Quantum redactiones paginae "Buccolicum carmen (Boccacius)" differant
| [checked revision] | [checked revision] |
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Linea 3 065:
Aristeus. Ibo quidem, et geminos mecum portabo suellos,
Silvanum si forte queam divertere donis.
XIII. - LAUREA
ExPLICIT SAPHOS EGLOGA XII ; INCIPIT EGLOGA XIII, CUI TITULUS EST
Laurea, collocctores autem sunt Daphnis Stilbon et Critis.
Daphnis. Oda nunc celebras, Stilbon, mirabile visu!
et qui scabrosas ambire sueveris alpes,
candidulos manibus tractans hinc inde lapillos
torrentis vitrei, recubas iam segnis in umbra.
Stilbon. Rupe sub hac celsa nuper versutus Amiclas
forte recensebat capros et pulchra Phaselis
frondosas salicum carpebat ab aggere virgas
falce, gregum raris cupiens innectere septis.
Hi fessum tenuere pecus, tenuere magistrum,
io et quos debebant edos michi forte dederunt.
Sed tu quid valles peragras, qui lentus in antris
nunc calamis, nunc voce deos mulcere solebas?
Ardua non rapidi librat, die, Phebus Olympi?
Daphnis. Librat. Non homini semper datur equa voluptas.
15 His umbris equidem tecum refovebo capellas
quas habeo fessas, dum scendat mitius astrum.
Stilbon. Imo age, da rivos hyrcis umbrasque capellis,
et mecum, mi Daphni, sede: placideque, precamur,
die que te cure curvatum fronte fatigent.
Daphnis. Gargaphias memini valles, dum sibilus aure
is me lenis agit: zephyrus sic omnia circum
complebat. Tunc ipse meam cantare solebam
Elpida, qua silvis visa est nec pulchrior ullis.
Stilbon. Elpis nota michi, sed non, quam forte recenses;
25 hec Crisidis comes: et tua que fuit, obsecro, Daphni?
Daphnis. Incoia Parnasi, Nyse sociata napeis.
Stilbon. Cecus amor, cecique sumus quicunque sequentes!
Aonias colit iste deas, quibus ultima rerum
pauperies coniuncta manet semperque manebit,
XIII. - LAUREA
63
30 celitibusque diis prefert suadente Dyone !
Silvestres bacas dat laurus et alga cubile,
pallentesque legunt versus et murmura criptis.
Tytirus ismenus Tybris cantavit ad undas
pastores tyrios et fractos vulnere tauros
35 argolicos, victusque fame post vendidit agnam,
nec potuere sitim latices sedasse Tabe.
Daphnis. Sunt olee molles et poma recentia mensis
addita nane vestris et strata cubilia fronde
silvis in mediis, servat dum Nursia ludum;
40 sed qui meonias aurum faciebat harenas
ac dives latius potator parthicus auri
quas habuere dapes, dum flexit nubila vultus?
Vivimus immunes, monstri nec pendimus iras,
contenti paucis, lauroque innectere crines.
Stilbon. Rara refers equidem, duris et debita fatis.
Si vacat, enumera quot pavit Taurus Aminte,
quotque greges Mopso Pindus, quot Menalus Argo,
quot Polibo Eurotas, Phorbanti quotque Erimantus;
Alcidis numera pompas tumulosque canopum:
50 defìciet tempus; fulgent monimenta priorum.
Vos stolido montes fertis volitasse boatu
saxaque dyrcetum, fluvios undasque sequaces
in fontes rediisse suos quercusque revulsas,
castaliis nymphis cythara cantantibus olim.
Daphnis. Sic orbare procos Crisis hec male cognita novit,
dum voluit miseros. Sed, ne vertantur in iram
iurgia, cantemus carmen sub iudice certo.
Tuque ligus, tyrenus ego: tibi fistola collo,
suntque michi tenues stipule; cantabimus ambo.
Stilbon. Credis ut effugiam forsan? Michi tradidit Hermes
compertos calamos; sumus et cantare parati,
archadios quanquam dicas Imbuisse magistros.
Et quod non audes, munus certaminis ipse
deponam vitulam, qua non est pinguior ulla
65 armentis, etiamsi clamitet inde noverca.
6 4
BUCCOLICUM CARMEN
Daphnis. Est michi grex parvus, nec possum numera tanti.
Dux gregis est hyrcus: tibi sit, si victor abibis.
Stilbon. Te dignum ponis munus; non, hercle! recuso.
Est michi quam credas ars maior; victor abibo.
70 Sed quis erit, queso, iudex certaminis huius?
Daphnis. Non video in ripa purgantem veliera Critim
nunc ovium, lappasque gregis tribulosque levantem?
Criti, tibi dico, nobis nunc, quesumus, assis,
et nostros animo medius fac collige versus.
75 Ardua res agitur, magno sub munere, nobis.
Critis. Dicite, namque adero donec sua veliera siccet
hoc pecus. En sedeo; dulces dat parvulus amnis
tinnitus medios inter labendo lapillos,
atque tacent volucres. Stilbon, tu dicito primus,
80 hinc Daphnis: vicibusque suis det carmina quisque.
Stilbon. Hos calamos tibi, sacra, damus, si vicero, quercus.
Daphnis. Tuque, virens semper, nostros, mea laurus, habeto.
Stilbon. Noster amor Crisis est, nostros levat ipsa labores;
ipsa vias nemorum florum distincta corollis
85 ostendit, stipulisque meos describit amores
frondibus, ut videam veniens quod pergat in antrum.
Daphnis. Currit in amplexus, quotiens libet ire per umbras
etherei nemoris, nostros mea lesbia Saphos:
atque volens pario lapidi michi carmina ceke
90 imprimit et duris mandat mea nomina tophis.
