Vita S. Brunonis (Ruotgerus Coloniensis)

by Ruotgerus Coloniensis

Ruotgerus Coloniensis

Vita S. Brunonis

saeculo X

editio: J. P. Migne
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 134

Vita S. Brunonis

Vita S. Brunonis (Ruotgerus Coloniensis), J. P. Migne 134.0977B

Vita S. Brunonis

Vitam Brunonis optimi viri, animo factisque ad Ottonis fratris magnitudinem proxime accedentis, 134.0939| amicus ei et in cathedra Coloniensi successor Folcmarus sive Poppo, Ruotgero clerico Coloniensi et praecipuo defuncti familiari et comiti scribendam injunxit. Quo munere vir talibus amicis dignus, litterarum Romanarum et Graecarum peritus, judicio rectus rerumque calamo tradendarum apprime gnarus, absque mora functus, librum egregium, et Sigeberto monente luculenter scriptum, qui tamen nonnunquam propter brevitatem intentiori animo legendus est, Folcmaro obtulit. Opus igitur anno 966 aut 967 intra biennium post Brunonis obitum et paulo ante Widukindi res gestas Saxonicas et Hrotsuithae panegyricum, quibuscum in laudibus Brunonis congruit, absolutum, praecipuam sibi fidem conciliat, et inter primos aevi illius fontes referendum, statim ut prodiit doctis viris plurimum sese commendavit. Siquidem Folcuinus abbas, in gestis abbatum Lobiensium nostrum ad verbum pene ducem secutus est, et Thietmarus Brunonem in cunctis divinitus humanitusque proficuitatibus pollentem celebrans, quominus de innumerabilibus tanti viri ingenuis actibus plura proferret, se libro de nobili ejus conversatione scripto prohiberi dicit. Eodem tempore auctor Vitae Mathildis reginae et saeculo post Sigebertus nostrum exscripserunt, Hermannus Contractus, Aegidius Aureaevallis monachus, et Trithemius eum noverant; nec apud Colonienses latuisse auctorem tantis eorum memoriae titulis commendatum, altera Brunonis Vita testatur, saeculo XIV conscripta, quam Ruotgero praecipue inniti lectores facile advertent. Editionem nostram post priores Surii, Leibnitii et Byei curas ope codicum trium, omnium scilicet qui unquam innotuerunt, instituimus.

1.

C. bibl. ducalis Guelferbytanae mbr. saec. XI in fol. inter Augusteos 76, 14 signatus, qui plerumque per quaterniones littera valde parva exaratus, paginis 63 complura magni momenti opera historica exhibet, Sigeberti Vitam Deoderici I Mettensis episcopi; fol. 5-18 Vitas Goerici, Clodulfi, Adelberonis II, Romarici abbatis, Amati confessoris, Adelphi abbatis, Mansueti episcopi Tullensis auctore Adzone, quas aeque ac easdem in codice regio Parisiensi n. 5294 a Bettone scriptas ex antiquiore quodam libro fluxisse patet; tum fol. 18-24 Vitam Grodegangi episcopi Mettensis; fol. 25-30 olim Alperti libri de diversitate temporum et de gestis pontificum Mettensium fragmentum exstabant, jam in bibliotheca regia Hannoverana reconditi; fol. 31-36, Aviti, Severi, Evodii, Pauli scripta de S. Stephano; fol. 36, Bedae epistola ad Eadfridum de Vita Cuthberti; fol. 38, Miracula S. Wigberti; fol. 40, Luciani epistola de S. Stephano leguntur. Inde a folio 43 Ruotgeri Vita Brunonis, sermo in natali S. Pantaleonis, Stephani sermo in natali S. Maurini, translatio S. Maurini et sermo S. Augustini; fol. 49-63, Harigeri et Anselmi gesta pontificum Leodiensium habentur. Folii 63 pars, fol. 64 et aliae codicis partes vacant. Scribis, quibus tanti libri debentur, corrector successit, qui multa passim emendavit, perperam omissa in margine et in schedulis annexis supplevit; correctorem hunc fortasse Sigebertum Gemblacensem fuisse, conjicere licet, quod tamen manus cum Chronico ejus autographo collata confirmabit aut refellet. Certe Sigeberto codicem hunc ad manus fuisse, operibus quae continet Sigeberto notis confirmari videtur. Inter quae Vita Brunonis textum talem praebet, qualem, paucis tantummodo mendis exceptis, Ruotgerus scripserit. Usus erat eo jam ante nos Leibnitius in SS. Brunsw. I, 273 sqq., sed Surii editione seductus, textum minus bonum et fidum dedit.

2.

C. bibl. regiae Bruxellensis, olim S. Pantaleonis Coloniensis, jam numeris 329-341 signatus, membranaceus in fol. saec. XV, quem a. 1826 evolvi et Bethmannus noster jam in usum nostrum convertit, a Surio typis expressus est. Exhibet Vitam et miracula S. Pantaleonis, Vitam et translationem S. Maurini auctore Stephano, Vitam et translationem S. Albini, Vitam Mathildis reginae, testamentum ecclesiae S. Ceciliae, notitiam de constructione monasterii S. Pantaleonis, Vitam breviorem S. Brunonis, Ruotgeri Vitam S. Brunonis, sermones Augustini et Bedae; et Ruotgeri quidem opus insertis historiis translationum S. Evergisili et Patrocli. Altera Vita magnam partem ex libro Ruotgeri hausta, propter nonnulla tamen aliis fontibus qui hodie latent debita typis vulgari meretur. Exscripsit eam et in capita distinxit Bethmannus.

3.

C. bibl. regiae Bruxellensis n. 7460, olim Vallicellianae, Vitas SS. mensium Octobris et Novembris continens, mbr. fol. max. duabus columnis saec. XIII scriptus, quem adhibitis Surii et Leibnitii editionibus Byeus in Actis SS. Bollandianis mensis Octobris t. IV, 698-790, secutus et praefatione atque commentario comitatus est. Detexit eum iterum a. 1839, et in usus nostros convertit Bethmannus; textus, multis vocibus omissis, aliis additis, a genuino recedit.

Capitum distinctionem, quae a Leibnitiana paululum recedit, ex codice 3 acceptam, nonnunquam, prout sententia flagitare videbatur, emendavimus. Codex 1 capita longiora exhibet, sed omissis numeris nonnullis in hac re facem praeferre nequivit.

INCIPIT PRAEFATIO VITAE DOMNI BRUNONIS COLONIENSIS ARCHIEPISCOPI. 134.0941|

134.0941A| Domino in Christi gratia beatissimo atque in omni splendore sapientiae perfectissimo FOLCMARO archiepiscopo RUOTGERUS, servorum suorum ultimus, verae claritatis gloriam sempiternam.

Imposuit sanctitatis vestrae reverentia super caput meum gravem quidem sarcinam, sed pro captu parvitatis meae dulcem admodum et jocundam, videlicet ut vitam mirabilis et magnifici archiepiscopi Brunonis, qua potuerim sermonis facultate, describerem. Cui virtus laudem contulit, quam, ut ipse meruit, styli mei officium implere non potuit. De ipso tamen quomodocunque loqui, quia vos jussistis, delectabile fuit. Qui ab initio sic fuit animatus, ut non magis sua causa se putaret natum, quam nostra reique publicae procreatum. Fecit omnino plurima 134.0941B| et prope infinita, quae digna fuerunt sempiterna memoria; sed non exspectet auditor aut a me aut a quolibet haec omnia explicanda. Quod si quis fideliter et vere agendum promitteret, singulos quos pueritiam praetergressus vixit annos propriis et his utique spatiosis codicibus insigniret. Aestimo igitur multos longe lateque hac occupatos industria, ut gesta ejus his etiam qui post futuri sunt, partim scribendo, partim commemorando transmittant. Non enim in una provincia aut in uno negotiabatur regno; omnium quos adire poterat salutem benevolentiae atque laboris studiique sui quaerebat commercio. 134.0942A| Non desunt plurimi qui hoc laute et prudenter exsequi possint, cum, etsi nulli alii tales valeant reperiri, in solis ejus discipulis omne studiorum et eloquentiae genus adhuc recenti ejus memoria ita per multa terrarum loca floreat, ut maxima rerum gestarum insignia non enarrare modo, verum et exornare sufficiat. Quot quantosque de alumnis tanti viri episcopos, quantos in quacunque ecclesiasticae professionis disciplina probatissimos novimus, qui eum et familiarius noverunt, et perfectius illustribus monumentis vitam ejus declarare potuerunt! Sed qui sum ego, qui votis vestris, dominorum excellentissime, ausus fuerim contraire? Feci ergo quod potui, quomodo potui, non praesumens de scientia, sed fiduciam qualemcunque retinens in 134.0942B| obedientia. In quo, etsi minus possibile mihi visum est id explere quod aggressus sum, praecepti tamen vestri dignitatem ita venerari semper et amplecti animum induxi, ut impossibilitatis meae oblitus, in manibus vestris sim oculis et animo totus. Hinc ego largifluae pietati vestrae supplico ut quod huic operi meo deest in pompa ornatuque sermonis, suppleat in auribus vestris ejus commendatio, quem pro merito virtutis tam suaviter amastis. Beatitudinem vestram Deus omnipotens ad salutem nostram diutissime incolumem et benevalentem conservare dignetur.

INCIPIT VITA DOMNI BRUNONIS ARCHIEPISCOPI (). 134.0941|

1.

134.0941C| Sapientiae nimirum est, scire unde sit donum quod quis accepit; ne a se sibi hoc esse, aut a Deo quidem sed sibi debitum, putet. Si enim quaerimus quid nobis debeatur, nihil invenimus nisi supplicium. Misericordia autem Dei praerogavit nobis gratiam, ut haberet, quibus redderet gratiam pro gratia; et hoc jam esset debitum, quia Deus voluit, non quia homo meruit. Quid enim habes, ait Apostolus, quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis? (I Cor. IV, 7.) Ineffabili igitur providentia bonitatis Dei collatum est 134.0941D| electis ejus, ut et gratis copiosis gratiae muneribus ditentur, et tamen hoc ipsum, quo munerantur, quodammodo per gratiam mereantur; alius sic, alius vero sic, unusquisque secundum quod in eo operatur 134.0942C| unus atque idem spiritus, dividens singulis prout vult (I Cor. XII, 11). Soli Unigenito non ad mensuram dat Deus Spiritum. In ipso namque, ut ait Apostolus, habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter (Col. II, 9), membris ejus pro sua cuique voluntate partitur; quibus abundanter omnia dat ad fruendum, videlicet se ipsum, ut sit Deus omnia in omnibus (I Cor. XV, 28). Dispar haec claritas et diversa donorum largitas nunc est admirabilis quaestio, quandoque erit honorabilis pulchritudo et ornatus domus Domini, de qua dicitur Deo: Sanctum 134.0942D| est templum tuum, mirabile in aequitate (Psal. LXIV, 5, 6).

2.

Compertum est nuper a plurimis in venerabili Coloniensis Ecclesiae archiepiscopo Brunone piae 134.0943A| memoriae, et satis a prudentioribus intellectum, homo homini quid praestet, vel excellat. Cujus plerique dicta et opera, qui familiarius eum noverant, satis admirari nequibant. Erant enim in uno illo homine res valde dissimiles: natalium nobilitas, honorum dignitas, scientiae, quae inflare solet, tanta sublimitas, ut nihil supra, animi vero et habitus humilitas, quantum a sagacioribus discerni potuit, ut nihil infra putares. Nam media charitate constrata sunt. Arridebant ei omnia quae ad fastum suppeterent, quae a se semper studiosissime vigilantis manu discretionis abegerat. Ita aliud ad oculos hominum, aliud ad testem cordium exhibebat. Cujus conversationis exemplo plurimos salubriter institui posse credimus, si eamdem 134.0943B| strictim a pueritia repetamus. Habent enim in illa mediocres et humiles, unde convalescant; elati contra et divites, unde obstupescant. Attavorum ejus attavi usque ad hominum memoriam omnes nobilissimi; nullus in eorum stirpe ignotus, nullus degener facile reperitur; hic tamen omnes, salva augustorum et regum excellentia, omnino perspicacissime lineamentorum gratia, artium gloria, et omnigena animi superabat industria: natus eo tempore (925), quo pater ejus Henricus rex gloriosus, perdomita barbarorum saevitia, represso etiam intestinae cladis periculo, diruta magno studio reaedificabat, et volentem populum justitiae frenis in tutissima et optatissima demum pace regebat. Ita nativitatis ejus tempus jam quasi futura bonae voluntatis 134.0943C| ejus insignia praeferebat. Nam cum omne quod bonum esset vivacissime semper appeteret, pacis donum quasi nutrimentum et ornamentum quoddam caeterorum virtutum sollicitius expetivit, quod bonis omnibus profuturum praescivit. Tranquillitatis enim tempore nutriri debent et solidari virtutes, ut perturbatione qualibet ingruente, a status sui vigore hominem emolliri non desinant.

