Migne Patrologia Latina Tomus 80
BraCae.ViSAe 80 Braulio Caesaraugustanus Parisiis J. P. Migne 1850 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
AD FRONIMIANUM PRESBYTERUM.
1. Dei viro dominoque meo et germano Fronimiano presbytero, Braulio immeritus episcopus Caesaraugustanus salutem. Tempore piae recordationis domini mei, et germani majoris natu, communis ac sanctae vitae, doctrinaeque institutoris Joannis episcopi, tam ejus jussis quam tuis obediens praeceptis, intenderam juxta fidem notitiae, quam sub testificatione Citonati abbatis venerabilis, Sofronii et Gerontii presbyterorum, atque sanctae memoriae Potamiae religiosae feminae collectam non ambiguam Vitam unici Patris patronique, et singulariter Christo nostris temporibus electi B. Aemiliani presbyteri, ut inscitiae meae vires valetudoque sinebat, stylo perstringere. Sed quia plena pagina inter ipsa initia molienti mihi quid dicerem, negligentia administrantium intercepta fuerat, ipsa sub notatione ejus virtutum et variis dein succedentibus casibus et rerum nutantium temporibus occupatus, prope elapsum etiam a voluntate fuerat, ut quamvis ipse cogeres, non ibi animum darem. Nunc autem nutu, ut reor, divino, cum quemdam Codicem pro hoc quod animo occurrerat, vellem inspicere, jussissemque perquirere, ac revolveretur strues librorum, notitia illa diu prodita, subito inventa est, non quaesita; jam enim cessaverat intentio perquirentium, cum esset uspiam inveniendi desperatio. Sed quia, ut ait propheta, inventus sum a non quaerentibus me; non quidem studio accensae lucernae, gaudio tamen inventae drachmae laetatum est cor meum, et exsultaverunt interiora mea. Demumque non sine superna dispensatione hoc ipsum esse credens, armavi animum, ut et obedientiae fructum caperem, et tam crebrae petitioni vestrae parerem.
2. Quocirca dictavi ut potui, et plano apertoque sermone, ut talibus decet habere, libellum de ejus sancti Vita brevem conscripsi, ut possit in missae ejus celebritate quantocius legi: et tibi domino meo destinatum misi, et hanc ipsam epistolam meam capiti ejus praeponere curavi, judicioque tuo probandum committens, ut ad singulare cognitum, si in aliquo displicuerit, aut emendes aut reprobes. Si vero placuerit, et ipse habeas, et cui voluntas permiserit, dari concedas, atque pro me Creatori nostro, cujus sunt bona omnia, grates rependas. Volo autem, ut quia sanctissimus vir Citonatus presbyter atque Gerontius adhuc in corpore degunt, omnia quae in eo scripsi ante recognoscant, et eorum discussione ventilata, si nec nominum nec rerum me fefellit sententia, habeantur confirmata. Sane illa quae anno praeterito a vobis ibidem divinitus operata didici, in finem libelli istius, ut a vobis accepi, adjeci. Hymnum quoque de festivitate ipsius sancti, ut jussisti, iambico senario metro compositum, transmisi. Sermonem autem de eodem die superfluum dictare putavi, cum nulla major mihi esse videatur exhortatio quam virtutum ejus narratio: et tantam horam occupet, ut si hoc adlectum fuerit audientium animos oneret.
3. Quapropter obsecro ut sint ista quae feci accepta, tam tibi cujus mandatis parui, quam ipsi cujus virtutum amore excitati et antefati viri sunt ista testificati, et non dissimilia quotidie vos experti, ut a me perstringi deberent estis impetrati, atque ego ut facerem quae jusseratis sum accinctus mercedis percipiendae cupiditate. De eadem quoque solemnitate ut missa recitaretur communis injunxi dilecto filio meo Eugenio diacono, non putans a me diversum, si ejus lingua, cujus in omnibus consiliis cogitationibusque meis teneo, animum ministret ob hujus beatissimi viri honorem, meum officium; simulque considerans, ut quo in caeteris rebus utor participe in his etiam mercedis fruar consorte. Incolumem B. V. et mei memorem Christi gratia custodire dignetur.
PRAEFATIO.
