Quantum redactiones paginae "Metamorphoses (Ovidius)" differant
| [unchecked revision] | [unchecked revision] |
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Linea 215:
1:198 struxerit insidias notus feritate Lycaon?'
1:199 Confremuere omnes studiisque ardentibus ausum
1:200 talia deposcunt: sic, cum manus inpia saevit
1:201 sanguine Caesareo Romanum exstinguere nomen,
1:202 attonitum tantae subito terrore ruinae
1:203 humanum genus est totusque perhorruit orbis;
1:204 nec tibi grata minus pietas, Auguste, tuorum
1:205 quam fuit illa Iovi. qui postquam voce manuque
1:206 murmura conpressit, tenuere silentia cuncti.
1:207 substitit ut clamor pressus gravitate regentis,
1:208 Iuppiter hoc iterum sermone silentia rupit:
1:209 'ille quidem poenas (curam hanc dimittite!) solvit;
1:210 quod tamen admissum, quae sit vindicta, docebo.
1:211 contigerat nostras infamia temporis aures;
1:212 quam cupiens falsam summo delabor Olympo
1:213 et deus humana lustro sub imagine terras.
1:214 longa mora est, quantum noxae sit ubique repertum,
1:215 enumerare: minor fuit ipsa infamia vero.
1:216 Maenala transieram latebris horrenda ferarum
1:217 et cum Cyllene gelidi pineta Lycaei:
1:218 Arcadis hinc sedes et inhospita tecta tyranni
1:219 ingredior, traherent cum sera crepuscula noctem.
1:220 signa dedi venisse deum, vulgusque precari
1:221 coeperat: inridet primo pia vota Lycaon,
1:222 mox ait "experiar deus hic discrimine aperto
1:223 an sit mortalis: nec erit dubitabile verum."
1:224 nocte gravem somno necopina perdere morte
1:225 comparat: haec illi placet experientia veri;
1:226 nec contentus eo, missi de gente Molossa
1:227 obsidis unius iugulum mucrone resolvit
1:228 atque ita semineces partim ferventibus artus
1:229 mollit aquis, partim subiecto torruit igni.
1:230 quod simul inposuit mensis, ego vindice flamma
1:231 in domino dignos everti tecta penates;
1:232 territus ipse fugit nactusque silentia ruris
1:233 exululat frustraque loqui conatur: ab ipso
1:234 colligit os rabiem solitaeque cupidine caedis
1:235 vertitur in pecudes et nunc quoque sanguine gaudet.
1:236 in villos abeunt vestes, in crura lacerti:
1:237 fit lupus et veteris servat vestigia formae;
1:238 canities eadem est, eadem violentia vultus,
1:239 idem oculi lucent, eadem feritatis imago est.
1:240 occidit una domus, sed non domus una perire
1:241 digna fuit: qua terra patet, fera regnat Erinys.
1:242 in facinus iurasse putes! dent ocius omnes,
1:243 quas meruere pati, (sic stat sententia) poenas.'
1:244 Dicta Iovis pars voce probant stimulosque frementi
1:245 adiciunt, alii partes adsensibus inplent.
1:246 est tamen humani generis iactura dolori
1:247 omnibus, et quae sit terrae mortalibus orbae
1:248 forma futura rogant, quis sit laturus in aras
1:249 tura, ferisne paret populandas tradere terras.
1:250 talia quaerentes (sibi enim fore cetera curae)
1:251 rex superum trepidare vetat subolemque priori
1:252 dissimilem populo promittit origine mira.
1:253 Iamque erat in totas sparsurus fulmina terras;
1:254 sed timuit, ne forte sacer tot ab ignibus aether
1:255 conciperet flammas longusque ardesceret axis:
1:256 esse quoque in fatis reminiscitur, adfore tempus,
1:257 quo mare, quo tellus correptaque regia caeli
1:258 ardeat et mundi moles obsessa laboret.
1:259 tela reponuntur manibus fabricata cyclopum;
1:260 poena placet diversa, genus mortale sub undis
1:261 perdere et ex omni nimbos demittere caelo.
1:262 Protinus Aeoliis Aquilonem claudit in antris
1:263 et quaecumque fugant inductas flamina nubes
1:264 emittitque Notum. madidis Notus evolat alis,
1:265 terribilem picea tectus caligine vultum;
1:266 barba gravis nimbis, canis fluit unda capillis;
1:267 fronte sedent nebulae, rorant pennaeque sinusque.
