Taurica iuri Russico a Catharina II. Autocratrice bello et pace asserta
Poemation
E Bibliotheca Regiae Universitatis Pestinensis, Pestini, Sumptibus Ioannis Michaelis Weingand, 1787
Magna, Tuum nomen, rerum mensura Tuarum est.
Ovid. Fast. L. I. v. 603.
Odrysias visura plagas, quas Marte secundo
Pactorumque fide regnis adiecit avitis,
Russorum fixitque aquilas, lunamque bicornem
Trans mare, qua Pontus sensim tenuatur, abegit,
5Petropoli MAGNA egreditur CATHARINA, colonos
Imperio iunctura suo, quos Taurica quondam
Nutriit in gremio, sed alit iam Russica tellus.
Multis illa procis olim prensata, Chazaros[1]
Hungarico, ut memorant[2], prognatam sanguine gentem,
10Omnibus antetulit, complexaque fovit alumnos,
Haec illi a Volga multis erroribus acti
Devenere loca, et sensim ditione potiti
Finitimas ferro domuerunt vindice gentes.
Principio Drewli[3], gens ortu Slava, subire
15Iussa iugum, et Radomenses, quosve Ingilus[4] amnis
Alluit, atque minor Tanais, Semumque bibentes,
Et qui Lebediam coluere, Kiovia et ipsa,
Tum prope Romanum gestans Severia nomen[5],
Imperium facere, et dominis parere coacta est.
20Cunctis iura dabat Chagan[6], virtute leonem
Aequans, unde illi post Arzlan[7] nomen adhaesit,
Ipsis usque adeo Graiis metuendus in armis,
Quos saepe infestos repulit, pacemque coegit
Mercari precio, socialeque iungere foedus
25Connubii[8]. Quos dein series excepit, et ordo
Chaganos, virtute pari, fusoque cruore
Parta tuebantur, donec sustollere in altum
Russia visa caput, spacioque inclusa minore,
Immensum tenui exorta est molimine regnum[9].
30Sed res nongentis[10] iam facta obscurior annis,
Si modo Musa favet, repetenda ab origine prima est.
Urbs est Ilmena non longe amota palude,
Quam gelidus Wolotka suis uberrimus undis
Irrigat, et tecum Wolchov se mergit in aequor,
35Eoum, Russis maior Novogrodia dicta.
Hanc numero[11] et ditione potens gens Slava colebat,
Pacisque, et belli studiis operata, diu inter
Finitimos opibus dives, atque inclita laude
Floruerat[12]. Felix! dominandi dira cupido
40Si non humanas agat in contraria mentes.
Veram, ubi sese inter varie, qui iura ministret,
Atque ferat leges disceptant, cedereque omnis
Turpe putat, serpit tacite in praecordia virus
Dissidii, et sensim civilia bella[13] parantur,
45Nullus consilio locus est, raptim itur ad arma,
Certaturque odiis, quae raro obliteret aetas.
Haec facies fuerat Novogrodae, haec tristis imago,
Cum Gostomislus[14] sortem miseratus iniquam,
Quae vos, o cives, inquit, vesania, quaeve
50Exagitant furiae? cur propria viscera ferro
Transfoditis? satis est irarum, condite tela.
Externa vobis dominus regione vocandus,
Qui sedet fluctus, tempestatemque malorum.
Parte illa, positas longe qua Balthicus oras
55Alluit Oceanus, gens degit, dicta Varengi[15]
Gens aequi, rectique tenax, atque inclita bello,
Quaeve olim, ut fama est, nostris regnabat[16] in oris,
Hinc poscenda salus: nondum postrema locutum
Excepere patres et plebs; vox omnibus una,
60Sex Oratores delectos ordine ab omni
Mitteret actutum, qui, qua sint mente Varengi,
Explorent. Mora nulla, illi, urget cura salutis,
Mox iter accelerant, varioque errore viarum
Defundi, veniunt sinuosa ad littora Dünae[17],
65Quam circum priscas sedes coluere Varengi.
Ut primum admissis coram data copia fandi,
Sic orsus senior Burig[18]: non, sorte sinistra
Impulit ad vestras peregrini appellimus oras,
Nec gremio recipi petimus, nec tecta rogamus,
70Dii nobis large haec tribuerunt, ubere gleba
Terra subest nobis, est et bello apta iuventus,
Sunt et divitiae, nec partae laudis egemus,
Sed, qui iura, aequique modum praescribere gnarus,
Atque incompositum norit compescere vulgus,
75Deest, hunc a vobis petimus; nec fama feretur
Vestra levis, nec erit nulla huius gloria facti,
Vos tantum faciles votis subscribite[19] nostris.
Dixerat, et Ruricus[20] ad haec sic ore secutus:
Haud equidem sumus ignari, nam rumor ad istas
80Pertigit usque plagas, quae vos discordia scindat,
Utque adi in rabiem, patrium sine lege cruorem
Fuderitis, nec vos ratio, aut reverentia Divum
A scelere immanes poterat cohibere nefando.
Ecquis erit, sociare sibi qui tam fera corda
85Aut regere imperio cupiat? nos pacis amore
Non minus ac belli studio, terraque marique
Nomen adepti, istis placidam servare quietem
Novimus, et, si res fert, bella movere solemus
Sola aequi ducti ratione, utramque parati
90In partem, aut bellum, aut pacem deposcimus omnes
Fors utcunque cadat. Si vivere moribus istis
Est animus, si iussa sequi, mandataque vultis,
Ibimus, et, Superi modo vestra incepta secundent,
Vos, et regna capesso, omnique tuebor ab hoste,
95Finiit, et Sineum[21] fratrem, fratremque Truvorum,
Certatimque legit validam omni ex ordine pubem,
Robora militiae stant omnes ire parati
In partem laudis; tolluntur signa, viamque
Corripiunt alacres. Nondum ter luna renata est,
100Ventura est ad Nevam, qua se Ladoga fluentis
Exonerat. Forte hic saxo Perunus[22] in alto
Stabat, et hunc propter focus[23] ardens igne perenni
Patria nosco, inquit Ruricus, numina[24], fessis
O socii, hic locus, et requies est, tendere porro
105Fata vetant stabiles mihi certum hic[25] figere sedes.
Albam Oseram Sineus[26] capiet, Truvor arva tenebit
Isborski[27], atque hic concordes regnabimus una,
Deque meo populi dicentur nomine Russi[28],
Quorum ingens, si quid veri mens augurat, olim
110Crescet, et extremum clarebit fama per orbem.
Haec fatus, mentem partes volvebat in omnes,
Disiunctos unire animos ante omnia curae,
Tum, qua praecipue labem res publica agebat,
Obsepire viam vitiis, et condere leges,
115Proemia virtuti statuens, pro crimine poenam.
Neve animos sensim corrumpant otia, plebem
Sortiri cupidus, partem proscindere aratro
Terram; mercatumque alios per flumina, terrasque
Exercere iubet, servent iuvenesque senesque,
120Miratusque suo non visos tergore lembos
Neva innare, olim naves, classemque[29] daturos.
