Migne Patrologia Latina Tomus 52
Sermones (Auctor incertus (Petrus Chrysologus?)), J. P. Migne
SERMO I. De oratione Dominica.
Accepistis auditum fidei, fratres charissimi, formam Dominicae orationis audite. Christus breviter orare docet, qui cito vult postulata praestare: aut quid petentibus se non dabit, qui seipsum non petentibus dedit? aut in respondendo quam faciet moram, qui in dictandis precibus vota supplicum sic praevenit? Hodie quod audituri estis stupent angeli, miratur coelum, pavet terra, caro non fert, auditus non capit, non attingit mens, tota sustinere non potest creatura, ego dicere non audeo, tacere non possum. Deus det ut vos audire possitis et ego dicere. Quid est magis tremendum quod se dedit terris Deus, aut quod vos dat coelo; quod societatem carnis intrat ipse, aut (0665D)quod vos facit divinitatis consortium intrare; quod mortem sumpsit ipse, aut quod vos resumit ex morte; quod ipse in vestra nascitur servitute, aut quod vos sibi gignit in liberos; quod suscipit paupertatem vestram, aut quod vos facit haeredes suos, sui unici cohaeredes? Est utique terribilius quod terra transfertur (0666C)in coelum, homo deitate mutatur, servitutis sors dominationis jura sortitur. Sed hoc quamvis metuendum sit, tamen, quia causa non dicentem respicit, sed jubentem, accedamus, filioli quo vocat charitas, trahit amor, invitat affectio, Deum Patrem viscera sentiant, vox personet, loquatur lingua, spiritus clamet. Totum quod in vobis est respondeat gratiae, non timori; quia judicem mutavit in Patrem; amari voluit, non timeri.
Pater noster qui es in coelis (Matth. V, 9; Luc. XI, 2). Hoc cum dicis, non sic habeas quasi non sit in terris; non sic accipias, quasi sit loco clausus qui claudit omnia: sed intellige esse sibi genus e coelo, cujus Pater habetur in coelo. Et age ut vivendo sancte sancto respondeas Patri. Dei Filium ille se probat (0666D)qui vitiis non obscuratur humanis, qui divinis virtutibus elucescit.
Sanctificetur nomen tuum. Cujus genus sumus ejus censemur et nomine. Rogamus ergo ut nomen quod in se et per se sanctum est, sanctificetur in nobis; nomen enim Dei aut honoratur ex nostro actu, aut (0667A)ex nostris actibus blasphematur. Audi Apostolum dicentem: Nomen Dei per vos blasphematur in gentibus (Rom. II, 24).
Veniat regnum tuum. Et quando non regnavit Deus? Petimus ergo ut qui sibi regnavit, semper regnet in nobis, ut et nos in illo regnare possimus. Regnavit diabolus, regnavit peccatum, regnavit mors, et fuit diu captiva mortalitas. Petimus ergo ut regnante Deo pereat diabolus, deficiat peccatum, moriatur mors, captivitas captivetur, ut nos liberi perpetuam regnemus in vitam.
Fiat voluntas tua sicut in coelo et in terra. Hoc est regnum Dei quando in coelo et in terra Dei voluntas est sola, quando omnibus hominibus Deus vivit, Deus agit, Deus regnat, Deus est totus, juxta illud (0667B)Apostoli, ut sit Deus omnia et in omnibus nobis (I Cor. XV).
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Qui Patrem se nobis dedit, qui sibi nos adoptavit in filios, qui secum nos fecit haeredes, qui nos . . . . . . nomine sublimavit, qui nos suo et honore donavit et regno, ipse nos ut panem quotidianum postulemus addixit. In regno coeli inter munera divina quid quaerit paupertas humana? tam bonus, tam pius, tam largus Pater panem filiis non tamen postulatus indulget? Et ubi est illud: Nolite solliciti esse, quid manducetis, aut quid bibatis, aut vestiamini (Matth. VI, 31)? Hoc Pater jubet, quod prohibet cogitare; quid tenemus? Coelestis Pater coelestem panem coelestis Filii ut postulemus hortatur; ipse dixit: Ego sum panis qui de coelo (0667C)descendi (Joan. VI, 51). Ipse est panis, qui satus in virgine, fermentatus in carne, in passione confectus, fornace coctus sepulcri, in Ecclesiis conditus, illatus altaribus coelestem cibum quotidie subministrat fidelibus.
Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Homo, sine peccato esse non potes; et vis semper dimitti tibi, totum dimitte semper; quantum vis dimitti tibi, dimitte tantum. Quoties vis dimitti, toties tu dimitte; immo quia vis totum dimitti tibi, totum dimitte. Homo, intellige quia remittendo aliis tibi veniam tu dedisti.
Et ne nos inducas in tentationem. Quia in hoc saeculo est ipsa vita tentatio. Tentatio, inquit, est vita hominis (Joan. VII, 1), rogamus ut nos nostro arbitrio (0667D)non relinquat, sed in omni actu paterna nos pietate constringat, et in vitae tramite coelesti moderatione confirmet.