1:268 utque manu lata pendentia nubila pressit,
1:269 fit fragor: hinc densi funduntur ab aethere nimbi;
1:270 nuntia Iunonis varios induta colores
1:271 concipit Iris aquas alimentaque nubibus adfert.
1:272 sternuntur segetes et deplorata coloni
1:273 vota iacent, longique perit labor inritus anni.
1:274 Nec caelo contenta suo est Iovis ira, sed illum
1:275 caeruleus frater iuvat auxiliaribus undis.
1:276 convocat hic amnes: qui postquam tecta tyranni
1:277 intravere sui, 'non est hortamine longo
1:278 nunc' ait 'utendum; vires effundite vestras:
1:279 sic opus est! aperite domos ac mole remota
1:280 fluminibus vestris totas inmittite habenas!'
1:281 iusserat; hi redeunt ac fontibus ora relaxant
1:282 et defrenato volvuntur in aequora cursu.
1:283 Ipse tridente suo terram percussit, at illa
1:284 intremuit motuque vias patefecit aquarum.
1:285 exspatiata ruunt per apertos flumina campos
1:286 cumque satis arbusta simul pecudesque virosque
1:287 tectaque cumque suis rapiunt penetralia sacris.
1:288 si qua domus mansit potuitque resistere tanto
1:289 indeiecta malo, culmen tamen altior huius
1:290 unda tegit, pressaeque latent sub gurgite turres.
1:291 iamque mare et tellus nullum discrimen habebant:
1:292 omnia pontus erat, derant quoque litora ponto.
1:293 Occupat hic collem, cumba sedet alter adunca
1:294 et ducit remos illic, ubi nuper arabat:
1:295 ille supra segetes aut mersae culmina villae
1:296 navigat, hic summa piscem deprendit in ulmo.
1:297 figitur in viridi, si fors tulit, ancora prato,
1:298 aut subiecta terunt curvae vineta carinae;
1:299 et, modo qua graciles gramen carpsere capellae,
1:300 nunc ibi deformes ponunt sua corpora phocae.
1:301 mirantur sub aqua lucos urbesque domosque
1:302 Nereides, silvasque tenent delphines et altis
1:303 incursant ramis agitataque robora pulsant.
1:304 nat lupus inter oves, fulvos vehit unda leones,
1:305 unda vehit tigres; nec vires fulminis apro,
1:306 crura nec ablato prosunt velocia cervo,
1:307 quaesitisque diu terris, ubi sistere possit,
1:308 in mare lassatis volucris vaga decidit alis.
1:309 obruerat tumulos inmensa licentia ponti,
1:310 pulsabantque novi montana cacumina fluctus.
1:311 maxima pars unda rapitur; quibus unda pepercit,
1:312 illos longa domant inopi ieiunia victu.
1:313 Separat Aonios Oetaeis Phocis ab arvis,
1:314 terra ferax, dum terra fuit, sed tempore in illo
1:315 pars maris et latus subitarum campus aquarum.
1:316 mons ibi verticibus petit arduus astra duobus,
1:317 nomine Parnasos, superantque cacumina nubes.
1:318 hic ubi Deucalion (nam cetera texerat aequor)
1:319 cum consorte tori parva rate vectus adhaesit,
1:320 Corycidas nymphas et numina montis adorant
1:321 fatidicamque Themin, quae tunc oracla tenebat:
1:322 non illo melior quisquam nec amantior aequi
1:323 vir fuit aut illa metuentior ulla deorum.
1:324 Iuppiter ut liquidis stagnare paludibus orbem
1:325 et superesse virum de tot modo milibus unum,
1:326 et superesse vidit de tot modo milibus unam,
1:327 innocuos ambo, cultores numinis ambo,
1:328 nubila disiecit nimbisque aquilone remotis
1:329 et caelo terras ostendit et aethera terris.
1:330 nec maris ira manet, positoque tricuspide telo
1:331 mulcet aquas rector pelagi supraque profundum
1:332 exstantem atque umeros innato murice tectum
1:333 caeruleum Tritona vocat conchaeque sonanti
1:334 inspirare iubet fluctusque et flumina signo
1:335 iam revocare dato: cava bucina sumitur illi,
1:336 tortilis in latum quae turbine crescit ab imo,
1:337 bucina, quae medio concepit ubi aera ponto,
1:338 litora voce replet sub utroque iacentia Phoebo;
1:339 tum quoque, ut ora dei madida rorantia barba
1:340 contigit et cecinit iussos inflata receptus,
1:341 omnibus audita est telluris et aequoris undis,
1:342 et quibus est undis audita, coercuit omnes.