Stilbon. Carpatie valles servant sub iudice Protheo
mille michi vitulos, totidem pinguissima Cyrnos
hyrcos cum gregibus nutrit; premit ubera Dilos,
congerit Alopis census onagrosque fatigat.
Daphnis. Menalus et nobis lunata fronte iuvencos
bis totidem; his fontes Silvanus monstrat et herbas,
Parnasusque biceps Musis cantantibus auget
lanigeras agnas et grandia premia servat.
Stilbon. Iungere delphynes, magnas et cogere frenis
100 balenas nullos voluit docuisse Thalasson
nos preter, quos sepe manu superasse sonoros
XIII. - LAUREA.
65
tritonas vidit, natas et vincere Phorci.
Daphnis. Ponere nos docuit fines aliquando Thalasso
Phebus, et agrestes phytonas vincere telis
105 et stipulis grandes in rixas vertere divos,
dum nemus orane suum lustramus pectine vates.
Stilbon. Massicus arva serit, servat Garganus aristas,
vina ligus noster, dicteus retia tendit,
niella dat ybleus suppletque armenta britannus,
no et, si thura petam, Libanus dabit optima nobis.
Daphnis. Quis celum primus dederit, quis sydera celo,
quis frondes silvis prestet, quis semina rerum,
fortunas nemorum cantataque damna tropheis
designat radio Pallas pulcherrima nobis.
Stilbon. Novit yperboreus que gignat maximus Athlas,
quidque ferat Meroe fervens Scathinavia novit
nostro opere; ac undas volucres miscemus Hybero
Gangis, et ethyopum boreas cognoscit harenas.
Daphnis. Ferrea vox nobis, annis invictaque laurus.
120 Cantaber hinc noscat facimus quos non videt yndos,
ac orco mersos superas revocamus ad auras,
et magnum placidis superamus cantibus annum.
Stilbon. Palmite pampineo Cereris sacra cinget Eleusis,
Cinthius aut rapiet buxos et timpana Bachi,
125 ac olidus paphie Veneri mactabitur hyrcus,
si Mopsi calamis tenuis superetur Amiclas.
Daphnis. Dum cingent ulmos hedere parientque corimbos,
margine Penei dum surgent undique lauri,
litore dum bicolor nascetur mirtus amato,
130 a tenui Bavio grandis vincetur Amiclas.
Stilbon. Phorcinidum leti naute cantamus amores,
at tristi torpent scrobibus cum murmure vates;
Eolus inde favet, ceptis favet inde Palemon;
Libetrides rident versus, rident Aganippe.
Daphnis. Heroum leti vates cantamus honores,
at nautas miseros scopulus terit, unda fatigat;
Libetrides servant carmen, servant Aganippe;
G. Boccaccio, Opere latine minori.
5
66
BUCCOLICUM CARMEN
Eolus inde rapit miseros, rapit inde Palemon.
Stilbon. Scis flevisse deas fidibus stipulisque canoris,
140 confractis parva ventis surgente favilla;
romuleus Mavors quandoque volumina mille
solvit et in cineres iussit volitare papiros.
Daphnis. Romuleus nuper cilices dispersit Amintas,
montanos faciens solitos innare carinis;
145 sic ligurum veniet qui calcet colla superbus
anguis, et eripiat male partos undique capros.
Critis. Iurgia pastorum non est compescere parvum;
et tu dignus eras vitula, tu dignus et hyrco.
Sat dictum, pueri: duras componite lites;
150 ibo ego nunc agnis tonsurus forfice lanam.
XIV. — OLYMPIA
•
Explicit Laurea egloga xiii; incipit egloga xiiii, cui titulus
est Olympia, collocutores autem sunt Silvius Camalus
Terapon et Olympia.
Silvius. Sentio, ni fallor, pueri, pia numina ruris
letari et cantu volucrum nemus omne repleri.
Jtque reditque Lycos blando cum murmure; quidnam
viderit ignoro: cauda testatur amicum.
5 Ite igitur, iam clara dies diflfunditur umbris,
precantata diu; quid sit perquirite, quidve
viderit inde Lycos noster, compertaque ferte.
Camalus. Dum nequit in somnum miserum componere pectus,
imperat ex molli recubans, heu ! cespite mestus
io Silvius, et noctis pavidas lustrare tenebras
vult pueros, longo fessos in luce labore.
Silvius. Carnale, dum primos terris prestabit Hyberus
nocturnos ignes, currus dum Delia fratris
ducet ad occasum, dum sternet cerva leones,
15 obsequium prestabit hero sine murmure servus.
XIV. - OLYMPIA
67
O Terapon, stabuli tu solve repagula nostri;
pone metum: videas catulus quid viderit, oro.
Terapon. Festina, fac, surge, senex! Iam corripit ignis
iam veteres quercus et noctem lumine vincit;
20 uritur omne nemus, fervens iam fiamma penates
lambit, et occursu lucis perterritus intra
festinus redii. Lambit iam fiamma penates!
Silvius. Pastorum venerande deus Pan, deprecor, assis;
et vos, o pueri, flammis occurrite lymphis.
25 Siste parum, Terapon, paulum consiste. Quid istud?
quid video? Sanusne satis sum? dormio forsan?
Non facio! Lux ista quidem, non fiamma vel ignis.
Nonne vides letas frondes corilosque virentes
luminis in medio, validas ac undique fagos
30 intactas? Imo nec nos malus ardor adurit.
Terapon. Si spectes celo, testantur sydera noctem:
in sii vis lux alma diem. Quid grande paratur?
Silvius. Sic natura vices variat, noctemque diemque
explicuit mixtos terris; nec lumina Phebe
35 nec solis radios cerno! Non sentis odores
insolitos sii vis, nemus hoc si forte sabeum
fecisset natura parens? Quos inde recentes
nox peperit flores? quos insuper audio cantus?
Hec superos ambire locos et pascua signant.
Olympia. Salve, dulce decus nostrum, pater optime, salve!