4. Insignia miraculorum apostolici purgatissimique viri Aemiliani presbyteri, nostris fere temporibus gesta, ut suadet ad narrandum rei novitas, ita terret ipsius narrationis immensitas. Cujus enim queat stylus terrenis dediti rebus coelestis viri digne promere actus, qui praeteritis saeculis collatus, uti maximum sidus apparet fulgidus, praesentibus autem inimitabili virtute praeclarus? Neque, ut ego puto, fontes si Tulliani enarrarent, et scaturientibus eloquentiae venis impensissime redundarent, copiamque verborum multiplicitas sententiarum densaret, cuncta poterant explicari quae a mundi contemptu non modo usque ad corporis sui sed etiam saeculi excessum, Christus qui agit mirabilia solus, fuerit sitque per eum charismata operatus. Quod cum inspicio, timor apponitur animo, cum sit mihi scientiae non copia, sed inopia; verborum autem sterilitas, non ubertas; neque enim meae imperitiae sum imperitus. Propellit tamen timorem promissionis Christi veritas, ita videlicet promittentis talique nos alloquio astruentis: Aperi os tuum, et ego adimplebo illud; et alibi: Dominus dabit verbum evangelizantibus, virtute multa. Sed et illud: Non estis vos qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis. Huic rei decentissime satis aptatur, ac sic erigitur animus repulso formidinis telo; et ecce jam quod pavebat plano nititur ingredi pede, blandiens sibi de tua magna potentia, Christe; quia qui dedisti jumento humanis verbis effari, potes concedere homini vocibus congruentibus loqui. His additur quod arcem mentis meae, speique anchoram, quam maximam tenere videtur, nisi perceptione hujus operis laborisque mercede non alias me adepturum credam, quo vitam meam inquinatissimam pollutamque quasi nitro quodam possim eluere; secundum quod elegantissime quidam veterum poetarum ait: Hoc opus, hoc etenim forsan me subtrahet igni.
5. Superest, quod et ultimum, quia schedulis haec vilibus malui tradere, quam lento silentio tegere, ne veritatis longinqua praecedentium taciturnitas derogaret posteris fidem. Sed et ut pauca his qui eloquentiam suam nituntur ostentare respondeam, noverint quod parvipenditur detractorum scurrilitas, quando humilibus parvisque Christianis ecclesiastico jure non opponitur sequenda vana verbositas, non humanae inquietudinis levitas, non denique ostentationis ventositas, sed sobria, modesta ponderataque veritatis gravitas. Melius siquidem est ut vera minus erudite quam ut ficta enarrentur eloquenter, quod in Evangeliis Salvatoris perfacile intelligitur, quae populis sermone simplici praedicantur. Non ergo pro mea imperitia in sugillationem mitto virorum prudentium elequentiam, sed minime levitatem mordacium improbo caducam. Nam nec puto mihi succenseri posse ob hujus operis appetitum honestos, prudentes maturosque viros, nequaquam ignaros in domo Domini offerri debere, ut quique vires ministrant, usque ad caprarum pilos: cum et ipsi si hic dicere velint, ut praemisi, non solum illis non deerit materia, sed minime poterunt explicare cuncta. Quamobrem disciplinarum saecularium studium etsi ex parte attigi, omnino hic servare contempsi: ne et intelligentiae difficultatem minus eruditis facerem, et Hiericontina lingua conturbarem Israelitica castra.
6. Dicturus igitur ea quae institui dicere, volo lectorem auditoremque monere ut non hic verborum avidum, sed religione plenum praebeat auditum; sin autem illuc spectat, jam hinc discedat, ne moras infructuosas expendat. At si ea quae sequuntur nosse desiderat, devotus ad percipiendum accedat: atque hoc primum noverit quaedam hic esse narrationis gesta quae a nobis vel a quolibet oppido debeant esse sequenda: quaedam vero ita illi probatissimo viro singulariter collata, ut nequeant sine sui pernicie a quoquam imitationis contingi causa, quae tamen sic nos admiratione debent afficere intentos in Dei laudem. Nam generi generalia convenit praecepta servare, specialibus vero donis illi tantum debent potiri, quibus omnipotens Deus ea jussit conferri. Hoc quidem censent et jurisperiti, suorum principum in beneficiis decreto perceptis.
7. Ego autem non altius repetam, neque avorum et proavorum ejus juxta rhetores prosequar laudes; cum, juxta eosdem, si ignobilibus ortus sit natalibus, magis efferendus est laudibus, quod sui ignobilitatem generis morum dignitate ornaverit. Igitur a conversionis ejus principio nos quoque dicendi, Christo favente ejusque beati viri oratione conatus nostros adjuvante, sumamus exordium, qualis exstitit a vigesimo aetatis suae anno. Venerabiles namque Ecclesiarum Christi sacerdotes Citonatus sanctae purissimaeque vitae, Sofronius et Gerontius presbyteri, quibus non modicam fidem habet Ecclesia, nobisque quod ipsi viderunt fideli relatione narrarunt. Additur his probatissimis testibus testimonium beatae memoriae religiosissimae Potamiae cujus nobilem ortum nobilior vitae nobilitavit cursus. Hos ego quatuor de miraculis in corpore gestis habere elegi testes, citra populorum provinciarumque de hujusmodi rebus testimonia, quae pene cuncta testatur Hispania. Nam illa quae usu frequentata jam pene effecta sunt quotidiana nobis necessario sunt praetermissa, dum nequeunt, ut supra dictum est, comprehendi tota; et si quis ea nosse desiderat, melius utique crederet visa.