3.

Nimis longum est prosequi, quomodo memoratus rex, pater hujus magni viri de quo agimus, ad illam tam gratae pacis serenitatem pervenerit, cum ipse omnia regni spatia et continuis finitimorum incursionibus et gravissimis inter cives etiam et cognatos dissensionibus concussa et atrociter vexata repererit. Hinc etenim saeva Danorum 134.0943D| gens terra marique potens, inde centifida Sclavorum rabies barbarorum frendens inhorruit; Ungrorum nihilominus insecuta crudelitas, transgressa terminos 134.0944A| Marahensium, quos sibi non longe ante impia usurpavit licentia, plerasque provincias regni ejus ferro et igne longe lateque vastavit. Dies ante, quam hujus mali materies narrandi deficeret. Trans Hrenum occidentem versus nobis omnia rebellabant, ipsi certe regni adhuc angusti principes in sua viscera pene irremediabiliter saeviebant; quae omnia vel resecare vel sanare nemo nisi praecipua virtute et singulari praeditus industria posset. Sed post aliquantulum temporis tantus timor per gratiam divinam invasit extraneos, ut nihil unquam eis esset formidabilius; tantus amor colligavit domesticos, ut nihil unquam in quolibet potentissimo regno conjunctius videretur.

4.

Eo tempore (929) generosa regum proles, annos 134.0944B| circiter quatuor habens, liberalibus litterarum studiis imbuenda Baldrico venerabili episcopo, qui adhuc superest, Trajectum missa est. Ubi cum ipse disciplinabiliter, ut puta bonae indolis puer, ingenio sagaci proficeret, invisa Nordmannorum tyrannides quasi per hujusmodi obsidem aliquantum refriguit, et Ecclesiae demum caeteraque aedificia, quorum ruinae vix exstiterant, hac occasione restauratae sunt. Ita nulla suae aetatis spatia absque utilitate sanctae Dei Ecclesiae transigebat. Per ipsum enim, licet adhuc inscium, jam christianus populus ab hostibus liber, in Dei laudibus exsultabat. Deinde ubi prima grammaticae artis rudimenta percepit, sicut ab ipso in Dei omnipotentis gloriam hoc saepius ruminante didicimus, 134.0944C| Prudentium poetam tradente magistro legere coepit. Qui sicut est et fide intentioneque catholicus, et eloquentia veritateque praecipuus, et metrorum librorumque varietate elegantissimus, tanta mox dulcedine palato cordis ejus complacuit, ut jam non tantum exteriorum verborum scientiam, verum intimi medullam sensus, et nectar ut ita dicam liquidissimum, majori quam dici possit aviditate hauriret. Postea nullum penitus erat studiorum liberalium genus in omni Graeca vel Latina eloquentia, quod ingenii sui vivacitatem aufugeret. Nec vero, ut solet, aut divitiarum affluentia, aut turbarum circumstrepentium assiduitas, aut ullum aliunde subrepens fastidium ab hoc nobili otio animum ejus unquam avertit; ita ut munditiam cordis ejus attestaretur jugis 134.0944D| meditatio et indefessum continuae exercitationis studium, cum jam penitus omnis hujusmodi affectio transiret in habitum, sicut scriptum est: Ex studiis 134.0945A| suis intelligitur puer, si munda et si recta sint opera ejus (Prov. XX, 11). Huc accedit, quod sicut fervorem animi sui non passus est aliorum desidia et levitate exstingui aut superfluis vanisque corrumpi colloquiis, ita libros, in quibus studuit, aut quoscunque prae oculis habuit, incaute refringi aut corrugari vel quomodolibet minus diligenter tractari omnino aegerrime tulit; nihil sane in his, quae ad se pertinebant, negligendum ducens; quoniam quidem, ut Salomon ait: Qui minora negligit, paulatim decidit (Eccli. XIX, 1).

5.

Igitur postquam pater ejus, fundato et ad unguem pacato imperio, rebus humanis concessit, Otto filius ejus major natu, benedictione Domini auctus et oleo laetitiae unctus (936), magna voluntate et 134.0945B| consensu principum regnare coepit, centesimo octogesimo octavo lustro, sexagesimo tertio indictionum circulo ab incarnatione Domini nostri Jesu Christi; vir in quem Spiritus Dei donum contulit singulare veritatis et fidei. Cujus virtutes si me narraturum promiserim, nimium mihi sumpserim, et ferendus minime fuerim. Excedit enim laus ejus et gloria, quidquid vel ipse Cicero sibi promitteret in facundia. Hic germanum suum Brunonem Deo dicatum, adhuc adolescentulum, honorabiliter, ut par fuit, e scholis in palatium evocavit, locum videlicet tam lucidissimo aptum speculo, ubi, quidquid deforme per totum pene mundum esset, in studiis liquidius appareret. Huc enim ex omnibus finibus ejus confluebat totum quod sibi aliquid esse videbatur. 134.0945C| Nihilominus ab omnibus calumnia qualibet oppressis hoc asilum unicum petebatur. Exemplar ibi sapientiae, pietatis et justitiae supra hominum memoriam eminebat. Inde reversi, qui sibi paulo ante domi videbantur doctissimi, rubore notati, rudimenta artium, quasi Nunc caepi dicentes, aggressi sunt. Cui in laeva parte mamillae nil saluit, sese ab hoc quasi celso tribunali exinde verecundus abstinuit. Vas illud suum implevit Dominus spiritu sapientiae et intellectus. Nec suffecit ei in gazophilacium cordis sui colligere, quod in promptu habebat; peregrina insuper conduxit aenigmata, et quidquid philosophicum terrenisque sensibus remotissimum sensit, hoc undecumque contraxit. Oblitteratas diu septem liberales artes ipse retexit. Quidquid historici, 134.0945D| oratores, poetae et philosophi novum et grande perstrepunt, diligentissime cum doctoribus cujuscunque linguae perscrutatus est; et ubi magister excelluit ingenii velocitate, ibi se discipulum praebuit humilitate. 134.0946A|

6.

Saepe inter Graecorum et Latinorum doctissimos de philosophiae sublimitate aut de cujuslibet in illa florentis disciplinae subtilitate disputantes doctus interpres medius ipse consedit, et disputantibus ad plausum omnium, quo nihil minus amaverat, satisfecit. Non enim examen improbum in illa castigavit trutina, nec se quaesivit extra; gloriam sibi aestimabat testimonium conscientiae suae. Spectavit hoc frequentius judex in talibus falli nescius, rex orbis terrarum maximus, et qui regnum suum exterius fortitudinis et consilii vigore firmavit, interius illud tali splendore vestivit. Horum spectator et ipse Deus creditur, cujus misericordia donum, quodcunque tribuit, custoditur. Quis enim a tanta et tam incomparabili altitudine prohiberet arrogantiam, nisi 134.0946B| pius ipse suam adhiberet custodiam?

7.

Israel episcopus Scotigena, sub cujus magisterio illustrissimus hic de quo loquimur plurimum se profecisse testatus est, de moribus ejus requisitus a quibusdam, quos ipsi audivimus hoc idem sollicitius ruminantes et quasi pro oraculo habentes, sanctum eum apprime virum esse respondit. Satis laudabile scitumque doctoris de discipulo testimonium. Graeci, quibus aeque magistris usus est, ad tantam gratiam stupebant; digna nimirum de illo problemata domum suis civibus reportabant; quorum studium quondam fuisse dicitur, aut audire semper aliquid novi aut invenire (Act. XVII, 21).

8.

Millies interea per dies cogebatur calamitosis 134.0946C| patrocinari, consulere afflictis, opem ferre miseris. Quae omnia sic administrabat, ut refugium factus egenis omnibus videretur. Ita, cum esset in otio, nemo fere magis videbatur in negotio; nec, cum esset in negotio, unquam cessabat ab otio. Lucubrationibus intentissimus inveniendis, in dictatu, quaecunque sunt honestissima, acutissimus fuit. Latialem eloquentiam non in se solum, ubi excelluit, sed et in multis aliis politam reddidit et illustrem. Nullo autem hoc egit supercilio, sed cum domestico lepore, tum urbana gravitate. Post epulas cum alii, et majores etiam ut accepimus, paulo agunt remissius, ipse lectioni et meditationi vacabat attentius. Matutinum crepusculum nullo pretio vendidit, nec tunc se somno sollicitanti ullo 134.0946D| modo credidit. Scurrilia et mimica, quae in comoediis et tragoediis a personis variis edita quidam concrepantes risu se infinito concutiunt, ipse semper serio lectitabat: materiam pro minimo, auctoritatem in verborum compositionibus pro maximo 134.0947A| reputabat. Translatitiis usus est scholis, non corpore quidem sed mente quietus. Quocunque enim circumagebantur tabernacula aut castra regalia, bibliothecam suam sicuti arcam Dominicam, circumduxit, ferens secum et causam studii sui et instrumentum, causam in divinis, instrumentum in gentilibus libris; ut puta doctus paterfamilias, qui novit de thesauro suo proferre nova et vetera (Matth. XIII, 52). Nec in ipso itinere desidiae locus erat; in turba, quod paucorum est, quasi solus erat. Confabulabatur namque utilissimum aliquid cum quovis, aut meditabatur id ipsum in quovis.

9.

Cum ad divinum ventum esset officium, animum agebat intentum, brevi quidem sed pura se oratione Domino commendans. His, quibus convixerat 134.0947B| , habitu et gestu aliquando, mente aliud actitans, satisfecit. Non enim aliter tam vere popularis esset, neque tam multis meliora persuasisset. Quidquid sacerdotum Domini aut perfectorum virorum quispiam illo in tempore magnum in religione moliebatur, hoc quasi solo quodam comite nitebatur; nec rebatur auctoritatem suam satis per se vehementem, nisi hunc, quasi succenturiatum, nosset se in divina acie sustentantem. Servus autem Dei non mediocriter in incepto profecit; rumores vulgi pro nihilo duxit; nec quod ante pedes fuit solum, sed multa quoque in posterum praevidit. Hinc est, quod de fratre suo cognomento patris sui, et de Cuonone in affinitatem regiam assumpto, dum nimiam inter eos colloquii familiaritatem, 134.0947C| et hoc maxime missarum tempore, cerneret, praesago spiritu fertur dixisse: O in quantam inimicitiarum amaritudinem ista in hoc tempore tremendo male parta contubernia resolventur! Eventus rei non multo post dictis fidem fecit.

10.

Prima dispensatio credita est illi adhuc adolescenti in quibusdam monasteriis; in quibus degentes cum idoneo Ecclesiae testimonio, partim voluntarie, partim vi, ad regularem vitam constrinxit, sciens quod et invitis bona praestantur. Ipsaque post paululum Deo sacrata loca, annuente regia liberalitate, privilegiis et immunitatibus pristinis reformavit, nihil sibi suisve exinde beneficii jure reservans, nisi quantum coenobiorum patres sponte causa charitatis obtulerant. In his exstat Loresham, 134.0947D| locus regum munificentia nobilis, adhuc in memoriam tanti viri retinens et praerogativam libertatis et monimenta religionis. Deinde cum de virtute 134.0948A| in virtutem giganteis, ut ita dicam, passibus iret, et quocunque pedem intendit, semper in voluntate Domini proficeret, orta est subita tempestas dissensionis in Ecclesia (953), dormiente credo Jesu in pectoribus vigilum ante fores domus Domini excubantium; ita ut quidam Satanae socii, invidiae spiritu distenti, imperatorem ipsum, per quem salus erat in populo, videlicet lumen orbis terrae, conarentur exstinguere. Quare hoc, nisi ut non arguerentur eorum mala opera? Nam teste evangelica Veritate, omnis qui male agit, odit lucem (Joan. III, 20). Cassato igitur per Dei miserationem hoc per serpentinum sibilum concepto consilio, nequitiae suae virus per totius regni ejus viscera diffuderunt. Quod licet ubique et legum minaretur silentium et 134.0948B| plebis per caedes et rapinas interitum, nusquam tamen ferocius quam in occidentis partibus aestuabat. Ibi principes vi et rapto assueti, populi rerum novarum cupidi, civilibus omnes cladibus intenti, aliorum ditescere miseriis praeoptabant.

11.

Tunc sanctae Coloniensis Ecclesiae pastor Wicfridus diu admodum imbecillis, regiae tamen majestati et patriae satis fidus, fessis tandem relictis terrae artubus, supernis spiritibus sociatus est. Plebs autem destituta pastore, in ipsa confusione nil anceps nil varium molita, unicum unice optatum in domno Brunone, magnifico viro et probatissimo, sibi delegit solatium, secuta magnatum et totius cleri consilium. Qui in juvenili corpore moribus maturus, in maximo nobilitatis fastu humilis et mansuetus 134.0948C| erat; in sublimitate sapientiae, quam percepit, non plus sapere quam oportet sapere (Rom. XII, 3), sed sapere ad sobrietatem animum induxit; in regali affluentia parcus sibi, dives amicis fuit. In ea primum electione praeter caeteros Godefridus floruit episcopus; sed si quis alium voto praeiret, difficile quispiam expediret. Hoc uno inter spem metumque dubii ferebantur, quod honoris dignitatem et viri gloriam metientes, indignum fore tantae sublimitati metuebant, quod ei cum tanto ambito praeparabant. Et revera si quis in toto hoc regno locus esset augustior, aut certe clero, populo, ecclesiis, omnique apparatu elegantior, hic tanti pastoris receptui ab omnibus qui eum noverant dignior putaretur. 134.0948D|

12.

