 2-adm |
2-40  |
TRACTATUS XXX. Invitatio ad fontem I.
Exsultate, fratres, in Christo, omnique desiderio convolantes, coelestia dona percipite. Jam vos sempiterni fontis calor salutaris invitat. Jam mater nostra adoptat, ut pariat: sed non ea lege, qua vos matres vestrae pepererunt, quae et ipsae partus dolore gementes, et vos plorantes, sordidos, pannis sordidis alligatos, huic mundo dedititios intulerunt; sed laeta gaudentes, coelestis, libera peccatis
241 omnibus absolutos, non foetidis cunis, sed suave redolentibus sacri altaris feliciter enutritura cancellis: per Dominum nostrum Jesum Christum.
TRACTATUS XXXI. Invitatio ad fontem II.
Jam jamque dicto citius aethereas portas, fratres, intrate; aeternique gurgitis alveo genitali condentes, ullam pro personis operari ne aestimetis heic gratiam. Judicio vestro nascimini,
242 scientes quoniam qui plus crediderit, nobiliorem se ipse praestabit. Constanter igitur ac fideliter hominem istum vestrum veterem foeterosis suis cum pannis abjicite, novelli omnes, omnes candidati, omnes Spiritus sancti munere mox divites processuri.
243 TRACTATUS XXXII. Invitatio ad fontem III.
Eia quid statis, fratres, vestram quos per fidem genitalis unda concepit, per sacramenta jam parturit, ad Desiderata quantocius festinate. Solemnis hymnus ecce jam canitur:
244 ecce vox infantum et dulcis vagitus auditur: ecce parientis uno de ventre clarissima turba procedit. Nova res, ut jure spiritali unusquisque nascatur. Ultra currite ad matrem, quae tunc non laborat, si quos parit, numerare non possit. Intrate ergo, intrate felices, omnes simul subito futuri lactantes.
TRACTATUS XXXIII. Invitatio ad fontem IV.
Quid statis genere, aetate, sexu, conditione diversi, mox unum futuri? Fontanum semper virginis matris dulcem ad uterum convolate; ibidemque vos vestra nobilitate, fide, scientes, quoniam quantum quis crediderit, tantum beatitudinis et habebit.
245 O admirabilis et vere divina sacrosancta dignatio! in qua quae parturit, non gemit; qui renascitur, plorare non novit. Haec renovatio, haec resurrectio, haec vita aeterna, haec est mater omnium, quae nos adunatos, ex omni gente et natione collectos, unum postmodum efficit corpus.
TRACTATUS XXXIV. Invitatio ad fontem V.
Exsultate, fratres, quos sua parturit fides, qui mundi hujus fugientes insidias, reatum, vulnera, ac mortem, paternae implorastis auxilium majestatis, omnique non pedum velocitate, sed mentis pii fontis ad gurgitem convolate. Vos constanter immergite, salvo salutis statu, veteris himinis vestri felici morte victuri.
246 TRACTATUS XXXV. Invitatio ad fontem VI.
Properate, properate bene loturi fratres. Aqua viva Spiritu sancto et igne dulcissimo temperata, blando murmure jam vos
247 invitat. Jam balneator praecinctus exspectat, quod unctui, quod tersui opus est, praebiturus, sed et denarium aureum triplicis numismatis unione signatum. Gaudete itaque. In fontem quidem
248 nudi demergemini, sed aetherea veste vestiti, mox candidati inde surgetis; quam qui non polluerit, regna coelestia possidebit: per Dominum Jesum Christum.
TRACTATUS XXXVI. Invitatio ad fontem VII.
Eia, fratres, quos beatae sitis exoptatus ardor incendit, quos nectarei fluenti dulce murmur invitat, lacteum genitalis fontis ad laticem convolate incunctanter, ac fortiter bibite, dum licet, superfluentis amnis undae subjecti, toto impetu, totaque devotione
249 vestra vasa replete, ut semper vobis aqua sufficiat, hoc ante omnia scientes, quia hanc nec effundere licet, nec rursus haurire.
TRACTATUS XXXVII. Invitatio ad fontem VIII.
In qua perpaucis additis, quibusdam mutatis, continentur ea quae in antecedenti.
Eia, fratres, quos beatae sitis exoptatus ardor incendit, cupiditate ac velocitate cervina lacteum genitalis fontis ad laticem convolate. Fortiter bibite, ut semper vobis aqua sufficiat, hoc principaliter scientes, quia hanc nec effundere licitum est, nec rursus haurire.
250 TRACTATUS XXXVIII. Ad Neophytos post baptisma I.
Post devotissima completa expiationis sacrae casta jejunia, post clarissimae noctis suo sole dulces vigilias, post lactei fontis lavacro vitali in spem immortalitatis animas pullulantes, ex quo qui eratis aetate diversi, diversi natione, subito germani fratres, subito unigeniti emersistis infantes, hortor vos nativitatis tantae festa
251 laeto celebrare convivio: sed non illo, in quo diversis epulis intrimentorum lenocinio saporis de summa certantibus, obrutum pectus saepe crudis atque acidis vomitibus inurgetur; in quo musti vestri dulcedo saecularis, vini pridiani exhalante foetore, corrumpitur: sed coelesti prandio, honesto, puro, salubri, atque perpetuo; quod, ut saturi semper ac felices esse possitis, esurienter accipite. Paterfamilias panem vinumque pretiosum vobis ex usibus suis sua de mensa largitur. Tres pueri unanimes legumina inferunt primi, quibus, ut scitus sit sapor, salem sapientiae aspergunt: oleum Christus infundit: Moyses primitivam festinus, maturamque procuravit agninam, Abraham pinguem conditamque fideliter vitulinam. Isaac innocenter oleum portat, et ligna. Jacob patienter varia exhibet pecora. Joseph praemotus ad mensuram praerogat cunctis annonam. Sane si quis aliquid desideraverit, qui recondidit, Noe
252 omnia illi arcarius non negabit. Petrus piscator recentes marinos affatim pisces apponit cum sarda admirabili. Tobias peregrinus fluvialis piscis interanea diligenter accurat et assat. Joannes camelarius devote praecurrens, de silva mel attulit, et locustas. Ne alter alterum manducantem denotet, invitator admonet Paulus (Rom. XIV, 3). David regius pastor omnibus momentis lac argenteum subministrat, et caseum. Zachaeus sine mora quadruplicata expungit apophoreta: Deus et Dominus noster Jesus Christus Dei Filius dulcia, sicut prior qui hoc prandio pastus est ante nos, dicit: Quam dulcia faucibus meis eloquia tua super mel, et favum ori meo (Ps. CXVIII, 103)! Haec, fratres, si quis libenter crediderit, largiores adhuc escas inveniet; quibus si diligens fuerit, semper et se et alios bonis omnibus satiabit: per Dominum nostrum Jesum Christum.