Ne timeas, sum nata tibi. Quid lumina flectis?
Silvius. Nescio num vigilem, fateor, seu somnia cernam,
nam coram genite voces et dulcis ymago
stant equidem: timeo falli, quia sepe per umbras
45 illusere dii stolidos. Nos claustra petamus.
Olympia. Silvi, quid dubitas? an credis Olympia patrem
ludat et in lucem sese sine numine divùm
prebeat? Huc veni lacrimas demptura dolentes.
Silvius. Agnosco: nec fallit amor, nec somnia fallunt.
50 O nimium dilecta michi, spes unica patris,
quis te, nata, deus tenuit? Te Fusca ferebat,
68
BUCCOLICUM CARMEN
calcidicos colles et pascua lata Vesevi
dum petii, raptam nobis Cibelisque sacrato
absconsam gremio, nec post hec posse videri;
55 quod credens merensque miser, mea virgo, per altos
te montes umbrasque graves saltusque remotos
ingemui flevique diu multumque vocavi.
Sed tu, si mereor, resera quibus, obsecro, lustris
te tenuit tam longa dies? Die, .munere cuius
60 intertexta auro vestis tibi candida flavo?
que tibi lux oculis olim non visa refulget?
qui comites? Mirum quam grandis facta diebus
in paucis: matura viro michi, nata, videris!
Olympia. Exuvias quas ipse michi, venerande, dedisti,
65 ingenti gremio servat Berecinthia mater;
has vestes formamque dedit faciemque coruscam
Parthenos, secumque fui. Sed respice nunquid
videris hos usquam comites: vidisse iuvabit.
Silvius. Non memini vidisse quidem: nec pulchrior, inquam,
70 his Narcissus erat, non talis denique Daphnis
qui dryadum spes leta fuit, non pulcher Alexis.
Olympia. Non Marium Iulumque tuos dulcesque sorores
noscis, et egregios vultus? Tua pulchra propago est.
Silvius. Abstulit effìgies notas lanugine malas
75 umbratas vidisse meis. Iam iungite dextras,
amplexusque meos ac oscula leta venite
ut prestem, satiemque animami Quas, Pan, tibi laudes,
quas, Silvane, canam? Pueri, nudate palestras
et ludos agitote patrum. Stent munera fagis
80 victorum suspensa sacris, paterasque parate
spumantes vino, letum cantate Lyeum
et sertis ornate lares; altaria surgant
cespite gramineo; Trivie mactate bidentem
candidulam, Noctique pie sic cedite fulvam;
85 fer calamos pueris, Terapon, fer serta puellis.
Olympia. Sunt, Silvi, calami, sunt serta decentia nobis,
et, si tanta tibi cura est deducere festum,
XIV. - OLYMPIA
69
ignotos silvis modulos cantabimus istis.
Silvius. Imo, silva silet, tacitus nunc defluit Arnus
90 et silet omnis ager: pueri, vos atque silete.
Olympia. Vivimus eternum meritis et numine Codri,
aurea qui nuper, celso dimissus Olympo
Parthenu in gremium, revocavit secula terris;
turpia pastorum passus convitia, cedro
95 affixus, leto concessit sponte triumphum.
Vivimus eternum meritis et numine Codri.
Sic priscas sordes, morbos scabiemque vetustam
infecti pecoris preclaro sanguine lavit:
hincque petens valles Plutarci septa refrinxit,
100 in solem retrahens pecudes armentaque patrum.
Vivimus eternum meritis et numine Codri.
Morte hinc prostrata, campos reseravit odoros
Elysii, sacrumque gregem deduxit in ortos
mellifluos victor lauro quercuque refulgens,
/05 optandasque dedit nobis per secula sedes.
Vivimus eternum meritis et numine Codri.
Exuvias in fine sibi pecus omne resummet;
ipse, iterum veniens, capros distinguet ab agnis,
hosque feris linquet, componet sedibus illos
no perpetuis celoque novo post tempora claudet.
Vivimus eternum meritis et numine Codri.
Silvius. Sentis, quam stulti latios cantare putamus
pastores calamis, perdentes tempora vocum!
Menalios vidi iuvenes per dorsa Lycei,
115 treitium et vatem solitum deducere cautes
carmine, nec quenquam possum concedere tanti,
ut similem natis faciam. Que guctura! que vox!
quis concentus erat! stipulis quis denique flatus!
Non equidem nemoris custos regina canori
120 Caliopes, non ipse deus qui presidet antro
gorgoneo equiparet. Flexere cacumina quercus,
et tenues nymphe tacitos petiere regressus
in lucem, mansere lupi catulique tacentes.
70
BUCCOLICUM CARMEN
Preterea, o iuvenes, sensistis carminis huius
125 celestes sensus? Nunquam michi Tytirus olim
cantavit similes, senior nec Mopsus apricis
parrasius silvis: sanctum et memorabile totum est.
Virginibus nivee dentur mea cura columbe,
ast pueris fortes dederat quos Yschiros arcus.
Olympia. Sint tua; nil fertur quod sit mortale per oras
quas dites colimus; renuunt eterna caducum.
Silvius. Quas oras, mea nata, refers? quas, deprecor, oras?
Nos omnes teget illa domus, somnosque quietos
. herba dabit viridis cespesque sub ylice mensam;
135 vitreus is large prestabit pocula rivus;
castaneas mites et poma recentia nobis
rustica silva feret, teneros grex fertilis edos
laeque simul pressum. Quas ergo exquiritis oras?
Olympia. Non tibi, care pater, dixi, Berecinthia mater
140 exuvias gremio servet quas ipse dedisti?
Non sum que fueram, dum tecum parvula vixi,
nam numero sum iuncta deùm; me pulcher Olympus
expectat comitesque meos; stat vertere gressus
in patriam: tu vive, pater dulcissime, felix!
Silvius. Heu! moriar lacrimans, miserum si, nata, relinquis.