1:343 iam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,
1:344 flumina subsidunt collesque exire videntur;
1:345 surgit humus, crescunt sola decrescentibus undis,
1:346 postque diem longam nudata cacumina silvae
1:347 ostendunt limumque tenent in fronde relictum
1:348 Redditus orbis erat; quem postquam vidit inanem
1:349 et desolatas agere alta silentia terras,
1:350 Deucalion lacrimis ita Pyrrham adfatur obortis:
1:351 'o soror, o coniunx, o femina sola superstes,
1:352 quam commune mihi genus et patruelis origo,
1:353 deinde torus iunxit, nunc ipsa pericula iungunt,
1:354 terrarum, quascumque vident occasus et ortus,
1:355 nos duo turba sumus; possedit cetera pontus.
1:356 haec quoque adhuc vitae non est fiducia nostrae
1:357 certa satis; terrent etiamnum nubila mentem.
1:358 quis tibi, si sine me fatis erepta fuisses,
1:359 nunc animus, miseranda, foret? quo sola timorem
1:360 ferre modo posses? quo consolante doleres!
1:361 namque ego (crede mihi), si te quoque pontus haberet,
1:362 te sequerer, coniunx, et me quoque pontus haberet.
1:363 o utinam possim populos reparare paternis
1:364 artibus atque animas formatae infundere terrae!
1:365 nunc genus in nobis restat mortale duobus.
1:366 sic visum superis: hominumque exempla manemus.'
1:367 dixerat, et flebant: placuit caeleste precari
1:368 numen et auxilium per sacras quaerere sortes.
1:369 nulla mora est: adeunt pariter Cephesidas undas,
1:370 ut nondum liquidas, sic iam vada nota secantes.
1:371 inde ubi libatos inroravere liquores
1:372 vestibus et capiti, flectunt vestigia sanctae
1:373 ad delubra deae, quorum fastigia turpi
1:374 pallebant musco stabantque sine ignibus arae.
1:375 ut templi tetigere gradus, procumbit uterque
1:376 pronus humi gelidoque pavens dedit oscula saxo
1:377 atque ita 'si precibus' dixerunt 'numina iustis
1:378 victa remollescunt, si flectitur ira deorum,
1:379 dic, Themi, qua generis damnum reparabile nostri
1:380 arte sit, et mersis fer opem, mitissima, rebus!'
1:381 Mota dea est sortemque dedit: 'discedite templo
1:382 et velate caput cinctasque resolvite vestes
1:383 ossaque post tergum magnae iactate parentis!'
1:384 obstupuere diu: rumpitque silentia voce
1:385 Pyrrha prior iussisque deae parere recusat,
1:386 detque sibi veniam pavido rogat ore pavetque
1:387 laedere iactatis maternas ossibus umbras.
1:388 interea repetunt caecis obscura latebris
1:389 verba datae sortis secum inter seque volutant.
1:390 inde Promethides placidis Epimethida dictis
1:391 mulcet et 'aut fallax' ait 'est sollertia nobis,
1:392 aut (pia sunt nullumque nefas oracula suadent!)
1:393 magna parens terra est: lapides in corpore terrae
1:394 ossa reor dici; iacere hos post terga iubemur.'
1:395 Coniugis augurio quamquam Titania mota est,
1:396 spes tamen in dubio est: adeo caelestibus ambo
1:397 diffidunt monitis; sed quid temptare nocebit?
1:398 descendunt: velantque caput tunicasque recingunt
1:399 et iussos lapides sua post vestigia mittunt.
1:400 saxa (quis hoc credat, nisi sit pro teste vetustas?)
1:401 ponere duritiem coepere suumque rigorem
1:402 mollirique mora mollitaque ducere formam.
1:403 mox ubi creverunt naturaque mitior illis
1:404 contigit, ut quaedam, sic non manifesta videri
1:405 forma potest hominis, sed uti de marmore coepta
1:406 non exacta satis rudibusque simillima signis,
1:407 quae tamen ex illis aliquo pars umida suco
1:408 et terrena fuit, versa est in corporis usum;
1:409 quod solidum est flectique nequit, mutatur in ossa,
1:410 quae modo vena fuit, sub eodem nomine mansit,
1:411 inque brevi spatio superorum numine saxa
1:412 missa viri manibus faciem traxere virorum
1:413 et de femineo reparata est femina iactu.
1:414 inde genus durum sumus experiensque laborum
1:415 et documenta damus qua simus origine nati.