Sed libera nos a malo. A quo malo? A diabolo, quippe ex quo est omne malum. Rogamus nos liberari a malo, quia malo qui non caruerit, frui non potest (0668A)bono. Si adhuc non nati, si adhuc in utero constituti panem petunt, expetunt regnum, quare fit quaestio quod semper Dei Filius in Dei Patris mysterium, et quod in Patre Deo Dei Filius fuerit? Quomodo humana ratione tractatur? Non est, non est humano modo divinitas aestimanda. Audisti Deum, nihil terrenum cogites, nihil humanum. Audisti Patrem Christi, hoc per substantiam crede; audisti Patrem tuum, hoc crede per gratiam. Ille esse Filius habuit semper, se esse Filium dedit modo. Sic ergo te filium scito, et servum te esse non nescias. Sic audi ad Christi similitudinem te reductum, ut semper Christo te cognoscas esse subjectum.
SERMO II. De eadem.
(0668B)Conditio mortalis, terrena compago, limosa substantia ad vitae pensa ac mortis incerto labore attrita, consumpta poenis, putredini pulveris subjecta natura capere non valet, credere pertimescit, quod hodie cogitur confiteri. Tantam donorum gratiam, proximorum magnitudinem, munerum largitatem, fragilitas humana non potest invenire. Hoc reor ambiguum prophetam mentis intuitu praevidisse, dum tanto pavore concussus, et hujus audito taliter exagitatus tremore dixit: Domine, audivi auditum tuum, et timui; consideravi opera tua et expavi (Habac. III, 2). Auditum timuit, non quia tunc propheta tantus audierat Dominum, sed quia tunc servus Dominum suum sibi conservum reperit, et audivit in partem: (0668C)vel quia mundi hujus fabricam elementis ita sibi dissonis consonantem contemplatus expavit; sed quia pietatis erga se tanta considerans, tunc opera admirationis tremore concussus est et pavore. Consideravi, inquit, opera tua et expavi. Adoptatum se tunc expavit in filium, quando perdiderat ipsius fiduciam servitutis. Denique ut sciatis hujus orationis, quam vobis hodie divinitas insinuat et infundit affectum, prophetam tunc auditu coelitus percepisse, hujus muneris quodammodo pavore solutum, quid iterum dixerit pervidete: Custodivi me, inquit, et expavit venter meus, a voce obsecrationis labiorum meorum (Ibid. 16).
Posteaquam divini muneris tantam senserat largitatem, custodivit se, ne se hostem, ne inimicum, ne latronem se iterum in paradiso sustineret; fit vigilantior, (0668D)fit sollicitior sui custos, qui se post tantae rei jacturam coelestem thesaurum senserat reperisse, dicente Paulo: Portamus hunc thesaurum in vasis fictilibus (II Cor. VII). Custodivi me et expavit venter meus. Ventrem cordis interna nominat haec propheta, quia sicut [venter] cibis, ita cor sensibus pascitur (0669A)et repletur: et expavit venter meus a voce obsecrationis labiorum meorum. Si intellectus cordis fuderat ori vocem, labiis dederat verba, cur vota sua, cur desideria sua, cur . . . . . ex hoc est exhortaturus? Expavit quia non suggestione sui cordis, sed divini Spiritus loquebatur affatu. Audi Paulum dicentem: Misit Deus Spiritum Filii sui in corda nostra clamantem, Abba Pater (Gal. IV, 6); quod cum auditum ad interna transmitteret, tantum se meruisse mirabatur, et interna tota hominis pavebant, merito adjecit: Et intravit tremor in ossa mea, quia ipsius prophetae viscera vexabantur, et subius me, inquit, commota est virtus mea. Quid subtus me? quia unus ipse idemque homo rursus per gratiam jam levatus, jacebat subtus pristinam per naturam, nec virtutem coelestem (0669B)virtus poterat sustinere terrena. Jam fumavit mons Sion cum laturus legem Deus descendit in montem: quid caro faceret, cum descendit Deus in carnem? Carnis gratiam collaturus venit Pater, quia homo Deum, servus Dominum non ferebat. Et quia in verbis suis fidelis est qui dixit, aperi os tuum, et implebo illud (Ps. LXXX, 11); aperite nunc ora vestra, ut ipse ea tali prece, tali repleat et clamore. Ubi sunt, qui de Dei promissione diffidunt? Ecce quam cito est fidei remunerata confessio; mox ut Deum unici Filii confessus es Patrem, tu ipse es Dei Patris adoptatus in filium, ut esses coeli haeres, qui paradisi exsul habebaris et terrae. Et ideo nunc vocas: Pater noster qui es in coelis. Quia fuit tibi quondam Pater, qui te resolvit in limum, qui te ad claustra duxit et pertraxit inferni. (0669C)Terram nesciat, amorem carnis ignoret, patrem pulveris non requirat, nihil in se vitii licere permittat, qui a Deo Patre coelestem repetit ad naturam, ut qui se Dei filium credit actu, vita, moribus, honestate tanto generi respondeat, ne iterum ad terrena descendens, ad ipsam tanti genitoris tendat injuriam.
