Migne Patrologia Latina Tomus 96
Sermones (Auctor incertus (Hildefonsus Toletanus?)), J. P. Migne
SERMO PRIMUS. DE ASSUMPTIONE BEATISSIMAE ET GLORIOSAE VIRGINIS MARIAE. (0239A)
Hodie, dilectissimi fratres, natalitia beatae Mariae celebramus; et jam sinceris vestris meritis ac precibus adjuvemur, quatenus ipsa intervenire dignetur, ut et ego vos solemniter exhortari queam ad profectum salutis vestrae, vosque devote percipere valeatis, ut simul nos omnes in ejus laudibus digni inveniamur. Non enim ab omnipotente Deo tam effectus tantarum rerum quam voluntas requiritur. Et ideo, ut credo, pro bona voluntate, dilectissimi, praestabit vires loquendi, quas imperitia denegat, qui et vobis plenissime gratiam intelligendi dedit, quoniam laeti ad ejus festivitatem devotique celebrandam occurrimus, ante cujus torum olim multitudo coelestis exercitus decantavit: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II, 14). Quapropter sit nobis bona voluntas in affectu, erit pro certo (0239B)Dei adjutorium in proventu, ut et competenter intelligere possimus quam laudamus, et laudare religiose Virginem, cujus hodie solemnia colimus. Ante cujus torum profecto quo puer reclinatur in stabulo, invitant nos, ut dixi, angeli canentes: Gloria in excelsis Deo, ut insinuent vocibus quod idem qui natus est in carne, Deus et homo est. Et quia Deus est, gloria in excelsis, ubi peccatum non est, sed perpetua laus amplior praedicatur; quod autem idem homo, in terris, ubi seditio et bella sunt indesinenter, propter reconciliationem Mediatoris pax hominibus bonae voluntatis nuntiatur, ac sic unus idemque Christus utrumque complectitur. Et ideo sursum in coelis non minuitur gloria superiorum civium, sed augetur; nec deorsum in terris propter discordias frustratur pax hominibus bonae voluntatis, sed praestatur. Propter quod ad hujus cunas infantiae, quas angeli frequentant, invitat nos sanctorum prophetarum chorus, imo et sapientia Dei Patris invitat nos, et Spiritus sanctus: (0239C)Ante torum, inquiunt, hujus Virginis frequentate nobis dulcia cantica dramatis. Dramaton enim, charissimae, genus est carminis, quo genere Cantica Canticorum edita leguntur. En jubemur, ut charitas amplior commendetur, eo genere canendi dulcia cantica in hujus (0240A)honore Virginis frequentare, ubi interdum angeli canentes celebrant laudes, archangelus Gabriel evangelizat, stella occurrens refulget, magi veniunt et adorant, munera deferunt, suisque muneribus prophetant: pastores audiunt et loquuntur; veniunt, vident, et intelligunt Verbum incarnatum, quod Dominus ostendit eis.
Idcirco, dilectissimae, ubi talia et tanta ostenduntur, surgite cum hymnis et canticis spiritualibus psallentes in cordibus vestris Domino, et cum angelis decantate dicentes: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II, 14). Quoniam haec est mater Domini, per quem vita redonatur. Haec est virgo fecunda, multis prophetarum indiciis praedicata. Haec est quae hodierna die, completis omnibus, coelo assumitur, exuitur carne, coelesti gloria vestitur. Haec ex genere Abrahae orta virgo, in cujus semine benedicebantur omnes gentes de tribu Juda. Unde dictum est: Non deficiet princeps de Juda, donec veniat qui mittendus est, et ipse (0240B)erit exspectatio gentium (Gen. XLIX, 10). Ipsa est virga de radice Jesse, de cujus nimirum rursus radice flos ascendit Christus (Isai. XI). Ipsa est Virgo clarissima, stirpe David progenita, cui Deus Pater olim in spiritu: De fructu ventris tui ponam super sedem tuam (Psal. XXXI, 11). Ecce ad quam concurrunt, o filii, omnia eloquia prophetarum, ad quam omnia aenigmata concurrunt Scripturarum, de qua natus est Christus, Deus et homo, pridem in terris, ut ipsa hodie assumpta de corpore renascatur in coelis. Unde et filia Jerusalem esse jure canitur, licet natus sit ex ea qui eam olim fundavit Altissimus (Psal. LXXXVI). Quae revera mater illa coelestis hodie advenit obviam ornata monilibus suis, de qua dicitur: Vidi Jerusalem descendentem de coelo a Deo ornatam auro mundo, et lapidibus pretiosis intextam. Quae profecto hodie decorata ideo descendit, ut reginam mundi, beatam scilicet Mariam, secum eveheret ad sublimia, et collocaret in throno regni; alioquin officiosissime (0240C)praetexta non occurreret, nisi festivitas magna esset.
Propterea, o filii, seu quicunque pueri et puellae, senes cum junioribus, omnes vos moribus festivos praeparate in festivitate tantae Virginis. Producite (0241A)choros laetitiae spiritualis, quatenus docere possitis cantica quae auditis, vel quae canitis. Alias autem, quia non est speciosa laus in ore peccatoris, ad haec festa, donec vos vitiis exuatis, non congruitis. Ipsa igitur stella maris, quam hodie coelum suis recepit sedibus, appellatur, quia secundum verbum Hebraicum Maria ita interpretatur. Hinc agite, dilectissimae, ut lucifer ille qui nescit occasum, oriatur in cordibus vestris, dum in hoc saeculo estis. Nam mare praesens saeculum est, stella autem beata virgo Maria, de qua ortus est ille per quem illuminatur omnis mundus.
Hinc securius accedite ad laudem Virginis, et illuminamini, quoniam ipsa est per quam vera lux in mare hujus saeculi refulsit. Ipsa est ancilla Domini, juxta quod ait ipsa post ineffabilia Gabrielis promissa: Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum (Luc. I, 38). Quapropter discite, charissimae, humiliari, discite mites esse, quoniam haec (0241B)est sola virtus, quam in se Dominum respexisse praecipue gloriatur, ut et vos ex eadem humilitate gloriari possitis; nam et ipsa regina nostri orbis dicitur. Agite cum ea, ut regnare valeatis, ubi exaltantur humiles, et dejiciuntur superbi; ubi dominantur mites, et servituti rediguntur obnoxii, qui ad praesens elevantur, elati. Ecce jam beatam illam dicunt omnes generationes saeculorum, quae se dudum tantis insignivit virtutibus, ita ut et sponsa jure dicatur, ac mater sui creatoris.
Ante cujus torum, quaeso, rursus ad exsequias non threnos doloris, non lamenta fletus, sed carmina Deo dulcia modulate vocibus, quoniam hodie jam laeta pervenit ad regis thalamum. Pervenit itaque puerpera, ubi angelorum melliflua indesinenter sonant organa, ubi hinc inde hymnidici sanctorum vicissim cantica nuptiarum alternant chori, ubi epitalamia sponsi et sponsae suis suavia redduntur melodiis. Ad quas itaque nuptias hodie beata Dei genitrix cum gaudio introivit, quae fuit olim conditoris (0241C)templum, Spiritus sancti sacrarium; sacrarium, inquam, Dei, quia omnes thesauri sapientiae et scientiae in ejus utero sunt reconditi (Coloss. II, 3), quo et Verbum caro factum est, in quo habitat omnis plenitudo divinitatis (Ibid., 9). Sed tamen longe aliter Christus templum Verbi, aliter beata Virgo, quia uterus Virginis ac si hospitium fuit, ex quo Christus Deus ad nos, quasi sponsus de thalamo suo, potentia fortis ut gigas, exiit. Porro Christus Deus et homo, unus mediator Dei et hominum fuit (I Tim. II, 5): non alter Deus, alter homo, ut templum et Verbum duo essent; sed unus idemque Christus Jesus. Qui dum resolvitur in mortem, Deus in suo homine, cum sit immortalis, propter unitatem subsistentiae mortuus praedicatur; ac per hoc non alius qui templum, alius qui Verbum, sed Verbum et templum unus est Christus. Et quia unus idemque, nec in passione dividi potest secundum substantiam, nec in majestate.
(0241D)Sic et Dei genitrix speciosa praedicatur, velut columba, pulchra ut luna, electa ut sol (Cant. VI, 9); quia columba illa, quae super Christum mansit, eam totam repleverat; idcirco ob hanc speciem decoris non immerito formositate virtutum speciosa laudatur. Pulchra ut luna; quinimo pulchrior quam luna, quia in ejus specie gens omnium Ecclesiarum resplendet, (0242A)quae sole justitiae illustratur, ut caliginem praesentis vitae destruere possit, et ad ea pertinere nos omnes faciat, quo beata Virgo pervenit, ubi nullum jam patitur defectum luminis, quia laborum ejus et gratiae gloriosus est fructus. Ideo, dilectissimi, imitamini illam, dum vacat et tempus est, quam collaudant omnes sancti et diligunt, quae hodie processit electa de terris ad coelum, electa ut sol. Et ecce in perpetuum clarior sole, coronata triumphat ante Dominum. In qua nimirum Virgine olim quasi in sole posuit rex tabernaculum suum (Psal. XVIII, 6), ac processit sponsus ad nos de thalamo suo, rex virtutum, rex gloriae, ut omnes regnent per eum.
O quam pulchra est, admirabilis, casta generatio cum claritate (Sap. IV, 1)! Quod si praeclara est in virginibus, et praeclara cum praeconio bonae famae, multo magis in Dei genitrice Maria, quae virgo permansit, et fecunda mater: cujus sane memoria inclyta (0242B)virtutum apud Deum et homines immortalis regnat. Qua de causa, filii, imitamini illam, et desiderate illam, quae hodie jam ornata thalamo, sponsa et conjux, mater et virgo, introivit ad nuptias. Introivit itaque integre sigillata signo pudoris, quia et virginitas atque castitas omnis insignitur apud Deum, ut accepta sit et probabilis. Qui autem imitantur illam, erunt ex parte ejus; et beata quae nescierit torum in delicto, habebit fructum in respectione animarum sanctarum (Sap. III, 13).
Unde quaeso vos, o filii, imitamini signaculum fidei vestrae, beatam Mariam, quam, velut ignis ferrum, Spiritus sanctus totam decoxit, incanduit, et ignivit, ita ut in ea non nisi Spiritus sancti flamma videatur, nec sentiatur nisi tantum ignis amoris Dei. Haec namque est hortus conclusus ille deliciarum, fons signatus (Cant. IV, 12), puteus aquarum viventium, reparatio vitae, janua coeli, decus mulierum, fastigium omnium virginum, quae ut cedrus Libani quotidie in terris multiplicatur, dilataturque ramis, et (0242C)in coelo radicibus, ut crescat amplius, solidatur. Exaltatur ut palma, floret velut oliva speciosa in campis, et fructificabit in domo Dei in aeternum (Eccli. XXIV, 17-19). In qua nimirum domo hodie laeta introivit, et sequuntur eam omnium electorum animae, quae sunt ex parte illius. O! si permitteretur nobis scire quae illius vitae gaudia ad quae intravit hodie, quae illa florentis paradisi amoena, quae illa societas angelorum, quantus famulatus coelorum, et sanctarum animarum numerus exsultans occurrit! quanta illi hodie monstrata sunt secretorum arcana, quam ineffabilia sunt gaudia reserata! Non dico explicare verbis, saltem quis nec digne cogitare poterit quae nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt.
Idcirco, filii, perpendite Matrem Domini, quae quasi vitis fructificavit suavitatem odoris, et protulit cunctis gentibus fructus honestatis et gratiae (Eccli. XXIV, 23). Floruit ut mater honorificata, ut mater (0242D)pulchrae dilectionis et timoris, ut mater agnitionis Dei et spei, in qua gratia omnis spes vitae et virtutis (Ibid., 24-26), et quae sola refulsit virgo sancta inter filias, ac si lilium inter spinas. Virgo prudens, virgo pudicissima, virgo pulcherrima, et fecunda: corpore decora atque integra, animo fulgida, fide perspicua, vitae praeclara, amore virginitatis devota, (0243A)in omni obedientia virtutum parata, et in ministerio sibi credito cautissima: cujus animam in passione Christi pertransivit gladius, et in cunctis angustiis decoxit fervor divini amoris. Ipsa est ergo quae a prophetis est praedicata, et a philosophis etiam praedicata, ab archangelo salutata, a Spiritu sancto fecundata, et ab eodem obumbrata. Virilis seminis ignara, prole fecundata, virgo innupta, in filio glorificata, quae fide concepit, et cum gaudio peperit. Virgo siquidem ante partum, virgo in partu, et virgo post partum: quem totus itaque non capit orbis, in ejus se clausit viscera Deus factus homo. Qui coelum et terram adimplet, cui coelum thronus est, terra autem scabellum pedum ejus (Isai. LXVI, 1), qui palmo coelos tenet, et appendit tribus digitis molem terrae, ac pugillo concludit (Isai. XL, 12), hunc Virgo sancta pannis involvit, et in praesepio reclinavit (Luc. II, 7). Ergo qui cuncta pascit coelestia et terrestria, simul et regit, hunc sacratissima Virgo lacte carnis (0243B)aluit et nutrivit: ad cujus deinde nutum universa reguntur, sub ejus disciplina vel arbitrio infans Deus versatur; et, quod mirabilius est, defensor omnium et creator quasi profugus in Aegyptum fugit (Matth. II, 14). Quid plura? qui cuncta quasi in statera suspensa tenet, cruce suspenditur; super quem beata Virgo multum doluit, multumque perpessa est, et gladio passionis Christi vulnerata in anima teloque transfixa.
O sanctissima omnium feminarum, quae cum Deo tale tantumque contubernium habuit in terris! Et ecce hodie exaltatur apud eum quem genuit, ut permaneat sine fine gloriosa in coelis. Quae cum apostolis degens vixit, et quandiu simul fuere, unanimiter in oratione permansit, conferens cum iisdem, donec omnia complerentur mysteria repromissionis Christi, et ipsi longe lateque causa praedicationis dispergerentur (Act. I, 14). Deinceps vero quam feliciter sub praesidio angelorum et Joannis diligentia fuit! O inclyta Virgo! ecce remoraris in terris, quae filium (0243C)tuum Redemptorem nostrum Jesum Christum praemittis ad coelos, beatius atque felicius et tu angelis commeantibus penetras gloriosa. Secura igitur ac gaudens jam peragis, quia eumdem filium tuum Dominum nostrum jam divinitatis gloria consedere ad dexteram Patris non ignoras. Unde quam beatissima et laudabilis diei hujus celebratio recte colitur, in qua Virgo mirabilis cum laudibus coelestis militiae intra polorum aulam una cum ingenti triumpho excipitur? Ex cujus nimirum carne Dominus Jesus Verbum caro efficitur, qui cunctis in se credentibus januas paradisi aperire dignatus est. Qui matrem secum in throno regni collocavit, et in immortalitatis gloriam eam transposuit, ac super choros angelorum supersolemniter evexit.
Quapropter, dilectissimae, solemnitatem hujus diei dignanter celebrate, de qua exsulant angeli, laetantur archangeli, de qua gaudet omnis illa coelestis Jerusalem, civitas gloriosa. O! si permitteretur nobis (0243D)scire quanta jucunditas, vel quanta ineffabilis laetitia illic est, vel quanta exsultatio animarum sanctarum de visione tantae claritatis; quantus famulatus beatorum spirituum, quantusque numerus angelorum hodie genitrici Verbi Dei gratulabundus occurrit, ad quanta vel qualia gaudia feliciter hodie intravit, quae profecto nec oculus vidit, nec auris audivit! Sunt enim invisibilia, atque ineffabilia quae percepit, et, ut jam dictum est, filium suum Dominum Jesum Christum, quem pendentem in cruce olim doluerat, multumque perdoluerat, super omnia elevatum in dextera patris regnantem jam conspicit. Quem gaudens adorat omnis ordo coelorum, cui venerantes inhaerent, et inhaerentes immortali Deo immortaliter vivunt. Cui hodie (0244A)laeta canit ipsa eademque beata mater et virgo: Adhaesit anima mea post te: idcirco suscepit me dextera tua (Psal. LXII, 9), nihil enim laetius, nihilque jucundius quam quae ipsa canit: Tenuisti, inquit, manum dexteram meam, et in voluntate tua deduxisti me, et cum gloria suscepisti me (Psal. LXXII, 24). Sed et alibi: Quid enim mihi est in coelo, et absque te quid volui super terram (Ibid., 25)? Ac si dicat: Nihil nisi te unicum Dominum ut viderem, quam amavi, quem colui, quem cupivi, quem toto corde diu quaesivi, ut es. Et ecce jam video, jamque teneo, cui me olim tota devotione commisi, nec dimittam quem amavi. Et quia jam prae amore defecit cor meum et caro mea, ideo, tu Deus cordis mei, deinceps pars mea in aeternum eris (Ibid., 26). Porro ad sodales conversa, forte et ad reliquos gratulabunda sanctos hodie inquit: Sicut audivimus, o dilectissimi, ita jam videmus in civitate Domini virtutum, in civitate Dei nostri, quem Deus fundavit in aeternum. De qua nimirum (0244B)nobis dudum gloriosa dicebantur, jam conspicimus et fruimur plenissimo charitatis intuitu.
Igitur pro talibus et hujuscemodi gaudiis, quibus exsultant cum ea sancti in gloria, et laetantur in cubilibus suis (Psal. CXLIX, 5), laetemur et nos, charissimae, in spe filiorum Dei, et ad ea imploremus suffragiis eorum pertingere, ad quae illos pervenisse cum beata Virgine credimus corde ad justitiam, et ore profitemur ad salutem, quia tunc veri laudatores sumus, si ea sectamur quae et ipsi sectati sunt, et ad eam fidem, quae per dilectionem est, festinemus venire quantocius. Alioquin incaute vani inspectores sumus et laudatores improbi, cum ipsi coronantur et accipiunt palmas, eo quod in agone legitime certaverint, si non et ipsi pro modulo nostro digne ad ea pertingere laboramus. Qui enim dicit se in Christo manere, debet, sicut ille ambulavit, et ipse ambulare (I Joan. II, 6).
Propterea, ut saepe dictum est, imitamini matrem Domini, quae vobis sponsum genuit immortalem; imitamini (0244C)et sanctos, quorum exempla, favente Deo, plurima leguntur. Sequimini sponsum, et festinate ingredi, quo hodie ingressa est beata Virgo ad aeternas nuptias. Praeparate lampades vestras, ut cum venerit sponsus, et pulsaverit, vos vigilantes inveniat, quia beati sunt servi illi quos, cum venerit Dominus, invenerit praeparatos ac pervigiles (Luc. XII, 37), sicuti hodie hanc vigilantem invenit. Hodie namque nimis laeta meruit audire illud de Canticis: Surge, veni, proxima mea, sponsa mea, columba mea, immaculata mea; quoniam ecce hiems transiit, pluvia abiit et recessit (Cant. II, 10, 11). Cui forte illa laeta respondit propter adventum supernorum civium: Flores apparuerunt in terra nostra, quia tempus putationis advenit (Ibid., 12). Ac deinde: Credo videre bona Domini in terra viventium (Psal. XXVI, 13); bona siquidem olim sanctis repromissa, bona quae sunt in Christo Jesu, quem genui, quem alui et nutrivi, ad quem longe diu sitivit anima mea venire ad (0244D)Deum fontem vivum (Psal. XLI, 3), et ecce hodie tandem aliquando gaudens vocata venio, et parebo ante faciem Dei. Unde paratum, inquit, cor meum Deus, paratum cor meum, cantabo et psallam in gloria mea (Psal. CVII, 2). Ac si patenter dicat: Cantabo et psallam in Christo, qui est gloria mea, quem dedisti mihi filium, ex quo non solum gloria amplior, verum et omnibus adoptio praestatur. Ideo jam laeta, jam secura, convertere, anima mea, in requiem tuam, quia Dominus benefecit tibi; unde placebo ei in regione vivorum (Psal. CXIV, 9). Beata igitur nimium et felix virginitas, quae talibus tantisque in extremo decoratur donis, et tantis coacervata virtutibus exaltatur, ita ut cum jubilo istud Davidicum hodie jucundans (0245A)decantet: Quam dilecta tabernacula tua, Domine virtutum, concupiscit et deficit anima mea in atria Domini (Psal. LXXXIII, 2, 3). Ac si patenter dicat: Cor meum et caro mea exsultaverunt prius in Deum vivum, dum eum in carne parerem, dum lactarem, dum nutrirem, dumque ad incrementa perducerem; nunc autem ipse est rex meus, et Deus meus, quem genui, et fide credidi, corde desideravi.