1:416 Cetera diversis tellus animalia formis
1:417 sponte sua peperit, postquam vetus umor ab igne
1:418 percaluit solis, caenumque udaeque paludes
1:419 intumuere aestu, fecundaque semina rerum
1:420 vivaci nutrita solo ceu matris in alvo
1:421 creverunt faciemque aliquam cepere morando.
1:422 sic ubi deseruit madidos septemfluus agros
1:423 Nilus et antiquo sua flumina reddidit alveo
1:424 aetherioque recens exarsit sidere limus,
1:425 plurima cultores versis animalia glaebis
1:426 inveniunt et in his quaedam modo coepta per ipsum
1:427 nascendi spatium, quaedam inperfecta suisque
1:428 trunca vident numeris, et eodem in corpore saepe
1:429 altera pars vivit, rudis est pars altera tellus.
1:430 quippe ubi temperiem sumpsere umorque calorque,
1:431 concipiunt, et ab his oriuntur cuncta duobus,
1:432 cumque sit ignis aquae pugnax, vapor umidus omnes
1:433 res creat, et discors concordia fetibus apta est.
1:434 ergo ubi diluvio tellus lutulenta recenti
1:435 solibus aetheriis altoque recanduit aestu,
1:436 edidit innumeras species; partimque figuras
1:437 rettulit antiquas, partim nova monstra creavit.
1:438 Illa quidem nollet, sed te quoque, maxime Python,
1:439 tum genuit, populisque novis, incognita serpens,
1:440 terror eras: tantum spatii de monte tenebas.
1:441 hunc deus arcitenens, numquam letalibus armis
1:442 ante nisi in dammis capreisque fugacibus usus,
1:443 mille gravem telis exhausta paene pharetra
1:444 perdidit effuso per vulnera nigra veneno.
1:445 neve operis famam posset delere vetustas,
1:446 instituit sacros celebri certamine ludos,
1:447 Pythia de domitae serpentis nomine dictos.
1:448 hic iuvenum quicumque manu pedibusve rotave
1:449 vicerat, aesculeae capiebat frondis honorem.
1:450 nondum laurus erat, longoque decentia crine
1:451 tempora cingebat de qualibet arbore Phoebus.
1:452 Primus amor Phoebi Daphne Peneia, quem non
1:453 fors ignara dedit, sed saeva Cupidinis ira,
1:454 Delius hunc nuper, victa serpente superbus,
1:455 viderat adducto flectentem cornua nervo
1:456 'quid' que 'tibi, lascive puer, cum fortibus armis?'
1:457 dixerat: 'ista decent umeros gestamina nostros,
1:458 qui dare certa ferae, dare vulnera possumus hosti,
1:459 qui modo pestifero tot iugera ventre prementem
1:460 stravimus innumeris tumidum Pythona sagittis.
1:461 tu face nescio quos esto contentus amores
1:462 inritare tua, nec laudes adsere nostras!'
1:463 filius huic Veneris 'figat tuus omnia, Phoebe,
1:464 te meus arcus' ait; 'quantoque animalia cedunt
1:465 cuncta deo, tanto minor est tua gloria nostra.'
1:466 dixit et eliso percussis aere pennis
1:467 inpiger umbrosa Parnasi constitit arce
1:468 eque sagittifera prompsit duo tela pharetra
1:469 diversorum operum: fugat hoc, facit illud amorem;
1:470 quod facit, auratum est et cuspide fulget acuta,
1:471 quod fugat, obtusum est et habet sub harundine plumbum.
1:472 hoc deus in nympha Peneide fixit, at illo
1:473 laesit Apollineas traiecta per ossa medullas;
1:474 protinus alter amat, fugit altera nomen amantis
1:475 silvarum latebris captivarumque ferarum
1:476 exuviis gaudens innuptaeque aemula Phoebes:
1:477 vitta coercebat positos sine lege capillos.
1:478 multi illam petiere, illa aversata petentes
1:479 inpatiens expersque viri nemora avia lustrat
1:480 nec, quid Hymen, quid Amor, quid sint conubia curat.
1:481 saepe pater dixit: 'generum mihi, filia, debes,'
1:482 saepe pater dixit: 'debes mihi, nata, nepotes';
1:483 illa velut crimen taedas exosa iugales
1:484 pulchra verecundo suffuderat ora rubore
1:485 inque patris blandis haerens cervice lacertis
1:486 'da mihi perpetua, genitor carissime,' dixit
1:487 'virginitate frui! dedit hoc pater ante Dianae.'
