Revelationes/III

by Birgitta de Suecia

Birgitta de Suecia

Revelationes

Liber III

II	IV

Liber III - Monitio et informatio ad episcopum

 

Caput 1 Monitio et informatio ad episcopum de modo tenendo in victu et vestitu et oratione, et qualiter se habere debeat in omnibus ante mensam in mensa et post mensam et hoc idem de dormitione, et qualiter in omnibus exerceat officium episcopale.

-

Ihesus Christus deus et homo, qui venit ad terram assumere humanitatem et saluare animas sanguine suo, qui vitam veram illuminavit aperuitque portam celi, ipse me misit ad vos.

2 "Audi tu, cui datum est audire spiritualia: Si episcopus iste proponit ire per viam artam, per quam pauci ambulant, et esse unus de paucis, deponat primo pondus circumstans et onerans eum; hoc est mundi cupiditatem habendo mundum ad sola necessaria sua secundum episcopalem humilem sustentationem.

3 Sic fecit ille bonus Matheus, qui vocatus a Deo reliquit onus grave mundi et inuenit onus leue. Secundo fit precinctus ad viam, sicut dicit scriptura, quod Tobias paratus ad viam inuenit angelum precinctum stantem.

4 Quid significat, quod angelus erat precinctus, nisi quod omnis episcopus precinctus debet esse cingulo iusticie et diuine caritatis, paratus ire per viam illam, per quam ille iuit, qui ait: 'Ego sum pastor bonus, qui pono animam meam pro ouibus meis'; paratus eciam cum verbis loqui veritatem, paratus cum operibus facere iusticiam tam in seipso quam in alijs

5 non dimittendo iusticiam propter minas seu obprobria, non propter falsam amiciciam seu vanum timorem. Omnis igitur episcopus, qui taliter apparet precinctus, ad eum veniet Thobias; idest homines iusti, et sequentur vitam eius.'

6 Tercio debet comedere panem et aquam antequam aggrediatur viam, sicut legitur de Helya, quod excitatus a somno inuenit ad caput suum panem et aquam. Quis est iste panis datus prophete nisi bonum corporale et spirituale, quod administrabatur ei?

7 Nam preparabatur ei in heremo panis corporalis propter exemplum. Licet enim Deus potuisset sustentasse prophetam sine cibo corporali, voluit tamen preparari panem ei corporalem, ut intellegeret homo Deo esse placitum, quod utatur bonis donis Dei temperate ad consolationem carnis.

8 Infusio quoque spiritualis inspirabatur prophete, quando xl diebus iuit in fortitudine cibi illius. Nisi enim interna quedam unctio gratie inspirata fuisset menti eius, defecisset utique in quadraginta dierum labore, quia homo infirmus ex se erat sed ex Deo ad tantum perficiendum iter fortis.

9 Ergo quia in omni verbo Dei viuit homo, monemus episcopum sumere buccellam panis; hoc est diligere Deum super omnia. Hanc bucellam inueniet ipse ad caput suum; idest, quia ratio sua dicet ei Deum suum super omnia et pre omnibus diligendum tum propter creatorem et redemptorem, tum propter longam patientiam et suam bonitatem.

10 Rogamus eum eciam bibere pauxillum aque; hoc est intime cogitare amaritudinem passionis Christi. Quis enim digne sufficiat cogitare angustias humanitatis Christi, quas tunc patiebatur, quando pecijt transferri ad se calicem passionis, quando gutte sanguis decurrebant in terram.

11 Bibat ergo episcopus aquam istam cum pane caritatis et tunc confortabitur ad progrediendum in via Ihesu Christi.

12 Incepta igitur via salutis, si episcopus ultra progredi voluerit, utile est ei a prima hora diei regratiari Deo toto corde. Recogitare sollicite actus suos et petere auxilium a Deo ad faciendum voluntatem eius.