Iam late rumor per proxima regna vagatus,
Russorum nomen gentes supra extulit omnes,
Et non invitae faciunt mandata: Krivici
125Ante alios, tum Wesani, Rostovia, Tveri,
Et Muromenses[30]. Sed enim haec primordia livor
Exedere, et cotis adversum viribus ansus
Obniti; fratres uno de sanguine creti
Tantum ausi, Dirum, et Scoldum[31] fert fama fuisse.
130Scilicet haud aequis Rurici nomen ad astra
Ferri oculis cernunt; incensi laudis amore,
Fixum exempla sequi, et, si fas, par condere regnum.
Ergo viam simulant Zargradum[32], littora turgent,
A ratibus; stat promta, armisque accincta iuventus,
135Fortunam tentare, et quosvis ferre labores.
Ipse animos addit Dirus, sic ora resolvens:
Si, quando patrias olim male liquimus oras
Rurico duce, mens nobis non laeva fuisset,
Haud equidem bis, ubi bruma rigens, glaciesque, nivesque
140Regnant perpetuae, quisquam considere terris
Optasset, nec finem unquam sperare malorum
Fas est, ni regio, cui spiret mitior aura,
Accipiat profugos hac, si modo linquere terram
Vobis est animus, Danapris qua tendit ad ortum,
145Patria quaerenda est posthac, sedesque locandae;
Quare agite, et fluvium proni, cursumque sequamur.
Talibus accensi dictis ad littora tendunt,
Bis[33] centum e trabibus, contorto fune ligatis,
Iam Danaprim pressere rates, dat voce, manuque
150Dirus lignum, omnesque adnixi viribus urgent
Remos, et laetis invitant cantibus auram,
Ignari, miseris quae instent discrimina. Vix se
Septima lux coelo evolvit, cum ventus ab ortu
Atro permiitus nimbo, classemque, virosque
155Dispersit, crebrisque accensus ab ignibus aether
Fulmen pone latus Diri, sed fulmen inane
Excussit; Scoldus cum fratre illisus arenae,
Aegre vicinam poterat contingere ripam
Qua nunc stat Mohilov, sed tunc sine nomine terra.
160Haec unum miseris solamen rebus in arctis,
Perfugiumque fuit. Sed maior cura remordet,
Mentem, quae socios fortuna secuta deinceps,
Absorptive undis, an Poswisd[34] mitior illis
Faverit, et qua infelices nunc parte morentur?
165Interea victor nubes sol dispulit atras,
Et Dirus vicina petens iuga montium, anhelis
Cuncta oculis circimlustrat, vestigia forte
Siqua queat longe sociorum cernere, fumus
Cum subito flammae immixtus se tollere in altum
170Visus, stat classis Scolde, inquit, salva, Gomano
Hoc dederam indicium, si quid fortasse pericli
Ingruat, et similem confestim suscitat ignem.
Accelerant omnes, condictaque signa secuti,
Sacra tibi, Wichore, litant[35], tum vela secundo
175Dant vento, et circum variis ambagibus acti,
Hic, ubi Desna[36] suis Danapri coniungitur undis,
Sistunt, grex armentorum, campique virentes,
Pascuaque irriguis late vernantia rivis,
Augurii instar erant. Lassos his sistere terris,
180Dirus ait, nos vult Kupalo[37], huc vestite remos,
Et curis fessi tandem captate quietem.
Nec mora, deflectunt cursum, et, qua proxima monti
Ripa fuit[38], lembos figunt, finemque labori.
Hospitium Diro dat sponte Kiovia[39], Scoldo
185Pars datur imperii, et Sacrorum cura, Ladoni[40]
Quae faceret, coeptorum operum, omen, et incrementum,
Vix sedes fixere novas, cum fama ferebat
Ruricum clausisse diem, proque Igore[41] sceptrum
Prendisse Olegum[42]. Quae nos, o Dire, manebunt
190Fata inquit Scoldus? vix nos nova terra recepit
Hospitio, et iam alias fortuna inquirere coget.
Nosco Olegi iras, nihil is patietur inultum,
Totus ab agnato Rurici sanguine spirans
Vindictam sumet, Chorsae[43] hostia uterque cademus
195Ante diem. Sed quidquid erit, stat numina Divum
Exorare prece, et fuso placare cruore.
Funditur at frustra cruor, et nil numina Divum.
Placantur precibus. Iam proximus arma minatur
Olegus, Dirumque, et Scoldum in castra venire
200Orat, amicitiam[44] vultu mentitus, et ore.
Credulitas nocuit, veniunt in castra rogati,
Utque simul veniunt, simul una morte perire
Olegus iussit; scelus est, sibi regna parasse.
Scoldus ad haec, si quod scelus est, sibi regna parare,
205Non fugimus, mortem sed laeti amplectimur ambo.
Vix ea fatus erat, dat signum Olegus, et ambo
Exangues terram plangunt: vox ultima Scoldi,
Anguis erit — — — tenui nisu pallentis ab ore
Excidit, et multis visa est praesaga futuri.
210At nihil haec Olegi animum, mentemque movebat,
Maiores versat tacito sub pectore curas,
Qua coepti liceat regni protendere fines,
Et porro augere imperium. Severia primum
Opportuna peti visa est: vix eminus arma
215Ostentat, supplex extemplo iussa capessit,
Mox Rodomenses, Kulici, Drewlique[45], Chazaris
Subdita gens quondam, Russis parere coacti.
Hoc rerum auspicio eundis incesserat ardor,
A Danapri gentes bello tentare remotas;
220Ipse etiam Olegus laudis succensus amore,
Nomenque ad seros cupidus transferre nepotes
Ingenti Zargradum adoriri destinat ausu.
Huc rex lustrorum labor, huc mens, curaque tendit
Nulla datur requies, donec bis mille[46] carinis
225Instratus Danapris vix haec iam pondera ferret.
Ergo viam Olegus prono iam flumine carpens,
Pontumque emensus Zargradae sistitur urbi.
Attoniti haerebant Graii, tantumque licere
Mirantur populis, nondum nisi nomine notis[47],
230Et genus insolitum belli, currusque iugales
Instructos velis, lenior quos perferat aura
Quamcunque in partem faciles[48]: hinc missilis ignis
Iniectus tectis, circumque incendia spargens,
Insuetum victos cogit numerare tributum[49].
235Ipsi etiam Thraces, Bessique, et Iazyges acres
Olegum donis onerant, facit accola Ponti
Iussa libens. Victor spoliis, praedaque potitus,
Ingentem clypeum, quo bella ciere solebat,
Pro porta victae defixit[50] postibus urbis,
240Mansura obtenti ex Graiis monimenta triumphi.
Inde remensurus cursum, dare lintea retro
Iusserat; incumbunt remis, et coerula verrunt,
Urbs e conspectu rapitur, terraeque recedunt.
Iamque fere sextum Phoebus diem ab axe revexit,
245Cum procul apparent montes, et regna[51] Thoantis,
Huc, ait, o nautae, huc remis advertite cursum,
Nuper uti Graios, ita nunc virtute Chazaros
Vinci posse ratus, vovitque in litore taurum
Peruno, sua si numen modo vota secundet.
