur nomen ejus in gentibus, in conveniendo populos in unum, et reges ut serviant ei (Psal. CI). Cilinia in utero concipiens, filium pariet nomine Remigium, cui a me salvandus populus committetur. Beata siquidem Cilinia, intenta piis operibus, licet corpore teneretur in mundo, mente conversabatur in coelo. Quae in flore juventutis pepererat de unico viro suo Aemilio Principium, Suessionum civitatis postea sanctum episcopum, et fratrem ejus, patrem beati Lupi episcopi ejusdem Principii successoris, qui usque ad ultima gloriosi Remigii tempora sacerdotio est functus, sicque defunctus.

III.

Vir autem ille venerabilis, inter illius temporis innumera pericula tanta consolatione accepta, 125.1133C| Ciliniae divinum oraculum, gratia Dei perceptum, innotuit. At illa dixit ad Montanum: Quomodo fieri potest, ut anus lactem filium, cum mihi a temporibus diu transactis muliebria defecerint, et vir meus Aemilius vetulus sit, ac in aevoso ejus corpore frigidus exstet circum praecordia sanguis, et voluptatis opera in eo penitus emarcuerint? erant enim ambo genere nobiles, et gratia inter suos nominatissimi. Et quia liberorum parentes processerant in diebus multis, effeti, et carne jam infecundi, conjugale commercium non quaerebant, nec eis spes ultra vel appetitus generandi sobolem inerat. Cui beatus Montanus respondit: Scias, quia cum ablactaveris puerum Remigium, de lacte tuo perunges oculos meos, et recipiam lumen. Nam ut merita illi accrescerent, 125.1133D| sicut et sancto Tobiae (Tob. II), juxta divinum sermonem, Ut justus justificeretur adhuc (Apoc. XXII), idem beatus Montanus lumen corporalium oculorum amiserat. Tandem credentibus parentibus verbis viri Dei, fit gaudium, quod talem suscepturi essent prolem, in cujus conceptione non foret ardor explendi libidinis, sed amor generandae juxta divinum praesagium sobolis. Concipitur ergo futurus Christi pontifex, et Christi adminiculante misericordia, mater beatissima quem, auspice Deo, concepit, feliciter filium genuit, cui Remigii, secundum Domini dictum, in baptismate nomen imponi fecit. Et ablactatus, 125.1134A| sicut suus praenuntiator praedixerat, lacte matris oculos sui vatis, matre obstetricante, perungens, lumen illi gratia divina restituit. Nec incredibile videri debet, si puer iste, antequam per aetatem corporis sciret vocare patrem et matrem suam, virtutes munere divino operatus est; qui etsi ut homo in iniquitatibus conceptus est, contra morem tamen humanae conditionis, non in delictis eum praevaricationis, sed in gratia remissionis, mater sua peperit. Neque enim dubitandum est, quia Spiritus sanctus, qui eum talem futurum praedixit, et cujus munere conceptus fuit, etiam a peccatis absolvit. Constat quippe veridica Patrum sententia, quia lege non constringitur Spiritus sancti donum. Et propterea qui Cornelium ac domum ejus ante perceptionem 125.1134B| baptismi sua gratia consecravit (Act. X), ipse utique beatum Remigium, non solum ante baptismum, sed etiam ante nativitatem ejusdem gratiae munere perfudit. Ortus est autem ex anu et vetulo diu sterilibus per repromissionem, ut Isaac (Gen. XVII) et Joannes (Luc. I), vir iste sanctus, antequam natus, nomine designatus, antequam mundo cognitus, in pago Laudunensi, alto parentum sanguine, ut monstraretur in ortu, qualis futurus erat in actu.

IV.

Singularis autem meriti indicium datur, quoties hominibus a Deo vel imponitur nomen, vel mutatur. Sic Abram, quia pater multarum gentium erat futurus, Abraham est vocatus (Gen. XVII). Sic Jacob, quia Deum vidit, Israel appellari meruit (Gen. XXXII). Sic Josias rex, ob eximiae virtutis culmen, nominatus 125.1134C| a Deo est multo antequam natus (III Reg. XIII). Sic Joannes, eo quod divina sibi gratia adminiculante, plus esse meruit quam propheta, et quod nemo inter natos mulierum major illo surrexit (Luc. I, Matth. V): et Petrus a firmitate et stabilitate petrae sumpsit cognomen (Matth. XVI). Et qui ante Saulus, postea nominatus est Paulus (Act. XIII), quoniam legis zelo contra Christum erectus, ab eo, quem in membris suis persequebatur, de coelo in terram prostratus, apud se factus est Paulus, id est parvus, modicus et humilis: demum gratiae Dei magnus defensor, et vas electionis effectus, atque totius est Ecclesiae magister et praedicator egregius (Act. IX). Et filii Zebedaei, eo quod verbum Dei terribiliter mundo peccanti intonuerunt, filiorum tonitrui 125.1134D| assumpserunt cognomen (Marc. III). Et Dominus ac Redemptor noster Jesus, id est Salvator, est cognominatus antequam carne natus, eo quod salvum facturus esset populum suum a peccatis eorum (Matth. I). Ita ergo et beatus Remigius ab eo quod Ecclesiam sibi credendam inter fluctivagos mundi recturus esset anfractus, Remigii cognomen a Deo assecutus est. Servorum namque Dei proprium est, a Deo nominatim sciri. Unde uni eorum dicitur: Novi te ex nomine (Exod. XXXIII); et beato Jeremiae, ad verbi divini predicationem ituro, dicitur: Priusquam te formarem in utero, novi te, et in ventre matris 125.1135A| tuae sanctificavi te (Jer. I). Jeremias enim ab idolorum cultu populum revocaturus, in ventre sanctificatur: Joannes populum suo illuminaturus alloquio, in utero materno propheticam suscepit gratiam (Luc. I); et beatus Remigius gentem Francorum a tenebris ignorantiae ad lucem perducturus Evangelii, itidem divina donatus est gratia, ut quod perfecturus erat ministerio, cum participibus suis pari claresceret munere, et qui, ut dictum est, Ecclesiam Dei, speciali autem cura Rhemorum civitatem atque provinciam, remigio alarum sanctarum, scilicet verbo et exemplo, meritis et orationibus, erat Dei praedestinatione recturus, et perfecto certamine spiritu coelestia regna petiturus, angelorum utique subvectus auxilio, Remigius est jure Dei praeceptione 125.1135B| vocatus.

V.

Nec illud silendum est, quia in chartis recenti tempore post illius obitum, sed et post plura annorum curricula factis, de rebus Rhemensi Ecclesiae traditis, Remedium fuisse nominatum legimus. Quod qui merita et acta illius attendit, congrue hoc eum nomine appellatum fuisse intelligit. Qui mitigator furoris Domini, in tempore iracundiae factus est reconciliatio, et magnificatus a Domino in conspectu regum, in verbis suis, sicut in sequentibus ostendemus, monstra, videlicet paganos feroces, placavit. Merito igitur eum Remedium fuisse nominatum in baptismate crederemus, nisi in emendatioribus gestis illum oraculo divino per sanctum Montanum Remigium vocari debere cognosceremus. Sed 125.1135C| et in versibus metricis ab ipso compositis, et jussione illius in quodam vase ab eo consecrato sculptis, ita legimus: Hauriat hinc populus vitam de sanguine sacro, Injecto aeternus quem fudit vulnere Christus. Remigius reddit Domino sua vota sacerdos.

Quod vas usque ad nostra tempora perduravit, donec fusum, in redemptionem datum est Christianorum, ut a ministris diaboli Nortmannis redimeret pretium argentei calicis, quos de potestate tenebrarum redemerat effusus sanguis calicis, Christi videlicet passionis.

VI.

Traditus autem a parentibus scholae litteris imbuendus, in brevi coaevis, et etiam natu majoribus suis doctrina excellentior est effectus. Studebat quoque 125.1135D| teneros annos morum maturitate vincere, et benevolentiam cordis charitatis melle condire, turbas frequentiorum populorum vitare, et ut praeconem suum fecisse didicerat, vita solitaria in reclusione Domino servire: qui locus in castro Lauduno hactenus designatur, et venerabiliter colitur. In qua reclusione secundis successibus certatim sanctae conversationis studiis justus adolescens Domino militavit. Et cum ad viginti et duos aetatis suae annos pervenit, defuncto Bennadio [ al., Benagio. Bar. 125.1136A| Gennadio legit ] archiepiscopo in hac urbe Rhemensi, omnium generaliter votis ad pontificii culmen raptus fuisse dignoscitur potius quam electus. Fit ergo concursus populi, diversi quidem sexus, conditionis ac dignitatis, necnon et aetatis; sed unius atque ejusdem sententiae cuncti hunc vere Deo dignum, et qui populis praefici deberet, acclamabant. Vir autem beatissimus his angustiis depressus, nimiis afficiebatur angoribus: quia nec fugae locus usque patebat, nec populo, ut ab intentione coepta resipisceret, ullomodo satisfacere poterat. Divinae namque erat voluntatis, ut qui omnium saluti prospecturus erat, omnium acclamationibus eligeretur; et qui unitati fidei cum jam fidelibus, et futuris fidelibus erat provisurus, unione cuncti populi ad sedem eveheretur 125.1136B| sacerdotalis honoris. Sanctissimus quidem vir, cum his acclamationibus se urgeri conspiceret, de infirmitatis et aetatis suae tempore conqueri coepit, et quia ecclesiasticus ordo infirmam aetatem ad hanc non reciperet dignitatem voce publica fatebatur. Timebat enim, ne immatura aetas inimici versutiis impugnata, aliquid contraheret sinistri. Sed divina gratia, et vocem populorum constantissime in ipsius perdurare fecit electione, et sanctum virum ab antiqui hostis protexit malignitate. Et cum populi acclamaret frequentia, et sanctissimus vir magna reniteretur constantia, placuit omnipotenti Deo ei manifestissimis monstrare indiciis, quod ipse de eo haberet judicium.

VII.

Etenim cum modo praedicto reniti conaretur, 125.1136C| videntibus cunctis qui aderant, descendit subito radius novi luminis super ipsius viri sancti verticem, ac si ipse sol de coelo motus super eum ceciderit: et quia illuminandarum lux parabatur animarum, ipse quoque, cum ad hoc opus ascisceretur, lumine debuit declarari visibili. Ipse namque erat lucerna, quae non sub modio curae corporeae, sed super candelabrum purissimae ac Dei dilectae conversationis erat ponenda, quatenus his, qui in domo sanctae Ecclesiae futuri erant, lumen optimae institutionis praeberet.

VIII.

Placuit etiam omnipotentiae divinae huic miraculo aliud addere, ad ostensionem meritorum beatissimi viri. Etenim radio supradicto se illustrante, sensit 125.1136D| capiti suo unguinis sacri infusum liquorem; quo totum ejus delibutum est caput. Et merito: ut qui oleum spirituale populis, quo eorum quidem capita visibili, mentes autem praedicatione, sancto Spiritu in se loquente, uncturus erat chrismate invisibili, id est gratia ejusdem Spiritus sancti, ipse quoque prius tali unctione insigniretur. Acceptis autem talibus ac tantis auspiciis, divinis timuit contraire statutis. Neque enim tutum illi videri poterat, tot signis praecurrentibus, divinae contradicere jussioni, praesertim 125.1137A| cum luce et unctione sancti Spiritus, quae oleo visibili designatur, interius illustratus atque perunctus, ut et S. Isaias, admittendum se in divinum ministerium, debere se potius offerre quam excusare, didicerit.

IX.

Posthabita ergo omni dubitatione, atque ancipiti submota sententia, unanimitate episcoporum Rhemensis provinciae, infulis induitur sacerdotalibus, benedictione consecratur episcopali; atque in sede praesulatus collocatur hujus civitatis Rhemorum. Ubi statim sic apparuit aptus et devotus, tanquam si officio, ad quod noviter ascenderat, jugiter praefuisset. Fuit itaque in eleemosynis largus, in vigiliis sedulus, in oratione devotus, in humanitate profusus, in doctrina praecipuus, in charitate perfectus, in 125.1137B| sermone paratus, in conversatione sanctissimus. Sinceritatem mentis vultus sui serenitate monstrabat: et pietatem clementissimi cordis ostendebat in lenitate sermonis. Quidquid ad salutem posset pertinere aeternam, non minus implebat beatissimus opere, quam sermonis praedicatione docebat. O virum per omnia Deo dignum! Eminebat in ipso habitu animi pulchritudo: in specie exterioris hominis, ipsam putares expressam imaginem sanctitatis. Erat irreverentibus terribilis aspectu, reverendus incessu, metuendus severitate, venerandus benignitate. Censuram auctoritatis temperabat mansuetudo humilitatis. Delinquentibus quidem minabatur frontis austeritas, sed blandiebatur cordis serenitas. Erga bene agentes, Petrus apparebat in vultu: erga 125.1137C| delinquentes, Paulus in spiritu: ac si conveniente in uno diversitate gratiarum, illius pietatis, hujus erat aemulator districtionis: ita ut cum praesentiam ejus quisquam vix sustineret, absentiam ferre non posset. Internorum autem bonorum suorum formas ac species, sicut nemo ad plenum potuit inspicere, ita nemo sufficit explicare. Quas sicut ille studuit excolere, ita et laboravit occulere; et cum haec vellet augeri, nolebat agnosci. Sed quia hoc est natura justitiae, ut quanto studiosius abscondi optat, tanto clarius innotescat, et occultatio ipsa praedicatio sit: per populos tantorum bonorum fama volitabat. Eminebat in admiratione omnium, veluti civitas super verticem montis exposita, nec jam lucerna poterat latere sub modio. Gloriosa illa anima aperuit latentes 125.1137D| in se divitias coelestium munerum, et de armario suave olentium virtutum, aromata sanctificationis, et gratiarum suarum supra omnem hanc Ecclesiam effudit. Neglector quietis, refuga voluptatis, appetitor laboris, patiens abjectionis, impatiens honoris, pauper in pecunia, dives in conscientia, humilis ad merita, superbus ad vitia. Sic in se excoluit diversas gratiarum virtutes, ut vix pauci tenerent singulas, quomodo ille implevit universas. Semper in operis exercitio, semper in compunctionis affectu, nulla illi ex omnibus propensior cura, nisi ut aut de Deo in lectione atque sermone, aut cum Deo in oratione loqueretur. Qui contrita continuis jejuniis ossa studebat de persecutore inimico, longo 125.1138A| triumphare martyrio; pro cibo ac potu hoc secum incessanter ruminans: Fuerunt mihi lacrymae meae panes die ac nocte (Psal. XLI). Concupiscit et deficit anima mea in atria Domini. Cor meum et caro mea exsultaverunt in Deum vivum (Psal. LXXXIII). Defecit in salutare tuum anima mea (Psal. CXVIII). Sitivit in te anima mea, quam multipliciter tibi caro mea (Psal. LXII). Sitivit anima mea ad Deum fontem vivum: quando veniam et apparebo ante faciem Dei? (Psal. XLI.) Et consolando se dicebat: Quare tristis es, anima mea, et quare conturbas me? Spera in Deo quoniam adhuc confitebor illi: Salutare vultus mei, et Deus meus (ibid.). Satiabor, dum manifestabitur gloria ejus (Psal. XVI).

X.

Nam quia specie sui Conditoris, ad quam anhelabat, 125.1138B| necdum satiabatur, continuis suspiriis atque gemitibus, diurnis atque nocturnis lacrymis illum desiderans, pio luctu ad superna gaudia sublevata, flendose anima sancta pascebat: et intus quidem doloris sui gemitum tolerabat, sed eo refectionis pabulum percipiebat, quo hic vis amoris per lacrymas emanabat. Praeter vitam avide nihil esuriebat, praeter justitiam nihil delectabiliter sitiebat. Praesentia tanquam inania atque transacta absente spiritu non videbat, et in futuro reposita quasi oculis subdita concupiscebat. Et fere vix terra, quae talem genuit, ac de alumno nobis patronum, de homine angelum ac doctorem nobis emisit. Bene igitur et congrue, secundum Prophetam de illo dicamus: In memoria aeterna erit justus (Psal. III). Digne enim in memoria 125.1138C| versatur hominum, qui ad gaudia transit angelorum. Qui ideo gratiam Dei glorificatus invenit, quia mundi gloriam, adjutus Dei gratia, non quaesivit. Qui gubernaculum fidei viriliter tenens, anchoram spei tranquilla jam in statione composuit. Qui contra impetum diaboli, scutum Dei ita infatigabiliter tenuit, ut ad victoriam perveniret. Habemus in eo medicum e coelo, cum quo sanctitas, imo ipse sanctitatis auctor, civitatem nostram intravit. Quantis caecis, a via veritatis errantibus, visum quo Christus videtur, aperuit? In quantorum auribus, sermonibus coelestium mandatorum, pretiosum infudit auditum? Quantos intrinsecus vulneratos, angelici oris arte et orationis virtute curavit? Quantorum animas, peccatis jam in corpore defunctas, 125.1138D| ad emendationem tanquam ad lucem vocando resuscitavit? Docebat quotidie filios suos, ne res alienas concupiscerent, ne eis conjuges extraneae pulchrae essent, ne peccati venenum per aspectum animam penetraret. De quantorum cordibus ille, quos iniquitas et impietas possidebat, fugavit luxuriam, removit iram, restrinxit invidiam, revocando illuc fidem et castitatem, atque misericordiam? Quantos vir ille apostolicus poenitentiae medicamentis a peccatorum morte resuscitavit, custos animarum, cupiditates resecans, iram comprimens, malitias exstirpans? His magis vir ille temporibus necessarius fuerat, quibus tanta iniquitas sumptis quotidie, deficiente justitia, viribus convalescit. Et quidem 125.1139A| ille in hac peregrinatione saeculi solo corpore constitutus, cogitatione tamen in illa aeterna patria conversatus est. Qui huic mundo crucifixus ac mortuus, quidquid laboravit, de hac vita, ad illam transtulit, et de sinistra semper transmisit ad dexteram, atque in coelo suos reposuit sudores. Et inter haec omnia intendebat vir beatus jactantiam virtutum fugere in quo non poterat gratia excelsa latere: adeo ut non solum corda hominum, belluina feritate crudelia, ad mansuetudinem Christi domaret fidelis servus ejus, et prudens, sciens conservis ejus dare in tempore tritici mensuram, id est, pro captu audientium mensurate et opportune divini verbi pabula ministrare; verum etiam aves, ut innocentia et potestas primi Adae, antequam peccaret, cui omnia 125.1139B| irrationalia subjecta fuerunt, ut Scriptura demonstrat (Gen. I, psal. VIII), in isto sancto viro, per secundum Adam Dominum nostrum Jesum Christum, reformata intelligerentur.

XI.

Cum enim inter domesticos suos contingebat illum secretius habere convivium, et delectaretur in hilaritate charorum, descendebant ad eum intrepidi passeres, et in manu ejus mensae reliquias colligebant. Discedebant alii saturi, accedebant alii saturandi. Sic mansuescebat feritas avium, in operatione virtutum. Delectatio namque illius talis erat in hilaritate charorum, sicut de beato Job legimus, quoniam non cadebat lux vultus ejus in terram (Job XXIX): quia nimirum in tanta gravitate vultum tenere consueverat, ut nunquam contemptibili laetitia 125.1139C| resolveretur: sed quotiescunque hilariorem se praesentibus exhibebat, certa semper hoc causa utilitatis eorum faceret. Ita et hic sanctus, religiosa gravitate discretus in omnibus, non vanitatis jactantia haec vel dissolutione agebat: sed ut Dei ostenderetur collata sibi gratia, et ad ejus amorem et fidem, qui mirabilis in sanctis suis, servos suos multis modis consolari, ac mirificare dignatur, suorum corda excitarentur, et illius servituti se propensius manciparent. Sed et non sine consideratione videtur praetereundum, cur iste sanctus in jucunditate charorum, amplius in mansuetudine, ac pastione passerum, quam aliarum avium delectabatur. Et ut primo dicamus simpliciter, solent homines alias aves domesticas habere in domibus suis, passeres autem, 125.1139D| licet in tectis, sicut legimus, et videntes scimus, soleant habitare, humana gaudentes vicinitate, intra domos tamen suas domesticos habere non solent. Unde constat, quia si aves, quae in domibus domesticae haberi solent, in manu pasceret, pro nullo haberetur miraculo, nec esset unde convivantibus jucundatio proveniret. In domum quoque secretiorem aliis avibus, quae intra cubicula domesticae haberi non solent, nisi passeribus, qui in tectis, humana vicinitate gaudentes, habitare solent, ad hanc servo Dei divinam collatam gratiam demonstrandam, facultas non erat conveniendi. 125.1140A|

XII.