Conspirantibus itaque omnibus et idem in Christo sentientibus, cum adhuc inhumatum et ad oculos positum secundum consuetudinem loci corpus 134.0949A| bonae memoriae decessoris ejus aspicerent, electi sunt a senatu sanctissimo quatuor summi viri et eodem numero laici, omnes apprime eruditi, qui omnia haec perferrent ad palatium, et patefacta post defletam destitutionem electionis unanimitate, memoratum desolatis flagitarent solatium. Quid multa? Complacuit, Deo gratias, imperatoriae auctoritati, sic et tempori et loco consulere, ut petitum tanta constantia visitatorem festinanter ad destituti gregis custodiam mitteret. Missus tandem e castris terreni imperii in coelestis regis tabernacula cum spiritualibus nequitiis pugnaturus intravit, artes secum exercitationesque virtutum, arma fidei prae se ferens. In illo mox novi ejus comites viderant et quod blandiebatur et quod terrebat. Affabilem 134.0949B| namque se valde et mitem praebuit, et cum ejus industriam in agendis nihil effugeret, requisivit tamen undecunque sollicitius quid agendum sibi esset, quibus consuetudinibus inniti debuisset. Erat ei comitate condita gravitas; ita confluenti turbae modicum hilaris et per omnia mirabilis apparebat.

13.

Ventum est ad sacratissimam sedem, huic pio provisori ab omnipotente Domino ante tempora praeparatam, in ipso tempore praesentatam. Factus est concursus ingens populi, infinita trepidatio vulgi; novis gaudiis exsultavit civitas. Clerus ex monasteriis convenit, sanctimonialium multitudo concurrit, conditio quaelibet et sexus uterque plus solito ad gaudia convenerunt. Ecclesia laeta prolem 134.0949C| suam, maternis eatenus lactatam uberibus, jam in Christi gratia adultam, in die tantae solemnitatis ablactavit, et spiritualiter matrem esse constituit, quae sibi postmodum filiolos, in quibus Christus formaretur, affectu dulcissimo parturiret (958). Episcopi autem, qui frequentes aderant, et hujus sancti cleri senatus, acclamantibus cunctis in voce exsultationis et salutis, electum a Deo et hominibus virum super cathedram pontificalem sedere fecerunt, et laudem Deo simul universi clamore, quo quisque poterat, in organis nihilominus et cymbalis et quocunque signo laetitiae personuerunt.

14.

Exinde omnis ejus intentio, omne studium, sanctae matri Ecclesiae aut munimento fuit aut ornamento. Munienda scilicet erat exterius, ornanda interius; 134.0949D| munienda in saecularibus, ornanda in spiritualibus. Dilexit ante omnia decorem domus Domini et locum habitationis gloriae ejus (Ps. XXV, 8); hoc se ardere desiderio multis modis perspicaciter ostendit, quod hic scripto perstringere necesse non 134.0950A| est, quoniam quidem illustrium ejus factorum memoria recens est, nec in ejus populo de eo loqui cessabit omnis qui fidem et veritatem amabit. Quaedam tamen de his, ut proposuimus, propter exemplum et instructionem plurimorum scriptorum silentio tegenda non sunt. Impossibile namque est tanti viri gesta per quotidianos virtutum profectus evolvere, dignisque factorum laudibus magna ejus merita congruenter attollere, quae longe lateque more prudentissimae apis, ut Christi bonus odor esse posset, benefaciendo et oppressorum inopiam sustentando collegerat. Hoc nimirum aliis ad vitam, aliis ad mortem erat. Nam qui amaritudinis zelo succensi, bonarum artium ignari, dissimillima suis factis studia, quae nec immutare, poterant nec venerari noverant detrahendo 134.0950B| et maledicendo pervertere conabantur, mortem sibi et vae perpetuum comparabant, secundum prophetae comminationem dicentis: « Vae, qui dicunt malum bonum et bonum malum, ponentes tenebras lucem et lucem tenebras! » (Isa, V. 20.) -- « Qui vero sequitur me, » dicit Dominus, « non ambulat in tenebris (Joan. VIII, 12). » Hic profecto ante tempus non judicat, nec quemlibet facile ex sua sententia damnat. Bonis igitur propositum est pessimis displicere, unde vitam suam non popularium vanitate sermonum, sed conscientiae veritate metiuntur.

15.

Antequam in suggestum pontificalem vir iste in lege Domini eruditus ascenderet, seditiosis nostrae reipublicae civibus, quos inflammavit spiritus Satanae insurgere in christum Domini, erat spes quaedam Colonia 134.0950C| potiundi; ita magnanimum regni Lotharici populum aut pacis sibi foedere devinciri, aut crebro belli impetu propter opportunitatem loci terreri posse arbitrabantur. Sed postquam illam hic filius pacis, custos Ecclesiarum Dei pervigil, introivit, dici non potest, quanto moerore sint afflicti, quanta desperatione incepti sui perficiendi obducti sunt, quicunque in hoc regno erant pacis inimici. Hinc blasphemiae, maledicta probra et multimoda impietatis commenta. Sane mentita est iniquitas sibi, ut quia pastorem nec corrumpi nec ullo modo seduci posse sciebant, gregem saltem ab ejus amore, si quis daretur hujusmodi fraudis processus, his mendaciorum ostentis averterent. Docti namque et magni viri invidiam promereri norunt, habere nolunt. 134.0950D|

16.

Ea tempestate ab imperatore et exercitu ejus obsessa est Magontia, urbs nobilis et opulenta. Erat enim referta hostibus et insidiatoribus regni; et ubi vigere solebat sinceritas religionis, illuc maxima 134.0951A| confluxit sentina dissensionis. De archiepiscopo loci varius principum aeque et vulgi sermo fuit: alii innocentiam ejus in coelum ferre, virtutes praedicare, ea quae passim, et in illis praesertim partibus, per civile malum perperam agebantur, ipsi prae omnibus odiosa dicere; quippe partes eum exsecrari testabantur, idcirco e medio secedere; minimum curare, cui urbs pateret, cui milites obedirent. Haec fere illorum erat sententia, qui conjuratione impia foederati, ejus jugi auxilio et consilio in omnibus se fretos esse jactabant; hoc solo causam suam defendentes quod nequaquam reproba esse posset, cui talis vir communicare vellet. Alii vero et pene omnes quorum cordibus divina gratia inspiravit, potestatem a Deo ordinatam venerari, imperatorem omni devotione 134.0951B| sequi, tutorem opum, vindicem scelerum, largitorem honorum. Ipsi etiam, quibus domi sua res familiaris, conjuges et liberi curae erant, aut pax et salus sua quomodocunque dulcis exstiterat, longe aliter hujus viri merita aestimabant. Nos interim haec Dei judicio relinquamus, et a diverticulo ad propositum redeamus.

17.

(953) Novum itaque Agripinae civitatis custodem et designatum antistitem imperator ad novum invitavit consilium, expertus, quid ante hanc injunctam ei curam mente linguaque posset. Ibi varius altrinsecus assentantium favor, et prope, cui merito crederetur, incertum. Audire hoc erat frequentius, etiam ab his qui in castris regalibus militabant, laudare adversae partis fortitudinem, praeferre in eisdem innocentiam causae, quod coacti et nimis 134.0951C| inviti hunc sibi laborem assumerent. Et quoniam quidem nec inter hostes quisquam tam demens inventus est, qui majestatem regiam blasphemaret, in Heinricum fratrem ejus, Bauwariorum ducem et marchionem inclytum, barbaris et omnibus id locorum gentibus, ipsis etiam Graecis, formidabilem, crudelitatis inchoatae culpam omnem et malitiam retorquebant. Revera autem quo quis melior, et ad conservandam imperatori et regno ejus fidem promptior erat, hunc magis exosum habebant. In hoc impie latrocinantis et perjurae partis odium Bruno, gloriosus et populo Dei optatus praesul semetipsum sponte libensque conjecit, nec duplici corde nec labiis dolosis cuiquam occasionem praebens, aut dissimulare quod vellet, aut simulare 134.0951D| quod nollet. Ita neque alium fallere animum induxit, neque ab alio se falli ipse consensit. Prius tamen dura tentavit corda rebellium, si quo modo ullis salutiferae suasionis ejus et doctrinae possent curari fomentis; ultimam cauterii differens medicinam, donec pia sollicitudine diligentius experiretur, quid sibi haec infrenis audacia polliceretur. 134.0952A|

18.

Erat in ea conjuratione princeps imperatoris filius Liudulfus, unice clarus et spectabilis adolescens, qui non solum ad conservanda, verum etiam ad exornanda patriae monimenta victoriae sufficeret, si seductoribus minime credidisset, et haeres esse, non proditor, voluisset. Sed quia festinans ditari, paterno non meruit obedire consilio, contigit illi secundum veridicam Salomonis sententiam, ut haereditas, ad quam festinavit in principio, in novissimo benedictione careret. (Prov. XX, 21). Egregius ergo ut plenus consilii, futurus et jam designatus, ut diximus, sacerdos Domini, dolens de contemptu fratris, de interitu nepotis, eumdem accepta fide per obsides in castra beluino animo venientem, eductum ut ferunt de turba, seorsum ita allocutus est: 134.0952B| « Nescis, juvenum omnium quos terra tulit clarissime, quantum tibi tuisque profueris, si admonitionis meae verba in pectoris tui secreta demiseris. Tu namque maxima gloriosissimi patris tui cura et nostra gloria, quid nobis sperandum relinquis, si te ipsum nostris votis ademeris? Non respicis honorandam pii genitoris tui canitiem, quem te contristari, cui te injuriam inferre non expediti? Non recordaris ejus paternam erga te semper a puero pietatem? Deum, mihi crede, offendis, cum patrem contemnis. Non est quod te excuses. Ad injuriam ejus respicit, quidquid novum contra hoc regnum absque ejus voluntate moliris. Causam tuam tractas cum inimicis tuis, quo contra decuit cum amicis. Illi enim non te, sed quae sua sunt, 134.0952C| quaerunt in te; salutem tuam parvipendunt; verbis omnia, non rerum veritate metiuntur. Vide, quaeso, quo te ducant, ne forte seducant. Qui eras gaudium et corona patris tui, spes et oblectatio totius regni, quomodo conversus es in amaritudinem? Desine tandem esse Absalon, ut possis esse Salomon. Cogita, quis te tantum exaltaverit, quis omnes regni hujus principes tibi sacramentorum fide firmaverit. Quare hoc fecit? Nunquid ut ingratus existas? Nunquid ut proditor esse discas? Vere insaniunt, qui te sic decipere volunt. Time quotidianos singultus, expavesce frequentes gemitus, horresce lacrymas patris tui. Minus aegre ferret, totum sibi ab hostibus praeripi regnum, quam te, cui servat regnum, innocens cor tuum venenosis heu! 134.0952D| blanditiis seductum est; paternae pietatis patet sinus, in quo nullus est dolus. Dolet pius pater filium sibi corruptorum impietate praereptum; gaudebit ad reditum. Si paulo iratior est seductoribus tuis, cito mitescet, cum te suas deliciasreceperit; nec scelere, sed errore hoc actum esse judicabit, cum te sibi restitutum senserit, quem etiam plus quam se ipsum amavit! »

19.