250Continuo aspirant faciles in carbasa venti,
Peneque iam portum laeti, terramque tenebant,
Cum subito pluvias adopertus nubibus auster
Inducens, coetum eripuit, noxque atra labori
Intentos frustra, cursum mutare coegit,
255Rectaque aduersus Danaprim convertere classem,
Qua saxa ex imo fundo prostantia spumas
Torquent, et vastos tollunt ex gurgite fluctus.
Hic socii infesto quassatas turbine naves
Subducunt, silvisque trabes aptare, novosque
260Illisis scopulo pergunt supponere remos.
Interea Olegum varias sub pectore curae
In partes versant, quid tantum numina in iras
Impulerit, cur se coepto desistere cursu
Cogant, et Graiis nolint sociare Chazaros,
265Indeque Russorum invideant clarescere nomen?
Haec dum animo voluit, media sub nocte iacentis
Visa adstare oculis Scoldi umbra, ac talia voce
Cum gemitu mista fari: quid numina demens
Incusas? polluta meo tua dextra, cruore
270Hos classi ventos, tempestatemque ciebat,
Neve unquam possis portus intrare Chazaros,
Anguis erit[52], qui te medium complexus, equoque
Prosiliens laedet, cogetque abrumpere vitam.
Serius at nomen Russorum Taurica noscet,
275Et colet imperium, famamque ad sidera tollet.
Femina erit dux facti, quae plus MATRIS habebit
Quam DOMINAE, quamvis DOMINAE quoque nomen habebit,
Et, quae Maiores longo congesta labore
Parta tenent decora, et famam, in se colliget una.
280Haec illi ventura olim pia numina servant
Proemia, nugatur licet, atque obstacula texat
Livor. Sed prius haec rerum innumerabilis ordo
Excipiet, quae mole sua sex saecla fatigent.
Inde ubi Perunus mediis ignobile lignum
285Provolvetur aquis[53], et divos Olga paternos[54]
Antiqua sede eiectos spoliabit honore,
Et nova religio patriis successerit aris,
Incipiet series rerum se evolvere, sensimque
Ultra hunc, qui editur, se Russia porriget orbem.
290Sanguis Anicanus[55], qua flectit plaustra Bootes,
Primus sternet iter: Casan hinc[56], atque altera ab astro
Quae nomen sumsit[57], quique alta cacumina montium
Iugoriae superant, Woguli, Taugi, Karagussi,
Tungusique[58], et, quos extrema alit Asia, Tchutzki[59],
295Nomina nunc ignota quidem, sed serius olim
Prodenda, Imperio accedent, Russosque sequentur.
Hos Irtisch, Baikalque lacus, tum Lena stupebunt
Conspicuos armis, gressus protendere in austrum,
Molirique urbes, surget Nerschinskoa[60] Schilkae
300Contigua, et nigrum decorans Albissina flumen[61],
Qua prope Mungalicos contingit Dauria[62] fines.
At Seres non haec oculis aspexerit aequis,
Impatiens virtute parem considere iuxta
Se populum, lites primum, tum bella[63] movebit,
305Bella sed optato quae Russus foedere[64] claudet,
Quo regni gazam ingenti ditescere[65] lucro,
Atque novum Oceanum detur, lustrareque terrae
Quin Niphon[66] supra, et Kuriles, et cycladas Umnak[67],
Unde velut nubes, nondum bene cognitus orbis
310Cernitur[68], infesti sulcabunt aequora Russi,
Herculeasque dein transvecti classe columnas,
Tyrrhenum late pelagus, Sestumque, et Abydi
Littora terrebunt, victores Naxus, et Argos
Hospicio accipient, sed nondum Taurica. Multo
315Illa cruore prius stabit, si rite recordor
Ostenta, ut primum regno se Russia nostro
Foederibus divisa tribus coniunxerit alba[69],
Et saxum, quod mole ingens[70] nunc haeret in imo.
Finnorum pelago[71], superas evadet ad auras,
320Huicque insistet eques, gentis stator[72], arduus armis,
Tum victam demum se dedet Taurica, sceptrumque
Agnoscet DOMINAE, quam aetas ventura vocabit
Virtute, et meritis, et vero nomine MAGNAM.
Dixit, et his dictis, Scoldi disparuit umbra,
325Olegusque domum repetens ictu occidit anguis.
Fallor, an haec propiore afflatus Numine Scoldus
Eventura olim signarit tempora vates?
Non fallor, regnum iam Russe capessis avitum,
Saxo insistit eques, gentis stator, arduus armis,
330Et DOMINAE, nomen cui Magnae mundus uterque
Indidit, agnoscit iam tandem Taurica Sceptrum.
Hoc Illa Osmanidum pulsis feliciter armis,
Prensura incedit, Procerum stipante caterua,
Quos olim pulchro conspersos pulvere belli,
335Hostibus extorta ornavit victoria lauro,
Et qui consilio in curas, partemque laboris,
Sit licet Ipsa sibi satis, atque ingentia regni
Pondera sustineat, de nobilitate vocati,
Servant fidum arcano, et non penetrabile pectus.
340Non id blanditiae, metus, aut versutia, mille
Tecta dolis, nec fulvum adeo corruperit aurum,
Tanti est intemerata fides, AVGVSTAQVE Russis.
Hac pompa, nec tam gemmis insignis et ostro,
Quam praecelso animo, tum maiestate verenda
345Concilians populos, quos nuper cruda tenebat
Vinctos barbaries, et non placabilis ira,
Cunctorum vultus in se convertit, et ora.
Non iam prisca illis armorum cura, minaces
Tendere nec gaudent arcus, nec sueta lacertis
350Spicula torquere, et solitis instare rapinis,
Sed, posita feritate, suos iam fingere mores
Hospitum ab exemplo discunt, pompamque stupentes,
In sola fixi DOMINA, mirantur euntem.
355Te quoque, qui hesperium specula moderaris ab alta
Imperium, par maiestate, comesque vocatus
Qui latus AVGVSTAE stipas, pompaeque decorem
Auges? exiliunt viso, et sua gaudia promunt,
Non aliter, quam si celso Gradivus olympo
360Demissus, clypeo, parmaque, et casside demptis,
In medio populi sese mortalibus aequet,
Te, veluti coelo lapsum, Crimaea iuventus,
Quam fama aduentus patriis excivit ab oris,
Te videt, atque oculos nequit exsatiare videndo.
365Et non defuerint forsan, quos Martius ardor
Tentarit tua signa sequi, potiusque sub illis,
Prima rudimenta armorum condiscere, quam sub
Kalka[73] militiae ingratis adscribere nomen.
Hos illorum animis, quae Te, quascunque per oras
370Longinquum si carpis iter, comitatur euntem,
Corporis, atque viae semper fidissima custos,
Lecta cohors iuvenum, quos duris cognita rebus
Virtus, atque fides commendat, suggerit ignes.
Et nisi signa vocent, dentque aera sonantia flammis
375Laetitiae indicium, et populus crebrescat eundo,
Quem coepere locum, cupiant persistere eodem.