Sed si altius aliquid in hoc sancti Dei facto perscrutari volumus, intelligere possumus, quia nullae aves tam saepe in Scripturis commendantur, sicut passer, columba et turtur. Columba quippe et turtur, quae gemitus pro cantu edere solent, quia luctus sanctorum in praesenti saeculo, et superna desideria per secretas orationum lacrymas et cantus Ecclesiae publicos designet. Passer vero avis corpore parva, sed maxima sagacitate sollicita, quae nec facile laqueis irretitur, nec per ingluviem ventris escarum ambitione decipitur. Haec propter infirmitatem suam, ne aut ipsa a suo insidiatore capiatur, aut foetus ejus serpentinis devorentur insidiis, ad domorum fastigia celsa concurrit. Huic merito prudens et humilis quisque comparatur qui diabolicae 125.1140B| calliditatis fraudes fugiens, vigiliis et orationibus, ac poenitentiae lacrymis intra sanctae Ecclesiae septa se munire festinat. Redemptor etiam et Salvator noster se passere dignatus est designari, Psalmista teste qui dicit, Etenim passer invenit sibi domum (Psal. LXXXIII). Jam quippe passer domum sibi invenit, quia aeterni coeli habitaculum noster Redemptor intravit: ubi factus est sicut passer solitarius in tecto (Psal. CI); quia solus inter mortuos liber, sedet ad dexteram majestatis in excelsis; tanto melior angelis effectus, quanto differentius pro illis nomen haereditavit (Hebr. I), ut sit et vocetur Filius Dei. Hic est verus Deus, et vita aeterna (Joan. V). Ad quem in hac peregrinatione positi anima cujusque fidelis suspirans, sic jucundatur dum per fidem 125.1140C| rectam, et sancta desideria ac per bona opera in coelorum regno mansionem suam sentit esse praeparatam: sicut passer in foramine parietis exsultat, id est, etiam veraciter fidelis in foramine materiae, scilicet in unitate Ecclesiae, quae de perforato in cruce Christi latere, lavacro rigatur et poculo, a maligni spiritus et membrorum ejus malignitate protectus, exsultat: et qui ex sanguinibus, et voluntate carnis, et voluntate viri natus, sed sanguine Jesu Filii Dei de potestate tenebrarum redemptus, et ex aqua et spiritu, quo idem Dominus Deus noster ex gloriosa semper Virgine Maria domina nostra est natus, et ipse a virgine matre Ecclesia immaculato divini fontis utero est renatus, ac Christo incorporatus, gaudio inenarrabili et exsultatione exsultat.

XIII.

125.1140D| Sunt et alia, quae de hoc beati Francorum apostoli facto (signa enim apostolatus ejus, Franci sunt, sicut in processu monstrabimus) ad nostrae utilitatis augmentum considerantes trahere possumus, comparantes illud actioni Joannis apostoli. Fertur enim relatione majorum quia cum B. Joanni apostolo avis, quae perdix vocatur, viva et sana a quodam oblata fuisset, coepit eam leni manu demulcendo tractare. Quod videns quidam adolescentium ad coaevos suos ridendo dixit: Videte quomodo ille senex cum avicula, sicut et puer ludit. Beatus vero 125.1141A| apostolus ista per spiritum cognoscens, vocavit ad se juvenem; interrogans quid manu teneret. Cui juvenis: Arcum, inquit. Et beatus Joannes: Quod habet officium illud quod in manu tenes? Et juvenis: Sagittamus, inquit, inde bestias, sive aves, vel alia quaeque. Et beatus Joannes: Quomodo, inquit, vel quali ordine? Et juvenis curvato arcu tetendit illum, et tensum in manu tenuit. Sed cum B. Joannes nihil ei subsecutus loquendo fuit, post aliquod spatium juvenis arcum distendit. Cui B. Joannes: Cur, inquit, arcum distendisti? Ad quem juvenis: Quia si diutius tensus teneretur, infirmius tela jactaret. Et ad haec sanctus apostolus: Sic et humana fragilitas, si semper in rigore contemplationis persistat, et sibi non condescendat, minus necessario valida 125.1141B| contemplationis penna sublevatur. Quod pia provisione Conditoris et Salvatoris nostri agitur, ut per collatam gratiam crescamus in profectu virtutum, et per infirmitatis nostrae cognitionem, discamus humilitatis custodire virtutem. Quo facto et sermone audientibus magnam instructionis aedificationem et praesentibus contulit, et futuris seque sequentibus dereliquit. Sic et de hoc beato Remigii facto maximam instructionis aedificationem, et in charorum chara dilectione, et in fragilitatis nostrae discreta condescensione, nobis valemus assumere ut ille passeribus subministrans, qui non serunt neque congregant in horrea: sed Deus pascit illos, aliis saturatis, alios saturandos suscepit; nos qui res et facultates, vel cognationis successione, vel fidelium collatione 125.1141C| suscepimus, fratribus qui non praeparaverunt sibi (quia hilarem datorem diligit Deus [II Cor. IX]) cum gaudio bona quae possumus ministrantes, alios quibus bona ministremus, asciscimus: plus gaudentes de bono opere quam de bona possessione, ut et Deus collaetetur bono opere nostro, qui operariis pietatis se in judicio dicturum praedixit: Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis (Matth. XXV).

XIV.

Accidit autem quodam tempore, cum pastorali solertia ex more parochias circuiret, ut si negligenter aliquid in divinis cultibus ageretur, fidelis Christi servus agnosceret, et ut bonus agricola, quae inculta erant, ad bonae operationis fructus proferendos excoleret, ut ad vicum, cui vocabulum est Calmacianus [Calmicianus], perveniret. Ubi dum 125.1141D| quidam caecus per intervalla temporum occultantis se daemonii invasione possessus, ab eo opem misericordiae postulasset, quoniam ante ipsius sancti viri praesentiam occultari non potuit (erat enim illius generis, de quo Dominus in Evangelio dicit, quod non ejicitur, nisi in oratione et jejunio (Marc. IX), coepit, qua dudum captus fuerat, daemonis infestatione idem caecus corporis vexatione torqueri. Tunc beatus Remigius in oratione, qua semper animo ad Dominum intendebat, corpore, quod jejuniis et bonorum operum exercitio incessanter afficiebat, se humiliter ad terram prostravit, statimque lumen pristinum caeci oculis reddidit, et ab eo pestem immundi spiritus effugavit, et ne ultra eum vexare 125.1142A| praesumeret, in nomine Christi praecepit, opemque victus petitam pauperi tribuit. O ineffabilis gratia pietatis, quo dum sola substantia petitur, triplex remedium obtinetur! Victu pavit egenum, muneravit visu caecatum, reddidit libertati captivum. Atque ita contigit per hoc insigne miraculum sanctae Trinitatis mysterium, ut cum apparuit unus in paupere, Trinitas se ostenderet in salute.

XV.

Qui ergo tentationibus, sive occultis in mente, sive apertis in corpore, antiqui hostis sentit se infestatione urgeri, opem intercessionis ejus enixe deposcat; et si fideliter petierit, ab infestatione immundi spiritus se ipsius meritis et orationibus a Dei gratia liberari non dubitet. Qui supernae lumen contemplationis ignorat, qui praesentis vitae tenebris 125.1142B| pressus, dum venturam vitam nequaquam diligendo conspicit, et quo gressum operis porrigat, nescit: lumen intelligentiae ac contemplationis, atque necessariam cordis compunctionem, per intercessionem ejus apud Domini pietatem expostulet, nihil haesitans, quia pro certo accipiet. Qui paupertate spiritualis victus atque vestitus, fidei videlicet, spei et charitatis, ac caeterarum virtutum se arctari cognoscit: vel etiam temporalibus necessitatibus ac tribulationibus sentit affligi, ejus intercessionum solatia gemitibus et lacrymis expetat, et quod pauper, caecus atque daemoniosus per illum obtinuit, se solatio consolationum obtinere confidat. Verum si ad primas rogantis lacrymas Dominus precibus hujus intercessoris nostri respondere, id est, erranti sospitatem 125.1142C| mentis dare, vel opem ferre necessitatem patienti distulerit: nec sic quidem a petendo, quaerendo, pulsando desistendum est, neque impetrandi subeunda desperatio; sed tanta potius perseverandum instantia, tam obstinato frequentandus est, cum intercessionibus hujus protectoris et adjutoris nostri, clamore Salvator, donec et ipse de coelis Domino pro supplicatore suo supplicet: sicque fiet, ut si mentem ab intentione proposita non mutaverit precator, nequaquam fructu piae petitionis fraudetur. Sed et si pro sua fragilitate quis, seu pro aliis intervenerit, desiderati potietur effectu: nisi forte petentem cor in petitione reprehenderit, cum resistere se praeceptis ejus meminit: quia dignum profecto est, ut ab ejus beneficiis sit quisque extraneus, cujus 125.1142D| nimirum jussionibus non vult esse subjectus. Qua in re hoc est salubre remedium, ut cum se mens ex memoria culpae reprehendit, hoc prius in oratione defleat, quod erravit; quatenus erroris macula cum fletibus tegitur, in petitione sua cordis facies ab auctore munda videatur. Curandum est etiam, ne ad hoc rursus proruat, quod se mundasse fletibus exsultat; ne, dum plorata iterum culpa committitur, in conspectu justi judicis ipsa etiam lamenta levientur, et cor iterum praeterita in petitione reprehendant. Graviter namque unusquisque confunditur, quando mandata Dei vel legendo vel audiendo respicit, quae vivendo contempsit: et inde dubitatione confusus, se ad orandum Deum convertit. Unde Joannis voce 125.1143A| dicitur: Si cor nostrum non reprehendit nos, fiduciam habemus apud Deum; et quidquid petierimus ab eo, accipiemus (I Joan. III). Ac si diceret: Si id quod praecipit facimus, id quod petimus obtinemus. Valde namque apud Deum utraque haec sibi necessario congruit, ut et oratione operatio, et operatione oratio fulciatur. Hinc etenim Jeremias ait: Scrutemur vias nostras, et quaeramus, et revertamur ad Dominum. Levemus corda nostra cum manibus ad Deum in coelos (Thren. III). Vias etenim nostras scrutari, est, cogitationum interna discutere. Cor vero cum manibus levat, qui orationem suam operibus roborat. Nam quisquis orat, sed operari dissimulat, cor levat, sed manus non levat. Quisquis vero operatur, et non orat, manus levat et cor non levat. Juxta laborantis 125.1143B| vocem, tunc cor fiduciam in oratione accipit, cum sibi vitae pravitas nulla contradicit.

XVI.

Erat enim hic praesul beatissimus, internorum curam in exteriorum occupatione non minuens, exteriorum providentiam in interiorum sollicitudine non relinquens. Cum ergo circumiens parochiam sollicitudine pastorali, transiret per Condumum episcopii villae, cujus vocabulum est Tudiniacus, aspexit messores messem secantes: accedensque ad eos, cum verbo praedicationis exhortatus est eos, dando cibum et potum in consolationem laboris. Et dum haec agerentur, accidit, sobrinam illius, nomine Celsam, Deo sacratam, proinde transire, et villam suae proprietatis nomine Celtum adire. Quae cum cognovit sanctum Remigium juxta transitus sui viam esse, 125.1143C| venit ad eum, et benigne, ut par erat, ab illo suscepta, petiit eumdem virum sanctum, ut una cum illa domum suam, quo ibat, dignaretur adire. Idem vir sanctus, ut erat praestabilis super justis petitionibus, ipsius sobrinae suae postulationi praebuit assensum. Et cum pariter ad domum pervenissent, et inter se familiaria et spiritalia haberent colloquia, venit minister ipsius Celsae ad auriculam ejus dicens, quod villicus ejus vinum, quod in eadem villa fuerat, venditum jam habebat, excepta parvula quantitate quam pro salvando vasculo reservavit. Cujus vultum sanctus Remigius videns robore perfusum, interrogavit quid ei suus minister in auriculam dixerit. Quae illi prompte respondit, quoniam non tantum pro eo de ipso nuntio verecundabatur, quantum pro eis qui 125.1143D| cum eo advenerant. Cognita vero causa, beatus Remigius hilari vultu consolatus est eam, dicens: Pro hac re, filia, noli contristari; dabit enim inde Dominus largitate pietatis suae solitam consolationem, qui per Prophetam suum se timentibus nihil deesse promisit (Psal. XXXVIII). Et dixit eidem sobrinae suae, audientibus illis qui aderant, ut alia illa curaret: ipse autem vellet interim hortum et viridarium, atque domos illius circumire, et videre qualiter illa maneret. Et sic de industria prius alia circumiens, pervenit usque ad cellarii ostium. Et interroganti, quid in illo tecto haberetur, respondit minister, cellarium esse. Idem autem vir sanctus dixit se illuc introire velle. Cui cum nemo auderet contradicere, 125.1144A| interrogavit cellarium, si haberet in aliquo de ipsis vasculis vel aliquid vini. Et designato vasculo, in quo aliquid vini remanserat, dixit: Claude ostium, et sta de ista parte, usque dum ego ad te revertar. Et pergens ad alteram frontem vasculi, quae erat juxta parietem, fecit crucem super idem vasculum quod erat non modicae quantitatis, et genua flectens ad orationem, oravit diutius: et cepit vinum per foramen superius, per quod eidem vasculo infusum fuerat, adeo redundare, ut super pavimentum ipsius domus largiter inundaret. Et viro sancto adhuc decumbente in oratione, cellarius timore perculsus exclamavit, dicens: In nomine Christi, quis unquam tale vidit? Quod cum audivit sanctus Remigius, surrexit ab oratione, et praecepit illi ut nemini hoc indicaret, 125.1144B| sed diceret dominae suae ministris, impetratum vinum se habere unde ministrare valerent. Sanctus vero Domini rediens ad praefatam sobrinam suam, consolatus est eam, dicens: Filia, noli contristari, sed spera in Domino, et fac bonitatem, et pasceris in divitiis ejus (Psal. XXXVI). Habes nunc vinum: laetemur et exsultemus in Domino. Quod factum cum ipsa et homines ejus per cellarium cognovissent, quia scriptum est, Opera Domini narrare honorificum est (Tob. XII), dixit ad eum sobrina sua: Nunc cognovi, sancte Pater, quia divina inspiratione ad hanc domum hodie te vocavi; propterea de hac villa te et ecclesiam tuam perpetuo haeredem esse faciam. Et praesentialiter ipsam illam ad Rhemensem ecclesiam tradidit, et eidem sancto praesuli inde 125.1144C| chartam et vestituram secundum morem legalem fecit.

XVII.

Miramur quia, juxta verbum Elisei (IV Reg. IV), parvo olei liquore magna vasa infusa, oleo fuere repleta. Miremur quia benedictione et oratione Domini, et Patris ac patroni nostri Remigii, vas non modicae quantitatis, de parvo liquore, quod in eo erat, vinum superfusum etiam in pavimentum cellarii redundavit. Et nos qui carnis voluntatibus [ forte voluptatibus] debriati, alios etiam peccare facientes, peccatis inebriavimus, et ad peccandum nostro vel exemplo, vel verbo illeximus, evacuati a Christo, vasa donis spiritualibus vacua, si ad memoriam hujus beati pontificis a fundo cordium nostrorum, venenum iniquitatum nostrarum, quod delectabiliter, ut vinum, 125.1144D| nos ingurgitando bibimus per puram confessionem, cum contritione et cordis rugitu evomuerimus, evacuantes nos felle peccatorum, quo repleti sumus; et lacrymis nos eluerimus, levantes corda nostra cum puris manibus sine ira et disceptatione ad Deum, meritis ejus et precibus obtinere nos posse credamus, ut repleamur abundante gratia Dei, et fiat in nobis fons vitae, ac in ejus lumine videamus lumen. XVIII. Tunc ad justitiam credentes corde, et ad salutem confitentes ore, quia in Patre totus est Filius, et in Verbo totus Pater: in Patre simul et Filio totus est sanctus Spiritus: a Patre simul et Filio totus idem procedit Spiritus sanctus; quod in futuro specie videbimus, quando secundum promissionem 125.1145A| suam Dominus noster Jesus Christus nobis palam de Patre annuntiabit: quia per patefactam tunc majestatis suae speciem, et quomodo ipse gignenti non impar oriatur, et quomodo utriusque Spiritus utrique coaeternis procedat, ostendet. Aperte namque tunc videbimus quomodo hoc, quod oriendo est, ei de quo oritur, subsequens non est: quomodo is, qui processione producitur, a proferentibus non praeitur. Aperte tunc videbimus quomodo unum indivisibiliter tria sunt, et indivisibiliter tria unum. Credamus igitur et confiteamur sanctam et inseparabilem Trinitatem, Patrem, et Filium et Spiritum sanctum, coaeternam et consubstantialem ac coaequalem sibimet esse, unius divinitatis, essentiae, omnipotentiae, gloriae, magnitudinis, majestatis et 125.1145B| quidquid ad se, id est, substantialiter dicitur: relative autem tres personas Patrem et Filium et Spiritum sanctum, et quod inseparabilis naturae unitas, non possit separabiles habere personas. Quod et in hoc ostenditur, personas non posse dividi in Trinitate, quia cujuslibet personae nomen, semper ad alteram respicit personam. Si Patrem dicis, Filium ostendis. Si Filium nominas, Patrem praedicas. Si Spiritum sanctum appellas, Patris et Filii esse Spiritum necesse est intelligas. Et hoc regulariter sit tenendum, quod omnia naturae nomina, vel essentiae, sicut in una persona singulariter, sic etiam in tribus semper singulari numero sit dicendum, et in Deo nihil secundum accidens sit dicendum, quia nihil in eo mutabile est. Et qualis ac quantus sit Pater, talis 125.1145C| ac tantus sit Filius, talis ac tantus sit Spiritus sanctus: nec aliquod majus sit, tres simul dictae personae, quam singulae quoque personae: quia eadem magnitudo est in unaquaque persona semel dicta, quae est in tribus personis simul nominatis.

XIX.

Una vero tantum ex eadem sancta Trinitate persona Filii, per quem omnia facta sunt, operatione Spiritus sancti ex immaculata carne perpetuae Virginis Mariae nostrae carnis substantiam, animatam nostrae naturae anima rationali et intellectuali, de incomprehensibili, nobis virtutis suae opere, totum scilicet hominem, ut totum salvaret hominem, assumpsit in unitate personae divinitatis suae. Nativitas enim Domini secundum carnem, quamvis habeat quaedam propria, quibus humanae conditionis initia transcendit, 125.1145D| sive quod solus ab inviolata Virgine sine concupiscentia est conceptus et natus, sive quod ita visceribus matris est editus, ut fecunditas pareret et virginitas permaneret: non alterius tamen naturae erat ejus caro, quam nostra est, nec alia illi, quam caeteris hominibus, anima est inspirata principio, quae excelleret, non diversitate generis, sed sublimitate virtutis. Nihil enim carnis suae habebat adversum, nec discordia desideriorum gignebat compugnantiam voluntatum. Sensus corporei vigebant sine lege peccati, et veritas affectionum sub moderamine Deitatis et mentis, nec tentabatur illecebris, nec cedebat injuriis. Verus homo vero unitus est Deo, sed secundum existentem prius animam deductus 125.1146A| e coelo, nec secundum carnem creatus ex nihilo. Eamdem generis in Verbi divinitate personam, et tenens communem nobis in corpore animaque naturam. Non enim esset Dei hominumque mediator, nisi idem Deus, idemque homo in utroque et unus esset et verus. Quam servilem formam, a solo Filio Dei susceptam, tota sancta Trinitas, cujus una est voluntas et operatio, in utero gloriosae ac semper Virginis Mariae fecit, sicut evangelizavit ei archangelus: Spiritus sanctus, inquiens, superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque quod nascetur ex te Sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. I). Quae tota sancta Trinitas, scilicet Deus Pater, nuncupatione Altissimi designatus; et ejus virtus et sapientia, quae aedificavit sibi domum (Prov. IX), 125.1146B| unigenitus videlicet Filius ipse auctor operis, ipse opus auctoris, cooperante Spiritu sancto, ejusdem Salvatoris nostri humanitatem, corpus nimirum et animam, condidit in visceribus Virginis, quae facta est ancilla hominis per divinitatem, et mater Verbi per carnem. Non autem prius in utero Virginis caro concepta est, et postmodum divinitas venit in carnem, sed mox Verbum venit in uterum, mox Verbum servata propriae veritate naturae factum est caro. Et perfectus homo, id est in veritate carnis et animae rationalis, natus est per uterum. Virginis Filius Dei, unctus oleo laetitiae, id est dono Spiritus sancti, prae consortibus suis (Psal. XLIV), scilicet prae caeteris hominibus. Nos prius homines peccatores efficimur, et postmodum 125.1146C| per unctionem sancti Spiritus sanctificamur: ipse autem existens Deus ante saecula, per Spiritum sanctum, in utero Virginis homo conceptus est in fine saeculorum. Ibi ab eodem Spiritu unctus est, ubi conceptus, nec ante conceptus et postmodum unctus est: sed hoc ipsum de Spiritu sancto et carne Virginis concipi, a Spiritu sancto ungi fecit. In quo complacuit inhabitare, omnem plenitudinem divinitatis corporaliter (Col. II), id est substantialiter: quia Verbum per omnipotentiam suam, voluit hunc perfectum hominem quem assumpsit, hoc fieri ex tempore, quod ipse semper fuit sine tempore, id est, proprium Filium Dei? ut non possint dici duo Filii Dei, alius ante tempora genitus, et alius factus ex tempore, ne quaternitas (quod absit), pro incarnatione ipsius in 125.1146D| sancta Trinitate dicatur: quoniam Deus, Dei Filius humanam assumpsit naturam, non personam in aeternam suscipiens personam divinitatis, temporalem humanitatis substantiam. Homo transivit in Deum, non vertibilitate naturae, sed propter divinae unitatem personae. Nam sicut in sancta Trinitate alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti, sed non aliud est Pater, aliud Filius, aliud Spiritus sanctus: ita in Dei Filio Domino nostro Jesu Christo, aliud est divinitas, aliud anima, aliud corpus; sed non alia est persona divinitatis, et alia humanitatis, sed una, eademque persona. Ideo non sunt duo Christi, nec duo Filii, sed unus Christus, et unus Filius, Deus et homo, juxta evangelistam, plenus 125.1147A| gratia (Joan. I): quia plenitudo humanitatis, anima et corpus, assumpta est in Verbo in unitate personae suae divinitatis. Plenus veritate, quia in plenitudine humanitatis inhabitat plenitudo divinitatis: quem beata Virgo Maria, salva integritate sui corporis, Deum et hominem, unicum filium edidit, quemadmodum salva virginitate concepit, creatorem corporum et animarum humanarum, quae ab eodem opifice suo Deo incorporantur, et priusquam suis inspirentur corporibus, non fuerunt. Sed quia per primi hominis praevaricationem, tota humani generis propago est vitiata nemo potest a conditione veteris hominis liberari nisi per sacramentum baptismatis Christi, in quo nulla est discretio renatorum: quia quos aut sexus in corpore, aut aetas discernit 125.1147B| in tempore, omnes in unam parit gratia mater infantiam, dicente Apostolo: Quicunque enim in Christo baptizati estis, Christum induistis. Non est Judaeus et Graecus; non est servus neque liber: non est masculus neque femina: omnes enim vos unum estis in Christo Jesu (Gal. III). Cujus humanitatem in nulla proprietate operum, quae naturas in eo distinguunt, divinitas disseruit, postquam eam assumpsit, nec in ipsa etiam passione, quamvis ipsa divinitas impassibilis semper in sua permanet natura.