Quapropter et vos, o filiae, facite voluntatem Patris, ut sorores Christi et matres sitis, sicut ipse ait: Quicunque fecerit voluntatem Patris mei, qui in coelis est, ipse meus frater et soror et mater est (Matth. XII, 50). Facite ergo voluntatem Patris mei. Quia jam sponsae estis, amate sponsum cui vos vovistis; et quia filiae per adoptionem estis, sorores vos cognoscat summi regis Filius. Sed ne forte inde aliqua vestrum magis lascivire velit, quia altum nomen est quod quaesistis, meminisse decet quia ejus sanguine magno pro dote emptae (0245B)estis. Et ideo, juxta Apostolum: Glorificate et portate Deum in corpore vestro (I Cor. VI, 20). Imitamini sponsum, et amate, quia sponsae estis. Imitamini matrem Virginem et sanctos omnes quos laudatis, quoniam non tantum illis nostra prodest laudatio, quantum nobis eorum imitatio. Unde sponso magis placet imitator devotus, quam laudator otiosus. Tamen vera laudatio imitatio est operis. Nam vere laudare Deum et sanctos in ipsum, jam opus virtutis est, dum proficit mens, et accenditur igne divini amoris, solidaturque fundamento verae humilitatis. Qua profecto humilitate in Christo beata mater Virgo fundata post omnia sibi divinitus repromissa: Ecce, inquit, ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum (Luc. I, 38). Hinc quoque ipsa in cantico: Quia respexit humilitatem ancillae suae, ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes (Ibid., 48). Felix igitur et beata mens, quae inter virtutes eximias et donorum exuberantiam (0245C)tantum se humiliavit, quoniam Dominus humilia respexit in coelo et in terra (Psal. CXII, 6), et alta a longe cognoscit. Quod si in coelo humilia requirit inter angelos, quid putatis, o filii, in terris, ubi non nisi cum peccato cinis et vermes sumus?
Idcirco imitamini Matrem Domini, et obedite patribus; humiliamini inter virgineos flores, quia ex gratia Dei sunt pudicitiarum dona muneraque virtutum. Implorate precibus; dicite cum Propheta: Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam (Psal. CXIII, 9). Quotcunque estis, si estis quod vovistis, Dei muneris est, et gratia Redemptoris. Ejus, inquam, sunt dona, cujus hodie mater coelos gloriosa conscendit, et penetravit locum tabernaculi admirabilis usque ad domum Dei in voce exsultationis ac laetitiae, ubi jugiter sonus est epulantis (Psal. XLI, 5, 6). Ergo unde prius cecinerat: Gustate et videte, quoniam suavis est Dominus (0245D)(Psal. XXXIII, 9), inde nunc epulatur cum sanctis omnibus, et laetatur. De qua nimirum fruitione deliciarum Dominus per Isaiam: Ecce, inquit, qui serviunt mihi, et qui comportant illud, bibent in atriis sanctis meis; vos autem sitietis. Ecce qui serviunt mihi laetabuntur; vos vero confundemini. Ecce qui serviunt mihi, exsultabunt prae gaudio; vos vero clamabitis ob dolorem cordis, et propter contritionem spiritus ululabitis (Isai. LXV, 13, 14).
Habetis igitur, filiae, gaudia aeternae vitae, ad quae pervenit hodie beata et intemerata virginitas. Contendite (0246A)et vos intrare per angustam portam (Luc. XIII, 24) ad thalamum Sponsi vestri, cujus dotem et arrhas pro munere accepistis. Satagite ac procurate promereri bona quae vobis sunt repromissa, ut accipiatis cum reliquis, de quibus profecto in psalmo canit quisque fidelis: Unam petii a Domino, hanc requiram (Psal. XXVI, 4), et: Credo videre bona Domini in terra viventium (Ibid., 13). Quae nimirum bona beata virgo Maria hodie laetissima percepit, fruitura sine fine cum angelis: hodie coronatur in regno, quod olim ei praeparatum est una cum sanctis a constitutione mundi; hodie collocatur in throno a dextris Dei, sicut canitur in Psalmis: Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata varietate virtutum (Psal. XLIV, 10).
Hinc, quaeso, cives Jerusalem, quicunque estis viri, quaecunque virgines, quaecunque viduae, pueri vel puellae, venite et videte cum omni puritate cordis, conspicite diligentius Matrem Domini in aethereis sedibus cum corona diadematis renitentem. Venite, (0246B)inquam, mente, fide, devotione, et videte coronatam in die solemnitatis ejus ac laetitiae corona jucunditatis et decoris, qua coronavit eam Dominus sponsus virginum, rex gloriae, ac remunerator omnium bonorum. Venite, quaeso, et videte, quoniam hodie translata est arca testamenti Dei ad superos, exterius inaurata virtutibus, et fabricata interius auro purissimae majestatis; in qua lex testamenti Dei et manna fuit, quae de coelo fluxerat, virga quoque Aaron quae floruerat. De qua nimirum virga David in Psalmis: Emittet Dominus ex Sion (inquit) virgam virtutis tuae (Psal. CIX, 2). Deinde faciens apostrophem ad eamdem, Dominare (inquit) in medio inimicorum tuorum (Ibid.). Quae profecto virga nobis florens attulit fructum salutis pacatissimum, qui ad tempus intra uterum Virginis mysticum germinavit sacramentum. Hinc quoque de ea in Canticis: Umbilicus tuus tornatilis, non indigens poculis; et venter tuus acervus tritici, vallatus liliis (0246C)(Cant. VII, 2), eo quod concinat sibi in omnibus Christi ortus ex Virgine. Vere alvus ille tornatilis fuit, quia in eo sapientia se influxit, quae miscuit in cratere vinum suum, indeficientem cognitionis gratiam habens, et divinitatis suae plenitudinem subministrans; in quo nimirum Virginis utero simul acervus tritici et lilii flores Christi gratia germinant, quoniam et granum tritici Christus erat, et lilium. Granum quidem, secundum quod ait: Amen, amen dico vobis, nisi granum frumenti cadens in terra mortuum fuerit, ipsum solum manet (Joan. XII, 24). Verum quia de uno eodemque grano tritici acervi creverunt frumenti, hinc completum est illud propheticum: Et valles abundabunt frumento (Psal. LXIV, 14), quia granum illud mortuum plurimum fructum attulit. Hoc itaque granum manna fuit, et ideo omnes homines perpetua coelestium munerum messe saturavit. Unde David: Cibavit eos (inquit) ex adipe frumenti, et de petra melle saturavit eos (0246D)(Psal. LXXX, 17). In hoc ergo grano etiam lilium esse testantur divina eloquia. Ego, inquit, flos campi, et lilium convallium (Cant. II, 1). Propter quod uterus ejusdem Virginis per arcam figuratur, quae cuncta sacramentorum arcana in se habuit; habuit enim panem vivum illum qui de coelo descendit (Joan. VI, 51); habuit et legem Testamenti Novi, quia legislatorem genuit, in quo sunt omnes thesauri sapientiae atque scientiae (Coloss. II, 3). Et ideo recte arca sacramentorum Dei virgo Maria fuit, supra quam sane propitiatorium et cherubim (0247A)hinc inde obumbrantia figurantur, quia Mariae nullum extrinsecus obrepsit peccati contagium, sed intus omnis custodia legis et manna fuit, quod est mirabile sacramentum, ac propitiatio humanae salutis. Supra quidem propitiatorium recte positum est, quia ipse propitiatio nostra super omnia est benedictus Deus.
Et ideo, charissimae, sursum corda erigite, quo hodie, ut ita fatear, arca testamenti ab angelis gloriosissime ad sublimia deportatur. Illo mentem figite quo pervenit sexus femineus, et virginitas Domino consecrata, habens supra se illum a quo divinitus de medio cherubim responsa dantur fidelibus, et in quo repropitiatio praestatur recte credentibus. Et ideo quodcunque Deo mente offerre vultis, illuc fide transmittite, illuc vota inferte, inde precibus impetrata reportate, quoniam non aliunde est ex quo Deo Patri placere possitis, nisi in quo Pater totum constituit placitum suum. Hinc rogo de propitiatorio (0247B)vobis quotidie loquentem audite, quia in ipso et ex ipso est summa redemptionis nostrae. Et si qua sunt fide quae offerimus, et totum per eum offeramus, in quo sibi Deus placere decrevit; quoniam aliunde non est unde placere possimus. Hic est, inquit, filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui; ipsum audite (Matth. XVII, 5). Propterea audite ipsum loquentem in Evangelio, audite in Scripturis sacris, in quibus ab initio voluntas Patris per Filium monstratur.
Et quia hodie introducta est arca testamenti Dei in Jerusalem illam coelestem cum gaudio exsultationis, quaeso cum hymnis et canticis devotissime agite diem festum cum omni frequentatione populi. Quod si David una cum omni populo dignum duxit arcam veteris testamenti cum tanto honore prosequi, ut Scriptura testatur, multo religiosius est hanc dignis laudibus commendari. Ait namque sermo divinus, quod ascendit David, et omnis populus cum eo, ut ferrent arcam Dei, super quam (0247C)invocatum est nomen Dei exercituum sedentis super cherubim. Ac deinde David, inquit, et omnis populus ludebant coram Domino omni virtute in canticis, citharis, et psalteriis, tympanis et sistris, cum cymbalis et tubis (II Reg. VI, 2; I Paralip. XIII, 8). Rogo, si in figura officiosissime tanta confertur gloria, quid putas hodie ante beatam Virginem, quando illa in coelestem Jerusalem evehitur, quantus exercitus sanctorum praecucurrit cum hymnis et canticis?
Nec dubium quin illa centum quadraginta quatuor millia, qui in conspectu throni et seniorum sunt, tenentes citharas suas, cecinere cum omni fragore coeli canticum novum, quod nemo potest dicere, nisi ipsi qui hodie festivi veniunt obviam cum citharis suis, ac laeti in suo beatam choro excipiunt Virginem, non qualemcunque, sed unam ex numero prudentum, et primam omnium inter primos, quae vadit post agnum proximior quocunque ierit. Canit autem et ipsa cum eisdem canticum dramatis novum, (0247D)quod nemo nisi eo in choro dicere valet. Habent igitur sancti organa sua in coelestibus, quibus dulcia canant carmina; habent psalteria et tympana; habent et tubas cum cymbalis, et sistris, in quibus personant Deo digne laudes singuli in cordibus suis. Unde una virtutum harmonia Deo quotidie offertur cum jubilo in voce exsultationis ac laetitiae. Quae omnia hodie musici generis cantica sonuerunt fragose in coelis obviam Virgini, tanquam voces citharizantium. Forte occurrit primum ei virginum chorus, inter quas, ut reor, flos purpureus, Tecla scilicet et Caecilia, Agnes quoque atque Perpetua; deinde viduarum (0248A)laudabilis numerus, ubi vadit et Anna filia Phanuelis una cum caeteris omnibus; Sara quoque mater nostra, Rebecca atque Rachel cum pronubis sanctis. Quid plura? cuncti greges universi ordinis hodie laeti eam suscipiunt, Hosanna praecinentes sub dramate jubilationis ante Matrem summi Regis, quae verum fuit templum Dei vivi, et arca testamenti. Ante quam sane arcam in figura Christi regem devotissime nudum saltasse legimus, et post sex passus hostias immolasse. Quod si David gloriam illius quae evacuatur tanto tulit honore, quoniam haec rerum figuratarum gesta sunt; quanto magis arca Dei viventis, de qua natus est Christus, Dei virtus, et Dei sapientia, huc hodie cum laudibus effertur? Illa namque omnia umbra sunt futurorum; in Maria vero manifesta veritas, ante quam Christus rex subsiliendo pertransiit de morte ad vitam, de corruptione ad incorruptionem; sicque Ecclesiam una cum matre reduxit ad superos, quoniam ipsa est Dei (0248B)templum, et arca novi testamenti, in qua verus Deus versatur; non in figura et in aenigmate; sed in veritate pro salute omnium Deus homo immolatur. In cujus profecto sanguine testamentum confirmatum est novum, quod testatus est cum patribus nostris, et reconditum in utero Virginis, inde ad nos usque translatum. Quae nimirum Virgo, ac si arca, hodie de captivitate hujus saeculi angelorum exsequiis glorificata reducitur, non in Jerusalem quam decoxit vel evastavit Chaldaeorum exercitus, sed in illam veram et coelestem, quam fundavit Deus et non homo, collocatur. Unde velim vos diligentius considerare, dilectissimi, cum quantis laudibus prosequi debeamus Dei genitricem, ad coeli palatium procedentem, quam hodie coelestis veneratur exercitus; cui comitantur legiones angelicae; in cujus adventu tripudiat ordo coelorum, et exsultat sanctorum numerus; quia et si gaudium est in coelo super uno peccatore convertente in terris (Luc. XV, 7), multo magis gaudere credendum in coelo de adventu (0248C)et gloria tantae Virginis. Ideo et nos, quaeso, gaudeamus in hymnis et canticis spiritualibus; jubilemus Deo cum exsultatione, qui tantum dilexit nos, ut ipse fieret, propter quod nos sumus, homo. Ac deinde qui eramus filii irae omnes, juxta Apostolum (Ephes. II, 3), fecit filios Dei per gratiam, quod ipse est per naturam.
Quapropter, obsecro, accedite ad tantam gratiam per fidem; indesinenter accedite, et videte visionem magnam cum Moyse, quam vidit in rubo. Videte, inquam, jam completum, et admiramini quod praevidebat ipse tantus patriarcha in spiritu futurum. Alioquin nisi in spiritu videri non potest etiam res gesta, quia visio magna est, quam digne praevidere et annuntiare nemo potest. Unde Moyses ait: Ibo, et pertransibo, et videbo (inquit) visionem hanc magnam (Exod. III, 3). Vere magnam; videbat enim quod arderet rubus silvestris, et non consumebatur, quod erat multum mirabile. Sed longe mirabilius erat, quia Deus (0248D)erat totus in rubo, et angelus vocabatur. Erat quippe visio corporea valde mirabilis, sed longe mirabilius quod intelligebatur in spiritu, quia praesens totus erat in flamma, et quod per flammam futurum monstrabatur, ita ut nec flamma deficeret, nec rubus ignibus consumeretur innocuis. Quo nimirum incombusto manente, virginitatem beatae Mariae conservatam credimus corde, confitemur ore, quoniam Spiritus sanctus, quia Deus ignis consumens est (Deut. IV, 24), totam inflammavit et incanduit, ita ut mater fieret Christi, et templum divinae majestatis. Non enim praebebat calori juncta materies rebus alimenta incendii, (0249A)neque sentiebat frutex damna naturae possessa flammis. Ita et beata virgo Maria, quamvis nemo qui Deum videat, ipso teste, vivere possit (Exod. XXXIII, 20), tamen totam deitatem in se suscipiens per Christum quem genuit, vixit intacta; felicius deinceps virgo et incorrupta permansit. Haec erat visio magna, quam pertransiens Moyses in spiritu praevidebat; unde tremefactus non audebat accedere, quoniam ineffabile erat totum visu quod cernebat. Propterea et vos, sanctimoniales Christi, nolite parvipendere visum intelligentiae, ignem divinitatis, quem resplendere recolitis in Maria, quoniam ipse est Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus Jacob, ut vox de rubo sonuit, qui natus est ex ea. Ergo pluris est res quam completam cernimus, et permanet in salutem, quam figura quae pertransiit ad tempus veritate exhibita. Hinc quoque beatum dicimus Moysen, qui talia a longe et magna futura conspexit; sed beatior Maria, de qua ipsa visio fuit. De qua sane visione prophetarum (0249B)eximius Habacuc tremens factus canit dicens: Domine, audivi auditum tuum, et timui; consideravi opera tua, et expavi (Habac. III, 2). Expavit autem, tale aliquid ut vidit; expavit et Moyses, eo quod incomprehensibile erat homini quod utrique videbant. Paveamus ergo et nos, ne forte pereffluamus a tanto mysterio redemptionis nostrae; et adeamus mente cum fiducia per interventum sacratissimae Virginis usque ad thronum summi Pontificis, ubi pro nobis est hostia ipse, et sacerdos, advocatus, et judex. Et quia minus idonei sumus ad hoc, per ipsam rogemus Christum, cujus hodie festum colimus. Rogemus votis omnibus, imploremus precibus, ut ipsa pro nobis rogare dignetur apud eum quem genuit; quia etsi non sumus tanti meriti ut Moyses, et prophetae, aut apostoli, beati tamen qui non viderunt, et crediderunt (Joan. XX, 29). Credamus ergo et nos, et laudemus quae gesta sunt, visa, et credita, quoniam vera sunt, ut ad ea quae repromissa sunt pertingere valeamus.
Sed quia laudare digne nequimus beatam Virginem, (0249C)quia inferior est ea nostra laus, veneremur et amemus quantum possumus. Adoremus Deum Patrem, ut veri adoratores, ut Salvator ait, in spiritu et veritate, quia Deus Spiritus est, et qui adorant eum, oportet adorare in spiritu (Joan. IV, 23). Alias autem nisi in spiritu non adoratur, nec ei recte servitur. Idcirco egredimini ex iis angustiis carnalibus; exuite vos veterem hominem, et induite novum qui secundum Deum creatus est (Colos. III, 9, 10). Egredimini ex hac dilectione carnali, ne sollicitudo praesentis vitae ac voluptatis suffocet in vobis verbum vitae, quod seminatum est in corde. Peregrinamini magis a corpore, ut cum Deo adesse possitis (II Cor. 5, 6), quoniam qui in carne sunt Deo placere non possunt (Rom. VIII, 8). Vos autem, charissimae, jam in carne non estis, quae carnis opera in vobis mortificatis, sed in spiritu. Quicunque ergo spiritu Dei aguntur, ii filii sunt Dei (Ibid., 14).