Olympia. Pone, precor, luctus; credisne refringere fatum
nunc lacrimis? Omnes silvis quoteunque creati
nascimur in mortem: feci quod tu quoque, Silvi,
post facies. Noli, queso, lacerare deorum
150 invidia eternos annos; tibi crede quietem
post funus, laudesque pias michi reddito celo,
quod moriens fugi mortem nemorumque labores.
Separor ad tempus; post hec me quippe videbis,
perpetuosque trahes mecum feliciter annos.
Silvius. In lacrimis oculos fundam tristemque senectam.
Heu! quibus in silvis post anxia fata requiram
te profugam, ex nostris bis raptam viribus oris?
Olympia. Elysium repeto, quod tu scansurus es olim.
Silvius. Elysium, memini, quondam cantare solebat
XIV. - OLYMPIA
71
160 Minciades stipula, qua nemo doctior usquam;
estne, quod ille canit, vestrum? Didicisse iuvabit.
Olympia. Senserat ille quidem vi mentis grandia quedarn,
ac in parte loci faciem: sed pauca canebat,
si videas quam multa tenet, quam pulchra piorum
165 Elysium sedesque deùm gratissima nostrum.
Silvius. Quos tenet iste locus montes? quibus insitus oris?
Que non Minciades vidit seu sponte reliquit,
da nobis. Audire fuit persepe laborum
utile solamen: veniet mens forte videndi.
Olympia. Est in secessu pecori mons invius egro,
lumine perpetuo clarus, quo primus ab imis
insurgit terris Phebus, cui vertice summo
silva sedet palmas tollens ad sydera celsas
et letas par iter lauros cedrosque perennes,
175 Palladis ac oleas optate pacis amicas.
Quis queat bine varios flores, quis posset odores
quos lenis fert aura loco, quis dicere rivos
argento similes mira scaturigine circum
omnia rorantes, lepido cum murmure flexus
180 arbustis mixtos nunc hinc nunc inde trahentes?
Hesperidum potiora locus fert aurea poma;
sunt auro volucres picte, sunt cornubus aureis
capreoli et mites damme, sunt insuper agne
velleribus niveis darò rutilantibus auro,
185 suntque boves taurique simul pinguesque iuvence,
insignes omties auro, mitesque leones
crinibus et mites gryphes radiantibus auro.
Aureus est nobis sol ac argentea luna,
et maiora quidem quam vobis sydera fulgent.
190 Ver ibi perpetuum nullis offenditur austris,
letaque temperies loca possidet. Exulat inde
terrestris nebula et nox et discordia rerum.
Mors ibi nulla manet gregibus, non egra senectus,
atque graves absunt cure maciesque dolorque;
195 sponte sua veniunt cunctis optata. Quid ultra?
72
BUCCOLICUM CARMEN
Dulcisono resonat cantu mitissimus aer.
SiLvrus. Mira refers; sanctamque puto sedemque deorum
quam memoras silvani. Sed quisnam presidet illi?
Et comites, mea nata, refer ritusque locorum.
Olympia. Hac in gramineo summo sedet aggere grandis
Archesilas, servatque greges et temperat orbes;
cuius enim si forte velis describere vultus,
in cassum facies: nequeunt comprendere mentes.
Est alacer pulcherque nimis totusque serenus,
205 buius et in gremio iacet agnus candidus, ex quo
silvicolis gratus cibus est, et vescimur ilio;
inde salus venit nobis et vita renatis.
Ex his ambobus pariter sic evolat ignis,
ut mirum credas; hoc lumen ad omnia confert:
210 solatur mestos et mentis lumina purgat,
consilium miseris prestat viresque cadentum
instaurat, dulcesque animis infundit amores.
Stat satyrum longeva cohors hinc undique supplex,
omnis cana quidem roseis ornata coronis,
215 et cytharis agni laudes et carmine cantat.
Purpureus post ordo virùtn venerabilis, inquam,
et viridi cunctis cinguntur tempora lauro.
Hi cecinere Deum stipulis per compita verum,
et forti sevos animo vicere labores.
220 Agmen adest niveum post hos, cui liba frontes
circumdant; huic iuncta cohors tua puledra manemus
natorum. Crocei sequitur post ordo coloris
inclitus, et magno fulgens splendore sonora
voce deùm laudes cantat regique ministrati
225 quos inter placido vultu cantabat Asylas,
dum sii vis assumpta prius sum monte levatis.
Silvius. Ergo, precor, noster montem conscendit Asylas?
Emeruit, nam mitis erat fideique vetuste .
preclarum specimen: faciat Deus ipse revisam !
230 Sed die, tene, precor, novit dum culmen adires?
Olympia. Imo equidem applaudens iniecit brachia collo,
XIV. - OLYMPIA
73
et postquam araplexus letos ac oscula centum
knpressit fronti, multis comitantibus, inquit:
— Venisti, o nostri soboles carissima Silvi !
235 «De Libano» nunc «sponsa veni» sacrosque hymeneos
cantemus, matremque viri, mea neptis, honora —
meque trahens, genibus flexis, quo pulchra sedebat
Parthenos, posuit. Leta hec suscepit in ulnis
ancillam, dixitque pie: — Mea filia, nostris
240 ecce choris iungere piis sponsique frueris
eternis thalamis, et semper Olympia celo,
que fueras terris Violantes, inclita fies —
inque dedit vestes quas cernis. Si tibi narrem
quos cantus tunc silva dedit, quos fistula versus
245 pastoris lyrici, credes vix; omne per antrum
insonuit carmen montis, tantusque refulsit
ignis, ut exuri dixisses omnia flammis,
et totum rosei cecidere per aera flores.
Silvius. Que sit Parthenos nobis superadde, precamur.
Olympia. Alma Iovis genitrix hec est et filia nati,
splendens aula deum, celi decus, inscia noctis,
ethereum sydus, pastorum certa salutis
spes custosque gregum requiesque optata laborum.