253 TRACTATUS XXXIX. Ad Neophytos post baptisma II.
Recte sanctissimus David ait: Beati, quorum remissae sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata (Ps. XXXI, 1): quia beatus esse non potest, fratres, in prima nativitate persistens, quem aestuantium delictorum fax incensa omnibus momentis exurit: qui paedorem sui secum carceris portat: qui carnificem sentit ante quam videat: qui nomen judicis pertimescit: qui, sic unde susurrus ingruerit, se quaeri, se aestimat inveniri: cui securitatis profectus est nullus, etiamsi contingat ei accusatore carere, teste conscio; cum se ipso carere non possit, quia violentior omni tortori conscientia numquam suum deserit peccatorem. In hoc reatu, fratres, usque nunc fuistis: sed fortiter examinati estis: sed, ut indulgentiam perciperetis, pro vobis bene vigilastis, optime estis auditi. Novum judicii genus, in quo reus si excusaverit crimen, damnatur, absolvitur, si fatetur. O magna potestas, magna peritia, magna pietas judicis nostri! a quo universi generis
254 peccatores, ut possint beate vivere, puniri festinant; descendit quippe gladius pius in viscera peccatoris, et uno eodemque ictu, incolumi corporis manente materia, interficit hominem veterem, creat novum, et sacri gurgitis elemento sepelit. Et cum omnium aquarum natura sit talis, ut cum in profundum homines susceperit vivos, evomat mortuos; aqua nostra suscipit mortuos, et evomit vivos, ex animalibus veros homines factos, ex hominibus in angelos transituros, si provectus aetatis eorum infantiam non mutaverit.
xL
recensere255 TRACTATUS XL. Ad Neophytos post baptisma III.
Exsultemus, fratres, in Christo: triumphatorique perpetuo hymnis, citharis, tympanis, canticis gratiam referamus, qui nobis promissa perpetuans pia sanctione (ut aiunt) claves vere aureas misit: et quidem non illas, quae maligno beneficio crimina excipiunt, quae corpori parcunt, animam liberare non possunt; quae peccata, cum dissimulando praetereunt, non adimunt, sed includunt; quae reum, qualem invenerint, talem quoque dimittunt; quae in pari causa ipsi praestatori nihil prodesse possunt. At vero nostrae acervatim absolvunt, quidquid invenerint, nec aliquid subsecivi esse patiuntur: sed pectorum aperiunt cuncta penetralia, diligenter universa crimina expellunt, ac rursus diligenter occludunt, ne quid illo vel frivolum, inde quod excluditur, revertatur. Mira ratio, mira beatitudo! Salvo reo punitur reatus in reo, integroque statu moritur in homine, propter quod homo fuerat moriturus. Inde est,
256 quod nostra non habet necessaria tormenta confessio; quod sine sudore tortoris facinora sua sponte reus, ut fiat innocens, confitetur. Pretiosa indulgentia est, fratres, quae et veniam praestat et medicinam. Caeterum qui parcit venefico, homicidae, adultero, incestatori, sacrilego, nisi ejus curaverit mentem, non video quid illi praestiterit. O liberatoris nostri profunda providentia! O praestantia singularis! O dulcis sententia! O damnatio necessaria! Homo jugulatur, ut vivat: percussor, percussorisque non cernitur gladius: percussique non hiat vulnus, non defluit sanguis, non decolor color est. Ipse est, et tamen ipse non est. Vetus quidem videtur domicilium, sed novus est inquilinus, mutatione morum nativitatis suae nobilitatem incredulis variis virtutibus monstrans. Cujus sanctionem, vestrae aetatis omni curriculo manente in sua semper infantia, custodite: ac fortiter praecavete ne primi hominis quondam vestri umquam memoriam recolatis.
257 TRACTATUS XLI. Ad Neophytos post Baptisma. IV. In quo paucis additis, quibusdam mutatis, continentur ea quae partim, XXXIX, partim XL tractatibus exhibentur.
Exsultate, fratres, in Christo, acceptaque indulgentia regale beneficium diligenter, fortiter ac fideliter custodite; etenim
258 omnis actus vester contractus ablatus est, securi gaudete: nihil saeculo jam debetis. Imago quidem reatus nunc usque fuistis, sed fortiter examinati estis: et, ut indulgentiam perciperetis, pro vobis ipsis bene vigilastis: optime estis auditi. Novum judicii genus est, in quo reus, si excusaverit crimen, damnatur; absolvitur, si fatetur. Magna ratio, magna potestas, magna pietas judicis nostri, a quo universi generis peccatores, ut possint beate vivere, puniri festinant. Mira ratio: mirum profecto mysterium. Salvo reo, punitur reatus in reo, integroque statu moritur in homine, propter quod homo fuerat moriturus. Inde est, quod nostra non habet necessaria tormenta confessio, quod sine truculenti sudore tortoris facinora sua sponte reus, ut fiat innocens, confitetur. Pretiosa res est, fratres, quae et honorem praestat, et praemium. O liberatoris nostri profunda providentia! O praestantia singularis! O dulcis sententia! O damnatio necessaria! In semetipso homo jugulatur, ut vivat: percussor non videtur, percussoris non cernitur gladius, percussi non hiat vulnus, non defluit sanguis exspirantis, non palpitat corpus, non decolor color est. Ipse est, tamen non est ipse. Vetus quidem videtur domicilium: sed novus inquilinus exsultat mutatione morum, nativitatis suae nobilitatem incredulis variis virtutibus probaturus.