Sanctificetur nomen tuum. Si nomen Christi caecis visum, cursum claudis, defessis vario languore sanitatem, mortuis vitam, teque ipsum, homo, totamque sanctificat creaturam, quemadmodum tu ipsius nominis oras et expostulas sanctitatem? Quia ab Christo vocatus es Christianus, et ideo supplicas ut praerogativa tanti nominis meritis in te subsequentibus roboretur.
Adveniat regnum tuum. Devotionem mandat, exigit (0669D)desideria, vota perquirit ipse, qui adventus sui vitam in sua continet potestate. Fidelis est ille miles, qui regis sui praesentiam sitit, et tot regni expetit et concupiscit triumphos. Sed hic petis ut tibi et in te adveniat regnaturus, in quo diabolus arcem, mors imperium, diu infernus gessit et tenuit potestatem. Oremus ergo, charissimi, ut Christus semper suo regnet in milite, ut miles semper suo triumphet in rege.
(0670A)Fiat voluntas tua sicut in coelo et in terra. Beatus dies ille qui terrenorum jungit, sociat et exaequat coelestibus voluntatem, ut inter dispares substantias una eademque fiat voluntas. Haec est fida pax, inconcussa concordia, gratia perseverans, quia unius Domini ordinem naturam, familia per diversa voluntatum sita, una eademque reperitur et sensu.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Post coeleste regnum panem quis postulet temporalem? sed quotidianum. Et inde vult nos in sacramento sui corporis panis viaticum postulare: unde ex hoc ad perpetuum diem, et ipsam Christi perveniamus ad mensam, ut unde hic gustum sumpsimus, inde plenitudinem cibi totasque satietates capiamus.
Et dimitte nobis debita nostra sicut et nos dimittimus (0670B)debitoribus nostris. Qui sic petit (et) debita non relaxat, ille se etiam per quod orat accusat, qui sibi tantum donari postulat, remitti tantum, quantum ipse remittit, et donat ad placitum, Deum taliter invitat ad pactum; quantum ipse praestiterit alteri, tantum sibi exigat et ipse praestari. Dimittenda sunt autem, fratres, debita, non pecuniae solum, sed omnium causarum, culparum, criminum quidquid homo incurrere potest. In his tibi cum incurrerit alter, ignosce; fidus peccati sui petit veniam, qui peccanti libenter ignoscit.
Et ne nos inducas in tentationem. Hoc petere multis modis cogimur, fratres, ne fragilitas plus ausa, et de se temere praesumens, nihil virium suarum colligens in conflictu male cauta succumbat; deinde (0670C)offensus Deus tradat tentationibus quos relinquit.
Sed libera nos a malo. Satis de se humiliter sentit, qui ut a malo per Deum liberetur implorat. Signate vos. Intelligite, filioli, quanta perfectorum, quanta fortium gloria sit et potestas, quando tanta virtus in ipso conceptu, tanta majestas aperitur in partu. Nondum natus Patrem vocat, sanctitatem postulat, regnum petit. Dat jura terris, terrenas coelestibus exaequat voluntates, et laboribus pro futuris exigit jam devotus annonam. Panem, inquit, quotidianum da nobis hodie. Beati estis qui coepistis ante pugnam vincere, ante triumphare quam vivere, ante ad Patris gremium, ante ad Patris promptuarium quam matris ad gremium pervenire; ante pastum gregis quam succum lactis invadere totum; ante victoriam (0670D)sonare jubilo, (ante) vagitu respondere, quam cunarum ( . . . . ) vere ut dixit Apostolus infirmum Dei fortius est hominibus (I Cor. I, 15). At quis poterit tanti conceptus referre sacramentum, ubi virgo mater parit orbem quotidie, nec relinquit posteros ad laborem, sed a terreno germine praemittit ad gloriam?
SERMO III. De eadem.
Omnia quae divinitus dicta factaque referuntur, (0671A)sunt miraculo, sunt stupori, sunt pavenda mortalibus, ipsis etiam sunt coelestibus tremenda. Sed nihil ita stupet coelum, pavet terra, expavescit universa creatura, quam quod vos estis hodie nobis dicentibus audituri. Servus Dominum Patrem vocare audet, judicem suum reus nuncupat genitorem, conditio terrena sua se voce adoptat in filium, qui terrena perdidit existimat se Divinitatis haeredem. Sed audemus, quia praesumptio dicentis non est, ubi auctoritas est jubentis. Ipse enim vos hodie dicere voluit, qui nos hodie docuit sic orare. Et quid mirum, si tunc homines Dei consecravit in filios, quando se hominibus dedit et aptavit in filium? Carnis tunc naturam transtulit in divinam, quando deitatem humanam detulit ad naturam. Tunc hominem sibi in coelestibus (0671B)praestitit cohaeredem, quando se participem reddidit terrenorum: aut homini negare quid amoris potuit, quid muneris, quid honoris, qui totum quod erat hominis et peccatum suscepit, et mortem? Aut quomodo hominem in suis prosperis non habebit, qui in adversis homini se fecit esse consortem? Homo, redi ad Deum sic amatus a Deo; et ad ipsius gloriam da totum te, qui se totum propter te ad tuam deduxit injuriam; et voca Patrem fidens, quem tanto amore tuum probas, sentis, intelligis esse genitorem.