XX.

Et quoniam Joannes Baptista eidem Domino nostro Jesu Christo singulariter ac sine mensura datam Spiritus largitatem dixit, in quo omnis plenitudo divinitatis habitat (Joan. III), cujus anima et 125.1147C| caro, cum Verbo unus est Christus, et unicus filius, anima ejus plenam in se divinitatis habuit semper, et habet notitiam, cum qua naturaliter una creditur habere personam. Ipse est enim qui dat sanctis Spiritum, ipse est qui accipit: aequalis Patri secundum divinitatem, minor Patre secundum humanitatem. Et quia potens est ad mensuram dare, ideo non debuit ad mensuram accipere. In forma enim Dei manens, Spiritum dat: formam servi accipiens, Spiritum accepit. Ipsum enim, quem ad mensuram dat, totum accepit. Idem sacerdos et sacrificium, veniens ad nos offerre pro nobis, quod assumpsit ex nobis, ut auferret a nobis quod invenit in nobis, id est peccatum, mediator Dei et hominum, habens cum Patre eamdem divinitatis naturam, et humanitatis 125.1147D| eamdem cum matre substantiam. Habens ex nobis usque ad mortem, nostrae iniquitatis poenam, habens incommutabilem de Deo Patre justitiam. Propter nostram iniquitatem temporaliter mortuus, propter justitiam suam, et ipse semper vivus. Qui Dominus et rex gloriae (Psal. XXIII) crucifixus est, ex infirmitate nostra, sed vivit ex virtute sua. Idem Deus qui in cruce homo factus pependit, et in sepulcro idem Deus homo factus jacuit: sed in sepulcro secundum solam carnem idem Deus jacuit, et in infernum secundum solam animam descendit, et resurrexit tertia die carne: quia peccatum non fecit, a quo resurgeret anima (I Cor. XV). Ipse Deus et homo ascendit in coelum, et sedet ad dextram 125.1148A| Patris venturus judicare vivos et mortuos. Quidquid enim in Christo factum esse legitur, ab uno Christo, et ab uno Dei Filio gestum est. Hoc vero personaliter totus Christus dignatus est agere. Ipse quippe suas passiones invenitur operatus, qui nihil habuit, quod pateretur invitus. Cujus anima tantae sanctitatis et justificationis est, ut omnes in se credentium animae, per eam sanctificari et justificari queant. Et caro tantae munditiae et libertatis est a peccato, ut omnes in se confidentium carnes, divina in eo operante gratia, purgari et liberari possint: quia sanguis qui de eadem carne lancea militis vulnerata fluxerat (Joan. XIX), pretium est salutis humanae. Per cujus effusionem exstincta est flamma illa paradisi custodia, et via fidelibus aperta est ad 125.1148B| lignum vitae, quod plantatum est secus decursus aquarum viventium (Psal. I). Cujus ligni sapientissimus Salomon, cum de laude sapientiae multa dixisset, recordatus est, ita dicens: Beatus homo, qui invenit sapientiam et qui affluit prudentia (Prov. III). Et paulo post: Viae ejus viae pulchrae, et omnes semitae ejus pacificae (Prov. III). Lignum vitae est his qui apprehenderint eam, et qui tenerit eam, beatus. Quem scilicet Christum Dei virtutem et Dei sapientiam videns Joannes Baptista et praecursor suus venientem ad se, populis, quibus diu illum praedicaverat, digito demonstravit, dicens: Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi (Joan. I). Ecce agnus Dei, ecce innocens, et ab omni peccato immunis utpote qui os quidem de ossibus Adam, et carnem de carne 125.1148C| Adam, sed nullam peccatrice de carne traxit maculam culpae. Ecce qui tollit peccatum mundi, ecce qui justus inter peccatores, mitis inter impios, hoc est, quasi agnus inter lupos apparens etiam peccatores et impios justificandi habet potestatem.

XXI.

Quomodo autem peccatum mundi tollat, quo ordine justificet impios, apostolus Petrus ostendit, qui ait: Non corruptibilibus argento vel auro redempti estis de vana vestra conversatione paternae traditionis, sed pretioso sanguine, quasi agni incontaminati et immaculati Jesu Christi (I Petr. I). Et in Apocalypsi Joannes apostolus: Qui dilexit nos, inquit, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo (Apoc. I). Non solum autem lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo, quando sanguinem suum dedit in cruce pro 125.1148D| nobis, vel quando quisque nostrum in mysterium sacrosanctae passionis illius baptismi aquis ablutus est: verum etiam quotidie tollit peccata mundi, lavatque nos a peccatis nostris quotidianis in sanguine suo, cum ejusdem beatae passionis ad altare memoria replicatur, cum panis et vini creatura, in sacramentum carnis et sanguinis eis, ineffabili spiritus sanctificatione transfertur; sicque corpus et sanguis illius, non infidelium manibus ad perniciem suam funditur et occiditur, sed fidelium ore sumitur in salutem. Cujus recte figuram agnus in lege paschalis ostendit, qui semel populum de Aegyptiaca servitute liberans, in memoriam ejusdem liberationis per omnes annos immolatione sua populum eumdem 125.1149A| sanctificare solebat (Exod. XII), donec veniret ipse cui talis hostia testimonium dabat. Oblatusque Patri pro nobis in hostiam odoremque suavitatis, mysterium suae passionis, oblato agno, in creaturam panis vinique transferret, sacerdos factus in aeternum, secundum ordinem Melchisedech, qui per proprium sanguinem semel introivit in sancta, aeterna redemptione inventa (Hebr. V et VI). Quia Verbum quod erat in principio Deus apud Deum, cibus sempiternus sanctorum angelorum, unde vivunt supernae virtutes, caro factum est, id est idem Deus Verbum, quod erat apud Deum, homo factus est, sicut dictum est, et semper credendum atque dicendum est. Quo auctore et redemptore, nunc in coelo vivunt cibo sempiterno beatorum spiritus, ac perpetuo omnis 125.1149B| vivet Ecclesia sanctorum. Et nos vera ejus carne de cruce pascimur, et sanguine vero ac vivo, qui de latere ejus in cruce manavit, potamur: qui manducatus et potatus, integer perseverat et vivus, quia surrexit occisus. Et in hac mystica distributione spiritualis alimoniae, hoc impartitur, hoc sumitur; ut accipientes virtutem coelestis cibi, in carnem ejus, qui caro nostra factus est, transeamus, et in quo crucifixi, cui commortui, et consepulti, et conresuscitati, ipsum per omnia carne et spiritu gestemus. Nam aliter in sancta Ecclesia, quae corpus ejus est, nec rata sacerdotia, nec vera sunt sacrificia, nisi in nostrae proprietate naturae, verus nos pontifex reconciliet, et verus immaculati agni sanguis emundet. Qui licet in Patris dextera sit constitutus, in eadem 125.1149C| tamen carne, quam assumpsit ex Virgine, sacramentum propitiationis exsequitur dicente Apostolo: Christus Jesus, qui mortuus est, imo qui et resurrexit, qui est in dextera Dei, qui etiam interpellat pro nobis (Rom. VIII).

XXII.

Hujus si quidem gratia repletos, et in ea usque ad excessum vitae perseverantes, poscamus nos istius Patris nostri meritis ac precibus multiplicari, a fructu frumenti, et vini et olei Dei, id est doctrina sancta, sapientia superna, divinae gratiae misericordia, ut inebriati ab ubertate domus ejus, ac pinguedine, videlicet gratia sancti Spiritus, qua repletur catholica Ecclesia, quae est domus et corpus ejus flumina de ventre nostro fluant aquae vivae, de mentibus scilicet nostris spirituales doctrinae, quae 125.1149D| sunt animae vita: et quos per baptismum ab omnibus mundavit sordibus peccatorum, per lacrymas poenitentiae a cunctis ablutos facinoribus, in vitae conservet munditia, et ad vitam mundos perducat aeternam.

XXIII.

Qui humani generis adversarius non desistit ostendere nocendo malignitatis suae potentiam, immissione sua surgentibus subito flammarum globis, hanc civitatem Rhemorum succendit. Et nimia vastatione oborta, jam partem fere tertiam favillis exstantibus, concrematio peracta consumpserat, et quod residuum erat, victrix flamma lambebat. Cujus rei nuntius cum ad beatissimi Remigii antistitis pervenisset auditum, illico ad orationem in basilica 125.1150A| beati Nicasii urbis hujus pontificis et martyris (nam ibi tunc morabatur) se prostravit: et surgens ab oratione, suspiciens in coelum, ingemuit et dixit: Deus, Deus meus, adesto voci meae. Et concito cursu per gradus, ante ipsam ecclesiam petris compositos egressus, civitatem petiit. In quibus petris, ac si super molle lutum impressa ejus fuerunt vestigia, quae hodieque ibi ad memoriam divini miraculi demonstrantur. Et sic celeri velocitate cucurrit, atque se igni opposuit: statimque ut extensa dextra contra ignem, cum invocatione Christi nominis signum sanctae crucis fecit, totum illud incendium, velut quodam reatu cognito, fracta et concisa, atque in sese relisa virtute, coepit ante viri Dei praesentiam fugere. Quod vir Dei semper insequebatur, et inter 125.1150B| ignem, et ea, quae adhuc erant residua, cum signo sanctae crucis et invocatione Christi se opponebat. Sicque totum flammarum globum, ante se fugientem, per patentem portam (sic enim tunc temporis vocabatur, quia portis aliis clausis ob civitatis custodiam, pro exeuntium et introeuntium commoditate in die patebat) divina potentia expulit, et alia porta ad hoc officium deputata, praefatam portam clausit, et ut nunquam ab aliquo aperiretur, cum interminatione vindictae, qui illam praesumeret aperire, prohibuit: sicut et Josue imprecatus est ultionem de eo qui muros Jericho, Dei virtute dejectos, denuo restauraret (Jos. VI). Post quosdam vero annos, civis quidam nomine Fercintus, secus illam portam manens, pertusum in maceria, qua eadem porta obstructa 125.1150C| fuerat, fecit, per quem fimum suae cortis ejiceret. Quem mox tanta est vindicta secuta, ut non homo, non pecus clade superveniente in eadem domo remanserit. In quo miraculo omnibus gratia Dei declaravit, quod vir Dei plenus fide, plus igne divini amoris coluit, qui saevitiam tantae indignationis meritis sanctis suis evicit, expulit et exstinxit. In eo enim, quia in silicibus ejus fuerunt impressa vestigia, et beati Petri in elemento instabili soliti gressus jussione Domini exstiterunt, licet diverso modo, non tamen diversa fide ac gratia, operationem Christi conspicimus. Nam et in veris historiis legimus, quia in sancta civitate Jerusalem servatur lapis durissimus, in quo monstrantur pia Redemptoris vestigia, quando ante Pilatum judicem stetit, cujus cordi saxo 125.1150D| duriori, exigentibus culpis, ejus verba imprimi nequiverunt.

XXIV.

Et silicibus impressis vestigiis servi sui Remigii, contra malitiam diaboli, cujus membrum Pilatus exstitit, pugnaturi, dignatus est demonstrare, quia dedit ei, sicut discipulis suis in carnis praesentia dixerat, potestatem calcandi super omnem virtutem inimici (Luc. X). Verum et in hoc facto gratia suae potentiae voluit demonstrare, quam pretiosi sint pedes evangelizantium pacem, evangelizantium bona (Isa. LII), per quem auferebat a duris corde, et ablaturus erat ab infidelibus Francis corda lapidea, et dabat pertinacibus atque daturus erat infidelibus corda mollia, ad recipienda divini verbi semina, ut 125.1151A| per patientiam referrent fructum in tempore suo. Sed et per se Dominus, qui perforato in cruce latere suo aedificavit Ecclesiam, profundens aquam et sanguinem, quibus eadem Ecclesia lavacro rigatur et poculo: et per hunc servum suum, cui regendam suam commisit Ecclesiam, impressis in petra vestigiis, quando robustiora saxis vestigia, et molliora vestigiis saxa ostensa sunt, demonstrare singulariter voluit, quod de eadem Ecclesia per Moysen figurata locutione praedixit: Ferrum et aes calceamentum ejus (Deut. XXXIII). Calceamentum quippe in Scriptura sancta, munimen praedicationis accipitur, sicut scriptum est: Calceati pedes in praedicatione Evangelii pacis (Ephes. VI). Quia ergo per ferrum virtus, per aes autem perseverantia exprimitur, ferrum et aes 125.1151B| calceamentum ejus dicitur, dum praedicatio illius acumine simul constantia munitur. Per ferrum enim, mala adversantia penetrat; per aes autem, bona quae proposuit, longanimiter servat. In eo quod inter ignem, et ab incendio necdum tactus stans, cum signo crucis et invocatione Christi nominis iste vir sanctus, qui cum suis collegiis dicere poterat, Christi bonus odor sumus Deo (II Cor. II) in omni loco, se transgredi flammas prohibuit, Dei miraculum fuit repraesentatum, quando Aaron pontifex, ut iram Domini placaret, thuribulum cum incenso odorifero sumpsit, atque inter mortuos et viventes stetit (Num. XVI). Cujus meritis et precibus postulemus in nobis exstingui flammas vitiorum, nosque liberari ab igne perpetuo intolerabilium tormentorum. De 125.1151C| eo, quod praefatus civis, contra vetitum beati Remigii, quod ille clauserat, aperire praesumpsit, et ultione non caruit: nos quoque pertimescamus sanctorum verba et praeceptiones parvipendere: quia Deo in se loquente, sine mutabilitate manentes sententias exprimit eorum sermo, qui transit.

XXV.

Quaedam puella ab urbe Tolosa praeclaris orta natalibus, ab infantia maligni spiritus tenebatur obsidione captiva. Quam cum tenero amore diligerent piissimi genitores, ad sancti Petri sepulcrum in Romanam urbem cum plurima multitudine et multa devotione duxerunt. In iisdem namque partibus erat tunc vir vitae memorabilis, gratia et nomine Benedictus, plurimis effulgens virtutibus. Cujus famam 125.1151D| audientes ipsius puellae parentes, ad eumdem Dei servum illam perduxerunt. Qui multis jejuniis et orationibus pro ipsius emendatione ab infestissimo daemone laborans Domini potentiam studuit exorare. Quam cum nulla potuisset intercessione curare, nec ab ipsa callidi daemonis virus valuisset expellere, multis ac validissimis exorcismis adjuratus, hoc responsum antiquus hostis reddidit, divini nominis obtestatione constrictus, quod nunquam alterius de eodem habitaculo, nisi hujus beatissimi Remigii antistitis orationibus posset expelli. Tunc parentes ejus cum ipsius viri Dei Benedicti litteris 125.1152A| hanc Rhemorum civitatem adire coeperunt. Et quoniam apud Alaricum regem Gothorum qui in Tolosana civitate sedem suam constituit, et una cum regno Gothico magnam partem Galliarum sibi obtinuit, praeditae puellae parentes valde honorati, ac familiares, et, ut ferebatur, carne propinqui ejus erant, cum litteris ac legatis ipsius ad beatum Remigium pro emundatione saepedictae puellae ab antiquo hoste, in hanc urbem, illam secum vinctam adducentes, venerunt, ut Christi per eum virtutem agnoscerent in purgatione sobolis, quam praescierant confessione latronis. Beatus autem Remigius cum diuturna reluctatione se non esse ad tantum opus dignum assereret, et consueta patientia repugnaret, precibus est populi supplicantis 125.1152B| evictus, ut orationem pro ea funderet, et parentum lacrymis condoleret. Tunc meritis sanctitatis armatus, verbi praecepit imperio, ut iniquus praedo, per quod ingressus fuerat, discederet, et Christi famulam relaxaret. Itaque cum nimio vomitu et obscoeno foetore per os, quo intravit, egressus est. Sed paulo post discedente pontifice, sub ipsius tamen horae spatio, dum nimio labore fessa nutaret, vitae calore decepta, spiritum salutis amisit. Iteratis ergo precibus supplicantium turba recurrit ad medicum. Vir autem sanctus se accusat potius perpetrasse, quam sanitatis praemium indulsisse; et exstitisse homicidii reum, non contulisse remedium. Ad basilicam igitur sancti Joannis Baptistae, ubi corpus jacebat exanime, populi obtentus deprecatione, regreditur, 125.1152C| ibique sanctus Remigius cum lacrymis ad pavimenta sanctorum in oratione prosternitur, et reliquos, ut ita facerent, adhortatur. Et effuso lacrymarum imbre, consurgens suscitavit mortuam, quam prius sanavit aegrotam. Apprehendens namque manum ejus, dixit: Puella, in nomine Domini nostri Jesu Christi, surge. Quae mox cum integra incolumitate, sicut ipsa postea fatebatur, ab ipsis inferni claustris surrexit, et ad propria feliciter remeavit.

XXVI.

Potest enim fragilitate carnis exutus, et choris angelicis sociatus, plebem suam et quemlibet cum fide petentem, de casu cujuslibet periculi imminentis, meritis et precibus suis eripere, et quemcunque a malis ad bona conversum, de cujuscunque peccati morte resuscitare, sed et de futura perpetua 125.1152D| morte liberare, qui adhuc in ergastulo corruptibilis carnis positus, vitam mortuae valuit restaurare. Propterea quoniam duae mortes sunt in unoquoque nostrum, una videlicet animae per peccatum, et altera corporis propter peccatum ad poenam peccati: quia mors est animae, quando Deus eam deserit ob magnitudinem peccatorum; et mors est corporis, quando ab anima deseritur; et duae sunt resurrectiones, nunc animae in Ecclesia per Filium Verbum Dei, quando per gratiam ejus resurgit a morte iniquitatis: et haec est prima resurrectio, quam qui habet, 125.1153A| et in secunda, quae est corporis, feliciter resurget in vitam aeternam per Verbum Dei carne factum Filium hominis, qui potestatem accepit judicium facere: quod judicium in fine erit saeculi: et ibi non erit resurrectio animarum, sed corporum. Petamus igitur corde contrito, cum lacrymis, bonis operibus suffragantibus, per hujus patroni nostri intercessionem nos resuscitari a morte animae in praesenti vita, ut vivamus in Christo: et ut resurgentes corpore in fine saeculi, aeternaliter vivamus cum Christo: credentes firmiter nos per ejus intercessionem hoc apud Domini misericordiam obtineri posse, si fideliter petierimus: qui in curatione prius a daemone, et post in resurrectione corporis a morte praefatae puellae, certissimum pignus de meritis ejus accepimus. 125.1153B|

XXVII.

Habeamus seduli ante mentis oculos horam exitus nostri de corpore; praeveniamus faciem Domini in confessione peccatorum nostrorum et lacrymis ac bonis operibus: indulgentes his qui in nos peccaverunt, ut indulgentiam peccatorum nostrorum obtinere possimus apud Domini misericordiam: et non negligamus bona quae nunc agere poterimus. Sed pro his quae in isto saeculo egimus, condignam remunerationem in illo saeculo accipiemus ab eo qui, ut scriptum est, reddet unicuique secundum opera sua (Rom. XII). Nam ut taceamus de apostolis, martyribus, confessoribus, et caeteris arctioris et perfectioris vitae viris, qui mox corruptione carnis soluti, coelos penetrant, et quem in 125.1153C| sua cognovere carne mortalem, jam in natura divinitatis Patri et Spiritui sancto videre possunt aequalem; quorum unus certaminum suorum conscius non dubitavit de seipso testari: Cupio dissolvi, et esse cum Christo (Philip. VIII): sunt plures in Ecclesia justi, qui post carnis solutionem, continuo in beata paradisi requie suscipiuntur, exspectantes in magno gaudio, in magnis congaudentium choris, quando recepto corpore veniant et appareant ante faciem Dei. At vero nonnulli propter bona quidem opera, ad electorum sortem praeordinati, sed propter aliqua mala, quibus polluti de corpore exierunt, post mortem, severe castigandi, excipiuntur flammis ignis purgatorii; et vel usque ad diem judicii, longa hujus examinatione, a vitiorum sorde mundantur: 125.1153D| vel certe prius amicorum fidelium precibus, eleemosynis, jejuniis, fletibus et hostiae salutaris oblationibus absoluti poenis, et ipsi ad beatorum perveniunt requiem. Unde pensandum est, quod tutior via sit, ut bonum quod quisque post mortem suam sperat agi per alios, agat, dum vivit, ipse per se. Beatius quippe est liberum exire, quam post vincula libertatem quaerere.