134.0953A| Haec et his similia domnus Bruno, vir bonus, dicendi peritus, de salute pulcherrimi juvenis valde sollicitus perorabat. Ille vero, quasi cujus mentem Erinnis ad coeptum nefas instigasset, aurem cordis sui neutiquam passus est hujusmodi monitis admoveri; vix auditu exteriore, ne videretur nimis insolens, propinquavit. Innocens enim ab hujus dissensionis miseria videri quam esse, honestius duxit. Movit ejus juvenilem animum anxietas et metus elegantissimorum comitum, qui nisi illius impiae conjurationis tabo essent infecti, ornatus et jucunditas esse possent imperatoriae dignitati. Tunc utique tam desiderabilem, tam manu fortem, tam egregiam ejus prolem deceret hoc agmine stipari, de hac delecta juvenum 134.0953B| excellentia gloriari. Erat prae omnibus in ejus animo quasi quidam stimulus dux paulo ante fortissimus, tunc autem praedo audacissimus, Cuono; etiam parta, ut ipsi jactabant, divitiarum et regni gloria, sed revera labor sterilis pro tranquillitate, sollicitudo semper anxia pro securitate. Nam is cui, ut ita dicam, omnia erant in manibus, agendo ut plus haberet, ut nihil haberet omnimodis effecerunt. Interea tamen modis omnibus, nec dolis minus quam viribus certare, neque dies neque noctes requiescere, adversarios inter se suspectos facere, nihil intentatum relinquere neque quidquam pensi habere, dummodo id efficerent, ut maximis intra regnum urbibus, et his opulentissimis, quocunque ingenio potirentur, 134.0953C| inde cunctis regni finibus facile se imperaturos arbitrantes. Ac ne quid penitus sine fraude fieret, cum Arnoldo, strenuo imprimis viro, cui summa rerum per idem tempus in Bauwariorum terra commissa fuit, secretius pollicitationibus infinitis, commemorando insuper odium vetus, egerunt, ut se primum, deinde urbem praeclaram, postremo totum illud regnum Heinrico duci perjurus abdicaret. Tantum sibi roboris inter eos invidia et odium vindicavit. Simul Ungros, antiquam pestem patriae, sollicitabant, ut regnum in se ipsum divisum invaderent; arbitrantes, hoc modo sibi sollicitudinem, qua premebantur, aut penitus adimi aut aliquatenus minui posse.

134.0953D|

20.

Hac de re, ut puta tam subita et improvisa, commotus imperator, et magis illorum miseriae quam suo damno dolens, obsidionem Magontiae, accepto tandem quod patebatur pacto, dimisit; e castris orientem versus cum his, 134.0954A| quos fidos habuit, consultum partibus illis, festine proficisci disposuit; fratrem suum Brunonem occidenti tutorem et provisorem, et, ut dica dicam, archiducem, in tam periculoso tempore misit; cui talia mandata dedit: « Unum nos semper idemque sensisse, nec unquam vota nostra in quocunque negotio discrepasse, dici non potest, frater dilectissime, quantum delector; et hoc est quod in acerbis meis me maxime consolatur, cum video per Dei omnipotentis gratiam nostro imperio regale sacerdotium accessisse. In te namque et sacerdotalis religio et regia pollet fortitudo, ut et scias sua cuique tribuere, quod est justitiae, et possis adversariorum sive terrori sive fraudi resistere, quod est fortitudinis et justitiae 134.0954B| . Nec abesse tibi jamdudum perpendi ipsam ingenuarum artium matrem et vere virtutem philosophiae, quae te ad hanc modestiam magnitudinemque animi erudivit. Scio itaque, frater mi, scio, quod nemo prudentiae tuae persuadebit, id tua non interesse, quantum perversi de bonorum pernitie glorientur, quacunque id quod intenderint honestate verborum velent. Dicent fortasse, bellis haec sedanda esse, quae ad te non pertineant, quae tui ministerii dignitatem non deceant. Hujusmodi fraudulenta verborum jactantia istius metropolis praesul, vides, quantos seduxit, quantos ad civilis cladis rabiem illexit; qui si subducere se vellet a dissensione, quemadmodum fingit, et bellorum periculo, ut 134.0954C| religioso degere posset in otio, nobis profecto et nostrae reipublicae melius id, quod ei regali munificentia contulimus, reddidisset quam hostibus. Hostes dico, ut fere omnes sentiunt, nefarios civium praedones, patriae proditores, regni vastatores, militiae desertores, qui me ipsum utique sacrilega audacia suis, credo, manibus necatum, aut quovis quam acerbissimo mortis genere perisse vellent; cui filium sustulerunt, fratrem regno, liberis, ipsaque dulci conjuge, vita denique ipsa privare contendunt. Tu solus mihi demum es solidum, fidum firmumque solatium, qui tantum ab ineunte aetate in bonis actibus profecisti, ut benefacere summaque diligentia omnia circumspicere tibi jam ex consuetudine in naturam 134.0954D| venerit. Te plane sospite si jucunde et ex integro fruitus fuero, ut mens mea semper flagitat, desiderium postulat, animus implorat: tum dignitas, tum gloria, tum decus aderit. Praesidii satis abundeque nobis est; ne nobis nos desimus! 134.0955A| Hoc vero summopere curandum est. Tu mihi, tu inquam testis, quanta cura quantaque benevolentia foverem, tuerer, amplecterer hos, quos modo tam crudeles patior, quibus tamen adhuc quam libentissime mederi vellem, si sibi ipsi parcere vellent. Ah! quanta importunitate praecipites perire festinant, secumque prolem meam innocenter educatam in omnia scelera versant! Ita in potestatibus temperare illis adeo difficile est, qui per ambitionem probos se non esse, sed videri, praeoptant. Nosti, dilectissime, quod quidem cum dolore recolo, eos mihi frequenter duriores et magis infidos fuisse, quos amplius fovi quos in multis necessitudinibus foederatissimos amavi, quos denique mihi conjunctissimos aestimavi 134.0955B| . Grave hoc perpessu fuit, duplex miseria. Quod autem me urget, mala superiora praeponderat, cum ille quem genui praereptus mihi, paternae pietati didicit insidiari. Enitere igitur, vir Deo dedite, non quo modo primum, sed modo potissimum; enitere, quaeso, consilio illo tuo quo calles plurimum, ut pro loco et tempore aut arma desuadeas, aut quoque pacto compescas. Absens tibi corpore, ubicunque ero, gaudeam tibi, gratuler providentiae et moderationi tuae. Id mihi reputare libet quod feceris, id itidem libeat tibi quod fecero. Opto et cumulate desidero ut ea nobis sit votorum et oblectamenti summa, non tantum coram Deo, sed etiam coram hominibus, provideri bona alterutrum 134.0955C| ea quae sunt, et si fieri potest, cum omnibus 134.0956A| habere pacem. » Deinde postquam ruerunt in oscula, non sine lacrymis ab invicem digredientes, imperator orientem, frater ejus occidentem petivi

21.

Moxque ad Aquas Grani palatii properavit. Ibi principes regni, quorum id intererat, convenit, eos variis multisque modis instruxit, atque hoc cum eis potissimum egit, ne seductoribus aut vanis eorum promissis crederent, ne minas timerent, regiae majestati et suae ipsorum fidei pollicitationes nullas praeponerent; spondens se ante tempus et in tempore semper paratum fore, ut pacem Ecclesiae violatam, si sic necesse esset, vitae etiam suae periculo reformaret. Hoc facto Coloniam laetus 134.0956B| adiit; exspectabatur ordinationis tempus et unctionis laetitia salutaris. Hoc facto, innovatum est gaudium plebis, et refulxit in conspectu omnium qui convenerant, ornatus stola jucunditatis, sacerdos Domini Salvatoris. Postea nardus pretiosa dedit odorem suum; in medio Ecclesiae aperuit os suum (Exod. XXVIII, 35). Audiebatur secundum legale institutum sonitus intrantis in domum Domini Dei; exemplum et documentum factus est omnibus obtemperantibus sibi in salutem. Quid autem fecerit, quomodo docuerit, qualiter pro pace Ecclesiarum Dei se ipsum impenderit, actu est mirabile, dictu difficile. Tantum enim superiorum insignia hujus quotidiana opera praecedebant, ut totum, quod in Ecclesiis sive ampliandis 134.0956C| sive restaurandis, quod in reliquiis et corporibus 134.0957A| sanctorum in suam parochiam transferendis, quod in privatis vel publicis aedificiis componendis, quod in ordinandis domibus familiaeque sanctae Dei Ecclesiae rebus fecerat, ad aliorum opera pene incomparabile videretur. Nam sicut super omnes docentes se intellexit, ita cordis sui aciem, ingenii acumen, animi vigorem, ad majora sapientiae et virtutis opera direxit. De religione primo et cultu Dei, quod Graeci theosebian dicunt, secundum datam sibi sapientiam, canonicam et apostolicam auctoritatem secutus, instituit, ut multitudinis, quae in diversis congregationibus ad ejus honorabilem sedem pertinentibus erat, unum cor esset et anima una; ut vestium superfluitas, morum inaequalitas, 134.0957B| et quidquid hoc modo effeminatum et indecens in ejus Ecclesia videretur, vera et spirituali circumcisione, quod est initium sapientiae, diligentissime abscideretur; ut divinis ministeriis omnes, quorum id intererat, intentissime secundum praefixam sibi regulam viverent, nec aliam sibi suae salutis causam ullatenus aestimarent.

22.

Haec et his similia cum venerandis patribus et cleri sui senioribus frequens egit, eosque in custodia Dominici gregis secum pariter invigilare sollicitus admonuit; et quia culpa temporum urgebatur, ut rarius haec cum illis ageret quam volebat, sollicitius absens non minus quam praesens, spiritu fervens, Domino serviens aestuabat. Erant 134.0957C| ei foras pugnae, intus timores. Pugnabat contra luporum Ecclesiam Dei devastare cupientium rabiem; timebat Domini ovium simplicitati, sicut Apostolus: Timeo, inquit, ne serpens sicut Evam seduxit astutia sua, ita sensus vestri corrumpantur a simplicitate, quae est in Christo Jesu (II Cor. XI, 3). Ita exercitato pectore contra adversa omnia robustissimus erat; in prosperis quoque talis animus minime vacillabat, rebus aeque et crebris exercitationibus docens omnes sibi subditos, sollicitos servare unitatem spiritus in vinculo pacis. Visus est singulari illa mentis suae agilitate pene excessisse generale illud, quo dicitur, mentem, cum dividitur ad multa, fieri minorem ad singula. Cogente igitur imperiali auctoritate, suscepit, ut jam dictum 134.0957D| est, tractare negotia regni apud Lotharios. Et cum unicuique de principibus et magistratibus suum partiretur onus, unicuique sibi congruum imperaret opus, nihil tamen erat, quod non ipse obiret; hoc maxima consilii vivacitate providens, quod omnibus expediret.

23.

Causantur forte aliqui divinae dispensationis 134.0958A| ignari, quare episcopus rem populi et pericula belli tractaverit, cum animarum tantummodo curam susceperit. Quibus res ipsa facile, si quid sanum sapiunt, satisfacit, cum tantum et tam insuetum illis praesertim partibus pacis bonum per hunc tutorem et doctorem fidelis populi longe lateque propagatum aspiciunt, ne pro hac re quasi in tenebras amplius, ubi non est praesentia lucis, offendant. Nec vero nova fuit hujus mundi gubernatio aut sanctae Dei Ecclesiae rectoribus antea inusitata; cujus exempla si quis requisierit, in promptu sunt. Nos vero ad alia festinantes, quid quisque de pio hoc viro loquatur, suo ipsius judicio relinquimus; scientes, sani capitis esse neminem, qui bonum evidentissimum ullo maledicti opprobrio 134.0958B| fuscare nitatur. Honestum enim et utile nostrae reipublicae fuit omne quod fecit. Factis vero suis hunc finem nequaquam constituit, ut nonnisi per hominum ora favorem captando volarent, sed ita vixit, ita opera sua eoram hominibus temperavit, ut pessimis horrori, bonis esset honori. His aperte cunctis innotuit, quod in episcopatu bonum opus desideravit, in quo nec ab invidis et aemulis suis facile potuit reprehendi, nisi hoc ipsum in laude ejus magis proficeret, quod talibus displiceret. Hac igitur mirifica operatione detentus pervigil summi patrisfamilias operator et summus praesul, lucernam ardentem, boni videlicet operis exemplar, in manibus ferens, ad ea quae Dei sunt alios volentes duxit, alios nolentes traxit. 134.0958C|

24.

(954) Sed inter haec humani generis antiqua pestis non cessavit invidiae suae virus per opera pii doctoris jam in bona spe germinantia longe lateque dispergere. Nam cum primum Lotharici regni populus multimoda magni hujus viri exhortatione vix tandem inductus, blandimenta pacis valde sibi insueta tentaret, et his qui sola civili dissensione tutum sibi aliquid pollicebantur, assensum in sui perniciem ex parte plurima praebere respueret, saeva Ungrorum gens, et qualem nunquam terra nostra sensit barbariem, a perversis illecta civibus, transitis Germaniae plerisque provinciis, Galliae, cui jam olim nobilis Francorum populus insedit, omnia ferro et ignibus vastatura se totam infudit. In hac acie Cuono, qui prius dux erat egregius, cum 134.0958D| suis sequacibus militavit--utrum ad hoc, ut odio suo, quod in virum Dei Brunonem bonis certe mansuetissimum conceperat, hac foeda crudelitate satisfaceret, an ut quibus posset in tanto periculo subveniret, incertum; sed illud prius latius opinione disseminatum est. Nam et ante contra eum dura quaeque fraudulenter, quia vires defecerant, tentavit, 134.0959A| ita ut Mettim, urbem opulentissimam, dolo invaderet, ipsi Coloniae et caeteris regni munitionibus suspectum se faceret, probra jactaret, minas effunderet. Et postea aliquantulum temporis in hac eadem qua dudum erat immanitate permansit. Nihil reliquit intentatum, quo foedus in populo nostro per sapientiam doctoris sui pactum dissolvere se posse putaret. Homo namque erat paulo ante summa potentia summaque fortuna, sed ignarus, quomodo secundis rebus uti conveniret. Has quoniam, postquam abusus est, perdidit, in bonos ultra modum impatiens saeviit; sed a nefariis suis conatibus semper, ita Deo dispensante, repulsus est, ut hoc eum non leviter poeniteret, quod magnum facinus tanta levitate aggressus est.

