Vita S. Ethelwoldi (Wolstanus Wintoniensis)

by Wolstanus Wintoniensis

Wolstanus Wintoniensis

Vita S. Ethelwoldi

saeculo X

editio: J. P. Migne
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 137

Vita S. Ethelwoldi Vita S. Ethelwoldi (Wolstanus Wintoniensis), J. P. Migne 137.0107A OBSERVATIONES PRAEVIAE. 1.

 137.0079A| Quod priscam ecclesiasticae ac monasticae rei disciplinam restituere saeculo X conata est Anglicana Ecclesia, id maxime debet pietati ac studio trium illustrium episcoporum, scilicet Ethelwoldi, Oswaldi et Dunstani, qui cooperante in primis Eadgaro rege, abusus in Ecclesiam invectos sustulerunt, et monachos vitae strictioris in pristinas sedes postliminio revocarunt. « Ita his tribus vitis agentibus, quasi triformi lumine Ecclesiam serenante, densae vitiorum tenebrae » evanuere, ait Willelmus Malmesburiensis in lib. II De regibus, cap. 8. Ethelwoldum qui et Athelwoldus, plures auctores celebrarunt, quorum primus videtur Alfricus Abandoniensis, qui anno ab Edelwoldi obitu vicesimo res ab eo gestas litteris breviter mandavit. Ejus lucubrationem invenimus in ms. codice Fiscamnensi. Proxime post eum idem praestitit scriptor alter anonymus, quem hic damus; cujus aetas ex prologo et ex cap. 39 intelligitur: testatur quippe se ea referre quae praesens viderit, et quae fideli seniorum relatione didicerit. Haec scriptio 137.0079B| absque auctoris nomine habetur in codice Uticensi seu sancti Ebrulfi, ea aetate scripto; sed ejus auctor non alius mihi videtur quam Wolstanus monachus Wintoniensis, de quo haec Willelmus Malmesburiensis in lib. II De regibus Anglorum, cap. 8, ubi de Ethelwoldo: « Hujus Vitam Wlstanus quidam cantor Wintoniensis, discipulus ejus scilicet et alumnus, composuit stylo mediocri, » ut vero hanc esse putem Wolstani lucubrationem, haec fere me movent, nempe quod aetas apprime conveniat, geniusque auctoris poetae, qui nonnullos versus huic Vitae inseruit; deinde relata quaedam a Willelmo in lib. II De pontificibus Anglorum, ubi de Ethelwoldo, quae non ab Alfrico (qui ea praetermisit, nec scio an Willelmo notus fuit tanquam Vitae S. Ethelwoldi primus auctor) sed ab auctore nostro accepit, haud dubie Wolstano, quem unum laudat Vitae sancti Ethelwoldi scriptorem. Porro Alfrico Wolstanum idcirco praetulimus, quod hic eadem omnino, et quidem 137.0079C| iisdem saepe verbis referat, quaedam vero adjiciat, quae apud Alfricum desiderantur, referunturque, ut dixi, a Willelmo, ut suo loco notabimus. Alfrici prologum huc referre juvat: « Alfricus abbas, Wintoniensis alumnus, honorabili episcopo Kenulfo et fratribus Wintoniensibus salutem in Christo. Dignum ducens denique aliqua de gestis Patris nostri et magnifici doctoris Atelwoldi memoriae modo commendare, transactis videlicet viginti annis post ejus migrationem, brevi quidem narratione mea, sed et rustica, quae apud vos, vel alias a fidelibus didici, huic stylo insero, ne forte penitus propter inopiam scriptorum oblivioni tradantur. Valete. » Alfricum seu Elfricum laudat Pitseus ad annum 1016, ubi ait eum ad episcopatum primo Wiltunensem, dein ad metropolim Cantuariensem promotum fuisse. Alios auctores, qui de Ethelwoldo 137.0080A| egerunt, Rogerium Hovedenum, Henricum Huntindoniensem, Matthaeum Westmonasteriensem, Joannem Bromtonum, Harpsfeldium, Thomam Maiheuvium indicasse sufficiat: quibus adde auctores qui facta sanctorum Oswaldi et Dunstani scripserunt. Fallitur in his Bromtonus, qui Ethelwolfi gesta confundit cum factis Alfwolfi episcopi Schireburnensis.

2. Quid in rem monasticam praestiterit Etelwoldus, probant monasteria Abandoniense, praesertim duo Wintoniensia, vetus ac novum: in quorum altero monachi ejectis clericis suffecti, in altero instituti sunt, ut pluribus dicitur non solum in sequenti Vita, sed etiam in actis Oswaldi et Dunstani, apud Willelmum Malmesburiensem, in Monastico Anglicano, et alibi. Audiendus hac de re Willelmus Malmesburiensis in lib. II De regibus Anglorum, cap. 8: « Quantum efficax fuerit sanctitas et probitas discipulorum suorum » , nempe Dunstani, « indicio est Athelwoldus ex monacho Glastoniensi abbas Abendoniensis, idemque post haec episcopus Wintoniensis, 137.0080B| qui tot et tanta monasteria fecit, quod vix modo credibile videatur, ut talia fecerit episcopus urbis unius, qualia vix posset rex Angliae totius. Fallor, et praecipiti sententia pecco, si non palam sit quod dico. Quantula sunt coenobia Eliense, Burchense, Torniense, quae ille a fundamentis suscitavit, et sua industria perfecit? quae cum semper exactorum vellicet nequitia, sunt nihilominus habitatoribus suis sufficientia. » Tum laudato Wolstano ejus Vitae scriptore, ac deinde Oswaldo, qui Wigorniae monachos, pro clericis posuit, haec subdit Willelmus: « Expulerat antea regali jussione Ethelwoldus episcopus clericos de Wintonia, qui cum data a rege sibi optione ut aut regulariter viverent, aut loco cederent, magis vitam mollem elegissent. » Willelmo suffragatur Ordericus Vitalis in Historiae suae lib. IV, pag. 517, ubi haec verba: « Tunc coenobium Medeshamstede, quod pridem tempore Wolferi regis Merciorum Sexvulfus pontifex construxit, Adelvoldus 137.0080C| praesul sub Edgaro rege, in vico qui Burg dicitur, restauravit, et basilicam in honore sancti Petri apostolorum principis editam magnis opibus ditavit. Deinde Torneiense, Eligense et alia multa monasteria pluribus in locis fabricata sunt: et conventus in illis monachorum, aut clericorum, aut sanctimonialium solerter locata sunt. Copia reddituum singulis monasteriis largiter impartiebatur, unde sufficiens victus et vestitus theoricis administraretur, ne pro penuria rerum necessariarum in divino cultu aliquatenus vacillantes frangerentur. Sic in Anglia monasticus ordo renovatus est, » etc. Quid in Wintoniensibus monasteriis veteri ac novo actum sit per Ethelwoldum, carmine persecutus est Wolstanus, jam superius laudatus, in epistola ad Elfegum Wintoniensem episcopum, praefixa duobus libris metricis ab eodem Wolstano scriptis De Vita et miraculis 137.0081A| sancti Swithuni antistitis itidem Wintoniensis. Hanc epistolam post hanc Vitam referemus. Hoc Wolstani carmen non laudat in superiori loco Willelmus, qui praeter librum de Vita Ethelwoldi aliud opus De harmonia ei tribuit his verbis: « Fecit et aliud opus De tonorum harmonia valde utile, eruditi Anglici indicium, homo vitae bonae et eloquentiae castigatae. » Eam eloquentiam negligere visus est in Vita S. Ethelwoldi, quae mediocri stylo revera scripta est. De novo monasterio lege quae diximus supra in Elogio S. Grimbaldi. 3. Pulchra sunt quae de Thorneiensi monasterio per Ethelwoldum exculto scribit Willelmus in fine libri IV De pontificibus Anglorum, ibi: « Solitudo ingens ad quietem data monachis, ut eo tenacius haereant superis quo castigatius mortales conspicantur. Femina ibi si visitur, monstro habetur; maribus advenientibus quasi angelis plauditur: caeterum ibi nullus nisi momentanee conversatur. » Ethelwoldus « jam a principio episcopatus eremiticam ibi exercere 137.0081B| vitam coepit, libabatque ut poterat futurae quietis primitias diebus quadraginta in remotissima, quam ipse construxerat, ecclesia solus Deo vacans. Idcircoque non tantum terrarum illic, quantum alibi congessit, sed quantum sibi et duodecim monachis satis esset. Corpora sanctorum, qui olim in illa eremo diversati fuissent, necnon et aliorum per Angliam tot advexit, ut omnes pene anguli ecclesiae pleni sint. » Caeteris propter nominum stridorem omissis, Willelmus unum memorat Benedictum abbatem Wiremuthensem, venerabilis Bedae nutritium, cujus « Benedicti corpus magno coemptum pretio Adelwoldus Thorneiam advexit, et obscurioribus 137.0082A| sanctis lucifluum jubar invexit. » Torneia insula, Thornig hic in cap. 24 appellatur, sita prope urbem Eliensem, in comitatu Cantabrigiensi. De eo lege Monasticum Anglicanum a pag. 242, ubi ecclesiae pars aquilonaris S. Benedicto sacrata fuisse dicitur pag. 243. 4. Ethelwoldi memoriam in rebus sacris jam inde ab ejus obitu celebravit Anglicana Ecclesia, ut prae aliis testatum facit missa hic edita, qualis in ms. codice Uticensi pervetusto habetur. Ejus mortis diem Alfricus assignat tertio Kalendas Augusti (si non fallit apographum nostrum), Wolstanus aliique post eum Kalendis ipsis. Sic enim legitur non solum in cap. 41, sed etiam in ipso Vitae ejus titulo, qualem mox referemus. 5. Pitseus in libro De illustribus Angliae scriptoribus Ethelwoldum nostrum commendat, eique tribuit opuscula nonnulla, nempe: De sua in presbyteros potestate ad Joannem papam XIV, lib. I. Contra presbyteros fornicarios et eorum concubinas lib. I. De 137.0082B| abbatibus Lindisfarnensibus lib. I. De regibus, regnis et episcopatibus totius Angliae lib. I. De tempore regum Britannorum lib. I. De suis visitationibus lib. I. De planetis et mundi climatibus lib. I, et alia non pauca. Sed an et quae vere ipsius sint, non facile est definire, cum ea opera non sint in promptu. Non tamen dubitem librum De abbatibus Lindisfarnensibus haud alium esse quam carmen Ethelwolfi monachi Lindisfarnensis de isto argumento, a nobis editum in tomo superiori. Addit Pitseus librum De visitationibus opus esse Ethelwoldi monachi Wintoniensis. Caetera, forsan praeter duos primos, aliena etiam videntur. VITA SANCTI ETHELWOLDI. 137.0081| INCIPIT PRAEFATIO De vita gloriosi Patris Athelwoldi episcopi, cujus sacra memoria celebratur in Kalendis Augusti, qua die regna migravit coelestia.

