Sermones suppositii de Sanctis

by Aurelius Augustinus

Aurelius Augustinus

Sermones suppositii de Sanctis

(ed. Migne) Auctor incertus

Saeculo V

editio: Migne 1841
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 39

Sermones suppositii de Sanctis (Auctor incertus (Augustinus Hipponensis?)), J. P. Migne cc_id: cps_:2.AuInAuH.SeSuDeS2, cc_idno: 7337 XXXVIII. In festo S. Vincentii. 39.2095| c

1.

Exordium. Cunctorum licet, dilectissimi, gloriosas martyrum passiones, quos distincta regionibus loca meruerunt, una fides faciat omnibus indiscreto honore venerabiles; propriam tamen sibi in hoc venerationis obsequio illi vindicant dignitatem, qui Ecclesiam Dei et documentis prae caeteris erexerunt, et patrociniis adjuverunt. Inter quos juste beatum levitam Vincentium, cujus confessione et morte Christum incredulis praedicatum incunctanter agnoscimus, catholicis studiis celebramus. Qui ut fidelium devotionem Deo studiosius commendaret, altiori charitatis flammescens affectu, morti sese tandem fideliter obtulit: quo videlicet robur fidei in solidissima petra Christo fundatum, sequacibus imitandum daretur; necnon et semen apostolicae praedicationis per eum pluribus disseminatum, ope suae intercessionis tutum ac perfectae consummationis fruge refertum, in coelestibus demum horreis conderetur. Hunc ergo amplius propria venerentur, quem etiam peregrina mirantur: quatenus eis se largiorem exhibeat in beneficiis, quibus se amabiliorem cognoscet in gaudiis; fiatque in ejus solemnitate uberior laetitiae ambitus, de quo fidei crevit effectus.

2.

Levita sanguinis Dominici minister. Tormentis invictus. Hujus denique spiritus tanto virtutum munere claruit, ut sacri ministerii fultus officio, qui Filium Dei Dominum nostrum secuturus esset in passione, 39.2096| ejusdem Christi calicem credentibus prius ministraret in salutem. Cujus haustu feliciter mente ebriatus, rabidi hostis atque in Christum saevientis insaniam interritus adiit, modestus sustinuit, securus irrisit; sciens paratus esse ut resisteret, nesciens elatus esse quod vinceret: quia cujus amore spiritualibus armis praemunitus resistebat, ejus adjutorio quidquid poenarum in illum furentis ira excogitabat, insuperabilis fortiter patiendo vincebat. Ideo hunc non laminae ignitae sartaginis, non equulei, non ungulae ferreaeque manus, non vires pavendae caedentium, nec dolor scissorum membrorum, non foci fragor et strepentis in patentibus visceribus salis injectio, Daciani quiverunt aliquatenus subdere jussioni: sed dum in tantum ejus vecordiae tumor excresceret, ut tantis passionum subactum doloribus aut vicisse aut interemisse se laetabundus extolleret, suscepta spe frustratus, unde victor visus est apparere, inde victus compulsus est erubescere; quoniam quo Dei Martyr duriori urgebatur poena, eo ampliori confessionis exsultabat constantia.

3.

Operatio diaboli in Daciano, Christi in Vincentio. Clam torquetur Vincentius. Unde ipsius passionis vel ultima pervidere seu memorari, fratres, evidentius placet; quatenus animadvertat Sanctitas vestra, quo diabolus suum perduxerit dolis ministrum, vel quomodo Christus suum in finem usque servaverit famulum. Ex quo illud sane erat mirabile, quia quantum iste extrinsecus multiplici poenarum genere contritus arctabatur, tantum intrinsecus exsultante interiori homine dilatabatur: quantumque ille exterius jactantia temporalis potentiae inflabatur, tantum interius despici se perpendens, interiori vexatus homine praefocabatur. Contemni igitur se videns saeviebat, nec in quem jam vindictam inferret inveniebat. Videbat namque desaevientium manus carnificum plus in eo invenire vulneris quam corporis: solumque vigentem spiritum eo stultitiam exprobrare suam, quo provocabat veritatis norma. Quapropter credens quod causam confusionis averteret, si personam quae se spreverat, absentaret, minusque Dacianus erubesceret, 39.2097| si Vincentium populus non videret, jussit eum a publico removeri. Sed ne sic quidem careret supplicio, contusa quo jacebat testa substernitur; ut vis acuminis concisam molem superjecti corporis plus discinderet, atque reddita tormentis membra quae secarent, obvia susciperent fragmina.

4:

A Deo sanatur, et in molli lecto moritur. Fallitur tamen vincendi opinione caeca crudelitas. Nam divina bonitas dilectum suum amplius in confessione comitata infert novam tenebris lucem, et tabernaculum splendidum obscurum reddit ergastulum. Fovebat laceros artus medica Dei manus, et venustiori pristinae sanitatis augmento fossi lateris damna supplebat. Insolita igitur hujus luminis claritate perculsi obstupuere custodes: quin et vocem, Angelis hymnum Deo concinentibus, mens pallidi janitoris expavit. Currit exanimis minister ad praesidem, quem gravius relatio nuntii, quam ictus erat percussura gladii: et cum non posset ex magnitudine rei tacere quod viderat, tremor judicem occupat, dolor lacerat, furor inflammat. Et ne in poenis vincens Vincentius gloriam martyrii obtineret, Citius, inquit Dacianus, producatur e carcere; ne dum insistimus rebellem punire, videamur eum potius victoria coronare. Profertur itaque ex illo tetri carceris barathro, coelesti quidem gratia pulchrior, et si adhuc esset passurus, robustior. Sed ubi desiderium ad regni vocationem tendentis nullo poenarum vel mortis genere frangendum intelligit, jubet invida mens lenioris strati fulcra substitui, ac blandiori eum requie confoveri; scilicet ut si amoto paululum carnifice animam quietus exhalaret, diceretur non esse occisus, sed mortuus: quasi non eum poena peremerit, cum quo et poena simul perierit.

5:

Feris objectum corpus ejus. Interea beatum Vincentium coelestis aula suscipit, ac beatae felicitatis munere donat. Ad cujus ingressum angelici laetantur spiritus, omnesque simul concives gratulantur sancti. Nosque tibi gratias agimus, Domine Jesu, quod anima tuo digna consortio, quae pertinax tulit supplicium, mendax fugit obsequium: et quae fuit contenta persecutor quod fureret, sit dedignata quod parceret. Cognito igitur sancto ejus abcessu judex insanus, et quia Christus vicisset in Vincentio nesciens Dacianus, illius sibi promittit cadaveris expositione vindictam, cujus gemit ex virtute victoriam. Feris namque et canibus coepta furoris superbia absumendum projici mandat lictoribus: ut tali pastu eorum impleret ventrem, quorum ipse gerebat mentem. 6. Corvus tuetur, lupus veneratur. Sed ut divinis excrescentibus beneficiis majoris victoriae Vincentio gratia conferatur, mittitur corvus, avis inimica cadaveribus, expositas corporis dapes servatura jejuna. Hinc, fratres dilectissimi, hinc advertite distincta meritorum obsequia. Elias quondam impias Achab vel Jezabelis manus caute declinans, in deserto corvis ministrantibus pascitur: assertor autem veritatis Vincentius Daciani rabie peremptus, feris exponitur consumendus, sed corvo famulante servatur illaesus. Obtinuit ergo Elias divino nutu, corvis praestantibus, quo aleretur (III Reg. XVII); praestitum est Vincentio, obsequente quoque corvo, ne comederetur. Qui ut coelitus se custodem designatum ostenderet, adventantes reliquas aves eminus non segni impetu perturbabat; inter quas immanem quoque lupum propius accedentem, veluti qui commissum thesaurum sacrilega audacia attaminare praesumeret, pennis et alis diverberans procul abegit. Sed ille quod non tam ad inferendam venisset injuriam, quam ad augendam miraculi pompam, quadam sui habitudine stupidus indicabat. O impudens furor, et stulta vesania! Corvus obsequitur, lupus veneratur; Dacianus persequitur, nec erubescit velle se adhuc ferox perdere, quem mansuefacta bestialis feritas satagebat protegere. 7. In mare demersum littori redditur. Unde ad occulendam Martyris laudem non jam secretum, sed profundum 39.2098| elegit; credens sibi ad delitescendam ejus gloriam non claustra fidem servatura, sed maria: quasi non idem elementi Dominus esset, per quem dudum ei carceris abdita coelesti fulgore radiata micuissent. Datur nautis mergendum corpus in fluctibus; ut ad auxilium saltem aequora proficerent, cui ad vincendum Christi militem terra defecisset. Enavigatis itaque magna ex parte freti gurgitibus, projectum inter sorbentes undas praepotens est Dei dextera consecuta; et quae spiritum intulerat in coelum, corpus mox retulit ad sepulcrum. Sic praedicator veritatis, charissimi, nec tormentorum vincitur poenis, nec tenebrosi carceris superatur angustiis. Non bestiis projectus dilaniatur, non profundo celatur; sed littori redditur, praeconio diffamatur: ut qui vere confessus fuerat nomen deitatis, in veritate sibi adesse experiretur divinae suffragia bonitatis. Cujus gloriosam virtutum vitam ita pretiosae mortis gratia decoravit, ut quod vivendo docuit, moriendo constanter astruxerit: eratque consequens quatenus ad ejus visionem per mortem attingeret, quem probabilis vitae conversatione semper attestatus fuisset, sciens quod de contemptu praesentis vitae gloria surgit beatitudinis aeternae; praestante Domino nostro Jesu Christo, qui vivit et regnat Deus in saecula saeculorum. Amen. XXXIX. In festo Conversionis S. Pauli.

1.

Prophetia Jacob de Benjamin in Paulo impletur. Hodie de Actibus Apostolorum lectio haec pronuntiata est, ubi Paulus apostolus ex persecutore Christianorum, annuntiator factus est Christi. Prostravit enim Christus persecutorem, ut faceret Ecclesiae doctorem: percutiens eum et sanans, occidens et vivificans. Occidit agnus lupum, faciens agnum de lupo. Ita enim erat in praeclara prophetia, cum Jacob patriarcha benediceret filiis suis, praesentia tangens, futura prospiciens. Praedictum erat quod in Paulo contigit. Erat autem Paulus, sicut ipse testatur, de tribu Benjamin (Philipp. III, 5). Cum autem Jacob benedicens filios suos, venisset ad benedicendum Benjamin, ait de illo: Benjamin lupus rapax. Quid ergo? lupus rapax semper? Absit: sed qui mane rapiet praedam, ad vesperam dividet escas (Gen. XLIX, 27). Hoc in apostolo Paulo impletum est; quia et de illo dictum erat. Jam, si placet, audiamus illum mane rapientem, ad vesperam escas dividentem.

2.

Paulus, lupus mane rapiens. Mane et vespere posita sunt pro eo ac si diceretur, Prius et postea. Sic ergo accipiamus, Prius rapiet, postea dividet escas. Attendite raptorem: Saulus, inquit, acceptis epistolis a principibus sacerdotum ibat, ut ubicumque inveniret Christianos, ad sacerdotes attraheret et adduceret (Act. IX, 1, 2), utique puniendos. Ibat spirans et anhelans 39.2099| caedes; hic est mane rapiens. Nam et quando lapidatus est Stephanus primus martyr pro nomine Christi, evidentius aderat et Saulus: et sic aderat lapidantibus, ut non ei sufficeret si tantum suis manibus lapidaret. Ut enim esset in omnium lapidantium manibus, ipse omnium vestimenta servabat: magis saeviens omnes adjuvando, quam suis manibus lapidando (Act. VII, 57). Audivimus, mane rapiet; videamus ad vesperam qualiter dividat escas.

3.

Ad vesperum dividit escas. Paulus forma credere incipientium. Voce Christi de coelo prostratus, et accipiens desuper interdictum jam saeviendi, cecidit in faciem suam; prius prosternendus, postea erigendus; prius percutiendus, postea sanandus: non enim in illo postea Christus viveret, nisi occideretur in eo quod male ante vixisset. Quid ergo prostratus audit? Saule, Saule, quid me persequeris? Durum est tibi contra stimulum calcitrare. Et ille: Quis es, Domine? Et vox desuper: Ego sum Jesus Nazarenus quem tu persequeris. Membris adhuc positis in terra caput clamabat in coelo, et non dicebat, Quid persequeris fideles meos; sed, Quid me persequeris? Et ille: Quid me jubes facere? Jam parat se ad obediendum, qui prius saeviebat ad persequendum. Jam formatur ex persecutore praedicator, ex lupo ovis, ex hoste miles; audit quid facere debeat. Caecus sane factus est, ut interiore luce fulgeret cor ejus. Exterior lux ad tempus subtracta est persecutori, ut redderetur praedicatori: et tamen eo tempore quo caetera non videbat, Jesum videbat. Ita et ex ipsa caecitate ejus informabatur mysterium credentium, quod qui in Christum credit ipsum intueri debet, caetera nec nata computare. Creatura vilescat, ut Creator in corde dulcescat. Videamus ergo.

4:

Sauli immanis fama. Adductus est ad Ananiam, et Ananias interpretatur Ovis. Ecce lupus rapax adducitur ad ovem sequendam, non rapiendam. Sed ne rapientem ovis expavesceret lupum, ipse pastor de coelo qui omnia faciebat, nuntiavit lupum venturum ovi, sed non saeviturum. Et tamen tam immanis fama lupum illum praecesserat, ut non posset ovis audito ejus nomine non conturbari. Nam cum Dominus Jesus eidem Ananiae nuntiasset Saulum venisse, jam ut crederet, et ad eum Ananiam ire debere; ait Ananias: Domine, audivi a multis de viro hoc, quod multa mala sanctis tuis operatus est; et nunc litteras accepit a principibus sacerdotum, ut ubicumque invenerit tui nominis sectatores, pertrahat. Dominus autem ad illum: Sine; ego illi ostendam quanta illum oporteat pati pro nomine meo (Act. IX, 4-16). Mira et magna res geritur: lupo saevitia interdicitur; lupus ad ovem captivus ducitur. Tanta autem praecesserat fama lupi raptoris, ut ejus nomine audito timeret ovis etiam sub manu pastoris. Confortatur; ne jam putet saevientem, ne timeat timentem. Ab Agno pro ovibus mortuo, fit ovis secura de lupo.

5:

Quantumvis patiamur, praeponderat quod speramus.--Ego, inquit, illi ostendam quanta illum oporteat pati pro nomine meo. Ubi terror, ibi salus. Qui faciebat contra nomen pastoris, patitur pro nomine pastoris. O saevitia! o misericordia! Vides illum praeparare ferrum: secaturus est, non perempturus; curaturus, non occisurus. Christus dicebat, Ego illi ostendam quanta illum oporteat pati pro nomine meo. Sed quo fine? Ipsum qui patiebatur audite: Non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam quae revelabitur in nobis (Rom. VIII, 18); ac si dicat, Saeviat mundus, fremat mundus, increpet linguis, coruscet armis, quidquid potest faciat; quid faciet ad id quod accepturi sumus? Appendo quod patior contra id quod spero: hoc sentio, illud credo; et tamen plus est quod credo, quam quod sentio. Quidquid est quod saevit pro nomine Christi si potest vivi, tolerabile 39.2100| est; si non potest vivi, migrare hinc facit: non exstinguit, sed accelerat ipsum praemium, ipsam dulcedinem; quae cum venerit, sine fine erit. Opus cum fine; merces sine fine. Nam et operarius deficeret in via, nisi attenderet quid accepturus esset. Cum enim attenderis quid sis accepturus, omnia tibi erunt vilia quae pateris, nec digna aestimabis pro quibus illud accipias. Miraberis tantum dari pro tantillo labore. Via nostra Christus est, Christum attendite. Pati venit, sed et glorificari; contemni, sed etiam exaltari; mori, sed etiam resurgere. 6. Pauli conversionis utilitas. Ista cogitantes, fratres charissimi, non desperemus; quia etsi peccatores sumus, magnum medicum habemus. Ipsum Medicum audite: Non veni, inquit, vocare justos, sed peccatores ad poenitentiam (Matth. IX, 13). Utilitas autem rei gestae hujus haec est: Apostolus ipse commemorat in Epistolis suis. Dicit enim ad hoc sibi veniam datam omnium peccatorum suorum, ut nemo de se desperet, qui fuerit magnis peccatis involutus, et in magnis sceleribus irretitus: quasi veniam non sit accepturus, si conversus fuerit ad eum qui pendens in cruce et pro persecutoribus oravit, dicens: Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 34). Factus est ille ex persecutore praedicator et doctor Gentium. Qui prius, inquit, fui blasphemus, et persecutor et injuriosus (I Tim. I, 13). Vides meritum cui poena debebatur? Ergo poena non redditur, sed misericordiam pro poena consequitur. Gratia enim salvi efficimur de peccatis nostris; largiente ipso Domino nostro Jesu Christo, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CXC. In Cathedra S. Petri, I.

1.

Festivitatis ratio. Institutio solemnitatis hodiernae a senioribus nostris Cathedrae nomen accepit, ideo quod primus Apostolorum Petrus hodie episcopatus cathedram suscepisse referatur. Recte ergo Ecclesiae Natalem sedis illius colunt, quam Apostolus pro Ecclesiarum salute suscepit, dicente Domino: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI, 18). Petrum itaque fundamentum Ecclesiae Dominus nominavit: et ideo digne fundamentum hoc Ecclesia colit, supra quod ecclesiastici aedificii altitudo consurgit. Unde convenienter Psalmus qui lectus est, dicit, Exaltent eum in Ecclesia plebis, et in cathedra seniorum laudent eum (Psal. CVI, 32). Bene autem eum Deus in Ecclesia exaltari praecepit; quia dignum est ut fundamentum hoc in Ecclesia honoretur, per quod ad coelum conscenditur. Quod natalis ergo cathedrae hodie colitur, sacerdotale honoratur officium. Sibi hoc Ecclesiae praestant quibus necesse est ut tanto plus habeant dignitatis, quanto 39.2101| sacerdotale officium plus honoris.

2.

Superstitio hac die inducta. Animae sanctae jam sunt cum Christo. Cum solemnitatem hanc Ecclesiis merito religiosa observatio introduxerit, miror cur apud quosdam infideles hodie tam perniciosus error increverit, ut super tumulos defunctorum cibos et vina conferant; quasi egressae de corporibus animae carnales cibos requirant. Epulas enim et refectiones caro tantum requirit; spiritus autem et anima his non indigent. Parare aliquis suis charis dicit, quod ipse devorat; quod praestat ventri, imputat pietati. Cessate ergo, fratres, ab hoc gentili infidelitatis errore. Animae enim sanctae, quae in hoc saeculo aut per vitae innocentiam purae sunt, aut poenitentiae satisfactione purgantur, a Salvatore nostro recipiuntur, et cum eo esse credendae sunt, secundum Apostoli dictum, Cupio dissolvi et esse cum Christo (Philipp. I, 23). Animae ergo fratrum parentumque nostrorum minime cibis carnalibus delectantur: offendi his magis possunt quam delectari, si cum illae in sacris sedibus maneant, vos eas in terra esse credatis. Cessate ergo ab his erroribus, et, sicut scriptum est, Quae sursum sunt sapite, non quae super terram (Coloss. III, 2): ut superstitiones fidei nostrae contrarias repudiantes, dum ea quae Deo placita sunt facitis, etiam vos cum Christo in aeternum esse possitis. Quod ipse praestare dignetur, etc.

SERMO CXCI. In Cathedra S. Petri, II.

1.

Concurrit festum hoc cum Quadragesima. Quamvis solemnitas festivitatis hodiernae a nobis merito honoretur; quia dum Natalem Cathedrae colimus, episcopatum Petri apostoli veneramur: tamen quandocumque intra Quadragesimae dies haec solemnitas venerit, facere eam nobis debet sanctorum dierum reverentia gratiorem. Bene enim Natalem Cathedrae inter ipsa jejuniorum initia nobis Deus praestitit: ut dies quae prius erat intemperantiae, nunc sit sobrietatis; quae erat gulae, sit abstinentiae; quae erat peccati, sit sanctitatis. Et quia increduli homines videntur ad superstitionem hanc specie esse pietatis attracti, ostendam eis qua ratione animas defunctorum suorum juvare utilius possint.

2.

Quibus modis defunctis subveniatur. Orent quotidie pro charis suis, interpellent Dominum voce flebili, precentur eis errorum veniam, lapsuum remissionem; pascant esurientes, vestiant nudos: ut si quid defunctorum negligentia minus factum est, fide viventium impleatur. Adhibeat quoque unusquisque pro charis suis sanctorum preces, sacrificia offerat, et sacerdotali eos prosecutione Domino commendet. Quod quidem a nobis si forte requiratur unde dicatur: cum hoc non nostra doctrina sit, sed Ecclesiarum; et si Ecclesiarum, utique Dei, quia magister Ecclesiarum est omnium Deus: ita illius verbis respondebimus, Haec sunt quae charos vestros juvare possunt, haec sunt refrigeria quiescentium, haec remedia defunctorum. 39.2102|

3.

Dapes sepulcris appositae nihil eis prosunt. Cibi autem et pocula, quae sepulcris superponuntur, si qua superstitionis istius cura ad defunctos pertinet, laedi his magis quam delectari possunt. Huic si aliquis vinum offerat, quem sentit pro vini et gulae nimietate torqueri, contumelia hoc magis est quam humanitas, exprobratio criminis, non officium charitatis. Ita fit ut videantur defunctis peccatoribus a charis suis non tam amoris solatia tribui, quam conscientiae tormenta cumulari. Haec de peccatoribus diximus. Si autem sanctus est cui haec parantur, nihil quidem ad eum pertinent. Illud unusquisque vestrum agat quod superius diximus, ut per orationes, per eleemosynas, per sacrificia, per oblationes et defunctis suis prosit, et ipse sibi: id est, ut si peccator est pro quo haec agit, alleventur peccata ejus; si autem sanctus est pro quo sacrificia Deo offert, in aeternum cum Sanctis esse mereatur: praestante ipso Domino nostro Jesu Christo, cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CXCII. In Cathedra S. Petri, III.

1.

Petrus suis erroribus profecit. Dignitas et ratio nominis Petri. Nostis, fratres charissimi, beatissimum Petrum in Salvatoris passione suis erroribus profecisse, et posteaquam negavit Dominum, fuisse apud Dominum meliorem. Fidelior enim factus est posteaquam fidem se perdidisse deflevit; atque ideo majorem gratiam reperit quam amisit. Tanquam bonus enim pastor tuendum gregem accepit: ut qui sibi antea infirmus fuerat, fieret omnibus firmamentum; et qui interrogationis tentatione nutaverat, caeteros fidei stabilitate fundaret. Denique pro soliditate devotionis Ecclesiarum petra dicitur, sicut ait Dominus: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI, 18). Petra enim dicitur, eo quod primus in nationibus fidei fundamenta posuerit, et tanquam saxum immobile totius operis christiani compagem molemque contineat. Petra ergo pro devotione Petrus dicitur; et petra pro virtute Dominus nuncupatur, sicut ait Apostolus: Bibebant autem de spirituali sequente eos petra; petra autem erat Christus (I Cor. X, 4). Recte consortium meretur nominis, qui consortium meretur et operis. In eadem enim domo Petrus fundamentum ponit, Petrus plantat; Dominus incrementum dat, Dominus irriguum subministrat. Petrus ergo tentationibus suis proficit, fletibus suis gaudet, periculis suis crescit.

2.

Petri gressus super aquas. Fide sustentatur. Mirabilior est quam transitus Israel per mare. Sic namque in mare dum super undas temerarius viator ingreditur, nutat incessu, sed convalescit affectu: periclitatur corpore, sed devotione non labitur; mergitur pedibus, sed Christi dextera sustentatur. Sustentabat enim fides, quem unda mergebat: et quem fluctuum procella turbabat, Salvatoris dilectio confirmabat. Ambulabat enim in mari Petrus magis dilectione, quam pedibus (Matth. XIV, 29). Non enim videbat ubi pedum vestigium figeret; videbat autem ubi figeret vestigium charitatis. In navi enim positus considerat Dominum; et amore ejus ductus descendit in mare. 39.2103| Non cogitat labentes aquas, non fluenta currentia: et dum Christum respicit, non respicit elementum; credit fidem etiam inter undas solidum invenire vestigium. Jactetur licet fluctibus mare, ventis pelagus conturbetur; non tamen Petri turbatur semita, quae ducit ad Dominum. Ambulat igitur super aquas Petrus, et sub pedibus ejus mollis unda non cedit. Legimus in Veteri Testamento, filios Israel per mare Rubrum siccis itineribus ambulasse, et ad securitatem gradientium, ne laberetur unda, in soliditatem quamdam fuisse mutatam (Exod. XIV, 29). Quanto hic melius, quando ambulante Petro nec mutatur unda, nec labitur; nec solidatur aqua, nec refugit? Melius, inquam, est, ubi eadem unda quae fluctuat, et sustentat; ubi idem gurges qui mergit, et famulatur. Illic ut portaretur per mare populus Israel, meatum suum natura perdiderat: hic portatur in aquis Petrus, et cursum suum fluenta non perdunt.

3.

Deficiente fide deficit semita. Nonnisi per pericula venitur ad Christum. Temerarius ergo viator Apostolus novi itineris viam carpit, modo curvati gurgitis molem ascendit, modo subsidentis undae sinus descendit, et inter marinos fluctus ascensus illi itineris descensusque non deest. Sed ubi turbatus ventis, exagitatus procellis, incipit timere quod credidit: statim ei gurges subtrahitur, unda subducitur. Mox enim defatiscenti fide, defatiscit et semita. Tunc exclamans ad Dominum Jesum, salvum se fieri deprecatur. Quem apprehensum manu Salvator liberat, et subjungit dicens, Modicae fidei, quare dubitasti (Matth. XIV, 30, 32)? Hoc est, Cur tam parvae fidei es, ut qui credendo in mare ambulare coeperas, non id perseverando transires? scriptum est enim, Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Id. X, 22). Sed dum cunctaris et dubitas, iter quod ingressus fueras perdidisti. Cur, inquam, tam modicae fidei es, ut non ea fide qua venire coeperas, pervenires? Intellige ergo quia in mari credulitas te portabat, perfidia submergebat. Igitur, fratres, sanctus Petrus dum fluctuat, dum mergitur, dum periclitatur, sic pervenit ad Dominum: ostendens nobis quod nonnisi per pericula properatur ad Christum. Multi enim diabolici fluctus sunt in hoc mundo, tentationum multa naufragia, a quibus ita liberari possumus, si clamantibus manum suam Salvator extenderit. Nos ergo clamare ad Dominum non cessemus, ille auxilium solitum non negabit Jesus Dominus noster, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CXCIII. De Annuntiatione Dominica, I.

1.

Diabolus ea arte qua hominem deluserat, a Christo delusus. Christus Deus et homo. Fratres dilectissimi, hodie dies illuxit, in quo Christus ex Virgine carnem suscepit. Humilitatis voluit induere formam, ut a peccatis liberaret animas nostras. Transgressio illius primi hominis totum deceperat mundum; ut nullum esset salutis remedium, nisi Christus adveniret e coelo. Gaudebat teterrimus draco, quia venenum praeparaverat homini novo: sed ad hoc descendit Christus in uterum Virginis, ut exinde humana susciperet membra, quae traderet cruci, et mortem induceret antiquo draconi. Usus enim fuerat diabolus consilio malo, ut per serpentem mulieri loqueretur, et diabolus non agnosceretur. Sed hinc ad nihilum redigit illum Deus Dei Filius, qui de coelo descendit, ut humanum susciperet 39.2104| corpus, tendens ei laqueum mortis, per visionem videlicet carnis; ut quasi ad hominem solum tentator accederet, et Dominum penitus ignoraret. Videbat carnem, sed ignorabat Domini majestatem; cernebat infirmitatem, et non videbat deitatem. Remansit confusus diabolus, dum in homine apparuit Dominus. Sic a Deo Patre descendit, unde nunquam discessit. In terris erat; et coelos non deserebat, sicut ipse Dominus ait: Nemo ascendit in coelum, nisi qui de coelo descendit, Filius hominis qui est in coelo (Joan. III, 13). In terris ut homo loquebatur hominibus; et in coelo se esse fatebatur ut Deus. Deitas enim non minoratur, cum infirmitas assumitur; et illud quod non erat accepit, et Deus mansit quod ab initio fuit. Quod enim homo fuit, nobis profuit, sibi nihil minuit. Exinanivit plenitudinem deitatis, formam suscepit humilitatis; et Patri mansit aequalis.

2.

Mariae meritum et praerogativae. Talis eligitur Virgo, de toto scilicet mundo, quae tantum haberet meritum, ut Dei Filium in semetipsa susciperet, et post partum omni modo virgo permaneret. Ave, inquit, Maria, gratia plena, Dominus tecum; benedicta tu inter mulieres: quia ecce concipies et paries filium, et vocabis nomen ejus Jesum; ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum (Luc. I, 28-32). Virginitatis jura servabis, filium habebis, et nomen virginis non amittes. Tanta est enim illa divina potentia, ut et matrem reddat fecundam, et virginem servet illaesam. Ideo benedicta tu inter mulieres, quia ex Spiritu sancto concipies, ubi non est carnalis maritus, sed divina dignoscitur virtus. Lactabis infantem proprium, Creatori succum porriges lactis, et cibis coelestibus satiaberis. Pannis involves puerum, qui tibi immortale condonabit indumentum. In praesepio pones infantilia membra, qui coelestem tibi praeparabit mensam. Omnia quae nutricis causa debentur circa puerum celebrabis, ut quod ipse promisit sanctis suis, et tu ipsa libentius consequaris. Quid multa? Exsulta, Virgo, de tanto promisso, nuntius discessit angelicus; et ventris hospitium ingreditur Deus, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CXCIV. De Annuntiatione Dominica, II.

1.

Evae damna, et Mariae beneficia. Adest nobis, dilectissimi, optatus dies beatae ac venerabilis semper 39.2105| virginis Mariae: ideo cum summa exsultatione gaudeat terra nostra, tantae Virginis illustrata die solemni. Haec est enim flos campi, de qua ortum est pretiosum lilium convallium, per cujus partum mutatur natura, protoplastorumque deletur et culpa. Praecisum est in ea illud Evae infelicitatis elogium quo dicitur, In tristitia paries filios (Gen. III, 16): quia ista in laetitia Dominum parturivit. Eva enim luxit, ista exsultavit; Eva lacrymas, Maria gaudium in ventre portavit: quia illa peccatorem, ista edidit innocentem. Virgo quippe genuit, quia virgo concepit; inviolata peperit, quia in conceptu libido non fuit. Utrobique miraculum, et sine corruptione gravida, et in partu virgo puerpera. Descendit angelus de coelo missus a Patre Deo in nostrae redemptionis exordium, ad beatam salutandam Mariam: Ave, inquit angelus ad eam, gratia plena, Dominus tecum. Impleta est ergo Maria gratia, et Eva vacuata est a culpa. Maledictio Evae in benedictionem mutatur Mariae: Ave, gratia plena, Dominus tecum. Tecum Dominus in corde, tecum in ventre, tecum in utero, tecum in auxilio.

2.

Maria omnem superat laudem. Gratulare, beata Virgo: Christus rex e coelo suo venit uterum tuum, ex sinu Patris in uterum dignatur descendere matris. Benedicta, inquit, tu, in mulieribus, quae vitam et viris et mulieribus peperisti. Mater generis nostri poenam intulit mundo; Genitrix Domini nostri salutem attulit mundo. Auctrix peccati Eva; auctrix meriti Maria, Eva occidendo obfuit; Maria vivificando profuit. Illa percussit; ista sanavit. Pro inobedientia enim obedientia commutatur, fides pro perfidia compensatur. Laeta igitur Maria gestat infantem, exsultans amplexatur filium, portat a quo portabatur. Nec fortuitu, ut fingunt Sabelliani, reperit parvulum; sed decursis novem mensibus peperit Christum. Plaudat nunc organis Maria, et inter veloces articulos tympana puerperae concrepent. Concinant laetantes chori, et alternantibus modulis dulcisona carmina misceantur. Audite igitur quemadmodum tympanistria nostra cantaverit: ait enim, Magnificat anima mea Dominum; et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo: quia respexit humilitatem ancillae suae; ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Quia fecit mihi magna qui potens est. Causa igitur tantae invalescentis laetitiae erat miraculum novum. Novus Mariae partus partum Evae evicit, et Evae planctum Mariae cantus exclusit.

3.

Mundi salus ex Mariae assensu pendet. Maria mater et virgo. Nupsit ipsi Deo. Jeremiae de Maria prophetia. Denique post illius benedictionis praesagium, dum tacita secum Virgo mentis altercatione confligeret, qualis esset ista salutatio; nuntius interim coelestis exsequitur: Ne timeas, Maria; invenisti gratiam apud Dominum. Ecce concipies in utero et paries filium, et vocabis nomen ejus Jesum. At illa: Quomodo, inquit, fiet istud, quoniam virum non cognosco? Et angelus ad eam: Spiritus, ait, sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi ob ambrabit tibi; ideoque quod nascetur ex te Sanctum, vocabitur Filius Dei. Jam audisti quomodo fiet hoc, responde nunc verbum; utquid turbaris modo? Audisti quomodo fiet hoc, quia Spiritus sanctus superveniet in te, ut prolem gignas, et virginitatem non perdas; filium proferas, et post partum incorrupta permaneas. O beata Maria, saeculum omne captivum tuum deprecatur assensum: te, Domina, mundus suae fidei obsidem fecit. Noli morari, 39.2106| Virgo: nuntio festinanter responde verbum, et suscipe filium; da fidem, et senti virtutem. Ecce, inquit, ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum (Luc. I, 26-38, 46-49). Nec mora, revertitur nuntius, et virginalem thalamum ingreditur Christus. Efficitur subito praegnans beata Dei genitrix, et cuncta per saecula praedicatur hinc felix. Concepit mox ad credulitatem verbi, virilis ignara consortii: impletur uterus nullo humano pollutus amplexu. Exstat itaque virgo cum concipit, virgo gravida, virgo cum parit, et virgo post partum. Praeclara ergo illa virginitas, et gloriosa fecunditas. Exsultat Maria, et matrem se laeta miratur, et de Spiritu sancto se peperisse gaudet: nec quia peperit innupta, terretur; sed quia genuerit, cum exsultatione miratur. Gaudeamus ergo et nos, fratres, in die tantae Virginis, quae dum desponsaretur fabro, coeli nupsit architecto. Promittitur enim ei Filius per visitationem sancti Spiritus. Haec illa audiens gaudet, cupitque effici mater. Quid igitur mirum, si sine corruptione nascitur, qui de sanctificatione concipitur: Non enim decebat ut ille qui nobis afferebat salutem, matri praeriperet integritatis dignitatem. Nam qui terra, mari coeloque non capitur, intra unius corpusculi membra suscipitur. Haec est illa novitas Jeremiae prophetae vaticinio praenuntiata: Faciet, inquit, Dominus novum super terram; femina circumdabit virum (Jerem. XXXI, 22). O femina super feminas benedicta, quae virum omnino non novit, et virum suo utero circumdedit! Circumdat virum Maria angelo fidem dando; quia Eva perdidit virum serpenti consentiendo.