Me quoque, nemo vetat, Chersonis visere muros,
Et spectare decus pompae, AVGVSTAMQVE tueri
Iuverit. O! qualem, Superi! succincta virorum
380Agmine, quos Tamesis, Ligerisque, et Rhenus aquarum
Arbiter, extremis oris acciverat, urbi
Se se infert mediam, atque animos, et corda suorum
Demulcens, et agens Romano more triumphum
Laeta subit portam pario de marmore structam.
385Multo illa, et longo dudum sudata labore
In media latuit Paro, et hos spectabat ad usus.
Cum forte Austriadum, solo comitatus Amore,
Has Genius volucri curru pervenit in oras,
Artificemque rudes in marmore ducere sulcos,
390Et formare arcum cernens, quem munera spectent,
Scimus, ait, se seque accingit et ipse labori,
Clamque manus adhibens operi, coelare futuri
Temporis eventus pergit. Dextro latera alveum.
Incidit Danapris, classemque natare per undas,
395In medio locat antennas, his carbasa iungit,
Russorumque aquilis expansas addidit alas,
Fecerat et lenem spirare in carbasa ventum,
Transtra super nautas nudis agitare lacertis
Remos, et tenuem sub remis crescere spumam,
400Vexillum prorae adnectit, puppique magistrum,
Qui clavum regat, et venturam consulat auram.
Non procul hinc rostris super, inque coronide navis,
AVGVSTAE illustres comites illo ordine quemuis,
Quem servate gradum mos est, imponit, et addit
405Cuilibet appositam pompae vestem, oraque prona
In DOMINAM format, credas audire iubentem,
Et cupidos quemvis, nutum, obseruare tuentis.
Parte alia in fluvii ripa, campoque virenti,
More salutantis Rex adstat Lechicus, omnesque
410Attonsi Proceres late fulgentibus armis.
Hinc latus accincti gladiis, hinc deflua talos
Vsque terit vestis, supra caput ardua in auras
Crista micans surgit: sculpit tentoria circum
Diffusa in campis; nec longe a flumine centum
415Tormenta effingit, pyria iam pulvere foeta,
Classis in adventu flammas, sonitumque datura
Laetitiae: in medio convivia lauta parantur,
Russis ante alios subsellia prima reseruat,
Inde locum Lechi capiunt, ignobile vulgus
420Hinc procul amotum temere procumbit in herba.
At, qua se motes spaciosum curvat in arcum,
AVGVSTAE Natum fida cum coniuge, prolesque
Exprimit. Hinc similem Patri, spem gentis et omen,
Caelat Alexandrum, Russis, sed serius olim,
425Ex Aviae norma, leges et iura daturum.
Inde addit Constantinum, qui lumine fixo
Altai[74] montes, et Chinae regna tuetur,
Tum sociat nondum quinquennem[75] utrique sororem.
Circum illos Asiae varias longo ordine gentes,
430Dissimiles vultu, linguis, et vestis amictu,
Huic Pudor, et Charites, et aperto Gratia vultu
Sunt comites, atque hinc longe stans pronuba Iuno
Iam nunc multorum librat connubia regum.
Contra autem studio ingenti, dextraque morante
445Hetruscum fingit iuvenem, quem miserat Arnus,
Et nunc Ister habet, quem regnis fata regundis
Servant, et qui iam spes AVGVSTI impiger aequat.
Olli subflavos crines dedit, osque venustum
Ferre, quod a patris, matrisque ab imagine sumtum
450Conciliet populos, tenerumque inspiret amorem,
Quem tamen armorum, magno ducente magistra,
Temperet ex aequo studium. Prope fecit Elisam
Adstare, et sponsum aeterno sibi nectere vinclo,
Progeniemque omnem stirpis, serosque nepotes,
455Innocuas animas, sublustri condidit umbra.
Ter quoque tentabat, sed maiestate retractus
Destitit AVGVSTOS coelare, manumque repressit.
Sic ornata stetit moles, oculosque tuentum
Plures visa dies tenuit, cum ligna profectui
460Edita totam urbem luctu, lacrimisque replebant.
Crimaeam spectabat iter: ruit ilicet omnis
Turba, et quisque suo iam munere functus, euntes
AVGVSTOS praeit, et sequitur lateque patentes
Explorat campos, ne quis fortasse latentes
465Struxerit insidias; sed enim Fortuna, comesque
Antevolat. Fama atque matura procul arcet inanem
Iamque Perecopiam ventum qua Pontus utrinque
Infusus terram spatio discriminat arcto,
Transmissaeque pylae, longisque ambagibus actos,
470Hospitio tandem Batschisaraia recepit.
Interea adventus iam dudum didita fama
Implevit laetis cupidas rumoribus urbes.
Nec mora, Murzarum[76] properat genus omne, remotis
Concurritque locis, quos Karasbasara, Goslov,
475Et Baluklava, et Karasu, tum Caffa, Keretque[77]
Progenuit, vultuque, et laeta voce per auras
Gaudia testati, atque animis concordibus omnes
Iuravere fidem DOMINAE, datur undique signum
Laetitiae, et festis collucent ignibus urbes,
480Crimaeamque ipsam melior iam pervolat aether.
Atque haec diversa penitus dum parte geruntur,
Vndique conferto se stipans agmine turba
Confluit, intentisque oculis spectacula nondum
Visa stupet: sed, quos aegre retinere potestas,
485Innocuum pueri genus, innuptaeque puellae
Praeripiunt senibusque locum, et primo ordine capto
Attoniti mirantur, hiulcisque oribus adstant
Vix animam prae laetitia, et novitate trahentes.
Quos Hadschi senior, captato tempore, dictis
Increpat, et, quid vos, inquit, queis gaudia curae
490Sunt alias, nunc, cum tempus quoque suadet, inertes
Stertitis et vacuas frustra consumitis horas?
Quin agite, et DOMINAM quique in sua vota vocantes,
Quod reliquum est, patriis hilares traducite ludis.
Sic Hadschi pueros, nec segnior Hemka puellas
495Parte alia stimulat. Dictis arrecta iuventus
Sponte ad nota sibi consertim gaudia currit,
Atque aliam pueri seriem, seriemque puellae
Efformant aliam; dant sistrum et tibia signum.
Ilicet alterna modulantes carmina voce
500Concelebrant DOMINAM: populos quot vicerit armis,
Quotve olim partos confecta pace triumphos
Egerit, ut turgens hostili sanguine Pruthus,
Bistonidum scuta, et foedata cadavera tabo,
Hastasque, et gladios prono devexerit alveo,
505Vtque benigno hostes, si quos sibi foedere iunxit,
Accipiat vultu, quamve hi servire parati,
Certarim, et cupide, faciles mandata capessant,
Invictosque duces, coelo quos Martia virtus
Addidit, et tanta gaudent, certantque mereri
510Sub DOMINA, gentesque novas, orbemque repertum
Trans mare hyperboreum, qua algens glacialia regna
Vrsa tenet. Nec te felicem, Taurica, cantu
Praetereunt, laetasque imo de pectore voces
Ingeminant: TIBI SE AETERNVM CRIMAEA VOLENS DAT,
515ET DICAT. Inde leves pro gentis more chorea
Ducunt, diversa pueri parte, atque puellae,
Implexique manus tenui sua corpora motu
Explorant, ut, cum Zephyri par prata vagantur,
Molliter aspirant foliis, sic leniter illi
520Subsiliunt primum, mox aequis passibus inter
Se cogunt, ventoque pares vertuntur in orbem,
Dimissis rursum sociis, utrinque recedunt,
Et redeunt iterum, gyrosque resumere pergunt,
Commutantque vices, ut primum tibia, sistrumque
525Inflexere modos, iamque has, iam rursus in illas,
Sensim flectuntur vario glomeramine partes.