259 TRACTATUS XLII. Ad Neophytos post baptisma V.
Salvete hodie, nati fratres in Christo, acceptaeque indulgentiae regale beneficium diligenter, fortiter ac fideliter custodite; etenim vester contractus omnis ablatus est: securi gaudete; nihil saeculo jam debetis. Ecce nullum pondus, stridor nullus est mundanarum vestris in cervicibus catenarum. Vinculis nullis impeditae sunt manus, nullis pedes onerati compedibus. Non vos ullus terror exagitat, non ullae sordes offuscant. Qui conscium timebatis, conscientiam non timetis: vetus enim homo vester feliciter condemnatus est, ut absolveretur: sacri gurgitis unda sepultus, ut sepulcri nido vivificatus, resurrectionis jura gustaret. O magna providentia Dei nostri! O bonae matris charitas pura! diverso genere, sexu, aetate, conditione suscipiens necat odio criminum, ut noverea: pia servat, ut mater: necatosque non ante vivificat, quam omne virus vetustatis extinguat. Ne quid adulterum pariat, ac ne quem plus amare videatur, aut minus, unam nativitatem, unum lac, unum
260 stipendium, unam Spiritus sancti praestat omnibus dignitatem. Quam speciosum est, fratres, quamque salutare, quem paulo ante ridiculo habueris, admirari: cujus exsecratus sis corruptelam, optes imitari virtutem: quem cupidum semper horrueris, stupeas passim in pauperes et egenos sua bona universa fundentem: postremo quem noveris idololatriae fanum, gaudeas Dei templum. Itaque beatus est semper, qui meminit, quod renatus sit: beatior, qui non meminerit, quid fuit ante, quam renatus sit: beatissimus, qui infantiam suam provectu temporis non mutaverit.
261 TRACTATUS XLIII. Ad Neophytos post baptisma IV. De duodecim signis. I. Aethereae gentes, exsultate, novella pignora in Christo, florentissimique hodierni spiritalis ortus vestri candorem ne quo
262 pacto maculetis, perpeti diligentia custodite; quia nescit iterare quod praestat. Ecce pueri, adolescentes, juvenes, senes utriusque sexus, qui eratis rei, eratis et immundi, mundana nativitate, contra omni reatu jam liberi, mundi estis infantes: et, quod est admirabile, et gratum, subito uno momento facti aetatibus diversis aequaevi. Sed curiositatem vestram bene novi veteris vitae usurpatione; quod quidem vobis ulterius non licebit. Fortassis requiratis et a nobis, qua genitura, quove signo tam diversos, tam plures, tam dispares una uno partu vestra vos peperit mater. Sicut parvulis morem geram, sacrique horoscopi pandam tota brevitate secreta.
263 II. Igitur, fratres, genesis talis est vestra. Primus vos, qui in se credentem reprobat nullum, non Aries, sed Agnus excepit: qui vestram nuditatem velleris sui niveo candore vestivit: qui suum lac beatum vagitu hiantibus vestris labris indulgenter infudit. Idem non tumidus cervice, non torvus fronte, non minax cornu Taurus, sed optimus, dulcis, blandus ac mitis vos admonet Vitulus, ut nulla ullo in opere captantes auguria, ejus sine malitia succedentes jugo, terramque vestrae carnis domando fecundantes, laetam divinorum seminum messem coelestibus horreis inferatis. Et admonet prosequentibus Geminis, id est duobus salutare canentibus testamentis, ut principaliter idololatriam, impudicitiam, avaritiamque fugiatis, quae est incurabilis cancer. Leo autem noster, sicut Genesis protestatur (Gen. XLIX, 9), leonis est catulus, cujus ista pia sacramenta celebramus, qui ad hoc recubans obdormivit, ut vinceret mortem; ad hoc evigilavit, ut beatae resurrectionis suae in nos munus immortalitatis conferret. Quem competenter sequitur Virgo praenuntians Libram, ut nosceremus Dei per Filium, qui incarnatus processit ex virgine, aequitatem justitiamque terris illatam: quam qui constanter tenuerit ac fideliter ministraverit, non dicam Scorpionem, sed, sicut Dominus ait in Evangelio, omnes omnino serpentes illaesa planta calcabit. Sed
264 nec ipsum quoque diabolum, qui vere est acerrimus Sagittarius; formidabit umquam, variis atque igneis sagittis armatus, totius humani generis omni momento corda distringens: propter quod sic Paulus Apostolus ait: Induite vos armaturam Dei, ut possitis vos constare adversus nequitias diaboli, accepto scuto fidei, per quod poteritis omnes sagittas illius mali, quae sunt igne plenae, extinguere (Ephes VI, 11). Is enim infelicibus non numquam immittit Capricornum vultu deformem, et per cornu exilioris labra liventia spumantibus venis ebulliens, palpitante ruina captivi tota miserabiliter per membra desaevit. Alios amentes, alios furiosos, alios homicidas, alios adulteros, alios sacrilegos, alios avaritia efficit caecos. Longum est ire per singula. Varias atque innumerabiles nocendi artes habet: sed has omnes salutari profluens amne non magnopere noster Aquarius delere consuevit; quem necessario uno sequuntur duo Pisces in signo, id est duo ex Judaeis et Gentibus populi, baptismatis aqua viventes, in unum populum Christi uno signo signati.
TRACTATUS XLIV. Ad Neophytos post baptisma VII.
Die dominico de comparatione tritici. I. Exultemus, fratres, in Christo, tantique proventus redditu ditati, Deo patri omnipotenti laudes et gratias referamus; qui
265 zizania, lolium, lappas, tribulos in laeta frumenta mutavit, quae diligenti cultu purgata, molarisque lapidis pio pondere feliciter fracta; ordinabiliter creta, omni furfure abjecto, mirifico splendore in farinam candidam micuerunt; quae nullo adulterata fermento est, conspersa ac subacta diligenter. Sal inditum est illi; levigata est oleo cremiali, officiis competentibus temperata, in panes azymos reddita. Hi, quos videtis, egregia coctura suave redolentes, qui excocti sunt non furno, sed fonte; non humano, sed igne divino: non illos aura corrupit: non fumus amarus infecit: non frigus elisit:
266 (quod plus est) sine fermento levati sunt. Certe cacabacii non sunt, non vetusti, non usti, non crudi, non mucidi. Lacteus illis color est: lacteus sapor est.
II. Sed fortassis, quod nonnulli forma videntur minores, si secus
267 aliquid de pistore sentiatur, mea nihil interest, fratres: quia etsi pauper sum, tamen frontem meam tueor, et fidem meam novi. Certe si quid sciunt, dicant operarii, qui mecum sunt. Lucro gaudeo, sed sine furti conscientia, sane confiteor. Denique et vos retinetis pondus antiquum: habetis aginam: exagium facite, quemadmodum vultis: singulos ponderate: invenietis nullum habere
268 minus. Tripondes sunt omnes, numismatis sacri una libra signati, qui mensae deserviunt.
