Vita S. Mathildis

by Auctor incertus

Auctor incertus

Vita S. Mathildis

saeculo X

editio: J. P. Migne
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 135

Vita S. Mathildis

Vita S. Mathildis (Auctor incertus), J. P. Migne 135.0920A

INCIPIT PRAEFATIO IN VITAM GLORIOSAE REGINAE MAHTHILDIS.

135.0889A| Heinrico regi summae venerationis dignissimo, explanator hujus operis vobis exoptat incrementa spiritualium carismatum, augmenta virtutum, et prosperitatem temporalium rerum. Cum multis sit notum vos scientia disciplinaque artium diversarum praeditum, plurima perlegisse volumina sanctorum Vitam Patrum in se continentia, quorum exemplis vestra venerabilis conversatio bene potest informari et ad altiora transvehi, non minimae est virtutis vos pia vestrorum inquirere facta precedentium propinquorum, et maxime vestrae proavae Mahthildis illustris reginae, cujus vita lucida merito est imitanda, et cujus virtus tanto est laudabilior, quanto sexus fragilior. Gratias agimus vestrae almitati, vobis placuisse, hoc opus a nobis recitari, nostrae 135.0889B| imperitiae magnum et nimis formidandum, cum vestro dominatui subjecti sint perplures ingenio et sapientia nobis excellentiores, qui radio linguae profunda possunt penetrare. Vebis imperante hoc opus inchoari, difficillimum videbatur nostrae parvitati; sed praesumptionis esset maximae vestro imperio nos resistere. Implevimus quidem vestrum praeceptum ultra modum nostrarum virium; non autem dubitamus, invidorum studia affore, qui quod fecimus cupiunt reprehendere. Igitur obsecramus, rex gloriose, et, si fas est dicere, dulcissime, non temeritatis audacia, sed necessitatis causa: librum 135.0890A| manualem ne feratis in publicum sapientibus deridendum, priusquam vestra peritia persenserit quid vestrae pietati in eo displicuerit, et haec clementer corrigantur quae vestrae sapientiae non recta videantur. Dignum est enim ut qui hujus dictatus est praeceptor, sit etiam emendator et defensor; ne a nobis insipienter edita, invidorum perfodiantur lingua. Habetis quidem in hoc volumine perpauca vestrorum facta patrum, ex quibus potestis discere quid agere quidve vobis expediat vitare. Rector totius mundi, qui illorum corda visitando, justa concessit agnoscere et operibus implere, ipse vobis concedat quae recta sunt agere et alios ad haec admonere, et virili fortitudine vos injusta refugere et aliis prohibere; tribuat vobis invictissima arma, 135.0890B| quibus vestrorum inimicorum superetur saevitia. Ipsius etiam gratia vobis sit fautrix firma et comes assidua, et faciat vos exemplum et formam justitiae, ad gubernandam fideliterque regendam Ecclesiam; ut speculator idoneus effectus, sitis magni consilii, industriae et disciplinae. Dominus vias vestras omnes ita disponat, ut in omnibus ejus mandatis sine reprehensione vivatis, et ad bravium supernae vocationis perveniatis, ibique coronam justitiae atque coelestium thesaurorum donativa percipiatis. Si cuiquam in hoc opusculo quid placuerit, laus praeceptoris erit.

EXPLICIT PRAEFATIO IN VITAM MAHTHILDIS REGINAE.

INCIPIT LAUDABILIS VITA GLORIOSAE REGINAE MAHTHILDIS. 135.0889|

1.

135.0889C| ( An. 912.) Temporibus Conradi, regis Francorum gloriosi, extitit in partibus Germaniae dux quidam Otto nomine, honestate morum perspicuus et in decernendis rebus providus, clarus nobilitate generis et famosus bellorum triumphis. Cui Hathuwic, matrona venerabilis, conjugali copulabatur vinculo. Quibus duo gignebantur filii, herili forma decorati; et ipsos summa nutriebant diligentia, uti exigebat nobilitatis honorificentia. Major natu vocabatur Thancmarus, et alter Heinricus. Is quamvis esset junior, probitate morum tamen elucebat altior, et ab annis puerilibus intendebat bonis operibus, sequens humilitatis vestigia, quibus certissime pervenitur ad virtutum culmina. Omnes cum quibus erat haud minus quam se ipsum diligebat; nulli 135.0889D| se praetulit, nec per vim aliquem oppressit. Puer vero mirae claritatis ac amandae indolis cum attigisset florentes annos juventutis, coeperunt inter se 135.0890C| tractare parentes, ut illi desponsarent virginem, genere sibi non inferiorem, et cujus mos liberalis praeclaro juveni esset persimilis. Interim illorum pervenit ad aures, in coenobio Herivordinense egregiam hospitare puellam, nomine Mahthildam, genere nobilem, specie exoptabilem, et moribus illustrem, ut cum ava sua abbatissa disceret psalmodialem librum et industrias operum. Haec etiam virgo traxit egregium genus a venerabili viro Witikino, qui in occidentali regione dux fuerat gloriosus, opibus pollens et dignitatis honore multos praecellens. Proh dolor! sed errore captus adorabat idola manu artificum facta, Christumque colentibus varios ingerebat cruciatus, quia deerant praedicatores qui Christum praedicarent, incredulos ad fidem 135.0890D| converterent. Rex vero Karolus, vir Christianissimus et erga Dei cultores benivolus, tunc temporis tenebat arcem principatus. Cum autem praefati ducis comperisset 135.0891A| incredulitatem, nimium doluit, et congregans omnem suum exercitum, iniit bellum contra eundem Witikinum, causa defendendae fidei et errantem ad salutis viam convertendi. Cumque convenissent et diu inter se certarent amborum milites, et ex utraque parte jam deficerent pugnandi vires, placuit principibus, ut rex cum Witikino conferret manus, et cui Christus victoriam concederet, ipse cum toto exercitu suo regnaret. Qui congressi, diu multumque instabant bello robore colluctanti. Tandem Dominus, lacrimis Christianorum pulsatus, suo bellatori de hoste triumphum concessit, fides ut meruit.

2.

De conversione Witikini ducis. Tunc, Deo donante, Witikinus projecit arma perfidiae, ac arripuit scutum 135.0891B| fidei Christianae, novo fervens studio, sacri fontis in mysterio veterem hominem deponere et novum in Christo induere. Quem rex Christianissimus benigne suscipiens, a venerabili episcopo Bonifacio eum baptizari praecepit, ipseque illum de sacro fonte levavit; et per consanguinitatem fidei postea fuerunt concordes amici. Witikinus vero baptizatus, mox mirum in modum totus in Dei opere est conversus. Dehinc omnis exercitus sibi subjectus hanc eandem fidei credulitatem est confessus, et suum principem devote imitando, sacro baptismatis intingebatur fonte. His ita peractis et composito inter se foedere pacis, rex Karolus cum victoria revertebatur laetus. Dux autem Witikinus in propriam remeavit patriam, sancti Spiritus gratia illustratus; et sicut 135.0891C| prius persequebatur Christum invocantes, sic postmodum ad fidem Christi traxit quosque errantes, et ut antea bonorum extitit persecutor, ita vigilantissimus tum apparuit sacrae fidei propugnator. Jam tum desiderabat ecclesias reaedificare, quas prius destruxerat in infidelitate, et ubi constituerat idola, hic jam sanctorum collocavit oratoria. A posteris ergo ejusdem Witikini, egregii ducis, processit stirps beatissimae Mahthildis. Cujus pater, nomine Thietricus, in occidentali regione comes fuerat gloriosus, et venerabilem Reinhildam, Danorum Fresonumque germine procreatam, moribus probabilem, sibimet adjunxerat conjugem. Qui meruit dono Dei gignere infantem hominibus amabilem. O felix partus hujus infantis, cui gratia 135.0891D| Christi postmodum contigit dignitas regalis! Nam extitit gloria parentum, laetitia propinquorum, spes hereditatis, et decus totius futurae sobolis, amabilis dum nascitur, et amabilior dum nutritur. Quid plura? Tunc temporis raro videbatur infans talis. Cum ergo illustris parvula esset ablactata, desideravit abbatissa Mahthild, mater Thietrici comitis, quae in Herivordinense sedem possedit abbatiae, praefatam 135.0892A| puellam nutriendam suscipere. Parentes autem illius consentientes petitioni abbatissae, sibimet ad procurandum commendabant, ut illam doceret sacras lectiones et manuum operationes.

3.

De desponsatione Mahthildis. Puella igitur insignis mirum in modum proficiebat in cunctis, aetate tenera, probitate grandaeva, capax in studio disciplinae litteralis et operum industriis. Cum autem ubique divulgaretur virtus illius laudabilis, etiam pervenit ad aures praeclari ducis Ottonis, qui statim misit suum comitem Thietmarum haec ad explorandum ( an. 909). Ille vero, praecepto ducis obediens, ad supra memoratum coenobium iter acceleravit ardens, et statim adiens cubiculum matronarum eidem puellae jussu abbatissae servientium, ac adminiculo 135.0892B| earum clam se inferens monasterio, diligenter perspexit formam virginis herilem et mire laudabilem. Igitur tacite investigatis et caute consideratis omnibus quae desiderabat, domino suo reportavit hilaris cuncta quae viderat. Die vero sequenti dux Otto disposuit ire suum filium Heinricum ad praefatum coenobium una cum comite Thietmaro, suo magistro, ut cauta consideratione perspicerent, si forma moresque puellae sibimet convenirent. Elegit itaque non paucos juvenes, genere et specie elegantes, qui comitarentur juvenem Heinricum, quo se jactantius ferret ad praedestinatum locum. Appropinquantes autem monasterio, castra metati sunt in campo; pauci vero illorum quasi causa orationis ingressi oratorium, viderunt virginem intus sedentem 135.0892C| et psalterium manu tenentem, honestissimam habitu et admodum reverendo cultu. Heinricus autem, eximiae virginis amore succensus, interdixit sociis ne cuiquam indicarent qua causa huc venissent; statimque ad castrum revertebatur, ubi cetera pars juvenum commorabatur. Et induens se herili ornatu, templum denuo intravit multo comitatu, postulans sibi copiam dari abbatissam alloquendi. Quae etiam procedens, ipsum cunctosque suos satellites suscepit gaudens. Postquam autem invicem dedissent verba salutationis, secum duxit juvenem Heinricum una cum comite Thietmaro in suum cubiculum, et familiare cum eis in longum produxit colloquium. Egregius vero juvenis interim sumens fiduciam animi, 135.0892D| paulatim incepit sermonem de virgine, interrogans quantum provecta esset aetate aut qualis staturae; postremo etiam desideravit sibi licentiam dari ipsam conspiciendi. Qua evocata praecepto abbatissae, apparuit in ea virginalis incessus et verae pudicitiae habitus, frons serenus et speciosus ad intuendum vultus in candore liliis extitit persimilis, in vivido autem colore assimulabatur rosarum foliis. Hanc tanti decoris ut vidit egregius juvenis, minime valens 135.0893A| diutius celare amorem cordis, postulavit prece justanti, ipsam virginem sibi desponderi. Contra haec abbatissa oculos dejecit, et nutanti animo in responsione diu haesitavit. Cum autem magis ac magis perseveraret adolescens in incepto petitionis, tandem domina talibus respondebat verbis: « Non est nostrum, eam nuptam dare alicui absque consilio et consensu parentum; dignum est enim ut a nobis integra fide illis restituatur, ex quibus nostrae procurationi commendata est. Quin etiam nobis versatur in dubio, si alterius viri eam decreverunt thalamo; nam illam desiderabant perplures genere et forma illustres. Quamquam autem nobis sit incognitum, quem de his velint eligere generum, adimplebimus tamen vestrum votum; et si Dei 135.0893B| aderit voluntas, nostra de parte non tardamus nuptias, quia excellentia vestri generis crebro insonuit auribus nostris, et hoc non est minima pars foederis, quod ipse ad nos iter direxistis. » Haut mora, ornamentis honeste paratis, quae congrua erant desponsationi virginis, sequenti die Heinricus secum duxit venerabilem virginem in partes Saxoniae. Tunc circumducebatur per civitates egregii ducis Ottonis a comite Thietmaro et militibus ceteris, donec in Walohusun praeparabatur convivium nuptiale magno honore, uti decuit illos, qui postea imperabant gentibus plurimis; ibi perfruebantur connubiis et licito foedere amoris. Heinricus autem tradidit venerabili nuptae in dotem omne quod attinet ad eandem civitatem, patre suo 135.0893C| consentiente, et ipse venerabilis dux Otto enutrivit eam in vice filiae usque ad obitum suae vitae. Tribus autem annis post haec transactis, vir venerandus mortem subiit temporalem ( an. 912), et Dei ordinatione Heinricus ducatus percepit honorem. Ascendens autem gradum dignitatis, tantam humilitatem exhibebat subditis, ut etiam, si posset evenire, exoptarent ipsum regale solium jam possidere.