1:488 ille quidem obsequitur, sed te decor iste quod optas
1:489 esse vetat, votoque tuo tua forma repugnat:
1:490 Phoebus amat visaeque cupit conubia Daphnes,
1:491 quodque cupit, sperat, suaque illum oracula fallunt,
1:492 utque leves stipulae demptis adolentur aristis,
1:493 ut facibus saepes ardent, quas forte viator
1:494 vel nimis admovit vel iam sub luce reliquit,
1:495 sic deus in flammas abiit, sic pectore toto
1:496 uritur et sterilem sperando nutrit amorem.
1:497 spectat inornatos collo pendere capillos
1:498 et 'quid, si comantur?' ait. videt igne micantes
1:499 sideribus similes oculos, videt oscula, quae non
1:500 est vidisse satis; laudat digitosque manusque
1:501 bracchiaque et nudos media plus parte lacertos;
1:502 si qua latent, meliora putat. fugit ocior aura
1:503 illa levi neque ad haec revocantis verba resistit:
1:504 'nympha, precor, Penei, mane! non insequor hostis;
1:505 nympha, mane! sic agna lupum, sic cerva leonem,
1:506 sic aquilam penna fugiunt trepidante columbae,
1:507 hostes quaeque suos: amor est mihi causa sequendi!
1:508 me miserum! ne prona cadas indignave laedi
1:509 crura notent sentes et sim tibi causa doloris!
1:510 aspera, qua properas, loca sunt: moderatius, oro,
1:511 curre fugamque inhibe, moderatius insequar ipse.
1:512 cui placeas, inquire tamen: non incola montis,
1:513 non ego sum pastor, non hic armenta gregesque
1:514 horridus observo. nescis, temeraria, nescis,
1:515 quem fugias, ideoque fugis: mihi Delphica tellus
1:516 et Claros et Tenedos Patareaque regia servit;
1:517 Iuppiter est genitor; per me, quod eritque fuitque
1:518 estque, patet; per me concordant carmina nervis.
1:519 certa quidem nostra est, nostra tamen una sagitta
1:520 certior, in vacuo quae vulnera pectore fecit!
1:521 inventum medicina meum est, opiferque per orbem
1:522 dicor, et herbarum subiecta potentia nobis.
1:523 ei mihi, quod nullis amor est sanabilis herbis
1:524 nec prosunt domino, quae prosunt omnibus, artes!'
1:525 Plura locuturum timido Peneia cursu
1:526 fugit cumque ipso verba inperfecta reliquit,
1:527 tum quoque visa decens; nudabant corpora venti,
1:528 obviaque adversas vibrabant flamina vestes,
1:529 et levis inpulsos retro dabat aura capillos,
1:530 auctaque forma fuga est. sed enim non sustinet ultra
1:531 perdere blanditias iuvenis deus, utque monebat
1:532 ipse Amor, admisso sequitur vestigia passu.
1:533 ut canis in vacuo leporem cum Gallicus arvo
1:534 vidit, et hic praedam pedibus petit, ille salutem;
1:535 alter inhaesuro similis iam iamque tenere
1:536 sperat et extento stringit vestigia rostro,
1:537 alter in ambiguo est, an sit conprensus, et ipsis
1:538 morsibus eripitur tangentiaque ora relinquit:
1:539 sic deus et virgo est hic spe celer, illa timore.
1:540 qui tamen insequitur pennis adiutus Amoris,
1:541 ocior est requiemque negat tergoque fugacis
1:542 inminet et crinem sparsum cervicibus adflat.
1:543 viribus absumptis expalluit illa citaeque
1:544 victa labore fugae spectans Peneidas undas
1:545 'fer, pater,' inquit 'opem! si flumina numen habetis,
1:546 qua nimium placui, mutando perde figuram!'
1:547 [quae facit ut laedar mutando perde figuram.]
1:548 vix prece finita torpor gravis occupat artus,
1:549 mollia cinguntur tenui praecordia libro,
1:550 in frondem crines, in ramos bracchia crescunt,
1:551 pes modo tam velox pigris radicibus haeret,
1:552 ora cacumen habet: remanet nitor unus in illa.
1:553 Hanc quoque Phoebus amat positaque in stipite dextra
1:554 sentit adhuc trepidare novo sub cortice pectus
1:555 conplexusque suis ramos ut membra lacertis
1:556 oscula dat ligno; refugit tamen oscula lignum.
1:557 cui deus 'at, quoniam coniunx mea non potes esse,
1:558 arbor eris certe' dixit 'mea! semper habebunt
1:559 te coma, te citharae, te nostrae, laure, pharetrae;
1:560 tu ducibus Latiis aderis, cum laeta Triumphum
1:561 vox canet et visent longas Capitolia pompas;
1:562 postibus Augustis eadem fidissima custos
1:563 ante fores stabis mediamque tuebere quercum,
1:564 utque meum intonsis caput est iuvenale capillis,
1:565 tu quoque perpetuos semper gere frondis honores!'