269 TRACTATUS XLV. De die Dominico Paschatis I.
Saeculorum haeres, et pernici cursu procurrens atque recurrens, solemni motu rotatus in sese, proferens sibi de fine principium, natalitia infinita de occasu, dies sempiternus eluxit: quo discussa convolutae hyemis tristitudine, novo vento Favonio blandiente, diversis floribus, genere, colore pariter et odore una nativitate diffusis, germinantia undique dulce prata respirant. Exsultat aestas nova,
270 sed dives, in frumenti varias moles spiceam feliciter contundens palmam: quam prosequetur congrue mustulentus autumnus, ut necessario gratiae panis vini quoque jucunditas jungeretur. Quis non haec coelestibus mysteriis coaptata cognoscat? hyems namque pigra, sordida et tristis ad eos pertinet, qui idololatriae deservientes, mundanis voluptatibus compediti, libidini vacantes et gutturi, longe moliti, id est aeternae morti sunt a Deo, quod opus tenebrarum dilexerunt, destinati. Ver sacrum fontem debemus accipere, cujus divite ex alveo, Favonio non vento, sed Spiritu sancto generante, odorem divinum beata spirantes fide, diverso charismate, sed una nativitate Ecclesiae flores clarissimi, ac dulces nostri funduntur infantes. Aestas autem fidelis est populus, angelicus et mundus, qui sponsionis suae palam fortiter retinens, peccatorum paleis limpidatus, semet pretiosum frumentum divinis horreis inferre desiderans, licet suo uberet fonte, tamen aestuat semper justae operationis
271 ardore. Autumnus quoque martyrii locus est, in quo non vitis, sed fossoris sanguis effunditur: ut vita beata pretiosae mortis vindemia comparetur. Dies vero ad sacramentum pertinet resurrectionis Domini nostri Jesu Christi, qui in omnibus omnia est: qui vere aeternus est, ac sine nocte dies; cui duodecim horae in Apostolis, duodecim menses serviunt in Prophetis; quem Evangeliorum salutaria quatuor praedicant tempora; cui non anniversarii, sed quotidiani fructus respondent, hymnum canentes Deo credentibus populis, qui omni immortalitatis semine propagantur in saecula. In hujus diei luce gradientes exsultemus fide, jucundemur bona conversatione, ut perpetuam vitam adipisci mereamur; per Dominum Jesum Christum.
272 TRACTATUS XLVI. De Pascha II.
In stabili cursu, multiformi gratia redimitus, temporum solemni vestigio dies salutaris advenit. Idem sui successor, idemque decessor, longaeva semper aetate novellus, anni parens, annique progenies, antecedit, sequiturque tempora et saecula infinita. Parit sibi de fine principium; et tamen a cunis genitalibus non recedit. Profecto sacramenti dominici imaginem portat; nam occasu passionem, resurrectionemque ortu redivivo concelebrat, per quem nobis munus futurae beatitudinis pollicetur: hoc quoque nostris competentibus praestaturus, quos nunc invitat felix occasus, ut sacri oceani lacteo profundo demersi, inde novello novellique cum die resurgentes, nobiscum possint ad immortalitatis gloriam pervenire.
273 TRACTATUS XLVII. De Pascha III.
Stabilis cursor, multiformi gratia redimitus per temporum ambages pernicibus plantis sua recalcans officio solemni vestigia dies salutaris advenit. Idem sibi successor, idemque decessor, longaeva semper aetate novellus, anni parens, annique progenies, antecedit, quae sequitur, tempora, et saecula infinita disseminat. Parit sibi de fine principium; hoc nostris quoque hodie competentibus
274 praestaturus, quos jam nunc felix invitat occasus, ut sacri oceani lacteo profundo demersi, surgentes inde novello novelli cum die, sua luce radiantes, nobiscum possint immortalitatis per aerium tramitem cursu servato ad repromissionis tempus, ubi in perpetuum quis oritur, pervenire.
TRACTATUS XLVIII. De Pascha IV.
Morte sua vivens, sepulcri nido vegetatus, innumerabiles temporum metas perenni curru, una eademque orbita lustrans dies magnus advenit: menses in tempora, tempora in annos, annos in saecula pandens. Sine pausa crescit in senium; et tamen a cunis genitalibus non recedit. Profecto sacramenti dominici imaginem portat; nam occasu passionem, resurrectionemque ortu redivivo concelebrat, per quem nobis quoque resurrectionem futurae beatitudinis pollicetur.
275 TRACTATUS XLIX. De Pascha V.
Sempiterni currus auriga teretis metae sua replicans complicando gyro solemni vestigia, dies salutaris advenit. Idem sibi successor, idemque decessor: longaeva semper aetate novellus: anni parens, annique progenies: antecedit, quae sequitur, tempora: et ut saecula colligenda disseminet, parit sibi de fine principium. Hic est, quo similiter, verumtamen semel, amore hominis sui, ejus artifex Deus, et Dominus noster occidit, et exortus est rursum, numquam sane repetiturus occasum. Hic, inquam, quo ferales disruptae sunt tenebrae: quo mors subacta est: quo homines, quos susceperant mortuos, refundere inferi coacti sunt vivos. Quem ut semper, et ubique aucti fide, numero, charitate nostris cum fratribus celebremus, praestabit Deus Pater omnipotens.
TRACTATUS L. De Pascha VI.
Nec otioso cursu, reciprocis ambagibus operis mundani pensa perpetuans, genitalis semper, novellus occasu, a se
276 in semet sua per vestigia revolutus, dies salutaris advenit; officiis sacramenti dominici omnibus omni genere munerum largus. Namque piis mercedem sacerdotibus praestat, consequentibus ministris promotionis
277 augmentum, immortalitatis fidelibus fructum, poenitentibus curam, Catechumenis lucis viam, Competentibus remissam omnium peccatorum. Sicque cunctos in unam Christi corporis gratiam congregatos ad coelestia regna perducit, per Dominum et Salvatorem nostrum Jesum Christum, qui est benedictus in saecula saeculorum.
278 TRACTATUS LI. De Pascha VII.
Perpetis anni pernicem cursum in bissenae mutationis augmentum, una eademque, nec ipsa, sed ipsa orbita circumducens, dies magnus advenit, suo sibi semper novellus occasu. Quod praeterit, sequitur: quod futurum est, antecedit. In omnibus novus est; et tamen in omnibus vetus est. Punctis omnibus commutatur, non natura, sed numero. Fit filius horarum, qui pater est omnium saeculorum. Hic est dies, fratres, quo a Domino nostro cunctus redemptus est orbis; quo aethereo semine novellus, id est noster vivificatus est populus. Hic, inquam, qui nobis resurrectionis monstrat exemplum: cujus sane conditione nos beatiores sumus: quia ille occidit, semper ut vivat; fidelis autem post secundae nativitatis occasum resurgens, horrore numquam intercipitur tenebrarum.