13 Deinde cum induit se vestibus oret in hunc modum: 'Cinis tenetur esse cum cinere et terra cum terra. Verumtamen, quia ex prouidentia Dei episcopus sum, induo te corpus meum vestibus, que ex terra sunt, non propter pulcritudinem et superbiam sed propter operimentum, ne nuditas tua appareat.

14 Nec curo, utrum indumentum tuum melius sit an vilius sed tantum, ut ad reuerentiam Dei episcopalis agnoscatur habitus. Et ex habitu discernatur episcopalis autoritas ad correptionem et informationem aliorum. Ideo rogo te, pijssime Deus, ut tribuas michi in animo stabilitatem, ne superbiam de cineris et terre precio nec inaniter glorier de colore puluereo.

15 Sed presta fortitudinem ut, sicut habitus episcopalis discretus et honorabilis est pre alijs propter autoritatem diuinam, sic habitus anime mee respiciatur apud Deum, ne propter autoritatem indiscrete et indigne habitam deprimar profundius, seu propter habitum laudabilem inaniter portatum denuder ignominiosius ad meam damnationem.'

16 Deinde legat vel decantet horas. Quo enim homo ad altiorem gradum ascenderit, eo maiorem honorem tenetur Deo reddere. Attamen cor purum ita placet Deo in silentio, sicut in cantu, dum modo alijs iustis utilitatibus occupetur homo.

17 Post dictam missam excerceat episcopale officium suum cauendo sollicite, ne plus attendat ad corporalia quam ad spiritualia. Cum vero accedit ad mensam, cogitationem habeat talem:

18 'O, Domine Ihesu Christe, qui corpus, quod corrumpitur, cibo corporali sustentari precipis, da michi auxilium sic corpori meo dare necessaria, ut non improbe contra animam insolescat caro ex ciborum superfluitate, nec lentescat in seruitio tuo ex indiscreta parcitate. Sed inspira moderantiam congruam, ut cum terra de terrenis sustentatur dominus terre a terra sua ad iram non prouocetur'.

19 Cum vero in mensa fuerit, permittitur ei moderata consolatio et collocutio, in qua euitetur scurrilitas et vanitas. Nec tale verbum proferatur vel audiatur, quo audientes occasionem habeant ad peccandum, sed omnia sint honesta et salutaria.

20Sicut enim in mensa corporali deficientibus pane et vino omnia sunt insipida, sic in mensa episcopali et spirituali deficiente bona doctrina et exhortatione omnia apposita insipida sunt anime.

21 Et ideo, ut euitetur vanitatum occasio, legatur vel recitetur aliquid in mensa tale, unde edificentur assidentes. Perfecta vero refectione et redditis in benedictione Deo gratijs inquirat agenda vel certe reuoluat libros, ex quibus trahi potest ad anime perfectionem.

22 Post cenam vero consolari poterit cum familiaribus suis. Attamen sicut mater ablactans infantem perungit ubera cinere seu aliqua alia amaritudine, donec infans disuescat a lacte et assuescit cibis solidioribus, sic episcopus attrahat Deo familiares suos talibus verbis, quibus timeant Deum et diligant, ut et ipsorum sit pater per diuinam autoritatem et eorum mater per spiritualem educationem.

23 Si vero scit scienter aliquem suorum familiarium peccare ad mortem anime, qui auditis amonitionibus non resipiscit, remoueat eum a se. Quem si retinuerit propter commodum et consolationem temporalem, non erit immunis a peccato eius.

24 Pergens vero ad lectum suum examinet diligenter facta et affectus ipsius diei iam preteriti cogitando taliter: 'O Deus, creator corporis mei et anime, vide me misericordia tua et presta gratiam tuam, ut ex somni abundantia non tepescam in seruitio tuo.

25 Nec somni inquietudine deficiam a seruitio tuo sed modera somnum meum ad honorem tuum, quem ad corporis alleuiationem haberi precepisti, et da michi fortitudinem, ut inimicus dyabolus non inquietet me nec abstrahat a tua pietate.'