4:

Angeli ad Mariam verba. Mariae obedientia commendatur. Salutat angelus puellam viri salutationis ignaram; terretur Virgo novitate verborum. Ad quam angelus, ut superius protulimus, dixit: Ne timeas, Maria; invenisti enim gratiam apud Dominum. Ne, inquit, a conspectu meo, mater Domini mei, terrearis: ego conceptionis tuae minister adveni, non ut virginitatem amitteres interveni; ipse me misit ad te, qui est nasciturus ex te. Concipies enim et paries filium; non cujuslibet meriti hominem, sed totius saeculi Salvatorem. Recole, Maria, in libro Isaiae, prophetae virginem quam parituram legisti (Isai. VII, 14); et gaude atque exsulta, quia tu esse meruisti. Tu ibi praefigurata es Virgo, tu ecce concipies in utero, non de viro, sed de Spiritu sancto: et gravida eris, et incorrupta permanebis. Paries quidem filium, et virginitatis non patieris detrimentum. Efficieris gravida, et eris mater semper intacta. Senties pondera ventris, et pudorem non perdes castitatis. Intumescent ubera tua, et intacta manent genitalia tua. At illa dixit, Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum. O felix obedientia, o insignis gratia, quae dum fidem humiliter dedit, coeli in se opificem corporavit! Implevit in ea Dominus, quod dudum praedixerat: Obedientiam malo quam sacrificium, et scientiam Dei plus quam holocausta (Osee VI, 6). Haec fuit vera obedientia omni sacrificio gratior, haec voluntas cunctis hostiis acceptior; hinc promeruit gloriam, quam ipsa postmodum plausit: Ecce, ait, ex hoc beatam me dicent omnes generationes.

5:

Ad beatam Virginem precatio. O beata Maria, quis tibi digne valeat jura gratiarum ac laudum praeconia impendere, quae singulari tuo assensu mundo succurristi perdito? Quas tibi laudes fragilitas humani generis persolvat, quae solo tuo commercio recuperandi aditum invenit? Accipe itaque quascumque exiles, quascumque meritis tuis impares gratiarum actiones: et cum susceperis vota, culpas nostras orando excusa. Admitte nostras preces intra sacrarium exauditionis, reporta nobis antidotum reconciliationis. Sit per te excusabile quod per te ingerimus; 39.2107| fiat impetrabile quod fida mente poscimus. Accipe quod offerimus, redona quod rogamus; excusa quod timemus. (Quia tu es spes unica peccatorum, per te speramus veniam delictorum; et in te, beatissima, nostrorum est exspectatio praemiorum.) Sancta Maria, succurre miseris, juva pusillanimes, refove flebiles, ora pro populo, interveni pro clero, intercede pro devoto femineo sexu. Sentiant omnes tuum juvamen, quicumque celebrant tuam commemorationem. Assiste parata votis poscentium, et repende omnibus optatum effectum. Sit tibi studium assidue orare pro populo Dei, quae meruisti benedicta pretium ferre mundi, qui vivit et regnat in saecula saeculorum.

SERMO CXCV. De Annuntiatione Dominica, III.

1.

Maria, porta in domo Domini clausa. Castissimum Mariae virginis uterum, sponsae virginis clausum ventris cubiculum, signatum pudoris coenaculum merito plenissime collaudarem, si messem meterem quam non seminarem, de qua sic Apostolus dicit, Quaecumque seminaverit homo, haec et metet (Galat VI, 8). Verum est omnino, verum est hoc omnem hominem metere quod seminavit: Deus solus potest metere quod non seminavit, sicut ipse Filius Virginis in quadam lectione Evangelii ait, Meto ubi non seminavi, et colligo ubi non sparsi (Luc. XIX, 22). Dicat, dicat: solus dicat natus ex Virgine, Filius Mariae, dicat sponsae matri suae, Meto ubi non seminavi, et colligo ubi non sparsi. Dicat et Maria: Et ego te filium generavi; sed virginitatem meam non violavi: regnum tenui virginitatis, et regem genui castitatis: ingredientem et egredientem habui in palatio ventris Filium imperatoris, et de manibus meis non amisi clavem regii pudoris. Porta facta sum coeli; janua facta sum Filio Dei. Illa porta facta sum clausa, quam in visione divina Ezechiel vidit propheta, de qua in me dicit prophetizans. Vidi portam in domo Domini clausam: et dixit ad me angelus, Porta haec quam vides, non aperietur, et homo non transiet per eam; quoniam Dominus solus intrabit, et egredietur per eam, et clausa erit in aeternum (Ezech. XLIV, 2). O mirabilis Prophetae visio; sed mirabilior prophetiae adimpletio! Quid est porta in domo Domini clausa, nisi quod Maria Virgo semper erit intacta? Et quid est, Homo non transiet per eam; nisi, Joseph non cognoscet eam? Et quid est, Dominus solus intrabit et egredietur per eam; nisi, Spiritus sanctus impraegnabit eam, et Angelorum Dominus nascetur per eam? Et quid est, Clausa erit in aeternum, nisi quia erit Maria virgo ante partum, virgo in partu, virgo post partum? Dicat ergo Maria: Porta facta sum coeli, janua facta sum Filio Dei: illi facta sum janua clausa, qui pos suam resurrectionem ingressus est ad discipulos suos per ostia clausa; qui natus de ventre meo, me matrem dimisit intactam, adimplevit ventrem meum divinitate, et uterum meum non evacuavit castitate: exivit de ventre meo, giganteo 39.2108| cursu magnificus, et venter meus non est pudore evacuatus, nec in conceptione inventa sum sine pudore, nec in parturitione inventa sum cum dolore. O mira et laudabilis inter feminas, in qua ab angelo est salutata virginitas, sola impraegnata nec vitiata, exonerata nec evacuata; quia sic est ab angelo salutata, Ave, inquit, gratia plena, Dominus tecum! Felix umbilicus castitatis, quem amplexus non tetigit maritalis! Considero conceptum tuum, beata Virgo, et expavesco; intueor partum tuum, et contremisco; adoro Filium tuum, et revivisco.

2.

Angelica salutatio. Enarra, obsecro, mihi; quomodo meruisti dici nurus Domini, et sponsa Filii Dei? Quod rogo, indica mihi; sed tamen colloquenti tecum ignosce mihi: ignosce, inquam, mihi, quod audeam servus, atque utinam vel bonus, et non etiam inutilis et malus servus, et ideo malus servus, quia non tecum cum tremore loquor ut servus: ignosce ergo mihi, quod audeam cum sponsa Domini mei confabulari; et tamen indica mihi quomodo potuerit Dei Filius per te generari. Audite, fratres, audite Mariam nobiscum loquentem; carne absentem et spiritu praesentem; verecundia virginitatis vultum avertentem a collocutore, et indicantem quomodo impraegnata sit a Creatore. Eram, inquit Maria, in domo mea, puella Judaea, ex semine David regis generata: adulta facta sum, et desponsata sum conjugi, et placui alteri non interveniente adulterio, sed intercedente Spiritu sancto. Desponsata sum homini Judaeo, et placui homini Deo: desponsavit me vir Judaeus, et adamavit me Christus Deus. Ignoravit quidem sponsus meus Joseph quod me adamasset Deus meus, et putavit quod adulterio impraegnatus esset venter meus. Namque ignorante Joseph sponso meo, venit ad me quidam magnus Christi paranymphus, non patriarcha primus, aut propheta egregius; sed Gabriel ille archangelus, facie rutilans, veste coruscans, incessu mirabili, aspectu terribili, visitavit et perturbavit me, salutavit et gravidavit, dixitque mihi: Ave, gratia plena, Dominus tecum. Dominus, inquit, tecum; sed plus quam mecum. Dominus tecum; sed non sicut mecum. In me enim licet sit Dominus, memetipsum creavit Dominus; per te autem nasciturus est. Ita est enim, Maria, Dominus tecum, ut sit in corde tuo, sit in utero tuo; adimpleat mentem tuam, adimpleat ventrem tuum; procedat formosus de utero tuo, tanquam sponsus de thalamo suo; egrediatur rex ex intimo ventre tuo, tanquam rex de cubiculo suo; procedat princeps ex aula regali; ita ut virginitatem tuam non faciat violari.

3.

Sequitur de eodem argumento. Dixitque ei: Quomodo fiet istud, ut utero gravescam pudico, et immunis sim a marito; quoniam virum penitus non cognosco? Desponsata namque sum homini justo; si cum illo non convenero, unde erit quod generabo? Sed si potest fieri ut et concipiam intacta, et generem clausa; indica modum, et paratum invenies animum meum. Omnibus enim me modis exopto ego Deo meo; ut et habeam prolem, et non perdam pudorem. Refert angelus Gabriel modum conceptionis, quod in verbo fieret Salvatoris. O, inquit, Maria virgo Dei, sponsa Dei; dilecta Dei, filia Dei, mater Dei, si hunc a me modum requiris, quomodo virgo concipias, virgo parias, et post partum virgo permaneas, vel quomodo fiet in te qui fecit te; audi me, et ne perturberis in te: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi (Luc. I, 34, 35). Ita te virtus Altissimi obumbrabit, ut nec aestum patiaris libidinis, et mater sis Creatoris.

4:

Joseph turbatur. Nescit interea Joseph Mariae sponsus, quid cum ea egerit angelus. Subito Joseph intuitu familiari et licentia maritali aspicit Mariam conjugem suam: vidit in ea tumescentes venas in gutture, et attenuari faciem, postremum vidit eam gressibus gravari; intellexit Mariae uterum gravidari. Turbatur Joseph homo justus, quod Mariam quam 39.2109| de templo Domini acceperat, et nondum cognoverat, gravidam sentiebat, et quam non meruerat in conjugii honore, jam haberet in confusione; secumque diu aestuans ac disputans, dicit: Unde hoc contigit? quid evenit? Non cognovi, non tetigi; si non tetigi, non violavi; si non violavi, non gravidavi. Heu! heu! quid contigit? quid, putas, evenit? per quem Maria sic cecidit? quem sibi plus quam me adulantem invenit? ego enim cum licentiam haberem maritalem, ante thorum nuptiarum puellarem non vexavi pudorem. Timui, multumque pertimui, quod in illo Mosaico libro Legis sententiali est verbo praefixum: quod quaecumque virgo paternam domum foedaverit adulterio, morienda lapidibus subjacebit: similiter et vir qui pudoris vestimentum patri non detulerit, coramque testibus replicaverit, pudorisque signaculum non demonstraverit, moriendum et ipsi cum virgine erit. Utrosque ergo libidinarios hac Moyses sententia feriri voluit, simulque adulteros perire mandavit. Sic namque ait: Auferetis opprobium de domo Israel; et omnis qui audierit, timebit, et non aget impie (Deut. XXII, 21, 22). Hanc Moysi sententiam praecavebam, ipsamque luxuriam in meo corpore refrenabam, maxime quia et David filiam esse, et regali me functum sacerdotio praenoscebam. Sed quoniam nihil mirum est, nihil novum, nihil absconsum quod non reveletur, et occultum quod non in publicum veniat, in David regis filia aliquando recolo historiam. David regem in Bersabee Uriae Cethaei mulierem audacia extulit regalis, nec eum timor terruit maritalis: Mariam David regis filiam cogitatio impulit puellaris, nec eam tenuit terror parentalis. Quid ergo faciam? quid agam? Anxior, gemo, doleo, curro, consilium quaero, nec plenum invenio. Prodo, aut taceo? Quid faciam penitus nescio. Prodo adulterium, aut taceo propter opprobrium? Si prodidero, adulterium quidem non consentio, sed naevum crudelitatis incurro; quia secundum librum Moysi lapidandam esse cognosco. Si tacuero, malum consentio; et cum adulteris portionem meam pono. Quoniam ergo tacere malum est, adulterium prodere pejus est; ne per me fiat homicidium, dimittam tacite conjugium. Cogitavit, inquit, Joseph, sicut Evangelium dicit, occulte dimittere Mariam conjugem suam (Matth. I, 19). Cogitavit ut esset alterius, cum jam esset alterius, non mentis refragatione, sed fidei conceptione.

5:

Per Angelum Joseph pacatur. Prophetiae de Maria explicantur. Sed non timeat Maria David illius magni regis filia, quoniam sicut in David veniam contulit sermo prophetalis, sic Mariam liberat angelus Salvatoris. Veni jam, Mater Domini casta, in qua non fuit virilis appetitio, sed Spiritus sancti adimpletio; quam non violavit Joseph vir Judaeus, sed solus impraegnavit omnipotens Deus; quae non es commixta Joseph sponso tuo, nec cognita alicui viro, sed soli omnipotenti Deo. Invoca, Virgo sancta, Dominum tuum David patrem tuum, non illum David adulterio fuscatum, et Uriae Cethaei homicidio divulgatum: sed illum dico David forti manu praeliatum, diu cum diabolo altercatum. Surgat Deus in adjutorium tuum; mittat de coelo angelum suum, et visitet in somnis sponsum tuum. Suspendat judicium Moyses suum, ne Joseph vindicet in adulterium tuum. Parat itaque Joseph animum in tempore, quo Mariam possit occulte dimittere. 6. Sequitur de eodem argumento. Ecce iterum Virginis ille paranymphus, non homo, sed angelus Gabriel ille conspicuus, coeli cursor aequissimus, medio noctis libramine dicit ad Joseph in visione: Joseph, 39.2110| inquit, fili David, cur tantum tribularis, quid multum contristaris, cur in somno cogitando desudas, cur vigilando tristis ambulas, cur de Maria malam tibi ingeris suspicionem, cum ipsa tibi generatura sit Salvatorem? Aufer zelotypiae animum; qui nascetur ex ea, ipse est qui impraegnavit eam. Ideo enim, Joseph, tristis est anima tua, quia quaecumque legisti in prophetia, non intellexisti in Maria. Hinc est omnis tristitia tua, quod sponsam tuam nondum cognoveris, et gravidam sentis, nec aliud in ea nisi adulterium suspicaris. Joseph, fili David, natus ex genere sacerdotali, non solum sacerdotali, verum etiam et regali, filius Prophetarum, socius Scribarum: ille Deus qui scripsit mirabilia in Lege sua, ipse fecit mirabilia in conjuge tua. Quid autem sunt Dei mirabilia, nisi quae hominibus sunt impossibilia? Mirabilia ergo Dei in Lege non legisti? Quod si etiam legisti, quare non intellexisti? Ipsa certe, Lex quam quotidie legis, sine graphio scripta est in tabulis lapideis. Lege et intellige quod panem in eremo terra produxerit, cujus semen in terra arator nullus induxit. Virga etiam Aaron annis sicca quam plurimis sine aqua revixit, in templo floruit, nucesque clausa sub tecto produxit. Ergo qui scripsit lapideas tabulas sine stilo ferreo, ipse gravidavit Mariam Spiritu sancto: et qui produxit panem in eremo sine seminatore, ipse fecundavit Virginem sine corruptione: et qui fecit virgam sine pluvia germinare, ipse fecit filiam David sine semine generare. Postremo, Joseph filius David, filius Prophetarum, non legisti Isaiam eximium Prophetarum quid dixerit, quemadmodum scripserit, Ecce virgo in utero accipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel (Isai. VII, 14)? Quod ergo legisti in Libris tuis, aspice in Maria oculis tuis: ut digne dicas canticum David patris tui, Sicut audivimus, ita et vidimus in civitate Domini virtutum, in civitate Dei nostri (Psal. XLVII, 9). Accipe ergo Mariam conjugem tuam, semper de ea securus, et in nullo sis sollicitus: quia quod conceptum est in ejus utero, non est de peccato, sed de Spiritu sancto; et qui nascetur ex ejus utero, non vocabitur filius Judaei, sed vocabitur Filius Dei. Habe ergo, Joseph, cum Maria conjuge tua communem virginitatem membrorum; quia de virginibus membris Virtus nascitur Angelorum. Sit Maria sponsa Christi carnis suae virginitate servata; sis autem et tu pater Christi cura castitatis, et honorificentia virginitatis: ut de virginibus membris generetis saeculis christianis sponsum virginitatis et maritum castitatis, communem singulis virginibus et maritatis, in quo nulla sit zelotypia; quia virginitas salutatione impraegnata est in Maria. Magnum meritum virginitatis, fratres. Virginitas Mariae angeli salutatione est impraegnata, a Joanne de utero est salutata, et generans virginitas Mariae ab Angelis est hodie collaudata, et lactans virginitas Mariae per stellam de coelo est praedicata, et a Magis muneribus honorata. Gaude itaque, Joseph, nimiumque congaude virginitati Mariae, quia solus meruisti virginale possidere conjugium: quia per meritum virginitatis ita separatus es a concubitu uxoris, ut pater dicaris Salvatoris, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CXCVI. In Natali Joannis Baptistae, I.

1.

Ratio singularis hujus festivitatis. Joannes typus 39.2111| Legis. Post illum sacrosanctum Domini natalem diem, nullius hominis nativitatem legimus celebrari, nisi solius beati Joannis Baptistae. In aliis sanctis et electis Dei novimus illum diem coli, quo illos post consummationem laborum, et devictum triumphatumque mundum in perpetuas aeternitates praesens haec vita parturiit; in aliis consummata ultimi diei merita celebrantur: in hoc etiam prima dies et ipsa etiam hominis initia consecrantur; pro hac absque dubio causa, quia per hunc Dominus adventum suum, ne subito homines insperatum non agnoscerent, voluit esse testatum. Joannes autem figura fuit veteris Testamenti, et in se formam praetulit Legis: et ideo Joannes praenuntiavit Salvatorem, sicut Lex gratiam praecucurrit. Quod autem nondum natus de secreto materni uteri prophetavit, et expers lucis jam testis est veritatis: hoc est intelligendum, quod latens sub velamine et carne litterae, et Redemptorem mundo spiritu praedicavit, et nobis Dominum nostrum de quodam Legis utero proclamavit. Ergo quia Judaei erraverunt a ventre, id est, a Lege quae Christo gravida erat; Erraverunt a ventre, locuti sunt falsa (Psal. LVII, 4): ideo hic venit in testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine (Joan. I, 8). Quod autem Joannes in carcere constitutus ad Christum discipulos suos ordinat (Matth. XI, 2), Lex ad Evangelia transmittit. Quae Lex juxta typum Joannis quasi ignorantiae clausa carcere, in obscuro et in occulto jacebat, et Judaicae caecitatis sensus intra litteram tenebatur inclusus.

2.

Lucerna ardens. De hoc beatus Evangelista proloquitur, Ille erat lucerna ardens (Joan. V, 35); id est, Spiritus sancti igne succensus, ut mundo ignorantiae nocte possesso, lumen salutis ostenderet, et quasi inter densissimas delictorum tenebras, splendidissimum justitiae solem lucis suae radio demonstraret, de se ipso dicens, Ego vox clamantis in deserto (Matth. III, 3). Videamus in quo deserto, id est, in Gentium populo. Vacua enim timore Dei pectora, et Spiritu sancto carentia, deserto squalentis eremi comparantur. Desertus enim erat hic mundus ab omni cultura fidei et timoris Dei, et peccatorum spinis obsitus squalebat tanquam ager incultus, et nullam penitus bonorum operum fecunditatem attulerat, nullum imbrem gratiae spiritualis acceperat. Mittitur beatus Joannes, qui eum per propheticam atque apostolicam praedicationem, annuntiando poenitentiam, quasi rudem campum proscinderet, fecundaret et excoleret, divini verbi seminibus impleret: et ad maturam frugem, id est, ad regenerationis gratiam praepararet.

3.

Quae suo in ortu revelet. Jam illud quantae gloriae est, quod Zachariae sacerdoti seni et Elisabeth sterili a Gabriele, id est, ab illo angelo promittitur, a quo Mariae nativitas Domini, nuntiatur: et quasi ex aliquo similis Domini, praemittitur filius sterilis ante filium Virginis, nescio quod majus miraculum ipsa nativitate declarans. Insperata prole posteritas muneratur; quia novo partu erat muneranda et ditanda virginitas. Praemittitur ante Jesum Christum Joannes, quasi Testamentum vetus ante novum; ut dies diei eructet verbum, et sacramentorum obscura profunditas evidentioribus novae doctrinae mysteriis reveletur. Praemittitur ergo lucerna ante solem, servus ante Dominum, amicus ante sponsum, praeco ante judicem, vox ante verbum. Et ideo de se dicit, Ego vox clamantis in deserto. Quid est quod beatus Joannes vocem se esse dixit? Id est, quia Verbi annuntiator et praedicator erat. 39.2112|

4:

Verbum quid sit, quid vox. Hic jam sollicite requiramus quid inter verbum sit et vocem. Scripturae sanctae verbum esse definiunt, quod intra animi silentium mente concipimus; verbum esse definiunt ipsam cogitationem, quae adhuc intra conscientiae secreta retinetur: vocem vero, per quam verbum profertur in medium. Vox, sonus est index cogitationis; verbum vero ipsa cogitatio. Sicut enim quando verbum corde concipimus, necessaria est vox quasi quoddam vehiculum verbi; et quamlibet verbum ipsum per oris sonum ad alium transferamus, tamen illud integrum etiam intra nos, id est, clausum a loquente transfertur, ut tamen in sua sede teneatur: ita et omnipotens Pater innotescere nobis volens, Sapientiam et Verbum illud quod in principio erat Deus apud Deum (Joan. I, 1), sicut ipse testatur, Eructavit cor meum verbum bonum (Psal. XLIV, 2), beatum Joannem, quasi vocem per quam ad nos verbum suum proferret, assumpsit. Quod quidem verbum de illa sede ita ad nos descendit, ut in sinu, id est, in profundo Paterni pectoris permaneret, terrena visitans, et coelestia non relinquens.

5:

Joannis prae caeteris Prophetis gloria. Mediator est novi et veteris Testamenti. Hanc itaque gloriam beatus Joannes Baptista non de longinquo, sicut reliqui Prophetae; sed vicinus et proximus antecessit. Illi adventum regis ante multa tempora praedicaverunt, alii dixerunt, Quandoque venturus est; alii, Ecce cito venit: iste autem quem venturum praedixit, venisse monstravit, et prophetiam suam ipso quem annuntiabat assistente complevit. Adhuc itaque in utero matris suae Spiritu sancto est repletus, et suam ipsius nativitatem prophetando praevenit; ad similitudinem Domini sanctificatus antequam natus, intra viscera exsultans, et Salvatoris adventum materno ore protestans. Vere lucerna ardens, in quo tam singularis gratia divinae dignationis effulsit, ut jam jamque adfore Redemptorem sanctae genitricis voce narraret; et per eam, velut per quamdam veritatis lucernam, nondum in lucem prolatus ostenderet. Hic est ille novi et veteris Testamenti idoneus mediator, et gloriosi Agni dignus ostensor: qui Dominum suum et annuntiare uno tempore meruit et videre, una eademque suae nativitatis aetate et nova incipiens, et vetera concludens. 6. Vis facienda propter regnum coelorum. De persona hujus Evangelista testatur, A diebus, inquit, Joannis regnum coelorum vim patitur (Matth. XI, 21). Novimus quia familiariter mens humana in diversis hujus mundi illecebris et concupiscentiis devicta fugit laborem, expetit voluptatem, et vix adducitur ut consuetudinem a se vitae prioris excludat: sed cum coeperit cogitare ultimi diei necessitatem, ac futuri judicii pondus, incitata et stimulata vel spe praemii vel timore supplicii, voluntarium bellum indicit passionibus, et vim facit pristinis suis desideriis, et violenter se vincere ipsa contendit. Non enim sine violentia fieri potest ut de abundantia et deliciis ad famem et sitim, ad abstinentiam et crucem transeat; ut somno prius atque otio amicam carnem contritione vigiliisque conficiat. Non, inquam, sine violentia fieri potest ut unusquisque iracundiam patientia, superbiam humilitate commutet; amore paupertatis, divitiarum ac sufficientiae affluentiam superet; vinolentiam sobrietate, luxuriam castitate condemnet; et homo subito in virum transformetur perfectum, et quodam modo alter reddatur ex altero; ac sic a talibus per violentiam regnum coeleste diripitur. 7. Duo abstinentiae genera. Duo autem sunt abstinentiae et crucis genera, unum corporale, aliud spirituale. Unum a potu atque epulis temperare, appetitum gulae a delectationibus et mollissimis suavitatibus coercere, ab his quae per tactum et gustum visumque decipiunt, sensum viriliter revocare, ac violenter abstrahere. Alterum abstinentiae et crucis genus est pretiosius atque sublimius, motus animi regere, et 39.2113| perturbationes illius modestiae tranquillitate placare, irae ac superbiae impetus quasi feram bestiam refrenare, litigare quotidie contra vitia sua, increpare se quadam censoria austeritate virtutis, et rixam quodam modo cum homine interiore conserere. Pretiosa haec in conspectu Dei et gloriosa crux, cogitationes malas in potestatem redigere, voluntates proprias abnegare, easque interiori examinatione discutere, et regentis imperio subjugare; a sermone atque opere quo anima laeditur, tanquam a cibis noxiis abstinere, et sensum ab his quae contraria sunt, spirituali temperantia sobrium custodire. Haec qui facit, perrupto passionis muro violenter ad coelorum regna conscendit. Vim itaque sibi factura est anima, ut palmam laborum, quam sibi subtrahi multis inimicis adversantibus sentit, viribus contendat eripere. Necesse ergo est cum summo labore ex hoc mundo rapere palmam salutis, et quasi excubantibus circumjectis hostibus obsessos pervigili intentione fructus decerpere, et praedam a thesauro vitae velut de medio abreptam saeculi hujus incendio reportare. 8. Rapit Ecclesia Synagogae regnum. Regnum nostrum Christus. Rapiunt et homines angelis apostatis. Est et aliud direptionis genus, quando aliis promissa et oblata diripimus. Salvator ad hoc vel maxime suscepta incarnatione descenderat, ut Judaeorum populum justificaret: sicut ipse in Evangelio loquitur, Non sum, inquit, missus, nisi ad oves quae perierunt domus Israel (Matth. XV, 24). Sed et discipuli ita incredulam Synagogae plebem coarguebant: Vobis, inquiunt, prius oportuerat verbum Dei loqui; sed quia vos indignos judicastis aeternae vitae, ecce convertimur ad Gentes (Act. XIII, 46). Ergo cum Judaei munera sibi parata respuerent, publicani et peccatores ex Gentibus crediderunt; ac sic rapit Ecclesia Synagogae regnum. Regnum enim nostrum Christus est. Rapimus itaque eum, cum a Judaeis occiditur, sepelitur a nobis. Rapimus autem eum illis dormientibus, sicut ipsi in Evangelio confitentur: Dicite, inquiunt, quia discipuli ejus nocte venerunt, et furati sunt eum vobis dormientibus (Matth. XXVIII, 13). Surgat ergo qui dormit; ne forte Christum per negligentiam resolutus amittat, dum mens ejus in infidelitate et in torpore dormitat. Rapitur itaque regnum coelorum, dum negatur a domesticis, et a Gentibus adoratur. Rapitur, cum aliis ad salutem mittitur, ab aliis invenitur; cum sui eum recusant, suscipiunt alieni; insectantur proprii, complectuntur inimici: quando haereditatem civis respuit, peregrinus invadit; filius repudiat, servus recognoscit. Adhuc et alio ordine regnum coelorum vim patitur, quando illud homines acquirunt quod angeli perdiderunt, quando illuc adoptati humiles ascendunt, unde superbi incolae ceciderunt. Ergo cum inter tantos invidos, inter tantos latrones et invisibiles insidiatores vivamus, quibus tandem viribus coelorum regna captemus? Quis, inquam, nisi obediendo doctoribus, et vitiis et injustitiis ex cupiditate nascentibus resistendo, deflendo peccata, et ea jejuniis atque eleemosynis redimendo?

SERMO CXCVII. In Natali Joannis Baptistae.

1.

Solius Domini et Joannis Nativitas celebratur. Qui ex muliere, inferior est Joanne. Natalem sancti Joannis, fratres charissimi, hodie celebramus, quod nulli unquam sanctorum legimus fuisse concessum. Solius enim Domini et beati Joannis dies nativitatis in universo mundo celebratur et colitur. Illum enim sterilis peperit; istum virgo concepit. In Elisabeth 39.2114| sterilitas vincitur; in beata Maria conceptionis consuetudo mutatur. Elisabeth virum cognoscendo filium genuit; Maria angelo credidit, et concepit. Hominem concepit Elisabeth, et hominem Maria; sed Elisabeth solum hominem, Maria Deum et hominem. Quid sibi vult ergo Joannes? Unde interpositus, unde praemissus? Magnus igitur Joannes, cujus magnitudini etiam Salvator testimonium perhibet, dicens: Non surrexit inter natos mulierum major Joanne Baptista (Matth. XI, 11). Praecellit cunctis, eminet universis; antecellit Prophetas, supergreditur Patriarchas; et quisquis de muliere natus est, inferior est Joanne. Dicit fortasse aliquis: Si inter natos mulierum Joannes major est, major est Salvatore. Absit. Joannes enim natus mulieris, Christus autem virginis natus est; ille corruptibilis uteri sinibus effusus est, iste impollutae vulvae flore progenitus. Ideo autem cum Joannis nativitate Domini generatio deputatur, ne Dominus extra veritatem videatur conditionis humanae: si comparetur hominibus Joannes, praemissus est ante Deum. Tanta in illo excellentia erat, tanta gratia, ut ipse putatus sit Christus. Quid ergo dixit de Christo? Nos omnes de plenitudine ejus accepimus (Joan. I, 16). Quid est, Nos omnes? Ergo Prophetae, Patriarchae, Apostoli, quotquot sancti, et ante incarnationem praemissi, vel ab incarnato missi, omnes nos de plenitudine ejus accepimus: nos vasa sumus, ille fons est.

2.

Ut Christi, sic Joannis nativitas plena mysterio. Item et utriusque passio. Si ergo intelleximus mysterium, fratres mei, Joannes homo est, Christus Deus est: humilietur homo, et exaltetur Deus, secundum illud quod de Domino ipse Joannes dixit, Illum oportet crescere, me autem minui (Id. III, 30). Ut humiliaretur homo, eo die natus est Joannes, quo incipiunt decrescere dies: ut exaltetur Deus, eo die natus est Christus, quo incipiunt crescere dies. Magnum sacramentum, fratres charissimi. Ideo celebramus Natalem Joannis, sicut et Christi, quia et ipsa nativitas plena est mysterio. Quo mysterio, nisi humilitatis nostrae; sicut nativitas Christi plena est mysterio altitudinis nostrae? Ergo in homine minuamur, ut in Deo crescamus; in nobis humiliemur, ut in illo exaltemur; humilietur humana praesumptio, ut crescat divina miseratio. Nam hujus rei sacramentum etiam in passionibus amborum impletum est. Ut minueretur homo, caput Joannis abscinditur: ut exaltetur Deus, Christus in ligno suspenditur.

3.

Cur Joannes lucerna dictus, et ante Christum praemissus. Cur vox. Legis typum gessit. Quare autem beatum Joannem Dominus et Salvator noster lucernam esse dixerit, et quare eum mitti ante se voluerit, breviter, si jubetis, Charitatis vestrae auribus cupimus intimare. Praemissus est enim velut vox ante verbum, lucerna ante solem, praeco ante judicem, servus antes dominum, amicus ante sponsum. Et quia universum mundum peccatorum tenebrae et nox infidelitatis oppresserat, et solem justitiae aspicere non valebat; beatus Joannes quasi lucerna praemittitur, ut cordis oculi, qui lippitudine iniquitatis oppressi magnum et verum lumen videre non poterant, ad lumen lucernae primum quasi tenuem splendorem videre consuescerent; et paulatim peccatorum nubilo remoto, et infidelitatis humore digesto, adveniente Christo, ab illo coelesti lumine laetificari possent potius quam torqueri. Sicut enim lippientes oculos ad videndum provocas, si exiguum splendorem lucernae ostenderis; et amplius crucias, si lumen magnum ingesseris: ita Dominus et Salvator noster, qui est lumen verum, nisi prius beatum Joannem velut lucernam praemitteret, claritatem illius totus mundus sustinere non posset. Loquatur Joannes, et dicat, Ego vox clamantis in deserto (Id., I, 23). Vox erat; quia Verbi Dei spiritu replebatur. 39.2115| Sicut sermo vocis quodam modo ministerio ac vehiculo ad audientem a loquente transmittitur; ita ille Christum sonans, Verbi erat minister et portitor. Sanctus, inquam, Joannes typum in se Legis, quae Christum longe per signa et indicia monstrabat, ostendit; et ideo misit ad Christum duos de discipulis suis. Isti duo discipuli a Joanne ad Christum missi, forte duo populi sunt, quorum unus ex Judaeis credidit, alter ex Gentibus. Joannes dirigit ad Christum; Lex mittit ad gratiam, et per Evangelii fidem, veterem desiderat astrui veritatem.

4:

Adhortatio. Nos vero, fratres charissimi, ut tam sanctam festivitatem non solum corporali, sed etiam spirituali cum gaudio celebrare possimus, secundum vires nostras ad dandas eleemosynas, et ad tenendam cum omnibus pacem nostros animos praeparemus: et ab omni scurrilitate vel turpiloquio non solum nosmetipsos, sed et omnem familiam nostram et universos ad nos pertinentes pro amore Dei et zelo sanctae disciplinae prohibere totis viribus laboremus, nec permittamus voluptuosos quosque solemnitatem sanctam cantica luxuriosa proferendo polluere. Tunc enim pro nobis sanctus Joannes quidquid petierimus poterit obtinere, si nos festivitatem suam pacificos, sobrios, castos, absque ullo turpiloquio cognoverit celebrare. Haec ergo, fratres charissimi, pro paterna sollicitudine suggero: nam Deo propitio ita de vestra devotione confido, quod non solum vos ipsos, sed etiam omnes qui ad vos pertinent, cum omni honestate castos sobriosque conservetis. Unde Deo gratias agens supplico, ut qui vobis dedit ea quae sancta sunt fideliter incipere, concedat vobis felicem perseverantiam custodire, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CXCVIII. In Natali Joannis Baptistae, III.

1.

Joannes singulari celebritate colitur. Humana excedit merita. Hodie, dilectissimi fratres, Joannis qui Domini praecucurrit adventum, natalem diem colimus, quod nulli sanctorum meminimus attributum: hodie, inquam, natalem diem unica ac singulari celebritate veneramur. Unde quia eum recte extollere non valemus humanae vocis officio, praedicemus dominicae attestationis oraculo, proloquente Christo, quia inter natos mulierum non est major Joanne Baptista (Matth. XI, 11). Ipse hoc dicit: et ideo cognosce magnificentiam laudis ex dignitate laudantis; ac sic dum nemo illo esse major asseritur in natis mulierum, datur intelligi, quod Joannes humanorum fugit mensuram meritorum.

2.

Vox est. Christo crescente minuitur. Christum ortu et conversatione signavit. -- Ego vox clamantis in deserto (Isai. XL, 3): hoc est dicere, Non sum ego Verbum quod erat in principio Deus apud Deum; sed vox potius, id est, minister sum Verbi, ut per me ad auditus hominum sensusque perveniat. Unde beatus Baptista pari humilitate pronuntiat, Illum oportet crescere; me autem minui (Joan. III, 30). Illum, inquit, oportet crescere; quia per omnem mundum Christi Evangelium dilatatur: me autem minui, quia Joannis prophetia finitur. [ Illum oportet crescere, qui erit exaltandus in cruce: me autem minui, qui sum truncandus in capite.] Joannis enim prophetia finem accepit; quia is qui prophetabatur, advenit. Joannes ergo formam venturi Domini nativitate et conversatione signavit. Joannes nascitur de sene patre: Christus de 39.2116| matre virgine in mundi senescentis aetate; aetate, inquam, illa quae erat fide et operibus infecunda. Joannes venit desperata generatione per sterilem; et Christus natura obstupescente per Virginem. Ille salutem praedicavit; hic contulit. Ille baptizavit in poenitentiam; iste regeneravit in gratia.