XXVIII.

Denique, cum quidam aegrotus familiae non ignobilis, necdum baptizatus, se a sancto postularet Remigio visitari, et jam velut in ultimo spiritu potitus, credere se fateretur, et baptizari deposceret, aegroto abrenuntiante, et benedicto fonte, sanctus Remigius a presbytero loci illius exorciza 125.1154A| tum oleum et chrisma quaesivit. Qui simplex oleum se habere, sed oleum exorcizatum et chrisma in ampullis, in quibus fuerat, jam penitus defecisse respondit: Sanctus autem Remigius ipsas ampullas sibi afferri praecepit: quas vacuas super altare misit, et se in orationem prostravit. Surgens autem ab oratione ampullam, in qua brevis habebatur olei exorcizati, et alteram ampullam, in qua brevis continebatur sacri chrismatis, plenas invenit. Sicque infirmum, qui ante abrenuntiaverat, post abrenuntiationem oleo exorcizato perunxit: demumque baptizatum, secundum traditionem ecclesiasticam, chrismate sacro linivit. Qui mox animae sanitate recepta, etiam corporis incolumitatem promeruit. Quem, fratres charissimi, 125.1154B| quem imitatum atque secutum in hoc miraculo beatum Remigium debemus advertere, nisi eum, qui in nuptiis, ad quas venire, et eas sua praesentia dignatus est significare, hydrias vacuas aqua impleri praecepit, et eamdem aquam nutu suo in vinum convertit? (Joan. II.) Et quidem Dominus potuit implere vacuas hydrias vino, qui in exordio mundanae creationis cuncta creavit ex nihilo: sed maluit de aqua hydrias impleri, et de ipsa aqua facere vinum: ut ministrorum obsequio hydriae aqua replerentur, et benedictionis suae nutu aqua verteretur in vinum: ut patenter ostenderet, quia sicut omnia fecit ex nihilo, ita et naturas rerum sanctificatione sua mutat, ut ipse volet. Et beatus Remigius servus et amicus sponsi Ecclesiae, credentem per divina 125.1154C| mysteria, socians eidem corpori ejus verbis solemnibus poterat simplex oleum exorcizare, et sanctum Chrisma, sicut et fontem sacrare: sed maluit, ut Dominus singulatim de sacramentis sanctificatis ampullas, in quibus fuerant, benedictionis suae potentiam repleret, et se fidelem in verbis suis, quibus dixerat: Si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis (Joan. XVI), ad confirmandam fidem neophyti credentis obsequio famuli sui, ostenderet. Certum est, quoniam qui in exordio creationis, creaturis singulis benedixit, et eas semper ipsa benedictione in usus hominum crescere, et multiplicari fecit; et de creaturis panis et vini aqua misti, sed et olei, secundum suam traditionem, ad invocationem sacerdotis semper bona creat: non faciendo, 125.1154D| quod jam erant; sed sacrosancta mysteria faciendo existere, quod nondum erant, corpus videlicet et sanguinem suum et chrisma salutis aeternae: idem ampullas singulas oleo replevit, et ad invocationem sacerdotis sui, sanctificationis benedictionem singulatim infudit.

XXIX.

Cum gentis Francorum, ut historiae produnt, de Troia civitate, impugnantibus et expugnantibus Graecis, pars cum Aenea in Italiam perrexit; pars eorum videlicet, duodecim millia in finitimas Pannoniae partes secus Maeotides paludes pervenerunt, ibique civitatem advenientes aedificaverunt, quam ob suam memoriam Sicambriam vocaverunt: 125.1155A| in qua multis annis habitaverunt, et in gentem magnam usque ad tempora Valentiniani imperatoris creverunt. Et ita sub principibus crinitis, juxta morem gentis subinde succedentibus, per Thuringiam regionem Germaniae a castello Dispargo, in quo diu habitaverunt, ad Belgicae provinciae Tornacum atque Cameracum civitates aggressi sunt. Ideoque ad summum fluvium partem Belgicae provinciae occupaverunt, ubi plurimis temporibus degerunt, sub Clodoveo et Meroveo rege utili, a cujus nomine celeberrimo, Franci vocati sunt Merovingi: sicut a Valentiniano imperatore Attica lingua vocati sunt Franci, hoc est feroces. Cui Meroveo in principatum successit Childericus, qui de Basina [ al., Bissina] regina Thuringorum habuit filium Clodoveum, 125.1155B| qui fuit rex magnus super omnes ante se reges Francorum, pugnator bellicosissimus atque egregius. In illis diebus vel temporibus ceperunt Franci Agrippinam civitatem super Rhenum, quam Coloniam vocaverunt, et Trevirorum civitatem super Mosellam, quae ab Hunnis antea diruta et afflicta fuerat, succedentes ceperunt. In illo tempore in his partibus circa Rhenum usque Ligerim fluvium habitabant Romani, quorum princeps erat Aegidius. Ultra Ligerim autem dominabantur Gothi, quorum princeps erat Alaricus. Burgundiones quoque Ariani, ut et Gothi habitabant juxta Rhodanum fluvium usque ad civitatem Lugdunum, et ei confines urbes, quorum princeps erat Gundebaldus. Eo tempore mortuus est Aegidius, et successit in principatum 125.1155C| Romanorum, qui habitabant in Galliis, filius ejus Syagrius. Mortuo autem Childerico, qui Aurelianum et Andegavos civitates cum suo exercitu Francico occupavit atque vastavit, Clodoveus filius ejus sagaciter Francorum regnum suscepit. Anno quinto Clodoveo regnante, Syagrius filius Aegidii dux Romanorum qui in Galliis habitabant, in Suessionis civitate, quam pater ejus tenuerat, residebat: super quem Clodoveus cum hoste advenit atque devicit: quemque ab Alarico, apud quem in Tolosa, fugiens Clodoveum, aliquandiu habitavit, sibi transmissum recepit, et occidi praecepit, et omnia quae illius erant, suae potestati subegit.

XXX.

Eo tempore multae ecclesiae a Clodovei 125.1155D| exercitu depredatae sunt. Erant autem, sicut et rex illorum, fanatici et pagani. Attamen audientes miracula quae fiebant per B. Remigium, reverebant eum: et licet pagani diligebant illum, in quo lux coelestis gratiae omnibus resplendebat, et rex illorum libenter illum audiebat, et audito eo, multa faciebat, et a multis nequitiis se cohibebat. Erat enim sanctus Remigius vir sapiens, atque sanctissimus, egregius rhetoricus, praeclarus in virtutibus, caecis visum restituens, mortuis vitam reparans, daemonia ejiciens, omniumque infirmitatum languoribus medelam praebens. 125.1156A|

XXXI.

Transitum autem rex faciens secus civitatem Rhemorum per viam, quae usque hodie, propter Barbarorum per eam iter, Barbarica nuncupatur: noluit eamdem civitatem introire, ne ab exercitu suo aliquod malum ibi fieret. Sine voluntate autem et conscientia ipsius, pars quaedam indisciplinatorum, quoniam non erat potestas temporalis inhabitantium, quae eis resisteret, eamdem civitatem intravit, et quaedam ornamenta atque vasa sacra inde rapientes, ut praedones solent, asportaverunt. Inter quae urceum mirae magnitudinis atque pulchritudinis rapientes tulerunt. Sanctus autem Remigius missos suos ad regem Clodoveum direxit, deprecans, ut si aliud de sacris vasis Ecclesiae recipere non mereretur, vel illum urceum missis suis reddere juberet. 125.1156B| Haec audiens rex ait ad missos ecclesiasticos: Sequimini nos usque ad Suessionum civitatem, quia ibi cuncta, quae acquisita sunt, dividenda erunt. Cumque urceus ille mihi in partem obvenerit, quae episcopus postulat, adimplebo. Veniens autem Suessionum civitatem, cunctam praedam, quae asportata vel acquisita fuit, rogat afferri in medium. Cumque omnia fuissent in praesentiam regis allata, dixit: Rogo vos, o fortissimi pugnatores, ut mihi dare urceum istum non negetis. Hoc rege dicente, Franci illi, qui bono animo fuerunt, aiunt: Omnia, gloriose rex, quae cernis, tua sunt, et nos tuo dominio sumus subjecti. Quod tibi bonum videtur, hoc fac: nullus enim tuae potestati resistere audet. Cumque haec illi benigne dixissent, unus Francus levis, cum 125.1156C| vociferatione elevata bipenni, quae alio nomine vocatur francisca, percussit urceum istum dicens: Tu nihil hinc accipies, rex, nisi quod tibi sors vera donaverit. Obstupefactis omnibus, rex injuriam suam patienter sufferens, acceptum urceum nuntio ecclesiastico reddidit, servans iram in corde absconsam. Transacto anno Clodoveus rex, ut omnium armorum nitorem videret, omnem exercitum jussit cum armorum apparatu venire secundum morem in campum Martium. Sic enim conventum illum vocabant a Marte, quem Pagani deum belli credebant, a quo et Martium mensem et tertiam feriam, diem Martis appellaverunt. Quem conventum posteriores Franci Maii campum, quando reges ad bella solent procedere, vocari instituerunt. Verum ubi rex cunctum 125.1156D| exercitum circumivit, venit ad hominem illum, qui urceum praeterito anno cum bipenne percusserat, et ait ad eum: Nullus hic tam inculta et sordida habet arma, sicut tu: quia neque clypeus, neque lancea, neque bipennis est utilis. Accepit autem rex Franciscam ejus, quae vocatur bipennis, et projecit in terram. Cum autem ille se inclinasset eam recolligere, rex statim elevata manu franciscam suam in caput ejus defixit, et ait: Sicut tu in Suessionum civitate superiori anno in urceo isto fecisti, sic et facio tibi. Mortuoque illo, exercitum rex de ipso campo jussit 125.1157A| ad propria in pace discedere. Grandis pavor et timor pro hac re in Francorum populo surrexit. XXXII. Clodoveus decimo anno regni sui, commoto exercitu, sibi Thuringiam provinciam subjugavit. Inde Gundebaldi regis Burgundionum neptim, filiam videlicet fratris sui Chilperici, quem gladio interfecerat, nomine Clotildem, pulchram satis puellam, et vere Christianissimam interveniente Aureliano consilio, ac legatario suo, nutu divino, in conjugem sumpsit, sicut lector in suo loco plenius legere potest. In diebus illis dilatavit rex Clodoveus regnum suum usque Sequanam: sequenti tempore usque fluvium Ligerim occupavit, accepitque Aurelianus castrum Milidunense, quod et in ducatum obtinuit. 125.1157B|

XXXIII.

Concepit denique ac peperit filium Clotildis. Quem cum sacro Baptismate consecrari vellet, rex non acquiescebat ei. Necdum enim credebat in Dominum Deum coeli. Regina autem quotidie illi praedicabat eum: at ille nolebat eam audire. Interea regina parat filium ad baptismum, ornat ecclesiam velis atque cortinis, ut regis cor ad credendum compungeret. Baptizatus est puer, quem Ingomirum vocavit, quique in Albis decessit. Unde rex nimis contristatus, reputabat reginae, increpando dicens ad eam: Quia si in nomine deorum meorum puer dedicatus fuisset, utique incolumis diu vixisset. Quia vero in nomine Dei vestri baptizatus est, vivere non potuit. Regina vero dicebat: Deo gratias ago, qui me non duxit indignam, ut de utero meo primogenitum 125.1157C| in regno suo recipere dignatus sit. Ego autem nullum dolorem in corde meo pro hac causa retineo. Postea vero genuit filium alium, quem in baptismo Clodomirum vocavit. Et hic cum aegrotare coepit, dixit rex - Non potest aliud, nisi de isto sic fiat, quomodo fuit de fratre ejus, ut baptizatus in nomine Christi vestri, cito moriatur. Sed orante regina, et Domini misericordia praecurrente recepit sanitatem. Regina quoque non cessabat regi praedicare, ut Deum verum coleret, et idola, quae colebat, vana relinqueret: sed nullo modo animum ejus ad credendum poterat commovere, donec tandem aliquando bellum contra Alemannos Suevosque moveret, in quo compulsus est Deum confiteri, quem antea negaverat.

XXXIV.

125.1157D| Factum est autem bellantibus inter se Francis videlicet et Alemannis atque Suevis ut Clodovei exercitus nimis corrueret. Aurelianus consiliarius ejus intuens regem, ait: Domine mi rex, crede modo Deum coeli, quem domina mea regina praedicat, et dabit tibi ipse rex regum et Deus coeli atque terrae victoriam. Ille vero elevatis in coelum oculis commotus in lacrymas, ait: Jesu Christe, quem Clotildis regina mea praedicat esse Filium Dei vivi, qui subvenis in tribulatione, qui das auxilium in te sperantibus, tuum adjutorium devotus postulo: ut si mihi victoriam super hos hostes dederis, et expertus 125.1158A| fuero virtutem illam quam de te populi praedicant, credam tibi, et in nomine tuo baptizabor. Invocavi enim deos meos, et, ut experior, elongati sunt ab auxilio meo. Unde credo eos nulla potestate esse praeditos, qui sibi credentibus non succurrunt. Te Deum verum invoco, et in te credere desidero: tantum ut liberer ab adversariis meis. Cumque hoc orans clamaret, Alemanni in fugam versi, terga dederunt: et videntes regem suum interfectum, Clodovei potestati se subdunt, dicentes: Parce, precamur, domine rex, ne pereat plus populus; jam tui sumus. Tunc jussit rex imminentem plagam cessare, et Alemannos cepit; ipsosque ad terram eorum sub jugo tributario constituit. Sicque facta victoria, reversus est in Franciam ad reginam suam, et narravit ei, qualiter 125.1158B| per invocationem nominis Jesu Christi victoriam meruit obtinere. Acta sunt haec anno quinto decimo Clodoveo regnante.

XXXV.

Tunc regina, ut impleretur dictum Apostoli: Salvatur vir infidelis per mulierem fidelem (I Cor. VII), vocavit sanctum Remigium urbis hujus Rhemensis antistitem, deprecans eum ut regi salutis viam praedicaret. Quem sanctus sacerdos per multam salutaris vitae doctrinam ad baptismum venire praedicabat. Et ille ait: Libenter te audiam, beatissime Pater; sed unum restat, quia populus qui me sequitur, non vult deos suos relinquere. Vadam autem adhortari eos juxta verbum tuum. Et veniens rex ad populum, coepit hortari eos, ut Deum, qui eis victoriam dederat, crederent, quoniam dii eorum 125.1158C| in tribulatione sua nihil eis prodesse potuerunt. Acclamaverunt autem omnes, praecurrente misericordia et potentia Dei: Mortales deos relinquimus, gloriose rex, et verum Deum immortalem, quem Remigius praedicat credere parati sumus. Nuntiantur hoc sancto Remigio. Ille quoque gaudio magno repletus, regem et populum, qualiter diabolo, et operibus ac pompis ejus abrenuntiare et in Deum credere deberent, apertis et brevibus verbis instruxit. Et quia dies sancti Paschae imminebat, jejunium secundum Christianorum consuetudinem eis indixit.

XXXVI.

Die vero passionis Dominicae, quem Parasceven usus ecclesiasticus vocat, pridie scilicet antequam baptismi gratiam rex et populus ejus percepturi erant, cum sanctus Remigius et venerabilis 125.1158D| conjux regis Clotildis, pro regis et populi ejus salute in oratione pernoctaret, episcopus ante altare sanctae Mariae multas effundens lacrymas, et regina in oratorio sancti Petri, juxta domum regiam: expleta oratione, pontifex ad ostium regii cubiculi pulsaturus accessit: ut videlicet per alta silentia noctis aliis curis regi absoluto, liberius posset committere sacra mysteria verbi. Quem ostiis apertis cubicularii regis reverenter suscipiunt, et cum honore debito usque ad penetralia regis introducunt. Sed et rex alacriter ei obviam prosiluit, eumque amplexus, cum ipso et venerabili conjuge in oratorium beatissimi 125.1159A| Petri principis apostolorum, quod ut diximus, cubiculo regis contiguum erat, processit. Cumque illi tres, pontifex scilicet, et rex, atque regina, dispositis sedilibus consedissent, circumstantibus quibusdam clericis, qui cum pontifice venerant, et familiaribus regis atque reginae, et sanctus praesul regem monitis instrueret salutaribus, ac evangelicis disciplinis imbueret: ad confirmandam verae fidei praedicationem, per sanctum depromptam pontificem, etiam visibiliter ostendere Dominus voluit quod cunctis fidelibus promisit: Ubi sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum (Matth. XVIII): repente namque lux tam copiosa, totam replevit ecclesiam, ut claritatem solis evinceret, et cum luce vox pariter audita: Pax vobis; ego sum. 125.1159B| Nolite timere; manete in dilectione mea. Et post haec verba lux, quae advenerat, recessit, et incredibilis suavitatis odor in eadem domo remansit: ut patenter ostenderetur, illuc auctorem lucis et pacis atque suavitatis venisse. Quem nemo eorum, qui aderant, praeter episcopum, propter fulgorem luminis timore perculsi, intueri valuerint, tantaque claritatis gloria pontificem sanctum perfudit, ut splendor ex eo procedens, plus conspicuam domum, in qua sedebant, reddiderit, quam lucernorum lumina ibidem lucentia.

XXXVII.

Rex itaque et regina pedibus sancti se prosternunt sacerdotis, et cum magno pavore ac gemitu consolationem ejus requirunt, et quid sibi ad utilitatem atque salutem pertinent esset agendum, 125.1159C| cum magna expetunt devotione, parati audire, et opere complere quae a sancto pontifice discerent. Nam lumen, quod eos exterius perfudit, etiam interius illuminavit, et ad quaerendum salubre consilium incitavit. Delectabantur namque in verbis illis quae audierant, licet exterriti essent de luminis claritate. At vero vir sanctus, sancta repletus sapientia, coepit eos instruere, hanc esse visionis divinae atque angelicae consuetudinem, ut in adventu suo terreant corda mortalium, sed subsequenti consolatione demulceant praecedentem timorem: instruens eos ex auctoritate sanctarum Scripturarum, quomodo singulis, quibus apparuerant, et in primordio apparitionis incusserint videntibus se timorem, sed post per gratiam consolationis, gratissimam eorum cordibus praebuere 125.1159D| laetitiae hilaritatem. Cumque vir sanctus de talibus eos sufficienter instruxisset, prophetico repletus spiritu, cuncta quae eis vel semini eorum eventura erant, praedixit: qualiter scilicet, successura eorum posteritas regnum esset nobilissime propagatura atque gubernatura, et sanctam Ecclesiam sublimatura, omnique Romana dignitate regnoque potitura, et victorias contra aliarum gentium incursus adeptura, nisi forte a bono degenerantes, viam veritatis reliquerint, et diversos vitiorum fuerint secuti anfractus: quibus negligi ecclesiastica solet disciplina, et quibus Deus offenditur: ac per hoc regna solent subverti, atque de gente in gentem transferri. Quod de Moyse scriptum legimus, quia splendida facta est 125.1160A| facies ejus, dum respiceret in eum Dominus (Exod. XXXIV): hoc et in beatum Remigium luce splendida illustratum, factum fuisse audivimus: quoniam sicut Moyses legislator populi veteris erat a Domino constitutus, ita et B. Remigius evangelicae gratiae lator populo, in proximo per fontem baptismatis innovando exstitit munere Christi electus.

XXXVIII.

Interea eundi via ad baptisterium a domo regia praeparatur, velis ac cortinis depictis ex utraque parte protenditur, et desuper adumbratur, plateae sternuntur, ecclesiae componitur baptisterium balsamo et caeteris odoramentis conspergitur: talemque gratiam Dominus subministrabat in populo, ut existimarent se paradisi odoribus refoveri. Sicque praecedentibus sacrosanctis Evangeliis, et omnibus 125.1160B| cum hymnis, et canticis spiritualibus atque litaniis, sanctorumque nominibus acclamatis, sanctus pontifex manum tenens regis, a domo regia pergit ad baptisterium, subsequente regina et populo. Dum autem simul pergerent, rex interrogavit episcopum dicens: Patrone, est hoc regnum Dei, quod mihi promittis? Cui episcopus: Non est hoc, inquit, illud regnum, sed initium viae, per quam venitur ad illud. Cum vero pervenissent ad baptisterium, clericus qui chrisma ferebat, a populo est interceptus, ut ad fontem venire nequiverit. Sanctificato autem fonte, nutu divino chrisma defuit. Et quia propter populi pressuram ulli non patebat egressus ecclesiae, vel ingressus, sanctus pontifex oculis ac manibus 125.1160C| protensis in coelum, coepit tacite orare cum lacrymis. Et ecce subito columba nive candidior attulit in rostro ampullulam, chrismate sancto plenam, cujus odore mirifico super omnes odores, quos ante in baptisterio senserant, omnes qui aderant, inaestimabili suavitate repleti sunt. Accipiente autem sancto pontifice illam ampullulam, species columbae disparuit. De quo chrismate fudit venerandus episcopus in frontem sacratum.