4.

De obitu Conradi regis. Interim dum haec agerentur, invasit regem Conradum crudelis languor, et mors sequebatur crudelior ( an. 918). Tunc disponente Deo successit Heinricus regali solio ( an. 919, Apr. ); bello seu pace fieret, est incertum, sed absque dispositione Dei non accidisse non est 135.0893D| dubitandum. His ita dispositis, Christo adjuvante, multa exercuit bona opera vigilanti diligentia, gratias agens Deo largitori de dignitate seculi. Inopum et viduarum apparuit promptissimus consolator. Cum autem mirum in modum proficeret princeps laudabilis, 135.0894A| Christus illi plus auxit honorem dignitatis, perplurimas nationes suo subjugans dominatui, Danos, Sclavos, Boemones, Bajowarios, ceteraque quam plurima regna, quae suis antecessoribus non fuerant subdita.

5.

De religione Mahthildis. Hic plurima praetermittuntur de laudibus regis Heinrici, quia properandum est ad vitam moresque illustris reginae Mahthildis, de die in diem Christi gratia in omni bono opere proficientis, ut nepotes ejus et posteri totiens habeant gaudium animi, quotiens tam sanctae matris meritum invenerint legendum; cujus probitati computatur et meritis, quidquid futurae soboli evenerit honoris ac dignitatis. Cum igitur regalis solii ascendisset gradum venerabilis regina, illustris maritali 135.0894B| potentia et illustrior religione divina, in conjugii foedere manebat pudica, et tamen nihilominus carebat palma virginati proxima, humilitate sic tendens ad gloriam, ut dono Dei postmodum mereretur fieri allecta in coelesti patria. Nam quanto sibi accessit potestas sublimior, tanto se humiliavit devotior; et, quod perraro evenit, dignitatem seculi sine superbia possedit. In publico processit ornata gemmis et serico, sed interius gerebat pretiosius ornamentum, cor acceptabile Deo; tantamque sibi subditis exhibebat humilitatem et in vice matris caritatem, ut omnibus esset amori pariter et honori. Noctis quoque tempore sese a latere regis furtive subtraxit, quasi ipso ignorante relinquens regalem thalamum, orationi intendebat animum, ut sibi reconciliaret 135.0894C| Deum, quem diligebat casto amore et cui serviebat integra fide. Quis etiam dubitet, ut rege nesciente electa Christi famula talia posset agere? Ipse etenim bene intelligebat, sed quasi se nescire simulabat, quia veraciter noverat cuncta ejus opera bona existere et utrisque prodesse. Igitur faciles illi consensus praebuit ad omnia quae desideravit; nam sua voluntas a Deo incipiebat, et in Deo coepta finiebat Quicquid mundus delectabile habuit, pene totum pro amore Christi contempsit. Divitias non concupivit, paupertatem non timuit; ejus manus semper larga fuit pauperibus, et ab elemosina eroganda raro inveniebatur vacua. Numquam quis ad illam accessit dolens, qui non abiret gaudens, et quis illam egens adiit, impetravit quod voluit. Sin autem quempiam 135.0894D| intellexit aliqua vi opprimi, aut pro scelere criminis carcere includi, seu populari examine deputari morti, nihil habuit hilaritatis, antequam reconciliavit exacerbationem regis. Si quando abscessit non exaudita, id provocante vulgari sententia, rex secum 135.0895A| tacitus ingemuit, quod petentis votum non implendo perturbavit, et saepe egressus a judicio, quasi ipsam mulcendo, arbitris reliquit discutienda quaeque fuerant legaliter punienda; et ecclesiam ingressus seu aliquo bono opere detentus, illud evangelicum solicita mente adimplevit, quod Christi famula suis auribus sedulo infudit: « Nolite judicare, ut non judicemini; in quo enim judicio judicaveritis, judicabimini, et in qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis (Matth. VII, 1, 2). »

6.

De procreatione liberorum suorum. Deus autem omnipotens, sibi servientes numquam derelinquens, clementer inspexit bona opera regis Heinrici et beatissimae Mahthildis, atque illis multiplicavit excellentiam nobilissimae prolis. Beatus etiam partus, qui 135.0895B| in utroque sexu enituit pulcherrimus, nec particulatim comprehenditur, nec penitus reticetur. Otto praeclarus, ante regalem dignitatem procreatus, natu fuerat maximus, forma insignis et moribus illustris. Heinricus autem, in regali solio natus, junior fuit annis, sed haud inferior excellentia probitatis. Huic nimirum tanta inerat pulchritudo, ut tunc temporis vix posset alicui comparari viro. Industria, armis, vultu patri fuerat consimilis; in omni autem tolerantia adversitatis caute observabat vestigia inclitae genitricis, et propter haec specialiter dilectus sanctae Dei; quasi esset unicus illius, confovens eum omnibus deliciis, ceteris in amore praeposuit filiis, atque desideravit ipsum regno potiri post obitum incliti 135.0895C| regis Heinrici, si permissu Dei voluntas illius posset adimpleri. Hinc etiam venit puero prima labes mali, et ob hoc Otto egregius contra fratrem parumper est commotus, talique modo inter ipsos crescebat invidia et lis assidua. Bruno vero, aetate minimus, sed honestate morum haud infimus, in annis puerilibus scolasticae deditus censurae, divino famulatui insudabat die tenus. Sed enim insignis gloria parentum de filiis jam prohibet prolixitatem sermonum, quia remeandum est ad vitam Heinrici regis et beatissimae reginae Mahthildis. Quorum probitas enumerari non potest, sicut dignum est. Ambo fuerant fortunati, et merito laude sunt digni; nam illorum promeruerat virtus quidquid boni nunc resplendet in nepotibus. O beati, qui non solum fuerant in 135.0895D| carne coadunati, sed in animo uno et spiritu ad omne opus bonum prompti! Inerat illis unus amor in Christo, aequa coadunatio in bono, Deo placens voluntas, et recta peragendi facultas, par dilectio in proximos, aequalis compassio in subjectos. O beatum virum in cultu divini famulaminis studiosum, et egregiam mulierem, quae totis visceribus diligebat Christum regem! Non ergo est dubitandum quin Dei gratia nunc perceperint praemium virginitati proximum, 135.0896A| quia in ipsis regnavit castitas conjugalis, nec tamen defuit continentia laudabilis. In cunctis eorum actibus resplenduit modestiae virtus; merito fuerunt rectores regni talibus a Deo virtutibus munerati. Beati existunt, et aeternae beatitudinis requiem possidebunt; pro quibus ipsae elemosinae exorant, quas larga manu indigentibus tribuebant, quamdiu in mortali vita manebant. Quid plura? Quanto sublimiorem ascenderant dignitatis gradum, tanto devotiorem Christo impendebant famulatum.

7.

De intentione monasteria construendi. Cum autem persisterent magna prosperitate pacis, omnipotentis Dei inspiratione desiderabant monasteria construere, et adminiculum praebere illic commorantibus 135.0896B| de regiis facultatibus, quatenus sui suorumque patrum vel nepotum memoria ibidem perpetim haberetur firmissima. Igitur tractantibus tanti operis fundamentum quonam ponerent loco, principibus populi in unum convocatis ( an. 935), postulabant sibi consilium dari, in qua parte regionis haec decenter possent adimpleri. Ad haec principes responderunt, dicentes: intra Winithehusum existere sanctimoniales regulari disciplina carentes, quae non possent illic diutius demorari, ni sustentarentur adjuvamine regali; et consilium dabant in Quitilingoburc transferri. Ergo ambobus hoc placuit consilium, et se conspirabant implendum. Posthaec rex Heinricus adiit Batfelthun, quo saepissime exercuit venatum. Ibi paucis diebus interpositis languore 135.0896C| correptus, vi febrium nimirum laboravit, sed parumper sedato infirmitatis dolore, inde ad Erpesvort iter direxit, ibique cunctos principes regni convenire praecepit, ut se invicem coadunarent, quem suorum filiorum regale solium possidere eligerent ( an. 936). Venit et Diemoth abbatissa Winethehusinensis, evocata praecepto regis. Et prioris haud immemor desiderii postulabat, ut sibi subditas sanctimoniales in Quitilingoburc consentiret transponi; quae petitionem regis gratanter accipiens, libenter id annuit.

8.