Ductor erat genius, certe mihi visus adesse,
Namque obscura aliis credunt se cernere vates,
Visus adesse, inquam, genius, vultu, oreque prorsus
530Illi consimilis, cui pulchrum nomen adhaesit
Crimaei[78]. Hoc ductore suos cum flectere gyros,
Inque vicem properant versa statione redire,
Sensim AVGVSTORVM describunt nomina motu,
AVGVSTAE nomen pueri, AVGVSTIQVE puellae
535Mysterii expertes; sed ubi se ductor in auras
Sustulit, et tenui depromsit nomina voce,
Qualem ferme Echo iam languida reddere suevit,
Illico vulgatus rumor, populique per ora
Diditus, AVGVSTOS, dapibus, mensisque repostis
540Excivit: fama adventum praeverrit, et omnis
Turba suis divisa locis iusto ordine, vocem
Gaudiaque interea pressit, saltansque iuventus,
Submisso AVGVSTOS vultu venerata, quievit.
Atque hic longaevus, cui sexagesima pridem
545Aestas transacta elt, Murzarum sanguine clarus,
E medio populi se trudens agmine, coram
AVGVSTA stitit, et bipatentem mystaca mulcens,
Tartarico exorsus sermone, o Maxima, dixit,
Quas Europa colit, Reginarum, haud sine Divum
550Numine Te MATREM cupimus, DOMINAMQVE veremur.
Namque mihi haec olim patruus praedixerat Achmeth,
Dum PETRVS, magnum, sed formidabile nobis
Nomen, Cimmeriam cum milite venit ad urbem[79],
Cunctaque torrenti similis, qui monte volutus
555Praerupto, fuerint quaecunque, obstacula sternens,
Et campis dominans molem diffundit aquarum,
Perculit, et cladem vicino in littore[80] sistens,
Tetrorem late sparsit victricibus armis,
Nos frustra interea fidentes viribus, ausi
560Contra ire, et turmas insani opponere nostras,
Sed miseri prensare fugam, et montana coacti
Quaerere, qua sese Iarimstambolia[81] tollit,
Atque hic more ferae, silvestribus abditi in antris,
Spemque metumque inter latitamus, donec abisse
565Certus victorem rumor retulisset ad aures,
Tunc ego, vera etenim fabor, iuveniliter ardens,
Suasit et ipse pudor, postremas carpere turmas
Optabam, similisque mihi iam stabat in armis
Pubes, cum me Achmeth medium complexus, abire
570Conantem vetat, et, quae te in discrimina demens
Praecipitas, inquit, maiora heu! viribus audes.
Diversa his nostrae est pugnandi norma, modusque,
Et nil profecturo adversum nitimur ausu,
575Nos gaudemus equis, celeresque, ut signa revulsit
Hostis, cedentem lequimur, fugimusque sequentem
Qua cui facta via est: nos sueti vivere rapto,
Nullo homines miseros capimus discrimine, captosque
Iu pecudum numero, aut his quoque peius habemus
580Humani expertes sensus, nec cura futuri
Nos tangit, fortuna vicem ne aversa rependat.
Contra acies illi struere, et dispescere turmas,
Cogereque in cuneum si res fors poscat, et usus,
Sumere iam Lunae formam, iam tendere late
585Cornua, quadrato[82] rursus sese agmine in arctum
Contrahere, obnixuque suo removere phalanges
Hostium, et ordinibus norunt confidere densis,
Haud facile arrepta semel ex statione movendi.
Vt saxum, quod forte abruptum ex vertice montis
590Labitur, et toto se pondere fixit in alga,
Non id ventorum rabies, non ulla procella
Hinc moneat, sed contra omnem vim mole sua stat.
Sic durum hoc hominum genus est. Si proelia miscent,
Non temere, ut nobis mos est, concurrere, verum
595Arte virum conferre viro, nec pectore pugnam
Averso ordiri suevere, in cuncta parari,
Si forte occurrant subito discrimina, murique
Instar consistunt, tum sensim tendere in hostem
Vna omnes, pariterque suas coniungere vires.
600Et quamquam primum varios hinc inde ciere
Assultus soleant, finis tamen omnibus idem,
Oppositas toto perrumpere robore turmas,
Atque movere loco pugnae, palmaque potiri,
Et, quae res nobis ignota est, parcere victis.
605Quare age, et adversum noli contendere fata,
Adveniet tempus, modo si praesaga futuri
Mens non me ludit, veniet sed serius illud,
Quo gens haec nostris olim dominabitur oris,
Atque aliam terrae formam, populoque dabit. Tum
610Te fortunatum, fuerit si vita superstes.
Haec AVGVSTA mihi patruus memoraverit Achmet,
Sive illi hoc genius, sive adstans Taurica virgo
Indidit in somnis, vatem non vana loquutum
Eventus rerum docuit, luxque ista, beatis
615Accensenda, arcto qua nos Tibi foedere iungis.
Plura loqui cupidum sublatus ad aethera clamor
Vulgi interrupit, vitam, longosque precantis
AVGVSTAE, AVGVSTOQVE annos, sua vota puellae
lungunt immixtae pueris, et carmina rursus
625Alternis celebrant, patrias iterantque choreas.
Ecce autem haec inter, dictu mirabile, claro
Lapsus ab axe fragor, sequitur lux aurea rubrae
Permista, et tenui divergens syrmate ad austrum
Signat iter, Pontique freto prolapsa dehiscit,
630Qua sua Chalcedon multos iam fessa per annos
Rudera monstrat, inane gerens per secula nomen.
Attoniti haerebant omnes, praesaga futuri
Omina volventes animo, fatale diei
Neu quid portendant, aut turbent gaudia luctu,
635Cum binae subito liquidas se tollere in auras
Parte illa, qua lux, et lucis syrma videri
Desierat, sunt visae aquilae, varioque volatu
Fatidicos supra Euxinum describere gyros,
Tum recta ad notae Chersonis tendere littus,
640Multarum augurium rerum, coecosque ferentes
Secum una eventus, quos olim tempus, et ipsum
Par AVGVSTORVM, posito velamine, pandet.
Notae
recensere- ↑ Chazari videntur iam in exitu saeculi VII. Tauricam incoluisse. Nam Anastasius Bibliothecarius Hist. pag. 110. non obscure prodit, Bosphorum urbem fub Absimaro Tiberio iuris Chazarici fuisse.
- ↑ Qui in hac opinione sunt, utuntur testimonio Constantini Porphyrogeniti cap. 38. de administrat. Imperii, qui Hungaros eum Chazaris triennio habitata memorat, nulloque interprete usos.