INCIPIT VITA. I.-- De sancti viri conversionis initio. 8. Ergo, ut dicere coeperam, sic eum fuisse conversum atque conversatum praefati testes narrarunt. Futurus pastor hominum erat pastor ovium, minabatque oves ad interiora montium; et ut mos esse solet pastorum, citharam vehebat secum, ne ad gregis custodiam torpor impediret mentem otiosam, minusque exercitatione suspensam. Cumque ad dispositum coelitus pervenisset locum, divinitus in cum irruit sopor. Etenim ille Opifex mundorum cordium consueto studio praebet artificii sui officium, vertitque citharae materiam in litterarum instrumenta, animumque opilionis in compunctionem supernae contemplationis. Expergefactus coelestem meditatur vitam, relinquensque rura tetendit ad eremi loca.
II.-- Pergit ad quemdam monachum in castro Bilibiensi. 9. Dictaverat ei fama esse quemdam eremitam nomine Felicem, virum sanctissimum, cui se non immerito praeberet discipulum, qui tunc morabatur in castello Bilibio. Arripiens iter pervenit ad cum, cujus se famulatui cum subjicit promptum, instituitur ab eo quo pacto innutabundum possit ad supernum regnum dirigere gressum. Hoc, credo, nos facto instruens, neminem sine magistrorum institutione recte ad beatam vitam tendere posse. Quod neque vir iste fecit, neque Paulum Christus instruxit, neque Samuelem, ut faceret divina potentia permisit: cum hunc ad eremitam, et Paulum ad Ananiam, et Samuelem recurrere jussit ad Heli; quos tamen jam signis alloquioque animaverat suo.
III.-- Venit ad locum in quo situm est ejus oratorium. 10. Posteaquam ab eo est optime vias vitae edoctus, ac disciplinae divitiis affatim thesaurisque salutis ditatus, remeat ad sua, doctrinae gratia copiosus; ac sic venit non procul a villa Vergegio, ubi nunc ejus habetur corpusculum gloriosum, ibique non multo moratus tempore, vidit impedimento sibi fore hominum ad se concurrentium multitudinem.
IV.-- Hinc erenrum expetit, ibique 40 ann. moratur. 11. Celsiora petit, levesque per ardua gressus agebat spiritus promptus, ut non solum corde sed etiam corpore in plorationis valle gradiens de virtute in virtutem, videretur Jacob quodam modo scalam conscendere. Hic ubi pervenit ad remotiora Distertii montis secreta, culminique ejus, quantum qualitas coeli silvaeque sinebant, propinquus, ac collibus hospes effectus, consortio hominum privatus, angelorum solummodo fungebatur consolationibus, quadragenis ibi habitans annorum recursibus. Quas ibi ille invisibiles, quasque pugnas visibiles, quas vario callidoque modo tentationes, quasque nebulonis antiquissimi ludificationes fuerit expertus, hi soli optime norunt qui ea in semetipsis experiri contendunt: dum illic omnem affectum, illic omne desiderium, illic omne incitamentum, illic denique omnem omnino dirigebat cursum, quo semel arripuerat irreparabile devotionis sanctae propositum. O ingens donum! O singularem virum! O praestantissimum animum! Ita divinae contemplationi deditum, ut nihil sibi in eo vindicare videretur hoc saeculum. Quoties, ut conjicio, afflatus ardore divino inter densissimas altissimasque silvas, excelsosque vertices collium, promontoriaque petentia coelum, voce elata aiebat ad Christum: Heu me! quod peregrinatio mea prolongata est (Psal. CXIX, 5). Quoties suspiriis ingemiscens clamabat: Cupio dissolvi, et esse cum Christo (Philip. I, 23). Quoties vehementissime, visceribus commotis, ejulabat dicens: Quandiu sum in hoc corpore, peregrinor a Domino (II Cor. V, 6). Interea frigore quatiebatur, solitudine destituebatur, inclementi imbre inficiebatur, ventorum flamine vexabatur: et vim frigoris, squalorem solitudinis, ingruentiam imbris, austeritatem flaminis, amore Dei, contemplatione Christi, gratia Spiritus sancti, non modo tolerabiliter, sed etiam libenter, desideranterque suscipiebat. Sed quoniam civitas supra montem posita diu latere non potuit, eousque fama sanctitatis ejus percrebuit, ut in notitiam pene omnium perveniret.