25.

134.0959B| Pepercit autem in omnibus sacerdoti suo et pio provisori populi sui misericors et miserator Dominus, et ita omnia ordinavit, ut absque bello et humana pernicie maxima saepe pericula sedarentur. Inter quae frequenter ipse interritus aut secum intentus legit, aut de maximis quibusque rebus, quasi curarum instantium nescius, disputavit. Hoc Treverim, hoc in Alisatio gentibus et populis innotuit, quanta constantia et securitate animi sui inconstantes et temerarios adversariorum motus redarguit, cum eos, qui in alienis se fortissimos jactabant, in propriis tam imbecilles esse monstrabat. Et revera quos nulla unquam acies, nulla inflexit asperitas, hos hujus viri pietas imbelles et timidos faciebat. Consilio namque et bonorum hominum 134.0959C| multitudine, non saevitia timendus fuit; et quod nemo hostium tam acriter vigilabat ad perniciem, quam ipse ad salutem. Fama autem et multitudinis judicio minimum motus est; suo sibi judicio usus est, et in quo recta probavit, non ut sibi, sed Deo placeret, optavit. Itaque--ut paucis multa comprehendam, plura omittam--intus et foris, domi militiaeque indefessus Domini praeliator, animi plus quam corporis viribus tandiu contra pestilentes et inquietos tantumque vitae etiam suae plerumque periculo decertavit, ut nominis quoque ejus fama, quousque pervenit, bella sedaret, pacem formaret, studium in omnibus bonis artibus firmaret, sanctae religionis et salutiferae quietis gratiam ampliaret.

134.0959D|

26.

Quoniam igitur humilis iste philochristus et meliorum ardens aemulator charismatum, servus Domini Bruno, secundum dignitatem sedis suae, Romanae quoque sedis et apostolicae benedictionis privilegio debuit insigniri, et cum eis pariter, qui 134.0960A| traditam a beato Petro apostolo sanam servare doctrinam, catholicae fidei integritate, in vera confessione et inviolabili veritate praedicationis uniri: synodicam suam epistolam per Hadamarum, venerabilem monasterii Fuldensis abbatem, Romam ad Agapitum, mirae sanctitatis papam, direxit; in qua, cujus spiritus esset, et quia pastor ab ovibus electus, a Domino missus esset, innotuit. Appellatusque est ibi concors et concivis apostolorum, princeps ac propagator Domini praeceptorum. Legatus inde cum magna mentis alacritate reversus, pio pastori, cui antehac gratia Dei collatum est secundum prophetam oleum gaudii, pro luctu (Isa. LXI, 3) tunc attulit pallium laudis pro spiritu moeroris. Spiritus namque Dei cordato homini, et 134.0960B| sacramenti hujus magnificae virtuti magis quam his quae visibiliter gerebantur intento, divinitus inspiravit, ut erigeret cor suum in spem per gaudium spirituale, ne tristaretur in eo quem sensit imminere laborem. Cor enim, quod novit amaritudinem animae suae, in gaudio ejus non miscebitur extraneus (Prov. XIV, 10). Sapientiae haec verba sunt.

27.

Legatus ergo, ut loqui coepimus, Roma rediens, bonum nuntium Coloniam ferre acceleravit, portans sacrum habitum ab universali pontifice missum, praetendentem jugum Domini suave et onus ejus leve, et ipsum quod sub eo dispensatur humile ministerium, quod verba Domini testantur dicentis: Qui major est vestrum, erit minister vester (Marc. X, 134.0960C| 43); ferens simul reliquias de proprio corpore sancti Pantaleonis martyris et privilegium apostolicae sublimitatis auctoritate traditum; quo et eodem pallio praeter consuetudinem sacerdos Domini quoties vellet indui permissus, ut concessis omnibus quae petebantur, prae magnitudine virtutis et sapientiae in participatum ejus operis et prope in consessum tantae dignitatis admissus est. Properavit in occursum ejus laeta civitas, undique jubilans multitudo accurrit; convenerunt in suburbio prope antiquum locum, ubi ecclesia ejusdem pretiosi martyris erat, inculta adhuc et ruinae proxima. Ibi deposita sunt grata onera, deinde suo quaeque loco reposita.

28.

Monet me hic aliquantulum immorari festivus ille, et qui postea in brevi, proh dolor! factus 134.0960D| est funerosus, ejusdem loci occursus. Ibi venerabilis iste amictus primo, ibi postremo, semel laeto, semel lugubri carmine susceptus est. Corpus enim religiosi et Deo digni sacerdotis ibidem sepeliendum officii sui insignia non amisit, quae tamen spiritualiter 134.0961A| et ideo feliciter, ut credimus, anima secum vexit. Arcano itaque Dei omnipotentis consilio provisum est, ut idem locus ad declaranda sancti sui martyris merita prima hac occasione illustraretur et talis fieret, ubi vir iste Domini pacificus et mirabiliter humilis potissimum eligeret sub ejusdem pii martyris patrocinio tremendi judicii diem et futurae resurrectionis gloriam exanimis praestolari. Non multo post ibidem ut puta in loco secretiori et ab urbanae inquietudinis molestia remotiori, fratres in laude divina pervigiles et sollicitos sub monasticae regula disciplinae Domino servire instituit; quibus abbatem praeposuit nomine Christianum, suae videlicet professionis foronomum, et in lege Domini, sicut hunc decuit ordinem, apprime eruditum. Cui 134.0961B| ordinato hoc breve commonitorium de occidentis partibus scripsit: Ut sis quod vocaris, cura, gentilitati ne degeneres. Id serio triumpha, ut non, sicut prius, antiquetur; sed de virtute in virtutem ut eatur, nava!

29.

Nunquam ita civilium negotiorum occupatione detentus est, ad quam eum non sua libido, sed populi necessitudo attraxit, ut animo illo ad omnia vivacissimo non vigeret, intentus religioni praecipue et lectioni, in cujus studio mori videbatur. Ad id agendum exemplo suo et crebro monitu accendit omnes pene quos prae oculis habuit. His vero qui hoc ita non amabant vehementer indoluit, eosque, licet alias familiares essent, a secreto tamen et amico moeroris loco, ubi se sibi licentius et ideo 134.0961C| diligentius solebat explicare, removit. Pectus cordati viri pertaesum fuit regifici luxus et consuetae, hoc praesertim tempore, potentibus jocorum et voluptatum illecebrae. Unde si quando suis coactus quodammodo reddidit quod non debuit, excessum hunc modicum fletu plerumque largiore detersit. Vitam praesentem et dulcem metuit, et amaram expertus est. De vita vero omnis sollicitudinis et languoris ignara, haud dubium, quin ante omnia plurimum cogitaverit, qui de ea tam luculenter multoties et cum familiaribus et coram plebe sibi commissa disseruit.

30.

Juvenis ut erat omnique pompa circumfluus, audeo dicere, dissolvi vellet, tantum ut cum Christo esset. Hinc lacrymae assiduae, suspiria fere continua, 134.0961D| furtivae orationes, et singultus in ipso etiam lecto clarius perstrepentes, ut testantur, quos id minus celare poterat, etiam dum latere volebat. Quoties diem mortis posuit ante conspectum cordis! Quoties ad hoc vocis quoque officio prorupit, quod corde molitus est! Quoties audivimus eum vehementi gemitu praeoptasse id quod futurum, non tamen sine gravi trepidatione speravit, ut aestuosum mundi hujus naufragium in Dei sola misericordia tutus evasisset et in littore tandem securitatis intimae 134.0962A| constitisset! Elapsurus quodammodo putabatur, ut, quasi mortem, aufugeret totum quod ei in hujus mundi deliciis blandiebatur. Testes supersunt conversationis ejus quamplurimi; quoties eum in secreto, corde contrito et spiritu humiliato, persenserant, mirari plus poterant quam imitari. Nam ille popularis plerumque quasi solitarius vixit; mirum dictu, inter convivas laetissimos laetior ipse frequenter abstinuit. Molles et delicatas vestes, in quibus nutritus et ad hominem usque perductus est, etiam in domibus regum multoties declinavit; inter purpuratos ministros et milites suos auroque nitidos vilem ipse tunicam et rusticanas ovium pelles induxit. Lectuli delicias vehementer aspernatus est. In balneis cum lavantibus cutisque nitorem 134.0962B| quaerentibus vix aliquando lotus est; quod eo magis mirum est, quia ab ipsis cunabulis ejusmodi munditiis et pompa regia educatus est. Haec autem pro tempore et loco modo palam modo secretius egit, ut et laudem humanam subterfugeret, et tamen subditis exemplum hoc agendo praeberet. Multi enim verbis, plus exemplis proficiunt plerique. Apud mites et humiles nemo humilior, contra improbos et elatos nemo vehementior fuit. Hunc terrorem, qui beneficio obligari non potuit, indigena aeque et alienigena formidavit; et recto convenientissimoque ordine omnis, ad quem magnitudinis ejus fama pervenit, primo eum timere, postea consuevit amare.

31.

Sanctorum corpora atque reliquias et quaelibet 134.0962C| monimenta, ut suis patrocinia cumularet et per multos populos ultra citraque hac celebritate gloriam Domini propagaret, undecunque collegit. His loca et ministeria omni sumptu et apparatu copiosius praeparavit; de quibus singulis plura essent dicenda, si paterentur promissa compendia. Indicia sunt haec invictae fidei, qua non ea, quae sua, sed quae sunt Jesu Christi, quaesivit. Baculum et catenam sancti Petri qua diligentia, quo fervore, quo gaudio Coloniam, alterum Metti, alteram Roma adduxerit, omnes noverunt; in cujus honore domum ejus honoratissimam mirabiliter ampliavit, quam de pulchra pulcherrimam fecit. Inclytos et praecluis famae martyres Patroclum, Elifium, Privatum et Gregorium, quorum gesta sunt permagnifica, merita 134.0962D| gloriosa, patrocinia tuta, Christophori sanctique Pantaleonis, ut jam dictum est, pretiosas reliquias, quibus se patronis specialius delegavit, ut puta gemmas gratissimas et dulcissima pignora ad sanctissimam suae Ecclesiae sedem miro ambitu variis de locis attraxit. De translatione beati Evergisili, tertii ejusdem sedis archiepiscopi, quid factum sit hujus pii provisoris dispensatione, plurimis notum est; quem in ecclesia beatae Ceciliae virginis cum hymnis et divinae laudis celebratione repositum, 134.0963A| plebs religiosa ita veneratur et colit, ut praesentem crederes beneficiis largioribus quotidiana obsequia mutuari.

32.

Caetera quae tam brevi tempore suae Ecclesiae filiis oblectamenta contulit et dona salutis, pensari nequeunt, aestimari non possunt; quae ex omnibus pene mundi plagis et terminis religioso affectu et animo congregavit, quasi conjiciens quod futurum erat, ut pro brevitate dierum suorum gregi sibi commisso dona perennia confirmaret. Quo tamen studio id curavit potissimum, ut et illis unde abducta sunt desiderium, et his quo adducta sunt amplificaretur gaudium; quatenus utrique, bono odore Christi, qui est in martyribus, imo quod ipsi sunt, licet diversis affectibus provocati, et illi vivatius appeterent 134.0963B| quod negligebant, et isti perpetuo venerarentur quod ad se translatum esse gaudebant. Nam qui nescit bonum amare quod habet, si ablatum ab illo fuerit, discit fortasse bonum amare quo caret; et habebit illud dum aberit fructuosius in memoria, quod sibi inutiliter habuit in praesentia. Impletum est hoc modo evangelicum illud elogium, quod dicitur: Omni habenti dabitur, et abundabit; ei autem qui non habet, et quod habet auferetur ab eo (Matth. XXV, 29).

33.