Pater noster qui es in coelis. Quod nondum natus Patrem vocat, nemo miretur. Deo nata sunt nascitura, futura facta sunt Deo. Fecit, inquit, quae futura sunt (Eccl. VI, 10). Hinc est quod in utero suum (0671C)Joannes sensit auctorem et exstat nuntius matri qui erat nescius vitae. Hinc est quod Jacob ante legitur bellasse quam nasci, coepit ante triumphare quam vivere. Hinc est quod jam sunt Deo qui sibi adhuc non sunt, quoniam electi estis ante constitutionem mundi. Pater noster qui es in coelis. Non quod ille non sit in terra, sed ut tu per hoc germen esse noveris te coeleste. Et si te filium Dei tu fateris, vive quasi Dei filius, ut actu, vita, virtutibus, tanto possis respondere genitori.
Sanctificetur nomen tuum. Quia a Christo vocatus es Christianus, petis ut praerogativa tanti nominis sanctificetur in te, quia nomen Dei quod per se et sanctum sibi est, aut sanctificetur in nobis nostro actu, aut nostro actu blasphemetur in gentibus.
(0671D)Adveniat regnum tuum. Ipse dicit: Regnum Dei intra vos est (Luc. XVII, 21). Si intra nos est, veniat quid oramus? est in fide, est in spe, est in exspectatione, sed ut veniat jam precamur. Veniat autem nobis, non illi qui semper conregnat Patri suo, semper regnat in Patre, sed veniat nobis: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi (Matth. XXV, 34). Dicimus veniat regnum tuum, ut sic Deus regnet in nobis, quatenus in nobis desinat mors regnare, desinat regnare peccatum. (0672A)Regnavit, inquit, mors ab Adam usque ad Moysem (Rom. V, 14). Et alibi: Non regnet peccatum in vestro mortali corpore (Ibid., 15).
Fiat voluntas tua sicut in coelo et in terra. Nunc in terra multa sunt pro diaboli voluntate, pro saeculi nequitia, pro voluntate carnis. In coelo vero fit nihil praeter Domini voluntatem. Petimus ergo ut interempto diabolo, ut novo saeculo, ut mutato corpore, destructo mortis imperio, ut abolita dominatione peccati, in coelo et in terra, in Deo et hominibus, una Dei et eadem sit voluntas.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Post regnum coeleste, terrenum panem petere non jubemur, prohibente ipso cum dixit: Nolite solliciti esse quid manducetis, aut quid bibatis (Matth. VI, 13). Sed (0672B)quia ipse est panis qui de coelo descendit (Joan. XLI, 50) , petimus et precamur ut ipsum panem, quem quotidie, id est, jugiter sumimus, in aeternitate ad victum corporis mentisque capiamus.
Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Sic dicendo, homo, indulgentiae modum, mensuram veniae statuisti: et tu tibi dedisti, qui a Domino tantum tibi petis, quantum dimiseris ipse conservo. Dimitte ergo delinquenti in te totum, si vis ipse de tuis nihil Domino debere delictis. In altero dimitte tibi, si vis ipse vindicem vitare sententiam.
Et ne nos inducas in tentationem. Deus neminem tentat, sicut scriptum est; sed tentare dicitur, cum contumaciter euntes ad tentationum laqueos delinquit. (0672C)Sic Adam tentatoris incurrit insidias, dum sui praecepta deserit creatoris. Unde autem et a quo tentatur homo prodidit sic dicendo: Sed libera nos a malo; hoc est a diabolo, qui totius mali et auctor est et origo. Diabolus natura fuit coelestis, nunc est nequitia spiritualis, aetate major saeculo, nocendi usu tritus, laedendi arte peritissimus. Unde non tam malus, sed malum dicitur, a quo est omne quod malum est. Hinc est quod propriis viribus homo liberari non potest carnalibus vinculis illigatus. Petendum est ergo nobis ut Deus nos a diabolo liberet, qui Christum terris, ut diabolum vinceret, commodavit. Clamet, clamet homo ad Deum, clamet: Libera nos a malo, ut a tanto malo, solo Christo vincente, liberemur.
(0672D)Pater noster, qui es in coelis. Orandi thema, materiam petendi, supplicandi normam paucissimis in verbis ipse sibi, qui tibi est exorandus, indulsit; ut ex hoc tu petendi sumas sensum, ut intellectum postulandi capias, mensuram colligas impetrandi, et brevi magisterio orandi latissimam capias disciplinam; simul quia ad amoris judicium rex ipse officio functus est advocati, ut preces quibus responsurus erat ipse dictaret. Cunctatio ablata est tota promerendi, quando ipsum se legit in precibus qui (0673A)rogatur. Metus locum non habet, ubi a Patre filius interprete desiderat quae sancta sunt impetrare.