Et ideo dilatamini vos, et erigite mentem ad sublimia, (0249D)ut possitis comprehendere ea in quibus Christus sponsus vester in dextera Patris sedet et glorificatur; quatenus ibi adoretis eum in throno ubi est ipse, quia jam extra mundum est, ubi in circuitu throni ejus viginti quatuor seniores sedere leguntur ante conspectum Dei in sedibus suis, et adorant Christum regem viventem in saecula saeculorum, mittentes coronas suas ante pedes ejus, quas ab ipso acceperunt, dicentes: Gratias tibi agimus, Domine Deus omnipotens, qui es, et qui eras, qui accepisti virtutem, et regnasti in saecula saeculorum (Apoc. IV, 4). Ergo ubi adorant hi, et quomodo adorant, quantum fas est mortalibus, etiam in praesentiarum adorare eum oportet, (0250A)quoniam Christus in Patre veritas est, veraxque Pater in Christo vero Filio totus est, qui unus et verus Deus est, qui in Spiritu sancto adoratur, quia Deus Trinitas est, et ipse Deus Trinitas in templo suo, et non in manufactis hominum est (Act. XVII, 24). Templum autem Dei Ecclesia est, sicut Joannes testatur in sua Apocalypsi: Et apertum est, inquit, templum Dei in coelo, et arca testamenti ejus visa est (Apoc. XI, 19). Quae profecto arca non illa Moysi fabricata, sed beata virgo Maria est, quae hinc jam transposita erat; quam beatus Joannes evangelista, testis veritatis, cui commissa est, forte recognoscens venerabiliter affatur. Quia in coelo visa est, monstratur species in genere, sicuti et genus per speciem declaratur. Quoniam beata Maria in templo Dei visa est, scilicet in Ecclesia Dei; Ecclesia vero in ejus virginitatis fructu penitus Domino dedicatur; ac per hoc arca testamenti Dei, ipsa videlicet Dei genitrix, in templo ejus non immerito visa est, quia Ecclesia (0250B)et ipsa Virgo est. Unde Apostolus: Despondi enim vos uni viro, inquit, virginem castam exhibere Christo (II Cor. XI, 2). Et ideo, dilectissimae, illuc mentem dirigite, ubi sponsus vester pro nobis introiit, et beata Virgo visa est, quoniam ibi ejus festivitas recte colitur, ubi Christus est sponsus, et aeternae vitae gaudia celebrantur. Unde, quaeso, egredimini fide, moribus, mente, atque omni desiderio aeternae visionis, actibus et pollutum nolite tangere. Ascendite sursum per contemplationem, et per conversationem bonae vitae, donec apertum est templum Dei in coelo; quatenus ingredi possitis, omnia ubi vobis repromissa bona servantur, et Virgo sancta coelesti jam immortalitate vestitur. In coelestibus namque sint corda vestra erecta, ubi est et thesaurus vester (Matth. VI, 20). Imo idem et thesaurus aeternae haereditatis sit in corde vestro, quatenus quod est in coelo, in vobis sit per fidem. Coronam itaque vestram nemo accipiat alter, donec veniat sponsus (Apoc. 3, 11); (0250C)quin imo vos corona decoris esse possitis in manu Domini per gratiam ejus (Isa. LXII, 3), qui vos ad aeterna vocavit gaudia, Jesus Christus, filius Virginis, Dominus noster, qui cum aeterno Patre una cum Spiritu sancto vivit et regnat Deus per infinita saecula saeculorum. Amen.
EJUSDEM SERMO II. DE EADEM ASSUMPTIONE BEATAE MARIAE SECUNDUS. Inter praecipuas sanctorum festivitates, charissimae, hodierna nobis refulsit insignis et gloriosa genitricis Dei Mariae solemnitas, in qua ipsa beata et venerabilis Virgo assumpta est gloriosissime ad aethereum thalamum, in quo, ut canimus, Rex regum, filius beatae Mariae virginis, stellato, imo ineffabili sedet solio. Ubi millia millium ministrant angelorum, juxta Danielis vaticinium (Dan. VII, 10), et decies centena assistunt millia; quorum cum laudibus et exsequiis gloriosa Dei Genitrix hodie de terra exaltata, et de carne evecta, cum triumpho et exsultatione suscepta est in (0250D)coelo, et collocata in paradiso. Haec est namque sacra et venerabilis solemnitas, fratres, ante mundi constitutionem praescripta et praeordinata; sed hodierna die exsultanter est impleta. Nobis quidem, dilectissimi, hodierna est annua; sed angelis in coelo et supernis civibus est continua et perpetua. Sed quia in praesentiarum nobis continua esse non potest, debet tanto celebrior fieri prae omnibus sanctorum festis, quanto ineffabili utitur privilegio mater Domini Salvatoris et donum possidet perpetuae virginitatis. Quia et si impartit praemia justus judex, Christus Dominus, secundum Apostolum, unicuique juxta opera sua (Rom. II, 6), huic tamen sacratissimae Virgini (0251A)genitrici suae, sicut incomparabile est quod gessit, et ineffabile donum quod percepit, ita et inaestimabile atque incomprehensibile praemium et gloria, non dico inter caeteras sacras virgines, verumetiam ultra omnes sanctos, quam promeruit. Pervenit namque ad coeli palatium beata et gloriosa, ubi Christus sponsus Ecclesiae infra thalamum collocavit eam in dextera majestatis. Ibi siquidem eam assumpsit praecellentissimam inter primos, ubi, juxta David vocem, stat regina in dextris Dei in vestitu deaurato, circumdata varietate (Psal. XLIV, 10). Haec igitur dies est, in qua renata inter filias Jerusalem speciosa resplenduit, in qua gloriosa Dei genitrix quasi aurora processit, et vadit post agnum gloriosior quocumque ille pergit.
Haec namque est, ut dixi, fratres, festivitas hodierna praecipua et venerabilis nobis; sed venerabilior in coelo est angelis et sanctis omnibus, quorum laetitia et gaudium procul dubio ex hujus adimpletur diei exsultatione, quando beata Dei genitrix clarior (0251B)sole refulsit in throno claritatis. Nam Christus, sicut legimus, in sole posuit tabernaculum suum (Psal. XVIII, 6); de quo ipse, ut ita loquar, tabernaculo processit tanquam sponsus de thalamo suo. De quo sane tabernaculo, ac si ex voce genitricis Dei, dicitur: Et qui creavit me, requievit in tabernaculo meo (Eccli. XXIV, 13). Idcirco absque dubio, fratres charissimi, beata Virgo pro tanta gratia, tantique honoris privilegio materno hodie resedit sublimata in throno; quoniam etsi duodecim leguntur throni, in quibus duodecim apostolorum sessurus est numerus, quando Judex omnium, sacratissimae hujus Virginis filius, sedebit in sede majestatis suae cum senatoribus suis (Matth. XIX, 28); non desunt tamen ibidem quam plurimi alii, inter quos in conspectu Dei etiam viginti quatuor dicuntur residere seniores, et adorare ante thronum Dei viventem in saecula saeculorum (Apoc. IV, 10). Sed et Daniel testatur quod throni positi sint, nec eorum tamen explet numerum (Dan. VII, 9). (0251C)Unde liquido constat, dilectissimi, quia thronus beatissimae Virginis, paratus ante mundi constitutionem, hodie celsior glorificatur, et veneratur etiam ab angelis; nec immerito igitur, quoniam et ipsa facta est thronus Dei et thalamus, in cujus utero veniens sapientia Dei Patris, Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I, 14). Quod si anima justi cujuslibet sedes est sapientiae; teste Scriptura (Sap. 7), multo magis hujus anima, fratres charissimi, quam Spiritus sanctus sic implevit, etiam ante conceptionis horam, ut salutaretur ab angelo. Ait enim: Ave, Maria, gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus (Luc. I, 28). Ad quam ita mox ingressus Filius Dei, qui est virtus et sapientia Patris, sic replevit, sicque possedit, ut in ea Verbum caro fieret, et habitaret totus Deus in homine. Et ideo totus in nobis, quia totus Deus in ea fuit; ac per hoc, quem coeli et terra non capiunt, totum concepit Virgo de Spiritu sancto, et peperit pro salute (0251D)mundi Deum et hominem.
Ideo, dilectissimi, cogitate cum omni integritate fidei, cogitate, inquam, animam hujus Virginis, quia commercium tanti muneris non scire digne nec (0252A)cogitare possumus. Idcirco hujus Virginis animam Dominum magnificantem glorificemus (Luc. I, 46), quam hodie paradisus excepit gaudens, quam angeli cum laudibus prosequuntur, quam apostolorum chorus veneratur, quam martyres candidati beatificant, quam sanctorum confessorum stolatus concelebrat numerus, cui hodie sanctarum virginum cum suis palmis victricibus exsultanter occurrit exercitus. Quoniam haec est anima illa beata, per quam auctor vitae ingressus est mundum, per quam omnis maledictio soluta est priorum parentum, et coelestis benedictio in toto venit mundo. Haec est Virgo, in cujus utero omnis Ecclesia subarratur ( sic ), conjuncta Deo foedere sempiterno creditur. Pro talibus et hujuscemodi sacramentis veneranda est, fratres, hodierna festivitas, sic annua, ut semper nobis continua maneat et venerabilis in mente; quoniam post Christum, qui caput est et Deus totius Ecclesiae, haec Virgo gloriosa refulget, etiam super choros, ut cantatur, exaltata angelicos, clarissima inter virgines, candidior inter (0252B)martyres. Quia etsi illi martyrio coronati dealbarunt stolas suas, et candidas eas fecerunt in sanguine Agni (Apoc. VII, 14), nihilominus haec beata et venerabilis Virgo candidior digne praedicatur, eo quod etsi corpora martyrum pro Domino supplicia pertulerunt, nihilominus haec admirabilis Virgo in anima passa, teste Domino, comprobatur. Ait enim Simeon, vel Dominus ad eam: Et tuam ipsius animam pertransibit gladius (Luc. II, 35). Quod si gladius usque ad animam pervenit, quando ad crucem stetit, fugientibus apostolis, cum videret Dominum pendentem (Joan. XIX, 25), etiam plusquam martyr fuit, quia in animo non minus amoris quam moeroris est intus gladio vulnerata. Parata enim stetit, si non deesset manus percussoris. Beata Dei genitrix jure plusquam mater est; quae nimio amore vulnerata testis exstitit Salvatoris, et pro moerore in animo cruciatum sustinuit passionis.
Propterea igitur quia haec virgo et mater ineffabilibus (0252C)est donis in praesentiarum munerata, privilegiis sublimata divinis, credere oportet quod hodie omnimoda coelesti ita illustratur gloria, ut nullus in terris possit digne laudibus venerari. Unde quia quantum debemus eam honorare non possumus, implorandus est Spiritus sanctus, qui eam replevit et ornavit immensis largitatis suae muneribus, implorandus etiam ipse unigenitus Deus, Dei Filius, ut pro modulo infirmitatis nostrae suscipere dignetur laudes utcunque pro ipsa quas offerimus, quia nemo mortalium est qui digne possit hujus sacratissimae Virginis laudes dicere, neque possit mysteria quae in illa completa sunt verbis explicare. Tamen admodum quantum colanda sit, ostendit Gabriel archangelus ad eam missus venerabiliter (Luc. I, 26), dum eam prior salutat ex officio debitae venerationis, et collaudat gratia plenam, quam benedictam praedicat inter omnes mulieres, moxque matrem affuturam Domini indicat. Alioquin, charissimi, nisi esset (0252D)non tantum ultra mulieres, verum etiam meritis ultra homines, tantus archangelus non tantam ei exhiberet salutationis gratiam, nec tales tantasque inferret laudes. Quod si adhuc in carne mortali, etiam ante (0253A)completa mysterii sacramenta, archangelus Dei tantam et exhibuit reverentiam, et attulit laudis praeconia; quid putatis, charissimi, hodie in coelo quantas deferunt laudes, et glorificant Filium Dei, qui natus est ex ea? Haec est namque, dilectissimi, Maria virgo, ob cujus se naturam Christus quam saepe Filium hominis testatur ex Evangelio, ubi ait: Filius hominis venturus est in regno Patris sui (Matth. XVI, 27). Necnon et cum diceret beato Petro una cum caeteris: Quem dicunt homines esse Filium hominis (Ibid., 13)? ac demum ab eis quaereret: Vos autem quem me esse dicitis (Ibid., 16)? ait Petrus pro omnibus: Tu es Christus, Filius Dei vivi; non quod eum negaret filium beatissimae virginis Mariae, quod ait Christus, sed ut demonstraret unum eumdemque Filium hominis esse Filium Dei: quam fidem tam in Petro quam in caeteris apostolis requirebat Dominus. Et ideo, charissimi, veneremur sicut matrem Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi; praedicemus ac si (0253B)matrem Domini, et perpetuam virginem, quae hodie pervenit ad thalamum aeterni regis, ad easdem nuptias quae in utero ejus sunt dedicatae, et pro quibus arrhas accepit sponsa Christi in dotis titulo, et pignus haereditatis aeternae, Spiritum sanctum (Ephes. I, 14).
Sed qui minus idonei sumus de tantis digne loqui aut cogitare mysteriis, redeamus ad ipsius verba beatae Virginis, ad ipsius rudimenta virtutum, quatenus ex ejus tirocinio humilitatis melius disserere valeamus cur demum ad tantae pervenerit celsitudinem claritatis. Ait enim inter caetera: Quia respexit humilitatem ancillae suae, ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes (Luc. I, 48). Hinc, quaeso, fratres mei, audite matrem prophetissam Dei. Prophetissam dico, imo, ut ita dicam, evangelistam. Audite, quaeso, virgines, audiat omnis feminarum ordo humilitatem tantae Virginis; et nolite credere, si non jam completa sunt omnia, quaecunque praedixit per eam, qui ipsam repleverat Spiritus veritatis. Ecce enim, inquit, ex hoc beatam me dicent omnes (0253C)generationes. Ergo quando haec sancta et venerabilis Virgo dicebat, nescio, fratres, vel si paucis in eadem gente Judaeorum nota fuisset; loquebatur tamen cum fide, et praedicabat quae futura noverat. Dicebat autem humilis et ancilla, quae se beatam noverat: Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Quapropter, quaeso, respicite terras quascunque sol suo illustrat lumine, et videte, quoniam nulla jam pene est natio, nullaque gens, quae Christum non credat; et ubicunque Christus colitur et adoratur, venerabilis Dei genitrix Maria, beata et felix, necnon et virgo perpetua praedicatur. Et ideo, fratres, parum est ab uno vel a paucis dici, quod ab omnibus ubique praedicatur et creditur. Hoc itaque est, dilectissimi, quod dico, quia creditur. Et ecce per orbem terrarum ubique in omni gente et in omni lingua beata Maria virgo pronuntiatur, et quot sunt homines, tot habet testes. Verum siquidem dixerim, quia creditur, dum praedicatur. Praedicatur autem, (0253D)quia vere beata creditur esse apud Deum; et nunc fiducialius ubique pronuntiatur, quia vere et fideliter beata creditur.
Tamen quod praedictum est, in omnibus adimpletur, quia in terris beata et gloriosa dicitur, in coelis vero ab omnibus sanctis conspicua collaudatur et praeclara. Inde enim, charissimi, haec festivitas gloriosa, unde illa sublimatur, et beata etiam ab Angelis (0254A)veneratur. Quia respexit, inquit, humilitatem ancillae suae: ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes (Luc. I, 48). Mira et omni devotione plena vox, qua dicitur: Quia respexit humilitatem ancillae suae. Non enim ait: Quia respexit virginitatem meam, aut innocentiam, aut aliam quarumlibet virtutum gratiam; sed solam humilitatem suam respexisse Dominum humiliter fatetur. Mira itaque disciplina virtutis, et admirabilis philosophia. Siquidem mira et circumspecta professio Virginis, ut et veritas panderetur in sermone, et in nullo offenderetur divina virtus, quae magnificabatur in professione. Unde cum audisset omnia quae ab angelo ei deferebantur incomprehensibilia, et credidisset inaudita, necnon etiam et quae ab Elisabeth dicebantur credita: Magnificat, inquit, anima mea Dominum; et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo (Ibid., 46). Deinde intulit: Quia respexit humilitatem ancillae suae; ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. (0254B)Verumtamen in nullo de se praesumpsit, in nullo aliquid de se altum sapit; sed tota in Deo exsultat, totusque spiritus ejus in Deo gaudet, et tota ejus anima Dominum magnificat et collaudat. Nihil sibi attribuit meritorum, nihil sibi de se applaudit; sed solummodo ea quae Dei sunt requirit et sapit. Idcirco in illo tota exsultat, tota gaudet et laetatur; solam sibi vendicat humilitatem ancillae, quae mater veneratur ab angelo Salvatoris. Nec tamen eamdem humilitatem a se aliquid esse dixit, sed quia Altissimus eam respexit, et acceptam sibi fecit, ideo, inquit, beatam me dicent omnes generationes. O mira confessio, et mira humilitas! Confitetur humilitatem, quam solam in se respexisse dicit, qui cuncta respicit, et continuo praedicatur beatitudo ipsius, de qua hodie totus testis est mundus. Quae beata etiam et cum Christo in aeternum regnare creditur, quia completa sunt quae praedixit. Scriptum quippe est: Omnis qui se humiliat exaltabitur (Luc, XIV, 11; XVIII, 14). Exaltata est autem sancta Dei genitrix, non solum quia (0254C)humilis inventa est, verum etiam ineffabiliter gratia repleta est. Quam deprecantes veneramur, et venerantes deprecamur; ut ipsa pro nobis intercedere dignetur apud Dominum nostrum, Dei Filium, quem de se genuit incarnatum, qui cum Deo Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
EJUSDEM SERMO III. DE EADEM ASSUMPTIONE BEATAE MARIAE TERTIUS. Adest nobis, dilectissimi fratres, hodierna festivitas beatae Mariae virginis gloriosa, plena gaudiis et immensis de ascensu ejus repleta muneribus. Illustris quidem pro meritis, sed illustrior valde pro gratia qua illustratur, non tantum beata ipsa virgo, verum etiam per eam omnis Christi Ecclesia. Nec enim gratiam ex meritis gloriosa virginitas promeruit, sed praemia meritorum ex gratia percepit. Et ideo celebritas hodierna inde gloriosior est caeterorum sanctorum natalitiis, quo illustratur beata Virgo et mater (0254D)Domini ineffabilibus divinorum sacramentorum privilegiis; quia inde creverunt merita, unde plenissime referta est gratia. Et ideo apud Dominum quanta pensanda sint ejus merita, vel cogitanda praemia, puto quod nemo est qui ad purum edisserat, nisi qui potest vere perpendere, qualis vel quanta sit ista gratia, qua repletur ipsa, per quam venit in mundum Dei majestas. Idcirco, fratres mei, veneranda est haec (0255A)solemnitas cum omni devotionis obsequio, et venerandum quod canitur etiam super choros exaltata angelorum. Nam nulli hominum unquam concessum est tanti uti privilegio muneris, etiam nec angelo, ut una persona esset in Trinitate, quam de substantia sua genuerit, et esset Deus.
Ideo, quaeso, sileat insipientia carnis, et celebretur digne cum laudibus festivitas matris Domini et Salvatoris nostri, tanto honore dignissima, quantum est veneranda ex gratia, quia ejus honor et gloria, laus et gratiarum actio est Redemptoris. Hodie quippe vocata processit, et immarcessibilem de manu Domini cum palma virginitatis percepit coronam. Hodie in throno regni suscepta est, et resedit. Hodie thalamum intravit, quia simul virgo et sponsa fuit. Hodie siquidem audivit illam vocem blandientis a sede majestatis, qua dicitur: Veni, electa mea, et ponam te super thronum meum, quia concupivit rex speciem tuam. Ad quam sane vocem credimus quod (0255B)gaudens et exsultans soluta est beata illa anima, ac perrexit ad Dominum, ubi facta est ipsa thronus, quae fuerat in carne templum divinitatis. Tanto speciosior prae cunctis et sublimior, quanto et gratia gloriosior refulsit. Haec igitur divina est recompensatio, fratres, de qua dicitur: Omnis qui se humiliat exaltabitur (Luc. XIV, 11; XVIII, 14). Fundata enim erat profunda humilitate, et dilatata in charitate, propterea hodie tam sublimiter est exaltata.
Sed quia celsitudinem et magnificentiam throni perscrutari non possumus, saltem thesauros ejus humilitatis interdum perscrutemur, ut deinceps, ejus intervenientibus meritis, ad gloriam donorum pertingere valeamus. Nam humilitas custos reliquarum virtutum est; et ideo venerabilis Virgo, quia virtutes multas sibi aggregaverat, custodem earum humilitatem in animo ferebat. Quam post perceptam gratiam ampliavit, et confessa est se esse ancillam, quae mater erat Creatoris. Nihil nobilius, fratres, Dei matre invenitur, quae se profitetur ancillam; nihil (0255C)splendidius quam splendor elegit gloriae. Noverat enim beata Virgo quia humilitas Deo semper placet; et ideo ex nuntio cum salutatur, nihil altum de se sapit, nihil praesumit, sed tota humilis ad Deum intendit, cui totum deputat quod est, et quod audit. Quapropter et nos discamus Deo deferre, discamus de nobis humilia sentire semper in omnibus. Discamus humiliari, quia auctor vitae ideo ad nos cum esset altissimus, humilis venit, ut nos humilitatem de se doceret magister veritatis. Quia si quis sine humilitate virtutes congregat, quasi qui in vento pulverem portat. Unde ait ipse in Evangelio: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI, 29). Nec sine causa igitur praecipue mortales et fragiles humilitatem discere jubet, qui etiam in coelis, ubi immortalis regnat inter angelos, humilia requirit. Unde David Propheta ait: Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat, et humilia respicit in coelo et in terra (Psal. CXII, 6)?