Interea certatim multis in locis per parochias episcopii sui fidelis hic Domini servus et prudens, ecclesias, monasteria et caetera aedificia servitio domini Dei sui et honori sanctorum ejus apta, quaedam a fundamentis erexit, quaedam prius 134.0963C| fundata nobiliter auxit, alia olim diruta reparavit. In his singulis, qui Deo omnipotenti sub regula vitae canonicae deservirent, provida ingenii sui arte disposuit, ac ne quid eis pro modo conversationis suae deesset, liberaliter disponendo providit. Cujus operis et saluberrimi studii monimenta perennius in his ubi acta sunt locis firmata perdurant, ita ut in laudem et gloriam Jesu Christi memoriam tanti viri nullam aetatem obscuratum iri in perpetuum patiantur. Idem ad exteras nationes transfudit, et in regno suae providentiae delegato partim exemplo, partim opere proprio, partim varia personarum qualitate et crebra admonitione diffudit. Non enim passus est suorum quemlibet aut incassum occupari, aut otio torpere inerti; 134.0963D| diffiniens, ut solebat loqui, ignavum pecus arcendum 134.0964A| a praesepibus; et secundum Apostolum: Ut qui non laborat, nec manducet (II Thess. III, 10). Non possunt singillatim perscribi bona omnia, quae fecit, quae docuit, quae amavit. Tantum semper materiei supererit id curantibus, ut ipsi profecto ante lassi cessaverint, quam id quod moliuntur expleverint. Jam vero in praedicatione verbi Dei et in subtilitate disputationum, et de sinceritate scripturarum, qualis quantusque fuerit, admirari possumus, diffinire non possumus; quae tam copiose sanis sermonibus Domini nostri Jesu Christi et ea quae secundum pietatem est doctrina profudit, et plenum eum esse sapientia Dei, per quam omnia facta sunt, nemo hoc audiens et recte intelligens dubitaverit. Et ut nihil quod divini cultus 134.0964B| usui competeret, sagax eorum quae sunt Jesu Christi scrutator intentatum relinqueret, si quos aut in suorum ovilium septis aut extra reperit, qui singulari acie contra diabolum dimicaturi solitariam vitam appeterent, hos cum omni veneratione susceptos, suaeque exhortationis charitativa consolatione munitos, per diversas monasteriorum et ecclesiarum cellulas, cum idoneo Ecclesiae testimonio et religioso ut decebat officio, alibi singulos, alibi binos inclusit; quibus tamen ad invicem, nisi sermone tantum et aspectu, nullus pateret accessus. His sumptus et quaecunque humanae fragilitati necessaria videbantur, per fidelissimos suae administrationis vicarios sollicite ministravit, et praecipue per apostolorum festa, quotquot in 134.0964C| anno occurrerant, singillatim eos donis congruentibus visitavit. Ita secundum perspicuam apostolicae normam doctrinae bona (Rom. XII, 17) provide curavit, non tantum coram Deo, sed etiam coram hominibus, ut cujuscunque affectus sive conditionis homines, si Deum quaererent, inter ejus discipulos aut probari possent aut erudiri.

34.

De ancillis Dei quae in monasterio sanctae Mariae divinae religioni fuerant deditae, deque canonicis ad sancti Andreae apostoli ecclesiam translatis, et si qua erant hujusmodi, scrupulum quidem reliquit non modicum, sed his quibus mentis acies ita non viget, ut sinceram ejus intentionem in diversis operibus valeant perspicaciter intueri. Qui utique si adverterent, non homines 134.0964D| propter locum, sed locum a Deo eligi propter 134.0965A| homines, et quia obedientia Deo placet super sacrificium, scirent fortasse, oves vocem pastoris audire debere, et magis id ratum acceptumque Deo fore, quod per obedientiam, quam quod per propriam voluntatem sequuntur. Ubi autem zelus et contentio, ait Jacobus apostolus, ibi inconstantia et omne opus pravum (Jac. III, 16). Similiter in eo, quod nefarios quosdam patriae civiumque praedones de regno, ubi quieti et pacifici esse noluerunt, quasi pestem bonorum expulit et exsulari coegit, ipsis, licet nescientibus, profecto consuluit. Quo enim diuturnior nequam, eo graviorem et prolixiorem sibi comparabat poenam. Quando autem boni quiescerent, si malorum furori nemo resisteret? Nimirum pepercit illis Deus, quibus 134.0965B| hoc magna sua patientia et bonitate permisit, ut de pace et statu patriae suae absentes audirent, quod praesentes nunquam videre vellent; felices, si bona sua saltem in peregrinatione cognoverint, et patriam cupierint de qua expelli non possent, ubi beati omnes pacifici, quoniam filii Dei sunt vocati. Talis itaque per Dei omnipotentis gratiam vir iste fuit, ut nec odio nec invidia ad persequendum eos qui tales erant ullo modo excitaretur, nec a miserendo aut parcendo miseris duritia aut crudelitate aliqua restringeretur, sed ut pastor sollicitus et vere dux populi Dei salutem omnium et utilitatem in omni quaesivit negotio; et quos ipse in via Dei duxit et docuit, ne a perversis seducerentur et in errorem mitterentur, strenue 134.0965C| decertavit. Tantum autem aberat a saevitia, ut pro his etiam, quibus amarum aliquid pro qualitate factorum necessario inferebat, ipse frequenter amare fleret; ita gaudere cum gaudentibus, cum flentibus flere consuevit. Nam et qui hoc dixit, quemdam Satanae in interitum carnis tradere jussit, ut spiritus in die Domini salvus esse possit.

35.

(955) Igitur cum jam prope esset summa dies et ineluctabile tempus, quo Deus omnipotens, propitius terrae, populi sui ultus sanguinem, servorum suorum vindictam retribueret in hostes eorum, aggravata est ultra modum et omnino intolerabiliter superbia ferocissimae gentis Ungrorum, seducta, credo, superioris anni successu. Siquidem, ut veracissime dictum est: Ante ruinam 134.0965D| exaltatur cor (Prov. XVI, 18), ibi ceciderunt omnes qui operabantur iniquitatem. Praevenit hanc pressuram imminentem Ecclesiae pax in placito regali, quod in Arnestat habitum fuit, ex integro condita, et ex magna jam parte per imperatoris nostri fratrumque ejus sapientiam confirmata. 134.0966A| Et revera tribubus et linguis innotuit, quia Deus dissensionis non est, sed pacis (I Cor. XIV, 33); tantam hujus initio operatus est salutem populo suo. Imperatoris quidem spiritus agitabatur in ipso, quia non erat ei tempus exercitum congregandi; sed fiduciam habuit per Christum ad Deum, qui potens est salvare in paucis sicut in multis (I Reg. XIV, 6). Aderat ibi Cuono, non jam dux sed miles, toto, ut putabatur, animo conversus ad pacem, quam paulo ante atrociter impugnabat; cilicio membra domans, Deum gemitibus, ut fertur, exorans, ut si sic ejus sancta voluntas existeret, permissa regi nostro et exercitui ejus victoria, eum ab impiis, quibus se prius male conjunxerat, permitteret trucidari, ut possit in perpetuum ab eorum 134.0966B| consortio liberari. Imperator indici sanxit jejunium ipsa, quae tunc erat, in vigilia sancti Laurentii martyris, per cujus interventum sibi populoque suo ipsum Deum poposcit esse refugium. Propositum suscepti operis negat, expedire bellum, primo sanctae festivitatis diluculo susceptum, vixdum vespertino crepusculo, Deo misericorditer dispensante et pro suis pugnante, satis feliciter peractum, miserendum post victoriam Cuononis interitum, gloriosissimum imperatoris triumphum, regem ipsum barbarorum, duces et principes captivos, tropaea per totam regni ipsius latitudinem usque ad ejusdem gentis fines frequentissima; quae omnia proprii industriam operis ad gloriam et laudem Dei omnipotentis exspectant 134.0966C|

36.

Nos ut, a quo paululum defleximus, ad propositum redeamus, quid interea pius archiepiscopus Bruno, totius semper perosus malitiae et indefatigatus justitiae exsecutor, fecerit, disseramus. Cum videret se ad praestitutum diem seniori et fratri suo magno imperatori cum auxiliaribus copiis non posse occurrere, simulque esset sollicitus, ne forte barbari bellum vitantes in Galliam suo juri commissam provinciam declinarent,--arbitratus sic se regno consulere votisque imperatoris sic amplius deservire--Liudolfum prolem regiam, nepotem suum, convenit, aegrum ejus animum blanditiis melle dulcioribus delinivit, statum pristinum, si quae sua erant accuratius vellet attendere, repromisit. A quo postquam medicinalia sermonum 134.0966D| et exhortationum suarum antidota non ut prius obliquis ambagibus declinari, sed solito avidius praegustari et ad interiora pectoris recipi sensit, eum mox episcopii sui locum venerabilem, Bonnam videlicet, jucunde satis invitavit, jucundius suscepit, omni voluptate utriusque digna et 134.0967A| commoda cunctisque qui aderant gratissima, non immemor regiae dignitatis, affecit. Qui dum adhuc simul essent, de his quae in expeditione bellica, imo divina, virtute facta sunt, nuntios acceperunt. Institit nepotem patruus amplius consolari. Factum est in brevi instinctu hujus consiliarii, ut filio suo, qui perierat et inventus est, imperator totam Italiam delegaret, et quod majus fuit, paternam firmissime pietatem impenderet. Ubi dum maxime placuit populo, viamque affectavit Olympo, repente flos ille integerrimus et robur regni tutissimum e medio excessit (957). Pater autem ejus imperator ac semper magnificus triumphator, post luctum consolatione recepta, cum fratre suo veterem necessitudinem nova consuetudine junxit; Coloniam venit; 134.0967B| ibi se non tam fraternis deliciis, quam mutuis cum illo aspectibus, affatibus, et cunctis omnino jucundissimis usibus oblectavit. Nec defuit ibidem severa in improbos et importunos cives regni censura judicii, blanda item in bonos et mites piae dominationis liberalitas. De statu regni rebusque ejus tutandis et dilatandis sedulo et strenue in commune consultum, ut de sanciendis quibuslibet, aliis resecandis, cautissime ageretur, summo consilio provisum est.

37.

Quaesivit interea summa diligentia pius pastor Bruno, veritatis assertor, Evangelii propagator, navos et industrios viros, qui rem publicam suo quisque loco fide et viribus tuerentur. His ut neque consilium neque copiae deessent, sedulo curavit. Quotquot etiam 134.0967C| de principibus et regionariis prioribus, caeterisque quorum dispositio regni intererat, saluberrimis suis admonitionibus ad communis bonorum omnium utilitatis foedus fide plena consenserant, hos ipse inter summos et familiares habebat, eisdem imperatorem, germanum suum, apprime conciliabat; pensans non temere a quodam sapiente dictum: « Bonus, ubi negligas, segnior, at malus fit improbior. » Archiepiscopum Treveris Henricum, magni meriti et summae probitatis virum, qui Rutberto magnifico praesuli Coloniae in gravi pestilentia, cum et imperator ibidem esset, defuncto successit, Wilhelmum quoque, praecluis et gratissimae excellentiae archimandritam, nepotem suum, Fritherici Mogontiani antistitis successorem, ambos egregios, ambos in Domini lege perfecte 134.0967D| instructos, imperatori alterum consanguinitate, alterum probitate, utrumque familiaritate conjunctissimos, ipse quoque imprimis summa veneratione colebat. Hos igitur tales tam illustres, tam certe sapientes et religiosos et in omnibus bonis artibus eruditos viros ad consilium, ne forte ipse per se, ut sunt humana, a tramite veritatis uspiam exorbitaret, frequenter adhibuit; hos cum 134.0968A| ipso simul non solum in lectione, consilio et disputatione, sed etiam in acie vidimus providentes bona non tantum coram Deo, sed etiam coram hominibus. Erat namque in occidentalibus Lotharici regni finibus velut indomita barbaries, ea quae videbatur Ecclesiae proles, felicitati invidens alienae, nec minus saluti suae, despiciens paternae blandimenta exhortationis, terrorem vix sentiens potestatis. Qui si juri suo permitterentur, suis perversi, sibimet ipsis pessimi viderentur. Ille vero ante omnia provido usus est moderamine discretionis, ut pro qualitate locorum et temporum in praelatione pastorum ad sapientissimi imperatoris nostri imperium Dominici gregis paci et tranquillitati consuleret, illos nimirum caeteris praeferens, quibus nequaquam esset incognitum, 134.0968B| quid pastoris esset officium, quid mercenarii vitium, quid in ministerio susceptio, quid in angaria aut agendum esset aut sperandum; alios, ut quasi cortinae hyacincthinae interiora domus Domini ornarent; alios, ut quasi saga cilicina deforis violentiam tempestatum arcerent.

38.