XXXIX.

Viso autem rex tanto miraculo, abnegatis diaboli pompis et operibus ejus, petiit se a sancto pontifice baptizari. Procedit novus Constantinus ad lavacrum salutiferum, in quo delendi erant leprae veteris morbi sordentesque antiquae peccatorum maculae diluendae, divini muneri obsequente beato 125.1160D| Remigio, in quo apostolica doctrina, et virtutum gratia alter repraesentari videbatur Silvester. Ingresso autem in fontem vitalem Clodoveo, sanctus episcopus dixit ore facundo: Mitis, depone colla, Sicamber: adora quod incendisti, incende quod adorasti: praeceptis salutaribus illum instituens humili devotione venerari ecclesias ad cultum religionis aedificatas, ut Deum adoraret in eis quas rigida profanitate incendere consueverat, et idola, quae in asylis suis pro Deo adorare solebat, fidei ardore succensus, dejiciendo incendere. Cujus sapientia miranda est in brevitate sermonum, quibus discretionem ostendit inter illam adorationem et servitutem quam cultu divinitati debito, Deo soli, juxta praeceptum 125.1161A| ipsius (Deut. VI), non autem ulli creaturae exhibendam sanctae Scripturae lectione cognoscimus. Et sic post confessionem orthodoxae fidei, ad interrogationem sancti pontificis secundum ecclesiasticum morem baptizatus est trina mersione in nomine sanctae et individuae Trinitatis, Patris, et Filii et Spiritus sancti. Et susceptus ab ipso pontifice de sancto fonte perunctus est sacro chrismate, cum signo sanctae crucis Domini nostri Jesu Christi. Baptizantur autem de exercitu ejus tria millia virorum, exceptis parvulis et mulieribus. Baptizantur sorores ejus Albofledis et Landehildis, et factum est gaudium magnum in illa die angelis sanctis in coelo, et hominibus devotis in terra. Multi denique Francorum exercitus, necdum ad fidem conversi, cum 125.1161B| Raganario ultra Sommam fluvium aliquandiu degerunt, donec Christi gratia cooperante, gloriosis potitus victoriis, eumdem Raganarium, flagitiis turpitudinem inservientem, vinctum a Francis, sibi traditum rex Ludovicus occidit, et omnem Francorum populum per B. Remigium ad fidem converti et baptizari obtinuit.

XL.

De miraculo siquidem, quod Dominus dignatus est ostendere per columbae speciem, in allatione chrismatis, sicut et de aliis, rata est catholicorum Patrum sequenda sententia, qua dicitur: Divina operatio, si ratione comprehenditur, non est admirabilis; nec fides habet meritum, cui humana ratio praebet experimentum.

XLI.

Baptizatus autem rex cum gente integra, 125.1161C| plurimas possessiones per diversas provincias sancto Remigio, tam ipse quam Franci potentes dederunt: quos ipse per diversas ecclesias tradidit, ne Franci cum rerum temporalium cupidum esse, et ob id ad Christianitatem eos vocasse putarent, et fidem Christi ac sanctum sacerdotium vilipenderent.

XLII.

De quibus rebus in orientalibus Franciae partibus, petentibus traditoribus, portionem quamdam episcopio Rhemensi adjunxit; et de his quae in Rhemensi provincia illi fuerunt traditae, non modicam partem ecclesiae sanctae Mariae in castro Lauduni clavati Rhemensis parochiae, ubi nutritus fuerat tradidit: ibique Genebaldum [Genebaudum] virum carne nobilem, et tam in Scripturis sanctis, quam et in saecularibus litteris eruditum, qui relicta 125.1161D| conjuge, nepte scilicet ipsius B. Remigii, vitam religiosam expetierat, episcopum ordinavit, et parochiam ipsius comitatus Laudunensis praefato castro subjecit. Qui Genebaldus plusquam necesse fuerat, de anteacta vita et gradus sublimitate confidens, cum debuerit cogitare, quia nec David sanctior, nec Salomone sapientior esset, qui mulierum delinimentis periclitati sunt; incaute suam uxorem, quam relinquens mutaverat in sororem, quasi pro instructione salutari, frequentius se visitare permisit, oblitus Scripturae dicentis: Lapides excavant aquae, et alluvione terra consumitur, et rupes transfertur de loco suo (Job XIV). Unde contigit, ut crebrae visitationes, et blanda ac frequentia mulieris colloquia, 125.1162A| durum contra luxuriae mollitiem cor episcopi emollirent, et quasi rupem saxeam de loco suae sanctitatis ad luxuriae inquinamenta transtulerint, et item contra Scripturam dicentem: Quis alligabit ignem in sinu suo, et vestimenta ejus non comburentur? (Prov. VI.) Admota igni palea, id est muliebris carnis materia, libidinis ignem suasione diabolica, quasi vento vehementi exagitante, ardor luxuriae in flammas erupit. Et concumbente eo cum eadem, quondam uxore sua, mulier concepit: et post partum mandavit episcopo filium se peperisse. Genebaldus vero confusus et dolens, nuntio dixit: Quia latrocinio, ut lateret homines, quod Deum latere non potuit, in cubiculi absconso generatus est, recte vocabitur Latro. Sic ei nomen imponat. Et quia 125.1162B| culpa hominibus non innotuit, ne suspicio inde procederet, si se a solita visitatione femina illa subtraheret, coepit ut antea domum frequentare episcopi. Sicque factum est, ut recta hominibus culpa, et in cordibus tam episcopi quam feminae tectus luxuriae ardor; quoniam, ut notum est, quo magis tegitur, tectus magis aestuat ignis: contra culpam compunctus episcopus, post fletum ad culpam rediit, et oblitus est quod planxerat, cum exstinguere noluit quod per desiderium ardebat. Iteravit peccatum quod egerat. Concepitque iterum mulier, et misso nuntio, mandavit episcopo se feminam peperisse: quam jussit nominari Vulpeculam. Quod, cur ita eam nominari voluerit, qui fraudes et significationes in Scripturis ipsius animalis cognoscit, 125.1162C| quas ad dolos et versutias deceptoris diaboli, et ad carnis petulantis illecebras et anfractus retulit facile satis advertit. Tandem Domino qui beatum Petrum respexit, et negationem amarissime flevit (Matth. XXVI), illum respiciente Genebaldus in se reversus ad sanctum Remigium misit petens ut Laudunum veniret; quia tales causae ibi emerserant, quas per se diffinire non posset. Beatus autem Remigius, sicut Genebaldus petiit, Laudunum pervenit. Et susceptus cum debita reverentia, ac secreta cubiculi petens, Genebaldum interrogavit pro qua causa illum vocaverit. Genebaldus vero cum maximo fletu et ejulatu volens tollere stolam de collo suo, et procedere ad pedes sancti Remigii, cum magna virtute a beato Remigio est detentus, ne stolam de 125.1162D| collo suo tolleret. Et postquam diutius ambo fleverunt (intellexerat enim B. Remigius Genebaldum admisisse crimen, pro quo stolam vellet deponere), vix singultibus et lacrymis Genebaldus per ordinem omnia retulit, quae commiserat. Quem sanctus Remigius videns contritum et pene desperatum blande consolatus est dicens: Non tantum doleo de admisso a te crimine, quantum quod sic male sentis de Domini bonitate, cui secundum Evangelicam veritatem, non est impossibile omne verbum (Luc. I). Ipse de nihilo cuncta fecit, primumque parentem, in quo omnes peccaverunt, gratia salvum fecit; nullumque peccantem ad se reversum despicit, qui peccatores sanguine suo redimere venit. Quatriduanum etiam 125.1163A| foetentem Lazarum, lacrymis sororum, quae significant sollicitas ac flebiles poenitentium cogitationes, compatiendo, flevit et a mortuis suscitavit, suscitatum convivio suo admisit (Joan. XI). Mulieris etiam ipsius, quae fuerat in civitate peccatrix, manibus iniquitate pollutis, sanctissimos pedes suos is, qui super angelorum omnium verticem ad Patris dexteram considet, attrectari non renuit (Joan. XII). Nunquam ulli quantiscunque vel qualibuscunque peccatis mortuo, seu mole ac scelerum enormitate sepulto, gratiam resuscitationis a peccatis denegat. Digne poenitentem, atque sua peccata deflentem, per januam reconciliationis communioni altaris sacro sancti restituit.

XLIII.

Et ut erat doctissimus et orator eloquentissimus, 125.1163B| testimonia de latitudine sanctae Scripturae et exempla. Poenitentium in unum colligens, ad animandum eum illi proposuit, et exhortato poenitentiam indixit. Factaque mansiuncula cum lecto in modum sepulcri, et parvissimis fenestellis, ac oratorio. quae hodieque manent secus ecclesiam sancti Juliani, Genebaldum in ea reclusit, et clerum ac parochiae ipsius populum per septem annos, ut et propriam parochiam gubernavit, et unam diem Dominicam Rhemis, alteram apud Laudunum celebravit. In qua reclusione poenitentiae, quantae contritionis, et continentiae idem Genebaldus fuerit, divina misericordia demonstravit.

XLIV.

Septimo siquidem anno in vigilia coenae Domini, cum idem Genebaldus in oratione pernoctaret, 125.1163C| et seipsum defleret, quoniam is, qui ad hoc ordinatus fuerat, ut in illa die poenitentes Deo reconciliaret, ipse suis criminibus exigentibus, nec inter poenitentes in ecclesia merebatur consistere: circa mediam noctem angelus Domini cum magna venit luce ad eum, in oratorium ubi pronus jacebat, et ait ad eum: Genebalde, exauditae sunt pro te orationes patris tui Remigii: suscepit quoque Dominus poenitentiam tuam, et dimissum est peccatum tuum. Surge, et hinc egredere, facque ministerii episcopalis officium, et reconcilia Domino poenitentes de criminibus suis. Genebaldus autem nimio terrore perculsus, respondere nil potuit. Tunc angelus Domini confortans eum, et ne timeret hortatus est, sed gauderet in misericordia Domini sibi 125.1163D| collata. Qui animatus dixit ad angelum: Non possum hinc egredi, quia dominus et pater meus Remigius clavem hujus ostii secum habet, quod et sigillo suo signavit. Et angelus ad eum: Ut non dubites, inquit, me a Domino missum, sicut patet tibi coelum, sic et ostium istud patebit. Et statim salvo sigillo ac sera, ostium illud apertum est. Tunc Genebaldus in modum crucis se jactans in limine, dixit: Etiamsi ipse Dominus Jesus Christus dignatus fuerit ad me venire peccatorem, hinc non egrediar, donec ille venerit, qui me in ejus nomine in ista reclusione constituit. Et statim angelus Domini discessit ab eo.

XLV.

Beatus quoque Remigius in crypta quae retro sedem erat ecclesiae sanctae Mariae Rhemis, 125.1164A| pernoctabat in oratione, et quasi dormiens, in excessum est raptus. Et vidit angelum assistentem sibi, qui ei omnia sicut dicta et gesta fuerant, enarravit, et jussit quantocius Laudunum peteret, et Genebaldum sedi restitueret, et coram se ministerium episcopale agere persuaderet. Mox sanctus Remigius, nihil dubitans, cum summa celeritate Laudunum petiit, et in limine ostii, salvo sigillo et sera reserati, Genebaldum jacentem reperit: quem extensis brachiis cum gaudio et lacrymis laudans Domini misericordiam elevavit, eumque sedi et officio episcopali, veluti angelus Domini praeceperat, restituere maturavit, et Rhemos cum gaudio repedavit. Genebaldus itaque in sanctitate et justitia postea omnes dies vitae suae gratia Dei peregit, 125.1164B| praedicans cunctis, quanta illi fecerat Dominus.

XLVI.

Ludovicus rex sedem suam in Suessionum civitate, unde Syagrium expulerat constituens, delectabatur praesentia et colloquio beati Remigii. Sed quia villas, quas sibi rex et Franci in pagis, Suessonico videlicet et Laudunensi, dederunt, ut supra dictum est, episcopio Laudunensi, et aliis casis Dei donaverat, non habebat in vicinitate ipsius civitatis Suessionum, nisi unam villulam, quae sancto Nicasio data fuerat. Unde suadente religiosissima regina, et petentibus locorum incolis, qui multiplicibus xeniis erant gravati, ut quod regi debebant ecclesiae Rhemensis persolverent, rex sancto Remigio concessit, ut quantum circumiret, dum 125.1164C| ipse meridie quiesceret, totum illi donaret. Sanctus autem Remigius per fines, quae manifestissime patent, pergens, signa sui itineris misit. In quo fine quidam homo habens molendinum repulit sanctum Remigium, ne intra illos fines ipsum molendinum concluderet. Quem beatus Remigius blande alloquens, dixit: Amice, non sit tibi molestum, ut simul habeamus hoc molendinum; ille autem rejecit eum. Et statim rota molendini verti in inversum coepit. Idem autem homo clamavit post beatum Remigium, dicens: Serve Dei, veni, et habeamus simul hoc molendinum. Cui sanctus Remigius: Nec mihi, nec tibi. Et sic talis fossa in eodem loco devenit, ut ex tunc, et nunc usque in perpetuum molendinum ibi esse non potuerit. Et quia repulsus est 125.1164D| a quibusdam hominibus, ne sylvulam quamdam intra terminos suos concluderet, dixit ut nec folium unquam de ipsa sylva intra terminos suos, cum esset contigua, evolaret, nec fustis versus illos terminos inde caderet. Quod et observatum est, quandiu illa sylva mansit. Abinde quoque procedens, venit ad villam, nomine Caviniacum. Quam concludere intra fines illos volens, ab hominibus ejusdem villae rejectus est. Tunc ille hilari vultu modo rejectus, modo repropinquans, signa per suum iter misit, sicut loca demonstrant, per quae rejectus, et per quae propinquans perrexit. Tandem rejectus dixit illis: Semper laborate, et egestatem sustinete: sicut hodieque manentis sententiae verborum illius 125.1165A| virtus ostendit. Surgente interea rege a somno meridiano, reversus est ad eum sanctus Remigius, et omnia quae ambitus circumitionis illius continuit, ei praecepto suae auctoritatis rex donavit: quae usque hodie Rhemensis ecclesiae, quarum rerum capita sunt Judiacus et Ociliacus [Codiciacus], jure quieto possidet.

XLVII.

Legimus in sacra et antiqua historia, sanctum David montes Gelboe maledixisse, ut ne ros nec pluvia veniret super eos, neque essent agri primitiarum (II Reg. I). Habemus sanctum Remigium ore prophetico maledixisse insensibilibus creaturis, ut possessores earum, sterilitatis damno in vindicta retributionis ferirentur.

XLVIII.

Eulogius quidam vir praepotens, convictus 125.1165B| apud regem Ludovicum de crimine regiae majestatis, cum se purgare non posset, ad ecclesiam Sanctae Mariae, et ad intercessionem beati Remigii confugium fecit. Cui sanctus Remigius, et vitam et rerum suarum apud regem obtinuit possessionem. Idem autem recompensationis gratia sancto Remigio, Sparnacum villam suam in proprietatem dare voluit. Sanctus autem Remigius retributionem temporalem pro intercessionis suae beneficio recipere noluit. Sed quoniam idem Eulogius verecundiae confessione addictus, quia contra natales suos vita donari per alterius indulgentiam meruit, in saeculari habitu stare non voluit, sanctus Remigius ei dixit, ut si perfectus esse vellet, venderet omnia sua, et daret pauperibus et sequeretur Christum. Et sic de thesauro ecclesiastico 125.1165C| taxatum pretium, quinque scilicet millia argenti libras, Eulogio dedit, et eamdem villam in possessionem ecclesiae comparavit: bonum exemplum omnibus episcopis tam suo tempore in carne viventibus, quam post eum in ordine succedentibus derelinquens; ut pauperibus ac viduis, aut pupillis, vel pro his, qui ad misericordiam Ecclesiae confugiunt qui injuriam patiuntur, aut qui peccantes, in exsilio aut in insulis damnantur, aut certe quamcunque sententiam suscipiunt, juxta sacros canones subvenientes, vel quaecunque agentes bona, pro temporali retributione non faciant; sed juxta Dominicam vocem: Gratis accepistis, gratis date; quod Dei gratia, id est, gratis data acceperunt, gratis etiam, id est, sine retributione temporali (Matth. 125.1165D| XX), proximis largiantur. Unde bene, cum virum justum describeret, propheta ait: Qui excutit manus suas ab omni munere (Isa. XXXIII). Neque enim dixit munere tantum: sed adjunxit, ab omni; quia aliud est munus ab obsequio, aliud munus a manu, aliud munus a lingua. Munus quippe ab obsequio, est subjectio indebite impensa: munus a manu pecunia: munus a lingua, favor. Qui ergo sacros ordines tribuit, vel quodcunque bonum, unde retributionem a Deo sibi in futuro saeculo reddi cupit, tunc ab omni munere manum excutit, quando in divinis rebus non solum ullam pecuniam, sed etiam gratiam non requirit.

XLIX.

Partem etiam maximam silvae in Vosago 125.1166A| pretio comparavit, et mansioniles ibidem constituit, qui ab aquis, super quibus constituti sunt, Cossa et Gleni vocantur: hominesque in eisdem mansionilibus de vicina episcopi villa, quae Berna dicitur, a Francis sibi data, manere disposuit, ut picem annuatim religiosis locis ecclesiae Rhemensis administrarent: quibus et pensam dedit, quae usque hodie ab incolis ipsorum locorum habetur, cum qua debitum suum exsolvunt. Ipsius quoque comparationis suae fines per gyrum adeo exterminavit, ut et omnibus videntibus pateat ipsa exterminatio, et a progenie in progenies hactenus ipsae exterminationes, ab eo factae, nomine tenus vocitentur ac designentur. In quibus exterminationibus quodam loco in fuste cavo manu sua petram misit, quam omnes qui volunt 125.1166B| manum in caverna, in qua petra posita est, ponere, possunt et ipsam petram volvere, et eam a caverna nullo ingenio valent extrahere. Post quaedam vero tempora quidam invidens, quod multi ad laudem sancti Remigii hoc pro religione tenebant, manu ipsam petram de caverna extrahere voluit. Quod non valens, securi ipsum pertusum ampliare tentavit; et elevante eo securim, ut fustem percuteret, dextera manus illius exaruit, et oculorum lumen amisit: et qui formam sancti Remigii exstinguere voluit, laudis venerationem adauxit. In hac sollicitudine, quam sanctus Remigius de pice locis religiosis Rhemensis ecclesiae, suo vel successorum suorum tempore consulturus sategit, rectoribus ecclesiae patenter ostendit, quia internorum sollicitudinem non relinquentes, 125.1166C| externorum providentiam non debent minuere, ne aut exterioribus dediti, ab intimis corruant, aut solis interioribus occupati, quae foris debent, proximis non impendant. Sed sic sibimet ad spiritualia vacent, ut exteriorum administrationem non relinquant; ne cum curare corporalia jam funditus negligunt, subditorum necessitatibus minime concurrant: et si eis necessaria praesentis vitae non tribuunt, neque eos libenter audiant. Egentis etenim mentem doctrinae sermo non penetrat, si hunc apud ejus animum manus misericordiae non commendat. Tunc autem verbi semen facile germinat, quando in audientis pectore pietas praedicantis rigat. Unde rectorem necesse est, ut interiora possit infundere cogitatione innoxia etiam exteriora providere. Hanc 125.1166D| pastorum sollicitudinem Paulus excitat dicens: Qui suorum, et maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit, et est infideli deterior (I Tim. V). Quae beati Remigii sollicitudo quantum Domino placuerit, miraculo ostenso in eo qui ejus bonis operibus invidebat, evidenter ostendit.

L.

Ludovicus rex cum Dei benedictione per sanctum Remigium accepta, de victoria sibi ab eo praedicta securus, et in mandatis accipiens, ut tandiu ad dimicandum pergeret, quandiu illi benedictum vinum, sibi ab eo datum, in quotidiano usu potatum sufficeret: iter arripuit contra Gundebaldum et Godeglissum fratrem ejus, commoto exercitu maximo; et Burgundiones cum ingenti multitudine venerunt 125.1167A| contra eum super Oscharam fluvium secus castrum, quod Divion dicitur: ibique inter se atrociter confligentes, Gundebaldus ac Godeglissus cum Burgundionibus terga verterunt, et vix fuga lapsi evaserunt. Ludovico, ut solebat, existente victore, Gundebaldus se in Avenione reclusit, et per Aredium consiliarium suum pacem a Ludovico expetiit. Ludovicus vero, ablatis thesauris, cum praeda maxima et Francorum exercitu ad propria est reversus. Et mittens legatum nomine Paternum, virum industrium, ad Alaricum regem Gothorum de amicitia inter eos conditione mandavit. Alaricus vero cum per Paternum vellet Ludovicum decipere, a Paterno exploratis quae circa eum erant, et thesauris ejus ingenio subarratis, illusus est. 125.1167B|

LI.