(0255D)Quod si ab ipsis angelis in coelo mansuetudo exigitur, quid putatis hic, fratres, ubi superbia regnat, ut humiliemur quantum necesse est nobis? Hinc quoque dictum legimus: Quanto magnus es, humilia te in omnibus (Eccli. III, 20)? quoniam humilem spiritu, sicut Salomon ait, suscipiet gloria (Proverb. XXIX, 23). Hoc quippe noverat beata Dei genitrix, fratres mei, quod ad humilem, et quietum, et trementem sermones suos, respiciat divina dignatio (Isai. LXVI, 2). Idcirco continuo ait ad angelum: Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum (Luc. I, 38). Non enim superbit, sed crescit ex dono devotionis obsequium humilitatis: privilegium augetur in omnibus, sed in nullo subripit arrogantia, quoniam non intumescit ad vanam gloriam, quae (0256A)beatam se praedicat mox futuram propter humilitatis indulgentiam. Ideo non discurrit quia humilis; nam quantum mansuetus est quisque qui jussis obtemperat divinis, tantum immitis qui aut non credit, aut differt obedire quod audit. Jam humiliat se beata Virgo in cunctis, ut totam suscipiat in se gratiam largitoris; quia quod per partes aliis datum est, tota simul venit in ea gratiae plenitudo. Hinc quoque ait evangelista: Et de plenitudine ejus nos omnes accepimus (Joan. I, 6). Magna siquidem gratia, dilectissimi, beatae Mariae virginis magna promeruit praemia aeternae remunerationis, quia multum se humiliavit inter immensa dona, inter divinitatis commercia, hodie a Domino multum exaltatur gloriosa.
Denique ideo Christus humilis ad humilem virginem venit, quam elegit, ut de tam profunda humilitate triumphum erigeret salutis, et exaltaret eam, ut cantavimus, etiam super choros angelicos. Quae nimirum exaltatio privilegium est gratiae. Unde cum (0256B)timore et tremore perfectae dilectionis recolenda sunt haec mystica donorum sacramenta; sicque ex his compensanda est hujus celebritatis gratia. Quapropter aestimate, fratres, qua reverentia, quo devotionis obsequio nos tantis interesse deceat sacramentis. Cui angelus ipse non sine metu sancto, nec sine honore debito, impendit reverentiam evangelizandi. Sentiebat enim angelus in beata Virgine jam specialiter Dominum inesse, et futura noverat divini mysterii sacramenta. Ideo tam reverenter ait: Ave, gratia plena (Luc. I). Deinde attendite quam eximium sit mox quod infert: Dominus tecum. Non enim dixit, Dominus sit tecum, quasi visitandi gratia; sed Dominus tecum, quia in te novo nascendi illabitur sacramento. Sicque totus vadens in salutationem propter maledictionem priorum parentum, magnum detegit benedictionis oraculum. Benedicta tu, inquit, inter omnes mulieres. Quomodo igitur nunc benedicta, charissimi? Ecce de auditu gratia adimpletur, de auditu fides genita, contra fidem credidit. De conceptu (0256C)deferre honorem cognatis didicit, de ortu filii pudor crevit. Aucta est castitas, integritas roborata, virginitas quoque solidata, omnes perseveraverunt virtutes. Extremuit omnia, quae et prima mirabilis ejus refulsit humilitas.
Quae cum omnia ab angelo didicisset, et repleta donis coelestibus fuisset, ait: Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum; quam vocem mox secutus est effectus. Fit itaque gravida mox beata Virgo, quae hodie assumpta est in coelis cum gaudio; fitque sacrarium Spiritus sancti, et consilium Verbi. Quae ideo beata jure dicitur inter omnes mulieres, quia omnes ex ea beatificantur. Collata quippe est gratia et beatitudo in specie, ut diffunderetur in omne genus Ecclesiae. Unde nec immerito beata et venerabilis hodie praecellit in genere totius corporis, quae ultra omnes fecundata est in specie prolis. Interea jure antefertur in coelestibus, quae ita ditata est ac repleta prae omnibus in terris divinis muneribus. (0256D)Quapropter festivitas hodierna celebritas est omnium supernorum civium gratissima, quia ejus est assumptio de corpore, ex qua orta est veritas et justitia, quae de coelo prospexit, in qua omnes justificamur, et exsultant sancti in gloria (Psal. LXXXIV).
Hinc, fratres, quaeso, jungamus vota cum supernis civibus, et juxta modulum infirmitatis nostrae exsequamur laudibus, quoniam quod natum est ex ea, commune est omnium gaudium. Illi siquidem hodie occurrunt laetantes, et suscipiunt eam gaudentes cum hymnis et laudibus; nos prosequamur cum omni devotione cordis, et integritate fidei. Sicque prosequamur, ut ad illa ineffabilia dona, quae percepit beata Dei genitrix, quandoque pertingere valeamus. Forte igitur hodie interrogaverunt quidam sanctorum (0257A)eminus prospicientes, illud de Canticis: Quae est ista quae ascendit per desertum, sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris? Quoniam in ascensu ejus multa flagrabant ornamenta virtutum, incendio divini concremata amoris. Quae ideo quasi virgula fumi, quia ipsa est virga illa de radice Jesse, quae hodie ascendit (Isai. XI). Gracilis quidem et delicata ex aromatibus universi pigmentarii pulveris, sed conflagrata incendio charitatis. Et ideo bene in modum fumi virgulae ex aromatibus, quia facta est tota in holocaustum Dei, quae odoramenta virtutum spargebat de se usque ad coelos; et non qualiacunque, sed universi pulveris pigmentarii. Unde, fratres, admiratio illa angelica non de virginitate sola, quae fuit singularis in Maria, sed de immensitate gratiae venit, quia universae virtutes in ea respergebant ex incendio divini amoris suavitatem odoris, ita ut in ea esset forma, non solum virginum, verum etiam omnium Ecclesiarum Dei. Quoniam virginitas et vita beatae (0257B)Mariae speculum et species fuit totius castitatis, et integritas virtutum, decus pudicitiae, et magisterium valde eximium probitatis. In qua rogo, videant virgines quid vitare, quid corrigere, quid tenere debeant honestatis ( S. Ambr., de Virg. ); quia primus discendi amor, ut ita fatear, nobilitas est magistri. Habetis ergo, virgines, egregii magisterii formam; habetis exemplar in ea perfectae virginitatis. Ecce via, qua pergere debetis; ecce beatitudo et gloria, ad quam pervenire vultis. Illuc indesinenter votis et desiderio anhelare oportet, ut ad ea quandoque feliciter perveniatis.
Verum quia de propagine carnis nulla nobilior Dei matre refulsit, nulla splendidior ea processit, quam splendor paternae gloriae ineffabiliter divinitus illustravit; quam virtus Altissimi obumbravit, ut virgo pareret; quam divina gratia replevit, ut virgo conciperet; quam sapientia Dei Patris prae omnibus elegit, ut placeret; quae corpus Christi sine contagione sui corporis generavit; quae omnes virgultos in (0257C)odorem suavitatis, ardore charitatis Domino concremavit, ut tota holocaustum Deo fieret. Cujus caro et sanguis origo fuit benignissimi Salvatoris, cujus anima templum exstitit in quo factum commercium nostrae redemptionis est. Bona siquidem domus, charissimi, in qua tota simul divinitas illabitur Verbi, in qua sapientia Dei Patris septem sibi columnas erexit, super quam omnis innititur domus, et fabricatur Ecclesia. Quid dicam, fratres mei, quidve loquar de iis rebus mysticis, in quibus omnis humanus sermo silendo et admirando, potiusquam loquendo, crescit, pro quibus angeli gratulantur et decantant: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. I)? Quod si tunc ad partum Virginis talia cantarunt, credimus, dilectissimi, quod hodie dignas concelebrant exsequias, et suscipiunt cum gloria matrem sui Creatoris gaudentes, quam Spiritus sanctus adimplevit, quam sapientia Patris, scilicet Filius Dei, possedit.
(0257D)Unde et nos gratias agamus Creatori nostro, quia donorum ejus privilegia nostra sunt munera, nostraque conspersio, quoniam fermentum quod conspersum est in specie redundavit in genere, donec fermentaretur totum (Luc. XIII). Et factum est unum corpus, unaque conspersio nova, Christus et Ecclesia. Unde necesse est, charissimi, festivitas quae per fidem flagrat in mente, ut habeatur et contempletur ab omnibus in specie; sitque in nostris oculis gloriosa, quae nunc tantum in cordibus resplendet credita, Tunc quippe illa nobis erit festivitas continua et sempiterna, quae nunc est in mente hodierna et diurna, ita ut sit illa jure quae nunc flagrat in fide, anhelat in spe, ut permaneamus; pulsat in charitate, ut ingrediamur ad eam festivitatem in qua est beata et gloriosa Dei genitrix regina hodierna die assumpta per Jesum Christum Dominum nostrum, qui cum Deo Patre, et Spiritu sancto, vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
EJUSDEM SERMO IV. DE ASSUMPTIONE BEATAE MARIAE QUARTUS. (0258A) Fratres dilectissimi, cum aliquid pro amore Creatoris in creatura ejus dignis laudibus praedicatur, aut excolitur, ad Dei procul dubio laudem refertur, qui auctor ipsius creaturarum operis invenitur. Sicuti et in quodam laudabili ac mirabili artificio, quidquid in eo magis laudibus celebratur, ad laudem artificis jure colligitur. Hinc quoque in Propheta scriptum est: Laudate Dominum, inquit, in sanctis ejus. Unde in primis, dilectissimi, gratiae vestrae dignitatem humiliter imploro, ut veniam detis praesumptioni vel imperfectioni meae, qui cum sim tardus ingenio, indoctus eloquio, tamen ex amore ejus, quod in assumptione sanctae Dei genitricis ac semper virginis Mariae matris Domini legitur, more infantium balbutientium susurrare conatus sum, qui se sponte ad hoc ingerunt quod digne explere nequeunt. Sed ab omnipotente (0258B)Domino non tam effectus quam voluntas requiritur, secundum quod scriptum est: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. I).
Est igitur sancta et venerabilis virgo Maria, mater Domini nostri Jesu Christi secundum carnem, ex semine Abrahae orta ex tribu Juda, virga de radice Jesse, clara ex stirpe David, filia Jerusalem, stella maris, ancilla Dei, regina gentium, domina regum, sponsa Domini, mater Christi, Conditoris templum, Spiritus sancti sacrarium, velut columba speciosa, pulchra ut luna, electa ut sol (Cant. IV), signaculum fidei, reparatio Evae, introitus vitae, janua coeli, decus mulierum, caput virginum, hortus conclusus, fons signatus, puteus aquarum viventium. Multiplicatur ut cedrus Libani, florens ut palma, velut oliva fructifera in domo Dei (Psal. LI). Virgo sancta, virgo prudens, et una ex numero prudentium virginum. Virgo pulcherrima, virgo pudica, corpore decora, animo fulgida, fide perspicua, mente praeclara, (0258C)amore virginitatis devota, ad obediendum parata, ministerio sibi credito cauta, in persecutione pacifica, in passione Christi mente compassa est. A prophetis Dei praedicta, a philosophis sanctis praefata, ab archangelo salutata, a Spiritu sancto fecundata, atque ab eodem obumbrata, seminis viri ignara, prole filii fecunda: virgo innupta, ex Filio laeta, fide concipiens, gaudio pariens; virgo ante partum, virgo in partu, virgo post partum. Quem mundus totus non capit, in suo sacro alvo haec Virgo inclusit. Qui mundum pugillo continet, eum beatissima Virgo pannis involvit; et qui praesentia majestatis suae in coelis angelos pascit, Virgo hunc sacra sacrato ubere matris aluit lacte. Et insuper ad cujus arbitrium totus orbis terrarum regitur, hujus gloriosae Virginis uberibus conditor mundi infans nutritur. Et sub cujus defensione proteguntur regna terrarum, cum ipso virgo Maria fugit in Aegyptum. Et qui totum mundum quasi in statera suspensum tenet, in cruce confixum virgo (0258D)Maria cernens aspexit. Qui praesentia majestatis e coelis nunquam defuit, ascendentem etiam in coelum oculis propriis contemplata esse virgo Maria creditur.
O beatissima et sanctissima omnium feminarum Maria! quam feliciter in terris remanes, quae filium tuum, imo et Dominum Redemptoremque nostrum Jesum Christum in coelos praemittis! Imo enim tu multo beatius et felicius coelos penetrans, quia filium tuum in sua gloria sedere ad dexteram Patris non ignoras. O beatissima et gloriosa celebratio noctis hujus! in qua virgo venerabilis Maria cum laudibus coelestis militiae poli aulam cum ineffabili triumpho excipitur; ex cujus carne Dominus Jesus Verbum caro efficitur; quam ad immortalitatis gloriam transmutatam, ac super angelos elevatam nullus fidelium ambigit!
O dilectissimi! si permitteretur scire nobis, quod tamen quia nec mens humana corde concipit, nec (0259A)ore promit, quantus famulatus animarum sanctarum, quae reverentia gaudens sanctorum angelorum spirituum in adventum animae beatae Mariae supernis sedibus impenditur, atque excolitur, cujus Filium Dominum nostrum Jesum Christum super se elevatum, gaudentes cernunt, cernentes inhaerent, inhaerendo immortali immortaliter vivunt! Agite ergo nunc gaudentes quod agitis, celebrate solemniter quod celebratis, et a cordibus vestris pigritiam mali corporis excludite. Quo excluso, animos vestros flamma sancti amoris accendite, voci cantilenae sensum accommodate, sapienter psallite. Et inter haec, ut inserar precibus vestris apud intercessionem beatae Mariae, quam summo cordis desiderio amantes colitis, veniam mihi obsecro, impetretis. Et quia illa mater meruit effici Creatoris nostri, nos mereamur habere illam apud Filium suum, imo et Dominum suum, Redemptoremque nostrum intervenientem et in omnibus auxiliatricem. Et quia illa meruit virtute Altissimi obumbrari, nos mereamur ejus precibus adjuvari, ipso (0259B)adjuvante qui vivit et regnat Deus in unitate Spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen.
EJUSDEM SERMO V. DE ASSUMPTIONE BEATAE MARIAE QUINTUS. In illo tempore. Intravit Jesus in quoddam castellum, et mulier quaedam Martha nomine excepit illum in domum suam. Et reliqua (Luc. X).
Hom. Hildef. de eadem lectione
Congrue satis et convenienter videtur a Patribus fuisse sancitum ut in memoria Dei genitricis recitetur evangelica lectio, quae narrat illas duas mente et carne sorores Dominum Jesum excepisse hospitio. Cui enim illa venienti in mundum templum praeparavit in virtute sacratum, et perpetuae virginitati dedicatum, huic istae, ut Evangelium loquitur, temporalis habitationis praeparaverunt hospitium, et piae humanitatis, ac sincerissimae charitatis praebuerunt (0259C)obsequium. Harum enim vita et actus ita fuerunt mirabiles, et fidelium recordatione celebres, ut duarum vitarum figuram eas recte tenere asserant divinarum litterarum catholici et doctissimi viri. Martha igitur, quae curam domus gerebat, et tanto talique hospiti ea quae necessaria erant praeparabat, activae vitae figuram, ut diximus, praeferebat. Per Mariam vero, quae ad pedes Domini sedens instantissime sermonis ejus audiebat colloquia, vita perspicue praemonstratur contemplativa.
Eia, fratres charissimi, videamus, si Domina nostra, imo Domini nostri et Dei genitrix et semper virgo Maria utramque vitam ad plenum exercuit, et activam laudabilem, quam opere Martha excoluit, et contemplativam optimam, quam Maria audiendo et eligendo obtinuit. Sane sicut dilectum domini Joannem Theologum, de humanis et corporalibus actibus Domini Jesu pauca dixisse, et multa de natura divinitatis ejus, potentia, et majestate dixisse et scripsisse, teste sacratissima serie descriptionis ejus, cognoscimus; (0259D)ita Domini genitricem non adeo fuisse credimus intentam activae conversationi, quoniam se totam contulit divinae speculationi. Non enim ad activam ultra quam matrem Domini decuit, se contraxit; sed toto mentis affectu et desiderio ad vitam se contemplativam erexit. Et ne ex toto esset vitae exsors activae; postquam electa est a Domino, salutata ab angelo, obumbrata a Spiritu sancto, foecundata Dei Verbo, exsurgens de loco, per iter devium et abrupta montium veniens ut deferret amicis actualis vitae laboriosum officium, Zachariae vatis ingreditur domum, Elisabeth salutans cognovit in spiritu in sinum ejus nobile pignus depositum (Luc. I); et in iis paucis, ut diximus, Marthae complevit actum. Si Martha felix (0260A)quae activae vitae praeferebat figuram, quanto magis istae sanctissimae, de quibus loquimur, personae extiterunt felices, quae tantorum gaudiorum et munerum meruerunt fieri compotes? Quae major potest esse felicitas, quam in matre Domini, et ut ita dicam, in aula regali, in aula virginali fecunditas regnet et virginitas? quam cum infecunda et vetusta generat, et parit sterilitas? et cum aetas senectutis et antiquitatis nomen promeruit novae paternitatis? Et ut beatus Hieronymus jucundo sermone prosequitur, Joannes etiam ad introitum Mariae exsultavit et lusit, et per os Virginis audiebat verba Domini, et de utero matris gestiebat in occursum ejus erumpere. Quomodo, quantum, et qualiter officiis et obsequiis speculativae vitae cum altera Maria se subdidit, Gabrielis archangeli profiteatur assertio, sermonis evangelici prosequatur oratio, quia ad haec narranda nostrae parvitatis deficit sermo. Unum profecto scimus, quia omnis ejus vita et actio intenta fuit sermoni dominico. Et sicut de altera Maria dictum est, (0260B)ista optimam partem elegit (Luc. X), quia prima omnium feminarum Deo virginitatem obtulit, et idcirco promeruit, ut Dei Filius angelo nuntiante ex ea corpus nostrae redemptionis susciperet. Diximus enim eam semper intentam fuisse speculationi divinae; sed oportet nos hoc ipsum catholicis verbis astruere.