3.

Libertas illius in arguendo. Pravorum correptio quando extra culpam omittitur. Pium ad pravos corrigendos artificium. Hic est enim Joannes qui impietatem regis Herodis, qui uxorem fratris viventis invaserat, publica auctoritate condemnans, propter justitiam perdidit vitam, sed lucratus est gloriam. Et nos interdum pro gratia hominum vel timore offensionum praeferimus adulationem, et vendimus veritatem, [non timentes illud quod terribiliter scriptum est, Si non annuntiaveris iniquo iniquitatem suam, sanguinem ejus de manu tua requiram (Ezech. III, 18). Solent tamen aliquoties doctores Ecclesiae non pro negligentia peccantium ab increpatione cessare; sed quia eos timent ex ipsa castigatione ad pejora mala prorumpere. Quando pro hac re non praedicant sacerdotes, non possunt habere de taciturnitate reatum: quia sicut viri boni interdum ex dura increpatione corriguntur; ita e contra omnes etiam superbi lenissima admonitione ad pejora praecipitia provocantur. Nam in tantum praedicatores Ecclesiae aliquoties non ex voluntate, sed ex necessitate peccatores non arguunt; ut interdum spirituali medicamento et charitatis artificio superbos quosque etiam indignis laudibus prosequantur: ut dum erubescunt falsa esse quae de eis dicuntur, ad emendationem vitae et bona opera provocentur; secundum illud quod scriptum est, Quoniam laudatur peccator in desideriis animae suae; et qui iniqua gerit, benedicitur (Psal. X, 3, sec. Hebraeos). Et quia vera est illa sapientis viri sententia, Sicut vera laus ornat, ita falsa castigat: non est tamen impossibile apud Deum, ut etiam illi qui humanis laudibus invitati bona opera exercere coeperint, Deus illis hoc in amorem et consuetudinem vertat; secundum illud quod de sapientibus quidam dixit, Bene consuescere, pudebit dissuescere: et iterum, Bona loquamur, transiet sermo in affectum. Beatus tamen Joannes plena et perfecta libertate maluit injusta sustinere, quam justa non dicere.] Unde evangelico beatus ipse Joannes alloquio corda nostra salutifero pulsat oraculo dicens: Ego vox clamantis in deserto, Parate viam Domini, rectas facite semitas Dei nostri. Si teneamus in nobis verbum veritatis, affectum justitiae; erit in nobis illa via, per quam humanum pectus Christus ingreditur. Ideo autem dicit, Ego vox clamantis. Vox praeconis judicem loquitur, clamor judicium comminatur.

4:

Status miseriae vel felicitatis quandoque mutandus. Et consequenter annuntiat, Omnis vallis implebitur, et omnis mons et collis humiliabitur (Luc. III, 4, 5). Hoc est ergo quod aliis verbis Evangelista commemorat, Qui se exaltat, humiliabitur (Id. XIV, 11). [Veniet tempus, fratres dilectissimi, ut se superbum fuisse sine ullo remedio doleat, qui se nunc salubriter humiliare dissimulat. Veniet tempus, ut humiles eleventur in coelos, et superbi in inferni profunda mergantur. Veniet tempus ut se avari omnes fuisse divites doleant, a quibus nunc Christi pauperes irridentur. Non semper iste qui nunc est, humanae consuetudinis ordo servabitur: non semper Lazarus fame torquebitur, nec semper avarus dives deliciarum abundantia perfruetur: sed cito et ille de sterquilinio ab Angelis elevabitur in paradisum, et ille qui eleemosynam noluit dare, si poenitentia non subvenerit, de luxurioso convivio rapietur in tartarum; ut qui in hoc saeculo pauperi noluit dare micam, in inferno non mereatur accipere guttam; et qui pauperem pascere noluit de deliciis suis, pascat flammas de medullis suis.] Nos vero, fratres, quantum possumus, laboremus, ut quod superbia tumidum elatumque reddiderat, humilitate et mansuetudine complanetur; quod iniquitas depravaverat, directione justitiae corrigatur; quod malitia 39.2117| exasperaverat, bonitatis gratia temperetur. Inter haec studia inveniat nos Christus Dominus; quia ipse conferre dignatus est viam, per quam nos perducat ad patriam: ut de nobis dicere dignetur, Et inambulabo et inhabitabo in eis, et ero illorum Deus (Levit. XXVI, 12). Si in isto saeculo ambulaverit in nobis, illic habitabit in nobis, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CXCIX. In Natali Joannis Baptistae, IV.

1.

Joannes parentibus commendatur. Aurum de terra legere qui noverunt, ubi divitem senserunt venam, ibi quidquid est artis, quidquid laboris est, impendunt. Et nos, fratres, quia in sancto Zacharia coelestem videmus latere thesaurum, in ipso totum quod sermonis est nostri, quod vestri auditus est, occupemus; quatenus commune lucrum sit, quod fuerit communi labore acquisitum. Fuit, inquit, in diebus Herodis regis Judaeae, sacerdos quidam nomine Zacharias, et uxor ejus nomine Elisabeth de filiabus Aaron. Et erant, inquit, ambo justi ante Deum, incedentes in omnibus mandatis et justificationibus Domini sine querela. Beati igitur, fratres, quos in saeculo isto aliqua culpa non percutit, nullum vulnerat crimen. Beati plane isti, quos ulla non potuit aliquando tangere querela. Incedentes, inquit, in omnibus mandatis et justificationibus Domini sine querela. Si pueritia, si adolescentia, si juventus eorum exstitit sine querela, ubi totum maxime solet esse querela; qualis esse potuit eorum senectus? Si tale fuit initium, qualis esse potuit finis?

2.

Elisabeth sterilis, donec transiret cupiditatis sensus. Joannis encomia.--Et non erat, inquit, illis filius, eo quod esset Elisabeth sterilis (Luc. I, 5, 6, 7). Non dixit, Non erant illis filii; sed, Non erat illis filius: quia singularis futurus erat, qui de talibus erat nasciturus. Audi Dominum dicentem, Non est major inter natos mulierum Joanne Baptista (Matth. XI, 11). Eo quod esset Elisabeth sterilis. Erat quidem Elisabeth sterilis corpore, sed fecunda virtutibus; tarda soboli, sed non tarda Deo; non germine clausa, sed tempore; non negata pignoribus, sed servata mysterio. Fratres, Elisabeth sanctae partus non ablatus est; sed dilatus, donec pertransiret tempus carnis, passio corporis, conjugii necessitas, voluptatis causa, cupiditatis sensus, et totum quod humanam confundit, gravat, onerat conscientiam. Mundabatur enim longo tempore sacrificii domus, sanctitatis hospitium, metatum metatoris Christi, angeli domicilium, aula Spiritus sancti, Dei templum. Templum Dei estis, inquit Apostolus, et Spiritus Dei habitat in vobis (I Cor. III, 16). Denique ubi tota corporis sedata est querela, et in totum facti sunt sine querela; mox sterilitas fugit, reviviscit senectus, fides concipit, parit castitas, nascitur major homine, par Angelis, tuba coeli, praeco Christi, arcanum Patris, Filii nuntius, signifer superni regis, peccatorum venia, Judaeorum correctio, vocatio Gentium, et ut proprie dicam, Legis et gratiae fibula, quae diploidem summi sacerdotis sancto Patri jungebat in corpore. Evangelista ergo virtutes patris matrisque describit: ut ex generantium meritis dignitas germinis nosceretur; et probaretur major homine, qui ortu suo excedebat legem nativitatis humanae. Sed si processurus est, jam nascatur Joannes, quia instat nativitas Christi. Surgat novus lucifer, quia jubar jam veri solis erumpit. Det vocem praeco, quia adest judex; clamet tuba, quia venit rex: et quia processurus est Deus, angelus jam praecedat.

3.

Quam illustris angeli de Joanne prophetia. Eam ipse implet necdum natus. Verum quia quod supra hominem est, homo referre non sufficit; virtutem 39.2118| nascentis angeli angelus jam loquatur. Dixit, inquit, Angelus ad Zachariam: Ne timeas, Zacharia, exaudita est obsecratio tua, et Elisabeth uxor tua pariet tibi filium, et vocabis nomen ejus Joannem; et erit gaudium tibi et exsultatio, et multi in nativitate ejus gaudebunt. Erit enim magnus coram Domino; vinum et siceram non bibet, et Spiritu sancto replebitur adhuc ex utero matris suae, et multos filiorum Israel convertet ad Dominum Deum ipsorum. Et ecce praecedet ante illum in spiritu et virtute Eliae convertere corda patrum in filios, et incredulos ad prudentiam justorum, parare Domino plebem perfectam (Luc. I, 13-17). Vacat hic, fratres, humanus sermo, silet praedicatio tractatoris, quando angelico praeconio Joannis gloria praedicatur, virtus insonat, laus collaudatur: nec est quod illi jam adjiciat homo, cui Deus contulit totum. Spiritu, inquit, sancto replebitur adhuc ex utero matris suae. Videtis, fratres, quemadmodum Joannes ante pervenit ad coelum, quam tangeret terram; ante accepit divinum Spiritum, quam humanum; ante suscepit divina munera, quam corporis membra; ante coepit vivere Deo, quam sibi: imo ante vixit ille Deo, quam Deus viveret illi, juxta illud Apostoli, Jam non ego vivo, sed vivit in me Christus (Galat. II, 20). Sexto, inquit, mense suae matris exsultat in utero (Luc. I, 44), et in uterum Virginis venisse nuntiat Christum. Fervens nuntius, qui ante gestivit nuntiare quam vivere. Impatiens dux, qui antequam perveniret ad corpus, pervenit ad regem, ante rapuit arma quam membra, ante aciem petit quam lucem, et ut vinceret mundum, vicit ante naturam. Ipse enim sine visceribus viscera matris exsuscitat; et quia tardabat corpus, solo spiritu implet evangelizantis officium. Quid dicam, fratres? Joannes antequam Christum praecederet, se ipsum praecessit. Patris, matris, filii corda unus atque idem implet Spiritus sanctus; ut uno sanctitatis organo resonet nativitatis Dominicae cantilena.

SERMO CC.

1.

Imperator coeli et terrae qui nos fuit visitare dignatus, Prophetarum oraculis olim est praedicatus. Ab ipso quippe exordio mundi praedicatus est nobis adventus Domini Salvatoris. Non enim potuit venire Verbum in terram sine voce praeconis. Praedixerunt Prophetae, qui venturum Dominum Christum nuntiaverunt in carnem; sanctus vero Joannes, cujus hodie celebrandus Natalis illuxit, non solum Verbum prophetavit, sed caeteris demonstravit. Merito inter caeteros Prophetas major appellatur, qui non solum praedicavit et monstravit, sed etiam baptizavit. Major Joannes Baptista dictus est: ut tamen non sit discipulus supra Magistrum, neque servus super Dominum, In natis, inquit, mulierum non surrexit major Joanne Baptista (Matth. XI, 11). Mulierum dicit: nam qui ex Virgine natus conditor et rector mundi est et dominus . . . .

2.

Missus est angelus in templum ad Zachariam, qui suscepturum eum filium in senectute nuntiavit; Virgini etiam Mariae angelus nuntius fuit: sed Maria credidit, Zacharias diffidit. Et qui diffidit, silentio condemnatur; quae credit, laudibus honoratur . . . . O beata mater, quae talem portavit natum, qui Dei Filium praecurrens nuntiavit, atque baptizavit! Caruit Elisabeth sterilitatis opprobrio, quae genuit filium de coelo promissum, qui mundi divitias contemnens, coelestia regna quaesivit. Ut praeiret Verbum in virtute et spiritu Eliae, adhuc in utero positus, Matris Domini adesse praesentiam cognovit. Venientis testis est fidelis, Scriptura dicente, Ut facta est vox salutationis tuae in auribus meis, exsultavit infans prae 39.2119| gaudio in utero meo. Ipse mihi demonstravit quia tu es mater Domini mei, quae venisti ad me. Ante mihi magister factus est quam filius; ante me ipse docuit, quam ego eum lactarem; nondum scit pulsare ubera mea, et novit instruere conscientiam meam: coelum et terram nondum vidit, et intra viscera mea Deum coeli ac terrae cognovit. Qualis est iste nuntius, qui de occultis cognoscat Dominum? In occultis loquitur mysterium, nuntiat miraculum.

3.

Unde, inquit, mihi, ut veniat ad me mater Domini (Matth. I, 11, 44, 43)? Unde hoc, inquit, mihi? Ipse enim Deus, ego homo; ille Dominus, ego autem servus; ille Creator, ego creatura: ipse me plasmavit intra viscera, qui suae matris implevit viscera. Unde hoc, inquit, mihi? Nulla sunt merita, et praecedunt mihi divina beneficia. Duae invictae virtutis sunt matres, sterilis, et virgo. Duae naves oneratae de coelo: una fert promissum de viro, alia portat Verbum ex Deo: una praemisit praeconem, alia tulit judicem; una lucerna illuminatur, alia sole: virgo portat sponsum, sterilis fert amicum. Nam et temporibus distinctis paruerunt certissima signa sanctitatis. Joannes nascitur die deficiente; Dominus nascitur die crescente: ut caro deficiat, spiritus convalescat. Oportet ergo, fratres charissimi, in tantis mirabilibus gaudentes, ut credamus et de Adam facere, et fecundam reddere sterilem. Qui matris servavit pudorem, assumpsit nomen floris, non amisit candorem; pudorem servavit virginis, mysterii lumen exhibuit. Qui se ipsum tradidit pro nobis, praestet etiam et prospera nobis. Qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCI. In Natali apostolorum Petri et Pauli, I.

1.

Petrus per signa, Paulus per Epistolas ubique clarus. Primum Petri signum claudi sanatio. Rei hujus convenientia. Petrus petra, Paulus vas; ambo quam Ecclesiae necessarii. Notum vobis omnibus est, fratres, et universo mundo notissimum, quod beatissimorum Petri et Pauli Natalis est hodie, nec aliquam partem orbis latere potest tanta devotio: siquidem cum de his dicat David propheta, In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum (Psal. XVIII, 5); in omnem terram mirabilis Petri virtus diffusa est, et in fines orbis terrae Epistolarum Pauli verba penetrarunt. Quis enim non audivit, quod primum beatus apostolus Petrus sedenti ad Speciosam portam templi claudo, et ex matris suae ventre olim jam debili, pedum restituerit firmitatem; ut quod natura minus contulerat, apostolica gratia repararet? Cum enim claudus ille stipem rogans, aliquid pecumae se ab Apostolis crederet accepturum, ait illi apostolus Petrus: Argentum et aurum non habeo; sed quod habeo, hoc tibi do: in nomine Domini nostri Jesu Christi Nazareni surge et ambula (Act. III, 6). Beata plane largitas, quae petenti argentum quidem non contulit, sed contulit sanitatem! Beata largitas, quae de thesauris aurum non protulit, sed protulit medicinam! Beatus et ille claudus, qui dum stipem quaerit pecuniae, divitias incolumitatis accepit! Hoc enim ab Apostolis donatum meruit, quod nullis thesauris a medicis redimere potuisset. Primum ergo signum mirabilium suorum Petrus fecit, claudo pedum restituendo vestigia. Diximus frequenter, ipsum Petrum petram a Domino nuncupatum, sicut ait, Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI, 18). Si ergo Petrus petra est supra quam aedificatur Ecclesia, recte prius pedes sanat; ut sicut in Ecclesia fidei fundamentum continet, 39.2120| ita et in homine membrorum fundamenta confirmet: recte, inquam, primum in christiano pedes curat; ut jam non trepidus, nec imbecillis possit supra petram Ecclesiae stare, sed robustus et fortis incedere. Ubi autem verba Pauli apostoli non leguntur? Quis locus ea litteris non inscribit, corde retinet, conversatione custodit? Qui Paulus a Domino vas electionis est nominatus. Bonum vas, in quo pretiosa mandatorum Christi praecepta conduntur: bonum vas, de cujus plenitudine substantia vitae populis semper erogatur, et plenum est. Optima Apostolorum nomina, petra et vasculum, necessaria domui Salvatoris. Domus enim petrarum fortitudine construitur, utilitate vasis ornatur. Petra ad firmitatem, ne labantur, sustentat populos: vas ad custodiam, ne tententur, operit Christianos.

2.

Quam congruat quod una die passi, quod Petrus confixus cruci, quod de Pauli cervice lac profluxerit. Exitus vero eorum de hoc saeculo quam beatus fuerit, nemo qui nesciat. Nam prima haec in illis beatitudo est, quod ambo una die passi esse noscuntur: scilicet ut quos una fides servitio devinxerat, una dies martyrio coronaret. Deinde ipsa passio diversa licet in singulis fuerit, tamen quanta referta est gratiae sanctitate? Nam Petrus crucis, sicut Salvator, exitum tulit, et dominicae devotionis similitudine nec in morte discerptus est: scilicet ut quem imitabatur fide, imitaretur et passione. De Pauli vero cervice, cum eam persecutor gladio percussisset, dicitur fluxisse magis lactis unda, quam sanguinis, et mirum in modum sanctum Apostolum Baptismi gratia in ipsa caede exstitisse splendidum potius quam cruentum. Quae quidem res in sancto Paulo stupenda non est. Quid enim mirum, si abundat lacte nutritor Ecclesiae? sicut ipse ad Corinthios ait, Lac vobis potum dedi, non escam (I Cor. III, 2). Haec est plane repromissionis illa terra, quam patribus nostris promisit Deus, dicens: Dabo vobis terram fluentem lac et mel (Exod. III, 17). Non enim de hac terra locutus est, quae manantibus aquis coenum involvit, lutumque permiscet: sed de illa terra Pauli et similium Pauli, quae jugiter purum suaveque distillat. Quae enim Pauli Epistola non melle dulcior est, lacte candidior? Quae Epistolae tanquam ubera, Ecclesiarum populos enutriunt ad salutem. De cervice ergo Apostoli pro sanguine lac manavit. Legimus in Epistola ipsius, quoniam caro et sanguis regnum Dei non possidebunt (I Cor. XV, 50). Jam igitur Paulus possidet regnum; quoniam caret sanguine, qui impedire dicitur regnaturos. Adhuc ergo Paulus in terris positus, etiam in regni coelestis substantiam transformatur.

3.

Quomodo martyrum celebranda memoria. Ideo, fratres charissimi, quotiescumque martyrum memorias celebramus, praetermissis omnibus saeculi actibus sine aliqua dilatione concurrere debemus ad domum Dei, reddere illis honorificentiam, qui nobis salutem effusione sui sanguinis pepererunt, qui tam sacratam hostiam pro nostra propitiatione Domino se obtulerunt: praesertim cum dicat ad sanctos suos omnipotens Deus, Qui vos honorat, me honorat; et qui vos spernit, me spernit (Luc. X, 16). Quisquis ergo honorat martyres, honorat et Christum; et qui spernit sanctos, spernit Dominum nostrum, qui vivit et regnat cum Patre et Spiritu sancto Deus, etc.

SERMO CCII. In Natali apostolorum Petri et Pauli, II.

1.

Apostoli inter se pares, Petro tamen et Paulo inferiores. Petro potentiae, Paulo scientiae clavis credita. Cum omnes beati Apostoli parem gratiam apud Dominum 39.2121| sanctitatis obtineant, nescio quo tamen pacto Petrus et Paulus videntur prae caeteris peculiari quadam in Salvatore fidei virtute praecellere. Quod quidem ex ipsius Domini judicio possumus approbare. Nam Petro, sicut bono dispensatori, clavem regni coelestis dedit; Paulo, tanquam idoneo doctori, magisterium ecclesiasticae institutionis injunxit: scilicet ut quos iste erudierit ad salutem, ille suscipiat ad quietem; ut quorum corda Paulus patefecerit doctrina verborum, eorum animabus Petrus aperiat regna coelorum. Clavem enim quodam modo a Christo scientiae et Paulus accepit. Clavis enim dicenda est qua ad fidem pectorum dura corda reserantur, mentium secreta punduntur, et quidquid intrinsecus clausum tenetur, in palam rationabili manifestatione producitur. Clavis, inquam, est quae et conscientiam ad confessionem peccati aperit, et gratiam ad aeternitatem mysterii salutaris includit. Ambo igitur claves a Domino perceperunt; scientiae iste, ille potentiae. Divitias immortalitatis ille dispensat; scientiae thesauros iste largitur. Sunt enim thesauri scientiae, sicut scriptum est In quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi (Coloss. II, 3). Ergo beati Petrus et Paulus eminent inter universos Apostolos, et peculiari quadam praerogativa praecellunt.

2.

Petrus et Paulus meritis aequales. Cur uno die, uno in loco, sub uno tyranno passi. Cur in Occidente. Verum inter ipsos quis cui praeponatur, incertum est. Puto enim illos aequales esse meritis, qui aequales sunt passione; et simili eos fidei devotione vixisse, quos simul videmus ad martyrii gloriam pervenisse. Non enim sine causa factum putemus, quod una die, uno in loco, unius tyranni toleravere sententiam. Una die passi sunt, ut ad Christum pariter pervenirent; uno in loco, ne alteri Roma deesset; sub uno persecutore, ut aequalis crudelitas utrumque constringeret. Dies ergo pro merito, locus pro gloria, persecutor decretus est pro virtute. Et in quo tandem loco martyrium pertulerunt? In urbe Romana, quae principatum et caput obtinet nationum: scilicet, ut ubi caput superstitionis erat, illic caput quiesceret sanctitatis; et ubi Gentilium principes habitabant, illic Ecclesiarum morerentur principes. Cujus autem meriti sunt beatissimi Petrus et Paulus, hinc possumus intelligere, quod cum Dominus Orientis regionem propria illustraverit passione, Occidentis plagam, ne quid minus esset, vice sui Apostolorum sanguine illuminare dignatus est. Et licet illius passio nobis sufficiat ad salutem, tamen etiam horum martyrium nobis contulit ad exemplum.

3.

Mortis eorum causa. Orationis virtus. Cur Simon Magus volare in altum permissus Hodierna igitur die beati Apostoli sanguinem profuderunt: sed videamus causam quare ista perpessi sunt: scilicet quod inter caetera mirabilia etiam magnum illum Simonem orationibus suis de aeris vacuo praecipiti ruina prostraverint. Cum enim idem Simon se Christum diceret, et tanquam filium ad Patrem assereret volando se posse conscendere, atque elatus subito magicis artibus volare coepisset; tunc Petrus fixis genibus precatus est Dominum, et precatione sancta vicit magicam levitatem. Prior enim ascendit ad Dominum oratio quam volatus, et ante pervenit justa petitio quam iniqua praesumptio. Ante, inquam, Petrus in terris positus obtinuit quod patebat, quam Simon perveniret ad coelestia quo tendebat. Tunc igitur Petrus velut vinctum illum de sublimi aere deposuit, et quodam praecipitio in saxo elidens ejus crura confregit; et hoc in opprobrium facti illius: ut qui paulo ante volare tentaverat, subito ambulare non posset; et qui pennas assumpserat, plantas amitteret. Sed ne forte hoc mirum videatur, quod magus iste praesente Apostolo per aerem aliquandiu volitaverit, hoc patientia Petri fecit. Permisit enim illum sublimius ascendere, ut altius 39.2122| caderet: voluit eum in excelsum levari ad conspectum omnium, ut ruentem illum de excelso oculi omnium perviderent. Haec igitur est iniquitatis elatio, ut in altum se ferat, in sublime se erigat: sed sancta oratio omnem humiliat superbiam, universam dejicit vanitatem.

SERMO CCIII. In Natali apostolorum Petri et Pauli, III.

1.

Petrus ad Judaeorum, Paulus ad Gentium salutem electus. Hodie duos christiani nominis fundatores exsultantis Ecclesiae festa concelebrant. Hi enim duo electi sunt ad duorum populorum salutem; Petrus ad Judaeorum, Paulus ad Gentium: Petrus, ut in Judaea veterem ac desertum repararet agrum, atque eum sub umbra Legis infructuosum et a calore veri solis absconditum, fidei salubritate et gratiae fecundaret; Paulus vero ad Gentes mittitur, ut terram novam, quae nullam antea dederat frugem, nullum fuerat experta cultorem, aratro dominicae crucis proscinderet, et in rudi campo Christi novellam infatigabilis operarius excitaret. Petrus itaque vineam ubi jam fuerat reparat; Paulus plantat ubi non erat. Petrus in Judaeis arborem ab antiqui germinis nobilitate degenerem in radice sua excolit; Paulus vero in alieno fomite peregrinos Gentium ramos inserit. Petrus in Judaeis de vite spinas resecat; Paulus in Gentibus uvam de rubeto vindemiat. Petrus domum reaedificat in ruinosis; Paulus novis erigit fundamentis. Petrus in Judaeis male fecunda excolit; Paulus in Gentibus nondum culta fecundat. A Petro in Judaeis olea reparatur; a Paulo in Gentibus oleaster inseritur. Petrus in Judaeis mollit duritiam; Paulus in Gentibus illuminat ignorantiam. Petrus tenebras vitiatis pellit ex oculis; Paulus reddidit oculos a nativitate caecatis. Vario ac diverso genere innumeri populi ad unius regis militiam congregantur; ac sic duo potentissimi duces Petrus antiquum de veteribus reducit, Paulus novum de tironibus Christi conducit exercitum.

2.

Negotiatores sunt, et spirituales dispensatores. Discurrunt itaque per universum mundum duo splendidissimi negotiatores, portantes coram Gentibus et regibus et filiis Israel pretiosa fidei mercimonia. Circumferunt aromata justitiae, thura divinae venerationis, incensum compunctionis, balsamum castitatis. Illi igitur sal prudentiae spiritualis, de quibus dicitur, Vos estis sal terrae (Matth. V, 13); quibus utique animae condiantur, et inviolatae ab aeterna peccati corruptione serventur. Erogant per omnem terram spirituales dispensatores pretia salutis, thesauros sanctitatis. Quaerunt quos secum ad coelum attrahant piissimi animarum parentes, dispares partium studiis, operum meritis pares.

3.

In multis aequales. Paulus Novi Testamenti Jonas. Aequales enim illos ac similes per varia ac diversa virtutum genera dixerim. Nam etsi cum Petro Christus vixit in terris; sed Paulum compellare non dedignatur e coelis [adhuc etiam persequentem Sed in opere persequentis Apostoli fidem praevidebat; et ideo quia prospexit zelum, honoravit affectum. Et quia sub proposito placendi Deo, agebatur ignarus ad culpam; statim post admonitionem cucurrit devotus 39.2123| ad gratiam]. Quamobrem etsi in corpore non est locutus cum Christo Paulus, non minus illud est quod locutus est Christus in Paulo, dicente eodem: An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus (II Cor. XIII, 3)? Ac sic quem foris praedicationibus proferebat, intus corde gestabat. Nescio igitur quid ei defuerit sanctitatis, de cujus pectore Dominus, quasi de peculiari templo suo, salutaria populis reddebat oracula. Petrus ambulare super aquas debita soli Deo potestate praesumpsit, et rerum obstupescente natura per insueti itineris novas vias pendulum inferens gressum, tumentia maris dorsa calcavit: sed non minor Paulus, qui, sicut ipse de se dicit, nocte et die in profundo maris fuit (Id. XI, 25). Non minor, inquam, Paulus, quem velut Novi Testamenti Jonam, die ac nocte per maris profunda jactatum absorbuit fluctus, et reddidit, quasi sacrum depositum violare no audens, quasi famulo eum sinu unda custodiens illaesum populorum praedicationibus reservabat.

4:

Petrus destructor Synagogae, Ecclesiae reparator. Hic est quoque beatus Petrus in illa coelestium discipulorum schola praecipuus, ac primus idoneus qui verba vitae ex Christi ore suscipiens, per Evangelii potestatem Judaeorum gentem perditam quaereret, et abdicatos ad haereditatem vocaret, interpres Legis, assertor gratiae, destructor Synagogae, Ecclesiae reparator: et ideo solus inter Apostolos meruit audire, Amen dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI, 18); dignus certe qui aedificandis in domo Dei populis lapis esset ad fundamentum, columna ad sustentaculum, clavis ad regnum. De hoc ait sermo divinus: Et ponebant, inquit, infirmos suos, ut umbra saltem transeuntis Petri obumbraret eos (Act. V, 15). Si tunc opem ferre poterat umbra corporis, quanto magis nunc plenitudo virtutis? Si tunc supplicantibus proderat aura quaedam pertranseuntis, quanto magis gratia nunc permanentis?

5:

Vinculorum Petri commendatio. Merito per omnes Christi Ecclesias auro pretiosius habetur ferrum illud poenalium vinculorum. Si tam medicabilis fuit obumbratio visitantis, quanto magis catena vincientis? Ut umbra, inquam, transeuntis Petri obumbraret eos. Si inanis quaedam species vacuae imaginis habere potuit in se vim salutis, quanto plus de corpore meruerunt attrahere salubritatis ferreo pondere sacris impressa membris vincula passionis? Si ad praesidia supplicantium tam potens fuit ante martyrium, quanto magis efficax post triumphum? Felices illi nexus qui de manicis et compedibus in coronam mutandi, Apostolum contingentes martyrem reddiderunt. Felices catenae, quae nudatis pene ossibus inhaerentes, vivas reliquias de sanguinis sudore jam attrita carne rapuerunt, tactusque membrorum cruciatus sui sanctificat instrumentum, in quo dum afflictio crescit ad poenam, causa poenae proficit ad gloriam. Felicia vincula, quae reum suum usque ad Christi crucem non tam condemnatura, quam consecratura miserunt. In illa itaque cruce imitari metuens sacrificium Redemptoris, capite in terra demergi elegit. O virtus humilitatis ingenitae, honorari etiam supplicii genere 39.2124| pertimescit; et qui non recusat dominici tormenta patibuli, similitudinem expavescit triumphi!

SERMO CCIV. In Natali apostolorum Petri et Pauli, IV.

1.

Petrus a Paulo quaeritur, et timet. Filioli mei, audite nos, et liberate vos. Currite pro vobis, et nobis praestatis et vobis. Commune erit gaudium nostrum, si vos viderimus induere Christum. Juvenes et virgines, seniores cum junioribus ad gratiam festinent: mater nostra pariendo non discernit aetates. Ipsa genuit Petrum, ipsa genuit Apostolos omnes, ipsa genuit Paulum, ut ex lupo fieret agnus. Tanquam natus est Saulus, crevit, et factus est magnus. Baptizatus est a matre, illuminatus a Patre; et coepit velle Petrum videre: et cum quaereret eum valde videre, magis eum Petrus coepit timere. Audivit enim Petrus quia Saulus eum quaereret. Noli timere, beate Petre; quia non Saulus te quaerit, sed Paulus vas electionis te cupit videre. O sancte Petre, benedic Patrem, et suscipe fratrem; et habes cum quo possis defendere matrem. O beate Petre, quia conversus est Saulus, miraris; qualis es tu, erit et ipse talis, et unus vobis erit Natalis. Qui fecit ex Saulo Paulum, ipse fecit ex Simone Petrum. Unus vos honoravit, unus vos coronabit. Mutavit persecutorem, mutavit et piscatorem; etsi te priorem, illum posteriorem: tamen ambobus unum donavit honorem. Veni, sancte Paule, veni, sequere Petrum; sed docentem, non fugientem. Fugiebat, quando te nesciebat.

2.

Pauli salutem oratio meruit Stephani. Nam iste beatissimus Paulus, sicut in lectione Actuum Apostolorum, cum recitaretur, audivimus, coelesti voce prostratus est. Dum furit ad caulas lupina rabie, dum exosum sibi nomen innocentis Agni persequitur, dum quaerit discerpere aut vexare gregem, audivit altisonam vocem, Saule, Saule, quid me persequeris? Quid frustra insanisti contra nomen meum, et occidisti Martyrem meum? Olim quidem debui perdere te; sed Stephanus meus oravit pro te. Et ille: Quis es, Domine? Et Dominus ad illum: Ego sum, inquit, Jesus Nazarenus quem tu persequeris (Act. IX, 4, 5). Caput de coelo clamat pro membris. Inquietatur corpus; et de coelo intonat Christus, Saule, inquit, Saule, quid me persequeris? Quid est quod rugientis poli mugit arcanum, et contra saevitiam Pauli militia conqueritur coeli; nisi ut qui non crediderat resurgentem, saltem crederet in coelo sedentem? Nam dicitur Ananiae: Accede ad eum, et signa eum charactere meo: multa enim patietur pro nomine meo. Et ille: Domine, audivi a multis de viro hoc, quia multa mala fecit sanctis tuis. Ait illi Dominus: Vade, quoniam vas electionis est mihi (Ibid., 13, 15).

3.

Paulus patitur quae infligebat mala. O beate Anania, merito in timore trepidares, si fortis manu non esset cui militares. Nam ideo prosternitur superbia, ut erigatur sanctitas. Venit ergo Ananias, baptizavit Saulum, et fecit Paulum. Baptizavit lupum, et fecit agnum: et coepimus habere praedicatorem, quem habuimus persecutorem. Denique coepit praedicare Christum, cui antea resistebat; paratus pati pro eo, contra quem antea pugnabat. Patitur Paulus quod fecerat Saulus. Saulus lapidavit; Paulus lapidatus est. Saulus Christianos virgis affecit; Paulus pro Christo quinquies quadragenas una minus accepit. Saulus persecutus est Ecclesiam Dei; Paulus submissus est in sporta. Saulus vinxit; Paulus vinctus est. Et dum Saulus saeviens quaerit minuere numerum Christianorum, etiam ipse accessit ad numerum confessorum. 39.2125| Et dum infert aliis necem, suscepit ipse pro Christo mortem. Dum intrat lupus rapax in stabula pecudis, subito et ipse factus est ovis. Itaque quis jam desperet de magnitudine criminis, aut de humilitate generis? Nam beatissimum Petrum piscatorem modo genibus provolutis adorat excellentia imperatorum; immanem credentium persecutorem Paulum veneratur Gentium multitudo credentium, per Dominum nostrum Jesum Christum, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCV.

1.

Petri vocatio exponitur. Piscatoris et persecutoris sacratissimum diem, geminae festivitatis occursu, devotione praecipua hodie celebramus; ille quo retia evasit saeculi, iste quo ex praedone confessor factus est Christi. Eligit ecce duos, unum piscatorem, alterum grassatorem. Illum vocat ex littore, ad istum clamat ex aethere: illum accersit ex ponto, istum terret de coelo. Dum enim Petrus linea castra laxaret in freto, Christus retia misit in verbo. Cepit Christus, cepit et Petrus; Christus discipulum, Petrus pisciculum: et dum circumdat gentem squameam, ipse incidit in retia. Praeteriens, inquit, Jesus vidit duos fratres, Simonem qui dicitur Petrus, et Andream fratrem ejus, retia mittentes in mare; erant enim piscatores. Quibus Christus sic ait: Venite, inquit, post me, et faciam vos fieri piscatores hominum. At illi relictis retibus, secuti sunt eum (Matth. IV, 18-20). Stabat Petrus mobilitate gurgitis pendulus, et inter obscuras aquas inquieti maris, victum quem non habebat, artificio requirebat. Nutabat super ambiguam undam, ut posset indagare capturam. Vario fertur referturque vestigio, stat mobilis, et movetur stabilis. Rimatur inter caecos marini germinis fluctus, et sub obscura unda fugitivam insequitur praedam. Conclusus aqua carcer jactatur in pelagus, disposita praetenditur muscipula, erigitur maculosus sub unda paries, fit caeca piscibus in mari custodia: et dum insidiatur Petrus gregibus aequoris, ipse in retia incidit Salvatoris. Fit de praedone praeda, de piscatore piscatio, de pirata captivitas. Venite, inquit, post me et faciam vos fieri piscatores hominum. At illi relictis retibus suis, secuti sunt eum. Dum enim Petrus in hamo quaerit concludere piscem, hamum verbi misit Christus, et ipsum tenuit piscatorem. Distendebat Petrus sinuoso lini volumine vacuam cortinam: et dum insequitur gravidi semper aequoris prolem, captorem suum fecit in littore Christum Salvatorem. Trahebat, et trahebatur: exercebat in aequore violentiam, et patiebatur in mente capturam. O aquigenum pirata reptilium, deseruisti artificium hoc, mutasti de pisce ad piscem. (Est enim Christus piscis ille, qui ad Tobiam ascendit de flumine vivus: cujus jecore per prunas passionis assato, fugatus est diabolus; et per amaritudinem fellis afflatus est caecus, et illuminatus est mundus.) De pisce, inquam, ad piscem, de reti ad Ecclesiam, de mari ad fontem, de captore factus est captura. Reliquit enim salum fluctuans, et coepit ambulare post piscem. Similitudo artis inflammat desiderium audientis; ut qui ante captorium jaciebat in salo, verbi nunc retia spargat in mundo. Tunc enim pisces induxit; nunc autem homines sagenis spiritualibus irretivit.