In diebus illis, rex Ludovicus cum venisset Parisios, ubi sedem suam constituit, ait ad reginam et ad populum suum: Satis mihi molestum est quod Gothi Ariani partem optimam Galliarum tenent. Eamus cum Dei auxilie, et ejiciamus eos de terra ipsa nostrisque ditionibus, quia valde bona est, eam subjiciamus, habentes justitiam adversum Alaricum, ad quem pro amicitiae conditione legatum direximus, per quem nos decipere voluit. Placuit hoc consilium proceribus Francorum. Tunc per consilium reginae suae fecit ecclesiam, in honore apostolorum Petri et Pauli in Parisiorum civitate, et per consilium beati Remigii in Aureliana civitate episcoporum synodum convocavit: in quo conventu multa utilia constituta fuere. Rex quoque devotissimus, pergens contra Alaricum 125.1167C| Arianum, benedictionem petiit a sancto Remigio. Cui et benedictionem dedit, et victoriam in verbo Christi spopondit: deditque illi plenum vas, quod vulgaris consuetudo flasconem appellat, de vino quod benedixit, sicut et fecerat, quando post baptismum, contra Gundebaldum perrexerat, praecipiens illi, ut tam longe ad bellum procederet, quandiu illi et suis, quibus inde dare vellet, illud vinum de praedicto flascone non deficeret. Bibit ergo inde rex, ac regalis familia et numerosa turba populi, et exinde uberrime satiantur: et vas vini detrimentum non patitur, sed benedictione Dei, per sanctum Remigium indita, more fontis inundatione repletur. Movit autem rex cunctum exercitum suum de populo 125.1167D| Francorum, versus Pictavos civitatem: ibi enim tunc Alaricus rex Gothorum commorabatur, et sic per pagum Turonicum pergens, et reverentiam sancto Martino atque beato Hilario exhibens, sicut locis suis lector inveniet, cum Alarico rege Gothorum in campo Moglotinse [ Aemil. habet in campis Vogladensibus] super fluvium Glinno, milliario decimo ab urbe Pictavorum, bellum conseruit. Illisque inter se compugnantibus, Gothi cum rege suo nimis collisi, terga verterunt. Ludovicus, sicut solebat, victor xstitit.

LII.

Cumque Alaricus interficeret, duo Gothicum contis eum ex adverso in latere feriunt: sed propter loricam qua indutus erat, laedere nequiverunt. Magis autem lorica fidei indutum Dominus per orationem 125.1168A| S. Remigii, patris et patroni sui, adjuvit eum Patrata siquidem victoria, et multis civitatibus suae ditioni subjugatis, usque Tolosam perrexit: et thesauros Alarici accipiens, per Engolismam civitatem, cujus muriante conspectum ejus corruerunt, interfectis Gothis Arianis, qui ibi erant, cum gloriosa victoria de multis civitatibus ad propria rediit.

LIII.

Per idem tempus ab Anastasio imperatore codicillos Ludovicus rex pro consulatu accepit. Cum quibus codicillis etiam illi Anastasius coronam auream cum gemmis et tunicam blatteam misit: et ab ea die consul et augustus est appellatus. Sed et Hormisda Romanae sedis pontifex sancto Remigio, antiquae metropolis episcopo, quae tunc temporis habebat sub se duodecim civitates, et totidem episcopos 125.1168B| eisdem praesidentes, vices suas in regno Ludovici regis, nuper cum integra gente ad fidem conversi per sanctam ejus praedicationem, Domino cooperante, et sermonem confirmante, sequentibus signis, commisit hoc modo:

LIV.

Dilectissimo fratri Remigio Hormisda. Suscipientes plena fraternitatis tuae congratulatione colloquia, quibus nos Germanae salutis tuae laetificavit indicio corporali cum spiritualibus officiis incolumitas subnixa: congruum esse perspeximus, hanc ipsam, quam mente gerimus, verbis aperire laetitiam. Agis enim summi documenta pontificis, dum et praedicanda facis, et ea insinuare non differs. Praerogativam igitur de nostri sumpsimus electione indicii, quando id operatum te esse didicimus, quod caeteris 125.1168C| agendum obnoxius imperamus, ut in provinciis tanta longinquitate disjunctis, et apostolicae sedis vigorem, et Patrum regulis studeas adhibere custodiam. Vices itaque nostras per omne regnum dilecti et spiritualis filii nostri Ludovici, quem nuper, adminiculante superna gratia, plurimis et apostolorum temporibus aequiparandis signorum miraculis, praedicationem salutiferam comitantibus, cum gente integra convertisti, et sacri dono baptismatis consecrasti, salvis praevilegiis, quae metropolitanis decrevit antiquitas, praesenti auctoritate committimus: augentes studii hujus participatione ministerii dignitatem, relevantes nostros ejusdem remedio dispensationis excubias. Et licet de singulis non egeas edoceri, a quo jam probavimus acutius universa servari: gratius tamen 125.1168D| esse solet, si ituris trames ostenditur, et laboraturis injuncti operis forma monstratur. Paternas igitur regulas et decreta sanctissimis definita conciliis, ab omnibus servanda mandamus. In his vigilantiam tuam, in his curam et fraternae monita exhortationis ostendimus. His ea, quanta dignum est, reverentia custoditis, nullum relinquit culpae locum sanctae observationis obstaculum. Ibi fas, nefasque praescriptum est: ibi prohibitum ad quod nullus audeat aspirare: Ibi concessum quod debeat mens Deo placitura praesumere. Quoties universale poscit religionis causa concilium, te cuncti fratres evocante conveniant: et si quos eorum specialis negotio pulsat intentio, jurgia inter eos oborta compesce: discussa sacra 125.1169A| lege determinando certamina. Quidquid autem illic pro fide et veritate constitutum, ut provida dispensatione praeceptum, vel personae nostrae auctoritate fuerit confirmatum, totum ad scientiam nostram instructa relationis attestatione perveniat. Eo fit, ut et noster animus officii charitate dati et tuus securitate perfruatur accepti. Deus te incolumem custodiat, frater charissime.

LV.

Hujus sancti Hormisdae pontificatus tempore, saepe fatus Ludovicus rex gloriosus coronam auream cum gemmis, quae regnum appellari solet, B. Petro, sancto Remigio suggerente, direxit. Hic beatus Hormisda papa misit Constantinopolim ad Justinum imperatorem in legatione Germanum Capuanum episcopum, cujus animam vidit ab angelis in coelum 125.1169B| deferri sanctus Benedictus, qui pro curatione puellae daemoniacae ad beatum Remigium litteras suas direxit.

LVI.

Post haec omnia mortuus est Ludovicus rex in pace, et sepultus est in basilica Sancti Petri apostoli quam ipse et regina sua aedificaverunt. Mortuus est autem anno quinto, postquam cum Alarico rege Gothorum pugnavit. Regnavit quoque simul annis triginta. Et eodem momento quo mortuus est Ludovicus Parisiis revelante Spiritu sancto, beatus Remigius cum esset Rhemis, defunctum fuisse cognovit, et sibi assistentibus indicavit. His ita gestis filius Clodomiri, filii Lodovici regis nomine Clodoaldus, interfectis fratribus suis, quos una cum eo post patris obitum Clotildis regina nutriebat, in clericum 125.1169C| se totondit, et processu temporis, vitae ac religionis suae merito patrem haereditatis a patruis regibus obtinuit: de qua Duziacum villam in pago Mosomagensi cum appendiciis suis sancto Remigio, et Rhemensi ecclesiae tradidit, et villam Riviliacum in pago Biturico sancto Dionysio delegavit. Villam quoque Noviantum in pago Parisiaco, cum omnibus ad se pertinentibus, matri ecclesiae Parisiensis civitatis, ubi presbyter exstitit ordinatus, donavit. In qua villa, plenus virtutibus, migrans ad Dominum, in ecclesia, quam ipse aedificaverat, corpore fuit in pace sepultus.

LVII.

Cum episcopi demum Galliae ac Belgicae provinciarum, causa fidei ad synodum convenerunt, beatum Remigium undecunque doctissimum, et in 125.1169D| Scripturis sanctis eruditissimum, ac in ecclesiasticis dogmatibus exercitatum, ad idem concilium venire petierunt. Cui synodo Arianus quidem haereticus, acerrimus disputator et dialecticis propositionibus ac conclusionibus confisus, et inde nimis elatus, intererat. Ingrediente autem sancto Remigio episcoporum concilium, a multitudine fratrum exspectantium, assurgentibus omnibus, reverenter sicut angelus Dei suscipitur. Superbus autem haereticus, et male de viro Dei sentiens dedignatus est ei assurgere. Qui protinus cum sanctus ante eum transiit ita obmutuit, ut nec verbum quidem ullum effari potuerit. Exspectantibus autem omnibus, ut post allocutionem sancti Remigii haereticus ille aliquid diceret, nihil potuit loqui. Sed ad vestigia sancti 125.1170A| Remigii pronus cadens, nutibus veniam petiit. Cui sanctus Remigius dixit: In nomine Domini nostri Jesu Christi, veri Filii Dei vivi, si ita de eo recte sentis, loquere, et de illo, sicut catholica credit Ecclesia, crede et confitere. Ad cujus vocem ante superbus haereticus, humilis jam et catholicus, catholicam fidem de sancta et inseparabili Trinitate, ei de Christi incarnatione catholice confessus est, et in eadem confessionis suae fide se permansurum professus est. Sicque anima per infidelitatem perdito, et corporali voce propter superbiam condemnato, virtute divina sanctus Remigius et animae et corporis reddidit sanitatem: cunctis, qui aderant, seu hoc audituri erant, sacerdotibus patenter ostendens, de male sentiendo peccante in Christum, qui per humanitatem 125.1170B| proximus, et frater nobis fieri dignatus est, quomodo ergo peccantes in se, vel in Ecclesiam, atque rebelles, et erga post recognoscentes et poenitentes debeant agere.

LVIII.

Senescente autem sancto Remigio, et Dei spiritu sibi revelante, quoniam abundantiam ipsius anni secutura esset fames: secuti sancti Joseph providentiam, de annona, quae in villis episcopii nata fuerat, vel quam ab aliis comparaverat, acervos, quos metas dicimus, fecit, ut populo fame postmodum laboraturo, inde subvenire valeret. Unde et in villa, quae Celtus dicitur, plures metas fieri jussit. Ipsi autem homines Celtenses semper rebelles et seditiosi fuerunt. Qui quadam die Dominica inebriati, coeperunt inter se dicere: Quid ille Jubilaeus (sic 125.1170C| enim appellabatur propter aetatis prolixitatem sanctus Remigius) facere vellet de illis metis quas congregaverat? an civitatem inde facere vellet? quia sicut turres per muros civitatis, ita per circuitum cortis, metae habebantur. Et suadente diabolo, se mutuo adhortati sunt ut focum in eas mitterent. Quod cum sancto Remigio in propinqua villa, quae Basilicae cortis dicitur, consistenti, celeri nuntio est delatum, ascendit equum, ut ad tantam praesumptionem compescendum ad Celtum veniret. Quo cum pervenit, jam ipsae metae ardebant. Beatus autem Remigius et aetate et vespertino frigore, sicut in autumno solet fieri, frigidus, de equo descendit, et a longe se calefacere coepit, tranquillo corde et ore dicens: 125.1170D| Semper bonus est focus si non super potest. Verumtamen omnes, qui hoc egerunt, et qui de eorum germine nati fuerint, viri ponderosi fiant, et feminae gutturosae sint. Quod ita completum est. Nam usque ad tempora Caroli Magni imperatoris, qui eosdem homines de Celto, quoniam Vicedominum in eadem villa morte erudelissima occiderunt, exterminavit, et auctoribus interfectis, consentientes per diversas provincias dispergi atque perpetuo exsilio condemnari fecit, et de caeteris villis episcopii Rhemensis eamdem villam restaurari praecepit: ita viri et feminae multati permanserunt, sicut sancti viri sententia promulgavit. Quosdam etiam de eorum progenie, qui tunc fuga lapsi, cum alii dispergebantur, remanserunt, et ad eamdem villam redierunt, nos 125.1171A| hanc vindictae sustinentes sententiam vidimus, sicut et Giezi, cum domo sua, maledictione Elisei, lepra multatus est (IV Reg. I).

LIX.

Apte quidem sententia viri Dei, spiritu ejus repleti, quo sicut praesentes vidit, ita posteros eorum rebelles ac seditiosos praevidit: vindictam hujusmodi praesumptores non solum in se, verum et in genere contraxerunt: ut sicut peccato primi parentis, per traducem seminis, cuncti ex eo geniti peccatum ejus, et mortem corporis pro peccato illatam traxerunt, ita et genitalibus eorum praesumptorum generati, vindictam illatam generantibus sustinerent. Et quia in femineo sexu non erat, ubi vindicta similis in membris similibus monstraretur: sicut per guttur primae matris gustus illicitus 125.1171B| transiens, ad praevaricatricis sobolem derivavit culpam, sic et ad genitas de hac stirpe propagaretur, ignominiosa haereditas: veluti per Moysen Domino dicitur: Qui reddis iniquitatem patrum filiis ac nepotibus (Exod. XXXIV).

LX.

Post praemissas autem et alias multas virtutes, quas Dominus per hunc sanctum suum operari dignatus est, gemitus et suspiria illius exaudiens, quibus dicebat: Quando veniam et apparebo ante faciem Dei (Psal. XLI); et: Satiabor, dum manifestabitur gloria tua (Psal. XVI); revelavit ei Dominus, consolans eum, imminere diem obitus sui: Qua de re, secundum sacros canones testamentum rerum suarum condidit, ad haereditatem illam festinans, de qua Propheta dicit: Cum dederit dilectis suis 125.1171C| somnum, haec est haereditas Domini (Psal. CXXVI). Omnis qui dormit in morte, perdit haereditatem. Sed cum dederit dilectis suis somnum, haec est haereditas Domini, quia electi Dei postquam pervenerint ad mortem, tunc inveniunt haereditatem. Sic sanctus Remigius terrenam derelinquens haereditatem, accepit aeternam, quia oliva fructifera per lucida misericordiae opera exstitit in domo, videlicet Ecclesia Dei. Unde speravit jure in misericordia Dei sui, veraciter dicens: Fuerunt mihi lacrymae meae panes die ac nocte (Psal. XLI); quia sicut corpus satiatur pane, ita de lacrymis reficitur anima, quoniam exinde sperat remissionem peccatorum habere. Dies vero et nox, pro saeculi diversitate ponuntur: quia sive in prosperis rebus, sive in adversis, 125.1171D| desiderii sui lacrymas Deum desiderans anima fundit, sciens scriptum: Vanum est vobis ante lucem surgere: surgite postquam sederitis, qui manducatis panem doloris (Psal. CXVI). Ante lucem quippe surgere est, priusquam claritas aeternae lucis et retributionis appareat, in praesentis vitae nocte gaudere. Sedendum prius est, ut post recte surgamus; quia quisquis nunc se sponte humiliat, hunc sequens gloria exaltat. Manducat autem panem doloris, qui gemit in hac peregrinatione, et coelesti 125.1172A| desiderio ad aeternam anhelat patriam. Condito siquidem testamento, et dispositis omnibus, quia ut scriptum est, verus agricola, omnem vitis verae palmitem fructum ferentem purgat, ut fructum plus afferat (Joan. XV): oculorum corporalium lumine aliquandiu est privatus, quatenus mentis oculis intentius quae superna sunt, ad quae toto desiderio anhelabat, contemplari valeret. Studebat autem in suae probationis tentatione semper gratias agere, hymnis Dei et laudibus diebus ac noctibus vacans, ac fideli mente intelligens, quoniam qui humiliter flagella suscipiunt, post flagella sublimiter ad requiem suscipiuntur. Quod et in eo Dominus in praesenti volens ostendere, quasi pignus aeternae lucis antequam decederet, visum ei restituit: unde, sicut 125.1172B| et de amissione luminis, nomen Domini benedixit. Et non post longum spatium sciens adesse diem sui transitus, per missarum celebrationem, ac sacrae communionis largitionem, valefaciens et dans pacem filiis suis, postquam per viginti et duos annos in clericali ordine, in episcopatu vero [74] septuaginta et quatuor continentissime ac religiosissime fidelis servus et prudens Domino ministravit, nonagesimo sexto aetatis suae anno, Idibus Januarii, sancti certaminis cursu consummato, fide servata, cum multiplici bonorum operum fructu et animarum lucro, ut diu desideravit, anima coelos penetrans, terrae corpus reddidit; accipiens stolam albam, animae scilicet beatitudinem sempiternam, donec in resurrectione alteram accipiat stolam, beatam, 125.1172C| videlicet una cum anima resumpta glorificandi corporis immortalitatem.

LXI.

Beatus igitur athleta Dei, confessor officio, martyr quoque studio, invictus certamine palmam, quaerens sanguine. Quem quia diu contigit in corpore vivere, necesse fuit etiam longiora carnis et diaboli, et pravorum hominum tormenta tolerare. Quia enim adjuvante se Domino, virtutem patientiae fortiter servare contendit, et in pace Ecclesiae vixit, et tamen martyrii palmam tenuit. Consummato ergo feliciter cursu, ad sanctorum apostolorum ac martyrum consortium confessor Domini pretiosus Remigius post mortem corporis gloriose pervenit, sicut attestatur apostolica illi gratia collata, gens videlicet Francica, ad fidem Christi per eum conversa, 125.1172D| et baptismi gratia consecrata: martyrii palma, longanimitas patientiae in longaevitate ipsius vitae: confessoris gloriae, orthodoxae fidei praedicatio, et virtutum tam in vita ipsius corporis, quam et post obitum praeclara ostensio.

LXII.

Caeterum cum funus sanctissimum deferretur ad sepulturam versus ecclesiam sanctorum martyrum Timothei et Appollinaris, secus ecclesiam sancti Christophori martyris, in loco ubi ex tunc et nunc crux est posita, et ubi multa miracula Deus 125.1173A| postea pro sancto Remigio ostendit: ita feretrum est aggravatum, ut nullo modo quocunque ingenio, vel a quantiscunque hominibus posset moveri. Et stupentibus omnibus, et petentibus Dei omnipotentiam, vel dignaretur ostendere, in quo loco ejusdem sancti sui corpus vellet reponi, designaverunt ad basilicam praefatorum martyrum, et feretrum moveri non potuit. Proposuerunt ut ferretur ad ecclesiam sancti Nicasii, et moveri non potuit. Proposuerunt, ut ferretur ad ecclesiam sanctorum Sixti et Sinicii, et nec sic moveri potuit: tandem coacti, quoniam parva ecclesiola erat, in honore beati martyris Christophori, sed nullum corpus nominati sancti in ea jacebat, et in qua eique circumjacentibus atriis ex antiquo erat coemeterium Rhemensis ecclesiae: petierunt 125.1173B| ut Dominus declararet si in eadem ecclesia vellet illud corpus sanctissimum poni. Et sic tanta facilitate motum est feretrum, ut nullum onus portantes sentirent: sepultum est autem illud venerabile corpus in eadem ecclesiola, ubi altare est in honore sanctae Genovefae, quae familiarissima exstitit beato Remigio. Quod manifestum est actum fuisse divina dispositione, atque ipsius voluntate, ut sicut res, suo nomine acquisitae, juxta sacras leges episcopio ecclesiae Rhemensis erant unitae: ita et quae ipsius meritis erant de caetero acquirendae Rhemensi Ecclesiae, in cujus jaceret territorio unirentur.

LXIII.

Post cujus obitum cum lues inguinaria populum primae Germaniae devastaret, et omnes Rhemensis provinciae incolae hujus cladis terrerentur 125.1173C| auditu, concurrit Rhemensium populus ad sancti sepulcrum, congruum hujus causae flagitare remedium. Accensis quoque cereis, lychnisque non paucis, hymnis psalmisque coelestibus per totam excubat noctem. Mane autem facto, quid adhuc precatui desit, in tractatu rimatur. Repererunt etenim, revelante Deo, qui sanctum suum mirificari voluit apud homines, quem apud se mirificum habebat, qualiter oratione praemissa, adhuc majori propugnaculo urbis propugnacula munirentur. Assumpta igitur palla de beati sepulcro, componunt eam in modum feretri; accensisque super cruces cereis atque super ceroferariis, dant voces in canticis, circumeunt urbem cum vicis, nec praetereunt ullum hospitium, quod non hac circumitione concludant. Quid plura? 125.1173D| Non post multos dies, fines hujus civitatis Rhemensis lues aggreditur memorata. Verumtamen usque ad eum locum accedens, quo beati pignus accessit, ac si constitutum cerneret terminum, intro ingredi ullo modo non est ausa: sed etiam quae in principio pervaserat, hujus virtutis repulsu reliquit. Qui beatissimus pontifex, et in vita corporis, et post obitum, sicut infirmis sanitatum gratiam reddidit, sic et in pervasores saepissime ultor exstitit.

LXIV.

Erat enim haud procul a basilica campus tellure fecundus (tales enim incolae oleas vocant), et hic datus sancti basilicae fuerat. Quem unus e civibus 125.1174A| pervadit, despiciens hominem, qui eum sancto loco contulerat. Qui cum ab episcopo ac loci praeposito crebro conventus fuisset, ut quae injuste pervaserat, redderet; parvipendens verba, quae audiebat, pertinaci direpta defensabat intentione. Denique causa exstitit, et non devotio, ut properaret ad sancti basilicam. Arguitur iterum a loci proposito pro pervasione campi, sed nihil dignum ratione respondit. Explicitisque negotiis, ascenso equo, ad domum redire disponit: sed obstat nisui ejus sacerdotis injuria. Nam sauciatus a sanguine, diruit in terram. Obligatur lingua, quae locuta fuerat campum tollere: clauduntur oculi, qui concupierant: manus contrahuntur, quae rapuerant.