De obitu Heinrici regis. His ita dispositis, rex Heinricus perrexit ad Imilebun, secum comitantibus paucis. Illic iterata est ejus infirmitas, et non multo post sequebatur mortis asperitas ( Jul. 2). Cum 135.0896D| autem sentiret sui corporis dissolutionem imminere, reginam ad se vocans, multa cum ipsa disputavit secreta, et postremo sermonem talibus conclusit verbis: « O nobis semper fidissima et merito dilectissima, Christo gratias agimus quod te superstitem relinquimus. Nam nullus sibi adjunxit mulierem fide firmiorem, in omni bono probabiliorem. Itaque gratiam habeas quod nos sedulo mitigasti iratum, et in omni re utile nobis dedisti consilium, nos saepius 135.0897A| revocasti ab iniquitate ad justitiam, et sedulo monuisti, vi oppresso facere misericordiam. Nunc te et nostros filios omnipotenti Deo commendamus et electorum Dei precibus, simul cum anima, quae de corpore jam est recessura! » Haec cum dixisset, et regina haud minus illi gratias egisset, moerore plena ecclesiam est ingressa, se suaque omnia commendans Deo, sicut semper solebat. Interim discessit anima regis de ergastulo carnis. Sentiens autem sancta Dei plebis lamentatione, inclitum virum rebus humanis excessisse, prostravit se in orationem, et ipsius animam commendavit in Christi fidem. Postea surgens interrogavit, si adhuc aliquis jejunaret, qui animae sui domini missam decantaret? Audiens hoc Adeldach presbiter, respondit festinus: « Domina, 135.0897B| nondum quidquam gustavimus. » Venerabilis regina olim induerat duas armillas mira arte celatas, quae tanta firmitate brachiis fuerant circumdatae, ut sine auxilio fabri nullatenus possent divelli. Has tunc minimo tangens digito, citius dicto excussit, ita ad presbiterum dicens: « Accipe tibi hoc aurum, et canta missam animarum. » Quamdiu enim venerabilis domina postmodum vixit, eidem presbitero magnam exhibuit gratiam, numquam tradens oblivioni quod primam missam decantaverat animae regis Heinrici; et ob memorem causam hujus facti ipsi impetravit episcopalem dignitatem apud filium suum Ottonem. Cum autem finita esset missa animarum, regina flens intravit cubiculum, ubi jacebat corpus mortuum, et intus invenit regales filios multum 135.0897C| lacrimantes, simulque cum eis omnes militum principes. Haec ut vidit inclita regina, decoras genas lacrimis est perfusa, et exanimi corporis pedibus provoluta amarissime flebat, sicut venerandus rex erga se promeruerat. Sed tantam illi Deus contulerat gratiam et tam laudabilem temperantiam, ut nec per impatientiam illum offenderet, et tamen digne regis obitum plangeret. Tunc filiis ad se vocatis, talibus eos verbis admonuit, dicens: « O filii karissimi, haec sedulo inducite vestrae menti. Deum timete, et ipsum in omnibus semper honorate, qui talia potens est facere. Hic merito vocatur rex et dominus, qui tantam potestatem exhibet pauperibus et divitibus. Desistite jam contendere pro transitoria 135.0897D| dignitate; talem finem capit omnis mundana gloria. Beatus est ille, qui sibi praeparat aeterna semper permanentia. Nec inde vester animus contristetur, quis vestrum alteri praeponatur. Memoriter 135.0898A| retinete, quod in Evangelio dicitur veritatis ore: « Omnis qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur (Luc. XIV, 11). » Post haec rite paratis omnibus quae necessaria erant ad funus, maximo cum honore corpus in Quitilingoburc transportabant, ubi ipse requiescere decreverat; ibique honorifice tradiderunt sepulturae. Tunc regina venerabilis supra memoratam abbatissam monasterii Winithehusinensis ad se iterum vocavit, et congregationem sibi subditam illuc transferri admonuit. Quod abbatissa primo rennuit, sed postmodum imperante ejus filio Ottone consensit.

9.

De electione Ottonis regis. Post excessum incliti regis Heinrici ductores primi conveniebant et de statu regni consilium habebant. Perplures dijudicabant, 135.0898B| Heinricum regno potiri, quia natus esset in aula regali; alii vero desiderabant Ottonem possidere principatus honorem, quia aetate esset major et consilio providentior. Quid plura? Disponente providentia Dei, sceptrum regiminis cessit Ottoni ( Aug. 8). Inde magis ac magis inter fratres convalescebat discordia, quae inter ipsos versabatur ab infantia. Assidue litigantes, nil pacificum mutuo loquebantur. Tunc regius juvenis Heinricus multa sustinuit adversa, quae inclita mater econtra salutaribus disciplinis lenivit, et sedulo ammonuit Scripturae dicentis: « Quem enim diligit Dominus, corripit, et quasi pater in filio complacet sibi (Prov. III, 12). » Hic multa de angustiis ejus praetermittuntur, quia si per singula volverentur, narrantibus 135.0898C| simul et legentibus prolixa viderentur. Tandem mediator Christus Jesus nolens fratres inter se diutius discordare, per sanctae matris meritum illos concordavit in unum ( an. 939-941). Post haec rex Otto praefecit fratrem suum Heinricum ducem super Baowariorum gentem ( an. 946). Sanctus vero Bruno, aetate minimus, adhuc degebat sub censura litteralis disciplinae, et laeta indole de die in diem proficiebat in Christi servitute. Cum autem profecisset aetate et sapientia, rex adjunxit eum sibi per amorem fraternitatis in ministerium arch capellani. Interim obiit Wigfridus vir venerandus, qui archiepiscopalem Coloniae sedem possedit; et munere superni dispositoris Brunoni cessit episcopalis honor 135.0898D| dignitatis ( an. 953). Ascenso autem tanto culmine potestatis, nequaquam sibi inde crescebat tumor elationis; sed sancta mens episcopi se potius inclinavit humilitati, illud in memoria recondens, 135.0899A| quod Scriptura ammonet dicens: « Quanto magnus es, humilia te in omnibus (Eccli. III, 20). » Pervigil fuit sapientia, placabilis lenitate nimia, serpentis astutiam cum lege custodivit, et columbae simplicis animum non amisit. Gregem sibi commissum dilexit, et per baculum disciplinae multos ab errore eripuit, quosdam collationibus assiduae disputationis ad meliora ducens, quosdam placidae maturitate doctrinae desiderio sanctae conversationis implens. In sermone fuerat mitis, in doctrina humilis, malorum acerrimus destructor, et veritatis studiosus assertor; humilibus blandus, superbis severus. Quosdam intra septa gregis suscipiens, ex lupis oves fecit, alios extra septa enutrivit. Et quidquid alios docuit, ipse primum implevit. Necnon in eadem 135.0899B| civitate extruxit quam plurima monasteria. In omnibus etiam extitit fortis athleta Dei et propugnator Christianae fidei. Quid mirum, filios in bono proficere quorum mater numquam cessabat Deo servire?

10.

Qualiter post obitum mariti vixit. Quis scripto valet comprehendere vel cujus lingua poterit explicare, quam gloriosus amor Christi flagrare coepit in mente illustris reginae Mahthildis post obitum Heinrici regis? Stabilis permansit in fide, humilis in Dei timore; cujusque disciplinae memor extitit, et justitiam cum religione retinuit; ad omnem tolerantiam fortis, et ad sustinendam injuriam mitis, facilis ad faciendam misericordiam, gerens pacem fraternam. In omnibus ejus actibus et confabulationibus 135.0899C| laudabilis apparuit gravitas et admiranda dignitas, tamque se honestam exhibuit in pudore, ut perplures arbitrarentur illam esse virginem, ni vidissent egregiam prolis foecunditatem. O quanta reverentia Dei timoris! Semper intendebat studio orationis et quam forti animo se praeparavit ad resistendum diabolo, fiducialiter gerens scutum fortitudinis ad expugnandum secularis pelagus temptationis. Transitoriis enim rebus non implicata, Christum solummodo secuta est. Noctis quoque tempore, quando omnibus mos est requiescere, collocavit se in lecto quasi causa dormiendi, ut sic celaret intentionem operis boni, et parumper est dedita sompno, ut potius confortaretur 135.0899D| ad serviendum Deo. Postquam autem persensit dormire omnes in cubiculo secum pernoctantes, spreto fulgenti stratu clam surrexit, atque cubicularem puellam tacita excitavit; exin gressu suspenso exiens cubiculum, ecclesiam intravit sancta celebritate ymnorum, non stipata turbarum 135.0900A| obsequiis, sed incedebat sine humano favore, gratia Christi secum comitante; pernox in oratione non cessabat Deo servire. Quotienscumque ecclesiam intravit, numquam vacua manu ad altare accessit, nec rege vivente nec in viduitate. O quam feliciter consummavit longitudinem noctis in omni studio boni operis, et quam familiari voce ad Deum clamavit et veniam peccatorum postulavit, et qualem cum sanctis animabus meruit habere amicitiam, quibus a Christo imploravit requiem sempiternam! Ante galli cantum totum finiverat psalterium, nisi brevitate noctis impediretur. Sentiens autem tempus appropinquare quo conveniebat nocturnales laudes celebrari, recessit ad cubiculum cum silentio, et nesciente aliquo collocavit se in lecto, quasi 135.0900B| totam noctem illic dormiendo egisset et nusquam inde pedem movisset. Dato autem signo ad nocturna, haud segnis surrexit, et properando iterum intravit ecclesiam, divinas laudes auscultans, et intento corde orationum instantia desudans. Post nocturnam vero omnibus egressis, intus mansit januis clausis, oculis ac manibus intendens in coelum, invictum ab oratione non relaxavit spiritum, usque dum aurora lucis umbram depulit noctis. Postea ingressa cubiculum, reclinavit se paulisper ad requiescendum, ut lassa membra reficeret, ne in famulatu Christi deficeret. Interim confluxit multitudo pauperum, de ejus manu acceptura victum et vestitum. Quorum clamorem mox ut persensit, impigre de somno surrexit; esurientes 135.0900C| misericorditer pascens, et nudos vestimentis induens, non dubitavit se Christi membra tegere sub inopum veste. Quibus etiam refectis, et quae necessaria erant habundanter impensis, vestimenta viduitati congrua induit, et ecclesiam cum reverentia intravit. Nullus praevalet dicere quanta religione consueverat missam audire: nullum interim protulit verbum, sed actu pariter et habitu intendebat in Deum. Quid plura? A matutina hora usque ad vesperam nemo illam conspexerat a bonis operibus otiosam. Non est etiam reticendum beatissimae reginae temperamentum, quod in omnibus suis laudabiliter servavit; nam nec cibo aut somno amplius indulgebat, nisi quantum naturae necessitas depoposcit. 135.0900D| O beata, quae dolo caruit, et in qua pietas apparuit! Mitis et pacifica et omnibus misereri promptissima, neminem judicans, neminem dampnans, nulli malum pro malo reddens, nihil arbitrio suo agebat, sed per omnia ad nutum et voluntatem Dei tendebat. Omnes male agentes illam oderunt, 135.0901A| et recte viventes dilexerunt. Magnam adversus omnes injurias patientiam assumsit, et quae excellens fuit regina, propter Deum multa sustinuit adversa. Raro videbatur irata vel etiam commota; nemo illam vidit ultra modum moerentem aut ridentem. Miro caritatis splendore effulsit, modestiae mirabilis amatrix et humilitatis placida sectatrix; in se plerumque severior, in ceteris autem clementior, omnibus fuit totius bonitatis exemplum, largiendo, miserando, errantes convertendo. Quotiens sibi tributa solvebantur a vectigalibus, decimas inde dedit pauperibus et Christo famulantibus; et quo ire pede non poterat, misso munere circuibat. Neque enim sunt tam parva quae gessit, ut omnia litteris comprehendi possint, quia si quis universa numerare 135.0901B| voluisset, immensum legentibus volumen edidisset.