V.-- Didymus episcopus ei Ecclesiam delegat. 12. Didymo etiam, qui tunc pontificatus gerebat in Tyrassona ministerium, cum hoc quoque fuisset delatum, insequitur hominem, ordini ecclesiastico volens inserere, ejus quippe erat in dioecesi. Durum illi primum videri, ac grave refugere, ac reniti, et quasi de coelo traduci ad mundum, de quiete jam pene nacta ad officia laboriosa, vitamque contemplativam transferri ad activam. Tandem coactus est invitus obedire; quapropter in ecclesia Vergegii presbyteri est functus officio. Tunc relictis quibus dediti esse solent istius ordinis, nostri quidem homines temporis, sanctam impertiebatur curam; in hanc, inquam retractus erat vitam. In quo tamen continuatae preces, hebdomadarum inedia, jugis vigilia, discretio vera, spes certa, frugalitas magna, justitia blanda, patientia solida, et, ut breviter dicam, ab omni omnino re mala indefesse persistebat parcimonia maxima. Sapientiae etiam flores ita de pratis decerpserat ineffabilis Divinitatis, ut is qui adusque octavum memoriae vix commendaverat psalmum, incomparabiliter longeque praestaret peritia, prudentia, acutia, qua mundi vetustos anteiret philosophos. Nec immerito sane, quia quod illis saecularis industria, isti divinitus superna concesserat gratia: vere, ut conjicio, coelicolis Antonio Martinoque vocatione, educatione, atque miraculis per omnia similis. Sed, ut multa praeteream, inter caetera ecclesiastica studia, haec maxima erat industria, ut strenue solerterque, quantocius posset, inquam, de templo Domini pelleret mammonam. Quocirca Christi substantiam Christi visceribus impertiebat, locupletem reddens Ecclesiam Christi virtutibus, non opibus, religione, non redditibus, Christianis, non rebus. Noverat Christo non pro jactura temporalium rerum, sed fore pro hominibus se posse reum.
VI.-- Clerici accusant sanctum virum coram episcopo. 13. Ob hanc rem, ut mos solet esse pessimorum clericorum, astiterunt quidam e clericis suis coram praefato episcopo, ad eum videlicet ob damna rei familiaris lacessendum: jurgantesque aiunt patere Ecclesiae detrimenta res susceptas usquequaque imminutas. Jam dictus antistes facibus irae accenditur, et invidia ob ejus virtutes terebratur. Intuens, in virum Dei vehementer invehitur; cumque (ut se habet animus furia ebrius) iracundiae crapulam esset ructatus, vir Dei egregius sanctitate munitus, patientia tutus, tranquillitate consueta persistebat immotus. Tunc a suscepto dudum ministerio relaxatus, ubi tunc vocatur ejus oratorium, reliquum vitae tempus peregit innoxius. Hactenus conversio atque conversatio ejus. Et quamvis pulchriora fuerint illa charismata quae latuerunt (quae Dominus in bella constituit nova, et a Paulo magistro gentium in fide et veritate habemus instituta) quam ista quae variis virtutum donis se in lucem protulerunt; haec ipsa vero plura sunt gesta quam possint esse conscripta; tamen deinceps quibus idem signis effulserit gloriosus, ac si ignobili prosequamur stilo.
VII.-- Luctatur cum daemone. 14. Accidit quadam die, ut palaestritae Regis aeterni occurrerit in via hostis generis humani, talibusque verbis eum affatur: Si vis, ut quid uterque possit experiamur viribus certamen aggrediamur. Necdum haec dicendo compleverat, et cum visibili corporalique attrectatione adierat, diuque pene luctantem vexabat. At ille mox, ut Jesum precibus efflagitavit, trepidum gressum opitulatio divina confirmavit, et illico refugam desertoremque spiritum liquefactum in auras vertit. Si cui hoc fortasse videtur incredibile, invisibilem nimirum spiritum esse attrectabilem, salvo mystico intellectu aperiatur quomodo Jacob divinae paginae narrent cum angelo, quamvis bono, fuisse luctatum? Ego tamen hoc dixerim, minori audacia Satan tentasse servum quam Dominum, Aemilianum quam Christum, hominem quam Deum, creaturam quam Creatorem.
VIII.-- Monachum curat. 15. Verum, ut institueram narrare, monachus quidam Armentarius nomine, duritia ventris tumoreque afflictus, medelae causa ad eumdem venit devotus. Cui dum manum ad strumam admovit, signumque crucis depinxit, protinus ab eo aegritudo recessit, recuperataque salute Dominum benedixit.
IX.-- Mulier paralytica sanatur. 16. Nomine autem Barbara mulier quaedam, a finibus Amayae adducta, paralysi morbo contracta atque vehementer vexata, saluti dudum amissae ejus sancti oratione est restituta.
X.-- Mulier clauda ambulat. 17. Sed et alia de eodem territorio plaustro advecta ac deportata, quoniam carens pedum officiis olim exstiterat clauda, Quadragesimae diebus ab eo efflagitatur curanda. Quam cum nollet dierum invisere ob reverentiam (mos quippe erat ei his diebus solum cellula esse contentum, nec quemquam videre solitum, nisi unum e suis qui propter vitae hujus subsidium, ei paucissimum ac vilem ministrabat cibum), cumque, ut dixi, videre eam contemneret, instat illa ardenter indulgeri sibi saltem ejus baculum osculari. Quod vir Dei clementer ut audivit, illico direxit: illa directum ut vidit, osculata est; firmatis solidatisque plantis, incolumis astitit, ac muneri congratulata divino, laeta protinus discurrit.