- ↑ Hos Chazaris tributarios fuisse, colligitur ex Nestore, vetustissimo rerum Russicarum scriptore ad annum Christi 883.
- ↑ Nunc Ingulus, olim Constantino Porphyrog. Chydmus, et Chyngilus dictus.
- ↑ Severia anno 884. prohibita est ab Olego Chazaris tributum solvere, ut habet Nestor in chronico. Lebedia regio ab Hungarorum Duce nomen Lebedia obtinuit teste Porphyrogenito.
- ↑ Chagan, vel Chan is dictus est, qui Chazaris summa potestate praefuit, quod nomen etiam deinceps in Crimaea obtinuit.
- ↑ Quem Graeci scriptores vocant Arcesilan, rectius ab Haitono, et Abulfeda dicitur Arzlan, quod idem est cum Hungarico Orosxlany, et nobis leonem notat.
- ↑ Anastasius Biblioth. refert a Justiniano II. Theodoram sororem Chagano Chazarorum nuptui esse traditam.
- ↑ Europam enim magnitudine sua superat, ut adeo opinione omnium sit imperium totius orbis maximum. Ducto a Riga initio usque ad portum Petripauli in Kamtschatka complectitur in longum 1909. milliaria.
- ↑ Ruriki, a quo Russici Imperii incunabula sumuntur, initium Nestor figit ad an. 861.
- ↑ Princeps Schtscherbatow Hist. Russ. Tom. I. pag. 241. affirmat, Slavos Novogrodienses facile 100 000. militum potuisse sub signa cogere.
- ↑ Hinc eodem teste proverbium vulgi natum: quis contra Deum, et magnam Novogrodam?
- ↑ Bellorum civilium, quae ex cupiditate dominandi orta sunt, meminere Nestor in chronico, et Lomonossow Hist. vet. Russ. Parte I. cap. 10. pag. 69.
- ↑ Erat is teste Schtscherbatow Novogrodiensium Consul.
- ↑ Alias etiam Varangi, et Varaegi dicti. Qui fuerint non convenit Scriptoribus. Ibraeus ex Danis, Suecis, et Norvegis conflatos putat, Lomonossow contra Slavici generis fuisse censet. At potior opinio hodie obtinet, fuisse maris accolas cis Balthicum inter Dünam et Vistulam. Vide Büschingii Magazin Tom. XVI. a pag. 327. Fuere etiam Imperatoribus Orientis Βαράγγοι pro custodia corporis delecti.
- ↑ Nicon Patriarcha memorat ad annum 859. tributum, quod Varengi petebant, negatum a Novogrodiensibus fuisse, quod indicio est, illos rerum aliquando isthic potitos esse.
- ↑ Lomonossow cit. op. pag. 57. et Praetorius in orbe Gothico Lib. 2. cap. 2. Cet. Müllerus mavult Vistulam intelligi. Utrumvis sit, constat ex geographo Ravennatensi, quem Muratorius contra Hieron. Rubeum saeculo IX. floruisse evicit, Roxolanos, seu Rossolanos, in Prussia sedes habuisse.
- ↑ Huius nominis pacificationi inter Igorem Russorum Principem, et Romanum Orientis Imperatorem anno 945. initae inter ceteros Legatos subscriptus legitur. Vid. Collect. rerum Russic. Tom. I. pag. 413.
- ↑ In hanc fere sententiam Legatos fuisse locutos, scribunt Princeps Schtscherbatow cit. Tom. pag. 243. et Lomonossow cit. Part. pag. 69.
- ↑ Hunc ex Varengis primum fuisse affimat Nestor in chronico.
- ↑ Sineus et Truvorus fratres Rurici erant, eodem Nestore, aliisque, qui res Russicas scripsere, testibus.
- ↑ Fuit id apud Russos olim Idolum Iovi simile, quod tonitrui, et fulmini praeesse credebatur. Truncus simulacri erat e ligno affabre elaboratus, caput ex argento, aures conflatae ex auro, pedts de ferro cusi; manibus gestabat lapillum, gemmis igneo colore fulgentibus adornatum, ipsum fulmen repraesentantem. In haec verba schediasma chronico Nestoris adiectum.
- ↑ Idem schediasma: ex adversa simulacri parte, perennis servabatur ignis, qui si forte per negligentiam sacerdotis fuisset exstinctus, sacerdos ille, tamquam inimicus deo, suo capite luebat.
- ↑ Perkun apud Prussos idem erat, qui Russis Perun, ut Lomonossow ait cit. op. pag. 55.
- ↑ Nestor scribit Ruricum ad Ladogam domicilium fixisse.
- ↑ Idem Sineum ad lacum Bieloseram consedisse memorat.
- ↑ Sunt, qui urbem Isborsk serius a Truvoro structam putent. Ceterum utroque fratre post biennium exstincto, Ruricus solus regnavit.
- ↑ Sicut Russi suum nomen Slavis Novogrodiensibus, ita hi vicissim illis suam linguam communicasse creduntur.
- ↑ Rem nauticam praecipue coepit colere Petrus Magnus constitutis in Olonecz, et Woronecz officinis ad construendas maritimas naves, quemadmodum in vitae suae ephemeridibus adnotaverat. Ipse tantas Princeps Sardami apud Hollandos inter fabros nauticos, velut unus ex eorum gremio, asciam gestare, et operi manum admovere, non infra suam dignitatem esse censuit. D. Mannstein Zusätze der russischen Geschichte pag. 674-76. addit, Petrum etiam in provincia Archangeli, et Petropoli navales officinas constituisse.
- ↑ Hos populos ab Rurici advento Varengis subiectos fuisse, Nestor perhibet. Krivici ad urbem Polosz, Wesani ad album lacum, et Muromenses ad Occam fluvium degebant, ad Rostoviam vero Merani fuere.
- ↑ Uterque ex primis Varengorum erant, teste Nestore, si non sanguine fratres, certe consensione animorum ad novum regnum condendum, quod illos moliri voluisse, idem Nestor affirmat.
- ↑ Constantinopolis, ut Nestoris editor observat, Russis dicebatur Zargrad, quasi urbs Czari, seu Imperatoris.
- ↑ Tot lembis a Diro, et Scoldo Constantinopolim serius postea fuisse tentatam sub Michaele II Imperatore, refert Nestor ad an. 864.
- ↑ Hoc nomine Russi olim Deum aeris, serenitatis, et procellarum appellabant.
- ↑ Wichor idem est, qui Poswisd, ut habet supra memoratum schediasma Nestoris chronico additum.
- ↑ Desna fluvius Danapri confluens, recta Kioviam ducit.
- ↑ Ita deus, qui frugibus credebatur praeesse Russis olim dictus est.
- ↑ Refert Nestor, dum Dirus cum Scoldo Danapri veheretur, excensionem fecisse, visaque ex monte Kiovia allectos esse, ut ibidem domicilium figerent.
- ↑ Idem memorat, Kiovienses utrique imperium sponte obtulisse.
- ↑ Hoc nomine antiquitus Russis veniebat deus felicitatis, et laetitiae.