279 TRACTATUS LII. De Pascha VIII.
Specioso circulo sacer iuflexus dies in mundani operis pensa quadriga temporum fertur, duodenis mensium perpeti curru mutationibus dives, nulla statione contentus: quia immortalitas ejus est cursus. Verum currat, an recurrat, ambiguum est: cujus praeteritum restat, ut redeat. Mira prorsus ratio! Innumerabilium saeculorum diversa mensura conterendo innovat spatia; et tamen ejus semper orbita est una: qui nos admonet, fratres, passionis resurrectionisque dominicae unanimes atque concordes salutaria celebrare mysteria; per Dominum et conservatorem nostrum Jesum Christum.
TRACTATUS LIII. De Pascha IX.
Magnificus, fratres dilectissimi, saeculorum pater adest dies, omni genere fructuum fetibus pollens, divite sinu, momentis quibus velis, quatuor temporum munera expungens. Denique Competentibus nostris finitur hyems hodie peccatorum: oleo confecto
280 laetabuntur. Hodie eos etiam ver arridens diversos in flores diverso charismate redditurum est, cum salubri unda perfusi, limpidae aestatis messe gaudentes, panem novum coeperint manducare: quos autumnale quoque non morabitur mustum, quo repleti inebriatique, feliciter Spiritus sancti calore fervebunt: qui ut numquam refrigescant, omnibus nobis praestabit Deus Pater omnipotens.
281 TRACTATUS LIV. De Exodo I. In die Paschae.
Sicut lectio divina testatur, in Aegypto a Pharaone populoque ejus Israel Dei populus captivitatis ingenti jugo acerrime premebatur (Exod. c. I). Hunc Deus praecipit proficisci, duce Moyse videlicet et Aaron (cap. XII, 31), iter demonstrante nubis columna per diem, eadem ignis quoque per noctem (cap. XIII, 21 et 22). Finditur mare; et dextra laevaque in abruptum digestis aggeribus stupens unda solidatur (XIV, 21 et 22). Dei populus navigat plantis. Mira res! Iter ejus barbaris vehementer urgentibus, nec eques potest sequi, nec navis. Maria cum mulieribus tympanum quatit (XV, 20); hymnus canitur; Dei populus liberatur; resolutisque undis via cum persecutore deletur (XIV, 28). Quantum spiritaliter intelligi datur, Aegyptus mundus est iste. Pharao cum populo suo diabolus et spiritus omnis iniquitatis. Israel populus Christianus, qui proficisci jubetur, ut ad futura contendat. Moyses et Aaron per id, quod erant, sacerdotium, per suum numerum, demonstrabant duorum testamentorum sacramentum. Columna viam demonstrans Christus est Dominus. Quod duplicem nubis et ignis imaginem gerit, judicia duo designat, unum aquae, quod gestum est, ignis alterum, quod futurum. Mare fontem
282 sacrum debemus accipere: in quo quibus aquis Dei servi liberantur, iisdem, qui non fugiunt, sed portant peccata, delentur. Maria, quae cum mulieribus tympanum quatit, typus Ecclesiae fuit: quae cum omnibus Ecclesiis, quas peperit, hymnum canens, et pectoris verum tympanum quatiens, populum Christianum ducit non in eremum, sed ad coelum.
TRACTATUS LV. De Exodo II.
Sacram legem qui spiritaliter accipit, fratres, iste est, qui ejus fructu lactatur. Judaei etenim cum carnaliter sentiunt, in gregibusque pecuinis agnum bifaria natura commissum, qui inveniri non potest, quaerunt, sic agnum verum Christum, quem invenerant, perdiderunt: non enim intellexere, quia ex haedis humana designabatur caro suis onusta peccatis, ex ovibus spiritus majestatis: quae utraque in Christo concreta, agnum legitimum praestiterunt. Hic est agnus, fratres, de quo Lex ait: Pascha est Domini (Exod. XII, 11, 27). Apostolus quoque Paulus: Pascha nostrum immolatus est Christus (I Cor. V, 7). Cur autem dignatus fuerit immolari, Joannes Baptista ante praedicavit his
283 verbis: Ecce agnus Dei, ecce, qui tollit peccata mundi (Joan. I, 29). Hic itaque dictus est primitivus, quia paternae antiquitatis solus est conscius. Hic maturus, quia post ipsum non est ullus. Hic sempiternus, quia occisus est, et inventus est vivus. Hic immaculatus a peccato, quia solus est mundus. Hic salutaris, quia per ipsum vincimus mortem. Hic masculus, quia Dei est virtus. Hic, inquam, agnus perfectus, quia in ipso magnus ille sacerdos pio mysterio sua victima inclusus, hodie Deum reddidit hominem, quem litavit.
TRACTATUS LVI. De Exodo III.
Tempus non sinit, fratres, imagini reddere veritatem. Verumtamen Judaee quid monumentis tui criminis gratularis? In Aegypto
284 servisti diu, non sorte peregrini, sed merito. Ereptus es inde: non tua evasisti virtute. Columna nubis te perduxit per diem, ut ostenderet caecum (Exod. XIII): ignis columna per noctem, ut admoneret arsurum. Angelus praevius tua castra promovit, ut etiam praesenti Deo probareris ingratus (cap. XIV). Per mare pedibus ambulasti, ut patereris in terra naufragium (cap. XVII). Ad hoc sane in eremo aquam de petra bibisti, manna de coelo gustasti (cap. XVI), ut cum esses ad egestatem postmodum devolutus, praeteritorum bonorum recordatione acrius torquereris.
TRACTATUS LVII. De Exodo IV.