Hanc fauni nympheque colunt, hanc grandis Apollo
255 laudibus extollit cythara dominamque fatetur;
que residens solio patris veneranda vetusti
a dextris geniti tanto splendore refulget,
ut facie silvam montem collesque polosque
letificet formosa nimis, cui candida circum
260 agmina cignorum volitant matremque salutant,
luminis eterni sponsam genitamque cientes.
Silvius. Et vos quid, pueri, plaudunt dum gucture cigni?
Olympia. Nos pueri legiinus flores factisque corollis
cingimus intonsos crines letisque choreis
265 ambimus silvam fontes rivosque sonoros,
et mediis herbis ludentes vocibus altis
Parthenu placide meritos cantamus honores
74
BUCCOL1CUM CARMEN
et geniti laudes pariter. Quis gaudia silve
enumerare queat, quis verbis pandere? Nemo.
270 Induat ut volucres pennas quibus alta volatu
expetat et videat, opus est: sunt cetera frustra.
Silvius. Sunt optanda quidem: sed quis michi Dedalus usquam
qui tribuat pennas agiles nectatque lacertis,
ostendatque viam facilem doceatque volatum?
Olympia. Pasce famem fratris, lactis da pocula fessis,
assis detentis et nudos contege, lapsos
erige, dum possis, paleatque forensibus antrum:
hec aquile volucres prestabunt munera pennas,
atque Deo monstrante viam volitabis in altum.
Silvius. Quo tendis? quo, nata, fugis, miserumque parentem
implicitum linquis lacrimis? Heu ! cessit in auras
ethereas, traxitque simul quos duxit odores.
In mortem lacrimis ibo ducamque senectam.
Vos, pueri, vitulos in pascua pellite: surgit
285 Lucifer et mediis iam sol emittitur umbris.
XV. — PHYLOSTROPOS
Explicit Olympia egloga xiiii; incipit egloga xv, cui titulus est
PhylostrOpos, collocutores autem sunt Phylostropus
ET TYPHLUS.
Phylostropus. Lusimus et sertis nimium nymphisque
[vacatum est;
instat hyemps, sydusque malum, mi Typhle, minatur
exitium pecori: non cernis summa Cephei
iam texisse nives et silvas ponere frondes?
Typhlus. Quid montes spectem? Video flavescere campos,
et cantu rauce quatiunt arbusta cicade.
Phylostropus. Falleris. Ast veniant segetes cantentque volucres:
nonne puer Yacintus erat, puer et Ciparissus?
Florebat iuvenis, cecidit dum pulcher Adonis,
XV. - PHYLOSTROPOS
75
io et victor florebat herus calidonius apri.
Exarsere novi pratis iam frigore flores,
et cereris grando plenas vacuavit aristas.
Est mutanda quidem sedes, dum tempora cedunt.
Typhlus. Quis neget incautos quosdam cecidisse puellos?
15 Ast ego si varios timeam quos astra minantur
armentis casus, nusquam michi pascua tuta.
Hic gelidi fontes, hic pascua pinguia. Quid plus?
Celum mite satis pecori, corilique frequentes,
glandifere quercus et celse vertice pinus;
20 novimus hic omnes saltus et lustra ferarum.
Quid potius queram? Dissolvet more vetusto
sol glaciem pelletque nives, frondesque redibunt.
Phylostropus. Hesperidum tibi poma Crisis fontesque Ticini
spondet et apricas penei litoris umbras,
25 murmure sic blando, et lacrimis versuta Dyones,
heu! pedibus laqueos et collo vincula nectit.
Si sors illa tuum feriat caput impia, que iam
pervigilem lucis Daphnim subtraxit et Argum,
cognosces lacrimans quid nunc mea verba resultent.
Typhlus. Quid tandem, si vita placet? Sunt ocia nobis
exoptanda diis, et spes maiora reservat.
Phylostropus. Non prius humentem cantu secedere noctem
excubitor premonstrat avis, quam: — Surgito, Typhle! —
inquit amica Crisis — Pete pascua, solvito septas ! —
35 Surgis iners, gelidas tenebrosa per invia valles
innixus baculo queris tectusque galero.
Hinc imbres quatiunt miserum, lubricumque fatigat
inde solum; nunc terga tibi, nunc pectora nudat
infestus boreas, pelles iniuria vincit
40 etheris adversi. Veniet sed mitior estas:
insomnes noctes, radios dabit illa diurnos,
intentos stimulis culices; et mungere capras,
lac palmis pressare tuis, fluvioque lutosos
nunc purgare greges manibus, nunc veliera lappis.
45 Quas animo fesse pecudes morboque iacentes
76
BUCCOLICUM CARMEN
iniciant curas taceo: spes omnia suadet.
Nam tibi parta domi requies stratumque cubile,
seu validas nemorum superare securibus ulmos,
carpere seu messes, seu terram vertere rastris
50 cogeris, in reditu. Sunt hec, precor, ocia, Typhle,
exoptanda diis? Non te Crisis optima linquit
insudare iocis iuvenumque intrare palestras;
non, dum sacra diis fumant altaria ruris,
femina nulla minus voluit pensare labores,
55 non ut grata tue servet male parta quieti,
sed mechis quos ipsa novos exquirit anela.
Typhlus. Quos nequit amplexus sibi summere, damnat iniquus
invidus extemplo. Quot mechos, queso, puelle
usquam novisti, mordax Phylostrope? Narra.
Phylostropus. Quod nolles audisse petis. Quot sydera celo,
testantur veteres fagi, testantur et antra
silvarum flammas Crisidis, cripteque scrobesque;
quotque lupis misere nudos canibusque reliquit.
Typhlus. Ex multis unum saltem, si dicere plures
65 forte piget, numera; Crisidis iam pande lupanar.