1:566 finierat Paean: factis modo laurea ramis
1:567 adnuit utque caput visa est agitasse cacumen.
1:568 Est nemus Haemoniae, praerupta quod undique claudit
1:569 silva: vocant Tempe; per quae Peneos ab imo
1:570 effusus Pindo spumosis volvitur undis
1:571 deiectuque gravi tenues agitantia fumos
1:572 nubila conducit summisque adspergine silvis
1:573 inpluit et sonitu plus quam vicina fatigat:
1:574 haec domus, haec sedes, haec sunt penetralia magni
1:575 amnis, in his residens facto de cautibus antro,
1:576 undis iura dabat nymphisque colentibus undas.
1:577 conveniunt illuc popularia flumina primum,
1:578 nescia, gratentur consolenturne parentem,
1:579 populifer Sperchios et inrequietus Enipeus
1:580 Apidanosque senex lenisque Amphrysos et Aeas,
1:581 moxque amnes alii, qui, qua tulit inpetus illos,
1:582 in mare deducunt fessas erroribus undas.
1:583 Inachus unus abest imoque reconditus antro
1:584 fletibus auget aquas natamque miserrimus Io
1:585 luget ut amissam: nescit, vitane fruatur
1:586 an sit apud manes; sed quam non invenit usquam,
1:587 esse putat nusquam atque animo peiora veretur.
1:588 Viderat a patrio redeuntem Iuppiter illam
1:589 flumine et 'o virgo Iove digna tuoque beatum
1:590 nescio quem factura toro, pete' dixerat 'umbras
1:591 altorum nemorum' (et nemorum monstraverat umbras)
1:592 'dum calet, et medio sol est altissimus orbe!
1:593 quodsi sola times latebras intrare ferarum,
1:594 praeside tuta deo nemorum secreta subibis,
1:595 nec de plebe deo, sed qui caelestia magna
1:596 sceptra manu teneo, sed qui vaga fulmina mitto.
1:597 ne fuge me!' fugiebat enim. iam pascua Lernae
1:598 consitaque arboribus Lyrcea reliquerat arva,
1:599 cum deus inducta latas caligine terras
1:600 occuluit tenuitque fugam rapuitque pudorem.
1:601 Interea medios Iuno despexit in Argos
1:602 et noctis faciem nebulas fecisse volucres
1:603 sub nitido mirata die, non fluminis illas
1:604 esse, nec umenti sensit tellure remitti;
1:605 atque suus coniunx ubi sit circumspicit, ut quae
1:606 deprensi totiens iam nosset furta mariti.
1:607 quem postquam caelo non repperit, 'aut ego fallor
1:608 aut ego laedor' ait delapsaque ab aethere summo
1:609 constitit in terris nebulasque recedere iussit.
1:610 coniugis adventum praesenserat inque nitentem
1:611 Inachidos vultus mutaverat ille iuvencam;
1:612 bos quoque formosa est. speciem Saturnia vaccae,
1:613 quamquam invita, probat nec non, et cuius et unde
1:614 quove sit armento, veri quasi nescia quaerit.
1:615 Iuppiter e terra genitam mentitur, ut auctor
1:616 desinat inquiri: petit hanc Saturnia munus.
1:617 quid faciat? crudele suos addicere amores,
1:618 non dare suspectum est: Pudor est, qui suadeat illinc,
1:619 hinc dissuadet Amor. victus Pudor esset Amore,
1:620 sed leve si munus sociae generisque torique
1:621 vacca negaretur, poterat non vacca videri!
1:622 Paelice donata non protinus exuit omnem
1:623 diva metum timuitque Iovem et fuit anxia furti,
1:624 donec Arestoridae servandam tradidit Argo.
1:625 centum luminibus cinctum caput Argus habebat
1:626 inde suis vicibus capiebant bina quietem,
1:627 cetera servabant atque in statione manebant.
1:628 constiterat quocumque modo, spectabat ad Io,
1:629 ante oculos Io, quamvis aversus, habebat.
1:630 luce sinit pasci; cum sol tellure sub alta est,
1:631 claudit et indigno circumdat vincula collo.
1:632 frondibus arboreis et amara pascitur herba.
1:633 proque toro terrae non semper gramen habenti
1:634 incubat infelix limosaque flumina potat.