- ↑ Fuit is Rurici filius impubes.
- ↑ Rurico sanguine iunctus, quem moriturus filio tutorem constituit. Is pro Igore rem publicam cum laude, factaque provinciarum accessione, usque ad an. 913 administravit, ut Princeps Schtscherbatow Tab. geneal. pag. 9. in praefat. testatur.
- ↑ Ex eorum numero apud Russos deus, cui victimae caedebantur.
- ↑ Narrat Nestor ad an. 882. Olegum iter cum exercitu in Graeciam simulasse, eamque ob causam utrumque excivisse Kiovia, qui Olegum paucis comitati salutarint. Sed cum adessent, Igorem, quem vinis gestabat, vtrique ostendit, eumque illius, quam occupasset, terrae haeredem esse, dicebat, quibus dictis utrumque trucidari iussit, sedemque Novogrodo Kioviam transtulit.
- ↑ Has gentes ad pendendum tributum ab Olego coactas fuisse, Nestor refert.
- ↑ Idem Nestor ad an. 907. perhibet, praeter copiosum equitatum terrestri itinere profectum, 3000. naves ab Olego ad oppugnandam Constantinopolim adductas fuisse.
- ↑ Russi quidem iam sub Diro et Scoldo, dum Constantinopolim tentarunt, Graecis noti erant, non item populi ab Olego adducti, quales erat Tschudi, Krivici, Merani, Radimici, Vatici, Dulebeni etc. de quibus Nestor ad aa. 904 — 907. pluribus agit.
- ↑ Affirmat Nestor, currus ab Olego ita instructos fuisse, ut aspirante vento, equorum loco, velis moveri potuerint, quorum ope suburbia Constantinopolis incensa fuerint.
- ↑ De tributo a Graecis pendendo ita inter cetera conventum, ut cuivis Russo soluerentur 12 Grivi, Fuere autem in quavis navi 40. Russi. Itaque cum fuerint naves 9000. tributum universe, demto equitatu, confecit 960 000. Grivos. Erat autem Grivus, si editori Nestoris credimus, idem cum vetere libra Russica.
- ↑ Addit Nestor praeterea, Olegum auro, frugibus, vino, aliisque donis a Graecis excultum, fuisse.
- ↑ Chersonesus Taurica, in qua olim Thoas regnabat.
- ↑ Monitus erat Olegus a vate, equum, quem charissimum habebat, mortis illius causam futurum. Comperto, equum interiisse, a quo sibi hactenus summo studio caverat, volens vatem mendacii arguere, cadaver accessit, equique caput pede pulsavit, cum inde prosiliens anguis pedi illius se implicuit, et Olego vulnus lethale indixit, ex quo haud multo post obiit. Haec ad an. 91?.
- ↑ Schediasma, cuius supra mentio facta est, memorat Wladimirum cognomento Magnum, post suscepta Sacra Christiana, mandasse, ut Perunus caudae equorum alligatus, in Borysthenem praeceps ageretur, constitutis duodecim satellitibus, qui abeuntem fustibus verberarent.
- ↑ Fuit Olga Igoris uxor, quae anno 948. Constantinopoli Sacris Christianis initiata est.
- ↑ Anica Strogonof mercator Russus, qui salinas in provincia Archangeli curabat, primus cum iis, qui ultra montes Iugorios degunt, notitiam contraxit, a quibus pretiosas pelles levi pretio emebat. Collectae ex his divitiae invidiam illi conflarunt. Itaque metu ductus, rem ommem Iwano Wasiliewitschio Russorum Czaro detexit, qui ea occatione usus, ditiones sensim in Asiam proferre coepit.
- ↑ Regnum Casan idem Czarus occupavit anno 1752. aut, ut vult D. Coxe, Neue Entdeckungen der Russen zwischen Asien, und America Part. II, pag. 313. anno 1558.
- ↑ Astracanum idem Czarus anno 1554. in potestatem redegit.
- ↑ Siberiae magnae populi usque ad Kamtschatkam diffusi, qui Russis parent. Vid. Fischeri Einleitung in die sibirische Geschichte.
- ↑ Hi quidem nondum Russis obnoxii sunt, ut D. Coxe scribit, non procul tamen videntur abesse, ut obedientiam profiteantur.
- ↑ Urbs ad fluvium Nertscha, qui in Schilkam influit, a Russis condita. Sinis Nipchou dicta, celebris a pace inter Russos, et Sinas confecta.
- ↑ Alias Amur dictum, Sinis vero Helong-Kiang, et Tartaris Sangalien-oula. Ad hunc fluvium Russi urbem Albissinam condidere, unde dissidia cum Sinis orta.
- ↑ Is regionis tractus, qui ab extremo Mungalorum in Septemtrionem limite initium sumit. Daur enim Mungalis limitem notat, ut est in Witsens Noord en Oost Tartarye etc. twede druck pag. 89.
- ↑ Belli huius complures meminere, in primis P. Gerbillon Iesuita Gallus in epistola ad P. de la Chaise, qui Ludovico XIV. Galliarum Regi a sacris confessionibus erat. Isthic de Russis loquens in haec verba prosequitur: qu'ils sont enfin trouvés voisins des états de l'Empereur de la Chine, et s’etoient meme etablis dans une province, que ce Prince pretend lui appartenir, et y avoir bâtir une Fortresse, qui les renvoit les maitre de la chasse des marters, zibellines, et autres animaux, dont les peaux sont les fourures les plus precieuses, que nous connoisons, et dont il y a tres grande quantité dans cette province. Et cela c’est qui a donné occasion à la guerre, qui est entre les Moscovites, et les sujets de l’Empereur de la Chine depuis environs 30. ans.
- ↑ Pax missis utrinque Legatis confecta est. Ex parte Russorum erat Fedor Alexievicz Golowin Siberiae Praefectus, ex parte vero Sinarum, Samagatu, Tumchan, et Imperatoris Cam-by avunculus. Legationis comitatam idem Gerbillon ita describit: le notre est tel, qu’ il y a avec nous plus de 8. au 9000. hommes, quoi qu’il y ait que 3000. soldats effectifs, et environs 150. Mandarins, le reste n’etant que valets. Cet gens de vices 12. à 15. milies chevaux, environs 3000. Chameaux, 100. grandes barques, et pres de 50. pieces de canon etc. Les Plenipotentiaires Moscovites sont aussi venus avec assez grand equipage, plus propres et plus magnifiques que les notres en leurs personnes, habits etc. mais aussi leur suite est sans comparaison moins nombreuse. Ad pacem, quae anno 1689. die 3. Sept. in urbe Nerschinskoa, constitutis utriusque Imperii limitibus coaluit, feliciter terminandam multum operae contulerant duo lesuitae, nempe dictus iam Gerbillon, et Pereyra Lusitanus, quos Imperator Cam-by interpretes in hac pacificatione constituit, ut rursum Gerbillon scribit: les Plenipotentiaires Moscovites nous ont promis de leur part, que les grand Ducs leur maitres apprenant les bonnes services, que nous leurs avons rendus, tant à la Cour de Pekin, que dans ces conferences, ils ne manqueront pas de favoriser notre Compagnie en Moscovie.
