Tractatus super psalmos/15

PSALMUS LIX

Saeculo IV

editio: Migne 1844
fons: Corpus Corporum

PSALMUS LVIII	PSALMUS LX

PSALMUS LIX.

152

In finem, pro his qui immutabuntur, in tituli inscriptione, David iu doctrinam, cu m succendit Mesopotamiam et Syriam Sobal, et convertit Joab, et percussit in valle salinarum duodecim millia.

Deus, repulisti nos, et destruxisti nos: iratus es, et misertus es nobis. Commovisti terram, et conturbasti eam: sana contritiones ejus, quia mota est. Ostendisti populo tuo dura, potasti nos vino compunctionis, dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus. DIAPSALMA. Ut liberentur dilecti tui, salvum fac dextera tua, et exaudi me. Deus locutus est in sancto suo; laetabor et partibor Sichimam, et convallem tabernaculorum dimetibor. Meus est Galaad, et meus est Manasses, et Ephrem fortitudo capitis mei, Juda rex meus, Moab olla spei meae. In Idumaeam extendam calceamentum meum, mihi allophyli subditi sunt. Quis deducet me in civitatem circumstantiae? quis deducet me usque in Idumaeam? Nonne tu, Deus, qui repulisti nos? et non egredieris Deus in virtutibus nostris. Da nobis auxilium de tribulatione, et vana salus hominis. In Deo faciemus virtutem: et ipse ad nihilum deducet tribulantes nos.

TRACTATUS PSALMI. 1. Psalmus non consonat historiae. Translatio Aquilae. Septuaginta. VERS. 1, 2. Multa in psalmo ante rerumgesta praescripta sunt, quae necesse est ad alicujus intelligentiae significationem his quae effecta sunt anteferri: cum In finem, cum pro his qui demutabuntur; cum tituli inscriptio, cum in doctrinam David superscriptio comprehendit. Post quae gestorum tempus adscribitur: Succendit Mesopotamiam 153 et Syriam Sobal: et convertit Joab, et percussit in valle Salinarum duodecim millia (II Reg., VIII). Quo psalmus omnis ab historia dissentit. Nam cum Sobal percussus cum Mesopotamia et Syria, quae ab eodem ad bellum commota et accensa capta est; hanc maximi belli victoriam ingens gratulationis laetitia consecuta est. Psalmus autem totus tristis et moestus est; cum super repulso destructoque populo dolor est, cum commotae turbataeque terrae querela est, cum sanandae contritionis ejus oratio est. Deinde id quod in Salinarum valle memoratum est, neque in historia, neque in aliquorum translatorum intelligentia est. Nam secundum Aquilam, qui translator legis Judaeis post passionem Domini fuit, ita scribitur: Cum percussit valles. Sed hic secundum litteram scribens, et extra spiritalem intelligentiam manens, belli locum edidit. Translatio autem illa seniorum septuaginta et legitima et spiritalis, ante passionem Domini gestaque suscepta, per nominum naturarumque species nunc quoque, ut in omnibus psalmis, causam sensumque manifestat, in commemoratione gestorum non argumentum psalmi, sed tempus ostendens; ne ob id quod continetur in gestis ( Subaud. scriptus esse noscatur), sed ut tum cum ea gesta sunt, scriptus esse noscatur.