1:635 illa etiam supplex Argo cum bracchia vellet
1:636 tendere, non habuit, quae bracchia tenderet Argo,
1:637 conatoque queri mugitus edidit ore
1:638 pertimuitque sonos propriaque exterrita voce est.
1:639 venit et ad ripas, ubi ludere saepe solebat,
1:640 Inachidas: rictus novaque ut conspexit in unda
1:641 cornua, pertimuit seque exsternata refugit.
1:642 naides ignorant, ignorat et Inachus ipse,
1:643 quae sit; at illa patrem sequitur sequiturque sorores
1:644 et patitur tangi seque admirantibus offert.
1:645 decerptas senior porrexerat Inachus herbas:
1:646 illa manus lambit patriisque dat oscula palmis
1:647 nec retinet lacrimas et, si modo verba sequantur,
1:648 oret opem nomenque suum casusque loquatur;
1:649 littera pro verbis, quam pes in pulvere duxit,
1:650 corporis indicium mutati triste peregit.
1:651 'me miserum!' exclamat pater Inachus inque gementis
1:652 cornibus et nivea pendens cervice iuvencae
1:653 'me miserum!' ingeminat; 'tune es quaesita per omnes
1:654 nata mihi terras? tu non inventa reperta
1:655 luctus eras levior! retices nec mutua nostris
1:656 dicta refers, alto tantum suspiria ducis
1:657 pectore, quodque unum potes, ad mea verba remugis!
1:658 at tibi ego ignarus thalamos taedasque parabam,
1:659 spesque fuit generi mihi prima, secunda nepotum.
1:660 de grege nunc tibi vir, nunc de grege natus habendus.
1:661 nec finire licet tantos mihi morte dolores;
1:662 sed nocet esse deum, praeclusaque ianua leti
1:663 aeternum nostros luctus extendit in aevum.'
1:664 talia maerenti stellatus submovet Argus
1:665 ereptamque patri diversa in pascua natam
1:666 abstrahit. ipse procul montis sublime cacumen
1:667 occupat, unde sedens partes speculatur in omnes.
1:668 Nec superum rector mala tanta Phoronidos ultra
1:669 ferre potest natumque vocat, quem lucida partu
1:670 Pleias enixa est letoque det imperat Argum.
1:671 parva mora est alas pedibus virgamque potenti
1:672 somniferam sumpsisse manu tegumenque capillis.
1:673 haec ubi disposuit, patria Iove natus ab arce
1:674 desilit in terras; illic tegumenque removit
1:675 et posuit pennas, tantummodo virga retenta est:
1:676 hac agit, ut pastor, per devia rura capellas
1:677 dum venit abductas, et structis cantat avenis.
1:678 voce nova captus custos Iunonius 'at tu,
1:679 quisquis es, hoc poteras mecum considere saxo'
1:680 Argus ait; 'neque enim pecori fecundior ullo
1:681 herba loco est, aptamque vides pastoribus umbram.'
1:682 Sedit Atlantiades et euntem multa loquendo
1:683 detinuit sermone diem iunctisque canendo
1:684 vincere harundinibus servantia lumina temptat.
1:685 ille tamen pugnat molles evincere somnos
1:686 et, quamvis sopor est oculorum parte receptus,
1:687 parte tamen vigilat. quaerit quoque (namque reperta
1:688 fistula nuper erat), qua sit ratione reperta.
1:689 Tum deus 'Arcadiae gelidis sub montibus' inquit
1:690 'inter hamadryadas celeberrima Nonacrinas
1:691 naias una fuit: nymphae Syringa vocabant.
1:692 non semel et satyros eluserat illa sequentes
1:693 et quoscumque deos umbrosaque silva feraxque
1:694 rus habet. Ortygiam studiis ipsaque colebat
1:695 virginitate deam; ritu quoque cincta Dianae
1:696 falleret et posset credi Latonia, si non
1:697 corneus huic arcus, si non foret aureus illi;
1:698 sic quoque fallebat.
1:699 Redeuntem colle Lycaeo
1:700 Pan videt hanc pinuque caput praecinctus acuta
1:701 talia verba refert -- restabat verba referre
1:702 et precibus spretis fugisse per avia nympham,
1:703 donec harenosi placidum Ladonis ad amnem
1:704 venerit; hic illam cursum inpedientibus undis
1:705 ut se mutarent liquidas orasse sorores,
1:706 Panaque cum prensam sibi iam Syringa putaret,
1:707 corpore pro nymphae calamos tenuisse palustres,
1:708 dumque ibi suspirat, motos in harundine ventos
1:709 effecisse sonum tenuem similemque querenti.