Libet meminisse quoddam hujus pii Patris pium et laudabile factum, quod in ipsis sacerdotii sui primordiis, ut pro luctu spirituque moeroris in oppressorum cordibus excitaret spem salutis, effecisse cognoscitur, quamvis hoc ipsum, ob inopiam recte dividentium, linguae calumnianti fuit obnoxium. Quid enim non pervertit invidentia, qua nulla major esse videtur amentia? Siquidem Ratherus, Veronae--quae civitas est Italiae--ordinatus praesul, cum 134.0968C| ex quadam levi suspicione, ut mos est gentis illius, ab honore propriae sedis esset expulsus, Leodicensis cathedrae vacanti, magna ejus industria, secundum statuta canonum, incardinatus est. Quod quidem propter abundantem doctrinam et eloquentiam copiosam, qua inter sapientissimos florere visus est, non eidem solum Ecclesiae cui praefuit, sed et multis aliis circumquaque valde proficuum fore putatum est. Simul quia in illis partibus per zelum et contentionem, unde fieri solet inconstantia et omne opus pravum, quidam etiam sacerdotes Domini, plerumque, quod dictu nefas est, terrenae plus justo confisi potentiae, populum imperitum scandalizabant: saepe dictus saepeque dicendus domnus Bruno, cui jam totius regni dispensandi cura imminebat, ratus id quod 134.0968D| verum fuit, hunc ejectum antehac et neglectum hoc tanto beneficio ad illud fidei et veritatis foedus adduci, ut a nemine posset seduci, ita demum os loquentium inimica obstruere posse credidit, si nulla occasio scandali posset in eorum episcopo reperiri. Sed ad sui perniciem pars sinistra praevaluit; quidquid pro salute eorum gestum est, hoc sibi pestiferum aestimabant. Quid multa? Erratum est, saevitum 134.0969A| est, nec cessatum est, donec expulsione ejus crudelitati suae et nequitiae satisfacerent. Ablata est omnis spes restitutionis ejus; conspiratio enim gravissima facta est, quae nisi et hic penitus amoveretur, et in eumdem locum Baldricus, qui erat de magnatorum terrae illius prosapia oriundus, subrogaretur, sedari non posse visa est. Ad hanc sentinam tempestates undique innumerae confluxerunt; navis Ecclesiae laborante remige fluctuavit; gubernator ipse procellosae tempestatis impetum ferre non potuit. Cessit igitur; cessit, ne vinceretur a malo, sed vinceret in bono malum; cessit adversantium voluntati, ut suo eos gladio jugularet sibi. Obstricti sunt sacramentorum fide spontanei, ut si accipere mererentur episcopum quem petebant, invicta exinde firmitate 134.0969B| auctoritatem Ecclesiae et jus imperatorium tuerentur. At ne quid in ejusmodi negotio imperfectum restaret, quod curiosis alienarum rerum investigationibus scrupulum commoveret, cum imperatore germano suo id effecit, ut Rathero episcopo, bis jam destituto, antiqua sedes Veronensis Ecclesiae redderetur (961).

39.

Multa sunt alia et prope infinita, quae in brevi non in Lothariorum tantummodo populo, quem ipse ex integro susceperat gubernandum, quem etiam, sicut in praesentiarum cernitur, ex inculto et fero paccatum reddidit et mansuetum, sed etiam per totum regnum gloriosissimi imperatoris sui in Dei rebus et salute totius populi strenuissime operatus est. Erat enim eidem omnino communis cura cum seniore 134.0969C| et germano suo, quorum uterque de altero merito gloriabatur in Domino. (962) Praeterea Lotharium, sororis suae filium, de antiqua regum prosapia ortum, cum a sobrinis suis vehementer esset oppressus, mirifice eruit et exaltavit, nec cessavit, donec in locum patris sui regem constituit, ac majores ipso potentioresque Hugonis filios omnesque illius regni principes sub jugum ejus stravit; ita prospiciens universis, ut sub unius moderamine imperii omnes pariter et ab hostibus tuti, et inter se invicem possent esse pacati.

40.

Imminet regno illi, quod reticendum non est, saeva clades, Nordmannorum gens, quibus in piratico latrocinio non sunt alii exercitatiores. His ex magna jam parte praeda erat populus dissensione et 134.0969D| civili pernitie assuetus. Quod illis superfuerat, inter se domestica seditione consumpserant. Egit autem provida dispensatio rectoris nostri, qui, quoniam hominem se esse intellexit, humani nihil alienum a se putavit (Terent. Heaut. I, I, 25); egit, inquam, ut ad 134.0970A| se quasi ad tutissimum portum confugerent omnes, qui quietem et pacem amarent. Ipsorum etiam barbarorum immanitatem et intolerandam dudum ferociam mitigavit. Siquidem eo tempore et rex eorum Haroldus cum magna suae multitudine gentis regi regum Christo colla submittens, vanitatem respuit idolorum.

41.

Erat imperatori filius adhuc tenellus, delicatissimae indolis et integerrimae voluptatis, obses pacis et gloria plebis. Hunc archiepiscopis patruo fratrique commendatum, ad custodiam regni Cisalpini reliquerat imperator, profecturus Romam et res totius Italiae ordinaturus. Caesar ipse futurus, electum summo consensu ab omni populo regem esse constituit, unxeruntque Ottonem aequivocum 134.0970B| patris, Bruno archiepiscopus, Wilhelmus et Henricus caeterique sacerdotes Domini regem in Aquisgrani palatio, et exsultavit maxima gratulatione populus dicens: Vivat rex in aeternum! Divisi sunt deinde ab alterutrum germani, par semper invictum; et imperatore Alpes Penninas transeunte, remansit citra spectatus, atque incredibili pietate utrobique desideratus, pius pastor et archiepiscopus Bruno. Non longe post domino et fratri suo, quia ipsum per se ire non licuit, auxiliares copias non levem armaturam de Lothariorum populo misit. His praefuit Godefridus dux, quem ipse nutrivit, vir sapiens et religiosus, amantissimus pacis, observantissimus aequitatis, imperatori per id tempus ad votum serviens, omnibus placens. Hic eodem 134.0970C| tempore febre correptus, in magnam spem futurae quietis exspiravit. De cujus innocentia quodammodo securus, quasi testis et conscius vitae ejus, pius Pater Bruno, cum de pecunia dispensanda ageretur pro remedio animae illius, non valde eam talibus indigere asseruit. (965) Imperatoris praeterea reditum frater ejus nocte dieque sollicitus exspectavit; redeunti in omni gloria laetus occurrit. Ejus enim eximia virtus, dignitas, et in eo negotio quod gessit fides et continentia; simulque cum ipso spem otii, et tranquillitate animorum judicia, leges, cum concordia populi regis et principum auctoritatem reductam aestimavit. Cujus consiliis omnibus, cum ipse nihil aliud dies ac noctes nisi de salute populi cogitaret, interfuit, et inter primos excelluit. 134.0970D| Hic eidem gravissimus auctor ad constituendam, fidelissimus socius ad comparandam, fortissimus adjutor ad rem publicam perficiendam fuit.

42.

Igitur cum in hoc sanctissimo studio imperator tricesimum regni sui, germanus ejus duodecimum 134.0971A| pontificatus sui ageret annum, nondum nisi vix praelapsus aetatis quadragesimum, sanctam Pentecosten simul Coloniae celebrantes, qua major mortalibus gloria concessa non est, sese invicem inter sancta solemnium dierum officia una cum diva matre, sorore regina, nepotibus filiisque regibus, totaque illa Deo dilecta familia et cunctis regni senatoribus affuerunt. Constat enim nullum aliquando locum tanta celebritate, tanto splendore omnis generis hominum, aetatum, ordinum floruisse. Hanc itaque gloriosissimi Caesaris Augusti, et germani ejus, summi et incomparabilis viri Brunonis archiepiscopi, fidam Deoque placitam in omni voluntate et opere conjunctionem, hanc conspirationem in omni utilitate et honestate administranda 134.0971B| et bene gerenda, hanc jucundissimam vitae officiorumque omnium societatem, mors saeva, mors horrenda, mors, inquam, sola diremit. Et revera, quamvis nihil atrocius videretur, nihil tamen esse potuit, quod eam innocentius diremisset.

43.

Ergo cum summus antistes Bruno senioris et fratris sui orientem versus euntis contubernia, ruens prius in oscula et flens largiter, reliquisset, paccataque omnia et quieta intra metas regni sibi creditas, agens Deo gratias, aspexisset: iterum iterumque suos omnes, clerum, populum, quae agenda fuissent, admonuit; et mox in occidente Compendium adiit, ut ibidem nepotes suos ab invicem dissidentes ad concordiam revocaret, in fide et gratia stabiliret, Ecclesiae religionem, regi honorem, et quae sua 134.0971C| essent dictante aequitatis ratione, annuente Domino, singulis confirmaret. Eo intentus negotio infirmari coepit; et sic Remensium civitate gravi corporis molestia detentus, quinto demum die postquam invasit, aegritudo eum praevenit. Quibus diebus in itinere non minus quam in hospitio, lectione assidua, nullo pene alio cibo refocillatus est. Interrogatus autem familiariter ab episcopo Wicfrido, ut ipse testis est, cujus morbi gravedine urgeretur, non morbum, sed dissolutionem sui corporis esse respondit. Episcopus itaque supradictae metropolis dignissime eum recepit, humanissime tractavit; et in festivitate quidem, quae tunc inerat, sancti Remigii, levius aliquantulum habuit, ita ut clientulis ejus et sociis spes esset recuperandae salutis ejus. Ipse 134.0971D| autem, vocatis episcopis qui simul cum eo venerant, Theoderico et Wicfrido, postulavit, ut testamenti sui faciendi copiam ei facerent et adjutorium exhiberent. Quod cum perdolenter et lacrymabiliter valde excusarent, valetudinem optatam in brevi pollicentes futuram, ille animi industria, 134.0972A| qua semper viguit, econtra renisus: « Dum tempus est, inquit, hoc fiat; multa nobis alia post haec restant agenda. » Ingravata est deinde infirmitas et invaluit, jamque anhelitus intercluso faucium meatu vitalium lassitudinem praemonstravit. Tunc vocato notario, coram memoratis testibus testamentum suum ipse dictavit, res omnes quas habuit a sese, dum adhuc in bona spe viveret, abalienavit, dispersit, dedit pauperibus; quodque ordinandis exterioribus ecclesiarum Dei aedificiis congessit, in brevi secundum collatam sibi sapientiam, facta et corroborata cautione sua congrue et professione sua digne, divisit. Hoc qui legere ipse quaerit, inferius scriptum in promptu habebit. Ingenium, quod mundo corde et jugi exercitatione politum 134.0972B| dono Dei reddidit et inlustre, illum, ut liquido apparet in ejus verbis, non defecerat in extremis.

44.

Post haec pauper Christi, collecta animi virtute, iterum semotim episcopos advocavit. Quibus assidentibus et interioribus factis, haec verba gemitu exuberante et fletu inundante profudit: « Tria mihi videntur genera esse confessionis, quibus se cor hominis Domino Deo suo, renum testi et scrutatori cordium, patefacit, non ut ipsi, qui nihil non novit, lucidius innotescat, sed ut ille, qui se parum novit, veracius semetipsum agnoscat, et aut Deum in benefactis laudet, aut se in malefactis accuset. Hoc cum semper fieri debeat--sic enim vigilare praecipimur, ne fur veniat quando nobis incautis 134.0972C| damnum illaturus irrepat (Matth. XXIV, 42, 43).--tum pulsante Domino domus per infirmitatis molestiam, necesse est, ut mens se quibus possit viribus erigat, qua valeat intentione judici suo appropinquanti assurgat, sopitis terrenis desideriis spe ad superna flagret, bona perennia, etsi non meruit, minime tamen desperet, sibi diffidat, in Domino confidat. Ecce, fratres dilecti, sicut cernitis, pulsatur janua pectoris mei; vocor ad reddendam rationem operis mei. Si quid potestis, rogo, ferte praesidium, orationis vestrae porrigite manum. Incertus inter spem metumque feror; ut in neutram partem pronior inflectar, id vero enitendum est. Sed quae sunt vires meae? Misericordiae remedium praestolor; in manu Creatoris mei sum; de me, quod 134.0972D| ipsi placet, ut fiat exspecto. Bonum est confiteri Domino. Confessio et magnificentia opus ejus. Non enim aliquid boni, nisi ipso operante, fieri potest. Est autem quaedam confessio, non peccata deplorans, misericordiam tamen implorans; de qua per Psalmistam ex persona Domini dicitur: Sacrificium 134.0973A| laudis honorificabit me, et illic iter quo ostendam illi Salutare meum (Psal. XLIX, 23). Hoc Salutare, id est, Dominum Jesum, ore confiteor, et corde credo, quod Deus illum suscitavit a mortuis. Hic omnes thesauros sapientiae et scientiae absconditos agnosco. Hunc Dominum Jesum nemo potest dicere, nisi in Spiritu sancto; ante illum est omne desiderium meum, et gemitus meus ab eo non est absconditus. Dixi, confitebor adversum me injustitias meas Domino, quod est secundum genus confessionis lamentabile in peccatis. Tertium, quod commendat beatus Jacobus apostolus: Confitemini, inquiens, alterutrum peccata vestra, et orate pro invicem, ut salvemini (Jac. V, 16), hoc vobiscum, domini et fratres mei, agere volo, hoc anxie 134.0973B| quaero. Spero autem, quod advocatum habemus apud Patrem Jesum Christum justum, et ipse est propitiatio pro peccatis nostris. » Deinde postquam his se coram Domino totum effudit, corporis et sanguinis Dominici sacramentum, virtutis ejusdem sacramenti non inscius, expetivit. Quod cum fuisset allatum, vir ille Domini, quid animo senserit, toto corpore prostratus ostendit. Refectus autem hac vitali alimonia, spe validior lectulo restitutus est, dies postquam non minus quam quinque in eodem corporis languore et spiritus fervore permansit.