11.

De tribulatione quam a filiis sustinuit regina Mahthildis. Tunc diabolicae fraudis astutia, semper invidens operanti bona, studuit Deo dilectam reginam a servitio Christi impedire sua callidissima temptatione, et contra venerandam Christi famulam quosdam excitavit perversos, ejus vitae et virtutibus invidos, qui ad aures filiorum pervulgabant quod innumerabiles pecunias congregasset, et regalis census opulentiam penitus consumpsisset. Cum autem haec et alia istiusmodi pervulgarentur regi Ottoni, graviter commotus, totum imperialiter reposcebat, quod sancta Dei pauperibus distribuebat; ubique mittens exploratores, 135.0901C| qui ejus nuntios, indigentibus munera portantes, expoliarent et contumelia affectos remitterent. Haec et his similia cum immerito sustineret Christi famula, quod illi videbatur molestius, haut minus gravem injuriam sibi intulit Heinricus, quem miro affectu amoris cunctis praeposuerat filiis. Ad extremum cogebant eam, dotales regiones relinquere et sacro velamine se consignare. O beatam dominam, quae in multis temptata, nec tamen temptationi succubuit evicta! Quid creditur illi inesse moeroris, dum undique angebatur tanta vi tribulationis? Minus moleste ferret, si, Heinricus, quem egregie amavit, fratri non concordasset. Impia ergo discordia, quae inter ipsos versabatur ab infantia, illos 135.0901D| tunc consociavit ad iniquitatem, quos prius prohibuerat fraternam gerere pacem. Contra haec omnia venerabilis regina miram in cunctis exhibuit patientiam et fortem in adversis constantiam; custos oris sui, ne quid proferret incongrui, studiosa ad continuae orationis usum, ut vinceret insidias adversantium, immo illata sibi injuria constantior, 135.0902A| et psalmistae versiculi non immemor: « Dominus mihi adjutor est, non timebo quid faciat mihi homo (Psal. CXVII, 6); » leve existimans quid ferret, tantum ne Christo vilesceret. Nulli maledixit, sed propriis deputavit meritis quicquid angustiae pertulit ab adversantibus filiis; semper retinens in memoria quod in sacra didicerat Scriptura: « Quia per multas tribulationes et angustias oportet nos introire regnum Dei (Act. XIV, 21). » Si quis autem calumpniam, quam patiebatur, ingemuit ipsa praesente, quasi cupiens moerorem ipsius lenire, talibus verbis econtra fertur respondisse: « Rex Otto calumpniatur nobis, id nostris exigentibus meritis; Deus autem sciat illum, qui contra nos excitaverit nostrum amabilem filium Heinricum, 135.0902B| cujus solamine sperabamus enatare quicquid nobis accidisset triste; nunc iste adversatur nobis, qui debuit esse consolator. Nequaquam tamen pati possumus, ut quid de eo inclementius dici audiamus; quia nunc a nobis praecordialiter diligitur, quamvis inimicus putetur. Illud autem nos graviter compungit recolentes, illum nobis dulcissimum erga nos esse tam amarum. Sed nil ageret, si regis juvamen sibi deesset; Deus autem illi parcat, ne ab ipso ultionem recipiat. Utinam donante Deo sine amborum fieri posset periculo, ut propter nos tanta inter eos firmaretur pacis unitas, ne ulterius inirent inimicitias! » Cum autem sancta Dei vidisset, molestias filiorum sibi non minui, sed de die in diem plus 135.0902C| augeri, relinquens quidquid rex Heinricus sibi dederat in dotem, in occidentali regione adiit Angerinensem , cupiens adversantibus parcere filiis, ne incurrerent iram divinae ultionis. Illic, Deo cooperante, haud minus quam consueverat quodque bonum exercebat. Post haec divina dispositione regi innumerabilia supervenere flagella, retroversis victoriae triumphis ( an. 944), aliisque rerum nihilominus secundis. Heinricum autem invasit morbi gravedo, quae et illum purgavit a delicto. Et tamen superna miseratio illi pepercit feriendo, quasi Christus satisfaceret voto matris, quae sedula prece ei exoravit veniam remissionis.

12.

Qualiter reducta sit. Videns autem rex Otto quia nihil proficeret in prosperis ut prius, timuit 135.0902D| usque ad mortem contristatus. Tunc sacerdotes et ceteri principes, quorum corda Deus illustraverat, ingressi ad venerabilem reginam Edith, cohortantur illam, ut admoneret regem, quatinus cum honore suam in regnum revocaret matrem. Quae statim ingressa ad regem, sic ait: « Ne contristetur noster dominus, divinis flagellis correptus, revocetur 135.0903A| vestra mater sanctissima, regnumque, ut convenit, prima possideat; et ut speramus, vestra omnia prosperabuntur et in pristinum restituentur gradum. » Rex autem poenitentia compunctus et commissi haut immemor reatus, Deo inspirante, in sancta matre se deliquisse cognovit. Haut mora, missis episcopis, ducibus ac comitibus et omnibus sapientissimis militum, matrem cum honore revocandam, praecepit Christi famulae hujusmodi scripta deferri: « O venerabilis domina, Dei iracundiam jam satis nimiumque exacerbavimus in nos persecutione vestra. Fatemur quod peccavimus, et injuste contra vos egimus; propter Deum nobis dimittite, et a Christo veniam remissionis implorate. Quodlibet supplicium libenter patimur, tantum ut 135.0903B| vestra gratia fruamur. Ad haec ut ad nos iter dirigatis, petimus; nos et omnia nostra ditioni vestrae subdimus, insuper et restituemus quidquid vobis injuste abstraximus. Nil nobis jocundum erit, antequam vos videre contigerit. » Beatissima vero regina petitionem filii hilari mente percipiens, quidquid pertulerat adversi penitus tradidit oblivioni, nec diutius distulit, sed iter accelerans in Gruona venit.

13.

De reconciliatione Ottonis et matris (Oct.). Cum autem adventus venerabilis reginae Mahthildis pervulgaretur ad aures regis Ottonis, multo comitatu obviam tendit, secum comitante regina Edith. Ut vero primum vidit Deo dilectam appropinquare, ab equo desiliit, et propius accedens, genu flexo in 135.0903C| terram, veniam postulavit, dicens: « O omne decus nostri decoris, et solatium cujusque laboris, cujus meritis deputabimus; regnum quod possidemus. Sumite de nobis quodcunque supplicium vultis, ut nobis tantum liceat redire in gratiam reconciliationis. Jam satis luimus quidquid contra vos deliquimus; nam ex illo tempore quo abscessistis a vestra dotali regione, retroversa est omnis prosperitas belli, necnon fractae sunt nostrae vires, et crebro contra nos praevaluerunt hostes. » Contra haec mater venerabilis, decoros oculos perfusa lacrimis, filio statim praebuit osculum pacis, quasi ab eo nihil pertulisset adversitatis, et animum supplicantis talibus consolabatur verbis: « Fili mi, nolite contristari; speramus enim, vos veniam a Domino consequi; nam si nostrorum non exigissent peccaminum merita, vestra ex parte nulla nobis obviassent adversa. Deus autem vobis tribuat indulgentiam 135.0903D| per ineffabilem suam misericordiam, qui paratus est misereri cuique poenitenti, si commissa perfecte defleverit et postmodum non admiserit. » 135.0904A|

14.

De reconciliatione Heinrici. Comperiens autem Heinricus, juvenis decorus et egregiae matris nimium dilectus, regem Ottonem suum fratrem tanta satisfactione inclitam sibi matrem reconciliasse, haut minus poenitentia compunctus, iter tendit, et ubi sanctam Dei invenit, talibus verbis eam est aggressus: « O venerabilis domina et, si fas est dicere, mater karissima, nos graviter contra maternam vestri dulcedinem deliquisse confitemur; sed nunc veniam postulamus, quam non meremur. Attamen obsecramus vos per animam et nomen nostri patris, ut in pristinum vestrae gratiae gradum nos redire concedatis. Non dubitamus quin a Christo consequamur veniam remissionis, si vos ex toto corde ignoscitis; quia, ex quo vestram pietatem 135.0904B| in iram provocavimus, morbi gravedine nimium periclitati sumus. » Quem venerabilis domina ut vidit lacrimantem et pro indulgentia humiliter supplicantem diutius pati non potuit, sed in hanc vocem celeriter prorupit: « Fili mi Heinrice, noli flere; desiste, fili, desiste! Mater enim tua ex te audire non praevalet haec precantia verba. Propius accede, et matri tuae osculum praebe. Deus fidelis sit tibi placabilis; nos te diligimus, sicut prius; nam non ignoramus quod te adversum nos excitavit persuasio inimicorum. » Haut mora, satisfactione tali percepta rex Otto et dux Heinricus sanctam Dei introduxerunt in dotales regiones, et sicut dignum erat primam constituebant. Post haec mira inter matrem et filios erat pacis tranquillitas, 135.0904C| et ad omne bonum unita voluntas; in consolatione pauperum fuerunt unanimes, in constructionibus ecclesiarum et monasteriorum concordes. In matre erga filios mira fuit caritas, in filiis obedivit sancta humilitas; et ut breviter conciudatur, perseverabant pacis stabilitate usque ad obitum vitae, diabolum conculcantes per caritatem, qui nuper inter ipsos seminaverat litis fomitem.

15.