XI.-- Ancillam senatoris illuminat. 18. Sicorii quoque senatoris ancilla, lumine per tempora longa privata, postulat ab eo oculorum sibi restaurari officia. Tunc vir Dei verbo tactuque, Christo duce, sanitatem impetrat: protinus obsequitur imperata, receptisque visibus, formas rerum luce lustrat clarissima.
XII.-- Diaconum energumenum sanat.
19. Quidam vero diaconii ministerio delectus, a procacissimo daemone vehementer obsessus, ab aliis arctatus, ejus sistitur vultibus emundandus. Qui dum more lymphatico amentia ageretur furens grassatus, indicitur a beatissimo viro ut resiliat ab eo spiritus immundus. Nec mora, inobediens discit obedire, invisibilibusque poenis afflictus a suscepto suo domicilio efficitur alienus, relictoque homine, sermone is perstrepit laudes Deo.
XIII.-- Item alium servum. 20. Tuentii cujusdam Sibila nomine servus ab impuris spiritibus fuerat captus, et ad virum beatum a suis est attractus, quem ut vidit sciscitatus est à quantis esset obsessus. Illi se esse indicant quinque; singuli quique suis se nominibus produnt. Quibus cum Jesu Christi imperasset virtute, illico omnes cum ingenti terrore et strepitu discessere, et ille curatus ad sua repedavit prospere.
XIV.-- Item alium comitis. 21. Sed et Eugenii Comitis servum a daemone infectum atque afflictum, cum jam diutina invasione sibi eum haberet mancipatum, incomparabili virtute divinae omnipotentiae reddidit sanum et incolumem.
XV.-- Item alios conjuges. 22. Jam quid de senatoribus Nepotiano et Proseria dicam? Nisi quod ita concreti conjugio, concreti quoque erant daemonio, ut corpus effectum uxori vinculum, unus ab uno crederetur incoli spiritu; geminaque possessione perfunctus, jus sibi videbatur habere perversus: quorum quam manifesta exstiterit, hinc datur intelligi quod sic est ubique promulgatum, ut nisi succedentibus saeculis laberetur ab animis, hic supervacanee videretur intexi, eo quod nemo sit Cantabrorum qui hoc non aut videre, aut audire potuerit. Sed cum ventum esset ad nostrum Aemilianum, imperat hostem immundum relinquere corpora hominum praefatorum, cujus nequaquam valens ferre imperium, effectui mancipat jussum. Utrique liberati laudem personant regi coelorum.
XVI.-- Item aliam feminam. 23. Item curialis Maximi filiam, nomine Columbam, daemon invaserat congressione dira, et membrorum instabilitate incauta. Sistitur coram servo Dei, cum magna exspectatione, sananda: cumque in frontis illius limen crucis impressisset vestigia, mox depulso extrusoque daemone nacta est salutis medelam.
XVII.-- Ejicit daemonem e domo senatoris. 24. Sceleratissimum seditionariumque domus Honorii senatoris daemonem sustinebat, qui eousque monstrosissime domui illius incubabat, ut foedissima quaedam turpissimaque quotidie inferret, nec daemonicolam quisque sustinere poterat. Denique saepe dominus domus cum causa convivii fuisset accubitatus, ferculis ejus animalium ossa mortuorum, et plerumque stercora inferebat spiritus impurus. Saepe vero nocturno tempore (datis hominibus in quiete) vestimenta virorum ac mulierum subtrahens, veluti quaedam velamina foeditatis suspendebat e tectis. Anxius nihilominus, et quid ageret Honorius nescius, inter angustias spiritus regebat animum, fide certus de istius viri virtutibus, ac spe animatus mittit ad eum accersendum, et dirigens subsidia vehiculorum. Veniunt nuntii, implorant ut accedat, et qua ope posset daemonem pellat. Tandem fatigatus precibus, ad ostendendam Dei nostri virtutem, pedibus suis, non vehiculo est profectus. At ubi Parpalines [ Al., Pampilona] venit (ibi enim res agebatur) invenit cuncta ut ei fuerant ordine narrata. Sed et ipse aliqua perpetitur inibi seditiosa. Indicit jejunium, colligit ad se illic habitantium ordinem presbyterorum. Tertia die, expleto volo indicti jejunii, salem exercizat et aquae commiscet more ecclesiastico, ac domum ipsam aspergere coepit. Tunc ex intestino domus prorupit invidus, et ejici ac deturbari e suis se videns sedibus, lapidum contra eum vertit ictus: sed munitus ille inexpugnabili clypeo permansit tutus. Postremo in fugam versus flammasque evomens cum odore teterrimo perrexit ad eremum; ac sic incolae domus illius gavisi sunt ejus oratione se fuisse salvatos.