 137.0081C| Postquam mundi Salvator Christus humano generi per aulam virginalis uteri incarnatus apparuit, et expleta suae pietatis ac nostrae salutis ineffabili dispensatione, ad paternae majestatis sedem cum triumpho gloriae est regressus, multa per universum orbem diffudit apostolicorum luminaria doctorum, qui evangelicae fidei illustratione perfusi, caecas ignorantiae tenebras ab humanis cordibus effugarent, et ut credentium mentes igne superni amoris inflammarent, et elongata diuturnae mendicitatis esurie, populorum turbas aeternae vitae epulis satiarent. Ex quorum collegio beatus Pater et electus Dei pontifex 137.0082C| Adelwoldus, velut lucifer inter astra coruscans, suis temporibus apparuit, multorumque coenobiorum fundator et ecclesiasticorum dogmatum institutor, inter omnes Anglorum pontifices solus singulariter effulsit. De cujus ortu, gestis et obitu scire cupientibus, aliqua narrare dignum duximus, et ne tanti Patris memoria penitus oblivioni traderetur, ea quae praesentes ipsi vidimus, et quae fideli seniorum relatione didicimus, in his schedulis summatim perstrinximus, illius sanctis confisi suffragiis, hoc et nobis qui scripsimus, et eis qui lecturi vel audituri sunt profuturum.