De obitu Edith reginae. Interim contigit piam Edith reginam, perpetuo victuram, praesentem amittere vitam ( an 946, Jan. 26). Rex autem Otto, jam provectae aetatis simul cum matre, ecclesias et monasteria construxit; portans pacem et recte judicans, paternam in cunctis imitatus est pietatem. Post obitum Edith illustris reginae tres annos egit in viduitate, cunctis bonis operibus diligenter instabat, et sacras lectiones studiose legebat. Jamdum multis comprobarat castitate viduitatis 135.0904D| et assiduitate orationum, sibi animum esse, a conjugali consortio se velle postmodum abstinere. Tunc construxit beatissima regina Mahthild monasterium in Palidi, illic congregans turmulam 135.0905A| clericorum, quibus larga manu impendebat quaeque necessaria. Interim vero obiit Lotharius ( an. 950), Latinorum princeps egregius, cui regina Adelheit in matrimonium copulata fuerat, excellens morum probitate et generis nobilitate. Hanc quidam perversus, nomine Berengarius, multis infestabat injuriis, ut ea potita conjuge, dominium pariter sibi usurparet in regno Latinorum. Quod cum pervenisset ad aures incliti regis Ottonis, fratrem suum Heinricum et omnes principes militum convocavit, et ad bellum arma praeparari jussit, dicens sibi esse animum regionem visitare Romanorum, superbienti Berengario ut resisteret et viduae oppressae subveniret. Quid plura? Rite paratis rebus, prospero cursu in Italiam pervenerunt 135.0905B| ( an. 951), et gratia Dei sors victoriae contigit regi Ottoni in expugnatione Berengarii regis et in ereptione Adelheidis. His itaque peractis, rex cum exercitu suo Christo offerebat sacrificium laudis, qui in omnibus suum adimpleverat votum, et contra inimicos confortaverat manum. Postea rex commendavit Berengarium fratri suo duci Heinrico custodiendum, praecipiens, illum in regionem Bajowariorum mitti et illic sub arta custodia constringi; ubi etiam praesentem vitam finivit ( an. 964). Praefatam vero dominam Adelheidam gaudens secum duxit per civitates Latinorum. Videns autem, quod mirae esset prudentiae et probabilis vitae, suum animum illius amori indulsit, et in conjugium sibi copulavit. Postea aliquantum temporis in Italia 135.0905C| commorabantur, et non multo post in regionem Saxonum proficiscebantur ( an. 951-952). Illi autem per longum tempus regni solium possidentes, gratia Dei foecundabantur sobole regali. Primo procreabant puellam, inclitae Mahthildis reginae vocabulo dictam, quam rex Otto conjunxit in Quitilingoburc contubernio sanctimonialium juxta matris votum. Exinde gignebant puerulum, patris nomine vocatum; huic post obitum patris Dei ordinatione provenit dignitas regalis ( an. 955). Quotienscumque beatissima domina Mahthild suae sobolis partum comperit, Christo gratias retulit, cujus misericordiae deputavit, quicquid sibi boni et hilaritatis contigit.

16.

De infirmitate et obitu Heinrici ducis, filii Mahthildis. Igitur venerabilis regina multum hilaris 135.0905D| effecta, quia filii de finibus Italiae venerant incolumes, et in utroque sexu clara suae sobolis multiplicabatur progenies; sed insperate dolor ingens accidit, qui hoc gaudium in moerore penitus consumsit, et quem oblivioni non tradidit, quamdiu mortalis vitae spiritum traxit. Heinricus, dux Bajowariorum praeclarus, nimia infirmitate correptus est. Qui cum sentiret, morbi gravedinem non minui, 135.0906A| sed magis magisque augeri, iter festinavit in Palidi, piam matrem videndi. Illic et sanctam Dei postremo vidit, atque in propriam regionem proficiscendi licentiam postulavit. Regina vero aegrotantem filium secum paucos dies retinuit, ejusque infirmitati omnem curam et medicinam adhibuit. Appropinquante autem die quo abire decreverat, sancta mater illi plurima praedixit, ac postremo his salutaribus verbis admonuit « Fili mi karissime matris tuae verba diligenter attende, et poenitentiam tuorum age peccatorum, ut a Deo consequaris veniam. Nam versatur in dubio, quorsum haec spectet aegritudo; ut enim timemus, tuam desiderabilem faciem ultra non videbimus. » Praeter haec per spiritum prophetiae multa illi praedixit, quae 135.0906B| eventus rei postmodum comprobavit. Postea sese invicem amplectentes, oscula dederunt, multum lacrimantes. Quid plura? Heinricus in regionem Bajowariorum perrexit, et ibi quam plurimos dies aegrotando laboravit, usque dum Deo jubente anima de corpore exivit, et ut speratur, paradisi januam introivit ( an. 955, Nov. 1). His ita peractis, in urbe Ratispona sepelierunt corpus incliti ducis. Tunc venerabilis domina Judit, illustri viro legali vinculo conjuncta, misit nuntios, grave nuntium piae matri indicaturos. Qui cum recto cursu in Quitilingobure venissent, et tristem ducis obitum principibus indicassent, per totum diem omnes in dubio versabantur, a quo sanctae Dei haec placide nuntiarentur. Altera vero die postquam missam audierat, cum 135.0906C| dialogum accepisset in manum et studiose intendisset legendum, Richburch sua fidelis pedissequa intravit, et nuntios de regione Bajowariorum venisse indicavit. Quae statim moerore concussa, quasi mali quod acciderat praescia: « Jube illos, inquit, accersiri, ut comperiamus quomodo se habeat infirmitas filii nostri. » Qui cum fuissent ingressi et coram data esset copia fandi (VIRG. Aen. I, 520), reginam salutaverunt, et adhuc nil triste dixerunt. Illa autem multa interrogavit super filio corde sollicito, si se lenius haberet infirmitas, vel quomodo apud ipsum ageretur rerum prosperitas. Legati vero de his pauca respondentes, epistolas praesentabant pertristes, quae causam continebant, quam ipsi indicaturi venerant. Ut ergo 135.0906D| cognovit gloriosa regina ex litteris, dilectum filium suum ex hac vita migrasse, pallor in facie apparuit, et gelidus tremor per omnia membra cucurrit, et liber, quem in manibus tenebat, cadentem vultum suscepit. Cum autem paululum refrigesceret moeroris asperitas, statim prorupit in lacrimas, et totum diem flendo peregit, nec prae doloris amaritudine quicquam cibi eo die gustavit. Convocans autem sanctimoniales ad ecclesiam, illas exhortabatur pro 135.0907A| defuncto misericordiam Domini implorare, et ipsa primum flectens genua, hanc orationem effudit pro cari filii anima: « O domine Deus omnipotens, miserere animae famuli tui, quam de hoc seculo migrare jussisti: memento, quaesumus, quod perraro jocunde vixit, et omne tempus mortalis vitae pene in angustia peregit. » Post haec ab oratione surrexit, et ad sepulchrum regis Heinrici gressum mediocriter tendit; super quod caput inclinans, sic illacrimans ait: « O noster domine, quam felicior nobis extitisti, qui hanc amaritudinem doloris non expectasti in stadio vitae mortalis! Nunc, ut speramus, gaudes in requie, nec quicquam curas de nostra perturbatione. Quotiens acerbum diem tuae mortis menti induximus, hac sola consolatione respiravimus, 135.0907B| quod dilectissimi filii nostri vita superstes erat, qui ore, nomine et habitu te maxime referebat. » In hac etiam die herilia deposuit vestimenta, quae in viduitate pro ornamento habuit. Post obitum enim memorandi regis Heinrici assidue induit coccinum unius coloris, non in publico, sed sub lineo vestimento, et pro decore ornamenti ante se gessit parum auri. Hoc totum tunc deposuit, et postmodum lugubri veste induta processit. Posthac neminem voluit audire carmina secularia cantantem, nec quemquam videre ludum exercentem, sed tantum audivit sancta carmina de evangeliis vel aliis scripturis sacris sumpta, necnon in hoc sedulo delectabatur, ut de vita vel passione sanctorum sibi cantaretur. Cetera mundi 135.0907C| delectamenta respuit, et tota intentione divino famulatui tantum intendit; Deum in omnibus et super omnia diligens, et nihil ejus amori praeponens. Resplenduit in ea aurum justitiae, gemma misericordiae, gravitas amabilis, honestas admirabilis, sermo modestus et in suo tempore congrue proferendus. Numquam reticuit quicquid loqui idoneum fuit. Peregrinis, viduis et pupillis praeerat, sicut mater filiis. In omnibus quae fecit, temperantia justitiae sibi non defuit.

17.

Quanta cura elemosinam impendebat egenis. Difficile est enumerari quantum intendebat venerabilis regina elemosinarum largitati. Bis in die omnigenis ciborum deliciis inopes recreavit; insuper 135.0907D| cum accederet mensae regali, praecepit peregrinos et indigentes convocari, illis devote distribuens alimenta, quae sibi apponebantur lautissima, credens se pascere Christum sub specie pauperum. Si aderat monasterium, tria superposita mensae misit Christo famulantibus et in aegritudine decumbentibus, 135.0908A| sin autem abfuit monasterium, ceteris indigentibus haec eadem porrexit. Quid autem mirum, quod hominibus larga fuit et benivola, quae gallo cotidie ministravit, qui lucem diei nuntiat et quosque fideles ad Christi servitium excitat. Nec etiam oblita est volucrum aestivo tempore in arboribus resonantium, praecipiens ministris, sub arbores projicere micas panis, ut si quis de volucribus supra sedisset, in nomine Creatoris illic alimoniam inveniret. Porro ubicumque iter egit, juxta currum candelas portari jussit, quas singulis divideret oratoriis, et simul cibos, quibus in itinere obviantes reficeret egenos. Sin autem intenderet lectioni vel psalmorum decantationi, ut ipsa praetereuntes videre non posset, 135.0908B| aut si caput somno inclinaverat, quia in bonis actibus noctem pervigilem ducere solebat, Richburgam sibi ministrantem sanctimonialem praecepit diligenter observare, ut nullus praeteriret pauperum insalutatus vel de suis largitionibus non recreatus. Si vero illa negligente aliquis pertransiit egentium non percipiens alimentum, statim caput elevans de somno, quasi spiritu prophetiae plena, praecepit currum stare et egenum qui transierat revocare, praebens illi victum seu aliud necessarium. Post haec paullisper commota, sanctimonialem salutaribus verbis admonuit, ut deinceps diligentius observaret, quidquid suae fidei commendasset. Vox egeni numquam apud illam inaniter sonuit, nec ipsa surda praeteriit. Non minor erat misericordiae usus, quam de plebe 135.0908C| concursus; nec deerant qui peterent, nec deficiebat quod donaret. In quacumque civitate commorabatur hieme, per totam noctem ignis ardebat in singulis tectis quae ibi fuerant, et insuper sub aere nudo, ut quisquis indigeret, illic sese calefaceret, aut quisquis in caligine noctis erraret, viso lumine non offenderet. Praeter cotidianam largitatem elemosinarum singulari honore celebravit sabbatum, a prima quippe hora, immo ab ipsa aurora lucis, numquam vacavit ab operibus bonis. Mane balneum praeparari jussit, et pauperes peregrinosque lavari jussit. Aliquando vero cum se a populi frequentia abripere potuit, ipsa occulte ingrediens, manibus propriis sordes diluebat singulis, et quae multis 135.0908D| imperabat regina, pauperibus serviebat quasi ancilla. Si vero ipsa impedita est ingredi, circumfusa multitudine populi, suas intromisit pedissequas, quas in fide apud se noverat probatissimas, ut necessaria egenis ministrarent, et in vice ejus ipsis humili et deservirent. Egredientibus autem illis de balneo, 135.0909A| omnes cubiculum introduxit, esurientibus dans alimenta et nudis vestimenta; quia non dubitavit, membra Christi tegi sub largita veste inopi. Laborantibus autem in infirmitate, qui ad se non poterant venire, misit poma et quae inter regales cibos videbantur optima; et saepe accidit gratia Dei, ut qui infra decem dies nil gustaverat cibi, per ejus merita perciperet refectionem pariter et salutem. Nec hoc silendum esse censeo, quare tali reverentia custodiret sabbatum. Primo quidem propter vigiliam dominicae resurrectionis, quae in hac die celebratur per circulum orbis; dehinc quia venerandi regis. Heinrici anima in eadem die de corpore soluta est, et, ut speratur, paradisi januam est ingressa. Quamdiu ergo sancta Dei vixit, studiose observavit incliti 135.0909B| regis octavum, tricesimum et diem anniversarium. Nullus etiam dubitet, quin ejus bona opera placuissent Deo, quae tanta devotione operabatur in sabbato; nam ipsa quoque eadem die de hoc seculo migravit, et de labore ad requiem pervenit.