Mira, fratres carissimi, historiae sacrae sic est perlecta narratio. Cum Israelis populus enormi captivitatis jugo depressus, a rege Pharaone duris conditionibus in Aegypto necaretur (Exod. cap. I); miseratione Dei, duce Moyse, jussus est proficisci (cap. XII). Huic non circulus solis per diem, sed columna nubis; non candida luna, sed ignis columna per noctem iter pandebat ignotum: qui ut inter duo elementa pervenit, ibidem praesentariae exitum mortis expavit (cap. XIV). Hinc enim persequentium
285 Aegyptiorum infestis mucronibus premebatur: inde maris magno clausus obice premebatur. Etenim illi nullae inerant naves, nulla transfretandi praesidia: cum subito divina providentia scinditur mare: aquae dextra laevaque gelido stupore frenatae, vitreos diriguntur in muros, praestolantes transitum Dei populi, ut persequentibus mare sint. Inducitur in viam Israel ingratus, in qua nec gladios possit timere, nec fluctus. Mira res! medio pulverulentus exsultat in profundo, qui circa se videret feliciter triumphum suum perire naufragio. Haec Judaeus praedicat, fratres: et tamen Deo demens adhuc usque non credit, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.
TRACTATUS LVIII. De Exodo V.
Tempus non sinit imagini reddere veritatem. Verumtamen, Judaee,
286 quid designatione tui criminis gratularis? In Aegypto servisti diu non necessitate, sed merito (Exod. cap. I). Ereptus es inde (cap. XV): non tua evasisti virtute. Columna nubis te deduxit per diem, ut ostenderet caecum: ignis columna per noctem, ut significaret arsurum (cap. XIII). Angelus tua castra praecedit: necubi crimen excuses. Per mare ambulas (cap. XIV): veloces pedes tuos ad effundendum sanguinem dextra laevaque in se refugiens unda testatur (Psalm. XIII). Denique eremo exciperis (Exod. cap. XVII), quo te nunc pervenisse cognoscis. Ubi sane ad hoc aquam de petra bibisti, manna de coelo gustasti (cap. XVI), ut scires miser, quid fueras perditurus.
TRACTATUS LIX. De Exodo VI.
Judaei, unde se beatos putant, infelices inde esse noscuntur: etenim commodius puto misero in statu suo manenti, quam beato in ultimas miserias devoluto. Nam praedicant patres suos Aegyptium populum fugiendo delesse (Exod. cap. XIV): Deum suis praefuisse majoribus, eorumque iter praecessisse: non intelligentes, quia exinde eos a facie sua remotos, post suum dorsum cum post futuris abjecerat:
287 Erythraeum quoque in geminas ripas medium scissum mare, ductisque dextra laevaque aggeribus in aciem stipatis, undarum salvo liquore, arefactam profundi in semet contra se obnixam, stupidam pependisse naturam: viam inter fluctus micuisse terrenam, quae utique non coelestis populi meritum, sed terreni per orbem totum dispersionis futurae denuntiabat exitium. Ideo eos in eremum inde perduxit (Exod. cap. XV), vulneraque detestabilis mentis curanda lacte cum melle providendo commonuit (cap. XVI): nam infirmis ac languidis mannae teneritudinem irroravit; non enim erant idonei, aut digni, qui coelestis panis perpetua soliditate fruerentur. Petra illis scaturivit in fontem (cap. XVII): ut biberent detritis lacunis, ut merebantur, coenulentum postmodum laticem, Domino dicente: Me dereliquerunt fontem aquae vivae, et foderunt sibi lacus detritos, qui non possunt aquam portare (Jer. II, 13). Postremo infelices quid sperant de imagine, cujus nosse non sunt meriti veritatem, Dominum nostrum Jesum Christum?
288 TRACTATUS LX. De Exodo VII.
Pharisaeus quemadmodum legitimum pascha possit celebrare, non video: cujus eminens famosumque illud templum miserabili vastatione campis aequatum suo pulvere jacet sepultum. Sacerdotalis cathedra pestilentiae (Psal. I, 1), cultorum suorum sacrilegio, jure deleta est. Exinanitum cornu jam non spirat unguenta. Dies festos in luctum (Amos V, 21), et cantica ejus in lamentationem conversa prophetae testantur (Id. V, 23, V, 22; Is. I, 14). Tauros, arietes, hircos et agnos a Domino saepe reprobatos accepimus (Jer. VI, 20). Quid ultra? Non potest, fratres, ullum celebrare mysterium, cujus sacrificium divina sententia advertitis esse damnatum per Dominum nostrum Jesum Christum, qui est benedictus cum Patre et Spiritu sancto in omnia saecula saeculorum.
289 TRACTATUS LXI. De Exodo VIII.
Judaeus legitimum gerere se pascha contendit; cui nihil aliud de veteri sacramento, quam inanibus intexta suspiriis fabula remansit. Denique regium illud templum campis aequatum jacet. Altaria ejus subversa manu cum suis sibi sacrificiis, sparsa in pulverem vanuerunt. Sacerdotalis cathedra pestilentiae suo nomine deleta est (Ps. I, 1). Agnus salutaris (Exod. XII, 5), qui designatur ex ovibus et ex haedis, inter pecora non potest inveniri. Dies festi ejus, et cantica secundum
290 Dei vocem in planctum et luctum profecerunt (Amos V, 23). Superba illa civitas servit. Sane ovium greges infinitos interficit, quos in amaritudine assumit. Quis non intelligat, fratres, illud pascha non esse, sed bromosum latronis cruenti convivium?
291 TRACTATUS LXII. De Exodo IX.
Pharisaei agere se legitimum pascha contendunt: qui cum templo summo, ut putabatur, summum sacerdotium perdiderunt; regalis unguenti cornu privati sunt. Circumcisio testimonium mentis impurae jam jamque illis imminere supplicium denotati vulneris inflictu minatur. Omne genus pecudum cum suo sibi sacrificio reprobatur. Jejunia eorum, dies festi, omnisque solemnitas abominatio est apud Deum (Amos, V, 21; Is. I, 14; Jer. VI, 20; Is. LVIII, 5, et Zach. VII, 5). Cum haec ita sint, a quibus, quomodo, unde pascha celebratur? Adde quod agnum legitimum suo vitio, quem invenerant, perdiderunt: quem Scriptura designabat ex ovibus et haedis (Exod. XII, 5): ex haedis utique, propter peccatricis indumentum carnis; ex ovibus, propter spiritum majestatis. Qui primitivus est dictus, quia praeter Patrem ante ipsum nullus est primus. Maturus, quia aeternus est. Perfectus, quia Dei virtus Deique sapientia est. Immaculatus, quia peccatum non habet solus. Salutaris, quia mortem mutavit in vitam: propter nos qui est occisus, et vivit: sepultus, et resurrexit: homo aestimatus est, et inventus est Deus gloriosus in saecula saeculorum.