INCIPIUNT CAPITULA SEQUENTIS LIBELLI. 137.0081| V. Quomodo puer natus et in Christo renatus, quadam 137.0081D| I. De ortu et temporibus beati Adelwoldi episcopi. II. De visione somniorum matris ejus. III. De interpretatione somniorum eorumdem. IV. Quomodo mater sensit animam pueri nascituri venisse, et in eum intrasse. 137.0082D| die subito in ecclesia cum nutrice sua est inventus. VI. Quam studiose et diligenter in ipsa pueritia sacris litterarum studiis animum dederit VII. Quomodo adolescens Adelstano regi notus effectus, ad clericatum et sacerdotium pervenerit. 137.0083A| XV. Quomodo hostis antiquus sanctum virum per VIII. De prophetia quam praedixit sanctus Aelfegus Wintoniensis episcopus de tribus sacerdotibus. IX. Quomodo Adelwoldus Glestoniam pervenit, et monachus factus, qualiter ibi vixerit. X. De obitu regis Aedelstani, et de successione fratrum ejus in regnum gentis Anglorum. XI. Quomodo rege Eadredo favente, sanctus vir Abbandunensis monasterii curam suscepit, ejusque loci abbas ordinatus fuerit. XII. Quod rex Eadredus ad monasterium venerit, et hospitibus tota die convivantibus liquor exhauriri nequiverit. XIII. Quod regnante Eadgaro templum praedicti coenobii constructum et dedicatum fuerat. XIV. De ordinatione Dunstani, et quod abbas Adelwoldus Osgarum monachum trans mare direxerit; et de quodam fratre Aelstani simplici et magnae obedientiae viro. 137.0083B| casum cujusdam postis exstinguere conatus sit. XVI. Quod rex Eadgarus ad episcopatum Wintoniensis Ecclesiae sanctum virum elegerit. XVII. De communione quam clerici cantaverunt, quanto monachi de Abbandunia venientes ad ingressum ecclesiae steterunt. XVIII. De expulsione clericorum de veteri monasterio. XIX. Quomodo vir sanctus venenum biberit, et fidei calore succensus, potum mortis exstinxerit. XX. De expulsione clericorum de novo monasterio. XXI. Quod in Abbandonia Osgarum constituerit abbatem. XXII. Quod in coenobia nonnarum sanctimoniales ordinaverit. XXIII. Quomodo in provincia orientalium Anglorum Eligense coenobium regulariter monachis instituerit. XXIV. Quod in provincia quoque Girviorum duo monasteria, Burgh atque Thornig appellata, simili modo monachis delegaverit. 137.0083C| XXXVI. De candela quae episcopo obdormiente super folium libri ardens jacuit, et tamen paginam XXVII. Quod et alia multa per Dunstanum, et Adelwoldum XXV. De familiaritate sancti viri cum rege Eadgaro. XXVI. De revelatione sancti antistitis Swithuni, quem sanctus Pater Adelwoldus sub die Idus Julii cum omni gloria transtulit, et inde in ecclesia collocavit. 137.0084A| constructa et constituta sint monachorum monialiumque coenobia in gente Anglorum. XXVIII. Quomodo sanctus Adelwoldus lenitatis blandimento severitatem disciplinae temperaverit. XXIX. Quomodo famis tempore multitudinem pauperum ab ipsis faucibus mortis eripuerit. XXX. Quod inter haec vir sanctus infirmitates saepe viscerum et tumorem crurium perpessus fuerit. XXXI. Quod juvenes docere semper dulce habuerit. XXXII. De chrismatis ampulla poene vacua, et in itinere oleo plena inventa. XXXIII. De monacho qui furtum perpetravit, et solo sermone viri Dei quid perpessus fuerit. XXXIV. De monacho qui de summo templi culmine cecidit, et nil mali passus, incolumis surrexit. XXXV. De monacho qui se viro Dei in legendo assimilare praesumpsit, quid perpessus fuerit. 137.0084B| minime laesit. XXXVII. Quod non omnia virtutum sancti viri opera valeant explicari. XXXVIII. De arbore quadam magna cucullis innumeris onusta, et de ejus interpretatione, quae in somnis sancto Dunstano olim fuerat ostensa. XXXIX. De visione viri Dei in qua apparuit ei navis quaedam maxima, piscibus et anguillis ab imo usque ad summum plena, qui excitati homines sunt effecti, et rationi pristinae restituti. XL. De veteris ecclesiae nova dedicatione, quae facta est in die XIII Kal. Novembris. XLI. De obitu sancti Patris in Kal. Augusti, et de sepultura ejus die tertio Nonarum ejusdem mensis. XLII. Quomodo sanctus vir antequam levaretur e tumulo, manifestavit se viro urbano cuidam, nomine Ethelmo, plurima caecitate multato. XLIII. De sancti viri translatione, quae facta est sub die IV Iduum Septembrium, et de miraculis ad ejus sepulcrum patratis. 137.0084C| XLIV. De infirma puella, quae ibi sanitatem recepit. XLV. De caeco puero, qui et ipse ibidem illuminatus est. XLVI. De ligato quodam fure et in cippo extenso, qui solo sermone viri Dei absolutus est. INCIPIT VITA SANCTI ADELWOLDI WINTONIENSIS EPISCOPI ET CONFESSORIS. 137.0083| CAP. I 137.0083D| .--Erant igitur parentes sancti pontificis Adelwoldi ex ingenua Christianorum propagine oriundi, Wentanae civitatis urbani, temporibus senioris Eaduardi regis Anglorum florentes, in mandatis et justificationibus Domini sine querela fideliter incedentes. Qui dum quotidianis bonorum operum pollerent incrementis, eximio Dei munere decorati sunt, quo talem mererentur gignere sobolem, cujus eruditione et exemplis non solum populi praesentis aevi, sed etiam futuri pervenirent ad notitiam veri luminis: ut exuti caligine tenebrosi erroris, gloria fruerentur aeternae claritatis. CAP. II.-- Itaque felix ejus genitrix cum eum in utero conceptum gereret, vidit hujuscemodi intempesta nocte somnium, quod erat certum futuri effectus praesagium. Visum namque sibi est se pro foribus suae domus sedere, et obtutibus suis adesse quoddam 137.0084D| sublime vexillum, cujus summitas coelum tangere videbatur: quod se inclinando honeste ad terram, fimbriarum suarum velamine circumdedit impraegnatam, rursumque procera altitudine erectum, et inflexibili stabilitate robustum, ipsum unde inclinabatur repetiit coelum. Exspergefacta autem mulier rursus sopore deprimitur, et ecce repente vidit ex ore suo prosilire et avolare quasi auream mirae magnitudinis aquilam, quae volando cunta Wentanae civitatis aedificia, auratis pennarum remigiis obumbravit, et in alta coelorum se elevando disparuit. Cumque mulier evigilans secum miraretur attonita, et somniorum visionem mente volveret tacita, nec per semetipsam conjicere posset eorum intepretationem, perrexit ad quamdam Christi famulam, nomine Edeldridam, moribus et aetate maturam, quae in praefata urbe nutrix erat Deo devotarum 137.0085A| virginum, cui narravit ex ordine quod sibi ostensum fuerat in nocturna visione. At illa, sicut erat sagaci animo prudentissima, et interdum etiam futurorum, Domino revelante, praescia, de nascituro infante multa praedixit, quae vera esse rerum exitus indicavit. CAP. III.-- Nos quoque eorumdem somniorum conjectores esse possumus, in sublimi vexillo intelligentes sanctum virum, qui tunc in utero portabatur, quandoque futurum militiae Dei signiferum, sicut et erat, quem multimoda reluctatione contra antiquum hostem pro defensione sanctae matris Ecclesiae congredientem vidimus, ipsoque bellante, imo per ipsum Deo vincente, pravorum machinamenta ad nihilum redacta conspeximus. Et quia aquila ab 137.0085B| acumine oculorum vocatur, et testante sacro eloquio thesaurus desiderabilis requiescit in ore sapientis; recte per auream aquilam, quae totam urbem alarum velamento obumbrare visa est, idem praeclarus vir totius sapientiae [thesauro] decoratus exprimitur; qui perspicaci et irreverberata cordis acie divina meditando, semper ad coelestia per contemplationem volavit, et super Ecclesiam, magni Regis civitatem, quam contrariae potestates impugnare nitebantur, umbraculum paternae protectionis longe lateque expandit, et consummato boni certaminis cursu, ad visionem Dei in sanctorum comitatu pervenit, sicut in Evangelio voce Dominica dicitur: Ubicunque fuerit corpus, illuc congregabuntur aquilae. Quia ubi ipse Redemptor noster est corpore, illuc 137.0085C| procul dubio nunc colliguntur electorum animae, et in futurae resurrectionis gloria illuc quoque eorum colligentur et corpora. Haec de somniorum interpretatione breviter diximus: nunc ad narrationis ordinem redeamus. CAP. IV.-- Quadam namque die cum mater ejus stipata civibus staret in ecclesia, sacrae missae celebrationi interesse desiderans, sensit animam pueri quem gerebat in utero, venisse, et in eum Dei nutu cuncta moderantis intrasse, sicut postea ipse sanctus qui nasciturus erat, jam episcopus nobis gaudendo referebat. Ex quo ostenditur eum a Deo electum exstitisse etiam antequam nasceretur, et animam procreati hominis non, ut quidam aestimant, a patre vel a matre existendi initium sumere, sed, 137.0085D| ut vere et absque omni dubietate creditur, a solo Creatore vitalem spiritum vivificari, et singillatim unicuique dari. Nascitur ergo futurus Dei pontifex, et fonte baptismatis in Christo renatus, Adelwold a parentibus est appellatus, sanctique chrismatis unctione confirmatus, gratiae Dei in omnibus commendatus. CAP. V.-- Accidit enim quadam solemni die, cum more solito nutrix illius ad ecclesiam pergere et orationi incumbere decrevisset, tam validam inundantis pluviae tempestatem erumpere, ut extra loci limen, ubi in gremio tenens eumdem infantem sederat, pedem movere non posset. Quae dum moerens amarissime fleret, eo quod votum 137.0086A| piae devotionis solvere nequiret, caput humliter omnipotentem Dominum rogatura declinavit, et confestim divina miseratione consolari promeruit. Nam nullam molestiam procellosae tempestatis sentiens, subito cum infantulo inventa est sedens in ecclesia quam adire disponebat, ubi solemnia missarum presbyter celebrabat: et quod nulla ratione credere potuisset ut fieret, factum vehementer expavit; et omnes hujus rei cognoscentes miraculum magnae admirationis stupor invasit. Sicut enim propheta quondam ex Judaea repente sublatus, et in Chaldaea cum prandio depositus, sic beatus puer Adelwoldus sub momento cum nutrice in templo est praesentatus, ut sicut ille refecit congruo tempore Danielem prophetam in lacu leonum, sic iste millia 137.0086B| populorum pasceret in Ecclesia sanctorum. CAP. VI.-- Igitur quotidiano profectu crevit puer bonae indolis, et in ipsa mox pueritia sacris litterarum studiis traditus: ut qui aliis viam salutis erat ostensurus, ipse cum Maria secus pedes Domini humiliter sederet, et verbum ex ore illius salubriter audiret. Erat enim agilis natura atque acutus ingenio, ita ut quidquid majorum traditione didicerat, non segniter oblivioni traderet, sed tenaci potius memoriae commendaret. Studebat etiam teneros pueritiae annos morum honestate et virtutum maturitate vincere, divinis semper obsequiis omnia membra sua mancipare, et ad Dei implendam voluntatem totam mentis suae intentionem dirigere: sicque praeceptis Christi muneribus recte vivendo gratias exhibere, 137.0086C| ut ad majora percipienda dignus mereretur exsistere. CAP. VII.-- Cumque florentis adolescentiae contingeret aetatem, praeconium sanctae conversationis ejus Aedelstano regi, filio praedicti regis Eadwardi, fama vulgante nuntiatum est, juvenemque festinanter accessiri praecepit, qui cum adductus staret in praesentia regis, invenit gratiam in conspectu ejus, et in oculis optimatum ejus; ibique individuo comitatu multum temporis agens in palatio, plura a sapientibus regis utilia ac proficua sibi didicit. Et demum jubente rege ab Aelfego Wintoniensi episcopo secundum morem ecclesiasticum prius ad clericatus officium tonsoratus, ac deinde paucis labentibus annorum curriculis in gradum sacerdotalem consecratus 137.0086D| est. CAP. VIII.-- Ipse enim beatae recordationis Pater Elfegus, inter caetera sibi collata spiritualium charismatum dona, prophetiae spiritu pollebat et contigit eum ordinasse in ipso tempore simul Dunstanum et Adelwoldum, et quemdam, Edelstanum vocabulo, qui postmodum monachilem habitum deserens apostata finetenus perduravit. Completa autem missarum celebratione sanctus antistes Elfegus sibi adhaerentes ita alloquitur: « Hodie coram Deo tribus viris manus imposui, eosque in sacerdotii ordinem consecravi: quorum duo ad episcopalem pertingent apicem, unus quidem primum in civitate Wigornensi, deinde in Cantia, quae est metropolis 137.0087A| Ecclesiae gentis Anglorum; alter vero mihi quandoque successurus est in pontificii dignitatem, tertius autem per lubrica voluptatum blandimenta miserabili fine tabescet. » Tunc Edelstanus interrogavit sanctum antistitem propinquum suum dicens: « Num mihi continget esse unum ex duobus qui episcopali cathedra sublimandi sunt? » Cui respondit antistes: « non erit tibi pars neque sors in eo quem praefatus sum ordine; sed neque in ea sanctitate, quam in hominum conspectu videbaris inchoasse, permansurus es. » Cujus prophetiae verba quam veraciter essent prolata rei probavit eventus. Nam duo (sicut dicit Scriptura: Justus justificetur adhuc, et sanctus santificetur adhuc ) ad pontificatus honorem pervenerunt, tertius vero juxta terribilem 137.0087B| prioris sententiae comminationem quae dicit: Qui in sordibus est sordescat adhuc, in fetore luxuriae vitam finivit. CAP. IX.-- Adelwoldus autem Christi famulus, nomine, mente et opere benevolus, arctam viam quae ducit ad vitam recto itinere gradiens, quotidiana Deo cooperante studuit melioratione succrescere, dans operam diligenter doctrinis et exemplis Elfegi susceptoris et ordinatoris sui. Nam apud eum praecipiente rege, quo melius imbueretur, aliquandiu commoratus est, ac postmodum Glestoniam perveniens, magnifici viri Dunstani abbatis ejusdem monasterii discipulatui se tradidit. Cujus magisterio multum proficiens, tandem monastici ordinis habitum 137.0087C| ab ipso suscepit, humilique devotione ejus regimini deditus est. Didicit namque inibi liberalem grammaticae artis peritiam, atque mellifluam metricae rationis dulcedinem; et more apis prudentissimae, quae solet boni odoris arbores circumvolando requirere, et jocundi saporis oleribus incumbere, divinorum carpebat voluminum flores. Catholicos quoque et nominatos studiose legebat auctores, insuper vigiliis et orationibus perseveranter insistens, et abstinentia semetipsum edomans, et fratres semper ad ardua exhortans. Qui cum pro merito sanctitatis ab omnibus amaretur, et monasterii decanus ab abbate suo constitueretur; nullum elationis incurrit periculum, sed tantae subjectis praebuit humilitatis exemplum, ut quotidiano manuum opere hortum 137.0087D| excolendo laboraret, et fratribus ad prandium poma ac diversi generis legumina praepararet: ut post spiritualem animarum refectionem, corporum quoque necessaria ministraret, prae oculis semper retinens illud Dominicum: Quicunque voluerit inter vos major fieri, sit vester minister; et qui voluerit inter vos primus esse, erit vester servus; et illud: Quanto magnus es, humilia te in omnibus, et coram Deo invenies gratiam. Haec et alia memoriae commendans 137.0088A| Scripturae testimonia, per disciplinam subditos et per humilitatem custodiebat semetipsum. CAP. X.-- Contigit interea victoriosissimum regem Aedelstanum, quarto anno postquam hostilem paganorum exercitum maxima strage peremit, obisse, et fratrem ejus Eadmundum pro eo regni gubernacula suscepisse. Cui post annos sex et dimidium crudeliter interempto successit in regnum frater ejus Eadredus, qui erat veteris coenobii in Wintonia specialis amator atque defensor, ut testantur ea quae ipso jubente fabricata sunt ornamenta, magna scilicet aurea crux, altare aureum, et caetera quae larga manu benignus illuc ad honorem beatorum apostolorum Petri et Pauli direxit, ibique aeternaliter ad Dei laudem et gloriam conservari praecepit: qui etiam 137.0088B| si vita comes fieret, orientalem porticum ejusdem Wintoniensis ecclesiae deauratis imbricibus adornare disposuit. Cujus regni tempore vir Domini Adelwoldus adhuc cupiens ampliori Scripturarum scientia doceri, et monastica religione perfectius informari, decrevit ultra marinas adire partes. Sed venerabilis regina Eadgiw, mater regis memorati, praevenit ejus conamina, dans consilium regi ne talem virum sineret egredi de regno suo, insuper asserens tantam in eo fuisse Dei sapientiam, quae et sibi et aliis sufficere posset, quamvis ad alienae patriae fines ob hanc causam minime tenderet. CAP. XI.-- Quibus auditis delectatus rex, magnam circa Dei famulum coepit habere dilectionem, placuitque ei, suadente matre sua, dare sancto viro 137.0088C| quemdam locum vocabulo Abbandum, in quo modicum antiquitus monasteriolum, sed erat tunc neglectum ac destitutum, vilibus aedificiis consistens, et quadraginta tantum mansos possidens; reliquam vero praefati loci terram, quae centum cassatorum lustris hinc inde gyratur, regali dominio subjectam rex ipse possidebat. Factumque est, consentiente Dunstano abbate, secundum regis voluntatem, ut vir Dei Adelwoldus praenotati loci susciperet curam, quatenus in eo monachos ordinaret regulariter Deo servientes. Venit ergo servus Dei ad locum sibi commissum: quem protinus secuti sunt quidam clerici de Glestonia, scilicet Osgarus, Foldbirhtus Friwegarus, et Ordbirthtus de Wintonia, et Eadricus de Lundonia, ejus discipulatui se subdentes. Congregavitque 137.0088D| sibi in brevi spatio gregem monachorum, quibus ipse abbas jubente rege ordinatus est. Dedit etiam rex possessionem regalem, quam in Abandonia possederat, hoc est centum cassatos cum optimis aedificiis, abbati et fratribus ad augmentum quotidiani victus, et de regio thesauro suo multum eos in pecuniis juvit; sed mater ejus largius solatia munerum eis direxit. Tantamque gratiam Dominus sibi servientibus contulit, ut ad praefatum coenobium, 137.0089A| quod antea rebus erat pauperrimum, omnes simul divitiae putarentur affluere, et sic cuncta prosperis successibus occurrere, ut palam sententiae Dominicae promissio impleri videretur, qua dicitur: Primum quaerite regnum Dei et justitiam ejus, et omnia adjicientur vobis. CAP. XII.