XVIII.-- Divina protectio custodit eum. 25. Quid plura? Tanta illi viro erat copia sanctitatis, tanta custodia divinae virtutis, tantumque imperium supernae auctoritatis, ut cum multitudo concurreret energumenorum, non modo vel levi quidem vestigio pateret pavidus, sed etiam se concluderet cum illis omnibus solus, ubi eos erat per divinam gratiam curaturus. Sed et plerumque cum lectulo membra dedisset, gestiebant eum ignibus concremare, incensamque stipulam deportabant usque ad ejus lectulum, quam illic applicantes, vim amittebat ardoris. Identidem hoc ipsum molientes pernoctabant incassum laborantes. Itaque ubi ille hoc persentiebat, ad imperium illius amentes se invicem vinculis colligabant, eorumque manus dabant salutis adjumentum, cum cor eorum insania esset plenum. Nam illud reticere non debeo quod per se mundo patere jam video.
XIX.-- Lignum ejus oratione crescit. 26. De ligno dico quod manu artificum fabrefactum deportavit usque ad construendum horreum, quod dimensum caeteris lignis illi operi coaptatis exstitit brevius. Quod ut sensit, jubet artificibus aequiori animo sumere cibos, atque ille recedit ad Creatoris oculos implorandos. Cumque peculiari consuetoque modo synaxin hora sexta complesset, intellexit quod volebat esse impetratum, rediensque ad mercenarios: Nolite vos putare, ait, mercede operis fuisse frustratos: ponite lignum suo in ordine. Qui elevantes ponentesque juxta praeceptum, reperiunt plus caeteris esse longum, crevisse etiam palmo amplius. Quo in loco facit signum, quod usque hodie claret in apertum: ac per hoc ejus oratione, nec laborem inaniter conducti exhauriunt, nec operis mercede fraudantur. Lignum quoque ipsum remediabile devotis usque in praesens exstitit aegrotis, tantisque virtutibus celebratum habetur, ut pene quotidianum obtinuerit languentibus praebendae sanitatis usum. Unde in immensum sermo procederet, si universa signa sanitatum, quae inde collata patescunt, replicare voluerim. Sed jam operae pretium judico de liberalitate atque castitate ejus pauca perstringere.
XX.-- Pauperibus tunicae manicas erogat. 27. Cum quodam tempore egentium ad eum convenissent turbae, petentes consuetam subsidii stipem, ipse seu deficiente, seu non occurrente quod praerogari deberet, ab ingenita non deficiens pietate, praecidens manicas suae tunicae, cum pallio quo utebatur, obtulit benigne. Tunc unus ex cunctis importunior, ut mos est mendicantium, caeteros alios praeveniens accepit, accepta induit. O alterum Martinum, qui in paupere vestivit Christum! nec immerito unum consecuti praemium, qui unum habuere liberalitatis spiritum. Et tamen ne importunitas notata ante tantum virum esset inulta, reliqui collegae videntes invident, et unius praesumptioni indignantes, baculis suis armati consurgunt, catervatimque in eum irruerunt, et ut quemque ira ferebat, passim corripiunt, ut plane incautelae suae ipse mereretur pestem.
28. Dicam et aliud, quod mallem ut ita audirent tenaces ut non essent de crastino cogitantes. Contigit convenire frequentiam populi, quando parum beato viro esset vini. Sed quia inquirentes Dominum non deficient omni bono, vix, ut aiunt, ex sextario affatim satiata est ingens multitudo. Majus quidem vice alia accidisse fatentur.
XXII.-- Succurrit dapibus venientibus ad eum. 29. Fama sanctitatis illius divulgante, non deerant quotidie adventantium turbae; jure suo compulit oppido hospites moras nectere, et charitatis intuitu semetipsos reficere. Cum hoc minister ejus ex evidenti cognovisset, nuntiat nihil superesse quod possint prandere. At ille miti offensione ministrum objurgat, modicaeque fidei inclamat, et ut victus necessaria praebeat Christum implorat. Necdum intentione finierat, et ecce subito vehicula copiose onusta ab Honorio senatore directa januam intrant. Dilectus Dei directa suscipit, et gratias rerum Creatori exauditus persolvit: invitatis sufficientes cibos apponit, reliquam conservari supervenientibus praecepit. Ita enim inter officia humanitatis, suaeque continentiae medius versabatur, ut mensae appositio, ne ad horam quidem diei, minus de hospitunt convivio inveniretur. Et rursus ita parcimonia arctabatur, ut nunquam nisi sobrius mente et confectus corpore cerneretur. Sed et convenientium reficiebat corpora cibo, et animas verbo. Tam elegans enim erat in comparationibus, et tam subtilis in spiritualis vitae suasionibus, ut quisquis ad eum quolibet casu accederet, melior ac delectatus recederet; cum nunquam ipse nec vita, nec lingua a doctrina vacaret. Et ne in longum traham, sic carne devicta victoriae tulit palmam, ut ejus Aquilo nunquam devictus accenderet ollam, nec Nabuchodonosor ignium ministraverit pabula.