2.

Pauli conversio. Paulus autem parvus, sed ex parvo magnus, dum diceretur Saulus, sidereae 39.2126| vocis tuba conterritus, cadit elisus audacia, ut seminet erectus in mundo doctrinam. Saule, inquit, Saule, quid me persequeris? Ibat enim Saulus furiae equis invectus, dirum toto pectore virus efflabat, sanctorumque sanguinem sitiens, per totam Judaeam insaniae ferebatur habenis, ut Christi membra laniaret in terris. Fit vana religione crudelis et quaestionarius innocentium. Per campos sceleratissimi aggeris evagatur; ut Judaea quae jam primo saevierat in capite, crudelitatem exerceret in corpore. Acceperat enim Saulus potestatem a principibus sacerdotum, ut homines fidei nostrae occideret, et germinantem fidei campum manu nefaria detruncaret. Dum ergo portat Saulus funereum contra milites Christi gladium, fulmineum de coelo accipit telum; dum grassatur, percutitur; dum Christi sanctos persequitur, violento radio coelestis luminis caecatur: et qui sufflatorio superbiae adversus Deum erigebatur, divinae vocis terribilitate prosternitur: Saule, inquit, Saule, quid me persequeris (Act. IX, 2-9)? Caput pro membris clamat. Inquietatur corpus; et intonat Christus in coelis, Saule, Saule, quid me persequeris? Quid est quod rugientis poli mugit arcanum, et contra saevitiam Pauli provincia conqueritur coeli; nisi ut qui non crediderat resurgentem, saltem crederet in coelis sedentem: et qui defuncto Apostolorum Domino asseveraverat ex sepulcro mendacium, de coelo viventis acciperet testimonium? Saule, inquit, Saule, quid me persequeris? Subito igitur hasta divinae increpationis prostratus ad terram, et saevitiam perdit et semitam; deponit feritatem, et incurrit oculorum caecitatem; coepit habere ducatores, quos habuerat ante secutores.

3.

In Judaeos increpatio. Ubinam, Paule, currebas, quando videbas? Ecce nunc oberrans quaeris locum; et qui persequebaris Christum, caecus curris ad manum. O Saule rapax lupe, comedisti: sed exspecta paululum, et digerens digereris. Credis ergo, o Saule, in Deo, adhibes fidem perfido? Non solent istae manus in sanguine pollui, si non te adhuc ab eis videris cruciari. Parum erat generi tuo, quod crucifixerat Christum; insuper et manus mittere non formidavit in coelum. Impressit patibulo carnem, posuit ad ostium sepulcri custodes. Jam Christus ascendit ad Patrem; et adhuc genitrix tua non caruit feritate. O Judaea Prophetarum sanguine temulenta, necdum satiata es? A sanguine Abel usque ad sanguinem Zachariae flumina tui sceleris spumant; et te adhuc usque non satiant? Ab origine mundi sanguinem bibis, et adhuc sitis? Necdum tui facinoris in Christo unda siccavit; et jam alveus tui sceleris sitit? Modo Christum patibulo confixisti; et tam cito cupiditate sanguinis aruisti? Sed ecce prosternitur crudelitas, ut erigatur sanctitas: cadit miles diaboli, ut surgat signifer Christi.

4:

Petri et Pauli martyrium. Mittit Petrus in salum retiaculum; circumfert Paulus dominicum in mundo vexillum. Et ille piscatur homines, et iste titulo Christi signat Gentiles. Currunt utrique ad palmam martyrii, et utrique perveniunt ad coronam: non quidem eodem temporis cursu, sed eodem anni revertentis occursu. Petrus pro Christo capite deorsum in ligno suspenditur; Paulus pro Christo pugione truncatur. Ille propriis gressibus proficiscebatur ad Christum, oculisque superiora respiciens, beatum spiritum deducebat ad coelum; iste cervicem curvabat ad poenam, et offerebat verticem capitis ad coronam. Petrum crux necat; Paulum gladius immolat. Duo genera suppliciorum Domini et Christi, in duobus Apostolis Christi. Petrus patitur crucem; Paulus sentit Dominici lateris pugionem. Piscatorem suspendit hamus crucis; persecutorem mucro minuit persecutoris. 39.2127| Nunc ad memoriam piscatoris flectuntur genua imperatoris. Ibi radiant gemmae diadematis, ubi fulgent beneficia piscatoris. Ex piscatore fecit Dominus Apostolorum principem; ex persecutore fecit apostolicum confessorem. Praestitit passio socios, quos fecerat fidei praedicatio copulatos. Veneremur ergo principes gregis, si volumus aeterni caulas intrare pastoris.

SERMO CCVI. In Natali sancti Laurentii, I.

1.

Laurentius mundum inflammat ad martyrium. Martyrium spirituale. Igne ignis vim restinguit Laurentius. Beatissimi Laurentii martyris, cujus Natalem hodie celebramus, passionem nosse vos credo; et quanta in persecutione pertulerit, Dilectionem vestram scire posse non dubito. Tanta enim ejus martyrii gloria exstitit, ut passione sua mundum illuminaverit universum. Illuminavit plane mundum Laurentius eo lumine quo ipse succensus est; et flammis quas ipse pertulit, omnium Christianorum corda calefecit. Quis enim hoc exemplo nolit pro Christo ardere cum Laurentio, ut possit a Christo cum Laurentio coronari? Quis nolit ad horam sustinere Laurentii ignem, ut aeternum gehennae non patiatur incendium? Beati igitur Laurentii exemplo provocamur ad martyrium, accendimur ad fidem, incalescimus ad devotionem Etsi nobis persecutoris flamma deest; fidei tamen flamma non deest. Non ardemus quidem corpore pro Christo, sed ardemus affectu: non subjicit mihi persecutor ignem, sed suggerit mihi ignem desiderium Salvatoris. Esse autem Salvatoris ignem legimus in Evangelio, dicente eodem Domino, Nescitis quia veni ignem mittere in terram? et quid volo, nisi ut accendatur (Luc. XII, 49)? Quo igne succensi Amahus et Cleophas dixerunt: Nonne cor nostrum ardens erat in nobis, dum loqueretur in via, et aperiret nobis Scripturas (Id. XXIV, 32)? Hoc igitur igne etiam beatus Laurentius accensus, flammarum non sentit incendia: et dum Christi ardet desiderio, persecutoris poena non ardet. In quantum enim in illo fidei ardor fervet, in tantum supplicii flamma frigescit. Corporali enim beatus Laurentius laborat incendio: hinc amore Christi succenditur, inde persecutoris flamma torquetur: sed divinus Salvatoris ardor materialem tyranni restinguit ardorem. Quamvis enim in favilla membra solvantur, fidei tamen fortitudo non solvitur: corporis quidem detrimentum sustinet, sed lucrum salutis acquirit.

2.

Diuturnum patitur supplicium. Tribus pueris non inferior. Non enim, fratres, beatus Laurentius cita vel simplici passione perimitur. Nam qui gladio percutitur, semel moritur; qui in flammarum camino mergitur, uno impetu liberatur: hic autem longa et multiplici poena cruciatur; ut mors ei non desit ad supplicium, et desit ad finem. Dicitur enim ab illo saevissimo persecutore haec beato Laurentio constituta poena, ut ardentium exposita mole carbonum, insuper eum ferrea crate distentum lenta flamma consumeret; ut non tam inflammando cito interimeret hominem, quam diu exurendo torqueret: ita ut cum unum latus exustum persecutor cerneret, aliud latus ignibus objiceret exurendum. Legimus Ananiam, 39.2128| Azariam et Misaelem beatissimos pueros a rege in camino ignis inclusos, in poenarum suarum deambulasse flammis, et igneos globos pedibus conculcasse (Dan. III, 24). Unde et beatus Laurentius non minori est gloria praeferendus: siquidem illi in poenarum suarum flammis ambulabant; hic et in ipso supplicii sui igne discumbit: illi vestigiis pedum conculcaverunt incendia; iste laterum suorum diffusione restinguit. Illi, inquam, stantes in poena elevatis manibus orabant Dominum; hic autem prostratus in sua poena, toto corpore Dominum deprecatur.

3.

Igne duplici se rogat exuri. Iterum ergo beatus Laurentius in dorsum supinus vertitur, et renes ejus ignibus exuruntur: ut impleretur Psalmi prophetia, quae dicit ex persona Laurentii, Proba me, Domine, et tenta me; ure renes meos et cor meum (Psal. XXX, 2). Duplici se utique postulat igne comburi. Nam si de solo mundi igne loqueretur, sufficeret renes tantum exurendos incendiis obtulisse. Cor autem nisi Christi flamma non uritur: atque ideo ad comprobandam devotionem suam geminum sibi ignem postulat; ut luctamine habito ostendat in se plus posse amorem Christi, quam poenam tyranni. Honoremus igitur, fratres, beatum Laurentium, qui dum fide sua persecutoris flammas vicit, ostendit nobis per ignem fidei gehennae incendia superare, et amore Christi diem judicii non timere.

4:

Ut martyres imitemur. Nos vero, fratres dilectissimi, si ad consortium sanctorum martyrum pervenire volumus, de imitatione martyrum cogitemus. Debent enim in nobis, etc.. . . . , ut in futuro saeculo bonorum fructus colligere cum gaudio et exsultatione possimus, praestante Domino nostro Jesu Christo, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCVII. In Natali sancti Laurentii, II.

1.

Martyribus quid debeamus. Laurentius ob tria merito colendus. Cum omnes beatos martyres, quos nobis antiquitas tradit, honorificentia digna miremur; praecipue tamen beati Laurentii martyris triumphum debemus tota devotione suscipere. Majorem ergo affectum ibi debeo, ubi credulitatem meam cogit contemplatio, quam ubi fidem meam hortatur opinio. Majorem, inquam, affectum ibi debeo, ubi per ea quae vidi, compellor devotione credere etiam illa quae non vidi. Nam cum odio, aliquanta mihi impossibilia videbantur: sed coepi ea credere potuisse fieri, dum similia facta esse conspexi. Et ideo temporis nostri passio, hanc nobis tribuit conferre gratiam, ut fidem praeteritam confirmaret. Supradictum igitur virum beatum tota debemus devotione suscipere: primum, quia pretiosum sanguinem suum propter Dominum tradidit; deinde, quod praerogativam nobis apud Dominum nostrum non minimam tribuit, ostendens qualis esse debeat in Christianis fides; tertio, quod idem tam sanctae conversationis fuerit, ut coronam martyrii tempore pacis invenerit.

2.

Quare cruciatus. Sed cum sanctitate tanta beatum Laurentium pro Christi nomine vidissent certare Gentiles, erroresque eorum manifestos rationabili castigatione convinceret; tunc illi inebriati furore rapuerunt eum, et caede crudelissima sauciarunt; tunc beati viri corpus flammis in craticula tradiderunt. Vere beatum corpus, quod non ad poenam funestus ignis, vel tormenta a fide Christi immutaverunt; sed ad requiem dominicam sancta religio coronavit. Sed et ipsa flamma ideo suscepit Martyrem; non ut eum a 39.2129| fide sua ignis mutaret, sed ut probatum Domino suo redderet. Tali enim incendio beata consecrata sunt viscera, non condemnata. Convenit huic passioni quod ait Apostolus, Ipse autem salvus erit, sic tamen quasi per ignem (I Cor. III, 15). Salvus enim iste factus est, dum venerabilis confessionis est incendio concrematus. Haec est tota causa passionis, fratres, propter quam morti addictus est sanctus vir, quod sui similes caeteros hortaretur. Nam exhortatio illa in tantum profecit, ut illo a saeculo recedente, fides ejus regionis ipsius loca universa pervaserit. Ita Christus tunc in beato martyre suo Laurentio persecutiones passus est: nunc illic plurimi Christianorum exsultant in populis.

3.

Martyres ante martyrium martyres fuisse necesse est. Crucem tollere quid sit. Sufficere nobis debent ad profectum salutis nostrae martyrum exempla sanctorum, qui propter adipiscendam coelestem coronam, omnibus se mandatis dominicis subdiderunt, et ita cunctis devinxerunt se legibus Salvatoris, ut propter ante actam vitam mererentur ad hanc martyrii gloriam pervenire. Non enim illo in tempore tantum perfecerunt praeceptum Domini, quo confessionis supplicium pertulerunt; sed necesse fuit illos prius secundum Evangelium vixisse, ut Christi passionibus potirentur. Necesse est, inquam, ut initia bona fuerint, quorum finis est optimus subsecutus; et martyres eos non solum fuisse cum passi sunt, sed etiam tunc martyres Christi esse cum viverent. Martyr enim graece, latine Testis dicitur. Igitur quotiescumque bonis affectibus mandatum Christi facimus, toties Christo testimonium perhibemus. Unde et crux Domini non tantum illa dicitur, quae passionis tempore ligni affixione construitur; sed et illa quae totius vitae curriculo cunctarum disciplinarum virtutibus coaptatur. De qua mihi videtur Salvator dicere, Qui vult post me venire, tollat crucem suam, et sequatur me (Matth. XVI, 21). Numquid enim omnes martyres, qui secuti sunt Dominum, crucifixi sunt cum Domino? Numquid omnes virgines, qui juxta Apocalypsim sequuntur Agnum Dei, crucifixi sunt ut sequantur (Apoc. XIV, 4)? Numquid Paulus apostolus crucifixus fuerat, cum dicebat, Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo (Galat. VI, 14)? Hoc autem dicit, ut intelligas crucem non ligni esse patibulum, sed vitae virtutisque propositum. Tota igitur vita christiani hominis, si secundum Evangelium vivat, crux est atque martyrium.

SERMO CCVIII. In festo Assumptionis B. Mariae.

1.

Solemnitas haec praecipua et jam merito accepta. 39.2130| Adest nobis, dilectissimi fratres, dies valde venerabilis, dies omnium sanctorum solemnitates praecellens. Adest, inquam, dies inclyta, dies praeclara, dies in qua e mundo migrasse creditur virgo Maria. Et ideo cum summa exsultatione laudes intonet universa terra tantae Virginis illustrata excessu; quia indignum valde est ut illius recordationis solemnitas sit apud nos sine maximo honore, per quam meruimus auctorem vitae suscipere: satisque praeposterum judicandum est, ut cum sanctorum celebremus victorias martyrum, illius solemnitatem illis non praeferamus quae huic mundo edidit Principem martyrum. In hac siquidem die competenter sponso illi coelesti proclamat beata Virgo Maria: Tenuisti manum dexteram meam; et in voluntate tua deduxisti me, et cum gloria assumpsisti me (Psal. LXXII, 24). Hodie, inquam, et ipsa a sponso filio et Domino congrue audivit: Jam hiems transiit, imber abiit et recessit; surge, proxima mea, sponsa mea, columba mea, et veni (Cant. II, 11-14).

2.

De Mariae assumptione quid sentiat Ecclesia. Hoc idcirco dicimus, fratres, quia sicut jam in consuetudinem Christi suscepit Ecclesia, hodierna die ad coelos assumpta fuisse traditur virgo Maria. Sed quo ordine hinc ad superna transierit regna, nulla catholica narrat historia. Non solum autem respuere apocrypha, verum etiam ignorare dicitur haec eadem Dei Ecclesia. Et quidem sunt nonnulla sine auctoris nomine de ejus assumptione conscripta; quae, ut dixi, ita caventur, ut ad confirmandam rei veritatem legi minime permittantur. Hinc sane pulsantur nonnulli, quia nec corpus ejus in terra invenitur, nec assumptio ejus cum carne, ut in apocrypha legitur, in catholica historia reperitur. Quibus dicendum est, quia si Moysi corpus ab homine non invenitur in terris, cum quo locutus est Deus facie ad faciem; illius quaerere dementiae est, per quam idem majestatis Deus incarnatus effulsit in terris. Neque enim dignum est de corporis ejus notitia sollicitum quempiam esse, quam non dubitat super Angelos elevatam cum Christo regnare. Sufficere debet tantum notitiae humanae hanc vere fateri reginam coelorum, pro eo quod regem peperit angelorum.

3.

De genere mortis illius nullus Latinorum scripsit. Vera de Assumptione sententia. Sed nec invenitur apud Latinos aliquis tractatorum de ejus morte quidpiam aperte dixisse. Nam illum Evangelii versiculum quem Simeon dixit ad Domini Matrem, Et tuam ipsius animam pertransibit gladius (Luc. II, 35), beatae recordationis Ambrosius cum tractaret, ait: Nec historia nec litterae docent, Mariam gladio vitam finisse. Hinc et Isidorus: Incertum est, inquit, per hoc dictum, utrum gladium spiritus, an gladium dixerit persecutionis. Sed quid de his de quibus loquor dicam; cum nec ipse qui hanc accepit ante crucem Domini in sua, id est, Joannes evangelista, de hoc posteris aliquid retinendum scriptis mandaverit? Nullus enim hoc fidelius narrare potuit, si illud Deus manifestari voluisset, quam ille utique qui hanc nutriendam suscepit, nec contra morem filius matrem reliquit. Restat ergo ut homo mendaciter non fingat apertum, quod Deus voluit manere occultum. Vera autem de ejus assumptione sententia haec esse probatur, ut secundum Apostolum, sive in corpore, sive extra corpus ignorantes (II Cor. XII, 2), assumptam super Angelos credamus.

4:

Maria omni laude major. His igitur praetermissis, loquamur aliquid in laudibus sacratissimae Virginis. Sed quid nos tantilli, quid actione pusilli, quid in ejus laudibus referemus, cum etsi omnium nostrum membra verterentur in linguas, eam laudare sufficeret nullus? Altior enim coelo est, de qua loquimur; abysso profundior, cui laudes dicere conamur. Deum enim quem omnis creatura non capit, ipsa immaculato utero clausum gestavit. Haec est enim quae sola meruit mater et sponsa vocari, haec primae matris damna resolvit, haec homini perdito redemptionem adduxit. Mater enim generis nostri poenam intulit 39.2131| mundo; Genitrix Domini nostri salutem edidit mundo. Auctrix peccati Eva; auctrix meriti Maria. Eva occidendo obfuit; Maria vivificando profuit. Illa percussit; ista sanavit. Haec enim mirabili atque inaestimabili modo omnium rerum et suum peperit Salvatorem. Quae enim haec virgo tam sancta, ad quam venire dignaretur Spiritus sanctus? quae tam speciosa, ut eam sibi Deus eligeret sponsam? quae tam casta, ut esse posset virgo post partum? Haec est Dei templum, fons ille signatus, et porta in domo Domini clausa. Ad hanc namque, ut dixi, Spiritus sanctus descendit, huic virtus Altissimi obumbravit. Haec est immaculata coitu, fecunda partu, virgo lactans, Angelorum et hominum cibum nutriens. Merito itaque beata singulari a nobis praeconio extollitur, quae singulare commercium mundo praebuit. Denique tantum se ad coeli fastigia sublevavit, ut Verbum in principio apud Deum de superna coeli arce susciperet.

5:

Maria omni laude dignissima. O felix Maria, et omni laude dignissima! O genitrix gloriosa! O sublimis puerpera, cujus visceribus auctor coeli terraeque committitur! O felicia oscula lactentis labris impressa, cum inter crebra indicia reptantis infantiae, utpote verus ex te filius tibi matri alluderet; cum verus ex Patre Deus Dei unigenitus imperaret! Nam auctorem tuum ipsa concipiens edidisti in tempore puberem, quem habebas ante tempora conditorem. O felix puerperium, laetabile Angelis, optabile sanctis, necessarium perditis, congruum profligatis! Qui post multas assumptae carnis injurias, ad ultimum verberatus flagris, potatus felle, affixus patibulo, ut te veram matrem ostenderet, verum se hominem patiendo monstravit. Sed quid dicam pauper ingenio; cum de te quidquid dixero, minor laus est, quam dignitas tua meretur! Si coelum te vocem, altior es. Si matrem Gentium dicam, praecedis. Si formam Dei appellem, digna existis. Si dominam Angelorum vocitem, per omnia esse probaris. Quid ergo de te digne dicam, quid referam; cum non sufficiat lingua carnis tuas enarrare virtutes? Has interim laudes sileat lingua carnis, quas semper ardenter intus profert animus. Nunc nostras peto ut aures doctrinarum tuarum demulceas organis. Plaudant nunc tympanis sanctae manus, et inter veloces articulos harmonia puerperae concrepet. Concinant laetantes chori, et alternantibus modulis dulcisona carmina misceantur. 6. Magnificare dicitur duobus modis. Audiamus, fratres, audiamus pio mentis affectu, audiamus quemadmodum tympanistria nostra doctrinis concrepet Virgo Maria. Audiamus, inquam; et huic harmoniae moribus respondeamus. Denique cum haec mulier beatissima ab angelo jam salutata, Spiritu sancto repleta, plenitudine divinitatis afflata, ad domum Elisabeth venisset cognatae, post exsultationem Joannis in utero matris, post admirationem Elisabeth de adventu ejusdem Domini Matris, hoc Domino decantavit canticum laudis: Magnificat anima mea Dominum; et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo (Luc. I, 46, 47). Primo igitur hoc in loco quaerendum est, quid sit magnificare Dominum: neque enim magnus fit a creatura Creator. Sed sciendum nobis est, duobus modis dici magnificare; id est, aut magnum facere, aut magnum adorare magnumque admirari. Magnificatur enim Deus a nobis, cum magnificari dignatur a nobis. Sed numquid sic in nobis, sicut in Maria unde carnem assumpsit pro nobis? Ave, inquit ad eam angelus, gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu inter mulieres. Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod nascetur ex te Sanctum, vocabitur Filius Dei (Ibid., 28, 35). Quaecumque tamen anima sancta Verbum concipere potes credendo, pare praedicando, magnifica amando. Unde et David propheta dicit, Magnificate Dominum mecum, et exaltemus nomen ejus in invicem (Psal. XXXIII, 4): ac si diceret, Magnitudinem Domini mecum decantate, praedicate, et nominis ejus 39.2132| praeconia magna voce attollite. Hinc iterum dicit, Domine Deus meus, magnificatus es vehementer (Psal. CIII, 1). Unde autem magnificetur in nobis, idem propheta ait, Magnificata est usque ad coelos misericordia tua (Psal. CVII, 5). 7. Magnificandus imprimis Deus de redemptionis munere. Sic namque optandum est, ut in singulis nostra anima magnificet Dominum, concipiat Dei Verbum, pariat et nutriat, recordetur salvationis suae pia commercia, quomodo nullis suis praecedentibus meritis sit ab iniquitate salvata, sed sola Dei bonitate gratuita Christi sanguine redempta, et dicat, Magnificat anima mea Dominum. Sic enim dilexit Deus mundum, ait Evangelium, ut Filium suum unigenitum daret (Joan. III, 16). Hinc et Apostolus, Qui proprio, inquit, Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. VIII, 52). O mirae pietatis affectus! o inaestimabilis ardor charitatis! Quis ante tantae pietatis divitias non obstupescat? quis ante tam ineffabilem charitatem non contremiscat? Quis unquam posset sperare, ut ex Deo ante tempora natus nasceretur pro hominibus in tempore ex femina homo factus? unde scriptum est, Cum venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum sub Lege, ut eos qui sub Lege erant redimeret, ut adoptionem filiorum reciperemus (Galat. IV, 4, 5). Quis, inquam, posset aestimare, ut portaretur manibus femineis portator orbis, panis Angelorum aleretur, virtus coelorum infirmaretur, vita omnium moreretur? Magnificet ergo in his anima Mariae Dominum; magnificet et nostra. Admiremur, gratulemur, amemus, laudemus, adoremus, gratias illi agamus; quoniam per eamdem Redemptoris nostri mortem de tenebris ad lucem, de morte ad vitam, de corruptione ad incorruptionem, de exsilio ad patriam, de luctu ad gaudium, de terris ad coeleste regnum vocati sumus. 8. Hac veritate imbutus terrena despicit. Quae bona, quae prava exsultatio. Quaecumque igitur anima sancta talibus fuerit incitamentis occupata, nihil concupiscit terrenum, nihil transitorium, nihil quod ad tempus arridet, nihil quod ad praesens delectat: quae risum luctum computat, et gaudium in moerorem commutat; cui mundus carcer, coelum vero habitatio est: cui exsultatio in praesentibus nulla est, quia in illo tantum gaudere appetit, qui super omnes est. Unde in sancto Cantico, cum diceret Virgo gloriosa, Magnificat anima mea Dominum; et exsultavit spiritus meus; signanter addidit, in Deo salutari meo: ac si diceret, Anima mea quae magnificat Dominum, non in quolibet alio, sed in illo tantum exsultat, quem amando magnificat. Noverat autem esse aliam vituperabilem exsultationem, quia mundus gaudere dicitur tendens ad luctum, de quibus Salomon ait: Laetantur cum male fecerint, et exsultant in rebus pessimis (Prov. II, 14). Hinc et Apostolus non quodlibet gaudium in sanctorum cordibus esse describit, sed in Spiritu sancto. Hinc David cum diceret, Gaudete, justi; subjunxit, in Domino (Psal. XXXII, 1). Hinc cum Domino diceret, Gaudebunt labia mea, dum cantavero; addidit, tibi (Psal. LXX, 23). Hac enim exsultatione nullus eorum gaudet, quisquis de praesentibus tantum exsultat, aeternisque bonis interesse non concupiscit: cui exsilium patria esse creditur, et mors vita aestimatur; cujus Deus venter est, et ornatus non in moribus, sed in amictu est: qui cum laudatur, extollitur; et cum vituperatus fuerit, magnis iracundiae stimulis agitatur - qui cum mansuetis non humiliatur, sed in superbiae fascibus elevatur, et caeteros quasi ex alto montis supercilio contemplatur. 9. Quid sit laetari in Jesu. Sed quis haec ad plenum ita potest calcare, ut ab hac exsultatione, iisdem vitiis interpellantibus, nec ad momentum se credat posse abstrahi; cum Scriptura pronuntiet, Corpus quod corrumpitur aggravat animam, et deprimit terrena inhabitatio 39.2133| sensum multa cogitantem (Sap. IX, 15)? Ingemiscens ergo, o anima sancta quaecumque in Domino exsultas, quoties te ab hac exsultatione abstractam esse videris, dicito, Ne projicias me, Domine, a facie tua, et Spiritum sanctum tuum ne auferas a me: redde mihi laetitiam salutaris tui, et spiritu principali confirma me (Psal. L, 13, 14). Et hic attentius intuere, quam exsultationem petierit. Quod enim hebraice Jesus, hoc latine Salutaris dicitur. Quae enim haec laetitia est Jesu, nisi contemplatio ejus, qualis venturus est in gloria sua? Sciendum vero est, quia illi tunc hac claritate potientur, qui hic positi Redemptoris sui vestigia imitantur. Et quidem Dominum Jesum legimus doluisse, flevisse, ex itinere fatigatum fuisse, opprobria et contumelias sustinuisse, sputa, flagella, crucem suscepisse: nunquam tamen legimus eum risisse, prosperatum in praesenti fuisse. Hinc plane, hinc in spe gaudent omnes electi, cum coeperint adversitatibus mundi fatigari, et nullis ejus prosperitatibus fallaciter decipi; scientes procul dubio aliam viam non superesse, per quam possint coelos penetrare. Hinc est quod idem Dominus ait discipulis suis, Beati estis cum vos maledixerint homines, et persecuti vos fuerint, et dixerint omne malum adversum vos, mentientes, propter me. Gaudete in illa die et exsultate: ecce enim merces vestra multa est in coelis (Matth. V, 11 et 12). Sed in his pressuris atque angustiis nequaquam possent subsistere, et, quod his majus est, gaudere, nisi veraciter in conspectu Dei et hominum humiles essent. Quibus Dominus eorum ait, Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris (Id XI, 29). Hinc iterum dicit, Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram (Id. V, 4). 10. Humilitatis commendatio. Humilitas fucata. Hinc etiam haec Virgo gloriosa beatam se dici ab omnibus generationibus manifestat, eo quod ejus humilitatem Deus respexit. Nam subdit, Quia respexit humilitatem ancillae suae; ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes (Luc. I, 48). O vere beata humilitas, quae Deum hominibus peperit, vitam mortalibus edidit, coelos innovavit, mundum purificavit, paradisum aperuit, et hominum animas ab inferis liberavit! O vere, inquam, gloriosa Mariae humilitas, quae porta paradisi efficitur, scala coeli constituitur! Facta est certe humilitas Mariae scala coelestis, per quam descendit Deus ad terras. Quia respexit, inquit, humilitatem ancillae suae; ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Et quid est dicere, Respexit; nisi, Approbavit, placuit ei humilitas mea? Unde per prophetam Dominus dixit, Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum et humilem, et trementem sermones meos (Isai. LXVI, 2)? Hinc David Domino dicit, Quia respexisti humilitatem meam, salvasti de necessitatibus animam meam (Psal. XXX, 8). Multi siquidem videntur in conspectu hominum humiles esse, ut ab eis beatificentur: sed eorum humilitas a Domino non respicitur, quia falso, et non vere de humilitate gloriantur. Si enim veraciter humiles essent, Deum ab hominibus, et non se vellent laudari; non in hoc mundo eorum spiritus exsultaret, sed in Deo salutari; humilitatem suam non ab hominibus conspici, sed a Deo exoptarent. Sequitur in hoc sancto Cantico, Quia fecit mihi magna qui potens est, et sanctum nomen ejus (Luc. I, 49). Quae tibi magna fecit, quaeso, gloriosa Virgo, ut dici beata merearis? Puto enim, imo veraciter credo, ut creatura ederes Creatorem, famula Dominum generares; ut per te Deus mundum redimeret, per te illuminaret, per te ad vitam revocaret. 1:1. Precatio ad beatam Virginem. Huc usque, o Virgo beata, de te ipsa quae nos ad amorem Dei accenderent fideliter protulisti: ea vero quae sequuntur, humano generi prophetasti. Meum autem votum exstitit ea tantum inde transcurrere, quae ad tui laudem nominis pertinerent. Sed haec quae de te ipsa narrasti, neque ut dignitas tua meretur, dicere potuisti. Quas ergo tibi laudes fragilitas humani generis 39.2134| persolvet, quae solo tuo commercio recuperandi aditum invenit? Accipe itaque quascumque exiles, quascumque meritis tuis impares gratiarum actiones: et cum susceperis vota, culpas nostras orando excusa. Admitte nostras preces intra sacrarium exauditionis, et reporta nobis gratiam reconciliationis. Sit per te excusabile, quod per te ingerimus; sit impetrabile, quod fida mente poscimus. Accipe quod offerimus, impetra quod rogamus, excusa quod timemus: quia nec potiorem meritis invenimus ad placandam iram Judicis quam te, quae meruisti esse mater Redemptoris et Judicis. Succurre ergo miseris, juva pusillanimes, refove flebiles; ora pro populo, interveni pro clero, intercede pro monachorum choro, exora pro devoto femineo sexu: sentiant omnes tuum levamen, quicumque devote celebrant tuum nomen. Sit tibi compassio super afflictis, sit pius affectus super coelorum peregrinis: et cum te semper laetantem aspicis, fletus nostros, quaesumus, ipsa ad Deum admittas, eumque ut proprium filium pro nobis interpelles. Nos enim adhuc in hac terra affligimur, persequimur, injuriis lacessimur, opprobriis afficimur, esurimus, sitimus, somnum patimur, in carcere retinemur. Tu vero in coelestibus regnis praelata es cunctis virginum choris, tu Agnum quocumque perrexerit sequeris (Apoc. XIV, 4). Tu virgineos choros et ab incentivae carnis illecebris alienos per albentia lilia rosasque vernantes ad fontes perennis vitae potandos invitas. Tu in illa beatorum felicissima regia, primi ordinis dignitate indepta, plantis roscidis oberrans, inter paradisi amoenitatem gramineosque crocos tenero poplite pergis, felicique palma violas immarcescibiles carpis. Tu concinis sine fine choris conjuncta summis; Angelis Archangelisque sociata, indefessa voce, Sanctus (Id. IV, 8)! clamare non cessas. Tu in cubiculo Regis beatitudinum gemmis ac margaritis ornata assistis. Tibi thronus regius ab Angelis collocatur in aula aeterni Regis, teque ipse Rex regum ut matrem veram et decoram sponsam prae omnibus diligens amoris amplexu sibi associat. Nec mirum, si dignetur tibi adgaudere Deus regnans in coelis, quem tu parvulum ex te hominem natum toties osculata es in terris. Has ergo tuas felicitates possidens, convertere ad nostrarum miseriarum salutem. 1:2. Beata Virgo quomodo colenda. Inter haec igitur, fratres charissimi, cum toto mentis affectu beatissimae Virginis nos intercessionibus committamus, omnes ejus patrocinia omni nisu imploremus: ut dum nos supplici eam obsequio frequentamus in terris, ipsa nos sedula prece commendare dignetur in coelis Neque enim dubium, quae meruit pro liberandis proferre pretium, posse plus sanctis omnibus, liberatis impendere suffragium. Sed quid nobis prodest hanc interpellare vocibus, nisi etiam humilitatis ejus exempla teneamus? Curemus ergo, dilectissimi fratres, ut qui hujus diei festivitati interesse cupimus, vestimentis humilitatis atque charitatis induti appareamus. Non nos invidia alienae felicitatis torqueat, non ira usque ad divisionem dilaniet, non cupiditas Christum a nobis excludat, non saeculi tristitia exurat, non prosperitas ejus incante decipiat, non luxuria inquinet, non immunditia polluat, non elatio corrumpat, non superbia inflet: ut dum nos virtutibus ornatos, charitate conjunctos, humilitate fundatos beata Dei Genitrix suae nos interesse festivitati perspexerit, ardentius nobis subvenire festinet apud Filium et Dominum suum Jesum Christum. Deum et Salvatorem nostrum; qui coronis perennis regni glorificat sanctos suos, et est aeterna laus et exspectatio omnibus electis ejus: ipsi gloria, virtus, potestas, aeternitas, et nunc et semper per immortalia saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCIX. In festo omnium Sanctorum.

39.2135|

1.