Ut enim humano usu loquamur, ubi erat corpore quando angelus a Deo mittebatur ad eam? utique in domo parentum. Ubi spiritu? verum, ut diximus, in illo divinae speculationis intuitu. Quid agebat? sine praejudicio alicujus irreprehensibiliter vivens, ut suae professionis proprium erat, orabat, legebat. Quomodo orabat? canticum quod cecinit tympanisans, et exclamans. Quid legebat? forsitan occurrebant ei divinae Scripturae testimonia ad illud ineffabile sacramentum, quod in ea gerebatur, sine dubio pertinentia. Nonne in pignore quod gerebat illud impleri posse credebat Mosaicum: Prophetam, inquit, suscitabit vobis Deus de fratribus vestris, tanquam me (0260C)ipsum audietis (Deut. XVIII, 15)? Et multas alias in aperto cernebat prophetarum sententias, per quas tanti sacramenti atque mysterii praemonstrabatur, et ad liquidum declarabatur veritas. Nonne ad hoc pertinere videbatur illud Jacobi patriarchae testimonium dicentis: Non auferetur sceptrum de Juda, et dux de femore ejus, donec veniat qui mittendus est, et ipse erit exspectatio gentium (Genes. XLIX, 10)? Quid manifestius quam quod ille fatebatur Balaam ariolus, et falsiloquus, Dei nutu veridicus? Orietur, inquit, stella ex Jacob, et exsurget homo de Israel (Num. XXIV, 17). Sciebat enim Dei genitrix in arcem divinae contemplationis assumpta, Davidicis edocta testimoniis, processurum de se Dominum tanquam de thalamo suo sponsum (Psal. XVIII, 6); et ipsum speciosum, ut idem Propheta praecinit, prae filiis hominum (Psal. XLIV, 3). Non enim dubitabat ad se pertinere, Spiritus sancti illustrata lumine, quod Isaiam prophetam recolebat dixisse: Ecce virgo concipiet (0260D)et pariet filium. Et egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet (Isai. VII, 14; XI, 1). Quid apertius? quid jucundius? Et virginem parituram, et virgam de radice Jesse processuram, nobilissimus prophetarum pronuntiat.
Placuit igitur inserere huic nostrae declamatiunculae sententiam psalmi octogesimi sexti, quem ad memoriam Dei genitricis et mysterium dominicae Incarnationis et nativitatis beatus Ambrosius, vir per cuncta laudabilis, et verus assertor fidei catholicae, adeo festive voluit exponere. Et idcirco, ut dixi, sententiam tanti pontificis pauperculo nostro operi apponere volui, ut quod digne non potuit prosequi ingenioli nostri paupertas, sententiae tanti pontificis nobilitet et commendet auctoritas. Ait enim secundum (0261A)antiquam interpretationem jam dictus doctissimus doctor ( Orat. fun. de excessu fratris sui Satyri ): Mater Sion dicet: Homo, et homo natus est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus (Psal. LXXXVI, 5). Matrem autem secundum divinitatem habere non potuit, quia auctor est matris. Ille homo factus est, non divina generatione, sed humana; quique homo factus est, Deus homo natus est. Sed et alibi habes: Puer natus est nobis, et filius datus est nobis (Isai. IX, 6). In puero enim nomen aetatis, in filio est plenitudo divinitatis. Factus est ex matre, natus est ex patre; idem tamen et natus et datus, non divisum, sed unum putes. Unus enim Dei Filius et natus ex Patre, et ortus ex Virgine, distanti ordine, sed in uno concurrente nomine, sicut et praesens lectio docet, quia homo factus est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus. Homo utique corpore altissimus potestate. Etsi Deus et homo diversitate naturae, idem tamen non alter in utroque. Aliud ergo speciale naturae (0261B)suae, aliud nobiscum commune, sed in utroque unus et in utroque perfectus. Non igitur mirandum est quia et Dominum eum et Christum fecit Deus. Fecit ergo Jesum eum utique, qui ex corpore nomen accepit; fecit enim de quo etiam patriarcha David scribit: Mater Sion dicet: Homo et homo factus est in ea. Quasi homo ergo factus, dissimilis utique, non divinitate, sed corpore; nec discretus a Patre, sed exceptus in munere.
Hujus muneris gratiam, angelo nuntiante, virgo Maria Dominum concipiendo promeruit, pariendo obtinuit, et post partum virgo perpetua permanens incorrupta possedit. Ejusdem gratiae muneribus conferta, ut fas est credere, omne tempus Dominicae infantiae, pueritiae, et adolescentiae, cum ipso peregit, et obsequium maternae dilectionis et dulcedinis, ut vera mater humanitatis suae, filio ministravit. Quae fuerunt inter se illorum colloquia, quam dulcia, quam amabilia, quando in matre fulgebat virginitas, et laetabatur fecunditas; in filio apparebat humanitas, (0261C)et latebat divinitas; quantum, vel quale illud erat Deificum ac virginale consortium, non dico nostrum, sed omnium hominum prorsus excedit intellectum. Deinde idem ipse qui erat unigenitus Virginis matris, cum voluit apparere unicus Dei Patris, tempore sui baptismatis hoc ipsum ostendit majestas Trinitatis; cum Pater auditur in voce, Filius videtur in homine, Spiritus sanctus in specie dignatus est apparere colombae (Matth. III, 16, 17). Est enim hujus rei magnitudinis testis magnus prae caeteris homo, nomine Joannes, a Deo missus. Iste vero tantus homo, qui hactenus erat dominicae incarnationis et nativitatis arcanorum mirabiliter conscius cum sanctis, factus est minister mirabilis mysterii hujus.
Nos ergo, fratres, ut corde credamus, et ore confiteamur, tres denominatas, distinctas et discretas personas Patris, et Filii, et Spiritus sancti, unius esse divinitatis, aeternitatis, immensitatis, et gloriae, (0261D)admoneant nos et doceant veritatis veracissima verba prophetarum, et apostolorum, et evangelistarum veridica testimonia. Et ut in tribus personis summa, simplex, aeterna, et incomprehensibilis credatur, confiteatur, et adoretur Trinitas, invitet nos sanctarum Scripturarum sinceritas, et catholicorum Patrum, eorum videlicet fidelis auctoritas nos doceat, in quorum intellectu et scriptis fidei pietas et veritas non vacillat.
Mysterio itaque baptismatis peracto, ac praesentia totius Trinitatis consecrato, Jesu non alieno, sed suo spiritu, et propria voluntate desertum petiit, ubi ad tentandum eum malignus spiritus invenit; qui ipsius virtute superatus, angelis ministrantibus, recessit ab eo confusus (Matth. IV, 1). Postea a beato Joanne (0262A)invenitur, et ob incomparabilem innocentiam ab eo Agnus mundi peccata tollens appellatur (Joan. I, 29). Et ne lumen divinitus accensum sub modio poneretur, exivit ad publicum; et quia totum invenit mundum criminibus et peccatis obnoxium, omnibus medicinae indixit remedium, in suo adventu appropinquare dixit regnum coelorum. Et ut illud Isaiae impleretur vaticinium: Populus qui sedebat in tenebris, vidit lucem magnam; habitantibus in regione umbrae mortis, lux orta est eis (Isai. IX, 2); deinde ipso divinitatis suae lumine praeeunte, ex diversis hujus vitae conversationibus et officiis, ut Evangelia loquuntur (Luc. VI, 13), discipulos vocavit, et ex illis duodecim elegit, quos apostolos vocavit, per quos humano generi salutis iter ostendit. Quorum semper conventui, nobili contubernio semper adhaerebat sanctissima Virgo; cum illis semper habitabat, seseque dominicis conspectibus frequenter praesentari gaudebat.
Eam vero optimam partem, quam soror Marthae (0262B)Maria in specie et figura gerebat, Dei genitrix jure vera firmissime retinebat, et cum apostolis de humanis Christi actibus, ut verius ac specialius cognoscebat, verius ac specialiter conferebat, ut ab ea discerent qualiter arcanum tanti mysterii et ipsi crederent, et lucidius aliis enarrarent, et cum opportunum fuerit, sine omni ambiguitate scriptis mundo transmitterent. Ipsa vero, ut sanctus evangelista Joannes refert (Joan. II, 1), Domini miraculis nonnunquam interfuit; in iis et in caeteris divinitatis ejus operibus et virtutibus, ultra quam dici potest, gloriabatur. Et si Maria (Luc. VII, 37) quondam peccatrix, cui donando peccata erat propitius, intente audiebat verba ex ore ejus; quanto magis haec, quae erat mente et corpore sancta, audiebat ardentius, cujus idem ipse et Dominus erat et filius? caeterum ut Simeonis justi prophetia impleretur dicentis: Tuam ipsius animam pertransibit gladius (Luc. II, 35), tempore dominicae passionis cum dilecto discipulo (0262C)ante crucem stabat (Joan. XIX, 25), et ut verbis dulcissimis utar Ambrosii (Lib. X in Luc. c. 33), piis oculis spectabat, non pignoris mortem, sed mundi salutem, ubi audire meruit: Ecce filius tuus; et dilecto discipulo de ea dictum: Ecce mater tua.
Circa sepulturam vero dominicam, multo magis quam mulieres illas sanctas, quidam dicunt fuisse sollicitam; quorum opinionem, nisi fallor, astruere videtur bonus ille Sedulius poeta evangelicus, orator facundus, scriptor catholicus. Si enim scire volumus quid Dei genitrix post resurrectionem Domini, antequam ipse coelos ascenderet, agebat, sine dubio loca Dominicae nativitatis, passionis, sepulturae, et resurrectionis frequenter circumiens, invisere cupiebat. In eisdem etiam locis lacrymas fundebat, et sanctissimi oris sui oscula dulcissima imprimebat. Deinde admotum sibi refugium, apostolicum videlicet contubernium, pasta intuitu dominicorum locorum cum gaudio remeabat. Credimus eam interfuisse (0262D)gaudiis dominicae ascensionis, et in die sancto Pentecostes cum sanctis apostolis percepisse gratiam Spiritus sancti, quem constat eam plenissime habere ab ipsa conceptione Christi. Si quis vero adhuc studio pietatis vel piae curiositatis affectu indagare voluerit quid post ascensionem Domini egerit, quam sancte et juste vixerit, et cum quibus habitaverit, soli Deo cognitum esse videtur, et Gabrieli archangelo, cui ejus tota causa commissa esse praedicatur a Domino, et angelis sibi collaetantibus, secumque loquentibus, Joanni etiam dilecto Domini discipulo, qui ab ipsa cruce eam suscepit in sua sollicitudine et cura (Joan. XIX, 27); videlicet ut virgo virgini deserviret, et Domini matri rependeret servitutis et dilectionis obsequium, qui eum prae caeteris sua dilectione (0263A)fecerat dignum. Beatissimo etenim Petro apostolorum principi, caeterisque apostolis non incognita fuit ejus purissima vita et actio, sancta quoque et admirabilis et praedicabilis conversatio, quippe quia cum eis semper fuit, ab ipsorum conversionis initio usque ad illum diem in quo unigenitus Dei Filius homo ex ea vera fide genitus, a laboribus hujus vitae illam voluit eripere, et ad gloriam sibi a saeculis praeparatam, ut creditur et praedicatur, super choros angelorum dignatus est elevare.
Hujus diei laetitiam hodie totus mundus concelebrat. Hodie namque ob venerationem assumptionis Dei genitricis angeli laetantur, virgines gratulantur, patriarchae et prophetae Deo laudes referunt, quia praesagia et vaticinia sua per eamdem Dei genitricem completa esse cognoscunt. Apostoli et evangelistae tripudiant, cum in carne Deum venisse, et de Virgine natum vera fide scriptis suis pronuntiant. Gloriantur etiam hodie matres, genitrici Dei sui solemnia (0263B)dignis laudibus celebrantes. Gaudent summi pontifices, confessores, et doctores catholici, dum per eorum doctrinam fideles Dei credunt, et colunt Dei Filium suscepisse quod non erat, et non amisisse quod erat. Et genitricem Dei praedicant virginem peperisse, et post partum virginem exstitisse. Dicam aliquid plus, si audeo, dicam fideli praesumptione, dicam pia temeritate. Totus mundus hodie condigna jubilatione laetatur et gaudet; Tartarus tantummodo ululat, fremit, et submurmurat, quoniam gaudium et laetitia hujus diei claustris infernalibus inclusis aliquod remedium et refrigerium praestat. Non audent, ut opinor, ministri tartarei hodie attingere suos captivos, quos recolunt redemptos illius sanguine, qui pro mundi salute est dignatus nasci de Virgine.
De cujus Virginis meritis et gloriosissima hodierna ejus assumptione divinae legis interpres, sanctus videlicet Hieronymus, et alii egregii doctores, tanta ac talia potuerunt et voluerunt dicere, quibus nos nec (0264A)audemus aliquid nec debemus adjicere. Et qui ad plenum vult cognoscere gloriam solemnitatis hodiernae, sermonem, quem supradictus pater Hieronymus edidit ad sanctam Paulam et ad Eustochium filiam ejus virginem, et ad caeteras virgines, non solum praesentes, sed etiam ad superventuras transmisit, legat. In eodem vero sermone non solum possunt addiscere virgines feminae, sed etiam masculi, quomodo debeant virginum virgini virginaliter ac viriliter militare. Hodie, reverentissimi patres, et charissimi fratres, domini et seniores, matres et sorores, celebremus devotissime beatae Dei genitricis et semper virginis Mariae celeberrimum festum, ut per ejus singulare meritum, et orationes omnium sanctorum, sanctarumque virginum, pium mereamur habere atque propitium Virginis filium, et virginum sponsum, Dominum nostrum Jesum Christum, qui vivit et regnat cum Deo Patre et Spiritu sancto per omnia saecula saeculorum. Amen.
EJUSDEM SERMO VI. DE ASSUMPTIONE BEATAE MARIAE SEXTUS. (0264B) Hodie, fratres charissimi, gloriosa et perpetua virgo Maria, coelos ascendit: hodie de terris et de praesenti saeculo nequam erepta, secura de immarcessibili gloria ad coeli pervenit palatia. Hac, inquam, die meruit exaltari super choros angelorum, quoniam, ut credimus, in dextera Patris sublevata in coelestis regni solio post Christum gloriosa resedit, quae merito Domini templum, Spiritus sancti sacrarium et appellatur et creditur. Haec est illa virgo gloriosa, cujus ineffabile meritum longe ante et figuris legalibus et prophetarum oraculis praenuntiabatur. Nam quid aliud praesignabat virga illa Aaron, quae in tabernaculo Domini posita, tertia die inventa est germinasse, jamque dilatatis foliis eruperant flores, qui turgentibus gemmis in amigdalas deformati sunt? Virga ista sacra est virgo Maria, quae neque sata, neque radicata; sine ullo cultore, tertio die, hoc est, (0265A)tertio saeculi tempore, sancto Spiritu est fecundata, nobisque Deum genuit et hominem Christum: cujus utraque substantia, bene per amigdalam est figurata. Amigdala namque ex carne, osse et nucleo, constat; sic Deus et homo in una persona est Jesus Christus. Et in amigdala quidem caro exterior amarissima est; nucleus vero interior vescentes grata dulcedine reficit. Sic et Christus per humanitatem passionis amaritudinem sensit, per divinitatem impassibilis mansit.
De hac virga Isaias propheta praedixerat: Egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet (Isai. XI, 1). Virgo namque Maria, cujus hodie ad coelos ascensionem colimus, de stirpe David regis, qui filius fuit Jesse, nobilissima prosapia, et regali stemmate exorta processit; et flos de radice ejus ascendit, quia verus ille Nazareus, et flos munditiae Christus per eam, ex ea incarnatus, in mundum venit. Hic est ille flos sacerrimus, qui de seipso in (0265B)epithalamium Ecclesiae loquitur: Ego flos campi, et lilium convallium (Cant. II, 1). Flos enim campi, qui non aratus, nec seritus fuit, quia de Virgine sine virili ministerio natus apparuit. Lilium autem convallium exstitit, quia ad insinuandum humilitatis exemplum, pauperes parentes, de quibus nasceretur, elegit: dignatus pro nobis ipse pauper fieri, ut nos sua potestate divitiarum et divinitatis suae donaret esse participes. Beatus quoque Ezechiel propheta hujus sacrae Virginis se conscium fuisse prophetico spiritu testatur dicens: Vidi portam in domo Domini clausam, et dixit ad me angelus: Porta haec, quam vides, non aperietur. Princeps in ea sedebit, ut comedat panem coram Domino (Ezech. XLIV, 2, 3). Porta namque in domo Domini clausa, virgo est Maria semper intacta. Vir non transiet per eam, quia Joseph non cognovit eam. Clausa fuit in aeternum, quia Maria virgo est ante partum, virgo in partu, et virgo post partum. Princeps in ea sedit, ut comederet panem coram Domino, quia Dei Filius in utero illius (0265C)novem mensium spatio moratus est, indeque egressus, et tanquam sponsus de thalamo suo, ut comederet panem coram Domino, juxta quod ipse dixit: Meus cibus est ut faciam voluntatem ejus qui misit me, Patris (Joan. IV, 34).
Tot igitur et tantis haec sancta virgo et mater Domini prophetarum praenuntiata vaticiniis, hodie ad coelos assumpta est, meritorum fructus, et laborum praemia perceptura. Ascendens namque Dei Filius in coelum, matrem castissimam ad tempus ad hoc dimisit in terris, ut ei locum immortalitatis in aethereis mansionibus praepararet, ut cum eo in perpetuum regnaret. Et haec est praesentis diei solemnitas, in (0266A)qua gloriosa et felix ad coelestem assumpta est thalamum. Quae profecto ejus festivitas tanto excellentior est omnium sanctorum festivitatibus, et incomparabiliter admiranda, quanto et ipsa Dei genitrix caeteris sanctis incomparabilis, magisque habetur mirabilis. Unde et ex persona supernorum civium in ejus ascensione admirans Spiritus sanctus ait in Canticis canticorum: Quae est ista quae ascendit per desertum, sicut virgula fumi (Cant. III, 6)? De deserto enim praesentis saeculi haec virgo hodie ascendit; atque ideo mirabantur animae electorum, quaenam haec esset, quae virtutibus meritorum etiam dignitatem supervinceret angelorum. Quasi virgula autem fumi ex aromatibus ascendit, quia delicata, et divinis extenuata disciplinis, multis virtutum erat repleta odoribus, per quas quotidie se in holocaustum Domino concremabat incendio pii amoris et desiderio charitatis.
Nec diu haec sancta sacratissima Virgo post Domini (0266B)ascensionem in terris potuit remanere, quam desiderabant angeli, coelum etiam et ipsum de ejus ascensione quaerebatur; atque ideo Spiritus sanctus invitabat dicens: Veni, columba mea, immaculata mea; jam enim hiems transiit, imber abiit et recessit (Cant. II, 10, 11). Quodque ardentissime vellet assumere, ostendit crebra ingeminatione inquiens: Veni de Libano, sponsa mea; veni de Libano, veni (Cant. IV, 8). Et pulchre de Libano venire jubetur, hoc est, de candidatione; Libanus enim candidatio interpretatur. Et haec virgo sancta candidata erat virtutibus, et dealbata Spiritus sancti muneribus, columbae lacteae servans simplicitatem, et virginitatis immaculatum candorem; atque ideo sola digna fuit, per quam et ex qua Dei filius, ad reconciliationem humani generis veniens, carnem assumeret. Unde et ei soli angelica illa salutatio conveniens fuit: Ave, Maria, gratia plena (Luc. I, 28). Caeteris enim electis ex parte gratia datur, huic vero Virgini tota se infudit plenitudo gratiae. Quod considerans propheta (0266C)David ait: Descendet, sicut pluvia in vellus (Psal. LXXI, 6). Vellus enim virginitatem praesignat. Sicut enim vellus cum sit de corpore, corporis non subjacet passioni; ita virginitas cum sit in carne, vitia carnis ignorat.
Descendit ergo sicut pluvia in vellus, quia coelestis imber, hoc est unda divinitatis virgineo velleri placido se infudit illapsu, quando Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I, 14). Nec sane illud omittere debemus, quod multi pietatis studio libentissime amplectuntur: eam hodierno die a filio suo Domino Jesu Christo ad coeli corporaliter sublevatam palatia. Quod licet pium sit credere, a nobis (0267A)tamen non debet affirmari, ne videamur dubia pro certis recipere.
Verum enim hoc sit, necne, nos tamen credere convenit eam filio suo in coelestibus conregnare, nosque post Deum in omni veritate confirmare, meritis et precibus praemunire. Si autem vultis scire quid post Domini ascensionem egerit, hoc unum certum est, quia virgo sancta corpore et mente permansit, conversata cum apostolis, donec ipsi per diversas regiones praedicaturi sunt missi. Et licet omnes apostoli eam venerarentur, eique officio dilectionis famularentur, plus tamen et specialius caeteris Joannes usque ad finem vitae dilexit et coluit; quique sibi commissam Virginem virgini accepit in suam, et sic ei, quasi filius matri, assistit et obsecutus est, recordans illud quod a benigno magistro in cruce audierat: Mulier, ecce filius tuus (Joan. XIX, 26).