XXIII.-- Exprobratur a daemone, quod cum feminis habitet. 30. Ipsi quoque desertores spiritus, cum conviciis eum malitiae suae calliditate per energumenos vellent lacessere, quia nihil erat quod Christi servo possent objicere, solum ei cur cum virginibus Christi cohabitaret nitebantur exprobrare: antiqua sua inimicus arte eludens, quoniam quem opere non potest dejicere saltem fama instat polluere, et cujus non praevalet conscientiam, infamat vitam; videlicet irretitis suis illecebris offerens exempla consolationis, dum esse bonum neminem putant: et quem imitari in bonis debeant invenire desperant, ac per hoc penes se remedium arbitrantur, si nemo innocens inveniatur, et damnationem suam multitudine pereuntium consolantur. Quid tibi, repertor malorum, prodesse potest infamia Christi servorum, cum eis Dominus Redemptorque suus per gloriam et ignobilitatem, per infamiam et bonam famam, promittat regna coelorum? Sed vir iste sanctus abstinentiae et humanitati etiam in senectute deditus, utique habitabat cum sacris virginibus, et cum esset ab octuagesimo vitae suae et deinceps anno, labore sancto doloreque constrictus, omnia officia, ut Pater poterat, ancillarum Dei ministerio suscipiebat blandus. Sed jam, ut praemisi, ita a nefandis incitamentis erat extraneus, ut ne vestigium quidem inhonesti motus in illa aetate fuerit expertus. Nam quia in tanta pervenerat longa aetate, eo pervenit necessitatis, ut cum hydropis laboraret invaletudine, ab eisdem sanctis feminis corpus suum lavare sineret, et ipse ab omni illicito sensu alienus esset. Hoc certe illud est speciale beneficium, quod paucis invenimus fuisse collatum, et a nullo debeat experiri, ne succedat periculum temeritati. Unusquisque enim in qua vocatione vocatus est, in ea permaneat apud Deum. David enim dicit: Quia non ambulavi in magnis, nec in mirabilibus super me (Psal. CXXX). Ille quippe in mirabilibus super se ambulat qui ea quae divinitus illi non sunt collata agere pertentat.
XXIV.-- Restituitur equus a latronibus furatus. 31. Sed referam quod etiam latrones pertimescant, et fures cautos efficiat. Sempronius quidam et Thuribius nominibus, instinctu diaboli et provocatione veniunt causa latrocinandi ad hominis Dei habitationem. Et quoniam de Justo scriptum est: Non accedent ad te mala, et flagellum non appropinquabit tabernaculo tuo (Psal. XC); isti tamen pro suo flagello vel exemplo accedere sunt permissi, sed flagellare prohibiti, imo flagellum in se divinitus sensere correpti. Hi nempe fures cum ad sancti hominis habitaculum pervenissent, animal quo vehi usque ad ecclesiam solitus erat foris repertum furtim abigunt. Nec diu fraude laetantur. Nam non post multum temporis veniunt, singulis amissis oculis, veniam petentes atque animal reducentes. At sanctus Dei caballum excepit, cur habuerit semetipsum reprehendit, atque illico vendidit pretiumque ejus pauperibus erogavit. Illis enim lumen nequaquam reddidit, spiritu, ut aestimo, discretionis instructus, ne forte non cessarent ab hujusmodi facinoribus nisi essent privati luminibus, et cum simile quid agere vellent, cito eos proderet a latibulis et nota corporis et fama nominis. Nam quis putaverit hoc eum a Domino impetrare non potuisse quem vita functum et defunctum saepe caecis sciat visum reddidisse? Sed et levius eis fuit in vita quam post vitam facti luere poenam, juxta illud: Melius est cum uno oculo in regno coelorum intrare, quam cum duobus gehennam sortiri (Matth. XVIII).
XXV.-- Transitus diem praenovit. 32. Ante annum fere migrationis suae, centesimum vero vitae, cum ei revelatum esset humanos se finiturum labores, et Omnipotentis percepturum sacratissimas promissiones, ad vitam convertitur districtiorem: et qui jam vigiliis et jejuniis desiccaverat membra, denuo veteranus miles militiam aggreditur novam, ut finis esset praestantior, qui apud Christum laudabilior semper habetur et melior, dicente eo: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. XXIV).
XXVI.-- Praedicit excidium Cantabriae. 33. Eodem igitur anno, Quadragesimae diebus revelatur ei excidium Cantabriae. Unde nuntio misso, jubet ad diem festum Paschae senatum ejus praesto esse. Ad praestitum conveniunt tempus. Narrat ille quod viderat: scelera eorum, caedes, furta, incesta, violentias ac caetera vitia increpat: poenitentiam ut agant pro his omnibus praedicat. Cumque omnes reverenter auditum praeberent (nam erat omnibus venerabilis, quasi unus de Domino Nostro Jesu Christi discipulis), Abundantius quidam nomine, prae senectute eum dixit desipere. At ille denuntiat ei rem per semetipsum experiri. Quod post probavit eventus: nam gladio vindice Leovigildi est interemptus. Caeteros quoque cum non resipiscerent ab antiquis operibus, ira pendente divinitus, pari modo perjurio doloque adgrediens, sanguine est ipsorum grassatus.