2. Ad quos, ad quid scriptus est psalmus. Quo tempore scriptus. --Sed ante quam de tempore loquamur prophetiae, quia multum ad intelligentiam psalmi proficit scire quando sit scriptus, de superscriptione tractemus, quae intelligenda refertur ad finem et his qui immutabuntur: qui ex impietate scilicet ac vitiis desinentes, ad religionem atque innocentiam transferentur, et ex peccatis Synagogae, ad Ecclesiae gratiam demutabuntur: sicut in eo psalmo, qui primus pro his qui immutabuntur est scriptus, ostendimus cum dicitur: Audi filia, et vide, et inclina aurem tuam, et obliviscere 154 populum tuum, et domum patris tui; quoniam concupivit rex speciem tuam (Ps. XLIV, 11): et rursum in eodem: Pro patribus tuis, nati sunt tibi filii, constitues eos principes super omnem terram (Ib., 17). Filiorum itaque demutatione facta pro patribus, paternam domum obliviscitur, Deo regi magis regina placitura, cujus morte renovatur ad vitam. Et idcirco tituli inscriptio pro his qui immutabuntur, adscribitur gloriae mortis ejus, qui pro omnibus mortuus est, tituli inscriptione testante: et testante ad doctrinam David, ut omnes eum David, qui et oriens et justus et rex et aeternus est, noverimus; qui inimicas nobis infestasque virtutes cum duce suo peremit, omnibus his qui adversum nos vitiorum bella accendere erant soliti, exstinctis: non in valle planctus, neque in valle tabernaculorum, sed in valle salium; id enim magis quam salinarum graecus sermo declarat: cum ex se jam non flebiles habitationes, nec lamentanda tabernacula, sed salem potius haec mundi hujus vallis exhibeat, eos scilicet eorumque similes, quibus dictum est: Vos estis sal terrae (Matth. V, 13), in quibus maxime antiquus ille nosque incendens hostis exstinctus est. Pro his igitur in fine commutandis, et sub testimonio ac tituli inscriptione ad David edocendis psalmus hic scribitur: non alio tempore, quam cum Nathan propheta throni aeterni regem ex David semine esse nuntiavit (II Reg. VII, 12, 13). In eo enim tempore haec, quae in rebus gestis praescribuntur, effecta sunt, in quo prophetia aeterni regis ostensa est. Intelligendus ergo psalmus pro his est qui immutabuntur, in David aeternum regem edocendis, et qui pro amissis patribus erunt ex commutatione jam filii. Ita enim coepit. 3. Ira misericors patrum in filios, Dei in homines. --VERS. 3-6. Deus, repulisti nos, et destruxisti nos: iratus es nobis, et misertus es nobis. Commovisti terram, et conturbasti eam: sana contritiones 155 ejus, quia commota est. Ostendisti populo tuo dura, potasti nos vino compunctionis. Dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus. Secundum communem saeculi sensum irae miserationique non convenit: neque ipsius in eosdem uterque hic conveniet affectus, ut ultionis voluntati voluntas miserationis admixta sit. Solis autem hoc patribus pie irascentibus congruit, ut misericors eorum ira in peccatis sit filiorum, secundum etiam illud beati Pauli (I Cor. V, 5), cum ita Satanae in interitum carnis tradit, ut spiritus salvus sit in die Domini, vindictae praesentis severitatem ad salutem spiritus proficere demonstrans. Aeternus ergo ille coelestis omnibus pater, qui et dixit: Ego occidam et ego sanabo (Deut. XXXII, 39), sic repellit et destruit suos, ut misereatur iratus. Destruxit enim Jerusalem templum, sed coelestem sanctis reddidit civitatem: repulit ab operationibus legis, sed justificationem fidei justificans ex fide impium tribuit: dissolvit terrestre regnum, sed reges constituit coelorum. Ita iram misericordia consecuta est, dum damno terrenorum praesentium, ingens aeternorum bonorum retributio repensatur. 