Phylostropus. Non piget, et clades pariter narrabimus, ut quis
sit finis videas mechis, cultoribus atque.
Auro qui nuper Pactoli tinxit harenas
et frigios pavit vitulos, dilexit, et atro
70 tandem succubuit potato sanguine tauri.
Tymbreique ducem pecoris non dente molosus
ex ulnis huius movit, silvasque ruinis
argolicis turbo delevit missus ab antris?
Pastorem eoum, cui Ganges grandis et Yndus
75 potavere greges et longus culmine Taurus
pavit, in arthoos flexus seu versus in austrum,
e gremio Crisidis carpsit sus feta caputque
sanguine respersit putrido, truncumque cadaver
exhibuit scithicis corvis milvisque ferisque.
80 Silvarum predo pregrandis et arbiter olim
pharsalicus Crisidem tenuit; post liquit amatam,
XV. - PHYLOSTROPOS
77
adversis haustis deceptus iaspide succis.
Nec tu Dametam gratum vidisse negabis
infande iuveni: cui dum Pan iussit abiret
85 exul in externos agros, concessit eunti
nec lacrimas, ommitto greges, non, pessima, vestes,
sed solum nudumque solo canibusque reliquit,
ni pia lune gremio Cibeles cepisset amico:
et miserum risisse senem potuere subulci.
90 Quid numerem multos? Dudum Crisis impia nobis
obtulit obscenos, quercus has inter, amores.
Typhlus. Me miserum! quotiens ursis et ab ubere natos
eripui, quotiens tremulis pendentia ramis
mala tuli Crisidi, quotiens pullosque palumbis
95 subtraxi, cursuque peduin iaculisque coronas
quesivi mechis, video. Nunc pulchra Dyones
sola meas placido servabit pectore curas.
Phylostropus. Corporis exitium fugies mentisque ruinam,
si blandam fugias nimium sevamque Dyonem.
Typhlus. Quid meruit quia blanda fuit? Dilexit amantem.
Phylostropus. Quid meruit? Cernis quot gignant arbuta frondes?
Tot mala, tot mestis dedit ista pericula silvis.
Hec Nysi crinem dicteos iecit in agros,
Pasiphen tauro stravit Mirramque nefandis
105 ignibus incendit, privavit veliere Phasim
quondam dyrceo, flammas contorsit in Ydam,
lumina turbavit Mopso; sic Cyrcis honores,
abstulit Alcidi clavam. Quid multa recensem?
Plura petis? Satis ista quidem: tu nescius erras,
no dum lacrimis credis, dum summis et oscula diris
delinita malis. Has pestes mitte, precamur;
hostes pelle, precor, diros, ne forte morentur
sedibus his captos, pluvius dum surgat Orion.
Typhlus. Auribus ecce lupum teneo: quos damnat amores
115 hos cupio, timeoque dolos et temporis ortum.
Premia quis linquat Crisidis? quis grata Dyonis
basia et amplexus ac dulces reprobet ignes?
78
BUCCOLICUM CARMEN
quisve nives imbresque graves celumque superbum
perferet, et ventos et duras etheris iras?
120 Sed quid dimoveor? Nunc primum perdere frondes
vidimus has fagos, nivibusque albescere montes.
Que tulit Alcidamas, que passus grandis Osyris,
non ego ferre queam? Stipulis et carmine vitam
ducere consilium: Crisis assit et alma Dyones;
125 illa legat flores, imponat et altera sertum.
Phylostropus. Decidet iste calor; pratis armenta peribunt;
infames stolidum rapient per devia nymphe,
teque Trinos Penosque trahent Thlipsisque Lipisque
in scotinas silvas, famuli pastoris Averni.
Typhlus. Etatis placidos ludos, dum credis, amice,
teque simul perdis. Memini, cantabat inesse
pastor Epy, sii vis quondam famosus apncis,
interitum menti pariter cum corpore cunctis.
Phylostropus. Typhle, precor, sanusne satis? Die,
[improba credis
135 dieta senis damnata diu, cum dicat Ariston
et samius cantet pastor cantentque bubulci
omnes romuleos qui mulcent pectine saltus,
eternas hominum mentes a numine lapsas
ethereo? firmetque Soter, qui sanguine silvas
140 infectosque greges pridem purgavit, in altum
scandere non sontes et letis sedibus uti,
sic alios post fata focos intra re typheos?
Hos ego, si possem, mecum, mi Typhle, volebam
efifugeres rupesque novas scopulosque videres.
Typhlus. Quid faciam? Ridenda michi, Phylostrope, suades:
certa sinam, non certa sequar? Quis, queso, sequatur?
Phylostropus. Quid certum, die, Typhle, tenes? Rapit
[omnia tempus:
quas Amon vestit silvas, denudat Orion,
et sub sole cadit quicquid sub sole creatum est.
150 Verum ego perpetuos fontes umbrasque perennes
ut videas teneasque loquor, pestesque furentes
XV. - PHYLOSTROPOS
79 '
Chyronis fugias preponens firma caducis.
Typhlus. In siculis Arethusa iugis hec pascua servat?
Phylostropus. Non equidem, nostris nemus hoc plus distat
[ab oris.
Typhlus. Quis colit hoc igitur? Trax forsan, forte canopus?
Phylostropus. Surgit silva virens celi sub cardine levo,
aspera dumetis et saxo infixa rubenti.
Presidet insignis magnusque Theoschyrus illi
pastor, et emissos lambunt de rupe liquores
160 selecte pecudes pauce domitique iuvenci,
ac herbas tenues carpunt quas undique prestat
ipse lapis, dum longa quidem ieiunia solvant
quod mortale solum fecit per inania pingue.
Typhlus. Quid frustra signare locum nemus atque labcras?