Certaminis tempus breve, bravium sine fine. Hodie, dilectissimi, omnium Sanctorum sub una solemnitatis laetitia celebramus festivitatem, quorum societate coelum exsultat, quorum patrociniis terra laetatur, quorum triumphis Ecclesia sancta coronatur: quorum confessio quanto in passione fortior, tanto est clarior in honore; quia dum crevit pugna, crevit et pugnantium gloria, et martyrii triumphus multiplici passionum genere adornatur, perque graviora tormenta, gratiora fuere et praemia. Dum catholica mater Ecclesia per totum orbem longe lateque diffusa, in ipso capite suo Christo Jesu edocta est contumelias crucis et mortem non timere, magis magisque roborata est non in resistendo, sed in perferendo. Universos autem quos agmine inclyto carcer poenalis inclusit, pari et simili calore virtutis ad gerendum certamen gloria triumphalis inspiravit. O vere beata mater Ecclesia, quam sic honor divinae dignationis illuminat, quam vincentium gloriosus martyrum sanguis exornat, quam inviolatae confessionis candida induit virginitas! Floribus ejus nec rosae, nec lilia desunt. Certent nunc, charissimi, singuli ad utrosque honores, amplissimas accipere dignitatum coronas, vel de virginitate candidas, vel de passione purpureas. In coelestibus castris pax et acies habent flores suos, quibus milites Christi coronantur.

2.

Sequitur de eodem argumento. Dei enim ineffabilis et immensa bonitas etiam hoc providit, ut laborum quidem tempus et agonis non extenderet, nec longum faceret aut aeternum; sed breve et, ut ita dicam, momentaneum: ut in hac brevi et exigua vita agones essent et labores; in illa vero quae aeterna est, corona et praemia meritorum: ut labores quidem cito finirentur, meritorum vero praemia sine fine durarent: ut post hujus mundi tenebras visuri essent candidissimam lucem, et accepturi majorem passionum cunctarum acerbitatibus beatitudinem, testante hoc Apostolo, ubi ait, Non sunt condignae passiones hujus temporis ad superventuram gloriam quae revelabitur in nobis (Rom. VIII, 18). Quam laeto sinu de praelio revertentes civitas coelestis excipit, de hoste prostrato tropaea ferentibus occurrit! Cum triumphantibus viris et feminae veniunt, quae cum saeculo sexum quoque vicerunt, et geminata gloria militiae virgines cum pueris teneros annos virtutibus transeuntes. Sed et caetera fidelium turba aulae perpetuae regiam intravit, qui sinceritatem fidei inconcussis praeceptorum coelestium disciplinis unita pace observaverunt. Ergo agite nunc, fratres aggrediamur iter vitae, revertamur ad civitatem coelestem, in qua scripti sumus et cives decreti. Non sumus hospites, sed cives sanctorum et domestici Dei (Ephes. II, 19); etiam illius haeredes, cohaeredes autem Christi. Hujus nobis urbis januas aperiet fortitudo, et fiducia latum praebebit ingressum. 39.2136|

3.

Vitae beatae descriptio. Consideremus ergo inclytam urbis illius felicitatem, in quantum considerare possibile est. Ut enim vere est, comprehendere nullus sermo sufficiet. Dicitur de ea in quodam loco sic, quod aufugiet ibi dolor et tristitia et gemitus (Isai. LIII, 10). Quid hac vita beatius? Ibi non est paupertatis metus, non aegritudinis imbecillitas; nemo laeditur, irascitur nemo, nemo invidet; cupiditas nulla exardescit, nullum cibi desiderium, nulla honoris pulsatio, aut potestatis ambitio. Nullus ibi diaboli metus, insidiae daemonum nullae, terror gehennae procul, mors neque corporis neque animae, sed immortalitatis munere vita jucunda. Nulla erit tunc usquam discordia; sed cuncta consona, cuncta convenientia; quia omnium Sanctorum una concordia: pax cuncta et laetitia continet, tranquilla sunt omnia et quieta. Jugis splendor, non iste qui nunc est, sed tanto clarior, quanto felicior; quia civitas illa, ut legitur, non egebit lumine solis, sed Dominus omnipotens illuminabit eam, et lucerna ejus est Agnus: ubi sancti fulgebunt ut stellae in perpetuas aeternitates, et sicut splendor firmamenti qui ad justitiam erudiunt multos. Quapropter nox ibi nulla, nullae tenebrae, concursus nubium nullus, nec frigoris ardorisve asperitas ulla; sed talis quaedam erit rerum temperies, quam nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit (I Cor. II, 9), nisi illorum qui ea perfrui digni inveniuntur, quorum nomina scripta sunt in libro vitae, qui et laverunt stolas suas in sanguine Agni, et sunt ante sedem Dei, serviuntque ei die et nocte. Non est senectus ibi, nec senectutis miseria, dum omnes occurrunt in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi. Verum super haec omnia est consociari Angelorum et Archangelorum coetibus, Thronis etiam et Dominationibus, Principatibus et Potestatibus, omniumque coelestium supernarumque Virtutum contuberniis perfrui, et intueri agmina sanctorum splendidius sideribus micantia, Patriarcharum fide fulgentia, Prophetarum spe laetantia, Apostolorum in duodecim tribubus Israel orbem judicantia, martyrum purpureis victoriae coronis lucentia, virginum quoque choros candentia serta gestantes inspicere. De Rege autem qui horum medius residet, dicere vox nulla sufficit. Effugit enim omnem sermonem, atque omnem sensum humanae mentis excedit decus illud, illa pulchritudo, illa virtus, illa gloria, illa magnificentia, illa majestas. Ultra enim omnem sanctorum est gloriam, ipsius inaestimabilem aspicere conspectum, et splendore majestatis ejus irradiari. Si enim quotidie oporteret nos tormenta perferre, si ipsam gehennam parvo tempore tolerare, ut Christum videre possemus in gloria venientem, et sanctorum ejus numero sociari; nonne erat dignum pati omne quod triste est, ut tanti boni tantaeque gloriae participes haberemur?

4:

Per quid ematur coelum. Quae erit illa, fratres charissimi, justorum gloria, quam grandis sanctorum laetitia, cum unaquaeque facies fulgebit ut sol (Matth. XIII, 43), cum ordinibus distinctis populum suum Dominus in regno Patris sui coeperit recensere, et meritis atque operibus singulorum praemia promissa restituere; pro terrenis coelestia, pro temporalibus sempiterna, pro modicis magna praestare; adducere sanctos in visionem Paternae gloriae, et facere in coelestibus consedere, ut sit Deus omnia in omnibus, aeternitatemque amatoribus suis et immortalitatem largiri, ad quam eos sanguinis sui vivificatione reparavit, denuo ad paradisum reducere, regna coelorum fide et veritate suae pollicitationis aperire? Haec inhaereant firmiter sensibus nostris, haec intelligantur plena fide, haec toto corde diligantur, haec indesinentium operum magnanimitate acquirantur. Reposita est in potestate facientis; quia regnum coelorum vim patitur. Res ista, o homo, id est regnum coeleste aliud non quaerit pretium quam te ipsum. Tantum valet quantum et tu: te da, et habebis illud. Quid turbaris 39.2137| de pretio? Christus semetipsum tradidit, ut acquireret te in regnum Deo Patri: ita et tu te ipsum da, ut sis regnum ejus ac non regnet peccatum in mortali tuo corpore, sed spiritus in acquisitionem vitae. Ad hanc igitur operum salutarium delectetur currere palmam, quicumque desiderat praemia repromissa in aeterna saecula.

5:

Corona martyrum purpurea, juste viventium candida. Libenter igitur, fratres, ac prompte certemus, omnes in agone justitiae Deo et Christo spectante curramus: et qui saeculo et mundo majores esse coepimus, cursum nostrum nulla saeculi et mundi cupiditate tardemus. Si expeditos, si celeres, si in hoc operis agone currentes dies ultimus invenerit, nusquam Dominus meritis nostris ad praemium deerit remunerator. Qui coronam in persecutione purpuream pro passione donavit, ipse in pace viventibus pro justitiae meritis dabit et candidam. Nam nec Abraham, nec Isaac, nec Jacob occisi sunt; et tamen fidei et justitiae meritis honorati inter Patriarchas primi esse meruerunt: ad quorum congregatur convivium, quisquis fidelis et justus et laudabilis invenitur. Memores esse debemus voluntatem non nostram, sed Dei facere debere: quia qui fecerit ejus voluntatem, manet in aeternum, quomodo et ille manet in aeternum. Quapropter, charissimi, mente integra, fide firma, virtute robusta, charitate perfecta parati ad omnem voluntatem Dei simus, conservantes fortiter dominica mandata. In simplicitate servate innocentiam, in charitate concordiam, modestiam in humilitate, diligentiam in administratione, vigilantiam in adjuvandis laborantibus, misericordiam in fovendis pauperibus, in defendenda veritate constantiam, in disciplinae severitate censuram; ne aliquid ad exemplum bonorum factorum desit in nobis. 6. Quam exoptanda vita aeterna. Haec sunt enim vestigia quae nobis sancti quique revertentes in patriam reliquerunt; ut illorum semitis inhaerentes, sequeremur ad gaudia. Patriam quoque nostram paradisum cum illis computemus. Parentes Patriarchas jam habere coepimus: utquid non properamus et currimus, ut patriam nostram videre, et parentes salutare possimus? Magnus illic nos charorum numerus exspectat, parentum, fratrum, filiorum frequens nos et copiosa turba desiderat, jam de sua incolumitate secura, adhuc de nostra salute sollicita. Ad eorum complexum et conspectum venire, quanta illis et nobis in commune laetitia est! Qualis illic coelestium voluptas conservorum societatem exspectantium! quam summa et perpetua felicitas! Illic Apostolorum gloriosus chorus, illic Prophetarum exsultantium numerus insignis. Ibi martyrum populus innumerabilis ob certaminum victoriam coronatur; illic clarissima virginum turba laetatur: illic etiam confessorum fortitudo laudatur. Ibi et illorum remuneratio censetur, qui praecepta dominica servantes, ad coelestes thesauros terrena patrimonia transtulerunt. Ad hos, dilectissimi, avida cupiditate properemus; ut cum his cito esse, et cito ad Christum venire contingat, eumque hujus itineris ducem habeamus, salutis auctorem, lucis principem, laetitiae largitorem: qui vivit et regnat cum Deo Patre omnipotente et Spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCX. In Natali sancti Stephani protomartyris, I.

1.

Stephanus toti Ecclesiae datus ad exemplum. Stephani sincerissima castitas. Hesterno die Natalem habuimus 39.2138| Domini Salvatoris; hodie summa devotione veneramur sancti martyris Stephani passionem: hesterno, redimimur ad praemium; hodierno, provocamur ad exemplum. Bene ergo hesternae solemnitati festivitas hodierna conjuncta est; ut illa credentes eveheret ad vitam, haec confitentes duceret ad coronam. Omni ergo Ecclesiae beatus Stephanus datus est ad profectum. Adhuc laicus diaconii meruit electionem, et levita martyrii obtinuit principatum. In plebe adhuc positus erat; sed jam virtutibus eminebat. Humilis erat loco; sed celsus fide. Discipulus erat ordine; sed factus est magister exemplo. Quos sequebatur devotione fidei, praecessit velocitate martyrii. Scriptum est enim de eo in Actibus Apostolorum, quod ad ministerium viduarum sit ab Apostolis deputatus (Act. VI). In hoc etiam quod praepositus est feminis, testimonium meruit sincerissimae castitatis. Beatus ergo erit, charissimi fratres, qui hunc sectatus, qui hunc imitatus fuerit: et pudicitiae enim palmam, et martyrii consequetur coronam.

2.

Cur Filium hominis, non Filium Dei videre se testatus est. De quo et lectio Actuum Apostolorum, quae nobis hodie lecta est, dilectissimi fratres, cum plurimum habeat in ipsa specie admirationis, non minus tamen continet in mysterio dignitatis. Ecce, inquit beatus Stephanus, video coelos apertos, et Filium hominis stantem a dextris Dei (Id. VII, 55). Considerate attentius, dilectissimi fratres, cum beatus Martyr Dominum Jesum Christum ad dexteram Dei Patris stare vidisset, cur sese Filium hominis videre testatus est, et non potius Filium Dei; cum utique plus delaturus Domino honoris videretur, si se Dei potius quam hominis Filium videre dixisset? Sed certa ratio postulabat, ut hoc ita et ostenderetur in coelo, et praedicaretur in mundo. Omne enim Judaeorum scandalum in hoc erat, cur Dominus noster Jesus Christus, qui secundum carnem erat filius hominis, esse etiam Dei Filius diceretur. Ideo ergo pulchre Scriptura divina Filium hominis ad dexteram Dei Patris stare memoravit, ut ad confutandam Judaeorum incredulitatem ille Martyri ostenderetur in coelo, qui a perfidis negabatur in mundo: et illi testimonium coelestis Veritas daret, cui fidem terrena impietas derogaret.

3.

Si distant inter se martyres, praecipuus est Stephanus. Unde licet juxta Psalmum qui lectus est, pretiosa sit in conspectu Domini mors sanctorum ejus (Psal. CXV, 15), si quid tamen distare inter martyres potest, praecipuus videtur esse, qui primus est. Nam cum sanctus Stephanus ab Apostolis diaconus ordinatus sit (Act. VI, 5), Apostolos ipsos beata ac triumphali morte praecessit: ac sic qui erat inferior ordine, primus factus est passione; et qui erat discipulus gradu, magister coepit esse martyrio, complens illud quod beatus propheta in Psalmo qui lectus est dixit, Quid retribuam Domino pro omnibus quae retribuit mihi (Psal. CXV, 12)? Retribuere enim primus voluit Stephanus martyr Domino, quod cum omni humano genere accepit a Domino. Mortem enim quam Salvator dignatus est pro omnibus pati, hanc ille primus reddidit Salvatori.

4:

Mira Stephani charitas. Post haec subjecit Scriptura sacra, et ait: Positis genibus clamavit dicens: Domine, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VII, 59). Videte, dilectissimi fratres, affectum beati viri, videte magnam et admirabilem charitatem. In persecutione positus erat; et pro persecutoribus deprecabatur: atque in illa lapidum ruina, quando alius oblivisci poterat etiam charissimos suos, ille Domino commendabat inimicos. Quid enim dicebat cum lapidaretur? 39.2139| Domine, ne statuas illis hoc peccatum. Plus itaque tunc illorum dolebat peccata, quam sua vulnera; plus illorum impietatem, quam suam mortem dolebat. Et recte plus: in illorum quippe impietate erant multa quae plangi, in illius autem morte non erat quod debuisset doleri. Illorum impietatem mors sequebatur aeterna; hujus autem mortem vita perpetua. Imitemur ergo in aliquo, dilectissimi fratres, tanti magistri fidem, tam praeclari martyris charitatem. Diligamus nos hoc animo in Ecclesia fratres nostros, quo ille tunc dilexit inimicos suos. Sed, quod pejus est, aliquoties non solum inimicos non diligimus, sed nec amicis quidem fidem integram custodimus.

5:

Inimicis indulgere. Sed dicit aliquis: Non possum diligere inimicum meum, quem quotidie velut hostem patior crudelissimum. O quicumque ille es, attendis quid tibi fecerit homo, et non consideras quid tu feceris Deo. Cum enim tu multum graviora in Deum peccata commiseris, quare non dimittis homini parum, ut tibi Deus dignetur dimittere multum? Recole quid tibi in Evangelio Veritas ipsa promiserit, et quam tibi quodam modo cautionem fecerit, vel quale pactum tecum inierit: Si enim, inquit, dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester coelestis peccata vestra. Si autem non dimiseritis, nec Pater vester dimittet debita vestra (Matth. VI, 14 et 15). Videtis, fratres, quia cum Dei gratia in potestate nostra positum est, qualiter a Domino judicemur. Si, inquit, dimiseritis, dimittetur vobis. Nam saepe dixi, fratres, et frequentius dicere debeo; nemo se circumveniat, nemo se seducat. Qui vel unum hominem in hoc mundo odio habet, quidquid Deo in operibus bonis obtulerit, totum perdit: quia non mentitur Paulus apostolus, dicens, Si dedero omnes facultates meas in cibos pauperum, et si tradidero corpus meum, ita ut ardeam; charitatem autem non habuero; nihil mihi prodest. Quam rem etiam beatus Joannes confirmat, dicens, Omnis enim qui non diligit fratrem suum, manet in morte; et iterum, Qui fratrem suum oderit, homicida est (I Joan. III, 14, 15). Hoc loco fratrem, omnem hominem oportet intelligi: omnes enim in Christo fratres sumus. Nemo itaque sine charitate de virginitate praesumat, nemo de eleemosynis, nemo de jejuniis, nemo de orationibus confidat: quia quamdiu inimicitiam in corde tenuerit, neque istis, neque aliis quibuslibet bonis operibus placare sibi Dominum poterit. Sed si vult sibi habere propitium Dominum, non dedignetur audire consilium bonum. Audiat non me, sed ipsum Dominum suum: Si offers, inquit, munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid adversum te, relinque ibi munus tuum ante altare, et vade prius reconciliari fratri tuo; et tunc veniens offeres munus tuum (Matth. V, 23, 24). Et nos pugnas habentes intrinsecus, et dolos in corde versantes, quasi qui bonam conscientiam habeamus, praesumimus accedere ad altare, non timentes quod scriptum est, Qui manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit (I Cor. XI, 29). 6. Difficultatem quidem habet, sed et ingens praemium. Id observatur ob terrenam spem, vel propter timorem; quanto magis per amorem. Sed dicit aliquis: Grandis labor est. inimicos diligere, pro persecutoribus supplicare. Nec nos negamus, fratres, non parvus quidem labor est in hoc saeculo: sed grande erit praemium in futuro. Per amorem enim hominis inimici efficieris amicus Dei: imo non solum amicus, sed etiam filius; sicut ipse Dominus dixit, Diligite inimicos vestros, benefacite his qui vos oderunt; ut sitis filii Patris vestri, qui in coelis est (Matth. VI, 44, 45). Si te aliquis homo dives in hoc saeculo vellet adoptivum filium facere, quomodo servires, quas indignitates etiam servorum ejus, quae servitia durissima, et aliquoties etiam turpissima sustineres convicia, ut ad caducam et fragilem haereditatem ipsius pervenires? Quod ergo alius sustinet propter substantiam terrenam, tu sustine propter vitam aeternam. Convincimur enim certissima ratione, quia propter 39.2140| Deum possumus quidem, sed nolumus injurias sustinere. Denique si nobis aliqua potens persona injuriam facit, si nos etiam in faciem maledicit; nec respondere aliquid asperum, non dicam vicem reddere, audemus. Quare hoc? Ne ab illa persona potente adhuc majora quam pertulimus, patiamur. Quod a nobis extorquet hominis timor, debuerat a nobis exigere Christi amor. Si ergo potens persona contra nos saevit, tacemus, et nihil dicere ausi sumus: si vero aequalis aut forte inferior vel levem nobis contumeliam fecerit, quasi ferae bestiae, sine ulla patientia ac sine aliqua Dei contemplatione consurgimus; et aut in praesenti nostram injuriam vindicamus, aut certe ad majorem vicem reddendam nostrum animum praeparamus. Quid est hoc, quod quando potens persona nobis injuriam infert, patienter accipimus; quando inferior, nimio furore succendimur? Quia ibi timuimus hominem; hic Deum timere nolumus. Unde rogo vos, fratres, quantum possumus, cum Dei adjutorio cor nostrum ad patientiam praeparemus, et in omnibus malis hominibus medicorum vicem agere studeamus, et non ipsos homines, sed ipsorum malitiam odio habeamus. Pro bonis oremus, ut semper ad meliora conscendant; pro malis, ut cito ad emendationem vitae per poenitentiae medicamenta confugiant. Quam rem orantibus vobis ipse praestare dignetur, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXI. In Natali sancti Stephani, II.

1.

Stephanus corona. Post hesternum festivissimum diem, quo Salvatoris nostri Christi nativitas illuxit, etiam hodiernus dies beati martyris Stephani corona illustratur. Martyris illius merita nulla pars orbis ignorat: passus est enim in ipso principio Ecclesiae, in ipsa urbe Jerosolyma. Ibi et diaconus ministravit, et in ipso juventutis flore decorem aetatis suae sanguine purpuravit. Passio ejus insignis est, atque mirabilis valde. Hanc modo de libro Actuum Apostolorum (Act. VII), cum legeretur, non solum audivimus, sed etiam oculis fidei exspecta vimus. Christus ergo caput martyrum prior passus est pro nobis, relinquens nobis exemplum ut sequamur vestigia ejus (I Petr. II, 21). Cujus passionis vestigia prior secutus beatissimus Stephanus confitendo Christum, lapidatus a Judaeis coronam meruit, tanquam suo sibi nomine impositam. Stephanus enim graece, latine Corona appellatur. Jam corona nomen habebat; et ideo palmam martyrii suo nomine praeferebat. Qui cum lapidaretur, non solum non expetebat de persecutoribus reportare vindictam; sed eis potius a Deo veniam postulabat. Meminerat enim dixisse Dominum, Mihi vindictam, ego retribuam, dicit Dominus (Deut. XXXII, 35); et iterum, Ne dixeris, Ulciscar me de inimicis meis; sed exspecta Dominum, ut tibi auxilium sit (Prov. XX, 22). Exspectare nos jubet Deus, ut in die futurae retributionis cum sanctis martyribus vindicemur. Beati enim qui exspectant Dominum, quoniam ipsi haereditate possidebunt terram (Psal. XXXVI, 9), illam scilicet terram quae justis est sine dubio praeparata.

2.

Vindictae cupidus, coercetur. Stephanus et saevit et diligit. Tu autem, o christiane, quaeris vindicari de adversario tuo qui tibi forsitan injuriam fecit; aestuas, furis, anhelas, festinas vindicari. Attende Christum medicum aegritudinis tuae, attende redemptorem animae tuae. Propter te pependit in ligno, et nondum est vindicatus: et tu vis vindicari, et non vis tantum et talem magistrum imitari? Ideo pati voluit, ut tibi patientiae suae demonstraret exemplum. Vide pendentem, 39.2141| et tibi languenti de suo sanguine medicamentum conficientem. Vide pendentem, et tibi de ligno tanquam de tribunali praecipientem. Audi precantem: Pater, inquit, ignosce illis; quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 34). Sed potuit hoc Christus, dicis mihi; ego non possum: ego enim homo sum, ille Deus homo. Deus ergo utquid homo, si non corrigitur homo? Sed ecce tibi loquor, o homo. Multum est ad te imitari Dominum tuum: attende Stephanum conservum tuum. Certe Stephanus sanctus homo erat, an Deus? Plane homo erat, hoc erat quod tu: sed quod fecit, non fecisset. nisi donante illo quem rogas et tu. Vide tamen quid fecerit: loquebatur Judaeis, saeviebat et diligebat. Utrumque debeo demonstrare, et saevientem et diligentem. Audi saevientem: Dura cervice: verba sunt sancti Stephani, quando loquebatur Judaeis: Dura cervice, et non circumcisi corde et auribus, vos semper Spiritui sancto restitistis. Quem Prophetarum non occiderunt patres vestri (Act. VII, 51, 52)? Audisti saevientem; audi et diligentem. Irati illi facti, et gravius inardescentes, et mala pro bonis reddentes, ad lapides cucurrerunt, et Dei famulum lapidare coeperunt. Hic probemus sancti Stephani patientiam et dilectionem: hic victorem diaboli triumphatoremque cernamus. Audivimus saevientem adversus tacentes; videamus si diligat saevientes. Saeviebat adversus tacentes; videamus si diligat lapidantes.

3.

Pro se stans oravit; pro inimicis, genu flexo. Ecce Stephanus lapidatur, sic constitutus quasi ante oculos nostros. Ecce membrum Christi, ecce athleta Christi. Inspice illum qui primo pependit in ligno. Crucifigebatur ille; iste lapidabatur. Ille dixit, Pater ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 34): iste quid dicit? Audiamus illum, si forte vel ipsum possimus imitari. Primo beatus Stephanus stans oravit pro se, et ait: Domine Jesu, accipe spiritum meum. Deinde genu flexit, et flexo genu, ait: Domine, ne statuas illis hoc peccatum: et hoc dicto obdormivit (Act. VII, 58 et 59). O felix somnus et quies vera! Ecce quid est requiescere, pro inimicis suis orare. Sed paululum, quaeso te, sancte Stephane, expone nobis hoc nescio quid, quare pro te stans orasti, et pro inimicis genu flexisti. Responderit fortasse quod intelligimus: Pro me stans oravi, quia pro me, qui recte Deo servivi, orando et impetrando non laboravi. Quia qui pro justo orat, non laborat, ideo pro se stans oravit. Ventum est ut oraret pro Judaeis, pro interfectoribus Christi, pro interfectoribus sanctorum, pro lapidatoribus suis; attendit tam multam et magnam esse impietatem ipsorum, quae difficile donari posset: genu flexit, et ait, Domine, ne statuas illis hoc peccatum. Ergo, charissimi, si non potestis imitari Dominum, imitamini conservum, imitamini sanctum Stephanum, imitamini omnes martyres sanctos. Homines erant, conservi tui erant, sicut tu nati erant; sicut ut tu nati, sed a Christo sunt coronati.

SERMO CCXII *. In Natali sancti Stephani, III.

1.

Sacerdotis gaudium et corona salus populi. Sacerdotis est dispensare res Dei, populi suscipere. Donet mihi Dominus pauca dicere salubriter, qui donavit sancto Stephano tanta dicere fortiter, etc.. Vidit Christum, confitens Christum, moriturus pro Christo, perrecturus ad Christum. Dominus in cruce pendens pro inimicis suis ait, Pater, ignosce illis; quia nesciunt quid faciunt. Stephanus, etc.. Quomodo non posset ibi iste esse, ubi erat quem secutus est, ubi 39.2142| erat quem imitatus est? Triumphavit, coronatus est.

2.

Sequitur de eodem argumente. Sane corona nostra est aedificatio vestra, et gaudium nostrum salus vestra; salus et temporalis et sempiterna. Promissionem enim habemus, sicut dixit Apostolus, vitae praesentis et futurae (I Tim. IV, 8): sed salutem praesentem donat Deus et hominibus et pecoribus, donat Deus et bonis et malis. Hanc autem salutem temporalem, pro aeterna salute martyres contempserunt. Gaudetis sine dubio, quia salvos nos videtis; et nos in Christo de vestra salute gaudemus: sed satagite ut etiam in illo die de vobis gaudeamus; quia quod ait Apostolus pro sua dispensatione tam magna et ampla, ut ejus vix vestigia consectemur, hoc nobis loquebatur, quod populo Dei quem aedificabat, dicebat, Gaudium et corona mea (Philipp. IV, 1). Quicumque ergo proficiunt in Christo de laboribus nostris, gaudium sunt et corona nostra: quia nostrum est fideliter dispensare non nostram, sed dominicam pecuniam; vestrum est cum cura et sollicitudine suscipere. Ego enim possum esse dator, non exactor: et dator non quasi meae rei, sed Dei, unde et ego vivo; quia ad unam domum magnam omnes pertinemus, unum patremfamilias Dominum habemus. Cellarium habet amplum, unde et nos et vos vivere possimus. Tantum eum rogemus, ut fastidium detergat; prius donet esuriem, et sic porrigat panem. Unde vivo, inde dico; unde pascor, hoc ministro. Nam vobiscum pauper sum. Divitiae communes nostrae Deus noster, vita omnium nostrum beata est et aeterna. Ergo qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. I, 31), qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXIII. In Natali sancti Stephani, IV.

 Martyres quid sibi, quid aliis pariant. Si quis sollicitus sanctorum martyrum gesta percurrat, semper in eis quod plus miretur inveniet. Beatae enim passiones coelestia tolerantibus regna parturiunt, et haereditarium nobis bonum quod imitemur ostendunt. Quid enim dignum tam pio Domino famulorum reddit obsequium, si majora constat pro servis Dominum, quam servos pertulisse pro Domino? Oportet nos ergo cum omni veneratione narrare, qua devotione beatus Stephanus martyr, cujus Natalem hodie celebramus, Domini fuerit exempla secutus, qua patientia mortem pertulerit. Quis non magno stupore et nimia admiratione teneatur, eum tam dulces impetus habuisse saxorum, et tam mitia resultantium tormenta petrarum; ut colliso capite, fluente cruore, omnia sui corporis membra perfusa torperent? Tunc ille Christi devotione tropaeum gestans in corde, medicinam pro vulneribus computabat. Eximi enim se ab hac luce cupiebat, ut ad illa clara aeternitatis habitacula Domino jubente transiret, ubi ei parabatur unius horae exitio gaudium sempiternum et nulla vetustate periturum: quia aeternus est Dominus noster Jesus Christus, qui martyres regni sui aeternitatis gloria coronare dignatus est.

SERMO CCXIV.

1.

Lupis oves miscet Dominus, et quare. Dominus noster 39.2143| Jesus Christus pastor bonus, mitis et pius, oves suas miscet inter lupos in hoc saeculo, ut eas adjuvet de throno suo. Videre vis, quicumque es christianus, Dominum Jesum Christum oves inter lupos miscentem? Ipse in praesenti Evangelii lectione clamabat, dicens: Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum (Matth. X, 16). Vis iterum videre Dominum Jesum Christum oves suas de luporum manibus educentem? Ipse clamat et dicit: Ego sum pastor bonus. Bonus pastor animam suam ponit pro ovibus suis (Joan. X, 11). Lupus destruitur, quando pastor occiditur: ovis redimitur, quando pastor crucifigitur. Non enim timere debent oves misceri in medio luporum: ad hoc enim lupis miscentur, non ut in ipsorum malitiam commutentur; sed ut lupi in innocentiam ovium convertantur. Sed si volunt fieri agni, oves non deficiant sequentes Agnum qui tollit peccatum mundi (Id. I, 29).

2.

Stephanus ovis prima. Paret ut angelus. Ob Trinitatis signaculum. Cujus fidei clavibus coelum aperit. Ecce enim prima ovis sanctus Stephanus, quomodo testimonio fidei lupos excutit proclamantes, et oculis suis coelos cernit patentes? O prima ovis pugnans in medio luporum, sequens, non adhuc perveniens ad Dominum; et jam amicus est Angelorum! Quam manifeste familiaris Angelis erat amicus, qui in medio luporum ut angelus parebat. Adapertis etenim coelis, aspectus mutatus est confessoris: et coepit tanquam sole illustratus justitiae ita splendere, ut humanam speciem non haberet ipsis patentibus coelis, ipsis testantibus inimicis. Nam stabat in medio luporum, et erat facies ejus tanquam facies angeli stantis in medio Judaeorum (Act. VI, 15). Quid agitis, o Judaei? Non timetis ovem Christi primam pedissequam, quae habet in fronte sua nomen Patris et Filii et Spiritus sancti? Ipsum est signum quod vobis in Stephani fronte lucebat. Hoc signum viderunt coeli, et patefacti sunt: et tanquam ostenso signaculo, in specie Angelorum patefactae sunt portae coelorum. Venit enim sanctus Stephanus cum clavibus fidei: et ipse sibi aperuit quod fideliter credidit, et libenter aspexit. Quod ergo vidit, non tacuit. Ecce, inquit, video coelos apertos, et Filium hominis stantem a dextris Dei (Id. VII, 55).

3.

Ibi videt Christum et Angelos. Sed quid restabat ut coelis patefactis videret, nisi ipsum qui in coelos ascenderat, Dominum Salvatorem? Nam istos coelos omnes videmus; sed clausos, non patefactos; lucentes in stellis, non micantes in Angelis: iste autem jam non homo, sed angelus. Homo sedem palatii Domini sui non aspicit clausam, sed patefactam: non videt Angelos, sed Archangelos; siquidem et ipsos aspicit: sed ipsum praedicat, cui testis erat; ipsum praeconatur, cui est famulus in agone perfectus. Nam quanta fuerat sancto Stephano gratia condonata? Videbat exercitum coelestis militiae stantem, videbat hominis Filium ad dexteram Patris sedentem. Ecce videt Deum, qui jam migrabat ad Deum; confessionisque merito aspicit congregationem coelestium Potestatum, qui jam migraturus erat ad provinciam mortuorum. Sed inter mortuos clamabat, qui inter eos coruscabat, Ecce, inquit, video coelos apertos, et Filium hominis stantem a dextris Dei.

4:

Ut Christus, sic Stephanus. Deum confitens damnatur. Nec tamen tunc tacet; sed non auditur. Gaudeant amici, si blasphemant inimici. Non taceat ovis testificando, etsi lupi clament blasphemando. Concluserunt enim mentes suas et dixerunt, Blasphemavit (Id. VI, 11). Hoc dixit et Caiphas princeps sacerdotum de Filio hominis patiente, et omnia tolerante. Cum enim diceret Dominus noster Jesus Christus suspensus in cruce. Amen dico vobis. amodo videbitis coelos apertos et Filium hominis stantem ad dexteram Patris; clamavit Caiphas dicens, Blasphemavit (Matth. XXVI 64, 65)! Caiphas conscidit vestes; isti ipsas clauserunt mentes: Caiphas, ut nudus remaneret; isti, ut in sua duritia permansissent. O magnum miraculum! Coeli januae aperiuntur; et Judaei mentes impias concluserunt: sed sanctus Stephanus non tacuit, non defecit, 39.2144| nec blasphemantibus cessit. Ibi attendebat, ubi oculos cordis aperiebat. Ecce, inquit, video coelos apertos, et Filium hominis stantem a dextris Dei.