4. Totum genus humanum spectant praemissa psalmi verba. Arcus, poenae praeparatio Signa Christianorum. Calix irae, calix vitae. --Et haec quidem non magis ad Israel, quam ad universitatem humani generis aptata sunt: quia ex uno in omnes sententia mortis et vitae labor exiit (Rom. V, 18), cum dictum est: Maledicta terra in operibus tuis (Gen. III, 17); nunc autem per unum in omnes donum vitae et justificationis gratia abundavit (Rom. V, 18): ut quorum terra maledicta est, horum nunc conformia Deo corpora sint; et quae commota metu, et ignoratione turbata, et labore contrita est, et ipso illo laetificantis vini compuncta potu, nunc susceptae significationis secura virtute, futurae irae defugiat potestatem. In arcu enim, ut frequenter tractavimus, praeparatae ad poenam impiis irae terror ostenditur (V. Tract. ps. LVII, n. 4; psal. VII, 12, etc.), secundum illud, Numquid irascetur per singulos dies? Arcum suum tetendit, et paravit in eo vasa mortis, sagittas suas arsuris operatus est. Metuentibus igitur significationem dedit, vel signi in frontibus, 156 vel fidei in cordibus, vel testimonii in operibus, vel gloriae in confessionibus, vel victoriae in martyriis : ut a facie arcus iraeque fugiatur, ut dictum est: Natio viperarum, quis monstravit vobis fugere ab ira ventura (Matth. III, 7)? Gratulantis igitur humani generis haec vox est, post regnum mortis, post diaboli terrores, post laborum peccatorumque onera, post infelicis laetitiae dolorem; quia vitiorum gaudia cum sint intellecta, compungunt. In vino etenim secundum Apostolum (Ephes. V, 18) lascivia est. Et sicut est vinum cor hominis laetificans, ita et vinum est cor hominis compungens. Nam et calix irae est, sicuti et calix vitae est. 5. Post haec ergo, et post hoc compunctionis vinum, significatione fugiendi arcus iraeque concessa, universitas fidelium aeternis spebus exsultat. Id enim mox diapsalma interveniente declarat, VERS. 7: Ut liberentur dilecti tui, salva dextera tua, et exaudi me. Dextera Domini fecit virtutem (Ps. CXVII, 16), et a dextera Deo virtus Dei coexcitata secum humilitatis nostrae carne consedit. Data ergo significatione fugiendi a facie arcus, liberantur dilecti, et per Dei dexteram salvantur. Et a qua facie arcus liberentur salventurque, Apostolus docuit, dicens: Qui liberavit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum filii dilectionis suae (Coloss. I, 13). Liberandi ergo dilecti salvandique per dexteram Dei sunt. 6. Sanctus Christus. Samaria fide divisa, judicio dividenda. --Sed salutis hujus ad fidei firmitatem noscenda est prophetia. Sequitur enim, VERS. 8-10: Deus locutus est in sancto suo: Laetabor et partibor Sichimam, et convallem tabernaculorum dimetiar. Meus est Galaad, et meus est Manasses, et Ephraem fortitudo capitis mei, Juda rex meus. Moab olla spei meae. In Idumaeam extendam calciamentum meum: mihi allophyli subditi sunt. In sancto Deus locutus est in eo nempe, cui etiam daemones clamant: Scimus quia tu sanctus Dei es (Luc. IV, 34); et de quo angelus evangelizat: Et quod ex te nascetur sanctum, vocabitur filius Dei (Luc. I, 35). In hoc itaque sancto locutus est, cum dicit (Joan. XIV, 10): Pater qui in me loquitur, ipse facit opera 157 sua. Locutus ergo Deus in sancto, in principio sermonis exsultat. Exsultabit enim ut gigas ad currendam viam (Psal. XVIII, 6); et exsultabit in Sichima partienda. Sichima Samaria est, quae eadem et Sichem est, quam Jacob Joseph filio suo sub benedictione spiritus deputavit (Joan. IV, 5). Haec cum omnibus antea legis temporibus in impietate mansisset, Evangelium Domini ex parte suscepit. Nam hodieque pars ejus irreligiosissimis studiis de studio vetere detinetur. Illic enim vaccae adoratae, illic mons relicto sacrario electus, illic regnum adversum Judam excitatum. Sed eo primum Dominus accedens (Joan. IV), etiam credente Samaritana, et aquae vivae potum precante, fidem intulit: mox etiam apostolis praedicantibus participes sancti Spiritus facti sunt (Act. VIII, 5). Partita ergo Sichima est, cum fideles ab infidelibus separantur. Et est futuri judicii certa divisio, sicut scriptum est: Veniet Dominus servi illius in die qua non sperat, et hora qua ignorat: et dividet eum, partemque ejus ponet cum hypocritis (Luc. XII, 46). Divisa ergo Samaria est, vel judicio, vel fide, secundum illud: Non veni pacem mittere in terram, sed divisionem (Matth. X, 34). 