Hujus igitur sacrosanctae Virginis et matris Domini hodiernam festivitatem spirituali laetitia celebremus, (0267B)quae, sicut Evangelium loquitur, optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea (Luc. X, 42). Quod quamvis historialiter de illa Maria sorore Lazari, ardentissima dilectrice Christi, dictum intelligitur, specialiter tamen beatae Dei genitrici convenire creditur, quae optimam partem elegit, quia ei singulariter datum est matrem esse, et sigillum castitatis non perdere; prolem suscipere, et incorrupta virginitate gaudere. Nam cum sint in Ecclesia tres ordines fidelium, conjugatorum videlicet, continentium, atque virginum, haec sola superexcellenti et incommutabili dono mater potuit esse virgo, servare pudorem, et intactis suis visceribus edere Deum et hominem; unde merito eam Dei confitemur genitricem. Jam ergo ad eam, de qua loquimur, preces et vota vertamus, opem intercessionis ejus poscamus singuli, poscamus omnes. Oremus ut sit protectrix in prosperis, submoveat noxia, suggerat profutura, admittat preces supplicantium intra sacrarium divinitatis, nobisque impetret consortium suae beatitudinis, favente (0267C)et adjuvante Domino nostro, filio ejus Jesu Christo, cui est cum Deo patre imperium et immortalitas per infinita saecula saeculorum. Amen.
EJUSDEM SERMO VII. IN ASSUMPTIONE BEATAE MARIAE SEPTIMUS. Celebritas hodierni diei nos admonet, ut in laude virginis Mariae immorari debeamus, quia revera indignum est ut in die tantae Dei Genitricis laudes Domini nostri sileat lingua carnis. In hac siquidem die competenter beata virgo Maria sponso illi coelesti libere proclamat: Tenuisti manum dexteram meam, et in voluntate tua deduxisti me, et cum gloria assumpsisti me (Psal. LXXII, 24). Hodie, inquam, et ipsa congrue ab sponso audit: Veni, proxima mea, speciosa mea, columba mea, quoniam ecce hiems transiit, pluvia abiit (Cant. II, 10, 11). Ipsaque jam beata respondit: Flores visi sunt in terra nostra: tempus (0267D)sectionis advenit (Ibid., 12). Anima mea exsultabit in Domino, et delectabitur super salutari suo (Psal. XXXIV, 9): Et: In Domino laudabitur anima mea, audiant mansueti et laetentur (Psal. XXXIII, 3); Et: (0268A)Credo videre bona Domini in terra viventium (Psal. XXVI, 13).
Videamus itaque, fratres, quae sit haec Virgo tam sancta, ad quam Spiritus sanctus venire dignatus est; quae tam speciosa, quam Deus elegit sponsam; quae tam casta, ut possit esse virgo post partum. Haec est, inquam, Dei templum, fons ille signatus, et porta Dei clausa. In eam itaque sanctus descendit Spiritus: hanc virtus obumbravit Altissimi, et ex ea potens virtutum Christus egreditur (Luc. I, 35). Haec est immaculata coitu, fecunda partu, virgo castitate; haec concepit virgo, non ex viro, sed de Spiritu sancto; haec perperit, non dolore, sed gaudio; haec nutrivit angelorum et hominum cibum.
Felix certe et omni laude dignissima, quae sine humano semine coelestem saeculo protulit panem, et mundi genuit Salvatorem! O fidei pactum! O fidei secretum! Promittit angelus virgini filium nasciturum: virgo gaudet, cupitque effici mater. Vere (0268B)magnum et salutare mysterium; quae sic peperit, ut mater et virgo possit dici. Lacta, Maria, Creatorem tuum, lacta panem coeli, lacta praemium mundi. Praebe lambenti mamillam, ut ille pro te praebeat percutienti maxillam. Tu illi ut mater temporalem ministra substantiam, ut ipse nobis et tibi vitam tribuat sempiternam. Lacta ergo eum qui fecit te, qui talem fecit te, ut ipse fieret in te. Lacta eum qui fructum fecunditatis tibi dedit conceptus, et decus virginitatis non abstulit natus.
Videte, fratres, quam digne Domino consecrata virginitas famulatur, quam sic amare dignatur, ut una eademque femina, et virgo dici possit, et mater; quam praeferenda gratia, et cunctis saeculis praedicanda, quae sola et genitricis dignitatem obtinuit, et virginalem pudicitiam non amisit. Electa est quae auctorem suum ederet; denique viro inexperta se parituram obstupuit, quae thalamum ignoravit. O quam beata mater ista, quae sine contaminatione concepit, et sine dolore peperit medicinam! Felix, inquam, (0268C)mater, per quam generis nostri vita est reparata, quae de coelo suscepit prolem, et mundi genuit Salvatorem. Haec enim mirabili et ineffabili modo omnium rerum et suum peperit Salvatorem. Electa quippe est virgo integra, cui fecunditas matris daretur; et facta est fecunda mater, in qua virginis integritas servaretur. Si enim cogitemus virginem, quae sine concupiscentia carnis concepit carnem, et sine viro concepit virum, et si voluerimus quaerere rationem, in ipsa nostra inquisitione subcumbimus, cum scriptum sit: Generationem ejus quis enarrabit (Isai. LIII, 8)? Nam et ipsa beata Maria, cujus hodie natalitia celebramus, quem credendo peperit, credendo conceperat.
Denique cum dominicum illi partum angelus nuntiasset, ac illa quippe castitatis conscia divinae dispensationis gratia, angelo respondisse fertur: Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco (Luc. I, 34)? angelus ei placido vultu respondit: Spiritus (0268D)sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi (Ibid., 35). Non expavescas partum, virgo, nec metuas, neque multum sis inexperta formidine. Tantum crede, et concepisti; ama, et peperisti. Spiritus (0269A)enim sanctus superveniet in te, proinde non est quod metuas; et virtus Altissimi obumbrabit tibi, inde est quod gaudeas. Tunc enim sequeretur dolor partum, si praecederet libido conceptum: nunc vero Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi, id est, refrigerabit te sub sua umbra Spiritus idem sanctus, ne in fervore concupiscentiae torrearis. Ideoque quod nascetur ex te sanctum vocabitur Filius Dei. His Maria auditis, jam fidei semine gravida, prius et Christum mente quam ventre concipiens, respondit angelo: Ecce ancilla Domini: fiat mihi secundum verbum tuum (Luc. I, 38). Nec mora, ut assensus Virginis panditur, sponsus immaculatum corpus ingreditur, et qui toto mundo non capitur, puellae innuptae membris infunditur.
Nam audite, fratres, quomodo porta, per quam ingressus est Dominus, semper fuit clausa, quam Ezechiel propheta in visione divina respexit: Converti, (0269B)me, inquit, ad viam portae sanctuarii exterioris, quae respiciebat ad orientem; et haec erat clausa. Et dixit Dominus ad me: Porta haec quam vides, clausa erit, et non aperietur, et vir non transiet per eam, quia Dominus Deus Israel ingredietur et egredietur per eam, et semper erit clausa (Ezech. XLIV, I, 2). Ecce ubi evidenter ostendit nobis quia sancta Maria semper virgo fuit, virgo permansit: virgo ante partum, virgo in partu, et virgo post partum. Concepit, et virgo est; generat, et virgo est; lactat, et virgo est. Mater quippe esse potuit virgo Maria, mulier esse non potuit. Magnum mysterium! magnum donum! magna gratia! Ancilla peperit Dominum, creatura peperit Creatorem. Visceribus fecundis, et genitalibus integris, virgo mater Dominum effudit in terris. Concipiens virgo, pariens virgo, permanens virgo; virgo gravida, virgo fecunda, virgo perpetua. Quid miraris, o homo? Deum sic nasci oportuit, quando dignatus est esse homo. Interea toto affectu ad auxilium beatae Virginis nos conferamus, omnes unanimes (0269C)ejus omni nisu patrocinia imploremus. Et dum nos eam supplici obsequio frequentamus in terris, ipsa nos sedula prece commendare dignetur in coelis apud Dominum Deum nostrum, qui in Trinitate vivit et regnat Deus per infinita saecula saeculorum. Amen.
EJUSDEM SERMO VIII. IN LAUDEM BEATAE VIRGINIS MARIAE. Scientes, fratres dilectissimi, auctori nostro multum nos debere conditos, plus redemptos, redemptionis nostrae commercium veneremur, et illum sacratissimum uterum, ex quo homini Deus unitus apparuit, etsi non honorificamus meritis, saltem celebremus obsequiis; scientes erroris nostri tenebras, partim ejus fulgore respersas, quia quod protoplastorum negligentia primae matris contumax tam arrogantia quam gula perdiderat, hujus sacrae Virginis partus non solum restauravit diruta, sed etiam tribuit sempiterna. Et idcirco cunctis praeconiis veneremur (0269D)auctricem, quae dum auctorem suum concepit, excelsum nobis redemptorem ostendit in saeculo. Et quia ad vicem matris ejus, matris nostrae Ecclesiae forma constituitur, ipsa eam inter procellas saeculi frementes aspiciat, ipsa inter cursus mundiales continua (0270A)oratione confoveat. Neque enim dubium illam quae meruit pro liberandis dare pretium, posse liberatis impartiri suffragium. Nostra inter haec oratio jugis ad Deum dirigatur, ut qui pro honore nominis sui viscera illa quae sanctificavit intravit, nosque sedulitate debita veneramur, prosit nobis ad remedium, quod per eam se nobis dedit in pretium.
Merito beata Maria singulari a nobis praeconio attollitur, quae singulare commercium mundo praebuit. Merito inter feminas tunc etiam laetabatur, cum singularem medicinam pudico alvo gestabat. Sentiebat quidem pondera ventris, quae pudorem non perdiderat castitatis. Mirabatur partus insignia, quae nulla noverat viri contagia. O bene fecunda virginitas, quae novo inauditoque genere, et mater dici possit et virgo! Peperit eum a quo coepit, portavit a quo creata exstitit; siquidem ipse est auctor Mariae, qui est ortus ex Maria. Sic inenarrabili modo beata (0270B)Maria et mater virgo est, dum fructus peregrinationis exstitit, et integritatis dispendium non incurrit. Apud quam ita coelestis providentia negotii ipsius conditionem disposuit, ut magis obedientiam exhiberet in mandato, cum honorificentiam agnosceret ex angelo. Neque enim fidem derogat nuntii, quae dignitatem intelligit, nuntiante sibi angelo et dicente: Spiritus enim sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi; ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. I, 35). Credidit admonita quod audivit, meruit sanctificata quod credidit.
Denique tantum se ad coeli fastigium sublevavit, ut Verbum in principio apud Deum, id est, Dei Filium de summa arce susciperet. Cumque semper mysticum divinitatis arcanum carni nostrae fragilitatique commisceret, latuit in homine divinitas, ut divinitati humanitas non periret; et sub velamento assumptae carnis absconditus, pretiosius redemit perditos, (0270C)quam si defendisset ab imminente hoste captivos. Immensa pietas, et supra quam fari possit praedicanda majestas! Viscera puellae aula sancti Spiritus replebat, innupta Virginis vulva Verbi semine crescente tegebat. Replebantur, inquam, arcana viscerum, sacri Spiritus fecunditate repleta; et erat spes in partu, quia non erat voluptas in coitu. Stupebat speciosissima genitrix, et apud se tacita mirabatur; urebatur aestu cogitationis ambiguae, et percussa rerum novitate obstupescebat mirabiliter; sciens enim suam integritatem, mirabatur ventris ubertatem.
O felix Maria! O genitrix gloriosa! O puerpera sublimis, cujus visceribus auctor coeli terraeque committitur! O felicia oscula labiis impressa lactantis, cum inter crepundia reptantis infantiae, utpote verus ex te filius tibi matri alluderet, cum ex Patre Dominus imperaret. Nam auctorem tuum ipsa concipiens edidisti in tempore puberem, quem habueras (0270D)ante tempora conditorem. O felix puerperium! delectabile angelis, exspectabile sanctis, necessarium perditis, congruum profligatis; qui post multas assumptae carnis injurias, et ad ultimum verberatus flagris, potatus felle, patibulo affixus, ut te veram (0271A)matrem ostenderet, verum se hominem patiendo tormenta monstravit.
Tu vero, beata gloriosaque Maria, inter ista et propter ista laudabilis; quae sic fecunditatis meruisti donum, virginitatis quod non amisisti suffragium. Tu es enim benedicta inter mulieres, tu praeclara cunctis virginum catervis, tu sequeris Agnum quocunque perrexerit. Tu virgineos choros, et ab incentivis carnis illecebris alienos, per albentia lilia rosasque vernantes ad fontem perennis vitae potandos invitas. Tu in illarum beatarum virtutum felicissima regione primi ordinis dignitatem adepta, plantis roscidis oberrans, inter paradisi amoenitatis gramineos choros tenero poplite pergens, felicique palma violas immarcessibiles carpis. Tu concinentibus sine fine conjuncta choris, angelis archangelisque sociata, indefessa voce Sanctus clamitare non desinis. Sed quid dicam, pauper ingenio, cum de te quidquid dixero, minus profecto est quam dignitas tua meretur? Si (0271B)matrem gentium te vocem, praecellis; si formam Dei appellem, digna existis; si nutricem coelestis panis te vocitem, lactis dulcedine reples.
Lacta ergo, mater, cibum nostrum, lacta panem coelestem, lacta cibum angelorum, lacta eum qui talem fecit te, ut ipse fieret in te; qui tibi munus fecunditatis attulit conceptus, et decus virginitatis non abstulit natus; qui priusquam nasceretur, te matrem creavit, ex qua nasceretur, ut illinc procederet tanquam sponsus de thalamo suo, quo mortalibus oculis possit videri. Quanta fuit haec dignatio, ut crearetur ex te, quam creavit; portaretur manibus, quas formavit; suggeret tua ubera, quae ipse implevit? Quas itaque laudes charitati Dei dicamus? quas gratias ei agamus? qui nos ita dilexit, ut propter nos homo fieret, ut uterum nostrae conditionis intraret, ut contumelias nati infantis subiret, atque cuncta humanitatis necessaria sustineret?
Agentes ergo quantum sufficimus, creatori nostro gratias, natalem pretiosissimae illius genitricis cum (0271C)gaudio celebremus. Dignum namque est cum summa ei gratulatione famulari, per quam virginitatis insignia pullularunt. Siquidem ipsa virgo exstitit ante conjugium, virgo in conjugio; virgo praegnans, virgo pariens, virgo lactans. Et data marito, et mater non de marito. Sanctae quippe matris omnipotens filius nullo modo natus virginitatem abstulit, quam nasciturus elegit. Exsultent ergo virgines, virgo peperit Christum; nihil ex eo quod noverat putent exterminatum, quia mansit virgo post partum. Exsultent viduae natalem Virginis celebrantes, Anna vidua Virginem matrem agnovit. Exsultent conjugatae solemnia beatae matris frequentantes, Elisabeth conjugata Virginem matrem Domini est salutata. Exsultent pueri, continentiam voventes puero; ipse vero integritatem continentiae pueritiae consecravit, qui suae matri fecunditatem attulit, virginitatem non abstulit. Ipsi honor, gloria et potestas per immortalia saecula saeculorum. Amen.
EJUSDEM SERMO IX. DE ASSUMPTIONE BEATAE MARIAE OCTAVUS. (0271D) Merito itaque sancta et venerabilis Dei genitrix, virgo Maria, coelorum regina, mundi domina, singulari a nobis praeconio extollitur, quae singulare commercium mundo praebuit. Denique tantum se ad coeli fastigium sublevavit, ut Verbum in principio apud Deum, de summa coeli arce susciperet. O felix Maria, et omni laude dignissima! O genitrix gloriosa! O sublimis puerpera! cujus visceribus auctor coeli terraeque committitur. Haec est immaculata coitu, (0272A)fecunda partu, virgo lactans Dominum coeli, angelorum cibum et hominum nutriens. O felicia oscula lactantis labris impressa! O felix puerperium, laetabile angelis, optabile sanctis, necessarium perditis, congruum profligatis! Quas ergo laudes, o Domina, totius mundi salvatio, fragilitas generis humani tibi persolvet, quae solo tuo commercio recuperandi aditum invenit? O quam venerandum, et prae caeteris honorandum hunc diem! in quo Dei genitrix virgo Maria de mundo migravit ad Christum, quae dolori non subjacuit post partum, non labori post transitum. O admirabilem thalamum, de quo speciosus forma prodiit sponsus! O lux gentium, spes fidelium, tabernaculum gloriae, templum coeleste, cui apostoli sacrum reddunt obsequium, ad cujus angeli canunt triumphum, quam Christus amplexatur! O beata Maria! gaudens ingredere paradisum, quae de terris ad coelestem vitam translata es ab angelis, et inter choros virginum, sicut sol fulgens, suscepisti principatum (0272B)super archangelos in coelo. O excellentissima! quam hodie paradisus excepit gaudens, quam cherubim et seraphim cum laudibus prosequuntur, quam martyres candidati beatificant, quam sanctorum stolatus concelebrat numerus, cui omnium sanctarum virginum cum suis palmis victricibus exsultans occurrit exercitus! O clarissima inter virgines, quae cum laudibus et exsequiis hodie exaltata, et magno cum triumpho in coelos gloriosissime evecta! Accipe itaque, piissima ac misericordissima, quascunque exiles meritis tuis impares gratiarum actiones; et cum vota susceperis, culpas nostras orando excusa. Admitte nostras preces intra sacrarium exauditionis, et retribue nobis gratiam reconciliationis. Sit per te excusabile quod male gessimus, accipe quod offerimus, impetra quod rogamus: quia potentiorem ad placandam iram judicis invenire non possumus, quam te quae meruisti mater existere ejusdem redemptoris et judicis. Succurre ergo, genitrix Christi piissima, miseris ad te confugientibus, adjuva et refove (0272C)omnes qui in te confidunt. Ora pro totius mundi piaculis, interveni pro clero, intercede pro monachorum choro, ora pro devoto femineo sexu: sentiant omnes tuam clementiam, quicunque invocant tuum nomen gloriosum. Sit tibi compassio super afflictionem captivorum, sit pius affectus super coelorum peregrinos. Et quia te sine fine in coelis gaudentem atque laetantem aspicis, quatenus ut preces nostras quas tibi cum fletibus fundimus ad Deum ipsa admittas, eumque ut proprium filium pro nobis interpelles, ut cum ille in fine saeculi judex advenerit, cum ipso et nos appareamus in gloria; qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
EJUSDEM SERMO X. IN PURIFICATIONE SANCTAE MARIAE. In illo tempore, postquam impleti sunt dies purgationis Mariae secundum legem Moysi, tulerunt (0272D)Dominum Jesum in Jerusalem, ut sisterent eum Domino, sicut scriptum est in lege Domini: quia omne masculinum, adaperiens vulvam, sanctum Domino vocabitur (Luc. II, 22).
Series hujus lectionis cum multa alia, tum praecipue virtutem commendat humilitatis, quae caeterarum est mater et custos, adeo ut sine hac alia virtus nulla haberi queat. Hanc ergo nobis praesens lectio non minus in Domino salvatore quam in venerabili ejus commendat genitrice; quorum uterque cum ab omni legis praecepto liber exstiterit, uterque tamen causa commendandae humilitatis, sponte se legalibus subdere (0273A)voluit institutis. Perpendat ergo unusquisque quantam obedientiam praeceptis debeat divinis purus ac peccator homo, si tantum se pro hominibus humiliare voluit totius peccati immunis Deus homo. Ut autem quantum Deus una cum genitrice sua a praecepto legis immunes exstiterint, noverimus, ipsum legis mandatum diligentius perscrutemur.