- ↑ Pax anni 1689. interrupta fuit saeculo XVIII. ad quam redintegrandam anno 1719. missus Pekinum fuit Ismailoff, qui rem eo adduxit, ut ei liceret Laurentium Longe, qui Russorum curam haberet, Pekini relinquere. Verum anno 1722. rursum dissidia orta, ad quae componenda Ragusinskio, ortu Dalmatae, legatio decreta est anno 1797. qui pacato Sinarum Imperatore, foedus anni 1689. prolongato Russici Imperii limite, feliciter instauravit. In hoc foedere ratio mercatus praecipue est habita. Indultum Russis, ut societas (Caravana) mercatorum, quorum numerus ultra 200. non excrescat, omni triennio Pekinum veniret, quod ingenti cum lucro factom esse, nullum dubium est: privatis vero solum in limitibus ad Kiachtam, et Zuruchaitu mercari liceret. Indultum ad haec, ut Russis licitum edet, templum Pekini struere, cuius curam quatuor Sacerdotes haberent, additis aliquot adolescentibus, qui linguam sinicam discerent, olim interpretes futuri. Ceterum mercatus anno 1759. penitus fuit interruptus, qui anno demum 1780. sub CATHARINA II. pristino flori restitutus fuit.
- ↑ Incolae Iapones suam insulam Niphon appellant.
- ↑ Una ex praecipuis insulis vulpinis: Kuriles infra Kamtschatkam iacent. Ceterum insulae hae, ut Cel. Forster 𝔊𝔢ſ𝔠𝔥𝔦𝔠𝔥𝔱𝔢 𝔡𝔢𝔯 𝔢𝔫𝔱𝔡𝔢𝔠𝔨𝔲𝔫𝔤𝔢𝔫, 𝔲𝔫𝔡 ſ𝔠𝔥𝔦𝔣𝔣𝔞𝔥𝔯𝔱𝔢𝔫 𝔦𝔫 𝔑𝔬𝔯𝔡𝔢𝔫 pag. 549. refite existimat, merito archipelagus Catharinae II. appellari deberent.
- ↑ Americam supra Tschutskos non longe ab extremo Asiae angulo distare, dicitur Cl. Beering, et Tschirikow anno 1741. detexisse. D. Steller itineris socius vidit in littore, ad quod applicuerant, catenam montium, qui in apice nivibus tecti, in crepidine autem silvis consiti erant, longissime tendi, item aves, et herbas, quae soli Americae propriae dicuntur esse, tum incolas etiam, qui hospitibus amicitiae, et pacis causa tabacam fumariam offerant, quod nuspiam alibi, quam in America Septemtrionali usitari aiunt. Quae argumenta licet D. Coxe non videantur satisfacere, tamen ex navigationibus D. Cook iam compectum est, peninsulam, quam Russi Aljaska vocant, partem esse continentis Americae, quae Tschutskis iam pridem videtur fuisse cognita. Siquidem D. Pleisner fasti sunt, se cum Americanis mercari, ad quos iter sex dierum esset, idque sic ab se fieri, ut quavis nocte in aliqua insula intermedia quiescere possint: Ad Californiam quoque Russos tempestate appulsos esse, testatur P. Caspar Miraglia, Missionarius Iesuita, ut est in additamentis itinerarii Franc. Xav. Veigl. pag. 337. idque anno 1761. Forte fuerit navis illa, de qua D. Pallas in haec verba scribit: ferner wurde im August 1760. 𝔢𝔦𝔫 𝔖𝔠𝔥𝔦𝔣𝔣 𝔳𝔬𝔪 Terentii Tschebaew 𝔞𝔲𝔰𝔤𝔢𝔯𝔲𝔢ſ𝔱𝔢𝔱, 𝔪𝔞𝔫 𝔥𝔞𝔱 𝔞𝔟𝔢𝔯 𝔳𝔬𝔫 ſ𝔢𝔦𝔫𝔢𝔯 𝔉𝔞𝔥𝔯𝔱 𝔨𝔢𝔦𝔫𝔢 𝔑𝔞𝔠𝔥𝔯𝔦𝔠𝔥𝔱. Anni utcunque congruunt.
- ↑ Alba Russia Imperio Russico sub CATHARINA II. penitus asserta est, tametsi iam prius anno 1653. ab Alexio Michaelowitsio occupata, et foedere Andrussoviensi anno 1667. tum pace Moscovitica an. 1685. Russis confirmata esset.
- ↑ Erat id 42 pedes Parisinos longum, latum vero 27. et 21. altum. Pondus saxi tricies centenorum millium librarum, et amplius fuisse dicitur.
- ↑ Latuit id in sinu Finnico, viginti milliaribus a Petropoli repertum, et a.Comite Carbury, alias Lascary dicto extractum ex fundo, in quo ad altitudinem 15. pedum haerebat.
- ↑ PETRVS M. cuius statuam equestrem ex aere fusam saxo illi affabre elaborato, tanquam basi, Imperatrix aeternae Principis illius memoriae Petropoli in foro Petri die 7. Augusti locari iussit, addita inscriptione Russica et Latina: PETRO I. CATHARINA II. ANNO M.DCC.LXXXII.
- ↑ Hoc nomine Tartari Crimaeani suum supremum belli Ducem dicunt.
- ↑ Alias etiam Altag, et Echtag vocantur, quasi dicas montes aureos: de his Iustinus in excerptis legationis Zemarchi ad Moccanchanum agit.
- ↑ Alexandra Paulowna nata est 9. Aug. 1783.
- ↑ Hoc nomine Tartari Crimaeani suos Nobiles compellant.
- ↑ Nomina praecipuarum urbium peninsulae. Postrema aliis scribitur Kersch et Gjersch, olim, dum Graecis parebat, verisimiliter urbs Bosphorus, et Caffa dicta Theodosia.
- ↑ Princeps Dolgoruki, cuius de Imperio Russico merita postremo praecipue bello Turcico comparata, illi ab Augusta nomen Krymskoi, seu Crimaei conciliarunt, ad morem Romanum, qui a devictis provinciis nomina victoribus indidere. Obiit anno 1782.
- ↑ Kersch ad fretum ex opposito insulae Taman, olim Bosphorus Cimmerius.
- ↑ Petrus M. anno 1699. ex Azov solvens, classem duodecim navium ad urbem Kersch applicuit, coegitque Praefectum eius urbis Hasanum, ut Legatum Russicum Vikrainczowitschium mari Constantinopolim ire pateretur, ut ipse Czarus in suo diario Parte 1. § 5. pag. 9. notavit. Crimaeam vero ipsam Burchardus Cristoph. Münich, supremus armorum apud Russos Praefectus anno 1736. ingressus, vastitatem usque ad urbem Batschisarai circumtulit, quem anno sequente secutus Lascy, Chamum Tartarorum ad urbem Karasbasar, inito proelio, profligavit.
- ↑ Vrbs Caffa, Turcis Iarimstambol, quali parva Constantinopolis, dicta.
- ↑ Hanc formam Münich, dum Crimaeam ingressus est, in itinere ut plurimam tenuit.