5:

Stephani ad Judaeos allocutio. Sed quid mihi irascimini pro tanta testificatione, Judaei? Numquid mea jussione aut potestate patefacti sunt coeli? Patefacti sunt; non ut meam gloriam proderent, sed ut pastorem meum in me ostentantem adjutorium demonstrarent. Considerate igitur et videte quantum longe sim a coelis, positus vobiscum in terris. Numquid ego attingere potui, et januas aperire coelorum? Palatium suum ipse mihi aperuit Dominus Angelorum. Merito quodam modo video; et quod video non taceo. Non enim contempsi in cruce pendentem: ideo video ad dexteram Patris sedentem. Vobis istud datum est de coelestibus testimonium: sed si non creditis, ego quid feci vobis? Coeli aperti enarrant gloriam Dei (Psal. XVIII, 1); et ego taceam misericordiam Christi mei? Video Christum in sua gloria sedentem, pro mea salute astantem; ipse mihi testis est in coelis: ego ei non ero testis in terris? Si eum fuero confessus coram hominibus, confitebitur etiam ipse me coram Angelis suis: si autem negavero eum in terris, et ipse me negabit in coelis (Luc. XII, 8, 9). Sed pro tantis fidelibus testimoniis lapides jactatis, mentem clauditis, integra vobis et manifesta dicentem audire non vultis. 6. Stephani ad Christum precatio pro se. Caedite, caedite lapidibus confitentem: habeo meum Patris ad dexteram adjutorem. Vos caeditis caput meum; ego illi commendo spiritum meum. Domine, inquit, Jesu, suscipe spiritum meum. Isti maledicunt; tu benedic: isti persequuntur; tu suscipe persecutum. Non sine causa, Jesu meus, Domine meus, pro me ad dexteram Patris dignaris astare, quem novi et credo ad dexteram Patris sedere. Pro me est quod stare dignaris, qui stando non deficis, qui tuos adjuvando non deseris. Tu me, Domine meus, misisti in medio inimicorum meorum, me dignatus es facere primum martyrem post tuam ascensionem: si vis ut non deficiam a te, adjuva me. Cesset contusio petrarum; ne deficiat in me fortitudo membrorum. Pro me enim, Domine meus, appellas, dum stas. Vocis tuae legationem audio; credo, suscipio, cognosco pro me apud Patrem postulantem, donantem, et adjuvantem; ne mea fides deficiat sequendo te. Quid dicis, Jesu meus, Domine meus, petendo pro me apud Patrem? Pater, ecce hic est primus pedissequus, novam pro me mundi intravit palaestram: dona misericordiam, ut perveniam ad victoriam. Sentiat ovis mea se adjuvantem; ne me inter lupos existimet traditorem. Ecce, inquit, video stantem, praesumo pro me postulantem. Et ideo, Domine meus, qui exspectas certamen meum, suscipe spiritum meum. Verum quia non timeo, Domine, lapidantem membra, suscipe spiritum meum in requie sempiterna. Inter istos sum deputatus tanquam ovis occisionis: apud te ponar in requie suavitatis et pacis. Judaei lapidabant, iste ingemiscebat; Judaei caedebant caput, iste commendabat spiritum. 7. Precatio ejusdem pro inimicis. Quid profuit haec precatio. At ubi de spiritu commendato coepit esse securus, pro inimicis factus est advocatus. Et non sicuti pro se petebat, ita pro inimicis interpellabat. Hic stabat, quando Christum videbat: hic genua figebat, quando pro inimicis orabat. Ipsa enim necessaria advocatio, pro tantis ac talibus inimicis. Sciebat namque quod eum Dominus Jesus non cito posset audire; sed pro ipsorum peccato, non pro merito suo. Ideo pro tanta iniquitate lapidantium Judaeorum genua figebat, lacrymas effundebat, dicens, Domine, ne statuas illis hoc ad peccatum. Vide, quicumque es christianus, quomodo ovis ista in omnibus Agnum sequitur, et Pastorem imitatur. Dominus Jesus Christus suspensus in cruce clamabat, Pater, in manus tuas commendo spiritum meum (Luc. XXIII, 46): iste dicit 39.2145| Domine, suscipe spiritum meum (Act. VII, 58). Dominus Jesus Christus pro inimicis clamabat, Pater, ignosce illis; quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 34): iste dicit. Ne statuas hoc illis in peccatum (Act. VII, 59). Et manifeste, fratres mei, in medio lapidantium istorum qui amplius saeviebat beatus apostolus Paulus praesens erat Si ergo tunc daretur Stephano de lapidante vindicta, quomodo talem magistrum habuisset Ecclesia? His dictis emisit spiritum, ascendit in coelum, veniam meruit inimicis, gaudere meruit in coelis de amicitiis beati Pauli subsequentis: quia ipse est Dominus, qui facit habitare sterilem in domo matrem filiorum laetantem (Psal. CXII, 9). Ecce hoc meruit sanctus Stephanus qui videbat Filium hominis stantem, quem novimus ad dexteram Patris sedentem. Petamus eum, ut interpellet pro nobis, et pro peccatis nostris; et eruat nos a tantis periculis et parturitionibus universis, pro pietate sua, non pro conscientia nostra. Nam qui aut quanti fontes peccati nostri flammam possunt exstinguere? Ipse dignetur nostra crimina sepelire: ut sicut in monumento novo ad modicum commendavit membra sua, sic in fonte indulgentiae sepeliat peccata nostra, ut vobiscum semper gaudeamus in Ecclesia sacrosancta. Amen.

SERMO CCXV. In Natali sancti Stephani, VI.

1.

Nativitatis Christi effectus. Hesterno die celebravimus Natalem, quo Rex martyrum natus est in mundo: hodie celebramus Natalem quo primicerius martyrum migravit ex mundo. Oportebat enim ut primum immortalis pro mortalibus susciperet carnem, et sic mortalis pro immortali sustineret mortem. Et ideo natus est Dominus, ut moreretur pro servo: ne servus timeret mori pro Domino. Natus est Christus in terris, ut Stephanus nasceretur in coelis. Ingressus est Dominus mundum, ut Stephanus ingrederetur in coelum. Altus ad humilia descendit, ut humiles ad alta ascenderent. Filius Dei factus est hominis filius, ut filios hominum faceret filios Dei. Fecit Christus miracula; fecit et Stephanus: sed Christus fecit sine Stephano; numquid Stephanus potuit facere sine Christo? Vivebat Stephanus de Christo, sicut sarmentum de vite. Miraris fructum de sarmento pendentem? Vide sarmentum de vite manantem.

2.

Ob Christi confessionem lapidatur Stephanus. Eia, sancte Stephane, dic aliquid Judaeis, ut incipias lapidari, et possis coronari. Jaculare verba, et excipe saxa. Dic aliquid de incircumcisis cordibus, et morieris lapidibus. Dic aliquid de eo cujus nomen nolunt audire. Erubescant et saeviant, muta efficiantur labia dolosa (Psal. XXX, 19). Dic eis ubi vides vivum, quem irriserunt crucifixum. Dic eis ubi eum vides, et hic non vives; sed cum illo melius vives. Dic eis quia nihil est quod fecerunt; vivit quem occiderunt. Dic eis quia vides ad dexteram Patris stantem, quem irriserunt in cruce pendentem. Et ille inquit: Ecce video coelos apertos, et Filium hominis stantem ad dexteram Dei. At illi clamantes continuerunt aures suas. Aures clauserunt, et ad lapides cucurrerunt, impetumque fecerunt omnes in eum, et lapidabant Stephanum invocante Dominum, et dicentem, Adhaesit anima mea post te (Psal. LXII, 9), quia lapidatur caro mea pro te. Accipe spiritum meum (Act. VII, 55-58): et redde mihi promissum tuum. 39.2146|

3.

Christi ad exemplum pro inimicis orat. Oravit Christus pro suis crucifixoribus; oravit et Stephanus pro suis lapidatoribus. Dominus Jesus oravit affixus ligno; Stephanus genu flexo. Qui stando suum spiritum commendavit Domino, pro illorum delicto fixo genu oravit. Orabat Dominum pro inimicis, ut amicus, dicens, Ecce ego patior, ego lapidor, in me saeviunt, et in me fremunt; sed ne statuas illis hoc peccatum: quia, ut hoc dicam tibi, a te primo audivi. Ego servus tuus patior; sed multum interest inter me et te. Tu Dominus, ego servus; tu Verbum, ego auditor verbi; tu Magister, ego discipulus; tu Creator, ego creatura; tu Deus, ego homo. Multum interest inter peccatum istorum qui lapidant me, et illorum qui crucifixerunt te. Quando ergo dixisti, Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt; pro magno peccato petisti, et me pro minimo petere docuisti. Domine, inquit, ne statuas illis hoc peccatum: tanquam diceret, Ego patior in carne; isti non pereant in mente. Illi lapides mittebant; et sanctus Stephanus orationes fundebat. Magna pietas, fratres, magna clementia. Prorsus qualia in mensa Domini sui comedit, talia et ipse in suo convivio praeparavit. Scriptum est enim: Ad magnam mensam sedisti, scito quoniam talia te oportet praeparare (Eccli. XXXI, 12). Talia ergo in oratione exhibuit, qualia in sui Domini mensa comedit. Dominus Jesus Christus dixit, Pater, ignosce illis; quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 34): sanctus Stephanus dixit, Ne statuas illis hoc peccatum; et hoc dicto obdormivit (Act. VII, 59). O somnum pacis! Quid illo somno tranquillius? Quid illo somno quietius? Qualis ibat ad amicos, qui sic diligebat inimicos?

4:

Orationi Stephani debetur conversio Sauli. Nam ut noverit Sanctitas vestra, quantum valuerit oratio sancti Stephani martyris, recurrite nobiscum ad illum adolescentem persecutorem, nomine Saulum, sicut ex libro Actuum Apostolorum, dum legeretur, audivimus: qui cum sanctus Stephanus lapidaretur, et ab ipso omnium lapidantium vestimenta servabantur, ut tanquam in manibus omnium ipse lapidare videretur, qui ad lapidandum omnes exortos reddebat. Hic cum iret in via, subito circumfulsit illum lux de coelo; et cadens in terram audivit vocem de coelo dicentem sibi: Saule, Saule, quid me persequeris? Durum est tibi contra stimulum calcitrare. Et ille dixit: Tu quis es, Domine? Et Dominus ad eum: Ego sum Jesus Nazarenus, quem tu persequeris (Id. IX, 3-5). Quid mihi et tibi? Quare te erigis contra me malo tuo; et non potius te humilias bono tuo? Ad tanta mala quae commisisti in me, olim quidem debui perdere te; sed Stephanus servus meus oravit pro te. Saule, Saule, quid me persequeris? Sed quia insanis contra nomen meum, ego te faciam servum meum.

5:

Sauli crimen et indulgetur et vindicatur. O Saule, lupe rapax, comedisti: exspecta paululum, et digeres. Dicam plane, elisus est filius perditionis; et erectus est vas electionis Nam si sanctus Stephanus sic non orasset, Ecclesia Paulum hodie non haberet. Sed ideo erectus est Paulus; quia in terra inclinatus exauditus est sanctus Stephanus. Ergo quod fecit Saulus, patietur Paulus; quod fecit persecutor, patietur praedicator; quod fecit lupus, patietur agnus: sic enim est in tali homine vindicandum. Discat pati quod faciebat, sentiat et ipse quod aliis inferebat. Dicitur Ananiae a Domino Jesu Christo. Vade ad eum, et signa eum charactere meo; multa enim patietur pro nomine meo (Ibid., 15, 16). Abiit Ananias, baptizavit Saulum, et fecit Paulum: baptizavit lupum, et fecit agnum; baptizavit persecutorem, et fecit praedicatorem. Coepimus habere praedicatorem, quem sanctus Stephanus habuit lapidatorem. Sic ergo exanditus est sanctus Stephanus, ut ejus orationibus deteretur peccatum quod commiserat Saulus. Commendemus ergo nos orationibus ejus. Multo magis enim nunc exaudietur pro veneratoribus suis, qui sic exauditus est tunc pro lapidatoribus suis.

SERMO CCXVI. In Natali sancti Stephani, VII.

39.2147|

1.

Stephanus hic degens Trinitatem vidit. Magnifica martyrum solemnitas compellit affectionem nostram, verbi divini vobis tradere semina pretiosa. Unde rogamus ut pluviae coelesti corda vestra praeparetis; ut jactantes semina vestra, fructum centesimum afferatis. Pium ergo diem beatissimi martyris Stephani hodie celebramus: non quo natus est mundo, sed quo per passionem migravit ad coelum. Magnum decus meruit verbi divini, ut et leviticum honorem placitum exhiberet, et egregium martyrium consummaret Duplicem gratiae sanctimoniam accepit in coelestibus regnis (quia sancte Deo vixit in terris) anima ejus secundum sententiam Salomonis (Prov. XXXI, 21). Beati Apostoli vocem audivimus: Despondi enim vos, dicit Christianis, uni viro, virginem castam exhibere Christo (II Cor. XI, 2). Beatus autem Stephanus Christum meruit diligere; ut meruisset eum de terra in coelo videre, sicut dicit, Ecce video coelos apertos, et Filium hominis stantem a dextris Dei (Act. VII, 55). O cor mundum, quod bene novit Deum! Nunc illud evangelicum quod dicitur de lapide qui reprobatus fuerat, Hic factus est in caput anguli (Psal. CXVII, 22), completum est praeconium. Et iterum, Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V, 8). Videte quid meruit beatissimus Stephanus post exitum corporalem, qui hic adhuc corpore positus Trinitatem meruit ipsam videre.

2.

Mira Stephani in lapidatores charitas. Tunc Judaei alienati a vita sanctorum, lapidare cogitaverunt beatum Stephanum. Judaei virum Dei lapidabant; ille rogabat aspiciens Deum. Ille aspiciebat divinitatem; et propriam exercebant Judaei feritatem. Veniebant super eum lapides quasi nimbi; et ille fixis genibus orabat pro delictis populi scelerati. Beatus Stephanus orabat pro peccatis eorum; et illi pietatem nullam ponebant in eum. Quid agis, Saule? quid martyr in Martyrem saevis; quia et tu lapidaberis manibus alienis? Judaei lapidabant; et Saulus servabat vestes eorum. Beatus Stephanus Deum exorabat pro iniquitatibus eorum: qui a Domino Christo tale accepit vocabulum, unde corona martyrii depingat triumphum. Sic enim per linguam graecam nomen accepit corona, quod latine interpretatur Vita perpetua. Et ideo conversi mecum deprecemur beatissimum Martyrem Christi; ut meritis ipsius nobis imploret coronam in vita perpetua, ut cum eo simus in saeculorum saecula. Amen.

SERMO CCXVII. In Natali sancti Stephani, VIII.

1.

Quoniam video nostras disputationes graphio ceraque ligari, et nequaquam sumus idonei lectitare; adjuvate me ipsum, quaeso, intercessu vestro apud Martyrem istum, quem Gamaliel stolatus revelavit, Saulus spoliatus lapidavit, et Christus pannis involutus ditavit, et pretioso lapide coronavit. Triumphalis est dies iste, beatissimi, triumphalis est dies sancti Stephani martyris. A lapidantibus morte condemnatus, 39.2148| extra civitatem lapide est praecipitatus, corpore pernecatus, capite vulneratus, lapide conquassalus, et angulari lapide coronatus. Pulcher erat minister, quia pulcher erat et Magister; pulcher erat ubique Stephanus iste, in corde et corpore. De Magistri pulchritudine cantatur in Psalmo, Speciosus forma prae filiis hominum, diffusa est gratia in labiis tuis (Psal. XLIV, 3): et ipsi cantamus in Psalmo, Specie tua et pulchritudine tua intende, prospere procede et regna (Ibid., 5). Stephano ergo martyri et pulchritudo erat corporis, et flos aetatis, et eloquentia sermocinantis, et sapientia sanctissimae mentis, et operatio divinitatis. Invidia magna exstiterat Judaeis ob christianae causam professionis.

2.

Videbant enim Stephanum Judaei Judaeum, in medio Judaeorum, in civitate metropolitana parentum suorum disputantem contra sacra Judaeorum, et contra sacrificia, et contra Legem, et contra circumcisionem, contraque sabbata. Exsurgentes in iracundiam, et concipientes venenata sensa, loquebantur ad invicem sibi talia verba: Quid est istud? quid est hoc? quid agimus? quid facimus? quid dicimus? quid vult sibi iste homo et juvenis et pulcher, et eloquentissimus et sapientissimus homo? Nam signa magna et mirabilia facit iste homo, et sine causa Christus mortuus est homo. Venite, inquiunt, fratres, simulque conveniamus in unum; faciamus consilium, confirmemus falsum testimonium. Fecimus contra Dominum; faciamus et contra famulum. Diximus contra Dominum, Expedit ut unus moriatur, quam tota gens pereat (Joan. XVIII, 14); dicamus contra famulum, Exterminemus eum de terra viventium, et nomen ejus non memoretur amplius (Jerem. XI, 19). Quando consilium contra Jesum fecimus, multum nobis profuimus; quia praevaluimus. Circumvenimus, dedimus, accepimus, ligavimus, tradidimus, superavimus, oppressimus, crucifiximus. Amatori cupiditatis dedimus pecuniam, quam de mammona iniquitatis distraximus unusquisque. Ligavimus incapabilem Filium virginitatis, tradidimus judici judicem aequitatis, superavimus superantem imperium vanitatis, oppressimus opprimentem superbiam calamitatis, conspuimus faciem sanctitatis, et crucifiximus caeci Filium majestatis. Occidimus, sepelivimus, ejusque sepulcrum annulo nostro signavimus; sed ab angelo resignatum invenimus. Sepulcrum signatum custodientibus custodibus tradidimus, et miraculum resurrectionis videntibus pecuniam, ut Pilato mentirentur, contulimus, testimoniaque produximus; et confusione vigilantes caruimus.

3.

Sed et nunc, inquiunt sibi, o viri, quid agimus, quid facimus, quid dicimus, qui unum Christum occidimus, et multos Christianos conspicimus? Ecce, inquiunt, in uno Christo a nobis occiso, ducenti sunt discipuli ejus. De ipso numero nostro et Nicodemus sacerdos noster est, et tria et quinque millia hominum ad eorum Baptismum cucurrerunt: multas Judaeas et Graecas et Barbaras nationes baptizaverunt, et suis sacrariis praeposuerunt. Ecce adhuc, quod est nobis pejus ac deterius, septem diaconos ordinaverunt, inter quos unus qui vocatur Stephanus, et juvenis et pulcher et eloquentissimus et sapientissimus est prae omnibus, signis miraculorum est plenus; et si est plenus, necesse est ut confluat ad eum noster populus, et in nostram confusionem apud omnes Judaeos sit magnificatus, nisi nostris manibus fuerit lapidatus. Cur ergo, inquiunt, adhuc stamus? Quem exspectamus? Quare tardamus? Stephanum istum nostrae confusionis demonstratorem publicum publice rapiamus ad concilium, in nostrum eum statuamus medio, pontificali perturbemus synodo, testimonio opprimamus falsissimo, faciamus ministro quod fecimus et magistro. Si enim non dubitavimus magistrum lanceare, non debemus dubitare Stephanum lapidare. Consenseruntque omnes Judaei impietatis viri, ad homicidium semper parati. Rapiunt Stephanum, ad suumque perducunt concilium. Exagitant et perturbant, et interrogant, audiunt 39.2149| et attendunt. Audiunt sapientissimum, et conspiciunt speciosissimum.

4:

O Judaei semper inimici Dei, intendite bene qui judicatis non bene. Si vere ergo justitiam loquimini, recta judicate, filii hominum (Psal. LVII, 2). Intendite simul, pontifices, et ministri sacerdotes et populi; omnes simul Judaei, intendite faciem ministri Dei, intendite faciem Stephani, si potestis. Moyses enim propter excaecationem vestram contra faciem suam posuit velamentum: Stephanus vero ad confusionem vestram contra vestrum conventum resurrectionis annuntiat sacramentum. Sed, o Judaei, Prophetis invidi, martyribus perfidi, nullatenus miramur in vobis quod per multa congruitis iniquitatibus vestris. Qui enim faciem despicitis legislatoris, personam suscipitis delatoris. Qui despexistis faciem Moysi legislatoris, personam, Judaei, suscepistis crudelissimi delatoris; et ad dedecus vestrum semper additis crimen vestrum. Et Moyses vester, quando velamentum posuit contra sanctam faciem suam, nolebat videre criminosam faciem vestram: Stephanus vero revelata facie sua speculabatur in coelum gloriam Filii Dei; ideo videbant vultum ejus Judaei tanquam vultum angeli Dei.

5:

Et nunc, beate martyr Stephane, terram despice, coelum conspice, pontificem sperne, Patrem attende; despice Judaeum et sacerdotem et populum; conspice in coelo Patrem et Filium et Spiritum sanctum. Indica tamen Judaeo quid sit illud quod diu contemplaris in coelo. Ecce, inquit Stephanus, video coelos apertos (Act. VII, 55), et Jesum quem crucifixistis, quem illusistis morientem, quem signato sepulcro posuistis jacentem, video ego ad dexteram Patris stantem. Quid ergo vobis profuit, Judaei, quia crucifixistis Filium Dei, et Filii Dei Martyrem lapidatis? Ecce duplo labefacti estis; quia civitatem vestram amisistis, et ipsum lapidatorum principem perdidistis, et de civitate sancta eradicata est vestra planta. Impleta est enim in Judaea maledicta maledictio illa Davidica: Propterea Deus destruet te in finem; evellet te, et emigrabit te de tabernaculo tuo, et radicem tuam de terra viventium (Psal. LI, 7). Silentium autem fecerunt turbae Judaeorum, damnabili animositate super martyrem Stephanum dentibus colubrinis stridebant, quem quasi serpentem in corde habebant, praecipitantque sanctum Martyrem extra suam civitatem, praemittentes testimonia, dicentes falsitatem. Furunt, spoliant, projiciuntque vestimenta ante Sauli vestigia, et currunt cum lapidibus, ulnas erigunt, brachia dirigunt, petras jaciunt. Lapidantque justum injusti procumbentem, orantem atque dicentem. Domine Jesu meus, ostensor meus, defensor meus, propter quem saevit in me nudus lapidator meus; exaudi me, exaudi, sancte meus, Virginis Filius, lapis vivus, qui ad exaudiendum me, unus ut credat lapidator est minus; intende, inquit, me ipsum tui fontis lavacro mundatum, tui salutaris gratia sine macula consecratum, pro tuo nomine spoliatum, humanis manibus lapidatum, sed ab amore Sauli non separatum: et ne statuas illis hoc peccatum misericors usque in finem. Sic Stephanus sanctus moriens in aeterna pace dormivit, cum Christo Jesu, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXVIII. In Natali sanctorum Innocentium I,.

1.

Magi ab Oriente veniunt. Christo igitur secundum 39.2150| prophetiae fidem nato in Bethlehem Judae, temporibus Herodis regis, de Orientis partibus adventantes quidam viri ex Magorum gente, percontantur ab Herode ubinam esset rex qui nuper natus est Judaeorum: affirmantes vidisse se stellam ejus in Oriente, quae sibi etiam dux itineris exstitisset; causam vero tantae properationis adorandi ac venerandi nuper editi regis esse. Quibus ille auditis incredibiliter deterretur, timens et verens ne status sui periclitaretur imperii. Advocatis ergo accersitisque Legis doctoribus, requirens percontatur ubinam Christum nasci sperarent. Ubi vero ex Michaeae oraculis locus nativitatis ejus apud Bethlehem designatus est (Michaeae V, 2), uno praecepto rex omnes lactentes pueros, non solum apud Bethlehem, sed et in omnibus ejus finibus a bimatu et infra, secundum tempus quod exploraverat a Magis, occidi et interimi jubet (Matth. II, 5, 16); si quomodo etiam Jesum cum aequaevis posset exstinguere. Sed praevenit regis insidias puer abductus in Aegyptum, parentibus de dolo regis angelo praenuntiante commonitis.

2.

Innocentium felicitas. Deceptor itaque Herodes rex illusus a Magis, mittit in Bethlehem et in omnes fines ejus, ut interficiantur pueri a bimatu, et infra. Occiduntur pro Christo parvuli, pro justitia moritur innocentia. Quam beata aetas, quae necdum Christum potest loqui, et jam pro Christo meretur occidi; nondum opportuna vulneri, et jam idonea passioni! Quam feliciter nati, quibus in primo nascendi limine aeterna vita obvia venit! Incurrunt quidem inter ipsa primordia acceptae lucis periculum et finem salutis; sed de ipso protinus fine capiunt principia aeternitatis. Immaturi quidem videntur ad mortem; sed feliciter moriuntur ad vitam. Vix dum gustaverant praesentem, statim transeunt ad futuram; nondum ingressi infantiae cunas, jam perveniunt ad coronas. Rapiuntur quidem a complexibus matrum, sed redduntur gremiis Angelorum.

3.

Herodis error fatuusque terror. Nihil ergo egisti, ferocissimae austeritatis audacia: potes martyres facere, Christum non potes invenire. Putabat se infelix tyrannus Domini Salvatoris adventu regali solio detrudendum. Sed non ita est. Non ad hoc venerat Christus, ut alienam gloriam invaderet, sed ut suam donaret. Non ad hoc venerat, ut regnum terrestre praeriperet; sed ut coeleste conferret. Non venerat ad potestates dignitatesque rapiendas; sed ad contumelias et injurias perferendas. Non ad hoc venerat, ut sacrum illud caput ad diadema gemmarum; sed ut ad coronam spineam praepararet. Non, inquam, ad hoc venerat, ut constitueretur supra sceptra magnificus; sed ut crucifigeretur illusus.

4:

Ejus perturbatio et deceptio. Nascente ergo Domino conturbatur Herodes, et omnis Jerosolyma cum eo. Quid mirum, si pietate nascente perturbetur impietas? Ecce jacentem in praesepio pertimescit armatus contremiscit humilem rex superbus, obvolutum pannis metuit purpuratus. Cum simulatione alloquitur Magos: Ite, inquit, requirite de puero; et cum inveneritis, renuntiate mihi, ut et ego veniens adorem eum (Ibid., 8). Simulabat adorare se velle, quem conabatur occidere. Sed non timet Veritas falsitatis insidias. Quam caeca feritas, quae credebat quod deprehendere Deum fraudibus posset! Ecce cujus terra coelumque ostendebat adventum, qui pastorum non latebat simplicitati, quem Magi de extrema venientes Aethiopiae parte merentur agnoscere; dolis suis ad illum non potest rex sacrilegus pervenire. Fallitur ergo stulti furor tyranni. Christum non potest invenire perfidia; quia Deus non crudelitate, sed credulitate quaerendus est: qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXIX. In Natali sanctorum Innocentium II,.

39.2151|

1.

Deus unus. Innocentes nascenti Deo debentur victimae. Credimus Judaeis, quia notus aliquando in Judaea Deus (Psal. LXXV, 2): et hoc ipsum negant, propter quod credimus, quia non noverunt Patrem qui Filium negant. Unum Deum communis natura testatur; quia unus est mundus. Unum Deum fides significat; quia una est fides Novi et Veteris Testamenti. Unum Spiritum sanctum gratia testatur; quia unum Baptismum in nomine Trinitatis. Deum Prophetae dicunt. Apostoli praedicant. Unum Deum Magi crediderunt; et aurum, thus et myrrham supplices ad Christi cunabula detulerunt. Pastores Deum glorificant, Magi munera tria deferunt: Herodes crudelissimus machaeram acuit, ut cruentis victimis infantium aeterna repleantur altaria. Ubi enim parvuli victimantur, matres miserae lamentantur. Nascente Domino, luctus coepit, non coelo, sed mundo. Indicitur matribus lamentatio, Angelis exsultatio, infantibus transmigratio. Deus est qui natus est; innocentes illi debentur victimae, qui venit damnare mundi malitiam. Agni illi debent immolari, qui Agnus futurus est crucifigi, qui tollit peccata mundi.

2.

Luctus matrum. Sed oves ululant matres; quia agnos perdunt sine voce balantes. Grande miraculum! crudele spectaculum! Eximitur machaera, et nulla intervenit causa; sed sola stridet invidia: cum qui natus est, nulli faciat violentiam. Sed oves cernimus matres super agnos lugentes. Vox in Rama audita est, ploratus et ululatus multus (Jerem. XXXI, 15). Pignora sunt non credita, sed creata; non deposita, sed exposita. Testis est ipsa natura, quae pugnabat in Martyres, cum tyrannus jactaret infantes. Mater crines capitis dissipabat, quae ornamentum capitis amittebat. Quantis modis infantem volebat abscondere; et ipse se infantulus publicabat? Nesciebat tacere; quia necdum didicerat formidare. Pugnabat mater et carnifex: ille trahebat et illa tenebat. Ad carnificem mater clamabat: Quid separas a me, quem genui ex me? Uterus genuit, non mansit ille, cum vixit, ubera mea frustra lacte replentur. Caute portavi quem a te video manu crudeli jactari. Modo eum effuderunt viscera mea; et tu elidis ad terram. Alia clamabat mater, cum exactor latronum compelleret: Simul occide cum parvulo matrem; utquid me dimittis inanem? Si culpa est, mea est; si non est crimen, junge mortem, et libera matrem. Alia dicebat: Quid quaeritis? Unum quaeritis, et multos occiditis; et ad unum qui unus est attingere non potestis. Alia contra clamabat: Veni jam, veni, Salvator mundi, quamdiu quaereris? Nullum times: videat te miles, et nostros non occidat infantes.

3.

Quam tristis Herodis sors in die judicii. Miscebatur lamentatio matrum, et ad coelum transibat oblatio parvulorum. Sed ille qui Agnum tentavit, ipse per Herodem agnulos jugulavit. Manet auctori ministerii supplicium, et Herodi diaboli judicium, cum istorum resurrectio coeperit mortuorum. Herodes, quid putas acturus eris, quando contra te tantorum classes infantium judiciale coeperint exercere litigium? Invenies claram linguam, vocem magnam, mensuram perfectam, omnes juvenes candidatos, in mensuram aetatis plenitudinis Christi fulgentes (Ephes. IV, 13): cum stare coeperint ante eum, quem putaveras occidendum, pro quo fuderunt sanguinem pretiosum: ipsum videbis throno igneo praesidentem; 39.2152| illos solium dominicum circumdantes, candore rubeo resplendentes, propter candidam aetatem et sanguinem passionis. Quid acturus es? quid dicturus? Tacebis reus, dum tantus cantabit exercitus sanctorum, Vindica sanguinem servorum tuorum, qui effusus est (Apoc. VI, 10). Introeat in conspectu tuo gemitus compeditorum (Psal. LXXVIII, 11). Ipso juvante, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXX. In Natali sanctorum Innocentium, III.

1.

Innocentibus Herodes plus odio profuit quam obsequio profuisset. Innocentes martyrum flores. Hodie, fratres charissimi, Natalem illorum infantium colimus quos ab Herode crudelissimo rege interfectos esse, Evangelii textus eloquitur. Et ideo cum summa exsultatione gaudeat terra nostra, coelestium militum et tantarum parens fecunda virtutum. Ecce profanus hostis nunquam beatis parvulis tantum prodesse potuisset obsequio, quantum profuit odio. Nam sicut sacratissimum praesentis diei festum manifestat, quantum contra beatos parvulos iniquitas abundavit, tantum in eis gratia benedictionis effulsit. Beata es, o Bethlehem terra Juda, quae Herodis regis immanitatem in puerorum exstinctione perpessa es, quae sub uno tempore candidatam plebem imbellis infantiae Deo offerre meruisti. Digne tamen Natalem illorum colimus, quos beatius aeternae vitae mundus edidit, quam quos maternorum viscerum partus effudit: siquidem ante vitae perpetuae adepti sunt dignitatem, quam usum praesentis acceperint. Aliorum quidem pretiosa mors martyrum laudem in confessione promeruit: horum in consummatione complacuit; quia incipientis vitae primordiis ipse eis occasus initium gloriae dedit, qui praesentis terminum imposuit. Quos Herodis impietas lactentes matrum uberibus abstraxit, qui jure dicuntur martyrum flores, quos in medio frigore infidelitatis exortos, velut primas erumpentes Ecclesiae gemmas quaedam persecutionis pruina decoxit. Et ideo dignum est interfectis pro Christo infantibus honores impendere; ceremonias, non dolores, sacramentis dare vota, non lacrymas: quia ipse illis fuit causa poenae, qui exstitit et coronae; ipse odii causa, qui praemii. Parante autem Herode parvulis necem, Joseph per angelum admonetur, ut Christum Dominum nostrum in Aegyptum transferat (Matth. II, 13), Aegyptum idolis plenam. Jam post Judaeorum persecutionem et ad occidendum Christum profanae plebis assensum, Christus ad Gentes idolis deditas transire dignatur; et Judaeam relinquens, ignoranti saeculo colendus infertur.

2.

Injuriam sustinet majorem ipse qui infert. Mortis cogitatio cupiditatem coercet. Tunc nulli malo bene, nulli bono male. Et quia in Scripturis divinis, fratres charissimi, bonos et justos viros persecutionem malorum semper sustinuisse cognoscimus; si diligenter consideramus, invenimus illos majora supplicia sustinere qui faciunt. Omnis enim homo qui alium in corpore persequitur, prius ipse in corde persecutionem sustinere cognoscitur. Nam si etiam illi quem persequitur aliquid de substantia sua tulerit, majus sibi ipse dispendium facit; quia nemo habet injustum lucrum sine justo damno. Ubi lucrum, ibi et damnum: lucrum in arca, damnum in conscientia. Tollit vestem, et perdit fidem; acquirit pecuniam, et perdit justitiam. Sed hoc homines ideo faciunt, quia diem novissimum attendere nolunt. Si enim diem mortis suae cogitare jugiter vellent, animum suum ab omni 39.2153| cupiditate et malitia cohiberent. Sed quod modo nolunt salubriter cogitare, necesse habent postea sine ullo remedio sustinere. Veniet enim illis dies novissima, veniet dies judicii, quando eis nec poenitentiam licebit agere, nec bonis operibus se ab aeterna morte poterunt redimere: quia percutitur etiam hac animadversione peccator, ut moriens obliviscatur sui, qui dum viveret oblitus est Dei. Veniet dies judicii, quando movebuntur fundamenta montium, et ardebit terra usque ad inferos deorsum: quando coeli ardentes solventur, quando sol obscurabitur, et luna non dabit lumen suum, quando stellae cadent de coelo: quando peccatores et impii mittentur in stagnum ignis, et fumus tormentorum illorum ascendet in saecula saeculorum, ubi erit fletus et stridor dentium. Veniet tempus, fratres charissimi, quando nulli bono erit male, nulli malo erit bene. Veniet, inquam, novissima dies, quando discernentur pii ab impiis, justi ab injustis, laudatores Dei a blasphematoribus Dei. Veniet et quando discernentur, ut nulli, sicut dictum est, bono sit male, nulli malo sit bene.

3.

Sed et nunc melius est bonis quam malis. Malum pati, et malum esse. Quare ergo modo non sic? Forte et modo sic. Sed quod nunc est in occulto, tunc erit in manifesto. Lege Scripturam divinam, ingredere mecum, si potes, in sanctuarium Dei: forte ibi, si possum, docebo te, imo disce mecum ab eo qui docet me, etiam nunc non esse malis bene, et melius esse bonis quam malis, quamvis nondum venerit bonorum plena felicitas, nondumque venerit malorum poena novissima. Si Legem Dei diligenter attendis, forte intelligis mecum non esse bene malis. Rogo enim te, et quaero abs te, Tibi quare male est? Responsurus es, Egestas angit, premit difficultas, dolor fortasse membrorum, timor ab inimico. Tibi ideo male est, quia pateris mala, et bene est illi, qui est ipsum malum? Multum interest inter malum pati, et malum esse. Tu quod pateris non es; malum enim pateris, sed tu malus non es: ille hoc malum non patitur, et malus est. Noli ergo falli. Non potest fieri ut tibi male sit, qui pateris malum; et illi bene sit, qui est malus. Cum enim malus est, putas quia non patitur malum, cum patitur se ipsum? Tibi male est, quia malum alienum pateris in corpore tuo; et illi bene est, qui malum se ipsum patitur in corde suo? Tibi male est, qui forte malam habes villam; et bene est illi, qui malam habet animam? Esto bonus qui habes bona.

4:

Divitiae bonae: quibus fiat bene. Bonae natura, sed malis malae. Bonae sunt divitiae, bonum est aurum, bonum est argentum, bonae familiae, bonae possessiones. Omnia ista bona sunt; sed unde facias bene, non quae te faciant bonum. Habeto bona, quae te faciant bonum. Quae sunt, inquis, ista? Fac judicium et justitiam. Bona sunt quae habes, fac judicium et justitiam. Esto et tu bonus inter bona tua. Erubesce bonis tuis: esto bonus mansurus inter bona peritura. Erubesce bonis tuis: noli esse malus in eis, ne pereas cum eis. Ita ergo aurum et argentum distribuit hominibus Conditor rerum et administrator Deus, ut ipsum per se natura et genere suo bonum sit; copia vero ejus non extollat bonos, nec elidat inopia. Malus autem homo, et cum offertur, excaecatur; et cum aufertur, excruciatur: quia et cum acquiruntur divitiae, falsam laetitiam tribuunt; et cum perduntur, veram tristitiam derelinquunt.