1:710 arte nova vocisque deum dulcedine captum
1:711 'hoc mihi colloquium tecum' dixisse 'manebit,'
1:712 atque ita disparibus calamis conpagine cerae
1:713 inter se iunctis nomen tenuisse puellae.
1:714 talia dicturus vidit Cyllenius omnes
1:715 subcubuisse oculos adopertaque lumina somno;
1:716 supprimit extemplo vocem firmatque soporem
1:717 languida permulcens medicata lumina virga.
1:718 nec mora, falcato nutantem vulnerat ense,
1:719 qua collo est confine caput, saxoque cruentum
1:720 deicit et maculat praeruptam sanguine rupem.
1:721 Arge, iaces, quodque in tot lumina lumen habebas,
1:722 exstinctum est, centumque oculos nox occupat una.
1:723 Excipit hos volucrisque suae Saturnia pennis
1:724 collocat et gemmis caudam stellantibus inplet.
1:725 protinus exarsit nec tempora distulit irae
1:726 horriferamque oculis animoque obiecit Erinyn
1:727 paelicis Argolicae stimulosque in pectore caecos
1:728 condidit et profugam per totum exercuit orbem.
1:729 ultimus inmenso restabas, Nile, labori;
1:730 quem simulac tetigit, positisque in margine ripae
1:731 procubuit genibus resupinoque ardua collo,
1:732 quos potuit solos, tollens ad sidera vultus
1:733 et gemitu et lacrimis et luctisono mugitu
1:734 cum Iove visa queri finemque orare malorum.
1:735 coniugis ille suae conplexus colla lacertis,
1:736 finiat ut poenas tandem, rogat 'in' que 'futurum
1:737 pone metus' inquit: 'numquam tibi causa doloris
1:738 haec erit,' et Stygias iubet hoc audire paludes.
1:739 Ut lenita dea est, vultus capit illa priores
1:740 fitque, quod ante fuit: fugiunt e corpore saetae,
1:741 cornua decrescunt, fit luminis artior orbis,
1:742 contrahitur rictus, redeunt umerique manusque,
1:743 ungulaque in quinos dilapsa absumitur ungues:
1:744 de bove nil superest formae nisi candor in illa.
1:745 officioque pedum nymphe contenta duorum
1:746 erigitur metuitque loqui, ne more iuvencae
1:747 mugiat, et timide verba intermissa retemptat.
1:748 Nunc dea linigera colitur celeberrima turba.
1:749 huic Epaphus magni genitus de semine tandem
1:750 creditur esse Iovis perque urbes iuncta parenti
1:751 templa tenet. fuit huic animis aequalis et annis
1:752 Sole satus Phaethon, quem quondam magna loquentem
1:753 nec sibi cedentem Phoeboque parente superbum
1:754 non tulit Inachides 'matri' que ait 'omnia demens
1:755 credis et es tumidus genitoris imagine falsi.'
1:756 erubuit Phaethon iramque pudore repressit
1:757 et tulit ad Clymenen Epaphi convicia matrem
1:758 'quo' que 'magis doleas, genetrix' ait, 'ille ego liber,
1:759 ille ferox tacui! pudet haec opprobria nobis
1:760 et dici potuisse et non potuisse refelli.
1:761 at tu, si modo sum caelesti stirpe creatus,
1:762 ede notam tanti generis meque adsere caelo!'
1:763 dixit et inplicuit materno bracchia collo
1:764 perque suum Meropisque caput taedasque sororum
1:765 traderet oravit veri sibi signa parentis.
1:766 ambiguum Clymene precibus Phaethontis an ira
1:767 mota magis dicti sibi criminis utraque caelo
1:768 bracchia porrexit spectansque ad lumina solis
1:769 'per iubar hoc' inquit 'radiis insigne coruscis,
1:770 nate, tibi iuro, quod nos auditque videtque,
1:771 hoc te, quem spectas, hoc te, qui temperat orbem,
1:772 Sole satum; si ficta loquor, neget ipse videndum
1:773 se mihi, sitque oculis lux ista novissima nostris!
1:774 nec longus labor est patrios tibi nosse penates.
1:775 unde oritur, domus est terrae contermina nostrae:
1:776 si modo fert animus, gradere et scitabere ab ipso!'
1:777 emicat extemplo laetus post talia matris
1:778 dicta suae Phaethon et concipit aethera mente
1:779 Aethiopasque suos positosque sub ignibus Indos
1:780 sidereis transit patriosque adit inpiger ortus.
== Liber II ==
| |||