26 Surgens autem a lecto diluat confessione, si quas negligentias caro passa est, ne sequentis noctis somnus cum preterite delictis oriatur."

Caput 2 Verba Virginis ad filiam de remedio oportuno ad difficultatem episcopo occurrentem in via arta, et quomodo patientia per vestes et decem precepta per decem digitos et desiderium eternorum et fastidium mundanorum per duos pedes designantur, et de tribus inimicis in via contra episcopum existentibus.

-

Item loquitur Dei mater: "Dic episcopo, quod, si incesserit per viam iam dictam, tunc tria difficilia occurrent ei: Primo, quod via est arta. Secundo, quod in ea sunt spine pungitiue. Tercio, quod via est petrosa et inequalis.

2 Contra hec tria dabo tibi tria consilia: Primum est, quod induat se episcopus vestibus fortioribus et subtiliter consutis contra viam artam. Secundum est, quod habeat decem digitos ante oculos suos, inter quos respiciat tamquam per cancellos, ne pungatur a spinis.

3 Tercium est, quod caute ponat pedes suos et in quolibet vestigio attemptet, si pes positus subsistit solide nec precipitanter ponat ambos pedes simul, nisi prius certificatus fuerit de qualitate vie.

4 Quid vero significat via arta nisi maliciam hominum prauorum contra iustos, qui derident opera iusta et deprauant vias et monita iustorum recta, et quidquid humile et pietatis est paruipendunt.

5 Contra tales homines induat se episcopus veste patientie et constantie, quia patientia grauia facit esse suauia et illatas contumelias gaudenter tolerare.

6 Quid vero significant spine nisi aduersitates mundi? Contra has habendi sunt digiti decem preceptorum Dei et consiliorum eius, ut cum pupugerit spina aduersitatis et paupertatis consideretur passio et paupertas Christi.

7 Cum vero pungi spina ire et inuidie, consideretur caritas Dei, quam nobis seruare precepit. Caritas enim vera non querit, que sua sunt, sed se totam exponit ad honorem Dei et proximi utilitatem. Quod vero debet esse cautus in ponendis pedibus significat, quod ubique debet rationabiliter timere.

8 Nam bonus homo tenetur habere quasi duos pedes. Primus est desiderium eternorum. Secundus est fastidium mundi. In desiderio vero eternorum debet esse discretio, ne desideret eterna sibi soli tanquam digno sed totum desiderium suum et voluntatem et remunerationem ponat in manus Dei.

9 In fastidio vero mundi debet esse cautio et timor, ne fastidium sit propter aduersitates mundi et vite impatientiam, ne sit eciam propter vite temporalis maiorem requiem et laboris alijs proficui exonerationem, sed solummodo fiat propter peccati abhominationem et desiderium eterne vite.

10 Hijs igitur difficultatibus vie superatis adhuc precaueo episcopum de tribus inimicis, qui sunt in via sua. Primus quippe hostis nititur sibilare in aures episcopi, ut obstruat auditum eius. Secundus stat ante eum, ut pungat oculos eius.

11 Tercius est ante pedes eius clamans alte et habens laqueum, quo pedes illaqueet, quando eleuat eos a terra. Primus hostis sunt homines illi siue infusiones ille, qui nituntur episcopum trahere a recta via dicentes:

12 'Cur tantum assumis tibi laborem et pergis per viam tam artam? Diuerte ergo magis in viam floridam, per quam vadunt plures. Quid ad te quomodo ille vel illi viuunt? Quid ad te offendere et obiurgare illos, a quibus honorari et amari possis?

13 Si non offendunt te et tuos, quid tibi cure est, quomodo viuunt aut si offendunt Deum? Si vero tu ipse bonus es, quid ad te iudicare alios? Da magis munera et accipe. Utere amicicia hominum, ut lauderis et bonus voceris in vita tua.'