5:

Divitiae verae et falsae. Cupiditas semper eget. Discamus amare veras divitias, id est, castitatem et justitiam, pacem et misericordiam. Istae enim justae dicuntur divitiae; quia bonis meritis justisque tribuuntur. Illae verae dicuntur divitiae; quia quisquis eas habuerit, non egebit, dum, juxta Apostolum, habens victum et vestitum his contentus est (I Tim. VI, 8). Istas vero terrenas divitias, injustum est putare divitias, quae non auferunt egestatem. Tanto enim magis quisque ardebit 39.2154| egestate avaritiae, quanto magis eas diligens majores habuerit. Quomodo ergo sunt divitiae, quibus crescit inopia; quae amatoribus suis quantum fuerint ampliores, non afferunt satietatem, sed inflammant cupiditate divitem? Tu putas quia minus indigeres, si minus haberes. Unde bene quidam dixit, Crescit amor nummi quantum ipsa pecunia crescit; (Juvenal., Sat. 14, v 139.) cum pecuniae enim incremento rabies cupiditatis augetur. Nam omnes avari vel cupidi velut hydropis morbo aegrotare videntur. Quomodo enim hydropicus, quantum plus bibit, tantum amplius sitit; ita avarus vel cupidus acquirendo non satiatur. 6. Conclusio. Nos vero, fratres, cogitantes peregrinos et hospites esse in hoc saeculo, hoc tantum quod ad victum et vestitum opus est, nobis in itinere vitae istius reservemus, et quantum possumus, in aeternam beatitudinem per eleemosynam pauperum dirigamus: ut cum in die judicii cupidi et avari pro sterilitate bonorum operum audire meruerint, Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum (Matth. XXV, 41); nos pro bonis operibus audire possimus, Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi: quia esurivi, et dedistis mihi manducare; sitivi, et dedistis mihi bibere; nudus eram, et operuistis me (Ibid., 34, 36). Ad istam benedictionem vos Dominus sub sua protectione perducat: cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXXI. In Natali sanctorum Innocentium, IV. Et de verbis Apocalypsis, Vidi sub ara Dei animas occisorum, etc., cap. VI, V\. 9-11; cap. VII, V\. 9-17.

1.

In martyrum cultu Salvator laudatur. Quam congrue martyres sub ara Dei. Innocentes plus caeteris exorant. Quotiescumque, fratres, sanctorum martyria celebramus, toties laudes Salvatoris edicimus: et quoties eorum asserimus passiones, toties Christi gloriam praedicamus. Non enim suspicimus quod passi sunt; sed propter quem passi sunt admiramur. Igitur non poena in laude, sed fides est in honore. Magnificamus ergo martyres, sed praecipue illos, qui nascente Christo, in ipso exordio non loquendo, sed moriendo confessi, ad regna perpetua caeteros praevenerunt. Videte autem quem iidem locum apud homines mereantur, qui apud Deum locum sub altari meruerunt. Dicit enim Scriptura sancta, Vidi enim sub ara Dei animas occisorum propter verbum Dei, et propter testimonium Jesu quod habebant, et clamabant, et reliqua. Sub ara, inquit, Dei vidi animas occisorum. Quid reverentius, quid honorabilius dici potest, quam sub illa ara requiescere, in qua Deo sacrificium celebratur, in qua offeruntur hostiae, in qua Dominus est sacerdos, sicut scriptum est, Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech (Psal. CIX, 4)? Recte sub altari justorum animae requiescunt; quia super altare corpus Domini offertur. Nec immerito illic justi vindictam sanguinis postulant, ubi etiam pro peccatoribus Christi sanguis effunditur. Convenienter igitur, et quasi pro quodam consortio ibi martyribus sepultura decreta est, ubi mors Domini quotidie celebratur, sicut ipse ait, Quotiescumque haec feceritis, mortem Domini annuntiabitis, donec veniat (I Cor. XI, 26): scilicet ut qui propter mortem ejus mortui fuerant, sub sacramenti ejus mysterio requiescant. Non immerito, inquam, consortio quodam illic occisis tumulus constituitur, ubi occisionis Dominicae membra ponuntur: ut quos cum Christo unius passionis causa devinxerat, unius etiam loci religio copularet. Legimus plerosque justorum Abrahae sinibus refoveri, nonnullos paradisi amoenitate laetari: nemo tamen melius praeter martyres meruit, hoc est, ibi requiescere, ubi et hostia Christus 39.2155| est et sacerdos; scilicet ut et propitiationem de oblatione hostiae consequantur, et benedictionem functionemque sacerdotis accipiant. Inter caeteros igitur martyres, quos sub ara Dei consistere praedicamus, etiam beati illi infantes lactentes, pro Christo primitiae martyrum, non loquendo, sed moriendo confessi, coronas meruerunt. Neque enim dubitandum est, eos in martyrio plus prae caeteris exorare, qui in martyrio caeteros praecesserunt.

2.

Vindictam quomodo rogent sancti. Sanctis jam stola una, post erit duplex.--Et clamaverunt, inquit Joannes, voce magna, Vindica, Domine, sanguinem nostrum. Et datae sunt illis singulae stolae albae; et dictum est illis ut quiescerent tempus adhuc modicum, donec impleretur numerus fratrum et conservorum eorum. Oritur quaestio in hoc loco, cur sancti jam cum Domino manentes vindictam de inimicis expetant, cum Dominus in Evangelio dicat, Diligite inimicos vestros, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos. Sed sciendum quia illi sancti jam in conspectu Creatoris sui consistentes vident voluntatem illius; et ideo ab ipso accipiunt quod eum velle facere noverunt, et de ipso bibunt quod de ipso sitiunt. Petunt autem vindictam de inimicis duobus modis, et hoc causa charitatis: ut scilicet qui ad vitam aeternam praedestinati sunt, convertantur a malo ad bonum; qui vero, praesciente Deo, damnandi sunt, moriantur, et peccare desistant; ut per hoc minorem poenam in inferno habeant, ubi unusquisque secundum qualitatem operum sustinebit magnitudinem poenarum. Petunt autem de reprobis vindictam; quia optant venire diem extremi judicii, et resurrectionem suorum corporum praestolantur. Et datae sunt illis singulae stolae albae. Per stolas albas debemus intelligere mercedem Baptismi, praemium martyrii, mercedem aeternorum, et gaudium coelestis patriae. Habent ergo ante resurrectionem sancti singulas stolas; quia in sola anima adhuc aeternis beatitudinibus perfruuntur: postea autem accepturi sunt binas, quando receptis corporibus immutabiles erunt in anima, et incorruptibiles in corpore. De hoc Isaias, In terra sua duplicia possidebunt (Isai LXI, 7).

3.

Quomodo Deus loquatur sanctis.--Et dictum est illis ut quiescerent tempus adhuc modicum, donec impleatur numerus conservorum et fratrum eorum. Dictio ista inspiratio est divina, qua mentibus eorum desiderantibus diem judicii, immittitur virtus patientiae, ut patienter ferant omnia, exspectantes numerum illorum qui similiter interficiendi sunt pro Christo, cum eis postmodum regnaturi; ut qui desiderant recipere sua corpora, gaudeant ex numero colligendorum fratrum. Tali modo loquitur Deus omnipotens sanctis, veluti quilibet paterfamilias habens multos filios, singulisque de agro revertentibus et rogantibus, ut cibum sibi tribuat, respondet, Refectio quidem vestra parata est, sed exspectate fratres vestros; ut cum in unum positi fueritis, omnes in commune comedatis, et epulemini gaudentes: quia interficiendi sunt et illi, vel aperto scilicet martyrio, vel occulto. Dicitur ergo illis vindictam postulantibus post datum munus, ut quiescant atque sustineant, donec compleatur numerus conservorum illorum.

4:

Martyrum vestigiis, in quantum possumus, insistamus. Videtis igitur quoniam propter nos martyrum vindicta differtur. Dum enim nos retardamus, horum sanguis multus est. Sed hoc contingit nostra desidia, qui non, sicut dictum est, religiose vivimus; qui non pie, sicut congruit, operamur. Nam si bonorum operum ad Dominum justitia nostra praecederet, jam conservorum numerus qui exspectatur, esset completus. Nulli autem dubium est, vindictam post judicium martyres percepturos, qui etiam ante judicium praemiis coelestibus honorantur. Unde oportet, fratres charissimi, ut qui primitias martyrum hodierna festivitate venecamur, de aeterna quae in coelis est martyrum festivitate sedule cogitemus, eorumque vestigia, in quantum possumus, sequendo, et ipsi ejusdem festivitatis superbae participes existere curemus, testante Apostolo, 39.2156| quia si socii passionum fuerimus, simul et consolationis erimus (II Cor. I, 7): nec tam de morte eorum lugeamus, quam de justa palmae perceptione laetemur. Siquidem singulos eorum cum per tormenta pellerentur ex hac vita, Rachel gemebunda, id est, Ecclesia gemit, luctu lacrymisque prosecuta: sed jam hinc expulsos superna Jerusalem, quae est mater omnium nostrum, mox in aliam vitam obviis laetitiae ministris excepit, atque in gaudium Domini sui perpetuo coronandos introduxit.

5:

Martyrum sors mutata. Unde dicit Joannes, Stabant ante thronum in conspectu Agni amicti stolis albis, et palmae in manibus eorum. Stant enim modo ante thronum Dei coronati, qui quondam ante thronum judicum terrenorum jacebant poenis astricti. Stant in conspectu Agni nulla ratione illic a contemplanda ejus gloria separandi, a cujus hic amore nec per supplicia poterant separari. Stolis fulgent albis, et palmas in manibus habent; quia praemia in operibus habent, dum corpora quae pro Domino ignibus ustulari, ac bestiis dilacerari, flagris absumi, per praecipitia dissolvi, ungulis abradi, omnimodo poenarum genere passi sunt dissipari, per resurrectionem glorificata recipiunt. Et clamabant, inquit, voce magna dicentes: Salus Deo nostro, qui sedet super thronum, et Agno. Magna voce salutem Deo decantant qui magna gratiarum actione recolunt, non sua se virtute, sed ipso auxiliante, tribulationum impugnantium superasse certamina. 6. Stolae eorum dum putantur foedari, dealbantur. Servitus Dei. Dicit iterum eorum et praeteritos agones et coronas describens perpetuas: Hi sunt qui venerunt de tribulatione magna, et laverunt stolas suas, et dealbaverunt eas in sanguine Agni. Stolas quippe martyres in sanguine Agni laverunt, dum membra sua, quae oculis insipientium visa sunt poenarum squalore foedari, sic potius fuso pro Christo sanguine ab omnibus mundavere contagiis, insuper et beata immortalitatis luce digna reddidere; quod est etiam lotas habuisse stolas in sanguine Agni. Ideo sunt, inquit, ante thronum Dei, et serviunt die ac nocte in templo ejus. Non est laboriosa, sed amabilis et optanda servitus in Dei laudibus perpetuo assistere (Psal. LXXXIII, 11). Dies quippe et nox non vicissitudinem temporis proprie, sed perpetuitatem tropice significant. Nox enim non erit illic; sed dies una melior in atriis Christi super millia. In qua non plorat Rachel filios suos, sed absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eorum, datque vocem laetitiae et salutis aeternae in tabernaculis justorum, qui vivit et regnat Deus, etc.

SERMO CCXXII. De sanctis Apostolis.

1.

Apostoli arietes. Si omnium sanctorum martyrum grata nobis debet esse solemnitas, fratres charissimi, quanto gratior eorum qui praesentem secuti sunt Principem martyrum? si agnorum, quanto magis arietum? Illorum enim filii non generatione carnis, sed imitatione virtutis facti sunt omnes qui posterius usque ad mortem confessi sunt Christum. Hos obtulerunt populi Gentium, de quibus Psalmus ante cantavit, dicens, Afferte Domino filios arietum (Psal. XXVIII, 1). His primum Dominus, cum ad confessionem sui nominis hortaretur, non solum se promisit victoriae coronatorem, sed et certaminis adjutorem: etiam in ipsis et posteros admonebat, quoniam quod dicebat, scriptum posteris relinquebat. Illis ergo ait, exhortans eos: Cum autem adducent vos ad principes et potestates, nolite cogitare quid respondeatis, vel quid loquamini: non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis (Matth. X, 19, 20). Meditari vetuit, et confiteri praecepit. Maluit enim auferre praesumptionem humanam, et gratiam dare divinam; 39.2157| ut in semetipsis timidi, et mundo essent audaces. Unde et in alio psalmo vox martyrum dicit, quasi ex parte humanae fragilitatis verendo, Eripe me de inimicis meis, Deus meus, et ab insurgentibus in me libera me (Psal. LVIII, 2): et paulo post de auxilio divino confidens dicit, Fortitudinem meam ad te custodiam (Ibid., 10).

2.

Fideles caeteros superant. Supra caeteras enim turbas fidelium, necnon antiquorum justorum et Prophetarum eminentes Apostolos suos volens Dominus ostendere, dixit ad eos: Beati oculi qui vident quae vos videtis, et aures quae audiunt quae vos auditis: multi enim Prophetae et justi voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt; et audire quae auditis, et non audierunt (Matth. XIII, 16, 17). Item alibi: Jam, inquit, non dicam vos servos; quia servus nescit quid faciat dominus ejus: vos autem dixi amicos; quia omnia quaecumque audivi a Patre meo, nota feci vobis (Joan. XV, 15). Item ait idem alio loco: Quaecumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo; et quaecumque solveritis super terram, erunt soluta et in coelo (Matth. XVIII, 18). Item alibi sciscitanti Petro quid sibi et sociis suis profuisset, reliquisse omnia et sequi Redemptorem, respondit dicens, Amen dico vobis, quod vos qui secuti estis me, in regeneratione cum sederit Filius hominis in sede majestatis suae, sedebitis et vos super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Id. XIX, 28).

3.

Lux sunt mundi, sal terrae, fundamenta et portae Ecclesiae. Isti sunt lux mundi (Id. V, 14); quia per ipsos lumen fidei et verae scientiae primum Dominus huic mundo tradidit, et ab errorum ac peccatorum tenebris Gentes et populos eruit. Isti sunt sal terrae; quia per eos terrigenae condimentum saporis vitae aeternae perceperunt, ut restringerent carnis lasciviam, et a putredine peccatorum et vitiorum vermibus servarentur illaesi. Isti sunt lapides pretiosi, quos in fundamento coelestis aedificii positos Joannes in Apocalypsi sua describit (Apoc. XXI); quia praedicatio eorum Ecclesiae fundamenta locavit. Unde et Paulus ait: Vos estis cives sanctorum et domestici Dei, superaedificati super fundamentum Apostolorum et Prophetarum (Ephes. II, 19, 20). Isti sunt duodecim portae Jerusalem novae, quae de coelo descendit; quia per ipsos januam fidei primum intravimus, et inter cives sanctorum annumerati sumus.

4:

Eorum virtutes proponuntur. Modus diligendi amicos et inimicos. Hic ergo considerantes, fratres charissimi, quae tanti duces populi nos docuerunt, studeamus factis implere quae illi jusserunt. Discamus eorum exemplo mundi divitias contemnere, praesentis saeculi voluptatem non amare, regnum coeleste desiderare, Christo nihil praeponere: sed ejus mandatis in omnibus obedire, paupertatem praesentium rerum diligere, virtutum divitias habere, sapientiae thesaurum appetere, spirituales delicias quaerere, nulli invidere, sed omnes homines diligere, amicos in Deo, et inimicos propter Deum; quia haec est vera et sola dilectio. Nam amor carnalis et vitiosus in praecipitium trahit, et comparabitur odio: unde scriptum est, Qui vult amicus esse hujus saeculi, inimicus Dei constituitur (Jacobi IV, 4).

5:

De modo diligendi Creatorem et creaturam. Isti ergo principes nostri in amore Dei perfectissimi, et in proximorum dilectione repleti, hinc potuerunt mundi impetum vincere, et cruentum saeculum domare; quia nihil amaverunt in omni re, nisi Dei voluntatem. Ita et nos, fratres, diligamus in omnibus rebus Dei facere voluntatem, et Creatorem nostrum amemus in semetipso, creaturam vero in Conditore suo: et sic habebimus ordinatissimam charitatem; quia Deus charitas est (I Joan. IV, 16), et qui diligit hanc dilectionem, diligit Deum. Et si ita dilexerimus, diligit nos ipse Deus, diligunt nos et sancti Apostoli judices nostri, et exorant pro nobis, ut in universali judicio Christi cum ipsis in perpetuum coronemur. Quod praestare dignetur ipse judex et Dominus noster, qui cum Patre et sancto Spiritu vivit et regnat Deus per 39.2158| omnia saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXXIII. De uno sancto Martyre.

1.

Martyrum in agone duo consideranda. Triumphalis beati martyris N. dies hodie nobis anniversaria celebritate recurrit; cujus glorificationi sicut congaudet Ecclesia, sic ejus sibi proponit sequenda vestigia. Si enim compatimur, et conglorificabimur (Rom. VIII, 17), In cujus glorioso agone duo nobis praecipue consideranda sunt, indurata videlicet tortoris saevitia, et Martyris invicta patientia: saevitia tortoris, ut eam detestemur; patientia Martyris, ut eam imitemur. Audi Psalmistam adversus malitiam increpantem, Noli aemulari in malignantibus, quoniam tanquam fenum velociter arescent (Psal. XXXVI, 1, 2). Quod autem adversus malignantes patientia exhibenda sit, audi Apostolum suadentem, Patientia vobis necessaria est, ut reportetis promissiones (Hebr. X, 36). Coronata est itaque beati Martyris patientia; mancipata est aeternis cruciatibus tortoris incorrecta malitia.

2.

Quantum Martyres accendat spes aeternae gloriae. Hoc attendens in agone suo gloriosus Christi athleta, non exhorruit carcerem: ad imitationem capitis sui toleravit probra, sustinuit irrisiones, flagella non timuit; et quot ante mortem pro Christo pertulit supplicia tot ei de se obtulit sacrificia. Quod enim propinante Apostolo biberat, alte retinebat, Quia non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam quae revelabitur in nobis (Rom. VIII, 18); et, quia momentaneum hoc et leve nostrae tribulationis aeternum gloriae pondus operatur in coelis (II Cor. IV, 17). Hujus igitur promissionis amore a terrenis suspensus, et praegustata superrae suavitatis dulcedine ineffabiliter affectus, dicebat cum Psalmista, Quid mihi est in coelo, et a te quid volui super terram? Defecit caro mea, et cor meum, Deus cordis mei, et pars mea Deus in aeternum (Psal. LXXII, 25 et 26). Contemplabatur enim, quantum in aenigmate infirmitas humana oculum mentis in aeternitate figere potest, quanta sint supernae civitatis gaudia: et ea enarrare non sufficiens admirando clamabat, Quid mihi est in coelo? quasi diceret, Excedit vires meas, excedit facultatem eloquentiae meae, transcendit capacitatem intelligentiae meae illud decus, illa gloria, illa celsitudo, qua nobis a conturbatione hominum remotis in abscondito faciei suae Jesus Christus Dominus noster reformabit corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae. Hujus perfectae libertatis contemplatione nullum vitabat periculum, nullum horrebat supplicium; et si millies posset mori, non putabat se hanc digne posse aliqua ratione promereri. Patienter enim permittunt aegroti se a medicis secari, uri, et variis amaritudinum confectionibus anxiari, ut temporali tandem restituantur sanitati: quanto magis vir beatus longanimiter toleravit omnem acerbitatem tormentorum temporalium, ut coronaretur in misericordia et miserationibus, et tandem in bonis satiaretur desiderium suum?

3.

Martyrum progressus. In torculari itaque conculcari voluit; ut tanquam uva matura in vinum deficeret, et vinum malorum granatorum dilecto suo propinaret, quo mentes religiosae ebriatae sciunt terrena viriliter conculcare, et ad aeterna irretortis oculis anhelare. Qui ergo in tirocinio suo mundanas contempsit divitias, qui corporales etiam refrenavit illecebras, qui in provectu militiae suae multas est perpessus injurias, in perfectione sacrificii nil sibi reservans, se ipsum obtulit holocaustum, bibens illum calicem pretiosum, quem sedens ad magnam mensam 39.2159| sacrae lectionis sibi prius ab invitatore suo viderat appositum. Cujus mors quantumcumque videatur in conspectu reproborum despicabilis; in oculis tamen ejus est pretiosa, qui in sanctis suis est mirabilis. Ipse enim primo vocavit militem suum, ipse justificavit, ipse magnificavit; ipse dedit ei pugnare, ipse dedit ei et vincere.

4:

Militia mundana et Christiana. Longe est dissimilis haec militia mundanae militiae, in qua victores existimantur, qui quod male desiderant assequuntur, qui laetantur cum male fecerint, et exsultant in rebus pessimis (Prov. II, 14). In christiano vero agone manifesta est poena, occulta victoria, secundum quod ex persona martyrum clamat Psalmista, Deus, tu repulisti nos, et non exibis in exercitibus nostris. Da nobis auxilium de tribulatione, quia vana salus hominis. In Deo faciemus virtutem (Psal. LIX, 3, 13, 14): tanquam si dicerent, Victoria nostra, gloria nostra intus, non foris est; foris despecti, intus dilecti. Hinc est quod Ecclesia in pressuris posita infirmiora membra sua confortat, dicens: Nolite me considerare quod fusca sum (Cant. I, 5). Quod aliis verbis Apostolus apertius auditoribus suis exponit dicens: Nolite deficere in tribulationibus meis pro vobis (Thess. III, 13). Hinc Veritas discipulos suos praemonet, dicens: In mundo pressuram habebitis; sed nolite timere, pusillus grex, quia ego vici mundum (Joan. XVI, 33). Sed quomodo vicit mundum? Factus est obediens Patri usque ad mortem (Philipp. II, 8). Quid autem de morte? Propter quod et Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen quod est super omne nomen (Ibid., 9). Quomodo ergo vicit Christus, vincere appetat christianus: ut ubi est Christus, esse mereatur et christianus. Audi, christianae militiae persecutor, ipsum Christum pro militibus suis sic orantem: Volo, Pater, ut ubi ego sum, illic sit et minister meus (Joan. XVII, 24).

SERMO CCXXIV. De Martyribus, I.

1.

Martyrium duplex. Ad consortium martyrum pervenit, qui martyres imitatur. Non martyrium sola effusio sanguinis consummat, nec sola dat palmam exustio illa flammarum. Pervenitur non solum occasu, sed etiam contemptu carnis ad coronam. Absque injuria sanctorum in persecutionibus defunctorum dicere liceat: carnem afflixisse, libidinem superasse, avaritiae restitisse, de mundo triumphasse, pars magna martyrii est. Si vero, fratres dilectissimi, ad consortium martyrum vel sacerdotum volumus pervenire, de imitatione martyrum cogitemus. Debent enim in nobis aliquid recognoscere de suis virtutibus, ut pro nobis dignentur Domino supplicare. Si enim tormenta quae sancti martyres pertulerunt, sufferre non possumus, vel contra malas concupiscentias ipsis intercedentibus repugnemus. Et quia non desunt quotidiana peccata, non desunt etiam quotidiana remedia.

2.

Gaudium verum non est hic, ubi Christus nil nisi tristia promisit. Nemo se credat aliquam felicitatem aut aliquod verum gaudium in hoc saeculo possidere. Beatitudo hic parari potest, possideri non potest. Duo sibi tempora ordine suo succedunt, tempus flendi et tempus ridendi. Nemo se circumveniat, fratres, non est in hoc mundo tempus ridendi. Scio, fratres, quod omnis homo gaudere desiderat: sed non toti ibi quaerunt gaudium, ubi oportet inquiri. Verum gaudium in hoc mundo nec fuit, nec est, nec esse poterit: sic enim ipse Dominus in Evangelio suos discipulos admonuit, dicens, In mundo pressuram habebitis (Joan. XVI, 33); et iterum, Mundus gaudebit, 39.2160| vos autem tristes eritis; sed tristitia vestra convertetur in gaudium (Joan. XVI, 20). Ac sic in hac vita cum labore et dolore quod bonum est, auxiliante Domino, faciamus: ut in futuro saeculo bonorum fructus colligere cum gaudio et exsultatione possimus; secundum illud, Qui seminant in lacrymis, in gaudio metent (Psal. CXXX, 5).

3.

Hic sumus in exsilio. In hunc itaque, fratres charissimi, mundum per peccatum primi hominis de beata paradisi sede projecti, et quasi in exsilium missi sumus; ac sic in hoc saeculo patriam non habemus. Sic et Apostolus dicit: Dum sumus in corpore, peregrinamur a Domino (II Cor. V, 6). Non ergo requiramus gaudium in hoc mundo; quia, sicut supra dictum est, verum gaudium comparari hic potest, possideri non potest. Non quaeras in via, quod tibi servatur in patria. Et quia contra diabolum, Christo duce, quotidie tibi pugnare necesse est; praemium non requiras in praelio, quod tibi servatur in regno. Non quaeras in pugna, quod tibi servatur in futuro, cum fuerit perfecta victoria: magis illud attende quod Apostolus dicit, Omnes qui volunt pie vivere in Christo, persecutionem patiuntur (II Tim. III, 12); et iterum, Per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei (Act. XIV, 21).

4:

Laborem solatur quod ad cives nostri cupidos tendimus. Et laboris majoris major est merces. Ita ergo agere debemus, ut ad principalem patriam redire feliciter mereamur: ubi nos parentes nostri Patriarchae, Prophetae, et Apostoli suscipere vel videre desiderant; ubi etiam concives nostri Angeli, et civitas illa coelestis Jerusalem, et rex civitatis illius Christus expansis nos brachiis charitatis exspectant; ut ad ipsos, prostrato diabolo, pleni bonis operibus feliciter redeamus. Scitis enim, fratres, quia omnes negotiatores et quicumque alia agentes, interim in via sunt solliciti, ut in patria possint esse securi; et tunc habent veram laetitiam, quando cum magno lucro pervenire merentur ad patriam: ita et nos, dilectissimi fratres, tunc animum nostrum praeparemus ad gaudium, quando pervenire merebimur ad Christum. Interim modo gaudeamus in spe, verum gaudium postea habituri in re. Quod pejus est, multi sunt qui perverso ordine de voluptate et deliciis et luxuria saeculi hujus gaudere se credunt: sed quod in gaudio videntur serere, necesse illis erit cum luctu et lacrymis recipere; quia non mentitur ille qui in Evangelio dixit, Vae vobis qui ridetis nunc, quia lugebitis et flebitis (Luc. VI, 25). Sic fecit et ille infelix dives, qui purpura induebatur et bysso. Gaudium quidem habuit in mundo; sed flammas invenire meruit in inferno. Lazarus qui jacebat ad januam ejus, tristitiam habuit in via; sed verum gaudium recepit in patria.

5:

Orandum ut patriae desiderio plus teneamur. Nos vero, fratres charissimi, quantum possumus, Dei misericordiam deprecemur; ut nobis ita amorem vitae aeternae inspirare dignetur, ut plus patriam velimus amare quam viam, et amplius de futuro quam de praesenti saeculo cogitemus: et sic semper in exsilio mundi hujus agere studeamus, ut ad futurum judicium cum libera et secura conscientia ornati bonis operibus pervenire possimus; praestante Domino nostro Jesu Christo, cui est honor et gloria cum Patre et Spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXXV De Martyribus, II.

1.

Martyres vere colunt, qui eos imitantur. Quotiescumque, 39.2161| fratres charissimi, sanctorum martyrum solemnia celebramus, ita ipsis intercedentibus exspectemus a Domino consequi temporalia beneficia, ut ipsos martyres imitando accipere mereamur aeterna. Ab ipsis enim in veritate sanctorum martyrum solemnia celebrantur, qui ipsorum martyrum exempla sequuntur. Solemnitates enim martyrum exhortationes sunt martyriorum; ut imitari non pigeat, quod celebrare delectat. Sed nos volumus gaudere cum sanctis; et tribulationem mundi nolumus sustinere cum ipsis. Qui enim sanctos martyres, in quantum potuerit, imitari noluerit, ad eorum beatitudinem non poterit pervenire. Sic et apostolus Paulus praedicat, dicens, Si fuerimus socii passionum, erimus et consolationum (II Cor. I, 7); et Dominus in Evangelio, Si mundus vos odit, scitote quia me priorem vobis odio habuit (Joan. XV, 18). Recusat esse in corpore, qui odium non vult sustinere cum capite.

2.

Nec martyrum nec Christi imitatio impossibilis. Sed dicit aliquis; Et quis est qui possit beatorum martyrum vestigia sequi? Huic ego respondeo, quia non solum martyres, sed etiam ipsum Dominum cum ipsius adjutorio, si volumus, possumus imitari. Audi non me, sed ipsum Dominum generi humano clamantem, Discite a me quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI, 29). Audi et beatum Petrum apostolum admonentem, Christus passus est pro nobis, relinquens nobis exemplum, ut sequamur vestigia ejus (I Petr. II, 21). Similiter Paulus apostolus clamat, Imitatores Dei estote, sicut filii charissimi (Ephes. V, 1). Quid ad haec respondebimus, fratres charissimi, vel quam excusationem habere poterimus? Si tibi aliquis dicat, ut virtutes quas fecit Dominus debeas imitari, justa potest esse excusatio tua; quia virtutes et mirabilia facere non omnibus datum est: juste et caste vivere, et charitatem cum omnibus custodire, cum Dei adjutorio promptum est. Non enim ipse Dominus dicit, Discite a me mortuos suscitare, super aquas siccis pedibus ambulare; non hoc dicit: sed quid ait? Quia mitis sum et humilis corde; et iterum, Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos; et iterum, Estote perfecti, sicut et Pater vester coelestis perfectus est, qui solem suum oriri facit super bonos et malos (Matth. V, 44, 45). Et licet sint alia multa, in quibus debeamus et Deum et beatos martyres imitari; ista tamen duo praecipua sunt, id est, ut mites simus et humiles corde, et inimicos nostros totis viribus diligamus.

3.

Praesertim in inimicorum dilectione. Charitatis duo pedes. De dilectione inimicorum, fratres charissimi, nullus unquam in veritate se poterit excusare. Potest mihi aliquis dicere, Non possum jejunare, non possum vigilare: numquid potest dicere, Non possum amare? Potest dicere, Non possum res meas totas pauperibus donare, et in monasterio Deo servire: numquid potest dicere, Et non possum diligere? Si dixeris quia non possis a vino vel a carnibus abstinere, credimus tibi: si autem dixeris quod non possis in te peccantibus indulgere, omnino non credimus. Et quia nulla nobis remansit excusatio; dum non de cellario, sed de corde istam eleemosynam jubemur implere: ut per viam vitae ad aeternam mereamur patriam pervenire, non solum amicos, sed etiam inimicos diligamus. His enim duobus praeceptis, id est, diligendo Deum et diligendo proximum, quasi duobus spiritualibus pedibus per viam verae charitatis valebimus currere, et ad aeternam patriam poterimus feliciter pervenire. Istis pedibus currebat apostolus Paulus, quando dicebat, Ego autem sic curro, non quasi in incertum (I Cor. IX, 26).

4:

Inimicos amans est filius Dei. Non diligens homicida est et in tenebris. Qui ergo dilexerit inimicos suos, illud in eo impletum erit quod Dominus dixit, Diligite inimicos vestros, ut sitis filii Patris vestri qui in 39.2162| coelis est. Elige modo quod tibi placuerit. Si inimicos dilexeris, non solum amicus, sed etiam filius Dei esse mereberis. Si vero inimicos amare nolueris, propitium Deum habere non poteris: quia scriptum est, Qui odit fratrem suum, homicida est (I Joan. III, 15); et iterum, Qui non diligit, manet in morte (Ibid., 14); et iterum, Qui odit fratrem suum, in tenebris est, et in tenebris ambulat, et nescit quo vadat; quoniam tenebrae obcaecaverunt oculos ejus (Id. II, 11); et iterum alibi scriptum est, Itinera impiorum, qui injuriam retinent malefacti in mortem. Numquid haec verba mea sunt, fratres charissimi? De Scripturis sanctis et canonicis proferuntur. Ut ergo nec homicidae simus, nec in tenebris remaneamus; studeamus non solum amicos, sed etiam inimicos diligere: ut pium et misericordem Dominum possimus secundum cautionis suae vinculum libera conscientia convenire.

5:

Quae in nos peccantur, indulgenda; quae in Deum, punienda. In nobis est peccatorum remedium. Ipse enim dixit, Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet vobis Pater vester coelestis peccata vestra: si non dimiseritis, nec Pater vester dimittet vobis debita vestra. Diligenter attendite, fratres charissimi, et scitote aliud esse in Deum peccare, aliud in hominem. Quando enim in nos peccant homines, si poenitentibus veniam non indulgeamus, peccatum incurrimus: quando autem aliquis in Deum peccaverit, si sine grandi districtione indulgere voluerimus, participes nos peccatis ejus efficimus. Dixit ergo Dominus, Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet vobis Pater vester coelestis peccata vestra (Matth. VI, 14). Rogo vos, fratres, quid delicatius, quid benignius dici potest? In potestate nostra posuit, qualiter in die judicii judicemur. Non dixit, Vade in Orientem, et quaere justitiam; naviga usque ad Occidentem, ut accipias indulgentiam: sed quid dicit? Dimitte inimico tuo, et dimittetur tibi; indulge, et indulgebitur tibi; da, et dabitur tibi. Nihil a te extra te quaerit. Ad te ipsum et ad conscientiam tuam te Deus dirigit: in te enim posuit quod requirit. Non enim medicamenta vulneribus tuis longe opus habes inquirere: peccatorum tuorum indulgentiam, si vis, intus in cellario cordis tui poteris invenire. 6. Facile indulget qui attendit quanta Deo debet. Sed dicis: Tanta mala me inimicus meus compulit sustinere, ut eum nulla possim ratione diligere. Attendis quid tibi fecerit homo, et non attendis quae tu feceris Deo? Si conscientiam tuam diligenter discutis et inquiris, sine ulla compensatione multo plura tu peccata commisisti in Deum, quam in te commiserit homo. Et qua fronte petis ut tibi Deus dignetur dimittere multum, cum tu non acquiescas dimittere parum? Si haec, quae supra diximus, spiritualia medicamenta, sicut Deo propitiante consuevistis, libenter accipitis, et in armario sanctae conscientiae vestrae reconditum diligentissime custodieritis; auxiliante Domino, venena diaboli non timebitis, et per odium vel iracundiam aut nunquam vobis animarum vulnera ingerentur; aut si forte subrepserint, per charitatem cito ad pristinam salutem revocantur: praestante Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXXVI. De Martyribus, III.

1.

Christus in martyribus patitur. Passio eorum translatio est ad coelum. Certamine universorum martyrum fulciri atque eorum victoria, quorum Natalis victricis gloriae celebratur, quo robusta fides scit ad agonem et passionis congressus, roborari debemus: certo scientes quod in omnibus Christus patitur, et 39.2163| quod ad regnum coelorum statim cum exsultatione corporis transferuntur; et cum Gentes horreant in aegritudine mortem, hi in ipsa morte consequantur perpetuam haereditatem. Per passionem vero translationem magis credunt esse quam finem. Haec est arcana sapientia, quae in electis tuis, Domine, non persuasione colligitur; sed de tuis martyribus et de fonte divino virtutes oriuntur, quibus vivere Christus est et mori lucrum (Philipp. I, 21), triumphantes in Christo, sua morte peccata lucrantes: quanquam qui in illo patitur, omnino non moritur. Confessionis enim mors non est, sed haereditas vitae. Martyrium est igitur indulgentia criminum, virtutum caput, occasio justitiae, Dominicae passionis imitatio. O felicissimi martyres! renuntiantes saeculo maluerunt meliora novissima quam prima. Quorum denique consummatio justum initium facit.

2.