LXV.

Tunc balbutiens, et vix sermonem explicare 125.1174B| valens, ait: Deferte me ad basilicam sancti, et quantumcunque super me auri est, ad sepulcrum ejus projicite: peccavi enim, auferendo res ejus. Aspiciens autem dator campi hunc cum muneribus deferri, ait: Ne accipias, quaeso, sancte Dei, munera ejus, quae nunquam cupide accipere consuevisti. Ne sis, deprecor, adjutor ejus, qui inflammante concupiscentia, rerum tuarum nequam possessor exstitit. Nec distulit sanctus audire vocem pauperis sui. Nam homo ille licet jussisset dari munera, ostendit sanctus Domini se illa non acceptasse. Unde rediens pervasor domum, amisit spiritum, recepitque Ecclesia res suas.

LXVI.

Sepulto siquidem, ut praediximus, corpore beati Remigii in ecclesia sancti Christophori, cum 125.1174C| multa et stupenda miracula in eadem ecclesia per merita ejus, Domini gratia fierent, ampliata et exaltata est ipsa ecclesia. Et facta crypta retro altare, in quam transferretur corpus sanctissimum, effossum est de loco in quo erat, ut in fossam factam in memorata crypta deponeretur, sed nullo modo moveri potuit. Superveniente autem nocte, et pernoctantibus fratribus in hymnis et canticis, multis accensis luminaribus, circa mediam noctem sopor in omnes irruit. Et evigilantibus eis, Calendis Octobris cum sanctissimo corpore sepulcrum inventum est, angelicis manibus positum, in fossa cryptae, retro altare factae. Tantaque evigilantes odoris suavitate repleti sunt omnes qui adfuerant, ut humana lingua hoc effari non valeat: et sic per totam diem et in 125.1174D| crastinum ipse odor in eadem ecclesia perseveraverit. Ipsaque die translationis ejus, cum divinis laudibus sumpta sunt reliquia a corpore illius, de capillis videlicet ejus, et casula, ac tunica ipsius; et involutum est corpus illius integrum, sed exsiccatum de brandeo rubeo.

LXVII.

Processu denique temporis Pippinus rex, Caroli Magni pater, volens episcopii Laudunensis villam, quae Anisiacus dicitur, accipere quasi sub censu, sicut et alias quasdam fecerat, venit in ea manere. Ubi cum dormiret, venit ad eum sanctus Remigius, dicens: Tu quid hic facis? Quare intrasti 125.1175A| in hanc villam quam mihi te devotior homo dedit, quamque ego ecclesiae dominae meae sanctae Dei Genitricis donavi? Et flagellavit eum satis duriter, ita ut livores postea in corpore ejus parerent. Et cum disparuit beatus Remigius, Pippinus surrexit, ac valida correptus febre, quantocius ab ipsa villa recessit. De qua febre non parvo tempore laboravit. Et deinceps princeps regni, usque ad moderna tempora, ibi non mansit, sicut nec in Codiciaco vel Juliaco, nisi Ludovicus rex Germaniae, quando super fratrem suum Carolum regnum ejus invasit, in Juliaco mansit, et in die crastina, turpiter ante ipsum fratrem fugiens vix evasit.

LXVIII.

Nostra aetate colonus quidam villae Rhemensis episcopii, quae plumbea Fontana dicitur, manebat 125.1175B| juxta fiscum regium, qui Rosetus vocatur, et nec peculium, nec messem, vel pratum propter fiscalinorum infestationem quiete habere valebat. Unde saepe justitiam apud regios ministeriales petiit, quam obtinere non potuit. Tandem invenit sibi salubre consilium. Nam coxit panes et carnes, et accepit cervisiam in vasculis, prout potuit. Quae omnia in vase, quod vulgo benna dicitur, collocavit, et carro superposuit: sicque junctis bobus, candelam in manu habens, ad basilicam sancti Remigii properavit. Quo perveniens, de pane et carne ac cervisia matricularios pavit, candelam ad sepulcrum sancti posuit, et ejus auxilium contra opprimentes se fiscalinos expetiit. Pulverem quoque de pavimento ecclesiae, quantum valuit, collegit, et in panno ligavit, 125.1175C| et in praedictam bennam misit, et desuper linteum, sicut supra corpus mortui affectari solet, composuit, et cum carro suo ad propria remeavit. Quicunque autem de obviantibus eum interrogabant, quid in illo carro duceret, respondit se sanctum Remigium ducere. Et admirabantur omnes in dicto et facto illius, putantes illum esse amentem. Perveniens autem cum eodem carro in pratum suum, in eo pastores pascentes diversi generis animalia de fisco Roseto invenit: et invocato sancto Remigio, ut eum contra oppressores suos adjuvaret, coeperunt boves et vaccae cum maximis mugitibus invicem se cornibus impetere; hirci hircos, caprae capras cornibus impugnare; porci cum porcis confligere; verveces cum vervecibus se collidere, pastores se fustibus 125.1175D| et pugnis mutuo percutere. Et levato maximo turbine pastores, ejulantes animalia secundum genus suum cum maximo sonitu et strepitu ita coeperunt versus Rosetum fugere, ac si maxima multitudo insequentium eos cum flagellis persequeretur. Quod videntes et audientes fiscalini, nimio terrore perculsi, non putaverunt se vel una hora vivere posse. Unde correcti a praesumptione sua, ab afflictione pauperis sancti Remigii adeo cessaverunt ut postmodum idem pauper homo pacifice et sine inquietudine possideret sua. Et quoniam juxta fluvium Saram in loco lutoso manebat, maximam molestiam in suis habitaculis a serpentibus sustinebat. Qui accipiens pulverem quem de pavimento ecclesiae sancti Remigii 125.1176A| colligens secum detulit, per sua habitacula sparsit, et postea serpens eis in locis, in quibus pulvis sparsus fuerat, non apparuit. Quibus ostensis miraculis, certo indicio colligere possumus, quia si non haesitantes in fide, in tribulationibus nostris auxilium sancti Remigii ex corde petierimus, et ab angelorum Satane, qui in serpente matrem humani generis allocutus deceperat (Gen. III), infestinationibus, et a pravorum hominum improbitatibus, ejus meritis et intercessionibus liberabimur.

LXIX.

Tempore Ludovici imperatoris, duo fratres Franci forestarii ejus, invaserunt partem de silva, quam in saltu Vosagi, ut supra ostendimus, sanctus Remigius in vita sua pretio comparaverat, intra fines, dicentes quod plus pertineret silva illa ad 125.1176B| fiscum imperatoris, quam ad partem sancti Remigii. Contradicentibus autem hominibus de potestate Rhemensis ecclesiae unus eorum altercando venit ad porcos suos, quos in eamdem silvam ad pastionem miserat, inter quos lupum invenit. Quem ascendens equum, velociter est insecutus. Et volens eum percutere, equo expavescente collisit caput ad unum fustem de ipsa silva, ita ut cerebrum illius in terram defluxerit: et mortuus est. Frater vero ejus concite pergens in partem alteram, pervenit ad quamdam petram, et dixit: Omnibus notum sit, quia usque ad hanc petram est ista silva imperatoris. Et cum percuteret eamdem petram dolatoria quam in manu portabat, exsilierunt ab illa particulae in oculis ejus, et excaecatus est. Sicque ambo receperunt 125.1176C| mercedem praesumptionis et mendacii sui.

LXX.

Quidam vir nobilis de territorio Nivernensi, obtentis reliquiis B. Remigii, oratorium in ejus honore in proprietate sua aedificavit: ubi Dominus multas virtutes per merita ipsius sancti sui ostendit. Cum autem defuncto Ludovico imperatore, Aquitani gentilitia mobilitate absque jugo principis, prout quisque poterat, se efferre, et ad invicem pugnare, ac per contiguos pagos debacchari coeperunt, pauperes homines substantiolas suas in ecclesiis reponere studuerunt. Unde confusi opinione virtutum, quae ibi fiebant, ad salvandum sua in eodem oratorio quique poterant, certatim reposuerant. Audientes autem praedones idem oratorium multis plurimorum opibus refertum aggressi sunt eas deripere. Quorum 125.1176D| unus obseratum ostium pede percussit, ut seram effringeret, et mox eidem ostio pes ejus adhaesit, et resupinus praesumptor in terram cecidit. Quod videntes alii, aufugerunt. Ipse autem miser cruciatu cogente, cum maximo ejulatu coepit culpam suam fateri, et cum lacrymis amarissimis profiteri quod si Deus per merita S. Remigii pedem illius ab ipso compede solveret, nunquam ulterius de ipsa vel de alia ecclesia quidquam tolleret, vel tolli, quantum in ipso esset, ullo modo consentiret. Caballum quoque suum cum sella et alia quae potuit, ad eamdem ecclesiam donavit: sicque post confessionem et lacrymas atque professionem et votum, pes ejus ab ostio, cui inhaeserat, est solutus. Verumtamen postea de ipso 125.1177A| arido pede claudus remansit, usque dum computrescente crure ac femore post diuturnum laborem mortuus fuit.

LXXI.

Quando tres fratres reges, Clotarius, Ludovicus et Carolus, regnum post patris sui obitum inter se diviserunt, episcopium Rhemense, quod tenebat Folco presbyter, Carolus inter homines suos divisit, villam Juliacam Richuvino in beneficium dedit. Cum autem uxor illius, nomine Berta, in cubiculo villae ipsius jaceret, venit ad eam sanctus Remigius, dicens: Non est iste locus tuus ad jacendum. Alterius meriti et officii debet esse, qui hanc villam habere et in hoc cubiculo jacere debet. Surge quantocius, et hinc abscede. Quod illa parvipendit, putans se visum inane videre. Altera vice venit ad eam 125.1177B| sanctus Remigius, et dixit ei: Cur hinc non abscessisti, sicut tibi praecepi? Vide ne amplius te hic inveniam. Quod illa, ut prius, pro nihilo duxit. Tertio ut venit ad eam sanctus Remigius, dixit: Nonne jam semel et secundo tibi praecepi, ut hinc abscenderes. Sed quia contempsisti hinc pergere, aliorum deportatione abscedes. Et percussit illam virga, quam tenebat in manu. Quae, toto corpore in maximum tumorem converso, quod vidit, viro suo Richuvino et aliis quamplurimis dixit, et per aliquantos dies severrime cruciata, vitam finivit. Cujus corpus vir ejus in ecclesiam sancti Remigii deportari, eamque ibidem sepeliri fecit. Mirantur quidam, quod cum vindicta mortali illam de praedicta villa expulit, et corpus ejus in ecclesia sua sepeliendum recepit: quod nemo 125.1177C| mirabitur, si perpenderit qua intentione sancti vindictas in delinquentes exerunt; videlicet ut si se recognoverint, hic recipiant quod merentur, ne post mortem aeternis suppliciis crucientur, sicut in libro Regum legimus de propheta illo, qui inobediens ori Domini exstitit, et a leone percussus interiit; et post ultionem perceptam, a leone corpus illius intactum permansit (III Reg. XIII): si autem hi se non correxerint, in quos vindictae procedunt, ut alii de flagellis eorum emendentur, et metuentes corrigantur, sicut scriptum est: Mulctato pestilente, sapientior erit parvulus (Prov. XXI). Causantur etiam aliqui, quoniam sanctus Remigius nunc in rerum suarum invasores, et familiae suae oppressores non vindicat, sicut praecedentibus temporibus egerat, usurpantes 125.1177D| psalmi versum: Signa, inquiunt, non videmus, jam non est propheta, et nos non cognoscet amplius (Psal. LXXIII). Sed non hinc causandum, verum dolendum atque timendum est, quia impletur nostris, quod praedictum est antiquis temporibus. Scriptum est enim in Apocalypsi: Factus est sol ut saccus cilicinus (Apoc. VI). In extremo quippe nostro tempore sol quasi cilicinus saccus ostenditur: quia fulgens vita praedicantium, ante reproborum oculos aspera et despecta probatur, et sanctorum miracula per contemptum peccantibus, justo judicio subtrahuntur, sicut scriptum est: Nequando convertantur, 125.1178A| et sanem eos (Isa. XLI); quatenus plenius obruantur suppliciis, qui nunc gaudent etiam in delictis. Verumtamen hic sanctus imitator Domini sui, qui non omnia vindicat, ut ejus ostendatur patientia: nec omnia inulta dimittit, ut ejus probetur providentia: licet non tam frequenter exerat in perniciosos vindictam, non usquequaque inulta nostris temporibus deserit praesumptorum piacula.

LXXII.

Nam Blithgarius quidam nuper mansum de thesauro ecclesiae in villa Tenoilo pretio apud Bernardum custodem obtinuit, unde famulos sancti Remigii cum flagellis ejecit. Conclamantibus autem eis sanctum Remigium, ut eos adjuvaret, idem Blithgarius cum irrisione illis respondit: Modo parebit qualiter vos sanctus Remigius adjuvabit. Videte 125.1178B| quomodo in adjutorium vestrum venit. Et inter haec verba cum maximo clamore ingemuit, et incredibiliter inflando intumuit, sicque medius crepuit, et mortuus est. Quibus auditis, divinam in nobis vindictam pertimescentes, blasphemiam in Deum et sanctos ejus magnopere caveamus, studentes ne ecclesiasticam familiam crudeliter tractemus, et ne contra mala proximi, pertrahamur ad retributionem mali vel ad livorem odii: ne per tentamenta diaboli, ad delectationem vel consensum peccandi: ne contra flagella summi opificis, proruamus in excessum murmurationis. Licet enim non fiant nobis tam frequentia ac reverenda per hunc servum suum miracula, tamen certi esse debemus, quia non subtrahit civitati suae ac nobis civibus suis continua 125.1178C| intercessionis suae auxilia, sicut de Jeremia legimus: Hic est, inquit, fratrum amator, et populi Israel: hic est, qui multum orat pro populo et universa sancta civitate Jerusalem (II Mach. XV)

LXXIII.

Anno Incarnationis Dominicae octingentesimo quinquagesimo secundo, nuper adhuc ampliata ipsa ecclesia, cum de loco cryptae prioris sepulcrum una cum beati Remigii corpore translatum est in cryptam, majori et pulchriori opere factam, ipsum corpus sanctissimum, sicut et in anteriori translatione, ab episcopis Rhemorum dioeceseos integrum inventum est, et brandeo rubeo involutum. Et cum de ipso sepulcro in locello argenteo est transpositum, pars de ipso brandeo cum sudario quod fuerat super caput ejus, assumpta in scriniolo eburneo, 125.1178D| secus altare sanctae Mariae in civitate honore debito veneratur. Locellus autem argenteus, cum corpore ipsius sancti, sepulcro marmoreo, in quo ante jacuerat, superpositus fuit, et reliquiae, quae ad caput illius extra sepulcrum repertae fuerant, in sepulcro, in quo jacuerat, a praefatis episcopis fuerunt positae Kal. Octob, quo Kalendarum die et altera ejus translatio ante plures annos fuerat celebrata. Cum autem sanctissimum corpus ejus de sepulcro in praedictum locellum argenteum translatum fuit, Rado tunc subdiaconus Ecclesiae Suessionicae, qui cum episcopo suo Rothado illuc convenerat, jam per 125.1179A| annum integrum, dolore dentium, adeo die noctuque vexabatur, ut sensum prae nimio dolore metueret perdere. Qui dum episcopi in compositione sancti corporis intenderent, maxillam in qua dolore vexabatur, loco in quo corpus sanctum jacuerat, apposuit; et mox ab ipso dolore liberatus, deinceps dentium dolorem non sensit, sicut post viginti quinque annos idem referre curavit. Et ipso die in quodam oratorio, ubi memoria beati Remigii colitur, in pago Ribuario, duo contracti sanati fuerunt. Ex tempore quidem primae ac secundae translationis, sicuti et ante, multae et insignes virtutes in eodem loco per ipsius sancti merita ex diversis infirmitatibus sunt operatae. Quas quidem habemus descriptas, sed hic propter pluralitatem, et quia saepius ibidem ostenduntur, 125.1179B| omisimus ponere.

LXXIV.

Quia ex digestis virtutibus abundantissime claret, quam insigni illum Dominus gloria et honore dignatus sit coronare, et ut erat in conspectu ejus, mirabilem hominibus demonstrare: de quibus, fratres charissimi, brevi epilogo quaedam commemoremus: ut contemplemur, qualiter hic beatissimus patronus ac protector noster, sanctorum tam Veteris quam Novi Testamenti, Patrum spiritu, scilicet diversitate operationum, unius ejusdemque spiritus a diversis accepta, vivens in corpore plenus fuerit, et post obitum consors miraculis claruit. In eo namque quod coelitus praenuntiatus, et ex nomine designatus exstitit, repraesentatos nobis Isaac patriarcham et Joannem Baptistam videmus (Gen. 125.1179C| XVII; Luc. I): in eo, quod sanctificatus necdum natus, et ab adolescentia in reclusione populi devitavit praesentiam, item Jeremiam et Joannem Baptistam (Jer. I; Luc. I): in eo, quod ab episcopis provinciae Rhemensis et clero ac populo electus, et signis super eum divinitus ostensis, est ordinatus episcopus, Matthiam, qui ab apostolis, et caeteris fidelibus electus et oblatus Domino, divina est sorte ordinatus apostolus (Act. I): in eo, quod inter amarissimos hujus saeculi fluctus, meritorum atque virtutum, orationum ac praedicationum remigio sanctam Ecclesiam ad portum aeternae lucis gubernavit, Noe, qui arcam praesignantem Ecclesiam, in diluvio erexit Gen. VII): in eo, quod splendida facta est ejus facies de praesentia Christi, Moysen (Exod. XXXIV): in eo, 125.1179D| quod inter flammas et residua, quae necdum ignis voraverat, stetit, et incendium se transire prohibuit, Aaron (Num. XVI): in eo, quod rebus insensibilibus maledicens, cultores earum damnavit sterilitate, David (II Reg. I): in eo, quod tria millia virorum, praedicatione sua conversorum, vigilia sancti Paschae baptizavit, et puellam a morte resuscitavit, beatum Petrum qui in sancta Pentecoste totidem millia Judaeorum ad fidem convertit, et baptizari fecit, et Dorcam a morte resuscitavit ((Act. II et IX): in eo, quod ferocissimos barbaros a feritate sua mitigavit et Rhemis ad baptizandum conclusit, quibus post sacrum baptisma panem coeli et spiritualem potum dedit, Eliseum, qui hostes venientes in Samaria 125.1180A| conclusit, quibus cibum et potum dari praecepit (IV Reg. VI): in eo, quod parvissimos liquores superabundare fecit, Eliam et item Eliseum (III Reg. XVII; IV Reg. IV): in eo, quod regi Ludovico praedixit prophetico spiritu quae sibi suisque posteris erant ventura. Isaiam, qui regi Ezechiae quae illi suisque erant futura praedixit (IV Reg. XX): in eo, quod longe positus corpore, praesens spiritu, obitum regis cognovit, itidem Eliseum, cujus cor praesens erat, quando Naaman in occursum Giezi de curru suo descendit (IV Reg. V): in eo, quod revelante sibi Spiritu sancto famem futuram praenoscens, providentiam quomodo laboraturo fame populo subveniret adhibuit, Joseph (Gen. XLI): in eo, quod ut justus justificaretur adhuc, corporalium lumen oculorum aliquandiu 125.1180B| amisit, et postea visum recepit, Tobiam (Tob. II et XI). Sed et quia vitis verae palmes fructum ferens, purgatus est, quo fructum plus afferret, cum oculorum mentis lumine, quod non amiserat, lumen corporalium oculorum, quod aliquandiu amiserat, in tentatione patiens, et laudes referens, post tentationem autem probatus, lumine corporalium oculorum recepto, ut in amissione Dominum benedixit, Job consideramus: qui patiens in tentatione, nomen Domini benedixit, et post tentationem probatus, duplicia sua possedit (Job II et XLII): in eo, quod die sui recessus cognito, per missarum celebrationem suis valefecit et obiit, beatum Joannem apostolum et evangelistam: in eo, quod palla sepulcri cladem ingainariam restrinxit ac repulit, 125.1180C| egregium Paulum, cujus sudario ac semicinctiis sanabantur aegroti (Act. XIX): in eo, quod zelo justitiae et vivens in corpore, et post obitum in delinquentes vindictas exercuit, item Moysen, Phineen, Josue et Eliam, Petrum Simonis Magi, Ananiae et Sapphirae percussorem, et Paulum Elimae magi excaecatorem: in eo, quod sanctissimum corpus ejus prius in designata nutu divino ecclesia sepultum, et postea angelico ministerio de loco ad locum est deportatum, Habacuc prophetam, qui manu angeli de Judaea super lacum Babylonis est deportatus, indeque in Judaeam revectus (Dan. XIV): et Moysen qui a Domino, angelico utique ministerio, fuit sepultus: cujus sepulcrum sicut nemo usque in praesens novit, 125.1180D| ita cujusmodi ordine sepulcrum istius sancti translatum fuerit, nemo cognoscit (Deut. XXXIV). Versus inscripti sepulcro S. Remigii.