292 TRACTATUS LXIII. De Exodo X.
Si Judaei vacuatae imaginis recordatione gloriantur, quanto magis Christianus, in quo non est figura, sed veritas? Quam ex rebus ipsis agnoscite pariter, et probate. Judaei majores suos Pharaonis exercitusque ejus gravi servitutis jugo depressos de Aegypto praedicant liberatos (Exod. XIV). A diaboli rabie, idolorumque turba violenta non tantum nostri majores, sed omnis Christiana progenies de vera Aegypto, id est de isto mundo, semper momentis omnibus liberatur. Illis ducatum Moyses praebuit: dux noster Christus est Dominus. Illis columna nubis atque ignis viam demonstravit: nobis Testamenti Veteris ac Novi clarissima oracula viam et verum Christum Dominum prodiderunt, qui ait: Ego sum via et veritas (Joan. XIV, 6). Illorum profugus populus per mare rubrum dextra laevaque undarum stupentibus rupibus pede sicco transivit (Exod. XIV, 21): at nostrum mare, quos voluntarios suscipit, feliciter naufragos facit: interimensque universa peccata genitali unda submergit, ut coelestes effecti terram desiderare non norint. Denique illi post mare ad eremum pervenerunt: nos post baptismum ad paradisum pervenimus. Illis irrorata est esurientibus manna (Exod. 15):
293 nos autem esurire non possumus sempiternum, qui coelestis panis nobiscum portamus annonam. Illis sitientibus petra fluxit in poculum (Ibid. XVII, 6): ad Christi fontem qui biberit, in aeternum sitire non novit. Illis in deserto suavitas lactis et mellis exhibita est: nobis vero, quod plus est, melle dulcior ac lacte candidior, aeternae vitae beatitudo Dei tribuetur in regno.
TRACTATUS LXIV. De Exodo XI.
Quid tumet Pharisaeus inanis, quem momenti praeterita delectat umbra? Exsultat, quod in Aegypto creverit: at in originali decrevit solo. Quod captivitatis sit nexibus exsolutus: sed est nunc usque barbarici furoris moribus alligatus. Deus illi ducatum praebuit: idem a sua cum facie postmodum abjecit. Consecutus est regnum, ut post regiam dignitatem majore dedecore Imperio Romano serviret. Sane vultis scire quantae sit sanctitatis? Quem mare sustinuit adunatum, non potest terra bajulare dispersum.
294 TRACTATUS LXV. De Exodo XII.
Quamdiu, Judaee, bruti cordis nec dum discutis tenebras, sacraeque legis oracula jam in Christo completa nec probando cognoscis? Verumtamen pro tuo sensu si vis pascha legitimum celebrare, agnus requirendus est tibi (Exod. XII, 5), sicut praeceptum est, ex agnis et haedis discordi natura commissus, quem in gregibus pecuinis ipsi tui non invenere majores. Atque utinam tu invenias: dignus es enim immolatione tali, qui salutem tuam in incerti pecoris sitam visceribus opinaris. Sane quod passim multos occidis, edacitatis est tuae. Quod diversis in locis, vanitatis. Quod cum amaritudine comedis, infelicitatis. Taceo, quod commemoratio est ingrati, non remedium, sacrificium, quod ipse reprobat fieri, qui praecepit. Hoc solum dico. Imple vel in caeteris legem, sicut scriptum est: Praecinge lumbos tuos. Indue pedibus calciamenta. Arripe baculum manu (Ibid. XI). In eremum proficiscere, si tuos vis imitari majores.
295 TRACTATUS LXVI. De Exodo XIII.
Judaeos legitimum pascha celebrare non posse paucis accipe, Christiane. Salomonis templum hostili vastatione subversum cum ruina sua jaceat sepultum: ubi sacrificant? Sacerdotes jam non habent, qui eorum pro salute sacrificent. Tauros, hircos, arietes, et agnos abhorret Dominus; unde sacrificant? Deum dereliquerunt, altaria ejus everterunt: cui sacrificant? Sane hoc solum proprium retinent, quod, ut vilem libidinem magis ac magis augeant, vilioribus se lavacris omni momento baptizant, Deo semper ingrati.
296 TRACTATUS LXVII. De Exodo XIV.
Judaeos non tantum legitimum pascha celebrare non posse, sed religionis divinae prorsus nihil retinere paucis accipite. Salomonis templum, de quo praesumebant, cecidit. Altaria Dei ipsi everterunt. Lex et prophetae usque ad Joannem. Sacerdotibus eorum luctus indicitur. Immolatio aufertur. Cessat unguentum. Circumcisio vacuatur. Sabbatum denotatur. Neomeniae et dies festi odio habentur. (Is. I, 13.) Potiuntur eorum Romani regno. Nihil, ut arbitror, restitit illis proprium, nisi quod Agno salutari neglecto, ingrati viles agnos cum amaritudine, homines amari manducant.
TRACTATUS LXVIII. De Exodo XV.
Judaeos legitimum pascha celebrare non posse, periti legis, Deo ipso loquente, cognoscite: a quo appellatur (Matth. XXI, 13; Luc. XIX, 46; Jer. VII, 11) synagoga spelunca latronum: sacerdotalis cathedra (Ps. I, 1) pestilentia: sacrificium (Is. LXVI, 3; vide Deut. XXIII, 18) canina mactatio
297 jejunia (Is. LVIII, 5; Zach. VII, 5) odium: populus (Matth. III, 7; XII, 34). progenies viperarum. Posthaec quid praesumant, aestimare non possum, homines, qui salutem suam in pecorum morte constituunt: cum Deus posteaquam de Egypto egressi sunt, ubi imaginarium pascha gesserunt, dicat (Exod. XII; Is. I, 11-12): Plenus sum holocaustomatis arietum et pinguamine agnorum: quis enim haec exquisivit de manibus vestris? Utique, fratres, incunctanter eis ademit pascha, qui id per quod ab eis pascha geritur, reprobavit. At imaginem colunt. Nec ipsam quidem, qui falso colit imaginem, qui ejus non diligit veritatem. Sane hoc solum competenter gerunt innocentes: quod agnos passim, quasi lupi rapaces, occidunt.
TRACTATUS LXIX. De Daniele in Pascha I.