SERMO IV. De eadem.
Fratres charissimi, qui vos donavit credere, ipse vos docuit et orare, et totam petendi formam paucis aptavit in verbis, quia cum Patrem postulat, multa preces filius non laborat. Sicut enim petere cogit necessitas genitum, ita urget charitas dare genitorem. Pater ergo qui sponte praestat, non tam ut petatur, quantum quod petatur ostendit; ut Filius petendo justa placeat, qui potest stulta postulans displicere. Audite Patrem, et vos filios esse jam credite, ut quae petieritis incunctanter impetrare possitis. Quid valeat fides, credulitas quid possit, sit quanta confessio, (0673B)hodie monstratur in nobis. Ecce Trinitatis trina confessio in coelestem sobolem de terrena vos sustulit servitute: ecce fides quae Deum locuta est Patrem, Patrem vobis Deum hodie conquisivit; ecce vox quae confessa est Dei Filium, vos Dei adoptavit in filios; ecce credulitas quae Deum Spiritum proclamavit, de carnis substantia mortali in vitalem Spiritus substantiam vos mutavit. Quis pietatis tantae dignus invenitur assertor? Deus Pater homines dignatur haeredes; Deus Filius non dedignatur servulos cohaeredes; Deus Spiritus carnem consortem divinitati juris ditione suscipit in supernis, Apostolo probante cum dicit: Aut nescitis quia angelos judicabimus (I Cor. VI, 3)? Vocate ergo Dominum Patrem, vosque, et si nondum natos, jam tamen designatos filios esse jam (0673C)credite, et date operam quatenus sit vobis coelestis vita, sint vobis divini mores, et forma deitatis tota vestra praeferatur in Filium: quia coelestis Pater respondentes generi filios muneribus ditat divinis, degenerantes ad poenalem revocat servitutem.
Pater noster qui es in coelis. Succumberet conscientia servulis, terrena conditio solveretur, nisi nos ad hunc clamorem ipsius Patris auctoritas, ipsius Filii Spiritus excitaret. Misit, ait, Deus Spiritum Filii sui in corda nostra clamantem Abba Pater (Gal. IV, 6). Lassescit mens, caro deficit ad divina, nisi Deus quae fieret jubet, impleat ipse qui jubet. Quando ausa est mortalitas vocare Patrem, nisi modo quando superna virtute homines animantur in terra? Pater noster qui es in coelis. Homo, quid commune cum (0673D)terris tibi, qui confiteris tibi genus esse in coelis? Ergo coelestem vitam monstra in habitatione terrena, quia si quid in se gesserit terrena cogitatio, coelo maculam, coelesti generi intulisti injuriam.
Sanctificetur nomen tuum. Non petimus ut sanctificet nomen suum Deus, quod sanctitate sua totam salvat et sanctificat creaturam. Fratres, hoc nomen est quod supernae potestates pavent, quod tremenda suscipiunt servitute; hoc nomen est quod fugat daemones; (0674A)hoc solum nomen est quod absolvit animas diaboli feritate captivas; hoc nomen est quod mundo perdito dat salutem. Sed petimus ut nomen Dei actu sanctificetur in nobis. Nobis enim bene agentibus benedicitur nomen Dei, nobis male agentibus blasphematur. Audi Apostolum dicentem: Nomen Dei blasphematur in gentibus (Rom. II, 24). Petimus ergo, petimus, ut quantum nomen Dei sanctum est, tantum nos ejus mereamur in nostris moribus sanctitatem.
Veniat regnum tuum. Quasi non semper fuerit, sic regnum Christi ut veniat, nunc rogamus. Et ubi est illud regnum Dei? Intra nos est. Intra nos est fide, sed ut re veniat supplicamus. Fratres, quando diabolus vario nequitiarum genere multimoda arte (0674B)fallendi rerum faciem turbat, sensus hominum moresque confundit, saevit, idolis sacrilegis furit, fallit auguriis, divinatione mentitur, signis decipit, illudit artibus, spectaculis occupat, obsidet vitiis, peccatis vulnerat, criminibus sauciat, desperatione prosternit, Christi regnum prolongat, et absentat a nobis. Petimus ergo ut veniat tempus quo, mali tanti auctore pereunte, mundus totus, creatura tota, totam solius Christi regnet, triumphet ad gloriam, et fiat quod sequitur,
Ut sicut in coelo, ita et in terra. Una Domini voluntas sit terra, coelum, vita Deus, tempus aeternitas, patria requies, census innocentia, honos immortalitas, furia castitas, Deus totum.