18.

Quia nunquam ocio indulserit; et de pane pauperi de monte projecto. Festis diebus, quibus non licitum est insistere manuum operibus, ipsa legit vel legentibus aurem accommodavit, et quidquid sacra Scriptura praecepit, memoriter tenuit. Cotidianis vere diebus psalmodiae et divinae lectioni inhaerebat, nec minus manuum operationi instabat. Si quando autem impediebatur diverso populorum sermone, solito more divini operis studium celebrare, 135.0909C| hora saltem refectionis stans ante mensam, nihil cibi gustavit, priusquam aliquid operis faceret, illud non obliviscens quod dicit Apostolus: Qui non operatur, nec manducet (II Thes. III, 10). Clementia vero Dei omnipotentis meritum venerabilis reginae nolens diutius latere, per illam operabatur miracula, ut liquido cunctis innotesceret, quantum sibi obsequentis vita placeret. Nam dum quodam tempore in Quitilingoburc anniversarium diem regis Heinrici magno apparatu celebraret, ut semper consueverat, tanta confluxit multitudo pauperum, ut nullo possent comprehendi numero. Regina vero illorum adventu hilaris effecta, praecepit quosdam collocari in cacumine montis, et ceteros in imo vallis, ipsa ministrans in monte vescentibus, alios vero commendans 135.0909D| dispensatoribus. Cum autem omnes regales cibos impendisset, et larga manu quaeque necessaria habundanter ministrasset, adhuc tortum panem non perceperant, qui in valle sedebant. Stans ergo illa supra montis verticem, subito arripuit panem, super quem signum crucis imponens, invocato Christi nomine, projecit ab alto cacumine; qui volutus de loco in locum, inter densitates saxorum et sepium 135.0910A| integer pervenit in cujusdam pauperis sinum, cui illum decreverat dandum, coram astante plurima multitudine populi, qui ejusdem testes fuerant miraculi. Ad haec beatissima regina Christo gratias humiliter egit, cujus munere et virtute id noverat evenisse. Sed et alio nihilominus in eadem civitate est declarata miraculo.

19.

De cerva, quae ampullam devoraverat. Mos quippe fuerat sanctae dominae, cotidie sacerdoti ad missam praesentare oblationem panis et vini pro salute et utilitate totius sanctae ecclesiae. Quadam ergo die, finita missa, una aurea ampulla incaute est perdita, in qua sancta Dei ad sacrificium vinum obtulerat. Richburc autem pedissequa ejus et aliae sibi ministrantes, nimio timore coangustatae, ubique 135.0910B| requirebant, et invenire non poterant. Sequenti vero die cum cantaretur missa, Christi famula solitam reposcebat ampullam a sanctimoniali praedicta; quae perfusa rubore dixit, furto es e sublatam. Post missam regina ecclesiam egressa est, paullulum commota; statimque obviam habuit quamdam cervulam infra claustra monasterii edomitam; quam ut vidit, blando nutu ad se vocavit, adjurans per nomen Christi, ut sibi vas redderet, quod devorasset. Bestia autem virtuti imperantis obediens, dicto citius ampullam evomuit, haud immerito illius praecepto parens, quae Deo semper fuit obediens. Omnes qui aderant Deo gratias agebant, quia regina de bruto animali vas illaesum recepit, quod nec ipsa devoratum 135.0910C| viderat, nec ab aliquo audierat.

20.

De prophetia sanctae Dei. Non etiam prophetiae dono caruit, quae signorum efficacia enituit. Regalis progenies quodam tempore in Fraso conveniens, pariter venerunt regales pueri, filiorum scilicet filii, Otto puer filius Ottonis imperatoris, et Heinricus natus Heinrici ducis Bajowariorum; et sicut venerabilis regina hunc prae ceteris suis natis dilexerat, ita et filium ejus Heinricum, suum parvulum nepotem, aliis nepotibus in amore praeposuit. Sedente igitur Mahthilda venerabili ad epulas regalis mensae et secum Adelheida regina, coram astabant pueri jocantes ludo infantili. Tunc Heinricus mensae accessit propior, qui sanctae Dei fuit carior, egregiam aviam diligenter intuens, ac familiariter se 135.0910D| reclinavit in ejus gremium, tamquam ab ea desiderans osculum. Quem venerabilis regina gratanter suscepit, et amplectens illum brachiis, sic ait: « O domine Deus omnipotens, gratias tuae pietati referimus et laudes, qui hunc parvum nepotem nobis reservasti incolumem, cujus patrem atra dies mortis abstulit. Sed gratias tibi, qui hoc nomen de nostra generatione delere noluisti. Hunc nobis, quaesumus, 135.0911A| salvum reserva, quamdiu velis mortali nos tenere in vita, ut nostrum amabilem filium Heinricum per nomen saltem imitetur et vocem. » Tunc et venerabilis regina Adelheit sic ait: « Quam exoptabilis est hujus pueri aspectus, et quam decorus ad intuendum vultus! Ubi ergo invenietur virgo, quae ei conveniat forma et ingenio? Nos natam habemus parvulam, nomine Hemmam; hanc illi reservemus, si Deo placet et vobis, ut nobis copuletur hic gener exoptabilis. » Econtra Christi famula reticuit, et diu in responsione haesitavit. Post haec longa trahens suspiria, haec reddidit verba: « Absit, ut de nostra parte vobis eveniat tantum triste; expedit enim filiae vestrae feliciori se viro adjungere. Hoc nomen tunc solummodo decus habuit, quamdiu dominus noster 135.0911B| Heinricus vixit. Postquam autem in posteros venit, numquam infortunio caruit. Quid dicimus de angustiis et tribulationibus quas sustinuit pater ipsius? Sed enim adhuc in divina dispositione est quid huic debeat accidere. Speramus autem, hoc nomen non excidere de genere nostro, priusquam aliquis parvulus nepos oriatur de ejusdem parvuli semine, qui sublimetur regali dignitate. » Quis autem dubitet, electae Christi famulae prophetiam in christianissimo rege Heinrico nunc esse impletam; qui sine vi et armis suscepit culmen regiminis, et tranquilitate pacis nunc tenet honorem dignitatis? O rex Heinrice, merito laudande, induc etiam atque etiam menti tuae prophetiam insignis reginae, et cognosce te tantae dignitatis ascendisse solium per ipsius interventum 135.0911C| et meritum. Dominus Deus omnipotens, qui te elegit et sine vi culmen honoris concessit, tribuat tibi copiam benedictionis suae, coronetque te corona justitiae; faciat te blandum justis et terribilem impiis, quatinus justitiam sectantes per lenitatis mansuetudinem corrobores, et errantes per justitiae districtionem terrifices. Angelus Domini te semper praecedat. comitetur et subsequatur, qui omnes actus tuos dirigat, et cunctos inimicos sub tuis pedibus conterat, ut ad profectum sanctae ecclesiae diuturno vivas tempore, et postmodum vitam percipias sine fine. Autor hujus dictatus non omitteret, quin tibi, rex gloriose, perpetuae felicitatis et mundanae prosperitatis plus exoptaret, si non ab invidis magis deputaretur 135.0911D| vituperationi adulationis, quam caritati veritatis. Supersunt plurima de te laudabiliter dicenda; sed haec praetermittenda sunt, ut ora invidorum obstruantur.

21.

De unctione Ottonis regis. Revertendum est est ad priora, ut ad finem perducantur incepta. Cum gitur longe lateque divulgarentur innumerabiles 135.0912A| virtutes reginae Mahthildis, mira opinione laudis vocatus est filius ejus rex Otto in regnum Romae a praesule sedis apostolicae, ut gloriam imperialis coronae perciperet, et Romanis praeesset ( an. 961). Tunc commendans regnum et Ottonem, parvum filium suum, piae matri et archiepiscopo Wilhelmo, secum tulit fortia virorum pectora, et Christo duce Romam properabat, sicut papa mandaverat, secum comitante regina Adelheida. Cum autem pervenisset ad cathedram sancti Petri, simul cum uxore imperialem coronam accepit munere Christi, et totus populus Romanorum se sponte subjugavit ipsius dominatui, et sibi solvebant tributa, et post illum ceteris suis posteris ( an. 962, Febr. 2). Interim venerabilis regina inter spem et metum angebatur dubia, utrum 135.0912B| filio suo evenissent prospera an adversa, et pro incolumitate ejus vitae Deo semper obtulit sacrificium continuatione precum et largitate elemosinarum. Tunc etiam construxit monasterium in civitate Northusunensi consensu sui parvuli nepotis Ottonis, pro anima regis Heinrici et sui carissimi filii, cui patris nomen imposuerat, et quem in praefata civitate procreaverat. Illic congregaverat turmulam sororum Deo et beatae Mariae virgini famulantium. Interea pervulgabatur Ottoni imperatori in Roma, suam eptimam matrem nimium contristari de ejus absentia; qui miro accensus amore Christo dilectam videre, statim reliquit Romam et pervenit in civitatem Coloniam, ubi frater ejus Bruno venerandus archipraesulatus tenebat infulam ( an. 965, Mai.-Jun. ). 135.0912C| Illic sancta venerabilis regina filio obviam venit cum nepote parvulo, quem Romam petens sibi commendaverat, secum etiam comitante herili puero Heinrico, quem in loco filii dilexit, postquam idem dux Bajowariae, filius scilicet ejus, ex hac vita discessit. Venit et regina Gerbirc, sanctae Dei filia. Illic regalis conventus postremos alterutrum dedit amplexus, et illic sortiti sunt extrema collocutionis verba, id ita disponente divina clementia. Postea enim se non viderunt in hoc mortali corpore, sed ut speramus in aeterna nunc congaudent requie.

22.