-- Venit ergo rex quadam die ad monasterium, ut aedificiorum structuram per seipsum ordinaret; mensusque omnia fundamenta monasterii propria manu, quemadmodum muros erigere decreverat, rogavitque eum abbas in hospitio cum suis prandere. Annuit rex illico, et contigit adesse sibi non paucos optimatum suorum venientes ex gente Nordanhimbrorum, qui omnes cum rege adierunt convivium. Laetatusque rex et jussit abunde propinare 137.0089B| hospitibus hydromellum [ al. medonem], clausis diligenter foribus, ne quis fugiendo potationem regalis convivii deserere videretur. Quid multa? hauserunt ministri liquorem tota die ad omnem sufficientiam convivantibus; sed nequivit ipse liquor exhauriri de vase, nisi ad mensuram palmi, in ebrietate suatim Nordanhimbris, et vesperi cum laetitia recedentibus. CAP. XIII.-- Non tamen coepit Adelwoldus abbas designatum sibi opus aedificare in diebus Eadredi regis, quia rex idem celeriter ex hac vita migravit die IX Kal. Decembris. Sed regnante glorioso rege Eadgaro, insigni et clementissimo, praepotente ac invictissimo regis Eadmundi filio, honorabile templum in honore sanctae Dei genitricis semperque 137.0089C| virginis Mariae in eodem construxit loco, et consummavit, quod usque in hunc diem visu melius quam sermone ostenditur. CAP. XIV.-- Circa haec tempora eligitur abbas Dunstanus ad episcopatum Wigornensis Ecclesiae, juxta prophetiam sancti Elfegi episcopi, sicut supra tetigimus. Et post aliquot annorum curricula factus archiepiscopus, mansit in Cantia triginta et septem annis, quasi columna immobilis, doctrina et actione praecipuus, angelico vultu decorus, eleemosynis et prophetia praepollens: ad cujus tumbam coelestia saepe fieri miracula audivimus. Adelwoldus autem misit Oscarum monachum trans mare ad monasterium sancti Patris Benedicti Floriacense, ut regularis observantiae mores illic disceret, ac domi 137.0089D| fratribus docendo ostenderet quatenus ipse normam monasticae religionis secutus, et una cum sibi subjectis devia quaeque declinans, gregem sibi commissum ad promissam coelestis regni patriam perduceret. In qua congregatione erat quidam frater Elfstanus nomine, simplex et magnae obedientiae vir, quem abbas jussit praevidere cibaria artificum monasterii, cui servitio ipse devotissime se subdens, coxit carnes quotidie, et operariis sedulus ministrabat, focum accendens, et aquam apportans, et vasa denuo sponte emundans, existimante abbate hoc illum cum solatio 137.0090A| et juvamine alterius ministri peragere. Accidit namque quadam die, dum abbas more solito peragraret monasterium, ut aspiceret illum fratrem juxta fervens caldarium, in quo victualia praeparabat artificibus, et intrans vidit omnia vasa mundissima, ac pavimentum scopatum, dixitque ad eum hilari vultu: O mi frater Elfstane, hanc obedientiam mihi furatus es, quam me ignorante exerces. Sed si talis miles Christi es, qualem te ostendis, mitte manum tuam in bullientem aquam, et unum frustum de imis mihi impiger attrahe; qui statim sine mora mittens manum suam ad imum lebetis, abstraxit frustum fervidum, non sentiens calorem ferventis aquae. Quo viso, abbas jussit frustum deponi, et nemini hoc indicare viventi. Illum vero fratrem postmodum abbatem vidimus ordinatum, qui etiam deinde pontificali 137.0090B| honore sublimatus, Ecclesiae Wiltuniensi est praelatus, et beato fine in Domino consummatus. CAP. XV.-- Erat namque sanctus Adelwoldus ecclesiarum ac diversorum operum magnus aedificator, et dum esset abbas, et dum esset episcopus. Unde tetendit ei communis adversarius solitas suae malignitatis insidias, ut eum, si ullo modo posset, exstingueret. Nam quadam die, dum vir Dei in structura laboraret, ingens postis super eum cecidit, et in quamdam foveam dejecit, confregitque pene omnes costas ejus ex uno latere, ita ut nisi fovea illum susciperet, totus quassaretur. CAP. XVI.-- Convaluit tamen vir sanctus de hac molestia, Dei omnipotentis adjuvante gratia, et elegit 137.0090C| eum Eadgarus felicissimus Anglorum basileus ad episcopatum Wintoniensis Ecclesiae, antequam ecclesia praefati coenobii dedicaretur. Et jubente rege, consecravit illam Dunstanus archiepiscopus Dorobernensis Ecclesiae, anno Dominicae incarnationis nongentesimo sexagesimo tertio, sub die tertio Kalendarum Decembrium, in vigilia sancti Andreae apostoli, quae tunc habebatur in Dominica prima Adventus Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi. Erant autem tunc in veteri monasterio, ubi cathedra pontificalis habetur, canonici nefandis scelerum moribus implicati, elatione et insolentia atque luxuria praeventi, adeo ut nonnulli eorum dedignarentur missas suo ordine celebrare, repudiantes uxores quas illicite duxerant, et alias accipientes, 137.0090D| gulae et ebrietati jugiter dediti. Quod minime ferens sanctus vir Adelwoldus, data licentia a rege Eadgaro, expulit citissime detestandos blasphematores Dei de monasterio; et adducens monachos de Abbandonia locavit illic, quibus ipse abbas et episcopus exstitit. CAP. XVII.-- Accidit autem Sabbato in capite Quadragesimae, dum monachi venientes de Abbandonia starent ad ingressum ecclesiae, clericos missam finire. Communionem canendo: Servite Domino in timore, et exsultate ei cum tremore; apprehendite 137.0091A| disciplinam ne pereatis de via justa, quasi dicerent: Nos noluimus Deo servire, nec disciplinam ejus servare, vos saltim facite, ne sicut nos pereatis de via, quae custodientibus justitiam regna facit aperiri coelestia. Quo audito fratres gavisi sunt, intelligentes a Domino suum iter esse prosperatum, et Dei nutu hunc psalmum propter illorum praesentiam fuisse decantatum, moxque Davidicum ad se traxerunt imperium, Osgaro exhortante eos atque dicente: Cur foris moramur? faciamus sicut hortantur nos canonici, ingrediamur, et per viam justitiae gradientes, Domino Deo nostro cum timore et exsultatione famulemur, ut cum exarserit in brevi ira ejus, mereamur esse participes illorum de quibus subjungitur: Beati omnes qui confidunt in eo. CAP. XVIII 137.0091B| .--Misit quoque rex illuc cum episcopo quemdam ministrorum suorum famosissimum, cui nomen erat Vulfstan Aetdelham, qui regia auctoritate mandavit canonicis, ut unum de duobus eligerent, aut sine mora dare locum monachis, aut suscipere habitum monachilis ordinis. At illi nimio pavore conterriti, et vitam exsecrantes monasticam, intrantibus monachis illico exierunt; sed tamen postmodum tres ex illis ad conversionem venerunt, scilicet Eadsinus, Vulsinus, et Wilstanus presbyter. Qui coenobium, quod expulsi reliquerant, humili corde repetentes, Christi jugo colla subdiderunt. Nam hactenus ea tempestate non habebantur monachi in gente Anglorum, nisi tantum qui in Glestonia morabantur et Abbandonia. CAP. XIX 137.0091C| .--Deinde cum praedicti fratres in Veteri coenobio regularis vitae normam servare coepissent, et illuc multi ad Dei famulatum senes conversi, juvenes adducti, et parvuli oblati confluerent; ex invidia clericorum datum est episcopo venenum bibere in aula sua cum hospitibus prandenti, omnemque eis humanitatem exhibenti, quatenus illo exstincto servos Dei expellerent, rursumque in unum congregati pristinis libere frui flagitiis potuissent. Erat namque ei moris statim post tres aut quatuor offulas modicum quid bibere: bibitque nesciens apportatum sibi venenum totum quod erat in calice, et statim in pallorem facies ejus immutata est, et viscera illius nimium vi grassantis veneni cruciabantur. Surrexit autem vix a mensa exiens ad lectulum, 137.0091D| serpsitque venenum per omnia membra ejus, jam instantem minitans sibi mortem. At ille tandem recogitans, coepit exprobrare semetipsum, dixitque ad animum suum: Ubi est modo fides tua? Ubi sunt cogitationes sensus tui? Nonne verba Christi vera sunt et fidelia, quibus in Evangelio pollicetur dicens: Et si mortiferum quid biberint credentes, non eis nocebit? 137.0092A| Nonne ipse qui haec loquitur praesens est divinitate, licet absens sit corpore? Ipse procul dubio, ipse hoc veneni virus in te evacuare potest, qui semper omnia potest. His et hujuscemodi verbis accensa fides in eo, omnem lethiferum haustum quem biberat exstinxit, furentisque veneni dolore fugato surrexit, abiens ad aulam hilari vultu, nulla penitus signa palloris se intuentibus ostendens, nec quidquam mali suo venefico reddens, sed ei quod deliquit ignoscens. Sicque Dei virtute dissipatum est malignum consilium clericorum, qui videntes suam nihil praevalere nequitiam, tandiu per diversas gentis Anglorum provincias huc illucque dispersi sunt, quousque vitam finierunt. CAP. XX.-- Exinde Christi aquila antistes Adelwoldus 137.0092B| expandit aureas alas suas, et annuente rege Eadgaro canonicos expulit de Novo monasterio, illucque monachos introduxit regulariter conversantes. Edelgarum autem discipulum suum ordinavit illis abbatem, qui postmodum provinciae australium Saxonum episcopus, ac deinde sancto Dunstano ad coelestia regna translato, Cantuariorum archipraesul effectus est. CAP. XXI.-- In Abbandonia vero Osgarum pro se constituit abbatem, ditatusque est locus ille sexcentis et eo amplius cassatis, insuper et aeternae libertatis suffultus privilegiis, divina simul et regia auctoritate conscriptis; quae laminis aureis sigillata, inibi usque hodie conservantur. CAP. XXII.-- In tertio quoque Wintoniensi coenobio 137.0092C| , quod anglice Nunnamenster appellatur, in honore semper virginis Mariae Deo consecratum, mandras sanctimonialium ordinavit, quibus matrem, de qua superius paululum tetigimus, Etheldridam praefecit, ubi regularis vitae norma hactenus observatur. CAP. XXIII.-- Nec solum in finibus occidentalium Saxonum, verum etiam in remotis partibus Britanniae, sanctus antistes Adelwoldus ad Dei omnipotentis servitium monachos aggregare curavit. Est enim quaedam regio famosa in provincia orientalium Anglorum sita, paludibus et aquis in modum insulae circumdata, unde et a copia anguillarum quae in eisdem paludibus capiuntur, Elige nomen accepit. In qua regione locus omni veneratione dignus 137.0092D| habetur, magnificatus nimirum reliquiis et miraculis sanctae Etheldridae reginae et perpetuae virginis ac sororum ejus; sed in ipso tempore erat destitutus et regali fisco deditus. Hunc ergo locum famulus Christi pro dilectione tantarum virginum magnopere venerari coepit, datoque pretio non modicae pecuniae, emit eum rege Eadgaro, constituens 137.0093A| in eo monachorum gregem non minimum. Quibus ordinavit abbatem Brithnodum praepositum suum, et ejusdem loci situm monasterialibus aedificiis decentissime renovavit, eumque terrarum possessionibus affluentissime locupletatum et aeternae libertatis privilegio confirmatum omnipotenti Domino commendavit. CAP. XXIV.-- Alterum quoque locum in regione Girviorum pretio obtinuit a rege et nobilibus terrae, positum in ripa fluminis Nen, cui lingua Anglorum quondam Medeshamstede nomen imposuit, nunc autem consuete Burh appellatur. Cujus loci basilicam congruis domorum structuris ornatam et terris adjacentibus copiose ditatam, in honore beati Petri principis apostolorum consecravit, ibique simili 137.0093B| modo catervam monachorum coadunavit. Ealdulfum vero monachum suum eis praefecit abbatem; qui post excessum domini Oswaldi pontificis Ecclesiae Eburacensis archiepiscopatum suscepit. Tertium nihilominus acquisivit pretio locum, juxta crepidinem praedicti fluminis situm, qui propter spineta circumquaque succrescentia Thornig solito nuncupatum anglice vocabulo, quem pari conditione monachis aptissimum delegavit. Rectorem quoque illis et abbatem Godemannum praeposuit, constructumque monasterium in honore Dei genitricis et virginis Mariae dedicavit, et bonorum omnium possessione gratulanter ditavit. CAP. XXV.-- Erat autem vir Dei Adelwoldus ad secreta Eadgari incliti regis sermone et opere magnifice 137.0093C| pollens, in plerisque locis ecclesias dedicans, et ubique Evangelium Christi praedicans, juxta admonitionem Isaiae prophetae dicentis: Clama, ne cesses, quasi tuba exalta vocem tuam, et annuntia populo meo scelera eorum, et domui Jacob peccata eorum. CAP. XXVI.-- Cujus praedicationem maxime juvit sanctus antistes Suvithunus, eodem tempore coelestibus signis declaratus, et infra templi regiam gloriosissime translatus, ac decentissime collocatus. Ideoque gemina simul in domo Dei fulsere luminaria, candelabris aureis superposita: quia quod Adelwoldus salubri verborum exhortatione praedicavit, hoc Suvithunus gloriosa miraculorum exhibitione ad laudem nominis Christi mirifice decoravit. CAP. XXVII 137.0093D| .--Sicque factum, consentiente rege, ut partim Dunstani consilio et actione, partim Adelwoldi sedula cooperatione, monasteria ubique in gente Anglorum quaedam monachis, quaedam sanctimonialibus constituerentur sub abbatibus et abbatissis regulariter viventibus. Circumivitque famulus 137.0094A| Christi Adelwoldus singula monasteria, mores instituens, obedientes ut in bono proficerent verbis admonendo, et stultos ut a malo discederent verberibus acriter corrigendo. CAP. XXVIII.-- Erat namque terribilis ut leo discolis et perversis; humilibus vero et obedientibus se quasi agnum mitissimum exhibebat, ita serpentinae prudentiae temperans severitatem, ut columbinae simplicitatis non amitteret lenitatem. Quem si quando zelus rectitudinis cogeret, ut jura disciplinae subjectis imponeret; furor ipse non de crudelitate, sed de amore processit; et intus paterna pietate dilexit, quos foris quasi insequens castigavit. Pater erat et pastor monachorum, pervigil procurator sanctimonialium et protector virginum; viduarum 137.0094B| consolator, peregrinorum susceptor, Ecclesiarum defensor, errantium corrector, pauperum recreator, pupillorum et orphanorum adjutor; quod plus implevit opere, quam nostra parvitas sermone possit evolvere. CAP. XXIX.-- Accidit enim quodam tempore, ut acerba fames universam Britanniae regionem vehementer premeret, et inopiae magnitudo plerosque dira clade exstingueret. Vir autem Domini misertus super turbam fame valida pereuntium, omnem pecuniae portionem quam habebat, in usus pauperum expendit. Cumque pecunia deficeret, tolli jussit ornamenta quaeque et argentea vasa perplurima de thesauris ecclesiae, eaque praecepit minutatim confringi, et in pecunias redigi. Intimo cordis suspirio 137.0094C| sic protestabatur, se aequanimiter ferre non posse muta metalla integra perdurare, hominem vero ad imaginem Dei creatum, et pretioso Christi sanguine redemptum mendicitate et inedia perire. Emptis ergo cibis sustentavit innumerabilem multitudinem egenorum, qui periculum famis evadere cupientes, ad eum undique confugerant, et eos qui semineces in plateis et compitis omni solatio destituti jacebant, refocillando sublevavit, ab ipsis faucibus mortis eripiens miseros, praebens quoque cibaria quotidiana singulis: donec misericordia Dei de coelo in terram prospiceret, et humano generi solita pietate subveniens malum inopiae temperaret. In cujus pietatis opere sectatus imitabile exemplum beati Laurentii levitae et martyris, qui, instante persecutionis tempore, 137.0094D| thesauros et facultates Ecclesiae dispersit deditque pauperibus, ut justitia ejus maneret in saeculum saeculi, et cornu ejus exaltaretur in gloria. CAP. XXX.-- Verum quia Dominus, sicut Scriptura dicit, quem diligit corripit, et omnem filium 137.0095A| quem recipit flagellat; vir Dei infirmabatur frequenter in visceribus, morbumque tumoris sustinebat in cruribus. Noctes plerumque ducebat insomnes prae dolore; et die, licet pallidus, tamen quasi sanus et nil molestiae sentiret ambulabat, memor apostolicae consolationis qua dicitur, quia virtus in infirmitate perficitur, et rursum: Quando enim infirmor, tunc fortior sum et potens, et iterum: Libenter gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi. Et quamvis acri pulsaretur molestia, minime tamen esu carnium quadrupedum aut avium usus est, nisi semel, cogente maxima infirmitate per tres menses: (quod et fecit jussu Dunstani archiepiscopi) et iterum in infirmitate qua obiit. CAP. XXXI.