Addidit: Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. (0674C)Post paternitatem Dei, post divini nominis sanctitatem, post coeli regnum, quotidianum panem jubemur exposcere. Christus oblivioni non subjacet, Christus mandatis suis contraria non demandat. Ipse dicit: Nolite solliciti esse quid manducetis, aut quid bibatis (Matth. VI, 31). Sed quia est panis qui de coelo descendit, qui legis et gratiae molatus est in forma, qui crucis confectus est in farina, qui crucis confectus passione, qui magno pietatis fermentatus est sacramento, qui conspersionis levamentum sustulit de sepulcro, qui cum divinitatis suae calore conqueretur, ipse clibanum decoxit inferni, qui ad coelestem cibum quotidianus Ecclesiae defertur ad mensam, qui in remissione frangitur peccatorum, qui edentes se perpetuam pascit et enutrit ad vitam; (0674D)hunc panem quotidie nobis dari petimus, donec illo in die perpetuo perfruamur.
Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Homo, penes te est potestas veniae, in te est indulgentia ejus, tu tibi remissionis auctor es constitutus; gratis petis veniam, qui tibi in alio indulgere contemnis. Homo, tu tibi misericordiae factus es ipse mensura; quantum quaeris misericordiam fac tantum.
(0675A)Et ne nos inducas in tentationem. Tentatio est, fratres, specie fallens, quae prosperat in adversis, adversa occultat in prosperis, humanamque ignorantiam dolosos deducit in lapsus. Petimus ergo ne peccatis impellentibus in tentationum foveas incidamus. Inducere autem Dominus dicitur currentes ad crimina cum relinquit.
Sed libera nos a malo. Hic malum mali designat auctorem, hoc est diabolum. Petimus ergo unum, ut munere hoc a malis omnibus cum malo careamus auctore.
Pater noster qui es in coelis. Nemo cum se filium clamat, manere se miretur in habitu servitutis. Ad divinum germen hodie designatus es, non promptus spem, non rem, noveris consecutum. Audi apostolum: (0675B)Spe salvi estis: spes autem quae videtur non est spes; quod enim videt quis, quid sperat? Si autem quod non videmus speramus, per patientiam exspectamus (Rom. VIII, 24). Hodie adoptionis est dies, hodie promissionis tempus est. Audi, crede, exspecta: crede creditori tuo, qui tibi credidit debitori; exspecta parumper ut veniat, qui te diu sustinuit ut venires; da illi inducias, sed promissori qui tibi quidquid erat debiti jam donavit. Ut qui tu fatigaris spe Dei? fide vivas. Agricola numquam sereret anhelus, si fructum laboris sui de tempore non speraret; viator laborem prolixi itineris non subiret, nisi se ad destinata crederet pervenire; nauta maris non intraret incerta, si lucris sequentibus compensaturum discrimina non pensaret; miles tota juventutis tempora (0675C)non ageret in periculis, si senectutis honores copiosissimos non speraret; filius paternae dominationis tempora non duraret, si se substantiae paternae non speraret haeredem. Et tu si jam filium Dei credis, juxta prophetam: Exspecta, viriliter age, et confortetur cor tuum, sustine Dominum (Psal. XVI, 20). Exspecta ut haeredem Dei exspectationis fide, et de virtute patientiae consequaris. Audi apostolum: Filii Dei sumus, sed nondum paret quid sumus. Cum apparuerit, similes ei erimus (I Joan. III, 2). Et iterum: Vita nostra absconsa est cum Christo: cum apparuerit Christus vita vestra, et vos apparebitis in gloria (Col. III, 3). Fratres, beati sunt filii Dei, quia et haereditatem omnium rerum possidebunt, et de excessu Patris luctus tempora non videbunt.(0675D)
SERMO V. De eadem.
Quod ego modo cum magno tremore dicturus sum, quod vos estis nunc terribiliter audituri, immo terribiliter vocaturi, stupent angeli, pavescunt supernae virtutes, coelum non capit, sol non videt, terra non sustinet, tota non assequitur creatura. Quid ad haec (0676A)mortale pectus? quid ad haec mens hominis imbecilla? quid ad istud humani sensus angustiae? quid ad haec humanae vocis aura? quid ad istud humana lingua cito tacitura? Hoc Paulus invisibiliter cum vidisset, prodidit non prodendo dicens: Nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus diligentibus se (I Cor. II, 9). Hoc Isaias cum suo vix coepisset auditu, adhuc hominem pervenire posse debet, ad auditum dicens: Domine, quis credit auditui nostro (Isa. LIII, 4)? Hoc Jeremias cum divino concepisset auditu, partus supernorum sensuum sustinebat clamans: Ventrem meum doleo, et sensus cordis mei perturbati sunt (Jerem. IV, 19). Hoc Habacuc divino Spiritus perorabat afflatu cum dicit: Custodivit me, et expavit venter meus a voce obsecrationis (0676B)labiorum meorum, et intravit tremor in ossa mea; et subtus me commota est virtus mea (Habac. III, 16). Elevatus virtute Dei, sensit suam sub se succubuisse virtutem. Longum est super hoc sacramentum pavores prosequi et dinumerare sanctorum; tempus non sinit me dici in hoc timore dinumerari, coelestis partus impetus non potest tardare nascentium. Dico ergo, et vos in utero adhuc penetrali voce compello, provida exhortatione praemoneo, ut antequam videatis matrem, vocetis istius Patrem; ante blandimenta matris, Patris tendatis et festinetis ad regnum; ante Patris perveniatis ad panem, quam matris ad ubera pendeatis. Nec in vos quidquam sibi aut matris necessitas, aut aetatis tempora vindicent, sed in vobis totum divino, Patris totum (0676C)coelestis respondeat et occurrat auctorem.