165 An visurus ego veniam, Phylostrope, silvas
huius, queso, senis, cuius rapuisse iuvencam
iamdudum memini, leges ritusque suorum
iam pedibus calcasse meis manibusque nefastis
carpendas porcis olim iecisse Dyonis?
170 Non veniam; tiineo vires irasque frementis.
Preterea in saxum iecundas ducere capras
precipis, ut pereant macie scabieaue geluque!
Non faciam; potius nostris est vivere silvis.
Phylostropus. Non hominis mores nosti; miserebitur ultro
175 si dicas peccasse, sibi veniamque preceris.
Quid Glaucus fecit, quid post hunc magnus Amintas ?
Sed sine deveniam quo tendit sermo priorum,
et demum, si iure potes, premissa refelle.
Hinc faciles scandunt scabrosi culmina rnontis,
180 letaque comperiunt que dixi pascua fronde
fontibus ac umbris longoque patentia tractu;
non ibi fessa gelu pereunt armenta, nec auster
aut pinguem boreas adversis fìatibus orbem
concutiunt, non dira lues astrumve malignum
185 infundunt pestes: zephyrus sacer omnia mulcet.
O! tibi si referam quas nutriat illa puellas
8o
BUCCOLICUM CARMEN
silva parens, nymphasque deas dryadesque frequentes,
illico damnabis Crisidem turpemque Dyonem;
sponte quidem dices: — Satyros dimitto iocantes
igo et faunos cantusque avium placidosque colores
herbarum florumque simul. —Tu forte videbis.
Typhlus. Iam cupio: sed, queso, refer quis sibilus auri
detulit ista tue. seu si tu forsan adisti.
Phylostropus. Archades ac ytali firmant priscique sicani
195 pastores, quibus ante datum conscendere culmen.
Typhlus. Que nova lux oculis venit, Phylostrope, nostris!
Iam foveas et putre solum rupesque cadentes
insidiasque graves et sevi gurgitis iras
et pecoris pestes video, nymbosque minantes.
200 Assis, pulchra Pales, supplex tua numina posco.
Optime, da veniam, pater, oro, Theoschvre, lapso.
Heu michi ! quo fugiam ? Gelidas has linquere valles
infectosque greges cupio, silvasque remotas
querere, si possim duras fregisse cathenas
205 quas posuere truces pedibus colloque puelle.
Phylostropus. Vir nuper fueras Poliphemi tractus in antrum
obicibus fractis, et nunc es femina mollis.
Frange trabes animo forti postesque revelle,
reddito teque tibi; pueris aliena sinamus,
210 et nostro meliora gregi nobisque petamus.
Typhlus. Me quoque terret iter durum vertexque levatus;
deficient vires. Non est presummere sani,
quod non perficias, hominis; desistere mens est.
Phylostropus. Nondum fregisti laqueos: tua lumina circum
215 obscene volitant volucres; obsiste, repelle:
est iter in primis durum, parvoque labore
vincitur inceptuni. Vires prestabit eunti
ipse Soter; nunc surge, precor; sol vergit in undas.
Typhlus. Urgeor, insistam; tu primus summito callem.
220 Laurea, sis felix, et vos estote, capelle;
imus ut ex syrio carpamus litore palmas.
XVI. * AGGELOS
81
XVI. — AGGELOS
EXPLICIT Phylostropos egloga xv; INCIPIT EGLOGA XVI, CUI TI-
tulus est Aggelos, collocutores autem sunt Appenninus
et Angelus.
Appenninus. Angele, quis, queso, pecus hoc, fortassis Apollo
vallib us Amphrisi pavit, dum pastor honores
perdidit ethereos? Videas, non invidus illud
fascinet et pereat: metuunt mala murmura pingues!
Angelus. Appennine, reor, tibi pinguis ludit in arvo
taurus, et umbroso recubant sub colle Lycei
nunc paste feteque boves; sis letus et, oro,
parcius ignoscas miseris: fortuna secundis
invidet, et celsas excerpsit turbine fagos.
Appenninus. Peccavi, fateor. Sed tu que pascua queris
cum grege tam modico? Fallor? Ter quinque capellas,
nec plures, per rura trahis; consistere mecum
si libet, hic poteras; vepreta hic grata capellis,
hic fontes, hic antra novis iam tecta corimbis.
Angelus. Iussus in id venio, non solum iungere parvum
hic pecus hoc vestris, ast ut tibi largiar omne:
nil equidem maius potuit nunc mittere pauper
Cerretius. Die, oro, senem novistis etruscum,
hos inter montes et pinguia pabula, nostrum?
Appenninus. Iam vidisse senem memini, nostrisque sub antris
nonnunquam duros solitum recreare labores;
dumque ravennatis ciclopis staret in antro
et fessus silvas ambiret sepe palustres,
vidimus, atque henetum dum venit cernere colles.
25 Sed pecus hoc claudum, servans vix pellibus ossa,
quid michi? Silvano decuit misisse; videret
et morbi causas, leta et medicamina morbis.
Non archas siculusve fuit, non ysmarus olim,
non ytalus pastor, cui tantum iuris in agris
G. Boccaccio, Opere latine minori .
6
82
BUCCOLICUM CARMEN
30 alma Pales dederit. Fauni nympheque sedentes
assurgunt homini; silve placidique recessus
antraque pastorum, fontes, quid multa? deorum
tecta patent tusco, et patuere silentia Ditis.
Angele, huic potuit pecus egrum mittere noster.
Angelus. Erubuit munus tam parvum mittere tanto
pastori, sueto tauros deducere regum
sydereosque greges, quanquam nil sanctius usquam
diligat aut optet celsis preponere silvis:
si calamis, si voce canat, si forte susurro
40 murmuret ipse, sibi semper Silvanus in ore
Cerretii resonat, semper Silvanus ubique,
et pater et dominus, spes grandis et unica semper;
teque fidemque tuam colit, Appennine, secundum.