Evigila, Christiane, omnique saecularis somni torpore discusso, apertis auribus cordis a pueris disce virtutem. Sed vide, ne aestimes falsum, quod eis cessit incendium. Veritatem ratio protestatur. Qui nunc in se credentes baptizat Spiritu sancto et igni, ipse tunc quoque numero suae affuit Trinitatis. Denique rem sacramento gestam esse cognosce. In caminum missi (Dan. c. III), ut submersi sunt
298 flammis, statim invisibili rore incendia temperantur: mors refugiens mutat officium: incensores cremantur: incensis hymnum canentibus flamma blanditur: Deus a creatora benedicitur universa. In tribus una mens, una virtus, unus triumphus exsultat. Melioratur vita supplicio. Rex non inviderat pueris, si non eos praecepisset ardere.
TRACTATUS LXX. De Daniele II.
Martyrii quodam modo pars est, fratres dilectissimi, martyres non horruisse supplicium: quantum etenim multiformis crudelitatis lugubris contemplatio retrahit a corona; tantum generosa ac perfecta
299 fides, quique illi fuerit cruciatus, sua complicat vota. Denique tres pueri in illo sacro certamine prae oculis Deum sibi proposuere, non flammas (Dan. c. III); praemium futurum, non poenam. Sicque inter tetros undantis incendii globos triumphantes barbarum regem, minas omnes, ipsum quoque supplicium, docuerunt ignes sanctis hominibus non esse fortiores, per Dominum Jesum, qui est benedictus in saecula saeculorum.
TRACTATUS LXXI. De Daniele III.
Trium puerorum martyrium qui credit interritus, potest etiam ipse adipisci martyrium. Tanta enim vis certaminis fuit, ut eam ipse quoque ignis horruerit: nam a barbaro rege nimia crudelitate tribus pueris consulente, fornacis ultra quam solet, septenario pabulo ignis armatus est (Dan. c. III). Credo divina providentia sacramento Trinitatis
300 spiritalem quoque numerum convenire. Denique nec irrorati camini eis baptismatis defuit gratia. O admirabile incendium! O vere spectaculum Deo dignum! Qui audiunt, timent: qui incenderant, ardent: qui incensi sunt, sanctificati et incolumes de camino procedunt, per Dominum nostrum Jesum Christum.
TRACTATUS LXXII. De Daniele IV.
Ingens supplicium aliquotiens ingentior prosequitur gloria, maxime divinis in rebus: in quibus felices obnixa devotione suam religionem custodiunt potius quam salutem. Igitur cum audio tres pueros incensos (Dan. c. III), prius vehementer horresco; mox deinde eorum particeps optaverim fieri, cum cognosco inter flammas rorulentos hymnum Deo cecinisse securos (Ibid., c. IV): tanta est enim fidei virtus tantaque potestas, ut cultoribus suis etiam ipsa elementa contra suam naturam famulari compellat. Unde, fratres, atrocissimae rei non vos terreat contemplatio
301: non enim ulla est metuenda jam poena, cum incensorum superstes insultet ignibus vita.
TRACTATUS LXXIII. De Daniele V.
Mirum, fratres dilectissimi, ac delectabile certamen Deo, historia sacra prodidit nobis, ignis ac fidei. (Dan. c. IV.) Etenim duo discordantia devotione Dominica in unam concordiam convenere: namque tribus in pueris fides puniri non timuit: immissis camino, ignis exaestuans detulit, ut eos unius virtutis esse persensit. Denique arsit incendium incendentibus, non incensis. O admirabilis ratio! O inaestimabilis gloria Dei! Sacramento Trinitatis tam potentis elementi subacta natura est. Qui putabantur incendio exstingui, emicant beatioresi incensi.
TRACTATUS LXXIV. De Daniele VI.
Credulo percipe corde rem miram, Christiane, omnique virtutum exemplo famigerabilem. Hebraei vere tres pueri, senum constantia majores, juvenum virtute fortiores, sibi pares, Trinitatis
302 sacramento praemuniti, unitatis una fide solidi, aequalitate pares, passionis victoria gloriosi. Hos barbarus rex, quod ejus statuam adorare contempserint, incendi praecepit. Qui ubi jactati sunt in fornacem ignis ardentis, hos devote cupidus ignis excepit. Lambunt rosidos flammae blandientes. Mira res! opacitas intus, incendium foris est: intus hymnus canitur, foris ululatus auditur. O magna potentia Dei! Incensores incendio concremati sunt: et qui incensi sunt, incendio suo superstites, triumphantes de camino procedunt, praestante Domino nostro Jesu Christo.
TRACTATUS LXXV. De Daniele VII.
Exsulta, Christiane, et Deum fortiter time, diaboli si vis incendia non timere. Ecce pueri sacramento muniti, tres numero, sed una virtute, anhelantibus flammis, camino rogiente non laeduntur. Incensi hymnum canunt: barbarum regem fidei tenacitate confundunt. Vindicantur de incensoribus suis. Deum vident. Mors transit in vitam, metus in gloriam. Sic quis non optet ardere?
303 TRACTATUS LXXVI. De Daniele VIII.
Tres Hebraei venerabiles, numeri sacramento muniti, aetate teneri, sed fidei soliditate robusti, supplicio suffragante gloriosi, amore divinae religionis regis adorare imaginem contempserunt, utpote qui ipsum contempserunt regem: qui ira sufflatus, solito septies amplius caminum jussit incendi: ac ne quid immanitati saevientis deesse videretur, pice et stupa armatum incitatur incendium: aestuantibus globis rubescit quoque ipsum alienis ignibus coelum. Illo praecipitantur insontes: ibidemque, propter quem praecipitantur, inveniunt. Denique excipiuntur non flamma, sed rore; Dei dignatione, non poena. O felix supplicium, quod incolumitate superante immortalitas prosequitur, et corona!
TRACTATUS LXXVII. De Daniele IX.
Non hodie mihi ad vos sermo est, fratres carissimi,
304-306 de humanis gestis, aut meritis: nec Daniel inducitur inter frementium leonum rabidos rictus intrepidus (Dan. c. XIV), coelesti prandio satur: nec Jonas inter aestuantes procellas sollicitique maris fluctus insanos tutior piscis alvo, quam alveo navis (Jon. I et II): nec tres pueri, quo ardere putabantur incendio, de suis incensoribus vindicati: sed de Domino nostro, quem (proh nefas!) venerantur externi (si tamen dicendum est) sui carpunt. Sanc nullis argumentis armatus, quibus illi libenter utuntur, qui adversis veritatem falsa componunt, sed coelestibus testimoniis multis, manifestis, ac puris, ut docti probent, minus instructi se se confirment, rudes discant, ipsique, qui blasphemare nituntur, salutis suae bono vel sero, si potest fieri, resipiscant.