Pater noster qui es in coelis. Hoc est, quod tremebam proferre, hoc est, quod neque coelestium, neque terrestrium quemquam sinebat servitutis propriae conditio suspicari, coeli et terrae, carnis et Dei repente tantum posse provenire commercium, ut Deus in hominem, homo in Deum, Dominus in servum, servus verteretur in filium, fieretque Divinitatis et humanitatis ineffabili modo una et sempiterna cognatio. Ac Divinitatis erga nos dignatio tanta est, ut scire nequeat quid potissimum mirari debeat creatura, utrum quod se Deus ad nostram deposuit servitutem, an quod nos ad suae divinitatis rapuit dignitatem. Hinc est quod homo, quod et divinitus adoratus tanto nunc suo amore flammatur, quod adhuc (0676D)in utero voce tua se adoptat in filium . . . . . . O vos beatos quibus dominari datum est antequam nasci, ante regnare quam vivere, ante ad Dei Patris gloriam pervenire quam prosapiam propriae vilitatis agnoscere. Ecclesia felix mater, quae vos tales respicit, quae cum virgo permanet, genuisse tantos vos et taliter se miratur.
Olim partus iste praecedentibus designabatur exemplis. (0677A)Hinc est quod Jacob et Esau gemini in utero de primatus honore praeliantur, retardant partus, nec ante lucem cupiunt videre quam vincere. Hinc est quod Joannes exsultat, et ante suo occurrit auctori, genitricis ex utero quam procedat. Et humana pignora sic ante Deo militant quam noscantur parentibus, quam vivant saeculo. Quid mirum, si Ecclesia divina germina, si Deus sua sobole in utero adhuc, quod sit superni germinis jam fatetur: Pater noster qui es in coelis. Stupor insurgit; Christus Dei Patris de pectore matrem vocat, et fatetur in terra; et homo de matris utero Patrem vocat, et confitetur in coelis: Pater noster qui es in coelis. Quo te, homo, repente provexit gratia, quo te rapuit coelestis gratia, quo te rapuit coelestis natura, ut in carne et in (0677B)terra positus adhuc et carnem jam nescires et terram dicendo: Pater noster qui es in coelis. Qui ergo tanti Patris filium confitetur et credit, respondeat vita generi, moribus Patri, et mente atque actu asserat quod coelestem consecutus est per naturam.
Sanctificetur nomen tuum. Cujus utique genus esse coepimus, ejus utique censemur et nomine. Et ideo petimus ut in nobis illius nominis sanctificatio perseveret honor et praerogativa nominis, quod sublimavit sic tanti genitoris celsitudo.
Adveniat regnum tuum. Nos illi petimus cui numquam deest nec defuit regnum, immo qui est sibi ipse regnum, totamque in se regni continet potestatem. Sed quis nos vult ad promissam regni sui gloriam pervenire, monet nos expetere omnibus hoc (0677C)votis, in hoc vult nos totis mentibus inhiare. Quantum namque est temerarius qui discutit, de genere ignarus est qui non audet, aestuat, anhelat, cum promissum intendit et pertendit ad regnum.
Fiat voluntas tua sicut in coelo et in terra. Tunc jam totum est coelum, tunc autem Dei mens una omnibus; tunc in Christo omnes et in omnibus Christus, quando omnes solius Dei sapiunt et faciunt voluntates; tunc omnes unum, immo unus omnes, quando Dei spiritus in omnibus vivit unus.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Sicut in psalmo: Benedictus Dominus die quotidie (Psal. LXVII, 22), ita hic panem nostrum quotidianum da nobis hodie, quotidianum jugem dicimus. Jugis panis ille est, qui de coelo descendit: Ego sum panis qui de (0677D)coelo descendi. Perfectae ergo beatitudinis est ille panis. Hodie, hoc est in praesenti illius panis jam cibo vivere, cujus perpetuitate, quod est quotidie, saginabimur in futurum.
Et dimitte nobis debita nostra sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. De supplicantis pectore veniae fons manat, et ad veniam refluet quidquid pietatis exuberat, et effundet in alterum, quando indulget sibi tantum, quantum alteri condonavit. Dimitte nobis (0678A)debita nostra sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Satis potest homo misericors, qui cum Deo de pietate confligit, cum tantum sibi dari quantum dederit, quantum donaverit, tantum desiderat et donari. Homo, semper in pectore tuo venia, si vis crimina non timere.