Hic famulus Hincmar Domini, sacra membra locavit
Dulcis Remigii, ductus amore pio.
Qui prius est sanctus, mundo quam matre creatus
Et magnus dictus coelitus ore Dei,
Bis denos binosque gerens feliciter annos,
Sorte Dei sumpsit pontificale decus.
Sexaginta simul bis septem manserat annis
Istius urbis honor, praesul et orbis amor.
Vitam defunctis reddens, quoque lumina caecis
Egerat et vivens plurima mira satis.
125.1181A| Nam domuit fera corda, animo pius, ore profusus.
Sicambrae gentis regia sceptra sacrans.
Nonaginta quidem sex cum compleverat annos,
Splendida lux nostras deseruit tenebras.
Idus jam plenas cum Janus mensis haberet,
Emeritus miles proemia digna capit.
Isdem Hincmarus prius hac in sede sacerdos
Post triginta loco constitit et numero:
Cui sextus decimus sub hac radiante lucerna
Remigio Rhemis munia cara dedit.
Annis septenis, quinis ac mensibus egit
Pastoris curam, haec recolenda patrans.
Octingenteno quinquagenoque secundo,
Quo Deus est anno Virgine natus homo:
Tertius et Carolus regni componeret actus,
125.1181B| October primam cum daret atque diem,
Ac tercentenus octavus tangeret annus.
Hic justus Domini quo petit astra poli,
Tercentum fuerant tres et deni quater anni,
Quo vitae Francos gurgite lavit ovans.
Ipsius is precibus coelesti in sede locetur,
Quem terris coluit verus amator. Amen.

LXXV.

Accidit autem postea, peccatorum meritis exigentibus, ut Dominicae Incarnationis anno 882, Carlomanno regnante, praedicto domino Hincmaro archiepiscopo satagente, transferretur venerabile pignus corporis hujus sacratissimi Patris et domini nostri Remigii, propter infestationem paga norum, ad villam ipsius jam supra taxatam, nomine 125.1181C| Sparnacum, quia civitas Rhemorum tunc tem poris non habebat in ambitu sui murum. Cujus obtentu totius tunc pagi, ad quem delatum munus hoc habetur amantissimum, provisa probatur salus a pervasione barbarorum, vel incursu praedonum. Post Hincmari denique pontificis obitum, desiderabilis hic sacrorum thesaurus membrorum ad Orbacense perducitur monasterium. Hic quoque beatissimi hujus patroni nostri suffragiis omnis commoditas aeris circumquaque degentibus attribuitur incolis, cum insolita fertilitate telluris.

LXXVI.

Post decessum vero saepe dicti praesulis Hincmari, cum pontificatus subiisset honorem Fulco, sui primo praesulatus anno reterre decrevit alma beatissimi Patris nostri ossa. Quod ubi aggreditur, 125.1181D| perveniente jam eo cum coepiscopis et cleri plurimis ad locum ubi pignus servabatur pretiosum, cum esset magna coeli serenitas, sed fervens admodum siccitas, subito se tantus effudit imber, ut totius hujus superficiem terrae videretur ubertim irrigasse. In crastinum vero, dum sacra referre promovent munera, cuncta clara, cuncta jucunda, cuncta mundanae speciei redduntur amoena. Prosperoque progressu, confluentibus undique populis, ad vicum deveniunt Calminiacum, in quo nonnulla Pater hic eximius, adhuc carne septus, virtutum dignoscitur exhibuisse magnalia. Hic membra veneranda in ecclesia deponentes ejus nomine dedicata, noctis quiete fessa levant corpora. 125.1182A|

LXXVII.

Post requiei subsidium, jam terras solis illustrante jubare, voces undique Deum benedicentium concrepant, atque laudantium, quod eis pastorem, patronum, ac protectorem redderet corporaliter proprium, quem semper apud divinam clementiam intercessorem, et assiduum se habere confidant advocatum. Praefatus interea praesul, coelestium sacramentis mysteriorum rite celebratis, imminentis juga cum laudibus scandit montis, comitantibus undique secus populorum stipatus catervis. Hic ubi pro populi delictis, et ira mitigationis coelestis ad Dominum fudisset orationem, paululumque processissent, adhuc clarificare Christus, mirificare, atque glorificare disponens hunc beatissimum Patrem nostrum in terris, quem magnificare cum angelis 125.1182B| elegerat in coelis, quanti sit apud se meriti concurrenti propalare decernit multitudini.

LXXVIII.

Accedit itaque mulier caeca, nomine Doda, manu sibi gressus regentis innixa: quae mox ut cominus approperaret, visum sibi restitui coram omnibus impetrat. Quod praesul audiens, hymnum laudis Dei cum populo, magno repletus gaudio, concelebrat. Necdum finierant odas exsultatione coelum replentes, et ecce frustratus quidam multis gressu diebus cum integra procedit incolumitate laetabundus.

LXXIX.

Transiere cum laudibus inde paulisper: et mulier quaedam manuum potita sanitate succedit. Duplicant ergo, triplicantque comitantia gratiarum actiones agmina. Tremefacti proximi quique mirabilium magnitudine, tantisper a tanta deliberant 125.1182C| secedere sanctitatis sublimitate. Nec vox reciproca laudantium defecerat ab ore, dum puer quidam, Grimoldus nomine, diu lumine privatus, os quoque miserabiliter a rectitudinis loco distortus, invisaque deformitate turbatus, a parentibus obviam delatus, pristinum quem dudum amiserat visum est consecutus, et in propriam sanctissimi Patris hujus opitulatione mirabiliter est effigiem restitutus. Interjecto velut unius horae spatio, puer alius a contractione corporis ejusdem patroni suffragiis feliciter est erectus. Cohors igitur devota melodiis Davidica nequaquam sufficiens reboare carmina, maximo cordis affectu permota, inter laudum voces, eliciente gaudio lacrymis ora rigare profusis, et suspiria, singultusque formare pro canticis. Concurrentium quoque nimia 125.1182D| stipatio plebium, sacri muneris gerulum deosculari gestientium loculum, importunitate valida vehentium coepit figere gressum. Mirorum siquidem, quae gerebantur, percrebrescebat opinio: certatimque tam sani, quam diversis calamitatibus attriti, properare studebant, cupientes intueri magnalia quae Dominus omnipotens in sancti sui clarificatione multiplicare proposuerat. Pro magno namque sibi damno sibi quisque reputabat, imo delictum deputabat, non modo si non procederet, verum si postremus accederet. Approperantes autem cives obviam, dum grata deferri cernunt munera, terrae se prosternentes soli deosculantur terga. Suspicientesque, ubi contemplantur loculum pretiosae divini diadematis gemmae 125.1183A| bajulum, multas inter eximia gaudia lacrymas fundunt: obsecrantes ne amplius ejusdem Patris affici censeantur absentia; quin perpetua mereantur gratulari praesentia. Pater interea beatissimus filiorum devotioni praeclaris favens nutibus, addit adhuc divinis plebem suam multipliciter exhilarare mirabilibus. Etenim dum clerus cum sacerdotibus, psalmis, hymnis, et canticis intonant spiritualibus, populus etiam jubilationis immensae reboat vocibus, ut mirabilem Deum in sanctis suis jucundioribus adhuc praeconarentur animis, pristinam multitudo languentium sospitatem manifeste conspicitur recuperare, levatis pluribus varia peste corporibus. Adeoque per singula pene momenta, coelestia pandebantur miracula, ut ad haec locorum vel temporum 125.1183B| vix enumeranda censeri valerent interstitia.

LXXX.

Tunc igitur Osanna quaedam mulier, cum admiratione gaudentium, celeri meruit prosperitate recipere visum: et post pusillum claudus quidam felici munere consequitur gressum. Deodata quaedam patefactis aurium januis adipiscitur auditum. Quidam nomine Teuto desiderabili potitur illuminationis dono. Item quaedam mulier eodem gavisa laetatur beneficio. Similiter Ansoldus quoque lumine, quod nimio flagrabat assequi desiderio, fido ceu credidit animo, Patris hujus piissimo perfruitur suffragio. Quidam Gerbertus paralysis est a dissolutione sanatus. Quidam quoque alius ejusdem muneris exsultat hic largitate perfunctus.

LXXXI.

Cumque certatim quique studio piae devotionis 125.1183C| obviam studerent occurrere, ac non modo benigni cordis intentionem; quin etiam rerum temporalium exhibitionem, prout cuique facultas suppetebat afferrent, mulier quaedam paupercula de civitate properans in occursum, manu cereum ferebat, qui accensus nunquam fuerat. Mirabile dictu, subito coelitus nutu divino cereus in manu gerentis est illuminatus. Ipsum quoque dum per totam defert illa viam, Dei confitendo miraculum, nequaquam superni luminis amittit ille beneficium, donec mirifici pignora patris in stationis propriae perferrentur domum, sicque a pontifice solemnia celebrarentur missarum. Tunc femina cereum lumine flagrantem mirabili basilicae tradit custodi, qui ob supernae gratiae quod contigerat gaudium, luminaria quaecunque per ecclesiam 125.1183D| videbantur ardere mandat exstingui, lumineque divinitus hoc dato rursus accendi: hujus vero partem cerei coelo dati miraculi decernit in testimonium reservari.

LXXXII.

Rotgardis quaedam femina de pago castricio gradiendi carens officio pristinae gaudet cum incolumitatis dono: ut quae plaustro devehente fuerat adducta, propriis postmodum pedibus remeare valeret ad sua. Praeterea mulier quaedam secum parvulam sex annorum fere defert filiam, nomine Wulfidem: quae dum quadam die cum coaevis luderet, ab aliqua transeunte forte muliere percussa fuerat in capite. Quo ictu laesa, ita ut ejus retro reflexum inhaerere cervici videretur occipitium, nec in aliam caput reclinare 125.1184A| partem valeret: cibi vero nullam nisi liquidam sumere sustentationem posset: quae integrum sub tali ferme labore duxerat anni curriculum. Quam mater affectu diligens tenero, deque salutis ipsius sollicita recuperatione, studuit obviam deducere, dumque cominus ob densitatem multitudinis non valet accedere, procurat aliquantulum vulgus antecedere. Mox in via, per quam iter erat agendum, sese prosternens simul cum sobole, fulta valida fide, preces ad Deum devota dirigit mente. Necdum ab oratione cessarat, et ecce ipsius coepit vociferari filia, quam genitrix, ut maternis consoletur blanditiis, surgens intuita, caput ejus ab inflexione videt ad propriam rectitudinis lineam remeasse. Tunc nimia hilaritate repleta, sed et de prolis sanitate confisa, 125.1184B| perlustrans vulneris locum, cernit sanguine madidum, nervosque diu contractos ac si funes extendi productos. Sic accepta misericordiae quam quaesierat benedictione, domum laeta cum gratiarum revertitur actione.

LXXXIII.

Hac igitur dignitate clarificationis, et rerum gestarum admiratione cohors stipata, votoque gratulationis, arreptum toto fervoris iter annisu cum canticis hymnisque percurrere satagebat. Praecesserat equidem praesul, sed reversus cleri comitantibus choris pretiosissimum propriis thesaurum sumit humeris: et sic ad ipsius propriam beatissimi domum Patris cum magna perfert gloria jubilationis. Ast ubi pervenitur in ecclesiam, quae competere visa sunt rite dispositis, inchoata jam victimae spiritalis immolatione, mulier quaedam de pago Trecassino membrorum 125.1184C| omnium agitatione mulctata, veniens coram altari ruit in pavimento: ibique miserabiliter diu vexata, hujus piissimi consolatoris miseratione surgit incolumis effecta. Quae super eventu tantae consulta calamitatis, necem se propriae confitetur perpetrasse matris. Missarum denique solemnibus ex more peractis, sua quique repetunt reversuri mature in crastinum, ad hoc tutelae suae praesidium in civitatem perferendum. Mane jam facto, dum ad condictum studiose contenditur, Erluidis quaedam mulier haud procul ab urbe degens, ad tantae processionis spectaculum disponebat exire, quatenus optatae sospitatis uti mereretur munere, quae quia jam per quinquennium languore pressa partem corporis dextram praemortuam, peneque gestabat inutilem, 125.1184D| nisu quo poterat accedere, et ad visendum sacri muneris hujus loculum sese molitur promovere. Cumque tali conamine jam fere medium peragrasset itineris hujus spatium, non valens ultra procedere, gravi corruit confecta labore. Meditatur domum redire; sed nequit hoc ullatenus adimplere: quae postquam hac aliquandiu nutans jacuit haesitatione, demum resumpto moliminis ausu tentat an valeat adhuc aliquantulum propinquare. Moxque divina miserante clementia vigor aegris additur nisibus: viribusque cum salubritate receptis, libera festinans celeritate, nimiaque tripudians hilaritate, quo decreverat aegrota se trahere, agili coepit incessu gaudens approperare. Infirmitatis etiam suae solamen 125.1185A| manuferens baculum, iter peragit destinatum: non ut ejus amplius egeret auxilio, sed ut id in hujus datae sibi sanitatis responderet testimonio. Perveniensque quo desideraverat, laudabunda devotas interventori suo rependit gratias. Hicque prolatum dimittens bacillum, priscae calamitatis suae solatium, alacris jam, nec opis hujus indiga, repetit iter emensum, referens laeta quaesitum divinae consolationis suffragium.

LXXXIV.

Adveniens itaque pontifex cleri magnatumque stipatus agmine, victima salutis oblata, vestibus albis indutus, cum choris psallentium, gratissimum deducit ad moenia civitatis thesaurum. Illis autem feliciter eo progredientibus, et gratanter ad destinatum locum tendentibus, omnipotens 125.1185B| Deus in hujus charissimi sui glorificatione fontem suae benignitatis ac largitatis abunde dignatus est effundere: ut vix lingua quaelibet effari valeat, quae hoc tunc itinere per ipsa pene momentanea gesta probantur horarum interstitia. Nam tantam Dominus hic operatus est hac die miraculorum magnitudinem: ut viri quatuor, feminae vero novem visum, viri quoque duo gressum recipere mererentur. Cum hujus itaque praeclarae gratulationis admiratione in civitatem ad ecclesiam Dei Genitricis prosperrima pervenitur exsultatione. Sicque lucerna haec lucens et ardens aeternaliter in altaris sistitur crepidine. Dum praesul igitur ad sacrandum vivifici munus accedit mysterii, quis tam ferreum pectus, tam lapideum cor gessit, qui 125.1185C| non gemitus ederet, pectus tunderet, lacrymas funderet, dum tam stupenda divinorum dona charismatum conspiceret? Quis etenim queat enumerare mirorum copiam coelitus hic ea die profusam? Nemo revera qui valeat expedire sermone, quot aegrotantes sanati, quot titubantes erecti, quot ipsa die diversis hic sunt cladibus absoluti.

LXXXV.

Post expleta mysticorum discedentes sacra maturabant quique repetere sua. Sed inter abscedendum minax oriri territatio: nubes teterrimae, terribilesque consurgere, truculenta polum caligine claudere, micare fulgura, concrepare tonitrua, grandoque solum verberare coepit non minima, quo terrore percussi rediere plurimi, clementiam deprecantes Altissimi, quatenus hujus intercessione 125.1185D| Patris beatissimi mererentur ab his imminentibus periculis erui. Mirum in modum perturbatio, quae terrorem incusserat, immutari, nubium clarescere tenebrositas, cessare fulgura, mitigari tonitrua, cunctaque sedari coepit ac dissipari tempestas, et ex truci conversa in exoptabilem pluviam grandine, telluris ubertim superficies, quae nimio solis exusta fervebat ardore, perfusa fecundo salubriter refoveretur humore. Sicque manifeste dignosci datur indignationis ad horam concitata permotio salutis immutata subsidio. Denique benignissimi Patris hujus solatio totius dirae pestis nostris videtur finibus eliminata corruptio: salubris aer, pluvia data congruens: timor etiam, qui regnum pervaserat, 125.1186A| hostilis in spem paulatim securitatis tranquillitate vertitur pacis.

LXXXVI.

Hac eadem praefata scilicet illationis sacri corporis in urbem die, tingui fervida jam solis oceano rota petente, quidam Nivolus nomine de villa quae vocatur Dominica, Rhemorum montis in latere sita, surdus et mutus, manibus quoque per annos novem debilis, ac pedibus, qualicunque per totam diem valuit conamine, ab ipsius surgentis aurorae lumine, per quinque ferme passuum repens millia, vix ad ipsius aedis sepulcri limina quasi decima tandem pervenit hora, qui dum veniens sacrum corpus ibidem non adesse comperisset, templique fores seris diligenter obfirmatis clausas perspiceret, cadens in faciem super terram, quadam 125.1186B| praesumptionis importunitate, sanctitatis aures clandestino coepit clamore pulsare, tam magno se conquerens labore fatigatum, nec sibi fore permissum videre saltem loculum sacri pignoris bajulum, qui tamen ejus sibi posse subvenire celsum nequaquam diffideret praesidium. Talia denique dum tacita secum volutat mente, salutis vigor ipsius per membra quoque sensim coepit irrepere, priscasque stupet simul omnium se vires sensuum recuperare. Cumque rumor operationis hujusce quibusdam nuntiantibus aures percelleret plurimorum, certatim quique procurrunt, admiranda Dei magnalia laetantes aspiciunt, ovanter hominem ad locum venerandi sepulcri perducunt, campanas pulsant, laetabundis Deo laudes vocibus intonant. Hujus miraculi 125.1186C| permoti fama quamplurimi, domum petunt ecclesiae, videre cupientes magnalia Dei, videntes ut audierant divinarum signa virtutum, manibus gratanter in coelum porrectis benedicunt Dominum. Quod divae benignitatis miraculum valde tunc profuisse dignoscitur ad eorum solatium, qui se corporaliter deseri tanto querebantur patrono; quibus tamen specialiter se non deesse, tali pietatis patratae declaravit indicio.

LXXXVII.

In ecclesia quoque beatae Dei Genitricis, ubi venerabile Patris hujus servabatur pignus, nonnulli diversi aegroti sunt interim curati languoribus. Nam quidam nomine Natalis de Burdenaco, mulier etiam dicta Teutberga, item mulier altera nomine Guntildis, hujus patrocinio Patris 125.1186D| visum recipere meruerunt, alia quaedam quoque mulier unius oculi visum in eadem domo recuperavit amissum. Quaedam praeterea puella cognomine Florgildis, ex villa quae vocatur Caucella secus Libram rivulum sita, quatuor circiter aetatis annos gerens, lubricando prolapsa utrumque sibi genu debilitaverat: ita clauda facta, ut omnino nec gressum figere, nec pedibus valeret insistere; quam parentes ejus, quamvis pauperes, de sospitate tamen ipsius solliciti, per diversas deferre sanctorum curaverunt ecclesias. Ast ubi jam per duodecim fere annorum spatium tali vexaretur languoris acerbitate, nec remedium doloris posset invenire; comperiens de relatione sacri corporis, operumque 125.1187A| miraculis, quo valuit nisu repere coepit; nec se carpento permittit imponi, sed tractu prout valet illud agere gestit iter. Ad templum vero perveniens, quo pretiosum salutis audierat munus inesse, fusis Domini clementiam votis pro sui flagitat liberatione, sed et propriis fertur pavimenta lacrymis humectasse. Quae postquam per tres ita dies egisset, dum denuo precibus incumberet, divina sibi gratia superveniente, vim medicinae vix valens ferre, magnis coepit vocibus strepere, et ejulatus acerbos edere; sicque nodis nervorum resolutis, omniumque poplitum contractione relaxata, unius horae ferme spatio, viribus exhausta jacuit quasi mortua. Sed qui contulit absolutionis opem, roboris addidit quoque vigorem. Moxque ceu de gravi evigilans somno 125.1187B| ubi supernum sibi sentit obvenisse beneficium, pignoris almi petit loculum, cujus gratia sibi contigisse non haesitabat remedium. Dehinc gratias hic agens, ibidemque degere gratificata decernens, et precibus crebris insistens, debitas medicatori suo celebrat excubias, ac salutaris quotidie libaminis offert oblationes.

LXXXVIII.

Fuit autem Rhemis in praefata Dei Genitricis ecclesia corpus illud sacratissimum beatissimi patroni nostri Remigii, dum praememoratus antistes dominus Fulco praesulatus fungitur officio, scilicet 125.1188A| usque ad episcopatum venerabilis Herivei archiepiscopi, qui cessante. Normannorum persecutione, per solam Dei clementiam pace recuperata, munus idem supernum propria sepulturae ipsius referre decrevit intra moenia: quod dum convocatis quibusdam regni proceribus agere maturaret, accumulare dominus ejus non distulit clarificationem suorum repetentis ossium sedem. Contigit enim, dum magna populi confluentis stiparetur caterva postquam sunt urbe egressi, quidam claudus et ariditate nervorum poplitumque contractus, Abraham nomine, qui scabellulis haerens per terram se tantummodo trahebat, ut poterat, ubi secus urbem veniens iter ad sancti basilicam inchoasset intendere, divina tactus potentia, compagum duritia resoluta, coepit 125.1188B| ad salutis extendi remedia. Quem sospitate recepta pluribus vidimus annis incolumen erectum, gradientem, collataque sibi prosperitate gaudentem. In eo vero loco, ubi hoc salutis accidit donum, posita deinceps exstat columna, cruce praefixa glorificationis hujus continens monimenta. Sed et tam prius creberrime, quam postea, clarissimis saepe multiplicibusque miraculis ejus sepulcri decoratur ecclesia, quae nequaquam litteris habentur comprehensa: sunt namque multimoda. (no apparatus)