Mulier, inquit Deus in lege (Levit. XII, 2-4), quae suscepto semine pepererit masculum, immunda erit septem diebus. Octava autem die circumcidetur infantulus, et ipsa triginta tribus diebus manebit in sanguinis sui purificatione. Cum ergo mulierem, quae suscepto semine peperisset, immundam decernat, et per temporum spatia expiari jubeat, illam utique ab hac excludit necessitate, quae non de virili semine, sed de Spiritus sancti concepit obumbratione. Sed Dominus legis sponte se voluit subdere legi, ut nos a maledicto legis absolveret: similiter et intemerata ejus genitrix, quae se noverat nihil legi debere, humilitatis (0273B)tamen gratia legale voluit exsequi praeceptum, adimplens illud viri sapientis: Quanto magnus es, humilia te in omnibus (Eccli. III, 20).
Postquam autem impleti sunt dies purgationis ejus, (vel domini scilicet, vel matris illius; uno enim eodemque ordine mater cum filio expiari jubebantur), tulerunt illum (haud dubium, quin puerum Jesum), parentes ejus in Jerusalem ad templum Domini, ut sisterent (id est, statuerent, consecrarent) eum Domino. Pueri Hebraeorum, qui ex omni regno Jerusalem deferebantur, siquidem ex tribu Levi fuissent, ibidem detinebantur in templo Domini perpetuo servituri. Si vero ex alia tribu fuissent, dato pretio redimebantur a parentibus ad propria referendi. Et puerorum quidem purificatio in hostiarum oblatione constabat; matrum vero in hoc quod quadraginta diebus tam ab ingressu templi Domini, quam a viri toro prohibebantur; non quod ex legitimo et nuptiali connubio sit culpa filios procreare, sed quia ipse legitimus et nuptialis coitus a culpa iniquitatis non (0273C)possit esse extraneus.
Bonum namque nuptiarum ab ipso humani generis initio divinitus concessum novimus. Unde Apostolus honorabile connubium et torum immaculatum sine dubitatione commendat (Hebr. XIII, 4). Cum igitur legitimae nuptiae liberaliter sint a Deo tributae in fide et dilectione, si libidinis voluntate non agantur, necessario prolem edunt peccato primi hominis vitiatam. De bonis itaque nuptiis adeo bonum est quod nascitur, ut etiam malum non sit, si sine adulterio vel fornicatione nascatur. Deus enim humanae naturae fecunditatis dona contulit, libidinis vero malum creatura Dei non est, sed poena peccati; proinde de munditia nuptiarum mundus homo non nascitur, quia interveniente sordida libidine iniquitas seminatur. (0274A)Hinc et beatus David, qui se noverat de legitimo connubio generatum, hujus tamen rei conscius, maculam carnalis generationis non sine gravi gemitu deplorabat dicens: Ecce, in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea (Psal. L, 7). Haec paucis dicta sunt, ut noverimus, maculam originalis peccati non in legitimis nuptiis, sed in voluptate et delectatione constare libidinis.
Quod autem mulier quadraginta diebus, edito partu, ab ingressu templi prohibebatur, ideo juxta litteram factum videtur, ut quot diebus infans in utero formatur, tot etiam diebus ejus purgatio celebraretur. Dicunt enim physici, id est, qui de genituris singularum rerum disputant, quod susceptum semen a femina sex primis diebus lactis habeat similitudinem, sequentibus novem vertatur in sanguinem, reliquis autem duodecim solidetur; dehinc decem et novem aliis per singula membrorum liniamenta formetur, inde usque ad tempus pariendi magnitudine (0274B)sui augeatur.
Qui numeri simul juncti quadraginta et sex faciunt. Sex vero et novem et duodecim et decem et novem, quadraginta et sex faciunt, quo numero, ut dictum est, infans in utero matris concipitur.
Unde et ipsum primi hominis vocabulum, quod est Adam, eumdem numerum per Graeca elementa exprimit. Secundum enim Graecorum calculationem, qui singulis litteris certum praefigurant numerum, et unum, et quatuor, item et unum, et quadraginta faciunt, quae litterae nomen Adam exprimunt; numeri vero quadraginta sex reddunt. Hinc Judaei in Evangelio (Joan. II, 20), licet ignorantes quid dicerent, veraciter tamen de templo Dominici corporis, quod ab eis erat in morte solvendum, et ab ipso post triduum resuscitandum, locuti sunt. Quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc quo utique dierum numero corpus dominicum in utero Virginis formatum credimus, more Scripturarum usitatissimo, annos pro diebus, a toto scilicet partem intelligentes. (0274C)Quod autem purificatio non quadraginta sex diebus, sed quadraginta tantum expleri jubetur, mos est Scripturae usitatissimus, minores numeros quidem causam transcendere solere, infra majores includere.
Quia omne masculinum adaperiens vulvam, sanctum Domino vocabitur (Exod. XII, 14). Ex quo Dominus per Aegyptum transiens primogenita Aegyptiorum peremit, et filios Israel inde eduxit, omnia sibi primogenita filiorum Israel consecravit, tam de hominibus, quam de pecoribus; ea lege, ut pecora quidem, si munda essent, in sacrificio ejus offerentur; immunda vero, aut mutarentur, aut redimerentur, aut interficerentur, juxta quod in lege scriptum est. Primogenitum vero hominis, siquidem ex tribu Levi (0275A)fuisset, ut dictum est, ibidem detinebatur; si autem ex alia tribu, pretio redemptum ad propria referebatur. Pretium autem erat quinque siclorum post unum mensem pondere sanctuarii.
Allegorice haec omnia primogenita unum illum ac singularem significabant primogenitum, qui cum esset in substantia Dei Patris unicus, factus est in substantia hominis primogenitus omnis creaturae, id est, omnium hominum juxta quod Apostolus de eo dicit: Qui est primogenitus mortuorum et princeps regum terrae (Apoc. I, 5); qui vere ac singulariter sanctus Dominus fuit, quia peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus. Tropologice nos quoque omnia primogenita nostra in sacrificio Domini offerimus, cum quidquid boni per ejus gratiam in mente concipimus, non nostris viribus, sed ejus gratiae attribuimus. Immunda nostra pretio quinque siclorum redimimus, cum quaecunque prava per quinque corporis sensus commisimus, digna satisfactione (0275B)punimus.
Et ut darent, inquit, hostiam. Hostia haec pauperum erat; nam in lege praecipiebatur (Levit. XII, 6-8), ut parentes pro puero agnum offerrent immaculatum, et turturem sive pullum columbae. Si vero manus illorum agnum invenire non posset, offerrent duos turtures, vel duos pullos columbarum. Redemptor autem noster, memor per omnia nostrae salutis, non solum homo pro nobis, verum etiam pauper homo fieri dignatus est; et pauperem pro se hostiam offerri, ac de pauperibus nasci parentibus voluit, ut nos sua paupertate spiritualium divitiarum et coelestis regni participes efficeret, secundum quod ait Apostolus: Cum esset dives, pro nobis pauper factus est, ut illius paupertate nos ditaremur (II Cor. VIII, 9). Non autem vacat a mysterio, quod hae volucres maxime in sacrificio Domini offerri jubebantur; nam per has, quisque mundandus esset, in lege expiari praecipiebatur. Columba enim simplicissimum est animal, et a fellis amaritudine alienum. Turtur vero (0275C)castitate praeeminet, adeo ut si casu proprium perdiderit, deinceps alium non requirat conjugem. Quod Dominus has aves sibi in sacrificio praecipiebat offerri, significabat se sanctorum castissima simplicitate, quasi gratissimo delectari sacrificio. Notandum etiam quod utraque haec avis gemitum pro cantu edere solet, significans geminam sanctorum in hoc saeculo plorationem: quo tam pro reatibus suis deflent, quibus ad liquidum, quandiu hic sunt, carere non possunt, quam pro eo quod diutius a regno differuntur. Quod vero columba gregatim incedere solet, turtur autem solivagus est, per columbam, activa vita, quae multorum est communis; per turturem vero contemplativa, quae paucis est imitabilis, designatur.
Et ecce homo in Jerusalem, cui nomen Simeon. Veniens in carne Dominus, non solum ab angelis, verum etiam ab omni hominum conditione testimonium habuit, quia dignum erat, ut qui ad salutem (0275D)omnium veniebat, ab omni aetate, sexu et conditione, ei testimonium perhiberetur. Jam ergo ei testimonium perhibuerat illa sublimis et angelica dignitas, quando in ejus nativitate exsultando clamarunt: Gloria in excelsis Deo (Luc. II, 14). Perhibuerat Virgo quae genuerat; perhibuerat et conjugatus Zacharias, cum conjugali sua Elisabeth; perbibuerat puer Joannes adhuc in utero matris positus. Restabat ut aliquis continens et senex ei testimonium redderet, qui utique talis inducitur, de cujus assertione nemo dubitaret: Homo, inquit, justus et timoratus. Bene autem cum dixisset justus, addidit et timoratus, quia justitia sine Dei timore custodiri nullatenus valet. Re autem vera justus erat, quia non suam tantum quam totius populi consolationem exspectabat.
(0276A)Et responsum acceperat a Spiritu sancto. Magnum desiderium habuerunt antiqui sancti Christum videndi in carne, qua eum noverant oraculis prophetarum ex Virgine nasciturum, ut ipse Dominus manifestavit, quando discipulis in Evangelio ait: Dico vobis quod multi prophetae, et reges, et justi, voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt (Luc. X, 24). Quod huic sancto seni Simeoni gratia meritorum concessum est. Accepit quippe responsum a Spiritu sancto quo plenus erat, non visurum se mortem temporalem, nisi prius videret in carne Christum, qui omne humanum genus redimeret. Et venit in spiritu in templum: non est putandum quod sine corpore, solo spiritu in templum venit, illum quem diu desideraverat visurus.
Et cum inducerent puerum Jesum parentes ejus, ut facerent secundum consuetudinem legis pro eo, et ipse accepit eum in ulnas suas, id est, in brachia sua. Mystice sanctus iste senex mundum designat, quasi (0276B)longo senio, et gravi jam aetate declivem. Accepit ergo puerum senex Christum in ulnas, quia mundus in ultima sui aetate Dei Filium incarnatum accepit, et ab eo vetustate peccatorum exutus, in novam Christianae religionis infantiam est regeneratus. Et benedixit Deum. Sciebat beatus iste senex beatos fore qui Christum in carne viderent; et ideo tam prolixo tempore in corpore optabat manere, donec corporalibus etiam oculis eum cerneret, quasi securus jam de totius humani generis redemptione: Nunc, inquiens, dimittis, Domine, servum tuum in pace. Ac si diceret: Dimittis in pace, quia video pacem. Christus enim est pax nostra, qui factus est nobis secundum Apostolum a Deo Patre pax, et reconciliatio (Ephes. II, 14). Quare autem se in pace optaret dimitti, manifestat: Quia viderunt, inquiens, oculi mei salutare tuum. Salutare Dei Christum Dominum dicit, per quem Deus Pater mundum reconciliavit, et genus humanum aeternae saluti reformavit, ut quicunque (0276C)vellent in eum credere, in fide et dilectione eum conspicerent. Constat autem Dominum in primo adventu nequaquam ab omnibus populis visum fuisse: sed quod dicit, ante faciem omnium populorum, more prophetico, prophetiae oculum ad futurum diem judicii intendit, quando Christus per humanitatem ab omni carne videbitur, ut videat eum omnis oculus, et reddat unicuique secundum opera sua.
Lumen, inquit, ad revelationem gentium. Utrique populo, Judaico scilicet, atque gentili, Christus lumen exstitit, quia utrumque a tenebris ignorantiae infidelitatis ad verum lumen divinae cognitionis perduxit. Specialiter autem plebis Israeliticae fuit, quia ex eodem populo incarnatus, inter eos conversatus, et miracula inter eos eatenus inaudita est operatus. Notandum autem quod prius dixit, Christum venisse lumen ad revelationem gentium, deinde ad gloriam plebis Israel, quia prophetali intuitu primum gentes ad fidem Christi convertendas, postmodum (0276D)vero Judaeos in fine mundi in eum credituros praevidit. Tale est et illud Psalmistae, qui cum de vocatione gentium praemisisset: Notum fecit Dominus salutare suum, ante conspectum gentium revelavit justitiam suam (Psal. XCVII, 2); mox de ultima Judaeorum conversione adjecit: Recordatus misericordiae suae, et veritatis suae domui Israel. Huic quoque rei et Apostolus concordat: Cum plenitudo, inquiens, gentium introierit, tunc omnis Israel salvus fiet (Rom. XI, 25). De qua rursum conversione Psalmista: Convertentur ad vesperam, et famem patientur ut canes, et circuibunt civitatem; id est, Judaei in finem mundi, quasi in vesperam, ad fidem Christi conversi, esurient panem illum, qui de coelo descendit (Joan. VI, 59), et ut eumdem accipere mereantur, civitatem (0277A)super montem Christum positam, hoc est, sanctam Ecclesiam, quasi canes circuibunt, ut quem nunc velut acerrimi venatores impie insectantur, tunc pie devotionis latratibus tueantur.
Haec breviter de evangelicae lectionis textu dicta sufficiant; quae licet satis abundanterque hujus solemnitatis causas manifestent, non ab re tamen est, si aliquid de ejus vocabulo compendiosius dicamus. Vocatur itaque Graeco vocabulo Yppapante, quod Latine obviatio dici potest; Ypante enim Graece obviare dicitur. Proinde haec festivitas tali vocabulo notatur, quia cum Dominus hodierna die in templum a parentibus fuisset delatus, et a sanctis quos plurimos tunc temporis Jerosolymis fuisse non dubium est, ei obviari credimus. Agitur autem haec festivitas mense Februario, quem Romani adhuc pagani a Februo, id est, Plutone, sic vocaverunt, quem potentissimum purgationis credebant. Februare enim, purgare dicimus. Quo mense lustrabatur (0277B)civitas. Cum enim Romani omnes gentes sibi subjugassent, tributum eis imposuerunt, eo tenore, ut quinto quoque anno idem tributum persolveretur. Quo expleto, et censu persoluto, ab omni populo, ut dictum est, civitas lustrabatur, et diis manibus sacrificia offerebant, quorum auxilio et virtute totum orbem se subjugasse putabant. Quam lustrandi consuetudinem congrue et religiose Christiana mutavit religio, cum eodem mense, hoc est, hodierna die in honore sanctae Dei genitricis et perpetuae Virginis Mariae non solum clerus, sed et omnis plebs Ecclesiarum loca cum cereis et diversis hymnis lustrando circumeunt; non jam in memoriam terreni imperii quinquennem, sed ob recordationem coelestis regni perennem, quando juxta evangelicam parabolam omnes sancti cum bonorum operum lampadibus in fine mundi sponso Christo obviantes, ab eo in thalamum aeternae felicitatis sunt intromittendi. Quo et nos ut admitti mereamur, sanctae Dei genitricis auxilium sedulo imploremus, ut sua potenti (0277C)intercessione apud clementiam filii sui nobis omnium impetret veniam criminum, quae hodierna die purgationem subiit temporalem sine sordibus peccatorum, Per eumdem Dominum nostrum Jesum Christum, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
ITEM SERMO XI. IN NATIVITATE DEI GENITRICIS, SEMPERQUE VIRGINIS MARIAE. Audite, fratres, et intelligite: considerate qualiter omnipotens Deus per ineffabilem pietatem suam condidit mundum, et proprietate sua maxima hominem ad imaginem suam plasmavit, et constituit eum colonum paradisi, ut vita perpetua perfrueretur, et (0278A)angelorum consortio quotidie congauderet; qui per infirmitatem carnis quam acceperat, promissionem quam accepit, non custodivit, suadente adversario, qui per superbiam perdidit quod habebat, et per invidiam homini nocuit. Ubi enim infirmiorem partem invenit, ibi prius suasit. Per ipsum lapsum quo ipse cecidit, in ipso genus humanum prostravit. Dixit enim ad mulierem: Si comederetis ex hoc fructu, eritis sicut dii, scientes bonum et malum (Gen. III, 5). Hoc initium peccati superbia fuit, ut homo de terra factus in mente conciperet, ut fieret aequalis Deo. Scire enim voluit quod nequaquam habere potuit. Tunc enim dejecti sunt de paradiso in hoc mundo in istam convallem lacrymarum, ubi cum labore et sudore vitam suam finierunt, et in ipsa aerumna posteros suos reliquerunt, quia scriptum est: Mors dominata est in Adam, et ita dominabitur in omnes ejus filios.
Dum conditor mundi omnia per sapientiam suam (0278B)considerasset, et tam fragilem mundum, et caducum in omnibus, et pronum semper ad deteriora cerneret, lapsum de bonis, ruere in malis, doluit per magnam pietatem suam, et quem ille pro benignitate ad imaginem suam condiderat, et ipse sponte perierat, qualiter revocasset in pristinum locum, ubi eum constituerat, procuravit. In longinquo ergo disposuit per sapientiam suam, ut per semetipsum redimeret, quod per semetipsum plasmavit. Voluit per pietatem suam et omnipotentiam suam visitare mundum, ut ipse qui hominem fecerat, per visitationem suam redimeret. Praeparavit sibi vas, ut per ipsum potuisset apparere hominibus. Scriptum est enim: Sapientia aedificavit sibi domum (Proverb. IX, 1), vel templum, hoc est, Mariam virginem. Consideremus, in quantum possumus, quia nec lingua sufficit loqui, quod voluntas cupit proferre, quanta fuit benignitas Dei, ut de tam longinquo inquireret sibi templum ubi habitaret. Quia Maria virgo non sic est nata sicut (0277C)solent pueri vel puellae nasci; sed de Anna sterili, et patre jam sene, extra consuetudinem mulierum, post refrigescentem calorem, et sanguinem jam tepidum in pectore refrigescentem, et omnem amorum libidinis discessum, mundo corde et corpore ab omni pollutione carnali, orat est. Sic enim Dominus voluit, ut de tali vasculo mater sua nasceretur. Quod nunc scimus, quia per Spiritum sanctum illo ordinante, et benigniter praecipiente, praeparavit sibi matrem quae praecessit omnibus matribus. Talia enim fuit, qualis nec antea visa est, nec habebit sequentem.
Honorabilis dies, et sacra festivitas, in qua nata est Virgo Maria Dei genitrix. Hoc est gaudium nostrum, haec est festivitas nostra, quia quando voluit fecit, ut nos per suam magnam misericordiam per (0279A)Virginem visitaret. Exsultemus et laetemur omnes in celebrationem hodiernae festivitatis Beatae Dei genitricis et semper virginis Mariae, quia praeclara et sancta est, in qua inchoavit Redemptor omnium visitationem mirabilem, et nos de captivitate ad pristinum locum revocare dignatus est. Adjuvet nos, quaesumus, ipse omnipotens Deus per gloriosam intercessionem suae matris, in qua felix ejus est inchoata nativitas, ut per ejus intercessionem cum eo vivamus, qui propter nos dignatus est mortem suscipere, ut nos cum ipso vitam perpetuam mereamur habere; praestante ipso Domino nostro Jesu Christo, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
SERMO XII. DE SANCTA MARIA.[Ex Cod. Amel. ex quo primus eum edidit P. Florez.] (0279B)Creator omnium et auctor vitae, dilectissimi fratres, sicut fides vestra optime novit, Dominus Deus est, quia scriptum est: Apud te, Domine, est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen (Psal. XXXV, 10). Et Adam primus homo creatus est a Deo valde bene; sed per Evam suadente serpente deceptus est valde male. Auctor vero mortis diabolus est, sicut scriptum est: Per invidiam diaboli mors introivit in orbem terrarum, et imitantur eum qui sunt ex parte ejus (Sap. II, 24, 25).