Nunc ego per dulces nuper tua cura napeas,
45 Appennine, precor, parvum ne respue munus:
sunt tenues, fateor, nec multum lactis habentes,
sed predulce quidem; pomisque favisque Menalce,
si gustent latii, si gustes ipse parumper,
prepones. Queso, parvum ne respue munus.
Appenninus. Da sordis causam; dabitur fortasse mederi.
Angelus. Pascua sunt nobis Cerreti montis in umbra,
heu ! sterili nimium, nullis frondentia lucis;
nec salices capris surgunt, nec surgit ybiscus.
Lambere muscosas silices rarumque vetustis
55 immixtum conchis serpillum carpere cogit
egra fames miseras; illis hinc squalida pellis,
hinc macies tristisque color seteque cadentes;
Elsa brevis fluvius post bis precordia saxum
fecit, et attonitas vacuavit sanguine fibras.
60 Tu pingues facili facies, ceptoque favebit
consiliis herbisque suis Silvanus et undis.
Appenninus. Invitis nobis tenet hec nunc pascua vester
Cerretius. Scabris quidnam grandevus in arvis
inserit aut sevit? Quid credit, solvere rastris
65 exhaustas glebas grandique labore colonùm
XVI. - AGGELOS
83
emunctas prosit? Timeo non seva Dyones
occupet insanum. Senis est dimittere mores
nonnunquam iuvenum; lusit Galathea potentem
viribus, enervem faciet quid lusca Dyones?
Angelus. Absit; nulla seni talis nunc cura, doletque
obsequio quondam nimiumque vacasse Liquoris.
Sed quid vis faciat, patrios ni spectet in agros?
Nil gregis est illi, nec sunt sibi pascua, si sit;
torpendum est igitur seu vomere vertere glebas.
Appenninus. Angele, iam nosti, non omnia novimus omnes:
teque latet, video, quoniam persepe remotum
Cerretium dudum vel viva voce vocarit
Silvanus, carosque greges tacitosque recessus
quos ligurum saltus, quos servant pascua ruris
80 Anseris antiqui, quos servant pinguis et ingens
Euganeus venetùmque palus prestare paratus.
Que cupias maiora, precor? Venere sicani
dicteique duces, cyprii magnique quirites
et satyri faunique omnes nympheque deeque
85 hunc inter fedas undas audire canentem;
Panque deus calamos posuit stupefactus amicos:
et pauper noster longum sprevisse videtur!
Quid, si tantus amor, quid, si reverentia tangit,
negligit oblatum? Veniat, durosque relinquat
90 agrestes patriisque sinat dare semina sulcis.
Angelus. Ignaros quotiens, heu! fallit ceca voluptas!
Dixisti nuper: «Non omnia novimus omnes»,
et merito. Nostro seva si rusticus Amon
peste boves mediis pingues consumpsit in arvis,
95 pectoris ardentis multum sibi cessit Apollo.
Quem tacitum mitemque vides et rura colentem,
noluit Egonis nuper describere dulces
pellibus is pecudum quos ipse canebat amores,
dum maiora legit, dum se maioribus aptum
100 extimat. Et dudum, dum fervidus omnia campis
sol raperet, sacra Cereri consedimus ambo
84 BUCCOLICUM CARMEN
ylice sub viridi; tunc primus verba facesso,
convenioque senem: — Die, —inquarti — cernere concas
has putres sterilique solo decerpere credis?
105 Quid non Silvanum sequeris iam sepe vocatus? —
Ille diu corilos tacitus prospexit, et inde:
— Omnia qui profert nil dat, michi maximus Egon
iam dixit. Midas pridem, dum fortior etas,
iusserat illud idem: cuius dum credulus intro
no festinus silvas, Gaurum Baiasque saluto
fontibus insignes, et pascua credo parari,
non tauris, parvo pecori parvoque subulco,
* hospes suscipior placidi Stilbonis in antrum.
Ast Midas patitur; nec tandem pabula dantur,
115 nec vocor ut veniam sumpturus prandia secum.
Miror et indignor pariter, mecumque revolvo:
— Quid nunc, si lucos intrassem iniussus apricos,
aut si maturis tenuissem messibus apros,
vel si vinetis olidos crescentibus hyrcos
120 liquissem? Nullis veniebam candidus undis,
postquam despicior sic accersitus et insons.
Pascua sint Mide que spectat lata Vesevus,
meque meus tenuis letum prospectet agellus.—
Flecto gradum volucer repetens vestigia retro.
125 Menalios persepe lupos ursosque coegit
in laqueos exire suos sudoribus Archas,
post hec captivos nemori solvebat aperto,
iam satur. Heu! votis misere sic angimur omnes,
et si succedant satis est: Itine linquimus ultro.
130 Quid, si Silvanus faceret? Non dulcius esset,
queso, mori? Tentare deos stultissima res est.
Pan nobis pregrande dedit, nec spernere munus
est animus: paucis contentor munere Panis.
Silvestres corili pascunt, dat pocula rivus,
135 dant quercus umbras, dant somnos aggere frondes,
cetera si desint, lapposaque veliera tegmen
corporis effeti, quibus insita dulcis et ingens
XVI. - AGGELOS
85
libertas, que, sera tamen, respexit inertem. —
Conticui. Quis iure queat prevertere dictum?
140 Tu tamen interea parvum iam suscipe munus.
Appenninus. Sat dictum. Fiat, sit nostrum. Claudicet esto,
nam pregnans video, prolem sperasse iuvabit
et cepisse novam. Surgunt ex montibus altis
sydera; sis mecum. Nostro hoc tu iungito, Solon.
EXPLICIT AGGELOS EGLOGA XVI ET ULTIMA.
lOHANNIS BOCCACCII DE CERTALDO AD APPENNINIGENAM
SUUM BUCCOLICUM CARMEN EXPLICIT FELICITER.
II
CARMINUM QUAE SUPERSUNT
I.
r
| |||