Diabolus nolens martyribus praestat coronas. Divino tuo nutu, omnipotens Deus, gloriosissimi martyres Christi testes esse meruerunt. Victoriam quoque meditati, confessi sunt Christum in flagellis, in carceribus, in ergastulis, in solitudine. Justorum enim comes semper debet esse confessio. O inclytae beatorum animae, et gloriosa victoria martyrum, inter quos devotissimae feminae simul saeculum sexumque vicerunt; praeliantes cum diabolo, fortiores viris torquentibus exstiterunt, quae carnifici gratias agentes erant saevienti! Ab omnibus enim fidem exspectat Deus omnipotens magis quam mortem: sed diabolus qui confitentes odit, coronas praestat invitus. Facit martyres quos occidit: et cum Dei servos vincere contendit, contemnitur ipse, dum saevit. Liberalitas ergo tua, Deus, hactenus nobis martyria proposuit; ut adversarius quo Adam elisus est, a filiis Adae constanter elidi monstraretur. Voluisti enim hominem non tantum de diaboli potestate eruere per fidem; sed inculcatorem ejus interficere per virtutem: ut qui gaudemus Christi sanguine mortui, facilius liberati ducentes martyria in Christo postea triumphemus coronati; per ipsum Dominum nostrum Jesum Christum, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXXVII. De Martyribus, IV.

1.

Martyrum segetes flumineo sanguine et lacrymis irrigatae. Delectat videre campos segetum martyrum et confessorum, ubi oculi aspiciunt Angelorum. Floruit spica corporis Agni Dei, qui tollit peccata mundi. In campo saeculi coeperunt virescere campi martyrum, irrigati non fluentis aquarum, sed fluminibus lacrymarum. Quales et quantae istae spicae sunt confessorum? Majores et minores, senes et juvenes, virgines et lactantes, sanguineo nutriti flumine Dei. Sed in judicio Dei non sunt majores, vel minores; quia simul omnes protegunt angelicae Potestates. Jam videamus senes et juvenes, virgines ac lactantes pariter, et confessores. Vide Eleazarum nonaginta annorum senem, super juvenes luctatorem. Intuere juvenes illos septem fratres de utero consimiles, de . . . . . . . gratia compares, de cruore concordes, quales spicae floruerunt in unum? Quia ecce quam bonum et quam jucundum habitare fratres in unum (Psal. CXXXII, 1)! Quis rigavit istas spicas in campo saeculi fluctuantis? Mater patiens et compatiens spicas testimonii sui consanguineo precum suarum fonte rigabat; et Dominus incrementum dabat, qui matrem et filios adjuvabat. Aspice et pueriles spicas martyrum tres pueros in camino flammarum. Vide et alias segetes, sub Herode peremptos infantes et martyres sine detrimento gaudentes. Plantatur ergo totus mundus spicis martyrum purpurantibus. Ambulabat beatus 39.2164| David inter istos purpureos campos rosea victoria coronatus: laetatur, pascitur oculis, et cantat vocibus pietatis, Qui seminant, inquit, in lacrymis, in gaudio metent (Psal. CXXV, 5). Vide ipsos seminatores, ipsos pariter et messores; sed per angelicas Potestates.

 2 Martyrum reliquiae, velut spicae sparsae. Quantis in locis istae spicae dispersae sunt, quando ubique transferuntur reliquiae martyrum ad medicinam infirmorum, et lumen caecorum, et solemnitatem populorum, et ad misericordiam indigentium? Solvuntur modo gremia; sed non solvitur consummata corona. Velut spicae sunt reliquiae martyrum, quae plantantur per totum mundum, . . . . . . incimi . . . . venit mes . . . . elestis mom . . . tum . . . . . . resurrectionis . . . . . . . .. . . . . . . . spicae ad manipulos suos; et videbis exercitus pretiosos, non dispersos in terra, sed collectos in patria sempiterna. In coelo novo, et in terra nova lucebunt velut lampades in manibus Angelorum. Nonne quando eos impii judices crudeli incendio concremabant, non quasi spicae solvebantur? Modo ubi sunt? Collegit eos, qui aedificavit Jerusalem Dominus, et dispersiones Israel congregavit. Testis est ille campus de exercitu mortuorum. Nonne quasi spicae erant caput et manus, pedes et ossa, articuli et nervi, carnes et cutes? Sonuit prophetae clamantis una tuba; et collectis articulis, aristis facta est seges una, stupente coelo et terra, multo clarius vocibus Angelorum, quasi falcibus gaudiorum (Ezech. XXXVII). Colligentur de singulis locis, de terra et mari, de campo et profundo, de silvis et aquis, de faucibus bestiarum et de ventre belluarum: quando mare et terra reddent mortuos suos, et colligentur ossa ad ossa, spicae ad gremia, et apparebit in Jerusalem messis pretiosa; quia ipsi sunt, qui laverunt stolas suas, et candidas eas fecerunt in sanguine Agni.

3.

Per resurrectionem adunabuntur. De isto campo clamabat beatus David, Qui seminant in lacrymis, in gaudio metent. Vere flebant, quando lapsos lugebant, et infirmos lacrymis adjuvabant. Bona sanguinis rigua, ubi non cadunt grana per infinita tormenta. Lapidantur, et solidantur; nec grana decidunt, sed melius nutriuntur. Vide segetem corporis sancti Stephani lapidari, et grana fructus ejus penitus non quassari. Lapides illisi sonabant, et ille ad coelos apertos caput levabat: ubi panis vitae fulgebat, ibi calamus Stephani testificando florebat. Sanguis fundebatur; sed constantia non solvebatur: nec lingua confundebatur, quia in fundamento Evangelii fortis inveniebatur. Vide, spica Isaiae prophetae serra acuta secabatur: et non solvebatur spica corporis, fidei constringente constantia. Quando enim messorum manibus gremia defecta bene cinguntur, manipuli non solvuntur, sed integri jactantur ad carrum. Sic et corpora sanctorum gremia integra ad carrucam carnis Christi levantur: sic occurrunt Christo in nubibus, et regnabunt in splendoribus sanctorum cum eodem, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXXVIII. In festivitate Virginum de lectione Evangelica.

1.

Quid prudentibus virginibus, quid fatuis intelligendum. In lectione quae nobis recitata est, fratres dilectissimi, audivimus Dominum dixisse, Simile est regnum coelorum decem virginibus, quae acceptis lampadibus exierunt obviam sponso et sponsae (Matth. XXV, 1). Hoc si secundum litteram tantum intelligimus, nimium durum videtur et asperum. Absit hoc a sensibus 39.2165| nostris, ut vel de domo cujuscumque etiam pauperis christiani tam parvus numerus veniat ad vitam aeternam. Et ideo quia nulla ratione secundum litteram intelligi debet, et revera ipse Dominus similitudinem esse dixit, requiramus quare quinque dictae sunt fatuae et quinque prudentes. Illae enim quinque prudentes significant omnes sanctos, qui cum Christo sunt regnaturi: et e contrario illae quinque fatuae figuram videntur habere christianorum malorum, qui sine operibus bonis de solo tantum christiano nomine gloriantur. Ideo autem et illae fatuae quinque, et illae prudentes quinque dicuntur; quia quinque sensus in omnibus hominibus esse probantur, visus, auditus, gustus, odoratus, et tactus. Et quia per istos sensus velut per quasdam januas vel fenestras aut vita aut mors ingreditur ad animam nostram; de quibus et Propheta dixit, Intravit mors per fenestras vestras (Jerem. IX, 21): ideo et ibi quinque virgines dicuntur prudentes, quae istis sensibus bene utuntur; et ibi quinque fatuae, quae per istos quinque sensus magis mortem quam vitam excipiunt.

2.

Sensus quinque velut quinque virgines: qui corrumpantur aut integritatem conservent. Quomodo autem isti quinque sensus, velut quinque virgines, aut virginitatem custodiant, aut corruptioni subjaceant, diligentius requiramus. Si aliquis vir, aut aliqua mulier viderit aut filium, aut filiam, aut alienum servum aut ancillam, et ad concupiscentiam diligenter aspexerit; corrupta est una virgo: quia per oculos, id est, per fenestras corporis in secretum cordis venenum mortis intravit. Si vero aliquis sive religiosus sive laicus homines detrahentes, sermones etiam otiosos, et cantica luxuriosa vel turpia proferentes libenter audierit, et cum delectatione placido auditu susceperit; corrupta est alia virgo. Si autem non sit contentus mediocribus cibis, sed sumptuosas delicias quaerat, si semper male loqui studeat; per iniquum gustum corrupta est tertia virgo. Quod si etiam odores peregrinos, ut hominibus ad luxuriam placere possit, diligenter inquirit; quarta virgo est violata. Si vero manibus suis aut filios aut filias alienas cum delectatione propter libidinem tangere voluerit, et vestimenta nimis mollia animo voluptuoso quaesierit; jam etiam quinta virgo corrupta est. Hoc enim ordine isti quinque sensus velut quinque virgines in hominibus corrumpuntur. Et e contra, dum animae sanctae istos quinque sensus, id est, visum, auditum, gustum, odoratum et tactum, ab omnibus illicitis rebus refrenant, linguam suam ad ea quae sunt licita vel legitima sobrie et caste relaxant, quinque sensuum virginitatem custodiunt. Ideo quinque virgines homines bonos significant; et aliae quinque, eos qui mali sunt praefigurant.

3.

Virginitas sola nihil prodest. Et revera, fratres charissimi, quid prodest viro vel feminae, clerico vel monacho, vel sanctimoniali, si in corpore virginitas custoditur, quando per malas concupiscentias cordis integritas violatur? Quid prodest in uno membro praeferre castitatem, et in omnibus habere corruptionem? Nam et illi virgines qui Agnum sequuntur, si diligenter attenditis, non propter hoc sequuntur Agnum, quia solam virginitatem corporis servaverunt: denique cum dixisset, Hi sunt qui se cum mulieribus non inquinaverunt; secutus adjunxit, Et non est inventum in ore eorum mendacium; sine macula sunt (Apoc. XIV, 4 et 5). Qui ergo de sola corporis virginitate gloriantur, diligenter attendant, quia si mendacium diligunt, cum illis sanctis virginibus Christum sequi non poterunt. Nulla ergo virgo de sola corporis virginitate praesumat; quia si inobediens fuerit aut linguosa, ab illo thalamo sponsi coelestis se noverit excludendam. Cum ergo virgo centesimum gradum teneat, et mulier conjugata tricesimum; melior tamen est casta et humilis conjugata, quam virgo superba. Illa enim caste et humiliter marito serviens tricesimum gradum possidet; virgini superbae nec unus remanebit: et in utrisque impletur quod ait 39.2166| Psalmista, Tu populum humilem salvum facies, et oculos superborum humiliabis (Psal. XVII, 28).

4:

Fidelis quisque virgo est et sponsa Christi. Et quia totam Ecclesiam catholicam beatus Apostolus virginem vocavit, non solas in ea considerans corpore virgines, sed incorruptas omnium desiderans mentes, ita dicit, Aptavi vos uni viro, virginem castam exhibere Christo (II Cor. XI, 2): non solum sanctimonialium, sed etiam omnium virorum vel mulierum animae, si et castitatem in corpore, et in illis supra dictis quinque sensibus virginitatem servare voluerint, sponsas se Christi esse non dubitent. Non enim corporum, sed animarum sponsus intelligendus est Christus. Et ideo, fratres charissimi, tam viri, quam feminae, tam pueri quam puellae, si virginitatem usque ad nuptias servant, et per istos quinque sensus, id est, visum, auditum, gustum, odoratum, vel tactum, dum eis bene utuntur, suas animas non corrumpunt; in die judicii apertis januis ad aeternum sponsi thalamum feliciter merebuntur intrare. Illi vero, qui et corpora sua ante nuptias adulterina conjunctione corrumpunt, et postea per totam vitam suam male vivendo, male audiendo, male loquendo, animas suas violare non desinunt; si eis dignae fructus poenitentiae non subvenerit, clausis januis sine causa clamabunt, Domine, Domine, aperi nobis: et audire merebuntur, Amen dico vobis, nescio vos unde sitis (Matth. XXV, 11, 12). Haec ergo, fratres, si et clerici, et laici, et monachi, et sanctimoniales, et in conjugiis positi fideliter et diligenter attendimus, et cum castitate corporis etiam integritatem cordis auxiliante Domino custodiamus, non cum fatuis projiciemur in tenebras exteriores; sed cum sapientibus ad spirituales nuptias intromissi audire merebimur, Euge, serve bone et fidelis, intra in gaudium Domini tui (Ibid. 21). Quod ipse praestare dignetur.

SERMO CCXXIX. In Dedicatione ecclesiae vel altaris Consecratione, I.

1.

Quod in templis manufactis, id spiritualiter completur in nobis. Quotiescumque, fratres charissimi, altaris vel templi festivitatem colimus, si fideliter ac diligenter attendimus, et sancte ac juste vivimus, quidquid in templis manufactis agitur, totum in nobis spirituali aedificatione completur. Non enim mentitus est ille qui dixit, Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. III, 17); et iterum, Nescitis quia corpora vestra templum sunt Spiritus sancti (Id. VI, 15). Quia vero nullis praecedentibus meritis, sed per gratiam Dei meruimus fieri templum Dei; quantum possumus, cum ipsius adjutorio laboremus, ne Dominus noster in templo suo, hoc est, in nobis ipsis, inveniat quod oculos suae majestatis offendat: sed habitaculum cordis nostri evacuetur vitiis, et virtutibus repleatur; claudatur diabolo, et aperiatur Christo; et ita laboremus, ut nobis bonorum operum clavibus januam regni coelestis aperire possimus. Sicut enim malis operibus, quasi quibusdam seris ac vectibus, vitae nobis janua clauditur; ita absque dubio bonis operibus aperitur.

2.

Debita ad sacram synaxim praeparatio. Decet quandoque ab ea se subducere. Et ideo, fratres charissimi, unusquisque consideret conscientiam suam: et quando se aliquo crimine vulneratum esse cognoverit, 39.2167| prius orationibus, jejuniis vel eleemosynis studeat mundare conscientiam suam; et sic Eucharistiam praesumat accipere. Si enim agnoscens reatum suum, ipse se a divino altari subduxerit, cito ad indulgentiam divinae misericordiae perveniet: quia sicut qui se exaltat humiliabitur; ita e contrario qui se humiliat exaltabitur (Matth. XXIII, 12). Qui enim, sicut dixi, agnoscens reatum suum, ipse se humiliter ab altari ecclesiae pro emendatione vitae removere voluerit, ab aeterno illo et coelesti convivio excommunicari penitus non timebit.

3.

Crimen eam indigne percipientium. Criminis hujus poena. Rogo vos, fratres, diligenter attendite, si ad mensam cujuscumque potentis hominis nemo praesumit cum vestibus conscissis et inquinatis accedere; quanto magis a convivio aeterni regis, id est, ab altari Domini debet se unusquisque invidiae vel odii veneno percussus, iracundiae furore repletus, cum reverentia et humilitate subtrahere, propter illud quod scriptum est, Vade prius reconciliari fratri tuo; et tunc veniens offeres munus tuum (Id. V, 24); et iterum, Amice, quomodo huc intrasti non habens vestem nuptialem? Sic enim habet textus evangelicae lectionis, quod quidam fecerit nuptias filio suo, et intraverit ut videret simul recumbentes; et videns ibi hominem non habentem vestem nuptialem, dixit ad eum, Amice, quomodo huc intrasti non habens vestem nuptialem? Et illo obmutescente, dixit ministris: Ligate illi manus et pedes, et projicite eum in tenebras exteriores: ibi erit fletus et stridor dentium (Id. XXII, 1-13). Ecce qualem sententiam merebitur audire, qui ad convivium nuptiale, id est, altare Domini, aut ebriosus, aut adulter, aut odium in corde retinens praesumit accedere. Avertat hoc Deus a nobis, fratres charissimi, et concedat ut mala ista aut nunquam velimus admittere; aut si admissa fuerint, sine ulla mora poenitentia vel pace studeamus sanare, et largioribus eleemosynis festinemus abluere: ne forte, si cum peccatorum vulneribus ante tribunal aeterni Judicis venerimus, ab illa aeterna Ecclesia, et ab illa coelesti Jerusalem perpetua excommunicatione separemur.

4:

Excommunicatio temporaria et aeterna. Poenae aeternae. Considerate, rogo vos, fratres, si hodie aliquis a conventu Ecclesiae hujus pro aliquo crimine projiciatur foras, in quanto dolore vel tribulatione erit anima sua? Et si intolerabilis dolor est de ista sancta Ecclesia foras projici; ubi ille qui projicitur, et manducare et bibere et cum hominibus loqui non potest, et habet spem ut iterum mereatur ad Ecclesiam revocari: putamus quantus dolor erit, si aliquis pro criminibus suis ab illa Ecclesia, quae in coelis est, a conventu Angelorum vel sanctorum omnium congregatione fuerit separatus; cui nec hoc solum sufficiet ad poenam, quod foris projicitur, sed insuper in tenebris exterioribus aeterno incendio concremandus includitur? Qui enim ab illa coelesti Jerusalem excommunicari meruerit, non solum hanc poenam habebit, quod nec manducare vel bibere poterit; sed etiam flammas infernales sine ullo termino sustinebit, ubi est fletus et stridor dentium, ubi ululatus, lamentatio et poenitentia sine ullo remedio; ubi est vermis ille qui non morietur, et ignis qui non exstinguetur (Isai. LXVI, 24); ubi mors quaeritur, et non invenitur. Quare in inferno mors quaeritur, et non invenitur? Quia quibus in hoc saeculo vita offertur, et dedignantur accipere; in inferno quaerent mortem, et non poterunt invenire. Ibi erit nox sine die, amaritudo sine dulcedine, obscuritas sine lumine; ubi nec divitiae, nec parentes, nec conjuges, nec filii, nec vicini poterunt subvenire; ubi nihil peccator inveniet, nisi quod de hoc saeculo caste et juste vivendo per eleemosynarum largitatem transmiserit. 39.2168|

5:

Merces digne communicantium. Mundities ad id requisita. Iniqui probantur animam non amare. Haec ergo cogitantes, fratres charissimi, tam casti, tam sobrii, et tam pacifici ad istud altare, Deo auxiliante, studeamus accedere, ut ab illo aeterno altari non mereamur excludi. Qui enim ad istud altare casto corpore et mundo corde, cum munda et secura conscientia venerit; ad illud altare quod in coelis est, felici transmigratione perveniet. Ad extremum, fratres charissimi, non est grave nec laboriosum quod suggero: hoc dico quod vos frequenter facere aspicio. Omnes viri, quando ad altare accessuri sunt, lavant manus suas, et omnes mulieres nitida exhibent linteamina, ubi corpus Christi accipiant . Non est grave quod dico, fratres: quomodo viri lavant aqua manus suas; sic eleemosynis lavent animas suas. Similiter et mulieres quomodo nitidum exhibent linteolum, ubi corpus Christi accipiant; sic corpus castum et cor mundum exhibeant, ut cum bona conscientia Christi Sacramenta suscipiant. Rogo vos, fratres, numquid est aliquis, qui in arca sordibus plena velit mittere vestem suam? Et si in arca sordibus plena vestis non mittitur pretiosa; qua fronte in anima peccatorum sordibus inquinata Christi Eucharistia suscipitur? Et quia istis verissimis exemplis loqui coepimus, etiam et hoc quod bene nostis insinuo. Non puto esse aliquem hominem, qui in arca sua, ubi pretiosas vestes habet repositas, acquiescat aut carbonem vivum aut qualemcumque scintillam includere. Quare hoc, fratres? Quia timet ne comburantur vestimenta, quibus in festivitate induitur. Rogo vos, fratres, qui in arca sua non vult scintillam ignis includere, quare in anima sua flammam iracundiae non timet accendere? Sed quare hoc fiat, manifeste et evidenter cognoscimus. Ideo enim in arcam ignem non mittimus, quia diligimus vestem nostram: flammam vero iracundiae ideo non exstinguimus, quia non solum non diligimus, sed etiam odio habemus animam nostram, secundum id quod scriptum est, Qui diligit iniquitatem, odit animam suam (Psal. X, 6). 6. Adhortatio. Et ideo, fratres charissimi, exempla ista attentius cogitantes, arcellas interiores, id est, conscientias nostras, quantum possumus, cum Dei adjutorio custodire diligentius studeamus; ut cum dies judicii venerit, in illa aeterna ac beata Ecclesia, ubi nunquam habitare poterit malus, et unde nunquam exiturus est bonus, non cum pannis veteribus foras in tenebras exteriores excludendi appareamus: sed stola immortalitatis induti, castitatis et justitiae gemmis ornati, et eleemosynarum luce vestiti, audire mereamur, Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi (Matth. XXV, 34); et illud, Euge, serve bone et fidelis, intra in gaudium Domini tui (Ibid., 21). Ad quod gaudium vos Dominus sub sua protectione perducat, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXXX. In Dedicatione ecclesiae vel altaris Consecratione, II.

1.

Festivitas haec in gaudiis celebrata. Sicut optime 39.2169| novit Sanctitas vestra, fratres, consecrationem altaris hodie celebramus: et juste ac merito gaudentes celebramus festivitatem, in qua benedictus vel unctus est lapis, in quo nobis divina sacrificia consecrantur. Sed quando festivitates istas colimus, fratres charissimi, diligenter debemus attendere, et totis viribus laborare, ut quod in templis vel altaribus visibiliter colitur, in nobis invisibiliter compleatur: quia quamvis sancta sint templa quae videmus de lignis et lapidibus fabricari, tamen plus apud Deum pretiosa sunt templa cordis et corporis nostri; quia illa fiunt ab homine carnali, ista ab artifice mundi. Templa de lignis et lapidibus humano ingenio componuntur; templa corporum ipsius coelestis artificis manu fabricantur: sicut scriptum est, Manus tuae fecerunt me et plasmaverunt me (Psal. CXVIII, 73); et iterum, Priusquam te formarem in utero, novi te (Jerem. I, 5). Nam quod templa succenduntur; ita e contrario qui charitatis luce repletus est, si negligens fuerit, cito refrigescit charitas, et cupiditas inardescit. Ergo nec ille desperet qui malus est; quia cito potest resurgere: nec ille qui bonus est, aut negligens remaneat, aut aliquid de sua virtute praesumat, ne gaudium suum convertatur ad luctum.

2.

Gaudium ei non est verum, cui nec cor purum nec corpus castum. Est enim diaboli domicilium. Et ideo, dilectissimi fratres, castitatem corporis, puritatem cordis, cum Dei adjutorio, servare quantum possumus studeamus. His enim rebus ignis in nobis charitatis vel compunctionis semper accenditur et nutritur. Qui enim nec castitatem custodit in corpore, nec puritatem tenet in mente, quoties sanctae solemnitates adveniunt, in corpore videtur habere gaudium, in corde non celebrat nisi luctum. Quale enim gaudium potest habere, in cujus anima multis vitiis occupata magis diabolus probatur habitare quam Christus? Quale gaudium potest habere anima quae iracundiae furore succenditur, cupiditatis nigredine obscuratur, superbiae amarissimo felle repletur, invidiae veneno percutitur, luxuriae sordibus inquinatur?

3.

Deus in nobis habitare desiderat. Nos vero, fratres charissimi, etiamsi nobis aliqua, ut solet fieri, peccata subrepunt, quantum possumus, cum Dei adjutorio laboremus, jejuniis, vigiliis, orationibus, eleemosynis mundare sordida, lapsa construere, templum Dei vivi reaedificare; ut veniens Dominus in nobis nihil inveniat quod oculos suae majestatis offendat: quia de ipso scriptum est, Ecce sto ad ostium et pulso; si quis surrexerit et aperuerit mihi, intrabo et coenabo cum illo, et ille mecum (Apoc. III, 20); et iterum, Ego et Pater veniemus, et mansionem apud eum faciemus (Joan. XIV, 23). Quam beata est illa anima, in qua Pater et Filius venientes non solum habitare vel manere, sed etiam coenare dignantur! Quod autem dixit, Coenabo cum illo, et ille mecum, scimus evidenter; quia apostolus Paulus ostendit, dicens, Templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. III, 17). Et per prophetam Dominus dicit, Et habitabo, inquit, in eis, et inambulabo (Levit. XXVI, 12). Et quia, sicut ipsi vidistis, fratres, habitare et inambulare desiderat in nobis Deus, cum ipsius adjutorio ita cor nostrum studeamus bonis semper cogitationibus occupare, et corpora nostra ab omni sorde luxuriae munda vel casta jugiter custodire; ut Deum in nobis delectet habitare.

4:

Duo altaria in templo Salomonis. Sacrificium duplex a nobis exigit Deus. In templo enim a Salomone aedificato legimus duo altaria fuisse constituta, unum foris, aliud intus. In illo quod foris erat, animalium celebrabatur sacrificium: in illo vero altari quod intus erat, thymiamatis offerebatur incensum. Videamus ergo, fratres, ne forte in nobis duo sint altaria constituta, corporis scilicet et cordis nostri. Denique duplex a nobis sacrificium quaerit Deus: unum ut simus casto corpore, aliud ut mundo corde esse debeamus. 39.2170| Ergo in exteriore altari, id est, in corpore nostro offerantur opera bona; in corde odorem suavitatis redoleat cogitatio sancta. In altari cordis nostri jugiter quod est Deo placitum operemur. Tunc enim ordinem legitimum consecrationis altaris cum gaudio celebramus, quando altaria cordis vel corporis nostri munda et pura in conspectu divinae majestatis offerimus. Nam nescio qua fronte aut qua conscientia optat in altaris consecratione gaudere, qui in cordis sui altari non studet munditiam custodire. Nos vero, fratres charissimi, ita agere studeamus, ut semper festivitatem duplicem celebrare mereamur: et quomodo de templi vel altaris consecratione gaudemus, sic invisibiliter de corporis castitate vel animae puritate spirituale gaudium habere mereamur.

5:

Ignes duo, charitatis et cupiditatis. Et hoc considerate, fratres, quod in illo altari, quod a Salomone legimus dedicatum, jugiter quotidianus ignis ardebat: quod utinam et in nobis pietas divina perficiat. Unde non solum orationibus, sed etiam bonis operibus placandus est Deus: ut in altari cordis nostri ignem suum semper accendat illum, de quo ipse dixit, Ignem veni mittere in terram; et quid volo nisi ut accendatur (Luc. XII, 49)? quia duo sunt ignes, cupiditatis scilicet et charitatis: et unus de parte Dei, alter de parte diaboli; unus devorans omnia mala, alter universa bona consumens. Consideret unusquisque conscientiam suam, et si in se videt ignem cupiditatis ardere, cum Dei adjutorio festinet exstinguere; quia nihil in illo boni remanere poterit, quem ignis cupiditatis accenderit: sicut e contrario nihil in eo mali remanebit, in quo ignis arserit charitatis. Flamma enim cupiditatis in corde peccatorum, velut in altari sacrilego, devorans omnia bona, diabolo odorem suavitatis exhalat: in anima vero sancta, velut in sacrosancto altari, flamma charitatis quaecumque supervenerint mala consumens, Deo odorem suavitatis exhibet. 6. Cujusque cor aut altare Dei, aut diaboli. Sacerdos legatus pauperum. Et quia uniuscujusque cor altare est aut Dei, aut adversarii; sicut jam dixi, attendat unusquisque conscientiam suam, et si cupiditatis igne consumitur, eleemosynarum refrigerio mitigetur; quia scriptum est, Sicut aqua exstinguit ignem, ita eleemosyna exstinguit peccatum (Eccli. III, 33). Qui ergo cupiditate consumitur, subtrahat a se opera mala, et quod bonum est exercere conetur. Qui vero flamma charitatis accenditur, semper bonis operibus augeatur, et nutriat in se ignem quem in eo Christus dignatur accendere. Sicut ille in quo cupiditatis ignis ardet, si ab opere malo cessavit, cito charitatis igne exardescit: hoc significat, quod si Deum in hoc mundo reficimus bonis operibus nostris, ille nos in futuro saeculo reficiet muneribus suis; secundum illud quod in Evangelio scriptum est, Venite, benedicti, percipite regnum: quia esurivi, et dedistis mihi manducare (Matth. XXV, 34); et, Quamdiu fecistis, etc. Ut ergo ab auditu malo, quo dicendum est, Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum (Ibid., 41), liberari mereamur, et illam desiderabilem vocem audire possimus, Venite, benedicti, percipite regnum; in nobis ipsis pacem cordis, vel castitatem corporis conservemus, et pauperibus largiores eleemosynas erogemus: quia non mentitur ille qui dixit, Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur (Id. V, 7). Iterum atque iterum, fratres charissimi, miseriam vobis peregrinorum et pauperum, sperantes 39.2171| ut apud vos pro illis praevaleat supplicatio ista, et non sit inanis admonitio vel praedicatio nostra. Jubente enim Christo legationem pauperum apud vos agimus: et si me pro pauperibus supplicantem Charitas vestra libenter audierit, orantem me pro vobis sine dubio Christus exaudiet. Inter vos et pauperes quasi mediatorem me posuit Deus: videtur mihi quod qualiter a vobis pro peregrinorum inopia audita fuerit deprecatio mea, taliter a Christo exaudietur oratio vestra; sicut et ipse promisit, dicens, Dimittite, et dimittetur vobis; date, et dabitur vobis (Luc. VI, 37, 38). Quod ipse praestare dignetur, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO CCXXXI. In Dedicatione ecclesiae vel altaris Consecratione, III. Et de verbis III Regum cap. X, Sed et regina Saba, audita fama Salomonis, etc..

1.

Ecclesiae variae figurae. Recte festa Ecclesiae colunt, qui se Ecclesiae filios esse recognoscunt. Haec enim omnium credentium mater est, quae natos ad mortem, regenerat ad salutem. Haec est post Synagogam quidem vocata; sed ante Synagogam promissa. Haec enim jam in primo homine praefigurata est. Nam sicut ex Adae latere fabricata est Eva; ita ex Christi corpore et vulnere redempta crevit Ecclesia. Haec intra arcam diluvio exundante servata, crucis beneficium et Baptismatis mysterium praesignavit. Hanc Sara sterilis et desperata in senectute unico pignore fecunda praececinit: Ecclesia enim unicum, id est, dilectissimum Deo populum saeculo jam senescente progenuit. Haec est regina illa de qua ad Dominum dicitur, Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumamicta varietate (Psal. XLIV, 10); id est, diversarum circumdata pretioso decore virtutum.

2.

Eam regina Saba multimodis repraesentat. Dogmata Ecclesiae a Christo tradita. Haec est illa regina quae venit a partibus Aethiopiae audire sapientiam Salomonis. Sed haec non tam ex una regione, quam ex universis mundi partibus reges paritura convenit, sicut etiam evangelista commemorat: Regina austri venit a finibus terrae audire sapientiam Salomonis. Venit Ecclesia ad redemptorem et eruditorem suum, ut de stultitia erroris doctrinam perciperet veritatis; de qua plenius, sicut audivimus, Regnorum scripsit historia, ita dicens: Et ingressa regina Jerusalem cum multo comitatu et divitiis, cum camelis portantibus aromata, et aurum infinitum nimis, et gemmas pretiosas, venit ad Salomonem, et locuta est ei universa quae habebat in corde suo. Ergo in figura reginae hujus Ecclesia venit ex Gentibus et a finibus terrae, imponens finem cupiditatibus vitiisque terrenis; ut audiret sapientiam Salomonis, id est, veri pacifici Domini nostri Jesu Christi, qui fecit utraque unum, solvens inimicitias inter Deum et hominem in carne sua (Ephes. II, 14). Venit post veteres et profanas superstitiones audire et discere de fidei illuminatione et judicio futuro, de animae immortalitate, de spe resurrectionis et gloriae. Venit ergo in Jerusalem cum multo comitatu, id est, non jam cum una tantum gente Judaeorum, sicut prius Synagoga solos habuit Hebraeos; sed totius mundi gentibus diversisque nationibus. Venit ergo exhibens munera digna Christo, aurum et 39.2172| gemmas pretiosas; et hoc camelis portantibus, id est, ex Gentili populo venientibus, qui prius fuerant ex vitiorum foeditate distorti, et malorum onere curvi, ac peccatorum pravitate deformes. Cum his tanquam muneribus regina haec ingreditur ad pacificum regem Christum, exhibens fidei aurum, puritatis incensa pretiosa, splendoresque gemmarum, morum scilicet insignia et ornamenta virtutum. Et locuta est ei universa quae habebat in corde suo; id est, aperuit ei cor suum, manifestavit ei occulta conscientiae suae in confessione et poenitudine praecedentium delictorum.

3.

Ecclesia miratur Christi sapientiam. In opificio mundi. In domo quam per incarnationem construxit. In cibis mensae suae: et qui Christi cibi. Videamus quid agat haec regina. Videns, inquit, regina Saba omnem sapientiam Salomonis, et domum quam aedificaverat, et cibos mensae ejus, et holocausta quae offerebat in domo Domini, non habebat ultra spiritum. Quid erat rationis, ut praepotens regina domum, expensas, et cibos regios tantopere miraretur? Ergo hoc loco aliqua majora nos oportet inquirere. Vidit ergo Ecclesia ex Gentibus congregata sapientiam Christi: id est, post carnalia instituta Gentilium, post humanam et animalem doctrinam philosophorum, accepit intellectum salutis et vitae, inspexit spiritualium mirabilia bonorum, agnovit verum fabricatorem coeli ac terrae, et potentissimum humani generis Conditorem; de cujus sapientia dicitur, Omnia in mensura et pondere et numero constituisti (Sap. XI, 21). Vidit et domum quam aedificaverat, id est, incarnationem hominis assumpti, in quo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Vidit et cibos mensae Salomonis, id est, illos de quibus Dominus dicebat, Meus cibus est ut faciam voluntatem ejus qui me misit Patris (Joan. IV, 34). Cibus enim Christi est salus nostra; reficitur coelestibus epulis, profectibus nostris. Cibus ejus sumus, dum acquisiti Ecclesiae in membra ejus corpusque transimus. Vel cibus ejus altaris Sacramenta coelestia sunt, de quibus dicitur, Panem coeli dedit eis, panem Angelorum manducavit homo (Psal. LXXVII, 24 et 25). Vidit et holocausta ejus, orationum sine dubio supplicationumque mysteria; et obstupuit, ubi vidit inaestimabiles divitias Domini sui.

4:

Gloriam Domini cum viderit Ecclesia, dictis fatebitur majorem.--Dixitque ad regem: Verus est sermo quem audieram in terra mea super sermonibus tuis et super sapientia tua: et non credebam narrantibus, donec ipsa veni, et vidi oculis meis, et probavi quod media pars nuntiata mihi non fuisset. Majora sunt sapientia et opera tua, quam rumor quem audivi. Cum ergo pervenerit regina haec sive Ecclesia, sive quaecumque anima sancta in aeternam Jerusalem, id est, visionem pacis, et ingressa fuerit beatam requiem et gloriam coelestium promissorum; multo plura et magnificentiora perspiciet, quam ei sunt in hac terra per sacra eloquia, per Prophetas atque Apostolos nuntiata. Nunc enim tanquam in speculo et in aenigmate, tunc autem oculis suis videbit, id est, facie ad faciem. Tunc beata et illustris anima inter stupendas remuneratoris sui constituta divitias, ineffabilibus reginae hujus verbis uti ad Deum poterit, dicens: Verus est sermo quem audivi in terra mea super sermonibus tuis. Majora sunt opera tua, quam rumor quem audivi. Et revera id quod parat Deus diligentibus se, fide non comprehenditur, spe non attingitur, charitate non capitur, desideria et vota transgreditur: acquiri potest, aestimari non potest. Habebit de perceptione fructum, non habebit de satietate fastidium. Ad quae vos bona perducat, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. Quotation analysis