7. Mortalium dimensio. --Neque solum loquens in sancto Deus Sichimam partitus est, sed etiam convallem tabernaculorum dimensus est: hanc siquidem habitationis humanae demersam humilemque sedem, quam et alio loco ob aegritudines vitae ac lamentationes calamitatum, vallem planctus esse commemorat, dicens: Deposuerunt in valle plorationis (Psal. LXXXIII, 7): Dimensus ergo hanc est, quia gentium plenitudo exspectatur. Et ubi modus est credentium futurus, illic dimensionis examen est; partem intra Ecclesiam congregandis, parte alia in cadem valle residentibus. 8. Galaad et Manasses. --Quisquis autem aliqua metitur, necesse est ut ea quae sua sunt metiatur. Suus enim est Galaad, et suus est Manasses. Mons iste Phoenicum est, Arabiae Mesopotamiaeque contiguus, ex parte Manassae in possessionem deputatus: et ideo suus est Manasses, 158 sub Manassis nomine terrae plenitudinem, sicuti et sub Galaad omnem orbem suum esse demonstrans. Sed in his usurpandis nihil praeter jus proprietatis ostensum est. 9. Ephrem typus Ecclesiae. --Ephrem autem assumptio capitis ejus, et Juda rex ejus est. Haec sanctus loquente in se Deo loquitur, qui et per Jacob Ephrem conversa manuum sanctificatione benedixerit, et regem ex Juda, qui et exspectatio gentium futurus esset, ostenderit (Gen. XLVIII, 13). Assumptio ergo Ephrem est, non etiam Manasses ( Alias Manassis ): cum Joseph uterque sit filius. Sed cum in capite significatio contineatur et corporis, secundum illud: De torrente in via bibet, propterea exaltabit caput (Psal. CIX, 7); et omnis sanctus caput est corporis Christi: idcirco assumptio capitis ejus Ephrem est, quia contra generationum ordinem, ad praeferendam Ecclesiae santificationem in praelato Ephrem et postposito Manasse, minor majori est antelatus. Assumptio itaque capitis sui est Ephrem, id est populi quem in Ephrem praefiguravit: vel potius Ecclesia in corpus assumitur. 10. Christus nasciturus de Juda. -- Juda etiam rex meus est, id est a se dispositus et electus. Non utique vel David ipsi rex Juda est (cum ex Juda rex ipse sit primus), vel loquenti in sancto suo Deo rex est: sed loqui haec sanctus iste ei in quo Deus loquitur intelligendus est, qui et spiritu Jacob repleverit ad aeterni regis istius prophetiam, cum ait: Non deficiet princeps de Juda, nec dux de femoribus ejus (Gen. XLIX, 10), donec veniat cui repositum est: et ipse est expectatio gentium. 11. Christus nasciturus de peccatoribus. Olla spiritalis. --Et quia non solum ex hac generatione sanctorum, sed etiam ex peccatorum origine huic Dei Sancto carnis esset ineunda susceptio; quia in similitudine carnis peccati Deus filium suum misit (Rom. VIII, 3): idcirco etiam Moab olla spei ejus est. Et haec quidem Moab generatio secundum eam quae in Genesi sententia est, divinae maledictionis suscepit opprobrium. Sed post decem generationes per gradus successionis sancto digna fit genere (Deut. XXIII, 3): Sanctusque hic ex Juda et ex Moab 159 originem sumens, decocta tamquam per ollam carnis cruditate, in speciem cibi significatur aeterni, cum caro ejus vere cibus vitae sit (Joan. VI, 56). Est et olla secundum Jeremiam urens peccata atque tollens (Jerem. I, 13): sicuti et Dominus