XXVIII.-- Ejus obitus et sepultura. 34. Sane appropinquante mortis tempore, accersivit sanctissimum Asellum presbyterum, cum quo habebat collegium, in cujus praesentia felicissima illa anima corpore soluta coelo est reddita. Tunc ejus beatissimi viri studio corpus ejus deportatum cum multo religiosorum obsequio, depositumque est, ubi et manet, in suo oratorio. Vale, vale, Aemiliane Beate, et mortalium carens labore, in societate piorum bono tuo potire, ac relatoris tui Braulionis inutilis memor succurre intercessor, ut per te inveniam veniam, qui mea nequeo effugere mala; et hanc merear mercedem vicariam, ut cujus exaravi stylo virtutes, ejus favore pro peccatorum meorum indulgentia meae audiantur preces, atque cum his quibus indignus cura pastorali praesideo dignus inveniar in extremo judicio. Sentio me fine libelli urgeri; sed qui diximus de viventis mirabilibus, cur taceamus de defuncti charismatibus? Duo vel tria adducam in medium miracula, ut ista, quae aliorum testimonio nobis fuerunt narrata et sub adnotatione testificata, effici possint credibiliora.
XXVIII.-- Caeci ad ejus tumulum illuminantur. 35. A tempore obitus hujus sancti, usque ad nostram memoriam, quot fuerunt caeci ad ejus sepulcrum illuminati, quanti etiam vexatitii purgati, vel diversis aegritudinibus laborantes curati, huic libello promulgatum est adjungere. Sed hoc solum dignum putavi scriptis tradere quod illico post ejus transitum duo oculis orbati redditi sunt lumini.
XXIX.-- Candela divinitus accenditur. 36. Anno autem ex hoc praeterito, cum S. Juliani martyris festivitas immineret, et oleum ad concinnanda luminaria deesset, candela minime est accensa: quam ad vigilias surgentes tam plenam oleo ardentemque repererunt, ut non solum usque mane officium luminis ministraret, sed etiam ex abundantia reliquiarum virtus virtutem pareret.
XXX.-- Mulier caeca et clauda sanatur. 37. Deportata est scilicet ibi quaedam mulier, nomine Eufrasia, de loco Banonico, clauda et caeca, fide tamen, in qua tantum ex hoc colligitur, erecta atque illustrata. Oculis pedibusque inuncta, statim propitia divinitate lumen gressumque est consecuta. Credant illa quae relatione testium sunt prolata, qui vident ista nostris temporibus acta. Denique et locus quo degit, et persona dudum infirma, et nunc sanata est.
XXXI.-- Puella exanimis suscitatur.
38. Sed et alia quaedam iterum puella, annorum circiter quatuor, de loco Prato, quod non longe est ab ejus oratorio, infirmitate apprehensa, deducta est usque ad vitae extrema. Cujus parentes pietate permoti, et timentes orbari, ineunt consilium ut ad memoriam beati viri Dei debeat deferri: quam tollentes, in itinere visa est expirasse, fide tamen non deficiente, deferunt exanimem, et projiciunt ad altare, jam die vesperascente secedunt inde, relinquentes neminem. Post trium vero horarum spatium, visitant curiosissime, moeroreque tabidi quid placuerit de ea efficere Creatori, reperiunt vivam quam reliquerunt mortuam, et non solum viventem, sed et ad altaris tunicam ludentem. Magnificant Christum omnium conditorem, qui respexit eorum devotam contritionem. En alterum novissimis temporibus nostraque aetate Elisaeum, cujus mortua ossa exanimata vivificant membra: nisi quod illi fugientes timidi, hi autem deferentes projiciunt fiducia pleni. Est quidem in hoc considerandum quod unus idemque Veteris et Novi Testamenti Deus, Dominus noster Jesus Christus, qui facit mirabilia solus, tunc sub lege timore pavidis, necdum charitate firmatis, quae foras mittit timorem, quia timor poenam habet, abscondit spem dulcedinis timentibus se: hic autem sub gratia fidei, confidentia frutis perficit sperantibus in se. Virtus quidem, quae suscitat mortuos, una; sed dispar sicut temporis, ita et deferentium causa: illi autem deferebant ut sepelirent, isti autem ut viventem reciperent. Hinc datur intelligi quanta illic sancti viri requie beatitudinis potiantur, quorum per memorias omnipotens Dominus tam mira operatur. Reddidimus promissum, superest ut claudamus sermonis cursum pandamusque actiones gratiarum Christo regi coelorum, cujus ope et inspiratione et coeptum hoc opusculum cernimus et consummatum, quique tribuit nobis ad solatia praesentium miseriarum contemplationem vitae virorum sanctorum: qui vivit cum Deo Patre et Spiritu sancto unus per omnia saeculorum saecula. Amen.