-- Dulce namque erat ei adolescentes 137.0095B| et juvenes semper docere, et Latinos libros Anglice eis solvere, et regulas grammaticae artis ac metricae rationis tradere, et jocundis alloquiis ad meliora hortari. Unde factum est, ut perplures ex discipulis ejus fierent sacerdotes atque abbates, et honorabiles episcopi, quidam etiam archiepiscopi in gente Anglorum. CAP. XXXII.-- Placuit inter haec omnipotenti Deo, ut coelesti etiam monstraretur indicio, quod ei beneplacitum esset habitare in sancto suo. Nam cum iter quoddam sacer antistes ageret, ut in agro Dominico semen verbi Dei spargeret; contigit clericum ejus, cui sanctum chrisma fuerat designatum, minus olei quam necessitas poscebat accepisse, et hoc parum quod acceperat in ipso itinere 137.0095C| perdidisse. Cumque Christi famulus ad destinatum pervenisset locum, post missae celebrationem, postque dulcia sanctae praedicationis alloquia, jussit ex more ad confirmandos pueros oleum sibi exhibere. Sed clericus qui ampullam se secum ferre aestimabat, repente quod eam perdidisset agnovit. Turbatus ergo celerrime repetiit iter unde venerat, et diligenter huc illucque circumspiciens, invenit ampullam chrismatis in via jacentem oleo plenam, cujus medietas quidem paulo ante quidquam liquoris habuerat. Qua assumpta, cum timore et gaudio magno reversus est sancto antistiti satisfaciens, et coelestis stillicidii miraculum veraci relatione pandens. Quod Dei nutu gestum esse probatur, ut qui Spiritus sancti gratia perfundebatur, ejusque unctione corda 137.0095D| et facies multorum exhilarabat; ipse non solum interius, sed etiam exterius oleo supernae laetitiae remuneraretur. CAP. XXXIII.-- Quidam monachus sub ejus magisterio degebat, qui daemonico instinctu furti reatum perpetravit. Unde et omnem congregationem magna tristitia dolor invasit, dum quisque subjectus ab altero fratre geri putaret, quod se nequaquam fecisse procul dubio scivit. Pro qua re sanctus antistes 137.0096A| in conventu fratrum modestam correptionem mandavit, ut si quis furti illius sibi conscius esset, rem quam abstulerat quantocius cum Dei benedictione redderet, aut in tali loco eam projiceret, ubi inveniri potuisset. Ille vero frater obstinato corde seipsum induravit, et mandatum viri Dei servare neglexit. Transactis itaque tribus diebus et tribus noctibus, cum res furata minime esset inventa, locutus est vir sanctus in capitulo coram omni multitudine fratrum, terribili indignatione et comminatione inquiens: « Noluit sacrilegus ille pecuniam quam furatus est reddere cum benedictione sicut jussimus; reddat eam modo cum Dei omnipotentis maledictione, et sit ipse ligatus non solum in anima, sed etiam in corpore nostra auctoritate. Quid multa? 137.0096B| dixerunt fratres: Amen. » Et ecce monachus ille sedens invisibiliter ligabatur, brachiis sibi invicem adhaerentibus sub cuculla sua, mansitque stupidus, cogitans quid agere deberet. Omnia tamen reliqua membra sua mobilia et ad usum apta habebat, exceptis brachiis, quae vir sanctus auctoritate sibi a Deo collata ligavit, et inutilia reddidit. Tandem finito capitulo surrexit, miser ille sic ligatus, et exiens post sanctum episcopum confessus est ei secreto se fuisse reum, seque latrocinii perpetrasse reatum; nihil tamen ei de ligatione, qua tenebatur astrictus, indicans. Episcopus autem videns eum nimio terrore correptum, sicut ei moris erat poenitentibus et flentibus clementer ignoscere, et misericordiae visceribus condolere, blando sermone respondit: « Modo 137.0096C| saltim bene fecisti, licet sero confitendo peccatum tuum: habeas nunc nostram benedictionem. » Et statim soluta sunt brachia illius episcopo nesciente. At ille exiens inde vehementer gavisus est, narravitque per ordinem de sua ligatione et solutione cuidam fratri nomine Wlfgaro [ al. Wlfaro], qui admonuit hoc magis silentio esse celandum, et congruo postmodum tempore detegendum. Qua ex re datur intelligi, cujus meriti vir iste fuerit ante Dominum, qui solo sermone tantam virtutem, licet nesciens, ostendit. Nam quia pastoralem sancti regiminis curam fide et moribus digne custodivit, profecto beati Petri principis apostolorum vicem, ligando atque solvendo obtinuit. CAP. XXXIV.-- Igitur cum vir Dei magno conamine 137.0096D| veterem renovare decrevisset ecclesiam, jussit fratres frequenter laboribus una cum artificibus et operariis insistere, quibus certatim laborantibus, opus aedificii paulatim in sublime excrevit, plurimis hinc inde suffultum oratoriis, in quibus sanctorum venerantur suffragia cunctis fideliter accedentibus profutura. Contigit autem quadam die, dum fratres starent ad summum culmen templi cum caementariis, ut unus eorum, Godus nomine, caderet a summis 137.0097A| usque ad terram. Qui mox ut terram attigit, incolumis surgens stetit, nil mali passus de tanta ruina: seque crucis signaculo benedixit, admirans quid ibi ageret, vel qualiter illuc venerit. Et cunctis qui aderant videntibus, ascendit ad locum ubi antea steterat; et accipiens trullam, operi quod inchoaverat, diligentius insistebat. Cui ergo hoc miraculum ascribendum est, nisi illi, cujus jussu ad opus obedientiae exivit? qui idcirco laedi non potuit, quia hunc in casu suo viri Dei meritum portavit, et a periculo ruinae incolumem protexit. CAP. XXXV.-- Tempore quodam hiemali cum fratres secundum regulae edictum temporius ad vigilias surgerent (Regulae S. Bened. cap. II), et nocturno 137.0097B| intervallo psalmodiae et lectioni inservirent; quidam monachus, nomine Teodricus, ad Dei hominem perrexit, volens indiciis de quadam necessitate ei indicare, eumque luminis candelabrum manu tenentem reperit et legentem, et sedula agilitate palpebrarum seniles obtutus acuentem: ibique diutius stetit, attendens quam studiose oculos paginae infigeret. Surrexit tandem vir sanctus a lectione, et ille frater residens accepit candelam, coepitque legere, probans utrum et ipse posset oculos suos sanos ad legendum tam diligenter acuere, sicut episcopum suos caligantes fecisse viderat. Sed illa temeritas non impune evenit illi. Nam sequenti nocte, cum membra sopori dedisset, apparuit ei quidam vultu incognitus, terribili comminatione dicens ad eum: 137.0097C| « Qua temeritate praesumpsisti exprobrare episcopum praeterita nocte in legendo? » Cumque tremefactus se hoc fecisse negaret, ille torvis in eum intuens luminibus: « Non potes, inquit, me fallendo ludere, sicut aestimas: sed hoc signum tuae praesumptionis habeas. » Et haec dicens incussit violenter ictum oculis ejus digito suo, statimque dolor oculorum validus secutus est, qui eum multis diebus vehementer affligebat, donec satisfactione culpam deleret, quam in sanctum virum incaute commisit. CAP. XXXVI.-- Item accidit cum famulus Christi nocturno tempore lectioni operam daret, eum ob nimiam vigilantiam obdormisse, et candelam ardentem de candelabro super librum in quo legerat cecidisse. Quae tandiu ardens super folium jacebat, 137.0097D| donec unus frater, nomine Leofredus, adveniret. Qui festinus accepit candelam adhuc flammantem de libro, et intuitus aspexit favillas ipsius candelae per multas lineas jacentes, et exsufflans eas invenit paginam illaesam. Qua in re meritum sancti viri patuit, quia ardentem candelam flamma consumpsit, et tantum vim virtutis suae ne paginam laederet amisit. CAP. XXXVII.-- Haec Christo largiente breviter retulimus, ut et praesentes et futuros quosque fideles 137.0098A| ad amorem et reverentiam tanti Patris humili devotione incitaremus. Caeterum non facile nobis occurrit explicare, quanta vel qualia sanctus Adelwoldus sustinuerit pro monachorum defensione pericula, aut quam benigno diligebat affectu studiosos et obedientes fratres, aut quantum in structura monasterii elaboraret ecclesiam reparando aliasque domos aedificando; aut quam pervigil erat in orationibus, et quam devote hortabatur fratres ad confessionis remedium, aut quam multa millia animarum diabolo subtraxerit, easque Deo redditas coelo intulerit. Sed ex his paucis plura cognosci possunt, quae a nobis enarrari nequeunt. CAP. XXXVIII.-- Oportebat namque impleri somnium, quod sacer Dunstanus ille gloriosus et angelicus 137.0098B| Anglorum gentis archiepiscopus olim de eo se vidisse perhibebat. Nam cum esset abbas monasterii Glestoniensis, et sub ejus regimine militaret omnipotentis Dei famulus Adelwodus, sicut supra narravimus, vidit in somnis extra dormitorium positus, quasi quamdam mirae celsitudinis arborem, quae ramos suos expandere visa est ad orientem et occidentem, septentrionem et meridiem, super universam Britanniae regionem vasta longitudine et latitudine extensa. Cujus arboris rami innumeris erant majoribus atque minoribus cucullis onusti, ipsa vero arbor in summo cacumine gestabat unam praegrandem cucullam, quae manicarum velamento supereminens protegebat caeteras, et ingenti proceritate supergrediens universas, ipsum contingebat coelum. Vir autem Domini, 137.0098C| Dunstanus, super tali visione vehementer attonitus, interrogabat haec sibi demonstrantem canis angelicis decoratum presbyterum dicens: « Quaeso, venerande senior, quae est haec robusta et sublimis arbor, cujus rami longe lateque expansi tam innumerabiles cucullas sustinere cernuntur. » Cui ille respondit: « Arbor haec quam vides, abba Dunstane, situm designat hujus insulae: magna autem cuculla, quae in hujus arboris summitate erigitur, ipsa est monachi tui Adelwoldi, quae in hoc monasterio devote Christo famulatur; reliquae vero cucullae, quibus hi rami videntur onusti, multitudinem designant monachorum, qui ejus eruditione sunt instruendi, et undique in hac regione ad omnipotentis Dei servitium congregandi; ejusque ducatu perventuri sunt 137.0098D| ad gloriam regni coelorum, et ad societatem cum Christo regnantium spirituum beatorum. » Quo accepto responso, vir sanctus evigilat, visionem tacitus secum considerans, eamque postmodum fideli relatione fidelibus indicans. Quae succedente tempore fama vulgante multis innotuit, et tandem ad nostrae quoque parvitatis notitiam pervenit. CAP. XXXIX.-- Nec minus et aliud oportebat impleri somnium, quod ipse vir Dei sanctus Adelwoldus de se nobis quadam vice referebat, inquiens: 137.0099A| « Putabam me stare juxta littus maris, ubi mihi videbatur adesse quaedam maxima navis, in qua multitudo copiosa piscium, et maxime anguillarum conclusa tenebatur ab imo usque ad summum. Cumque mecum tacitus cogitarem, quid sibi vellet hoc somnium quod videbam, repente audivi vocem meo nomine me vocantem, mihique dicentem: Adelwolde, Adelwolde, hoc tibi mandatum coelitus a Deo missum est. Excita hos pisces quibus haec navis quam cernis impleta est, et orationibus tuis effice ut sint homines, sicut antea fuerunt. Cujus jussioni mox ego obtemperans, steti pro eis ad orationem, et lacrymarum imbre perfusus, ingemiscens dixi: Domine Jesu, cui nihil est impossibile, respice propitius ad animas diabolica fraude deceptas, quae a 137.0099B| sensu humanae rationis alienatae sunt, et more bestiali in lubrico hujus saeculi coeno miserabiliter involvuntur. Ne, quaeso, bone Jesu, permittas, ut de eis triumphans glorietur humani generis inimicus, sed per tui sancti nominis omnipotentiam resuscitentur ad vitam, ut somnium aeternae mortis evadentes, te verum et unicum mundi Salvatorem cognoscant, et deinceps semper ad tranquillum salutis tuae portum confugientes, ab omnibus mundi perturbationibus immunes existant, et sub tua gubernatione securae permaneant. Tuum est enim, Christe, mortuos vivificare, et imaginem tuam quam creasti, in decorem suum pristinum reformare, qui venisti in hunc mundum peccatores salvos facere, et dira mortis supplicia passus in cruce, dignatus es fundere 137.0099C| sanguinem tuum pretiosum pro salute omnium nostrum. Cum haec et his similia orationis verba compuncto corde et spiritu humilitatis effunderem, ecce quos antea pisces in luto faecis et in lacu miseriae videram involutos, subito homines effectos et a morte resuscitatos video: surrexitque de navi et perrexit festinanter ad terram copiosa hominum multitudo, quorum multos specialiter agnoveram: inter quos unus retrorsum cadens, iterum in anguillam versus est, ille videlicet Adelstanus, qui mecum presbyter quondam fuerat ordinatus, quem deinceps nullo modo excitare, nec ut homo fieret poteram efficere. Reliqui vero omnes unanimiter levaverunt vocem in coelum, manibus plaudentes, et gratias omnipotenti Deo referentes, quia per ejus ineffabilem clementiam 137.0099D| et per meae parvitatis adventum meruerunt a morte ad vitam revocari, et humanae rationi quam amiserant restaurari. Ego autem gaudens in Domino, et congratulans illis evigilo, hancque visionem vobis, o filioli mei! idcirco refero, ut et vos cum bonorum operum cultu perseveretis in sancto proposito, quo per gratiam Dei possitis in eorum numero computari, qui mihi licet indigno commissi sunt, ut de saeculi hujus coenulenta voragine libenter et in aeterna beatitudine sine fine salventur. Haec quae notavimus somnia tunc quidem visa sunt: sed ex eo tempore usque hodie impleri non cessant, dum quique divino ferventes amore, festinant mundum relinquere, coenobialem vitam ducere; et dum 137.0100A| populares quique satagunt a malo declinare, et bonum facere, et humiliter Regi regum, Christo, colla subdere: quatenus et monachi simul et laici sequentes sancti Patris Adelwoldi vestigia, coelestis regni sempiterna mereantur adipisci gaudia. CAP. XL.-- Anno Dominicae incarnationis nongentesimo octogesimo, renovata et constructa est ecclesia Veteris coenobii, novem pontificibus eam solemniter et cum magna gloria dedicantibus: quorum primi et praecipui arcem tenebant Dunstanus archiepiscopus, et ipse sanctus Adelwoldus episcopus, sub die XIII Kalendarum Novembrium, in praesentia regis Adelredi, et in conventu omnium pene ducum, abbatum, comitum primorumque optimatum universae gentis Anglorum, qui eamdem biduo cum omni 137.0100B| gaudio celebraverunt dedicationem: de qua et nos in Domino congratulantes, hoc carmen cecinimus: Praesul Adelwoldus sacro spiramine plenus. Fecit ovans opera multa Deo placita. Istius antiqui reparavit et atria templi Moenibus excelsis culminibusque novis. Partibus hoc Austri firmans et partibus Arcti, Porticibus solidis arcubus et variis. Addidit et plures sacris altaribus aedes, Quae retinent dubium liminis introitum. Quisquis ut ignotis haec deambulat atria plantis, Nesciat unde meat, quove pedem referat. Omni parte fores quia conspiciuntur apertae, Nec patet ulla sibi semita certa viae. 137.0100C| Huc illucque vagos stans circumducit ocellos, Attica dedalei tecta stupetque soli. Certior adveniat donec sibi ductor, et ipsum Ducat ad extremi limina vestibuli. Hic secum mirans, cruce se consignat, et unde Exeat attonito pectore scire nequit. Sic constructa micat, sic et variata coruscat Machina, quae veterem sustinet ecclesiam. Quam Pater ille pius summa pietate refertus, Nominis ad laudem celsitonantis heri Fulcivit, texit, dotavit, eamque sacravit, Et meruit templi solvere vota sui, Regis Edelredi facie praesente modesti, In regni solio qui superest hodie. 137.0100D| Illic pontifices aderant terni ter ovanter, Complentes sanctum rite ministerium. Quorum primus erat, vultu maturus et actu Canitie nivens Dunstan et angelicus. Hunc comitatus ovans Anglorum lucifer adstat, Domnus Adelwoldus corde benignivolus. Post alii septem, quorum hic sunt nomina scripta Carmine versifico cum pede dactylico. Elfstan, Edelgarus, rursumque Elfstanus et Aeswig Aelfeh, Edelsinus, hic et Athulfus erat. Et tandem decimus Poca venit episcopus illuc, Nulla laboris agens, pocula multa bibens. Post alii plures aderant proceresque ducesque, Gentis et Anglorum maxima pars comitum. 137.0101A| Quos e concilio pariter collegerat illo. Quod fuerat vico regis in Andeveran, Idem pastor ovans ac saepe canendus Adelwold, Sicut ei Domini gratia contulerat. Et celebrant cuncti solemnia maxima templi, Plaudentes Domino pectore laudifluo. Laetanturque bonis super omnibus ille benignus, Quae statuit cunctis praesul opima dari, Fercula sunt admista epulis, cibus omnis abundat, Nullus adest tristis, omnis adest hilaris. Nulla fames, ubi sunt cunctis obsonia plenis, Et remanet vario mensa referta cibo. Pincernaeque vagi cellaria saepe frequentant, Convivasque rogant ut bibere incipiant. Crateras statuunt, et dulcia vina coronant, 137.0101B| Miscentes potus potibus innumeris. Sicque dies alterque dies processit in hymnis, Et benedixerunt omnia corda Deum. Omnibus expletis tandem solemniter hymnis, Quos in honore Dei vox sonuit populi. Unusquisque suas alacer remeavit ad oras, In Domino gaudens pectore et ore canens. Nunquam tanta fuit talisque dicatio templi, In tota Anglorum gente patrata, reor, Qualis erat Wenta celebrata potenter in urbe In sancti Petri coenobio Veteri. Quod Deus omnipotens sic protegat immaculatum, Hoc ut eo dignum juge sit hospitium. Et quicunque humiles hoc ingrediuntur asylum Exsultent plenae participes veniae.