Quomodo vestigia filii Ottonis deosculaverit. Ergo inclita regina primum a caesare et filio suo archiepiscopo Brunone ceterisque illic confluentibus 135.0912D| honorifice suscepta, suos gavisa est se vidisse filios et nepotes, necnon Christo referebat laudes et gratias pro incolumitate omnium. Postea vero quam se mutuo salutarunt, ingressi sunt cubiculum, inter se producentes familiare colloquium. Interim introiit episcopus Baldericus, qui fuit magister Brunonis archiepiscopi temporibus regis Heinrici, et omnibus 135.0913A| caput inclinans, regalem conventum benedixit. Post haec ad sanctam dominam Mahthildam specialiter infit: « Laetare, venerabilis regina, talibus muneribus a Deo honorata; nunc vides filios tuos et illorum filios! Vere adimpletus est in te versiculus psalmistae, qui ait: Et videas filios filiorum tuorum (Psal. CXXVII, 6). » Econtra regina Deo gratias egit, sicut semper solita fuit. Tunc disseruit filiis et nepotibus suis de constructione monasterii Northusunensis, et quali angeretur timore, ut inceptum opus non posset perficere; tandem sic ait lacrimis perfusa: « Istud monasterium nostrae aedificationis extremum est opus, ut aestimamus. Aetas nostra ad laborandum est fragilis, insuper ceteris distribuimus monasteriis possessiones et rerum facultates; 135.0913B| quapropter commendamus vobis omnibus, ut inceptum opus perficiatis; quia inchoavimus pro anima nostri domini et carissimi filii Heinrici, nec non pro regni stabilitate, et vestrum omnium incolumitate. » Ad haec imperator Otto coram omnibus respondit: « Deus secundet vestra incepta; nostra non deerunt auxilia, quin etiam cohortamur filium nostrum Ottonem et caeteros nostros nepotes, ut illis subsidium praebeant, quamdiu vivant. » Postea pariter perrexerunt in civitatem Northusunensem, ad videndum ipsam congregationem. Tunc Deo dilecta regina sanctimoniales convocavit, et omnes imperatori commendavit. Ille autem omnes placido animo et hilari vultu suscipiens, Deo commendavit, dicens: 135.0913C| « Sancta Dei genitrix virgo Maria, coelestis regina, illas clementer suscipiat et per amorem filii sui semper custodiat, ut Deum solum prae omnibus diligant, et illi tota mente deserviant, non pro appetitu humanae laudis, sed solo desiderio aeternae remunerationis. Ad haec precamur, ut filii nostri ac nepotes tali misericordia commoveantur erga has sanctimoniales, ut quamdiu remaneat una scintillula nostrae sobolis, illis numquam desit adminiculum consolationis. » Tunc pro se suorumque salute parentum vel nepotum haec omnia iterando firmabat, quae sancta Dei consensu nepotis sui antea dederat, insuper et illa addidit quae mater desideravit. Postea septem dies in eadem civitate commorabantur, et sancta regina filio commendavit quamplurima, quasi 135.0913D| in hoc mortali corpore ulterius eum non esset visura. Ut autem dies illuxit quo rex abire decreverat, mane surgentes in longum produxere sermonem, multum lacrimantes. Post haec ingressi sunt ecclesiam, pariter audituri missam, et venerabilis regina hilaritatem vultu simulabat, sed magnum dolorem corde premebat. Finita autem missa, filium talibus verbis iterum est aggressa: « Fili mi carissime, sedulo 135.0914A| inducite vestrae memoriae omnia quae in hoc loco commendavimus fidei vestrae. Saepe hic jucunde viximus, et de periclitatione partus nos eripuit Deus. In hac civitate fratrem vestrum Heinricum procreavimus, quem propter paternum nomen nimium dileximus, necnon et hic nata est soror vestra Gerbirg. Ergo quia per intercessionem sanctae Mariae virginis in hoc loco bis enavigavimus angustias partus, hujus monasterii [in ejus honore] fundamentum posuimus, et maxime pro anima vestri genitoris et fratris et pro incolumitate vestra, sicut supra memoravimus. Quapropter convenit ut, quotiens horum memineritis, propter nos majorem compassionem in hoc loco commorantibus exhibeatis. Ad haec, ut opinamur, extrema collocutionis verba hic 135.0914B| inter nos sortimur. Quid plura? Haec ultima vestrae matris visio hujus monasterii sit admonitio. » Tunc imperator compunctus corde, promisit se omnia impleturum quae postulaverat. Deinde pariter egressi ecclesiam, substiterunt ante januam. et amplectentes se invicem, fletus utrorumque humectavit faciem. Postquam autem oscula mutuo dederunt, omnes qui aderant lacrimas fundebant. Regina vero in ipsis foribus sistens gradum, euntem filium deducebat ad equum claro intuitu oculorum. Exinde ecclesiam ingressa, propere ad locum contendit, in quo imperator, dum missa cantabatur, steterat, et flectens genua, abeuntis filii lacrimando deosculabatur vestigia. Haec ut vidit Witigo comes et ceteri, qui adhuc substiterant, 135.0914C| milites, gemitu perculsi exierunt, et haec imperatori dixerunt. Qui statim ab equo desiliens, ad ecclesiam revertebatur ingemiscens, et ingressus invenit illam adhuc in eodem loco orantem et multum lacrimantem, statimque pronus in terram cadens, ita locutus est: « O venerabilis domina, quali servitute has lacrimas vobis possumus rependere? » Iterumque aggressi, perpauca dixerunt voce lacrimabili. Postremo venerabilis regina sic ait: « Quid nobis prodest diutius morari? Quamvis nolentes, cogimur tamen ab invicem divelli; et nos intuendo dolorem non minuemus, sed potius augmentabimus. Ite jam in pace Christi; nostram faciem ultra non videbitis in carne mortali. Ut aestimamus, nil praetermisimus, sed vestrae fidei commendavimus omnia 135.0914D| quae mente gerebamus. Tantum animae nostrae haec munera remittite, ut hunc locum sedulo inducatis vestrae memoriae. » Imperator vero inde pergens, peragravit alias urbes Thuringiae regionis ( an. 966), postea iterum Romam perrexit, filio suo secum comitante ( an. 967).

22, 23. De aegrotatione Mahthildis. Jamjam appropinquavit hora multis luctuosa, in qua Deus animam 135.0915A| inclitae reginae de carnis ergastulo voluit dissolvi, ut perciperet praemium laboris et gloriam aeternae remunerationis. Per circulum totius anni laborabat aegrotatione gravi, sed tamen circuibat loca regalia, quamvis deficerent corporis vires. Cum autem peragrasset civitates Saxoniae regionis, et quaeque necessaria singulis impendisset monasteriis, iterum Northusunensem civitatem adiit, quam nimium dilexit, ut videret Richburgam, quam nuper constituerat abbatissam. Statim autem ut venit, hanc ad se vocari praecepit, multa interrogans de congregatione sibi commissa. Post haec ipsa monasterium est ingressa, diligenter investigavit quali studio disciplinae unaquaeque fuisset exercitata. Nam ex quo primum monasterium, construxit, hanc consuetudinem 135.0915B| semper habuit, ut ipsa scolam intraret, et singularum studia intente pernosceret; quia sibi fuerat hoc munus gratissimum, videre vel audire cujusque hominis profectum. Tum commorabatur in eadem civitate a tempore autumni usque ad festivitatem nativitatis Christi. Post sollempnitatem vero sancti apostoli Thomae ( Dec. 21) iterum albatissam ad se vocavit, et hunc sermonem cum ipsa habuit: « O nobis semper fida et nostrorum laborum maxime conscia! jam cognoscimus frequentia infirmitatis, nostrae dissolutionis diem nobis appropinquare, et idcirco expedit nobis hinc iter accelerare, ne hic praeveniat nos ultimus dies praesentis vitae. » Econtra abbatissa prae singultu et lacrimis primo reticuit, et paullo post sic ait: « O 135.0915C| amabilis domina, quid sibi vult haec prophetia? Cur nobis miseris tam triste malum praedicitis, aut cui nos desolatas relinquitis? Speramus enim, ut Deo propitiante nondum tale quid eveniat. Verum quia versatur in dubio, quorsum vertatur haec vestra aegritudo, humiliter vos petimus, ut hic maneatis per aliquot tempus, usque dum videamus, si Deo donante leniatur vester morbus, ut, si grave infortunium eveniat, quod mors nostrae saluti invida nos vestra vita destituat, saltem hac consolatione respiremus, ut in hoc loco nobiscum requiescat vestrum amabile corpus. » Tum Deo dilecta regina haec responsa dedit: « Haec jam pridem a nobis fuerant praecogitata; et quantum nobis placuisset, nostrum corpus in hoc sepeliri loco, si praedestinatum 135.0915D| esset a Deo, ut filii nostri Ottonis et aliorum nostrorum nepotum erga vos major esset procuratio! Sed hoc haut consentiri pertimescimus, quia dominus noster Heinricus in Quitilingoburc requiescit, juxta quem oportet nos commendari sepulturae, et diem ultimum exspectare. Nunc autem si in hoc loco evenerit obitus noster, gravius coangustabitur 135.0916A| vester animus, et inferetur vobis calumnia despectionis, si mortuum corpus vobis auferetur in vitis. Hae igitur causae admonent nos hinc iter accelerare. Quid plura? Deum semper diligite, nec alium praeter eum amatorem admittite, sed semper ejus famulatui intendite. Estote in oratione pervigiles, et in sancto proposito permanentes. Memores estote animarum, pro quibus hoc posuimus monasterium, insuper et nepotum nostrorum adhuc mortali in vita degentium, necnon mentionem nostri facite; nam neminem ultra videbitis vobis placabiliorem. Commendamus vos Deo orphanorum patri, et sanctae Mariae virgini, et sanctorum intercessionibus, quorum reliquias hic collocavimus; non turbetur cor vestrum, sed spe tendite in Deum; quamvis 135.0916B| enim corpore simus absentes, amore tamen semper vobis praesentes erimus. »

24.