ipse mittere ignem venit super terram (Luc. XII, 49): et multi secundum Apostolum tamquam per ignem erunt salvi (I Cor. III, 15): cum defoecatis et perustis vitiis, ut argentum ignitum probabiles judicentur. Hinc ergo Moab spei suae olla est, cui etiam ex Moab ( subaud. carne), cruda utique atque vitiosa, jam coelestis illa ad cibum vitae sanctificatio carnis in spe est. 12. Evangelio imbuendum totum genus humanum. --Quin etiam usque in Idumaeam calciamentum suum extensurum esse se dicit, scilicet usque ad defectionem Esau; quia Idumaea Esau sedes est, et praedicationis apostolicae dirigat gressus. Speciosi enim pedes evangelizantium sunt (Rom. X, 15): et in calciamento pedes, in pedibus autem gressus ostenditur. Neque solum in Idumaeam cursum praedicationis extendit, sed etiam allophyli subditi sunt; secundum illud: Exaudi orationem, ad te omnis caro veniet (Psal. LXIV, 3): quia Deo dignum sit gentes ei omnes esse subjectas, et universitatem carnis ad confessionem aeternae hujus misericordiae erudiri. 13. Judaei primum destituti, demum recipiendi. Deo deserente, virtus nulla. --Sed cognitis his qui immutabuntur secundum tituli inscriptionem, et doctrina ejus qui David est aeternus accepta, aeternam illam primitivorum in coelis Jerusalem et circumstantium Deo sanctorum civitatem ingredi propheta festinat (Hebr. XII, 23), ducem qui se eo deducat exspectans. Sequitur enim, VERS. 11, 12: Quis deducet me in civitatem circumstantiae? quis deducet me usque in Idumaeam? Nonne tu Deus qui repulisti nos, et non egredieris in virtutibus nostris? Esau defectio est: et Edom secundum Genesim deficiens est (Gen. XXV, 30): et secundum Apostolum (Rom. XI, 25), quod est reliquum Israel, salvandum est. Optans ergo propheta in civitatem circumstantiae deduci, scit se ante usque in Idumaeam esse venturum, id est in illamdefectionem populi anterioris, qua major serviet minori (Gen. XXV, 23). Et ultima praedicatio convertet corda patrum ad filios (Luc. I, 17), cum veniens ex Sion peccata et impietates ab Jacob auferat. Sed hic idem deducet, qui et ob impietatem ante 160 destruxit et repulit: quia capta Jerusalem, destitutoque regno indignos spretosque deseruit, solitus ante eos spiritalibus auxiliis confovere, et coelesti militia adversum inimicorum bella tutari. Nunc autem deserente eos custodia Spiritus sancti, nullum in virtutibus eorum, id est in exercitibus, divinae propugnationis auxilium est. Et ideo quia destruxit, non egredietur in virtutibus eorum. 14. Salus nostra pendet a Deo. --Sed repositae spei, quia quod Israel est reliquum salvabit, misericordiam propheta non tacuit dicens, VERS. 13, 14: Da nobis auxilium de tribulatione, et vana salus hominis. In Deo faciemus virtutem, et ipse ad nihilum deducet tribulantes nos: Scit vanam salutem esse quae ab hominibus speratur: quia et vitae hujus sine misericordia Dei nullus sit usus, secundum illud: Melior est misericordia tua super vitam (Psal. LXII, 4): quia nisi ad profectum aeternitatis vita suscepta sit, miseriarum in nobis potius erit origo, non vitae. Auxilium itaque a Deo in tribulationibus superat, quia hominum salus vana sit. Postulat ergo de tribulatione auxilium, in Deo virtutes concesso auxilio facturus: cum liberati omnes a lege peccatis (Rom. VI, 22), in Dei potius justificatione maneamus: cum pugnam non adversus carnem et sanguinem, sed adversus spiritales nequitias (Ephes. VI, 12) et mundi potentes, Satanam ipso spiritu oris sui Deo interficiente, peragamus; cum non regnet jam in immortali corpore nostro (Rom. VI, 12) tribulans nos ante peccatum, cum absorbeatur mors a vita in contentionem victoriae, per Dominum nostrum Jesum Christum, qui est benedictus in saecula saeculorum (I Cor. XV, 53). Amen.