 137.0101C| Haec de renovatione et dedicatione Veteris ecclesiae edita, hic inserere opportunum duximus. Exinde superna pietas sancto pontifici tantam contulit gratiam, ut sublimes illi saecularium potestatum principes, duces, tyranni, atque judices, et omnis qui ei hactenus contrarii et in via Dei resistere videbantur, subito velut oves ex lupis efficerentur, et eum miro affectu venerarentur; ejusque genibus colla submittentes, ad dexteram illius humiliter exosculantes, orationibus se viri Dei in omnibus commendarent.

CAP. XLI.-- Eodem vero tempore quo sanctus antistes Adelwoldus de hac mortali vita erat exiturus, et laborum suorum praemia a Deo percepturus, 137.0101D| venit ad villam quae consueto nomine Beaddingtun appellatur, sexaginta millibus ab urbe Wintonia distans. Ibi ergo cum aliquandiu moraretur, acri coepit infirmitate gravari; et sacrati olei liquore perunctus, Dominici corporis et sanguinis perceptione exitum suum munivit. Sicque valefaciens, et dans pacem filiis suis, inter verba orationis spiritum coelo reddidit in Kalendis Augusti, anno Dominicae incarnationis nongentesimo octogesimo quarto, episcopatus autem sui vicesimo secundo, regni moderamina gubernante Aedelredo rege Anglorum. Testati vero nobis sunt qui ibi praesentes aderant, examine corpus sancti viri subita immutatione fuisse renovatum, lacteo candore perfusum, 137.0102A| roseoque rubore venustum, ita ut quodam modo septennis pueri vultum praetendere videretur, in quo jam quaedam resurrectionis gloria per ostensionem mutatae carnis apparuit. Jam vero dici non potest, quanta ad exsequias ejus hominum multitudo convenerit. Undique certatim ex vicinis oppidis et castellis simul in unum divites et pauperes, ultimum vale pastori suo dicturi confluxerant. Omnes cum dolore et amaro animo sequebantur feretrum, incomparabili thesauro pretiosum, sacrosanctis Evangeliis et crucibus armatum, palliorum velamentis ornatum, accensis luminaribus et hymnis coelestibus atque psalmorum concentibus hinc inde vallatum. Quibus sequenti die Wintoniam ingredientibus obviam corpori tota simul civitas unanimiter occurrit. 137.0102B| Hinc ejulantes turbas conspiceres monachorum; inde pallida agmina virginum; hinc audires in excelso voces psallentium clericorum; inde gemitum flentium pauperum, et ululatum vociferantium egenorum, qui pastoris sui praesentia se privari non sustinentes, dabant infinitos lacrymarum clamores ad coelum. Perductus est ergo vir Dei cum coelestibus exsequiis in ecclesiam beatorum apostolorum Petri et Pauli ad sedem suam episcopalem, et expletis vigiliarum missarumque solemniis, sepultus est in crypta ad australem plagam sancti altaris, ubi eum requiescere debere, sicut ipse vobis retulit, olim sibi coelitus ostensum est. CAP. XLII.-- Anno duodecimo post obitum gloriosi pontificis Adelwoldi, placuit supernae dispensationi 137.0102C| illum per coelestia signa revelari, ejusque ossa de sepulcri munimine levari, ut lucerna quae ad tempus sub modio latebat, super candelabrum poneretur, quatenus luceret omnibus qui in domo sunt. Est enim civitas quaedam modica, commerciis abunde referta, quae solito Weallingaford appellatur, in qua vir strenuus quidam morabatur, cui nomen erat Elehelmus qui casu lumen amittens oculorum, caecitatem multis perpessus est annis. Huic in somnis tempore gallicinii sanctus Adelwoldus antistes astitit, eumque ut maturius Wintoniam pergeret, et ad ejus tumbam gratia recipiendi visus accederet admonuit, dicens: « Idcirco te in statu tuo recubantem visito, et quae tibi ventura sunt praenuntio, ut per tuae salutis signum manifestetur, quia me oportet 137.0102D| levari de tumulo in quo jaceo. » Qui haec audiens, et vocem secum loquentis agnoscens, sancto Patri gratias egit, quod eum visitare dignaretur; et quia ubi sepultus esset, penitus ignoravit, qualiter sepulcrum ejus scire et adire potuisset diligenter inquisivit: cui protinus vir Dei nomen alumni et monachi sui innotuit, cujus hactenus homo ille nescius exstitit, eique dixit: « Cum festinus Wintoniam perveneris, et Veteris coenobii ecclesiam intraveris, accersiri fac ad te monachum quemdam Wlesfanum, cognomento Cantorem. Hic cum ex ore tuo verba meae legationis audierit, te mox indubitanter ad meum perducet tumulum, ubique recipies lumen oculorum tuorum. » Qui multa? credulus 137.0103A| vir ille verbis et promissionibus sacri pontificis, Wintoniam citius adiit, ecclesiam intravit, fratrem praedictum accersivit, accersitumque postulavit, ut missatica beati Patris impleret, narrans ei et cunctis astantibus ordinem visionis. Erat enim vespera, in qua nativitas sacratissimae Dei genitricis et perpetuae virginis Mariae, per totum mundum solemniter et dignissime celebratur. Ille vero frater admirans, inter spem et timorem se medium posuit, et vicino obedientiae pede jussis sancti pontificis humiliter obtemperans, ad antrum sarcophagi perduxit caecum, qui pernox ibidem in oratione permansit, et mane facto jam amplius ductore non indigens, ad propria cum gaudio reversus est videns, corde et animo Dominum benedicens. CAP. X 137.0103B| LIII.--Haec revelatio longe lateque divulgata est, quae tam evidenti miraculo fuerat comprobata. Exinde famulus Christi praedicto fratri Wlfstano, et plerisque aliis per nocturnam visionem manifestus apparuit, illisque per haec et haec indicia aperuit, quia supernae complaceret voluntati eum de tumulo transferri, et digne in ecclesia collocari. Venerandus ergo pontifex Elfeagus successor ejus animo sagaci talia secum pertractans, humillimas alacri corde omnipotenti Christo gratias reddidit, eo quod suo tempore dignaretur coelestibus signis sanctum suum mirificare. Nec mora; fratrum cleri, plebisque multitudine congregata, reliquias sancti praesulis Adelwoldi sub die quarta Iduum Septembrium honorifice transtulit, easque in choro ecclesiae 137.0103C| collocavit: ubi in magna veneratione habentur usque in praesentem diem, ubi etiam nobis intuentibus coelestia sunt perpetrata miracula, e quibus duo breviter ad firmitatis indicium perstrinximus. CAP. XLIV.-- Erat eo tempore in Wentana urbe puella quaedam parvula, cujusdam Adelwardi domestici filia, quae nimis infirmabatur, et usque ad mortem pene torquebatur. Haec a matre deducta ad viri Dei tumulum, obdormivit paululum. Protinus evigilans sana surrexit, et gaudens cum genitrice domum rediit. CAP. XLV.-- Puer etiam quidam parvulus, Aelffini cujusdam mansueti et modesti viri filius, in ipsa infantia lumine est privatus, et maternis ulnis ad venerandi Patris Adelwoldi sepulcrum perductus. 137.0103D| Mirum dictu, mox caligo caecitatis abscessit, et oculos pueri veniens splendor lucis aperuit, omni populo congaudente, et tota devotione Christo, qui cuncta potest, fideliter gratias agente. CAP. XLVI.-- Nec silentio praetereundum est, quod praedictus sancti viri successor Elfagus antistes, quemdam furem pro multiplici reatu flagellis caesum, mitti jussit in cippum acrioribus suppliciis cruciandum. Cumque diu sic in poenis jacuisset damnatus, quadam nocte venit ad eum in visione sanctus Dei pontifex Adelwoldus, et ait illi: « Miser, cur tanto tempore sic in trunco jaces extensus? » At ille recognoscens sanctum virum, quem saepe viderat in vita mortali, respondit: « Dignas, domine 137.0104A| mi, sustineo poenas, et justo judicio episcopi sic torqueor, quia frequenter in furtis deprehensus sum, et ab eis non cessavi; sed mala quae feci iterum atque iterum repetivi. » Tum sanctus: « Cessa, inquit, vel modo miser a furtis, cessa, et sis solutus a nexu compedis hujus. » Surrexit illico miser ille absolutus, et exiens inde venit, et procidit ante pedes Aelfeagi episcopi, narravitque ei rem gestam circa se per ordinem, et ille pro honore tanti Patris sivit eum abire indemnem. Constat ergo sanctum hunc aeternae vitae conjunctum virtute meritorum suorum, posse nos a peccatorum nostrorum vinculis solvere, et ad coelestia regna perducere, cui adhuc in carne degenti coelitus concessa est potestas ligandi atque solvendi, praestante Domino nostro Jesu 137.0104B| Christo, qui cum Deo coaeterno Patre, et Spiritu sancto vivit et regnat Deus, per infinita saecula saeculorum. Amen Incipit hymnus in honore S. Adelwoldi praesulis elegiaco et paraeterico carmine per alphabetum compositus,