Et ne nos inducas in tentationem. Haec interpretatione non indigent, quia tentatio diaboli praevia et amara ministra est. Quamdiu vero hoc fragili continetur in corpore, necessario precatur ut in nos nec tentationi pateat aditus, nec diabolo tribuatur accessus. Sed libera nos a malo: ipse autem Dominus noster Jesus Christus liberet nos a malo et perducat ad omne bonum, qui vivit et regnat Deus modo et semper per infinita saecula saeculorum. Amen.(0678B)
SERMO VI. De verbis Evangelii Matth. XVII: Hoc genus in nullo ejicitur, nisi oratione et jejunio.
Adversus daemonum nequitiam quae nobis Dominus arma ostendit, debemus utique retinere. Hoc, ait, genus in nullo ejicitur, nisi in oratione et jejunio (Matth. XVII, 20). Haec cum plena fide exercentur, pietas est. Pietas autem ad omnia utilis est, promissionem habens vitae praesentis et futurae (I Tim. IV, 8). Inspiciamus ergo utiliter orationis fructus et jejunii, quia ipsa sunt arma adversus improbas cogitationes. Jejunium purgat mentem, sublevat sensum, carnem spiritui subjicit. Jejunium cor facit contribulatum et humiliatum, quod Deus non spernit. Jejunium concupiscentiae nebulas dispergit, libidinum (0678C)ardores exstinguit, castitatis verum lumen accendit. Jejunium verbositatem non amat, divitiarum superfluitatem judicat, superbiam spernit, humilitatem commendat, praestat homini seipsum intelligere quod est, infirmum et fragilem, atque dum ita se intelligit imbecillem, aptius virtute Dei adjutorium quaerit et accipit, quaerit autem per frequentes orationes et obsecrationes. Oratio quidem refectio est jejuniorum, et advocat gratiam Spiritus sancti. Oratio duritiam cordis mollit, austeritatem temperat, jejunium dulcificat. Sicut enim sine potu non est plena refectio, sic et jejunium sine oratione non potest animam perfecte nutrire. Quid est autem oratio nisi ascensio animae de terrestribus ad coelestia, inquisitio supernorum, invisibilium desiderium? Abeat dissensio saecularium (0678D)morum quibus premitur mens humana quotidie. Oratio conjunctio est Spiritui sancto: si tamen in oratione intentus sit animus, sicut clamat propheta: Sitivit in te anima mea, quam multipliciter tibi caro mea (Ps. LXII, 2). Quid autem sitiendum sit, sequitur, ut videat virtutem tuam (Ibid., 3). Credite mihi: si ad videndam plenam virtutem Dei plene sitiat anima humanae substantiae, nec fastidio victa dissimulet, replebitur adipe et pinguedine spirituali: et sitiens illam (0679A)Dei visitationem sensu proprio cum fide clamabit: Adhaesit anima mea post te, suscepit me dextera tua (Ibid., 9). Jejunium tollit inertiam, de animo impedimenta carnalia aufert. Oratio vero perseverans jungit Deo, atque ita gaudens assistere se Domino gloriatur. Adhaerens autem anima Domino, incipit securitatem habere, et libertatem; nec pavores sustinet, nec timores. Suscepto autem tanto patrocinio dexterae Dei, quomodo poterit noceri ab aliqua potestate, sicut scriptum est, quod nemo illud rapit de manu Patris (Joan. X, 19)? Hoc praestat jejunium, hoc praestat oratio.
SERMO VII. De verbis Evangelii Joann. XIV: Pacem meam do vobis, pacem meam relinquo vobis.
(0679B)Domini vox est, fratres charissimi: Pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis (Joan. XIV, 27). De pace dicturi, prius quae pacis sint commoda videamus. Est pax serenitas mentis, tranquillitas animi, simplicitas cordis, amoris vinculum, consortium charitatis. Haec est quae simultates tollit, bella compescit, comprimit iras, superbos calcat, humiles amat, discordes (0680A)sedat, inimicos concordat, cunctis est placita. Non quaerit alienum, nihil deputat suum; docet amare quae odisse non novit. Nescit extolli, nescit inflari. Hanc ergo, qui accepit, teneat; qui perdidit, repetat; qui amisit, exquirat: quoniam qui in eadem non fuerit inventus, abdicatur a Patre, exhaeredatur a Filio, nihilominus a Spiritu sancto alienus efficitur. Respuit enim munus oblatum, qui datae legis contempserit bonum; nec poterit ad haereditatem Domini pervenire, qui testamentum noluerit observare. Non potest concordiam habere cum Christo, qui discors voluerit esse cum Christiano. Contumaciae ergo crimen est quod jubetur contemnere, quod praecipitur nolle, quod imperatur declinare. Quid tibi commune cum discordia, Christiane? quid simultates amas, (0680B)quod auctori pacis placere non potuit? quid exerces inimicitias, quas evadere non potuit nec ille, qui eas primus invenit? Initio namque inimicitias in protoplastum dum serpens exerit, interficitur; dum homini invidet, ipse prosternitur; dum Adam cupit decipere, ipse primitus jugulatur. Quare aut Christi charitatem amplectere, Christiane, aut discordiae auctori de similitudine operum parem te esse cognosce.