Ipse enim diabolus recte a Deo conditus est, et in veritate noluit stare; sed mox ut creatus est, per superbiae suae vitium, offenso Creatore, coelesti sede caruit. Quas sedes Dominus reparare cupiens, protoplastum, scilicet Adam et Evam uxorem ejus ex terra in terram condidit, ex quorum genere ruinas vacuas coeli repararet. Sed auctor mortis hanc reparationem invidens, fontem rudem humani generis, tanquam rivulos nativitatis per arva spargeret, venenum suae mortis immiscere festinavit. Sic ergo genus (0279C)humanum, quasi unam arborem adhuc in radice teneram, tanquam in propaginis prole prodiret, vitiavit.
Inde est ergo quod radix vitiata quotidie indesinenter frondet, frondesque ejus indesinenter per mortem marcescunt; et saepe contingit quod aurum fulgens reperiatur in luto, et ex pungenti spina pulchra rubens oriatur et rosa. Hoc enim operante Providentia divina, ex radice vitiata sine vitio prodiit virga, quae intelligitur beatissima virgo Maria, attestante Isaia propheta, qui dixit: Exiet virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet (Isai. XI, 1).
Hujus enim gloriosae Virginis, id est, sanctae Mariae figuram tenuit virga illa quae fuit in ministerio Aaron sacerdotis, jubente Domino a sancto Moyse in tabernaculo posita; quae altero die sola fronduit, nucesque protulit (Num. XVII, 7, 8); quia procul dubio sola virgo Maria fuit, quae Dominum peperit, (0279D)et post partum virgo permansit. Per hanc ergo auctor vitae auctorem mortis patenter damnavit, dum per mulieris filium damnavit mulieris peccatum. Scriptum est enim: Initium peccati a muliere coeptum est, et nos per illam morimur (Eccli. XXV, 33). Et iterum: Adam non est seductus, mulier vero seducta (I Tim. II, 14). Ita e contrario a muliere coepit reparatio vitae, per cujus filium Dominum nostrum Jesum Christum omnes resurgimus, quia scriptum est: Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur (I Cor. XV, 22).
Videamus ergo, fratres charissimi, qualiter sibi istae duae mulieres distent. Ad Evam enim auctor mortis per tortuosum serpentem mortem suasit; e contra beatae Mariae auctor vitae per Gabrielem archangelum salutis auxilium misit. Evae enim suasit diabolus ut comederet cibum vetitum: Mariae nuntiavit (0280A)angelus quod conciperet per obedientiam promissionis filium.
Eva comedens prohibitum pomum et sibi nocuit et viro; beata Maria concipiens nobis datum filium, sicut scriptum est, Puer natus est nobis, filius datus est nobis (Isai. IX, 6), et feminis profuit et viris. Illa enim in animo furto rapere visa est divinitatis essentiam, attestante sanctae Trinitatis eloquio: Ecce Adam factus est quasi unus ex nobis (Genes. III, 22); Maria autem humilem se confitetur Domini esse ancillam; ait enim ad angelum: Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum (Luc. I, 38). Sancta Maria per obedientiam humilitatis obumbratur a virtute altissimae divinitatis; Eva per corruptionem concipiens, et in dolore pariens, sub viri potestate fuit. Maria per mysterium Spiritus sancti fide concipiens, gaudio pariens; inde reges et principes ovantes ejus cupiunt subjici potestati. Eva de paradiso mittitur ad exsilium, Maria de exsilio hujus saeculi (0280B)elevatur ad coelum.
Eva timens post partum absconditur inter ligna paradisi; Maria virgo gaudens post partum circumdatur coetibus angelorum coelestis militiae dicentium cum gaudio: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II, 14). Eva posteros ex sua carne nascentes homines transmisit ad inferos; benedicta Maria ex sua prole natos dirigit ad coelos. Ex carne Evae dicuntur filii hominum; ex beatae Mariae filio renati non dicuntur filii hominum, sed filii Dei. Ut quid ulterius immoror protrahendo plurima? Eva obfuit, Maria profuit. Eva luxit, Maria illuxit. Sileat ergo nunc a feminis per beatam Mariam mortifer et male suasibilis sibilus, quia jam sumus omnes redempti per gloriosae virginis Mariae filium. Cadat et improperium Evae, quia universi sumus laeti per partum sanctae virginis Mariae.
Exsultet et laetetur celebrando hunc diem solemniter Christianorum caterva, quia vita quam destruxerat Eva, reparatur per beatam Mariam. Sed et potius (0280C)gaudete, beatae puellae, virgines Christi, quae per exemplum beatissimae Mariae, sanctissimae virginis, carnales nuptias contemnentes, dolorem partus, potestatem viri, curam carnis, luctum pignoris, et sollicitudines mundi evadentes, ut sine impedimento vivere studeatis, et probetis, sicut nos monet beatus Apostolus dicens: Dominum exorando, terrena desideria respuendo, polum in dote merebimini, quia sociatae beatae Mariae thalamo Christo placebitis. Funera non plangetis, cum sine fine gaudia sumetis, quia immortaliter vivit amor vester Christus Dominus Jesus. Et quia semper vivit Christus, cum quo est amor vester, regnaturae estis et vos pariter cum omnibus sanctis. Fusis ergo precibus, fratres charissimi, cuncti Dominum communiter deprecemur, ut qui sanctae Mariae virginis dignatus est propter nostram redemptionem nostramque salutem habitare nobiscum, et qui eam super astra coeli ac super virginum choros facit regnare in coelestibus, ipse nos, (0280D)ejus meritis suffragantibus, jubeat fieri in sanctorum congregatione participes, ut non inveniat in animabus nostris ille saevus accusator quod perimat; sed ejus immensa pietas nos misericorditer pertrahat ad coronam, qui vivit et regnat cum Deo Patre per omnia saecula saeculorum. Amen.
( Hic desinit Cod. Amelianus.
ITEM SERMO XIII. IN DIEM SANCTAE MARIAE.[Editus a P. Florez ex Codic. suo ms. saeculi XIII.] Exhortatur nos Dominus Deus noster pariter et admonet, dicens: Audi, Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est (Deut. VI, 5). Deus noster hic non potest extimari, non potest mutari, non potest numerari, dicente propheta David: Magnus Dominus noster, (0281A)et magna virtus ejus, et sapientiae ejus non est numerus (Psal. XIV, 6, 5). Optime nostis ista, fratres charissimi, qui corde fortiter tenetis catholicam veritatem; audite tamen breviter quod, adjuvante Domino, proposui explanandum. Deus unus est Pater, Deus unus est Filius, Deus unus est Spiritus sanctus. Non tres dii, sed unus Deus. Tres in vocabulo, sed unus in Deitate substantiae. Sed dicet mihi haereticus: Ergo si unum sunt, omnes sunt incarnati. Non, sed ad solum Christum pertinet caro. Nempe aliud est anima, aliud ratio; et enim in anima est ratio, sed una est anima. Sed aliud agit anima, aliud ratio. Anima vivit, ratio sapit. Ad animam pertinet vita, ad rationem pertinet sapientia. Et licet unum sint, anima sola suscipit vitam, ratio sola suscipit sapientiam. Sic et Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, licet unum sint, et unus Deus sint, ad solum Christum pertinet caro, sicut ad solam rationem pertinet sapientia.
(0281B)In sole candor et splendor uno radio sunt; sed calor exsiccat, splendor illuminat. Aliud suscipit calor, aliud splendor. Et licet calor et splendor ab invicem non queant separari, suscipit calor fervorem, non illuminationem; suscipit splendor illuminationem, non fervorem. Aliud simul, aliud singulares agunt; tamen ab invicem non separantur. Sic et Filius suscepit carnem, et non deseruit Patrem, nec defuit a Patre. Suscepit, inquam, Filius carnem in proprietate, sed tamen et Pater et Spiritus sanctus non defuerunt majestate. In divinitate aequalitas, in carne sola Filii proprietas, non tamen ab eo Patris et Spiritus sancti recessit aliquando divinitas. Cum ergo una sit deitas, una sit divinitas, impleverunt quidem carnem Christi et Pater, et Spiritus sanctus, sed majestate, non susceptione. Vis scire quod cum eo fuit Pater? Ipse Dominus dicit: Non sum solus, quia Pater mecum est (Joan. VIII, 16). Audito et de Spiritu sancto, quia cum eo erat. Evangelista testatur quia Jesus egressus a Jordane plenus Spiritu sancto (Luc. IV, 1). Ecce sic (0281C)solus Dominus noster Jesus Christus suscepit carnem, et tamen Pater, et Spiritus sanctus non defuerunt majestate. Si coelum et terram implet Pater, implet et Spiritus sanctus; carnem Christi deserere non potuerunt, quando in divinitatis unitate manserunt.
Ad hoc citharam respice, ut musicum melos sonis dulcibus reddat, tres pariter esse videntur; ars, manus, et chorda. Et tamen unus sonus auditur. Ars dictat, manus tangit, resonat chorda. Tria quidem pariter operantur, sed sola chorda resonat quod auditur. Nec ars, nec manus sonum reddunt, sed ea cum chorda pariter operantur. Sic nec Pater, nec Spiritus sanctus suscipiunt carnem, et tamen cum Filio pariter operantur. Sonum sola chorda excutit, carnem solus Christus accepit. Operatio in tribus constat; sed quomodo pertinet ad solam chordam soni retinctio, sic pertinet ad solum Christum carnis humanae susceptio.
E contra Judaeus: Contra naturam, inquit, parere (0281D)virgo Maria non potuit. Et detestandus Manichaeus: Si caro, inquit, erat, virgo esse non potuit; si virgo peperit, phantasma fuit. Utrisque respondendum est. De historia veteris Testamenti necessarium exemplum contra Judaeum. Dominus sancto Moysi praecepit de singulis tribubus singulas virgas afferri (Num. XVII). Allatae sunt duodecim virgae, inter quas una erat, quae Aaron fuerat sacerdotis. Positae sunt a sancto Moyse in tabernaculo testimonii. Virga autem Aaron post alterum diem invenitur subito produxisse flores, et frondes, et perperisse nuces. Delectat hoc mysterium cum charitate vestra contra perfidiam Judaicam commisceri, ubi maxime figura intervenit sacramenti. Virga haec protulit quod ante non habuit, nec radicata plantatione, nec defossa sarculo, non animata succo, nec fecundata seminario; et tamen cum illic deessent universa jure naturae, protulit virga quod nec semine suggeri potuit, nec radice. Virga ergo potuit contra naturam nuces educere; et (0282A)Virgo sancta Maria non potuit contra naturam ex jussu Dei Filium generare? Dicat igitur mihi Judaeus incredulus, quemadmodum arida virga floruit, et fronduit, et nuces protulit, et ego dicam illi quemadmodum Maria Dei Filium concepit, et peperit. Profecto Judaeus nec conceptum poterit virgae explicare, nec Virginis partum. Veniat ad Ecclesiam, exponitur illi, ut agnoscat. Verumtamen ordinem officii naturaliter Virgo peregit, exspectans tempora pariendi; virga autem non habuit tempora germinandi. Virgo enim decursis novem mensibus peperit; virga autem alia die, quod natura non habuit, germinavit. Sed Virginem dicis parere natura nullatenus patitur. Deus enim qui mirabile signum ostendit contra naturam, ut asina loqueretur (Num. XXII, 28), ipse mirabilius facere voluit, ut Christus de sancta Maria virgine nasceretur.
Audiat et versutus ille Manichaeus aliud sacramentum. Solis radius specular penetrat, et soliditatem (0282B)ejus insensibili subtilitate pertrajicit; et talis videtur intrinsecus, qualis et extrinsecus. Itaque, fratres, nec cum ingreditur violatur, nec cum egreditur dissipat, quia in ingressu et egressu ejus specular integrum perseverat. Specular ergo non rumpit radius solis; integritatem Virginis ingressus aut regressus vitiare poterat Deitatis?
Sed quid ulterius immoror? Audiat Christianus quod non vult audire Judaeus vel haereticus Manichaeus, ut hic proficiat in fide redemptus, ille autem deficiat induratus. Virga illa unde aiebamus Aaronis virgo Maria fuit, quae verum nobis Christum sacerdotem concepit, et peperit, de quo David cecinit dicens: Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech (Psal. CIX, 5). Superiore namque versu jam dixerat: Virgam virtutis suae emittet Dominus ex Sion, et dominabitur in medio inimicorum suorum. Isaias quoque propheta repletus Spiritu sancto canit, et dicit: Exiet virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet; et requiescet super eum Spiritus Domini, (0282C)spiritus sapientiae, et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replevit eum spiritu timoris Domini (Isai. XI, 1-3). Quod ergo haec virga nuces protulit, imago dominici corporis fuit. Nux enim trinam habet in suo corpore substantiae unionem: corium, testa, et nucleum. In corio caro, in testa ossa, in nucleo interior anima designatur. In corio nux carnem significat Salvatoris, quae habuit in se asperitatem vel amaritudinem passionis. In nucleo interiorem declarat dulcedinem deitatis, quae tribuit pastum, et luminis subministrat officium. In testa lignum interserens crucis, quod non discrevit in quod foris, vel intus fuit; sed quae terrena et coelestia fuerant, mediator ligni interpositione sociavit.
Sed quia non desunt qui dicant non posse fieri ut Christus de Maria virgine nasceretur, asserentes, cum sint immundi, quod pars illa corporis fuerit turpis. Quod si aliquid ibi fuisset immunditiae, sua (0282D)praesentia Dominus purificaret. Attende solem radios suos ubique mittere in sordibus, in cloacis, in locis etiam squalidissimis. Immunde haeretice: cloacas intrat sol, et non inquinatur; Deitas potuit inquinari a vulva Virginis? Anima tua impia, anima infidelis et tenebrosa, quae ista sibi confingit, attendens spiritibus erroris, ubi est? Nunquid tantum in capite? Nunquid tantum in oculis, et non etiam in intestinis tuis, ubi sunt stercora tua? Immunde haeretice: anima tua non inquinatur a stercore tuo, et Jesus inquinari potuit ab opere suo?
Sunt etiam qui dicunt quia sancta Maria habuerit filios ex Joseph post partum Domini, quod nefas est dici. His breviter respondemus. Genitalia ex qui bus in mundum procedimus, portae dicuntur; et non solum dicitur, sed etiam scribitur. Sanctus enim Job sic dicit de die nativitatis suae: Qui non conclusit, inquit, portas ventris matris meae, ne me pareret (Job. III, 10). Jam videte, fratres, quomodo porta (0283A)per quam ingressus est Dominus, semper fuerit clausa. Sic enim ait Ezechiel propheta: Et converti me, inquit, ad viam portae sanctuarii, quae respiciebat ad orientem, et ecce erat clausa. Et dixit Dominus ad me: Porta haec, quam vides, clausa erit, et non aperietur. Vir non transiet per eam, quoniam Dominus Deus Israel egredietur per eam, et semper erit clausa (Ezech. XLIV, 1). Ecce ubi evidenter ostenditur nobis quia sancta Maria semper virgo fuerit. Virgo ante partum, virgo in partu, virgo post partum. Cantet ergo tibi, Domine, omnis terra canticum novum, quia fecisti in coelo novum, ut virgo sine virili complexu virilem conciperet et pareret sexum. Concepit, et virgo est; generat, et virgo est; lactat, et virgo est. Maria sancta, haeretice, mater esse potuit, mulier esse non potuit. Intumescunt ubera virginis, et intacta manent genitalia matris. Utrique corrumpi non potuit quae integritatem genuit. Magnum meritum, magnum donum, magna gratia. Ancilla peperit Dominum, creatura (0283B)peperit creatorem, filia peperit patrem; filia divinitatis, mater humanitatis. Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I, 14).
EJUSDEM SERMO XIV.[Ex eod. Ms. P. Florez.] Charissimi, Filius Dei sine tempore natus ex Patre, quid erat antequam veniret in homine? Facite itaque vos quaesisse, et dixisse: Antequam Christus de Maria Virgine nasceretur, putas erat, aut non erat? His cogitationibus respondet ipse Dominus; quando enim ei dictum est a Judaeis: quinquaginta annos nondum habes, et Abraham vidisti? respondit, et dixit: Amen dico vobis, ante Abraham ego sum (Joan. VIII, 57, 58). Ergo erat. Sed quid erat? Ne forte aliquis dicat: Angelus erat, audite oraculum. Sanctum Evangelium respondet vobis. Nostis quod erat Christus, et quaeritis quid erat? In principio erat Verbum (Joan. I, 1). Ecce quid (0283C)erat. In principio erat Verbum; non in principio factum est Verbum, sed erat Verbum. Dic quale Verbum? Vis audire quale Verbum? Et Deus erat Verbum. O Verbum! Tale Verbum quis explicet verbis? Et Deus erat Verbum. Sed forte Deus factus est a Deo? Absit. Unde scimus quod absit? Noli dicere factum. Audi quod sequitur Evangelium: Omnia per ipsum facta sunt (Ibid., 3). Omnia quid est? Omne quidquid factum est a Deo, per ipsum factum est. Quomodo ergo ipse factus est? Nunquid ipse se fecit? Postremo si ipse se fecit, erat qui se faceret. Si ergo qui se faceret erat, nunquam deerat.
(0284A)Quomodo ergo in Virgine tale Verbum? Quomodo Verbum Dei in utero Virginis? Angelos non deseruit, Patrem non deseruit. Quomodo ergo in illo utero includi potuit? Absit. Esse potuit, includi non potuit. Quomodo, inquit, esse potuit tantus in loco tantillo? Ergo nec capit uterus quem non capit mundus. De verbo meo vobiscum ago. Ecce quod loquor, quod vobis dico, hoc comprehendite. Hoc certe miramur, quomodo Christus carnem accepit? De Virgine natus est, et a Patre non recessit. Ecce ego quod loquor vobis antequam ad vos proferam verbum, jam in corde habeo verbum. Non enim dicerem vobis, nisi antea cogitarem. Quando cogitavi quod vobis dicerem, jam in corde meo verbum erat. Et quaerebam quomodo veniret ad te quod erat in me. Attendi cujus linguae esses. Inveni te Latinum. Latine tibi proferendum est verbum. Si autem Graecus esses, Graece tibi loqui deberem, et proferrem ad te verbum Graecum. Prorsus verbum quod est in corde meo antecedit linguas (0284B)istas. Quaero illi sonum, quasi vehiculum, unde perveniat ad te, quod non recedit a me. Ecce audistis, et quod erat in corde meo jam est et in vestro. Et in meo est, et in vestro est. Et vos habere coepistis, et ego non perdidi. Sicut verbum meum assumpsit sonum, per quem audiretur, sic Verbum Dei assumpsit carnem, per quam videretur. Et sicut verbum meum, quod ad vos accessit, a me non recessit, sic Verbum Dei cum in utero matris fuit, Patrem penitus et coelestia non reliquit. Quia qui per humanitatem gignebatur in carne, per divinitatem cum Patre regnabat et regnat ubique. In utero Virginis ita teneri potuit, includi non potuit. Sicut sapientia hominis animo reunitur, nec tamen quolibet vinculo religatur; sic quoque magnus Deus parvo Virginis habitavit in utero, sicut semper habitat in corde purissimo. Quantum potui dixi. Et tamen quid dixi? Quis dixit? Homo loqui vult de Deo. Tantus est, talis est, ut nec loqui eum possimus, (0284C)nec de eo tacere debeamus. Accipiat in voce nostra affectum, non defectum. Gratias tibi, Domine, quia volui dicere. Quam longe est a tua magnitudine quod dixi, tu scis. Tamen de modicis micis mensae tuae pavi conservos meos. Pasce tu interius quos regenerasti, et nutristi. Domine Deus, nos voca, ut ascendamus ad te; firma, ne recedamus a te. Ut cum nos in hac vita cum pietate porrexeris, et ad te sine confusione perduxeris, laudemus nomen tuum in saecula saeculorum. Amen.
Deo gratias.