Alma lucerna micat, lumen populoque ministrat Praesul Adelwoldus, alma lucerna micat. Belliger iste Dei victricia bella peregit, Acer in arma ruit belliger iste Dei. Cujus ab ore sacro fluxerunt dogmata vitae, Hausimus omne bonum cujus ab ore sacro. Dulcia corde pio resonemus cantica Patri, Carmina cantemus dulcia corde pio. 137.0104C| Ecce coruscat apex tibi pontificalis abunde Hinc illincque tuus ecce coruscat apex. Fons et origo boni te verba serente cucurrit, In te manavit fons et origo boni. Gloria perpes erit tibi nunc ideoque per aevum Quam merito retines, gloria perpeserit. Hujus amore gregis sprevisti spicula mortis, Pellens hinc fortes hujus amore gregis. Inclytus atque potens te rex adamavit Eadgar, Te monitore vigens inclytus atque potens. Kastra Dei reboant te constituente celeuma, Davidicumque melos castra Dei reboant. Laudibus innumeris tibi turba monastica plaudit, Conjubilatque tibi laudibus innumeris. Moenia celsa domus tua cura levaverat hujus, 137.0104D| Haecque dicavit ovans moenia celsa domus. Nocte dieque sacrum celebrasti pectoris hymnum, Solvens officium nocte dieque sacrum. Omnibus inque locis sparsisti semina lucis, Expuleras tenebras omnibus inque locis. Pervigil esto tuis, petimus, defensor alumnis. Protector famulis pervigil esto tuis. Quaeque nocent, reseca, quae sunt et commoda, praesta; Quae bona sunt, revoca, quaeque nocent, reseca. Rector apostolicae felix et janitor aulae Hujus et Ecclesiae rector apostolicae, Solve tuos famulos Petri vice, solve ligatos, Nos a peccatis solve tuos famulos. 137.0105A| Te duce, stelliferi scandamus ut atria coeli, Participes regni, te duce, stelliferi. Versibus hymnidicis haec carmina pangimus, et te Patronum colimus versibus hymnidicis. Christicolas animas quia multiplicare solebas, Ad coelos revocans Christicolas animas. Ydra nocens fugiat, ne nos per devia ludat: Nos tua dextra tegat, hydra nocens fugiat. Zelus obesse nequit, Christo superante malignum: Christus adest victor, zelus obesse nequit. Aspice, sancte Pater, quae nos adversa fatigant: Quae mala nos lacerant, aspice, sancte Pater. Mitis adesto tuis tibi qui famulantur alumnis, Qui te collaudant, mitis adesto tuis. Eripe, pastor, oves, animo quas semper amasti, 137.0105B| Et quas nutrieras eripe, pastor, oves. Nomina nostra notet quo Christus in arce polorum Cum sanctisque suis nomina nostra notet. Amen. Hymnus vespertinalis Saphico metro endecasyllabo editus, Adonium quarto continens in loco.