45.

Solemni vero die beatorum martyrum Gereonis et sociorum ejus jam vergente, subito mentis excessu raptus, episcopis, ducibus, comitibus, et 134.0973C| cunctis qui aderant, luctum movit ingentem, quia dissolutionem optatissimi corporis instare putabant praesentem. Ille, ut solebat, paululum convalescens tumultum manu sedabat, fletus et rugitus astantium mitigabat, majores et hoc affatu ultimo digniores ex nomine vocabat: « Nolite, » inquiens, « nolite, fratres, hac mea sorte tristari. Divinae animadversionis judicio cunctis mortalibus imposita est ista conditio; non licet nolle, quod Omnipotens sanxit inevitabile. Tristibus istis in brevi laeta succedunt. Illuc non assumpta vita, sed mutata in melius, pergo, ubi viros longe plures et clariores, quam hic unquam viderim, cito videbo. » Nec plura his locutus, lectulo fessa mox membra reposuit. Consuetum paulo post, luce adhuc integra, vespertinae laudis officium, 134.0973D| nocte jam profunda completorium ipse cum fratribus consummavit; Domino Deo suo sanctorumque ejus precibus sese quasi mox iturum attentius commendavit; iter suum magno illo viatico, sancto videlicet et unico redemptionis nostrae pignore, munivit; episcopos seipsumque et eos qui praesto erant benedictione consignavit. Ita tremendam dissolutionis suae horam animo intento ad Creatoris sui imperium exspectavit. Et in media nocte transacta, conversus nisu quo poterat ad episcopum Theodericum 134.0974A| nepotem suum: Domine, inquit, ora! et mox inter psallentes Domino et orantes nimiumque flentes spiritum exalavit. Quod in illo non potuit mori, redditum est Creatori; corpus autem ejus exanime, sicut ipse vivus praeceperat, eodem dic, id est V Idus Octobris, indefessi ejus comites levatum in feretro transferentes, octava postea die ad augustam sedis ipsius metropolim Coloniam pervenerunt. Quorum adhuc nonnulli jurejurando et mirum in modum affirmando testantur, in longo illo itinere nullam pene lassitudinem aut laboris molestiam se sub tanto onere pertulisse. Unde autem ibant, quocunque ibant, quascunque et gentes, quascunque terras attingerant, omnes mirabiliter hujus, ut eorum verbis utar, digni Deo viri merita 134.0974B| in rempublicam, in imperatorem, in reges, in principes, in omnem populum, eximia, qua quisque facultate poterat, aestimabant.

46.

Jam vero cum ejusmodi exsequiae Coloniam adventarent, et hoc per omnem regni Lotharici populum fama nimis odiosa dispergeret, ita dissoluti sunt omnes, praesertim sanctissimae sedis illius et Ecclesiae alumni, quasi discessus tanti pastoris et obitus ejusdem esset Ecclesiae funus. Nam secundum amplitudinem prioris consolationis tunc invaluit vis et magnitudo doloris. Flebant igitur omnes, plerique donec exsiccarentur in eis lacrymae. Multi congelatis membris attoniti, in tanta orbitatis hujus miseria semetipsos vivere obliti sunt. Ante omnes luctu se lacrymisque, magis autem interno dolore 134.0974C| cordis affecit, qui hunc patrem patriae prae caeteris amavit, Folcmarus, memorabilis probitatis et industriae diaconus ac prudens fidelisque hujus sanctae Ecclesiae protus et iconomus, quo nomine eum ipse pater, ut puta vicarium suum et sibi in omni negotio conjunctissimum, honorare consuevit; in quo solo tunc omnium desolatorum ora oculi et animi versabantur, quorum certe omnium voluntate atque desiderio jam electus, licet nondum designatus, fuerat praesul. Huic pius pater absenti, quod eum nosset, ex nomine res suas omnes egenis et Ecclesiis episcopii sui distribuendas, praescius credo futurae successionis, summo studio delegavit.

47.

Est prope muros civitatis ecclesia, structura quidem et opere humilis, sed apostolorum nomine, 134.0974D| in quorum veneratione consecrata perhibetur, insignis; in ea depositum pastoris sui corpus exanime sacerdotii velabant insignibus; quo paucis, nisi episcopis et quibusdam secundi ordinis sacerdotibus, patebat accessus. Inde mox elevatum, clerus et populus cantum planctumque permistum ingeminantes, in ecclesiam beatissimi Petri apostolorum principis, ubi sedes erat venerabilis, detulerunt. Noctem illam celeberrime in vigiliis et psalmodiis, vix refocillatis corporibus, insomnem duxerunt. Mane autem facto, 134.0975A| convenit universa civitas, et eorum, qui de diversis provinciis et regnis subita fama exterriti advenerunt, innumerabilis multitudo. Adfuit Treverensis archiepiscopus et Leodicensis antistes. Processerunt in medium episcopi Theodericus et Wicfridus, testes ultimae sanctionis ejus et legationis, quam filiis suis ibidem Deo militantibus misit. Lectum est testamentum ejus in presbyterio venerabili ante altare sanctissimi Petri; recensita sunt et ea, quae pio quidem et sollicito in Dei rebus animo rogavit et jussit, sed scribenda non censuit, videlicet ut anno illo toto per singulos dies nunquam minus quam libra denariorum integra in usus pauperum erogari deberet.

48.

Deinde secundum postulationem et desiderium 134.0975B| cordis ejus, quo flagrabat in extremis suis, suasum est clero sanctissimo, ut volenti animo corpus ejus transferri permitterent ad monasterium monachorum, quod in honore sanctorum martyrum Pantaleonis, Cosmae et Damiani atque Quirini extra urbis muros non solum tunc construxit, sed adhuc usque consilio et providentia sua construit et ordinare non cessat, gubernante Deo insignia bonae voluntatis ejus per sanctorum merita, quorum illuc et reliquias advexit et patrocinia sibi religiosa et sedula supplicatione providit. Assenserunt promptissima voluntate omnes ad omnia quae imperavit; solum illud difficillime persuasum est, ut de summo sacratissimae sedis ejus loco corpus abduceretur exanime. Lugebant quasi iterum destituti, non audentes post 134.0975C| longam deliberationem vel in hoc resistere ejus religiosissimae voluntati. Deductus est pastor ab ovibus, dici non potest, quibus lamentis et questibus. Sepultus est in ecclesia beatorum martyrum XIV Kalendas Novembris, ubi usque hodie perspicue monstratur, quantus fuerit in oculis bonorum omnium. Quem postea amiserunt, qualis fuerit, et boni et mali lucidius agnoverunt. Frequentant locum sepulturae ejus; certatim memorant, quid fecerit, quid docuerit, qualis vixerit, qualis obierit. Modo pro illo orant, modo, ut ipse pro se orare dignetur, rogant. Signa non quaerunt, vitam attendunt, doctrinam recolunt; futurum in eo aut sibi aut posteris suis magnum aliquid pollicentur. Denique omnes ejus monimentis, sicut olim per vivum, ita 134.0975D| nunc per mortuum ad Dei laudem et gloriam excitantur.

49.

Testamentum domni et in Christo venerandi Brunonis archiepiscopi, feliciter. Bruno servus 134.0976A| Christi, filiis suis Coloniae Deo militantibus. Quae in animum induxi de rebus quae divina mihi commisit munificentia dispensandis, vestro roborari judicio, inniti testimonio, si ipsum me praesentem haec Deus vobiscum communicare non siverit, dignissimum statui scripto ad vos perlato. Eapropter ex sententia fratrum nostrorum Theoderici, Wicfridi, qui et ipsi alumni vestri sunt, cuncta consciscite, recte Deo volente cuncta transagite, et quidquid thesauri nostris opibus illati ecclesiae--quidquid enim est, clavibus hujus Evizonis viri illustris, kimiliarchi sancti Petri, custoditur, praeter si quid a ministris nondum relatum sit--ne quid ab Ecclesia divisum esse videretur, sub testimonio Christi et Ecclesiae, ante altare sancti 134.0976B| Petri, palam domno Popone proto et iconomo Ecclesiae nostrae congesta diligentique ratione inspecta, vasa aurea et pretiosiora quaeque in ministerio sanctae Dei genitricis Mariae et beati Petri apostoli in ipsa ecclesia in perpetuo usu perpetuo consecrentur. Cuppam auream, sigillum et scutellam Graecam, quae penes nos sunt, beato Pantaleoni; candelabra praeterea quae in ministerio nostro sunt quotidiana, equitem argenteum a Magontiaco archiepiscopo datum, pallia decem optima, vasa decem argentea ex melioribus, libras centum ad claustrum perficiendum, trecentas ad ecclesiam ampliandam, cortinam latiorem, mensalia tria, tapetia tria, scamnalia totidem, mappas triginta, insuper equarum quidquid nobis fuerit, ipsis quae ecclesiae 134.0976C| repertae sunt exceptis, villas quas Ecclesiae nostrae acquisivi, Langalon juxta Rhenum, Werebetti, Heingelon, Lidron, Wishem, quam Mosa alluit; domum quoque sobrini nostri Mettensis episcopi, et villam Havingan, insuper quidquid de rebus Ecclesiae nostrae tenet, trado. Detur etiam usui monachorum tertia pars hujus anni fructuum, ad usus nostros elaboratorum. Jerichomium loco competenti ad nutum abbatis non longe a coenobio constituatur; cui quidquid praedii nobis tuitii est, Leresfelt praeter in Saxonia usque situm, et quidquid Gevehardus quondam Bonnensis praepositus juxta Mosellam scitur habuisse, confero. Et ut hoc bona venia nostri senioris et successoris fieri queat, pro utriusque 134.0976D| nostrum remedio, Ruothinge, quod Ecclesiae rebus opera nostra augmentatum est, ut libet, utatur. Instar oratorii, quod beato Privato construimus juxta altare sancti Martini in occidente 134.0977A| ecclesiae, beato Gregorio magno martyri, qui recens adductus est, fiat, ubi sacratissimum corpus ejus recondatur. Huic fundando centum librae legentur. Cuppas aureas fratribus nostris ad sanctum Petrum, libras viginti, cortinam, mensalia duo, scamnalia totidem. Ad sancti Gereonis altare urcei magni, pallia duo, tapete ex majoribus; fratribus naves et librae duodecim, mensale et scamnalia duo. Ad altare sancti Severini consummandum quatuor librae auri; fratribus librae octo, vasa duo, mensale, scamnalia duo. Sancto Cuniberto scutulae duae. Sanctis Ewaldis duobus pallia tria; fratribus vasa duo, librae octo, mensale, scamnalia duo, tapete unum. Sancto Andreae librae triginta, pallia quatuor, totidem vasa, candelabra duo; fratribus librae sex. 134.0977B| Beato Elifio martyri, sancto Martino confessori conferatur tantumdem; praedium praeterea Solagon per precariam nostrae Ecclesiae acquisitum. Ad sanctae Mariae altare vasa duo ex melioribus; monasterio et claustro perficiendo librae centum, cortina, scamnalia duo, mappae totidem. Ad altare sanctae Ceciliae auri librae tres, cortina, candelabra duo, vasa duo, tapete unum, scamnalia duo; in consummando monasterio librae quinquaginta. Collegio illius monasterii librae decem, mensale. Ad Sanctas Virgines 134.0978A| vasa duo, candelabra duo, pallia duo, cortina, tapete unum, scamnalia duo. Sanctis monialibus librae decem, mensale. Altari sanctorum martyrum, Cassii et Florentii, auri librae duo, baccina quae penes nos sunt, cuppae duae, pallia totidem; fratribus librae decem. Sancto Victori et collegio tantundem, monasterio et claustro Sosacio fundando librae centum; altari sex vasa, pallia totidem, tapete unum ex majoribus, scamnalia duo, cappa et casula ex nostris, praedium praeterea quod Wodilo de precario nostro dedit, illud etiam quod domnus popo Richildinchuso et Arvite nobis satis naviter acquisivit.

Fundite corda preces, lacrymosas mittite voces;
Ecce pater patriae conditus in silice,
134.0978B| Regia progenies, terras memoranda per omnes,
Bruno pacificus, vir bonus atque pius.
Archos antistes, cui data Colonia sedes,
Visus erat cunctis charus ubique bonis.
Offendit tenebras lux vivacissima tetras;
Invida lingua tacet, laus modo vera placet.
Non fuit hic mundus tam raro munere dignus
Raptus ab hoc naevo, jam fruitur Domino.
Idus Octobris quinto praesul duodennis
Vitae concessit, spes comes alma fuit.

(no apparatus)