De unctione reginae. Igitur discessit Deo dilecta regina de civitate Northusunense in 11 Kalendarum Januarii ( Dec. 22), et maximum moerorem illic commorantibus reliquit sanctimonialibus, quas semper materno dilexit amore; quia illam in hoc mortali corpore, pro dolore ulterius non erant visurae, quae illarum fuit honor, laetitia, decus et gloria. Tunc in Quitilingoburc properabat, ubi Deus sanctam animam de carnis ergastulo dissolvi praeordinaverat; ibique nimia aegritudine correpta, usque ad obitus diem infirmabatur ( an. 968). Appropinquante autem dissolutionis die, ad se vocari praecepit supra memoratam abbatissam Richburgam, cui omnia 135.0916C| ejus secreta tunc fuerant notissima, ut diem obitus sui illic exspectaret, et in extremis, sicut antea, fideliter ministraret. Sentiens autem sancta domina diem ultimum sibi advenire, episcopis et presbiteris omnem censum erogabat, quem utilitati pauperum nondum accommodaverat, et munifica manu inter monasteria dividebat; illud recondens in memoria, quod evangelica praecipit scriptura: « Vende omnia quae habes et da pauperibus (Matth. XIX, 21). » Cum igitur innumera conflueret multitudo, aegrotantem reginam visitare, venit et Willehelmus, Moguntinae sedis archiepiscopus, et quamvis Deo jubente prior mortem esset subiturus, tamen aggreditur sanctam Dei, verba consolationis ministraturus: obiturus visitavit obituram, et suae mortis 135.0916D| nescius, consolabatur modicum post se victuram. Beata vero regina episcopum ut vidit, hilari vultu et quam familiari suscepit affatu: « Non dubitamus, inquit, voluntate Dei vos nunc ad nos dirigi; nam nemo nobis familiarior et ad hoc opus esset acceptior; quandoquidem nobis haec absumta est spes, ut dilectus filius noster Bruno maneret superstes, 135.0917A| usque dum nostra extrema videret, et corpus terrae commendaret. Nunc autem primum audite nostram confessionem, et date nobis remissionem, per potestatem quae vobis tradita est a Deo et sancto Petro principe apostolorum, et tunc intrate ecclesiam, et cantate missam pro peccatis et negligentiis nostris, insuper pro anima domini nostri regis Heinrici, et pro omnibus Christi fidelibus, vivis et defunctis. » Completa autem confessione, episcopus intravit ecclesiam, omnia implens quae regina desideraverat. Finita missa, rursum intravit cubiculum, et iterando dedit illi remissionem peccatorum. Postmodum perunxit eam sacrato oleo, et recreavit sacrosancto corporis et sanguinis Christi mysterio. Tunc inibi commorabatur per triduum, 135.0917B| quia credebat jamjam imminere ejus obitum. Quarto autem die cum intelligeret, diem dissolutionis nondum instare, ad aegrotantem reginam accessit, et eundi licentiam postulavit, plangens fletu inconsolabili, quia sentiebat, ejus infirmitatem minime leniri; sed si moeroris asperitas animo ullas remitteret inducias, non dolere, quin potius deberet gaudere; quia sanctae Dei anima recessura de corpore, de labore ad requiem creditur pervenire. Sancta autem domina et episcopus colloquebantur inter se plurima, quae enumerare sunt perlonga, Interim regina ad se vocavit abbatissam Richburgam, interrogans si quid sibi superesset, quod episcopo dare posset. Illa vero respondens ait: « Quid vobis, Deo dilectissima, potest superesse? 135.0917C| Omnia vestra in necessitates pauperum sunt distributa. » At illa: « Ubi sunt, inquit, pallia, quae nostrae sepulturae jussimus abscondenda? Illa nobis praesententur, ut nostro nepoti in pignus amoris donentur; nam ipse prior nobis his indiget, ut putamus, quia iter difficillimum est incepturus. Semper enim versatur in dubio, quo se vertat instabilis fortunae conditio, vel ad quos labores miseros pertrahat homines. Cum autem noster obitus evenerit, hoc proverbium in nobis potest adimpleri, quod ore vulgi dici solet: « Propinqui saepe invenient nuptialem vestem et lugubrem. » Interim dum haec loqueretur regina, venit abbatissa afferens pallia; at illa haec accipiens, dedit episcopo, et ait: « Haec munera nostra sint monimenta. » Et cum haec accepisset 135.0917D| episcopus, gratias egit, et eam benedicens recessit. Conversus autem ad circumstantes, cum silentio sic locutus est: « Hinc in Radulveroth tendimus, et unum ex clericis nostris hic relinquimus, ut si dominae nostrae obitus eveniat, cito ad nos redeat, et nobis annuntiet, ut iterum veniamus, et decenti honore corpus terrae commendemus. » Regina vero caput erigens, quasi episcopus haec ad se dixisset: « Non est opus, inquit, ut hic relinquatur, sed vobiscum potius proficiscatur; vos illo plus indigetis in comitatu vestri itineris. Ite in 135.0918A| pace Christi, quocumque voluntas ipsius decreverit. »

25.

De obitu episcopi. Episcopus autem inde in Radulveroth pergens, ibique medicinalem accipiens potionem, subitanea morte defungitur ( Mart. 2). Euntes autem nuntii haec in Quitilingoburc indicabant. Cum autem omnes dubitarent qualiter haec reginae indicarentur, ne infirmitatis ejus asperitas adaugeretur, venerabilis Christi famula, quasi spiritu prophetiae illustrata, lacrimabiliter subridens ait: « Quid intra vos murmuratis? Et cur triste malum nos celare desideratis? Novimus enim, Willehelmum episcopum de hoc mundo migrasse, et hoc est magnus cumulus infirmitatis nostrae. Praecipite signa ecclesiae pulsari, et pauperes congregari, 135.0918B| ut elemosinas accipiant, quae pro anima ejus ad Deum intercedant. » Post haec duodecim dies mortalis vitae spiritum duxit. 26. Qualiter suos consolata sit. Sancto autem sabbatho ( Mart. 14), in quo Christi famula recessura erat a seculo, ut primum persensit lucescere, omnes in cubiculo secum commorantes admonuit de somno surgere, ut presbiteros et sanctimoniales convocarent, et quae agenda essent agerent. Cum ergo innumera utriusque sexus multitudo conveniret, praecepit sancta Dei nulli introitum prohiberi. Igitur omnibus introgressis, salutaribus monitis illos instruxit, dicens: « Servite Domino in timore, et exultate ei cum tremore; apprehendite disciplinam, ne quando irascatur Dominus, et pereatis de via justa (Psal. II, 11, 135.0918C| 12). Declinate a malo et facite bonum, ut in extrema hora vestrae animae ab insidiis diaboli eripiantur, et aeterna vobis praemia a Deo donentur. » Post haec praecepit, ut omnes exirent in pace Christi, nisi qui necessaria sibi essent ministraturi. Tunc ad se vocavit suam neptulam abbatissam Mahthildam, filiam Ottonis imperatoris, salutaria illi dans monita, ut esset pia et humilis, prudens et cauta, ac sibi commissum gregem custodiret, et ut monasterium raro egrederetur, ne secularibus dedita a Christi servitio impediretur. Dedit etiam ei in manum computarium, in quo nomina defunctorum scripta erant procerum; commendavit illi domini sui regis Heinrici animam, commendavit et suam, et omnium 135.0918D| fidelium, quorum memoriam recolebat. Novissime autem Richburc abbatissa moesta processit, et genu flexo in terram, pedes reginae lacrimando amplectitur, ita inquiens: « Domina mi carissima, cui relinquitis congregationem desolatam, super quam me indignam constituistis abbatissam? Difficile mihi est servare gregem commissum, quia vestrum aberit subsidium. » Sancta vero regina super haec verba totis visceribus commota, dixit: « Summo vos commendamus defensori; non relinquimus vos alienis, sed filio nostro Ottoni aliisque nepotibus nostris. » At illa ait: « Versatur nobis, domina, in dubio, quo 135.0919A| se vertat animus illorum. » Cum ergo abatissa amare fleret et consolationis verba expeteret, regina moerorem ejus lenire cupiens ait: « Quo spes nostra tendenda, quo animus noster dirigendus, nisi ad Deum? Primum quaerite regnum Dei et justitiam ejus, et haec omnia adjicientur vobis (Luc. XII, 31). Credimus, filium nostrum Ottonem, prioris promissi haud immemorem, vobis impendere solamen. Quicumque autem possessionem ecclesiasticam ex nostra parte vestrae necessitati traditam injusta despoliatione scindit vel comminuit, provideat, quid Deo respondeat, contra vero quisquis muniat vel augeat, a Deo, fideli remuneratore, dignam mercedem recipiat. »

27.

Qualiter obierit. Post haec verba praecepit 135.0919B| presbiteros et sanctimoniales propius accedere, ut ejus confessionem audirent et sibi a Deo remissionem postularent. Quo facto, jussit missam celebrari et corpus Christi sibi afferri, ut per sacri mysterii communionem securius evaderet callidi hostis laesionem. His omnibus rite peractis, sibi astantes admonuit, ut psalmos vigilanter decantarent et evangelium legerent, usque dum anima jussu Dei de corpore discederet. Post haec nullum verbum protulit, sed oculis expansis et manibus elevatis, animo et spiritu in coelum intendit. Appropinquante autem hora nona, jussit cilicium humi poni, corpus moribundum supra collocari, propriis manibus cinerem imponens capiti: « Non decet, inquit, christinianum nisi in cilicio et cinere mori. » Dein sanctae crucis se 135.0919C| muniens signaculo, cum pace et requie obdormivit in Domino 2 Idus Martii. Ut rectissime potuit investigari, anima sanctae Dei egressa est de corpore in ipsa hora diei, qua semper consuetudinem habuit pauperes recreare in nomine Domini diebus quadragesimae. 135.0920A| Cum autem corpus lavissent et ad ecclesiam detulissent, venerunt nuntii reginae Gerburgis, filiae venerabilis domnae Mahthildis, afferentes pallium auro intertextum, aptum cooperire loculum. Tunc electae Christi famulae prophetia in omnibus fuit adimpleta, et de transmigratione archiepiscopi Willehelmi et veste lugubri.

28.

De sepultura ejus. Igitur sepelierunt corpus in basilica sancti Servatii, juxta sepulcrum regis Heinrici, cum magno honore, ubi ipsa decreverat requiescere et diem judicii expectare. Ergo discessit de corpore, nobilis genere, nobilior moribus et sanctitate, senex et plena dierum, omnibus suis posteris bonum relinquens exemplum. Cum honore enim praesentem vitam duxerat, et cum honore de mundo 135.0920B| migrabat; et quidquid temporaliter vixerat, in bonis operibus consummabat. Non est enim mortua credenda, cui, ut speratur, reddita est justitiae corona; quia temporaliter vivens, omnes desideravit salvos esse et neminem de grege Christi perire; in profectu cujusque hilaris, in adversitate autem pertristis; erga omnes pia et compassibilis, exceptis vitiis, quibus non compassio sed rectitudo debetur. Multorum festivitates sanctorum in ecclesia celebrantur, quorum meritis non impar est, ut speramus, et a quorum societate non separabitur in aeterna beatitudine. Vere fuerat dignum templum, in quo Dominus habitaverat, jejunis castigatum, orationibus refectum, puritate mundatum. Sed quid de ejus laude digne potest dici? Dominus in illa laudetur, 135.0920C| et ipsa in Domino; ipse enim est laus ipsius, cujus laus ab ejus ore numquam recessit, cui est honor et gloria, decus et imperium in secula seculorum, Amen.

135.0919| EXPLICIT VITA GLORIOSAE REGINAE MAHTHILDIS.