Inclytus pastor populique rector, Cujus insignem colimus triumphum, Nunc Adelwoldus sine fine laetus Regnat in astris.

Qui Pater noster fuit et magister, Exhibens sacrae documenta vitae, Et Deo semper satagens placere Corde benigno.

137.0105C| O diem sanctum, celebrem, coruscum, Quem Dei nobis pietas sacravit, Ut Patri tanto mereremur almum Promere cantum!

Nunc eum nisu rogitemus omni, Abluat nostrum pius ut reatum, Et sua sancta prece nos ad altum Ducat olympum.

Sit Deo soli decus et potestas, Laus in excelsis, honor ac perennis, Qui suis totum moderans gubernat Legibus orbem. Amen. Coeli senator inclyte, sancte Pater Ecclesiae Adelwolde, supplices tuos exaudi servulos. 137.0105D| Jam sidus inter sidera, resplendes super aethera, Nobis benignus impetra Paracleti charismata. Pronis rogamus mentibus hic coram tuis artubus, Nostris adesto precibus serenus ac propitius. Ut tuis necessariis protecti patrocinis, Ad coelorum perpetua perveniamus gaudia, Praestet nobis Ingenitus hoc atque Unigenitus, Sanctus amborum Spiritus, trinus et unus Dominus. Amen.

 Oremus.

 Deus, qui praeclari sideris sancti pontificis Adelwoldi illustratione, novam populis Anglorum tribuisti lucem hodierna die clarescere: suppliciter imploramus clementiam, ut cujus magisterio totius religionis 137.0106A| documenta cognovimus, illius et exemplis informemur, et patrociniis adjuvemur. Per.

 Ad missam.

 Deus, qui hodiernam diem beati confessoris tui Adelwoldi episcopi transitu nobis honorabilem dedicasti: concede propitius, ut cujus eruditione veritatis tuae luce perfundimur, ejus intercessione coelestis vitae gaudia consequamur. Per.

 Secreta.

 Oblata servitutis nostrae munera tibi, Domine, quaesumus annua sancti Patris nostri Adelwoldi episcopi solemnitas commendet accepta: ut ejus pia supplicatione muniti, cunctorum nostrorum remissionem peccaminum et beatitudinis sempiternae mereamur 137.0106B| obtinere consortium. Per.

 Praefatio.

V. D. aeterne Deus, quoniam adest nobis jucunda et votiva praesentis diei laetitia, quam Apostolici culminis honore sublimem, roseoque martyrii cruore solemnem, gloriosi pontificis Adelwoldi moderna celebritate consecrasti, et spem nobis tantae fiduciae contulisti, ut nos paternis ejus suffragiis, et a peccatorum nostrorum nexibus solvas et ad coelestia regna perducas. Per Christum.

 Postcommunio.

 Refectos, Domine, vitalis alimoniae sacramentis, sancti confessoris tui Adelwoldi intercessione gloriosa nos protege, et ad aeternum coelestis mensae 137.0106C| convivium pervenire concede. Per.

 Alia.

 Gregem tuum, Pastor aeterne, pii suffragatoris Adelwoldi Patris nostri defensione guberna, quaesumus, Domine, ut cujus benevolentia provocati superni amoris dulcedine pascimur, ejus interveniente patrocinio, et a temporalis vitae perturbationibus eruamur, et mansuris supernorum civium gaudiis inseramur. Per.

 IV IDUS SEPTEMBRIS, IN TRANSLATIONE SANCTI ADELWOLDI.

 Deus, qui nobis sanctum pontificem tuum Adelwoldum salutis aeternae doctorem tribuisti: concede propitius, ut cujus annuae translationis solemnia colimus, 137.0106D| ejus semper meritis adjuvemur et precibus. Per.

 Super oblatam.

 Sacrificium nostrum tibi, Domine, quaesumus, sancti Patris nostri Adelwoldi episcopi commendet oratio: ut nobis eo suffragante fiat sanctae majestatis tuae propitiatio, et peccatorum nostrorum exoptata remissio. Per.

 Praefatio.

 Votivam beati pontificis Adelwoldi translationem pia veneratione celebrantes, teque cernua devotione exorantes, ut ipsum nos apud clementiam tuam sentiamus habere patronum, quem tua gratia largiente salutis aeternae meruimus suscipere magistrum. Per Christum.

 137.0107A| Postcommunio.

 Ut haec communio nos, Domine, tibi dignos efficiat, beatus Pater noster Adelwoldus suffragio, quaesumus, piae intercessionis obtineat. Per.

 De horis peculiaribus.

 Praeterea beatus Pater Adelwoldus horas regulares et peculiares sibi ad singulare servitium instituit, quas in tribus cursibus ordinavit: humillima diligentia quosque subjectos admonens, ut hoc secreto famulatu ignitis Satanae tentamentis vigilanter resisterent, et ea per Dei gratiam resistendo superarent, et ut fides quae per nostri Creatoris et piissimi Redemptoris incarnationem luce clarius enituit, instante futurae persecutionis tempore. quae jam vicinis 137.0108A| Antichristi temporibus ingruit, nullo modo, quod absit, titubando vacillet, sed his divinis roborata praeconiis integra jugiter et inviolata permaneat. Est enim primae psalmodiae cantilena ad laudem beatae Dei genitricis semperque virginis Mariae procurata; secunda autem ad honorem beatorum apostolorum Petri et Pauli omniumque nostri Salvatoris humanitati praesentialiter famulantium; tertia vero ad suffragia omnium sanctorum postulanda, ut eorum pia intercessione protecti, multiformem versipellis Antichristi et membrorum ejus fallaciam expugnare, et Christo remunerante coelestium praemiorum palmam mereamur accipere. Quae videlicet horae plerisque in locis habentur ascriptae, et ideo in hoc codicello sunt praetermissae.

 137.0107| Tropi.

Patris adest votiva dies, cantemus ovantes. Statuit ei. Pontificem templo sibi quem sacravit in isto. Et principem. Inter apostolicos stola splendente hierarchos. Ut sit illi. Adelwolde, pia prece nos defende misellos. In aeternum. Praesul Adelwoldus quia fulsit in ordine magnus. Statuit ei. Constituens illum hodie super aethra polorum. Et principem. Gloria, splendor, honor, decus et veneratio perpes. In aeternum.