14 Secundus hostis desiderat excecare te sicut Philistim Samsonem. Hij sunt pulcritudo et possessio mundi, fluxus vestium et diuersus apparatus rerum, honores hominum et fauores. Cum enim ista offeruntur et placent oculis, excecatur ratio, tepescit amor mandatorum Dei, peccatum perpetratur licentius et commissum leuigatur.

15 Propterea cum episcopus necessaria moderata habuerit, contentetur. Nam nimis multis videtur nunc dulcius esse stare ad molam cupiditatis cum Samsone quam diligere ecclesiam secundum laudabilem dispositionem cure pastoralis.

16 Tercius hostis clamat alte habens laqueum et dicens: 'Cur', inquit, 'sic vadis caute et inclinato capite ? Cur in tantum humilias teipsum, qui a pluribus debes et possis honorari? Esto magis sacerdos, ut sedeas cum primis! Esto episcopus, ut honorari possis a pluribus!

17 Procede ad maiores dignitates, ut maiora obtineas seruitia et maiori fruaris quiete! Congrega thesauros, quibus alios iuuans tecum ab alijs consolari possis et ubique esse letus !'

18 Cumque animus talibus inclinatus fuerit affectionibus et suggestionibus, mox affectus eleuatur quasi pede quodam praue delectationis ad terrenam cupiditatem, qua ita inuoluitur laqueo cure mundialis, quod vix consurgit ad considerationem sue miserie et premiorum seu suppliciorum eternorum.

19Nec mirum: Scriptura enim dicit, quod, qui episcopatum desiderat, bonum opus desiderat ad honorem Dei. Nunc autem plerique desiderant honorem et refugiunt laborem, in quo anime est salus sempiterna. Propterea episcopus iste stet in gradu, quem habet, nec appetat altiorem, donec Deo placuerit ei aliter prouidere."

Caput 3 Declaratio plenaria Virginis ad episcopum, qualiter ut Deus honoretur per ipsum exerceat episcopale officium, et de duplici fructu veram dignitatem obsequente et de duplici confusione falsam dignitatem consequente et de occursu Ihesu Christi et omnium sanctorum ad verum et rectum episcopum.

-

Loquebatur mater Dei: "Ego exponere volo episcopo, quid tenetur facere Deo et quid est honor Dei. Omnis itaque episcopus debet habere infulam in brachijs suis bene custoditam, non vendere eam pro pecunia, non concedere alijs propter amicitiam carnalem, non perdere propter negligentiam et tepiditatem.

2 Quid vero significat infula episcopalis nisi dignitatem et potestatem episcopalem, ordinare scilicet clerum, et conficere crisma, corrigere errantes, excitare exemplo suo negligentes?

3 Quod vero in brachijs debet habere infulam bene custoditam significat, quod sedule debet cogitare, quomodo et qualem accepit potestatem episcopalem, quomodo eam tenuerit, quis vero sit eius fructus, quisve finis.

4 Si episcopus attendere velit, quomodo accepit potestatem, attendat primo si desiderauit episcopatum propter se vel an propter Deum; si autem propter se, tunc sine dubio desiderium suum erat carnale; si vero propter Deum, idest ad honorem faciendum Deo, tunc desiderium suum erat meritorium et spirituale.

5 Deinde si episcopus cogitet ad quid recepit episcopatum, certe ut esset pater pauperum consolator et mediator animarum. Nam bona episcopalia bona sunt animarum, que si infructuose comeduntur et prodigaliter expenduntur, anime ille clamabunt vindictam super iniustum dispensatorem.

6 Qualis vero erit fructus episcopalis dignitatis, dicam tibi: Ipse quippe erit duplex, sicut dicit Paulus, corporalis scilicet et spiritualis. Corporalis, quia in terris est vicarius Dei et ideo ob honorem Dei quasi Deus ab hominibus honoratur.

7 In celis erit corporalis et spiritualis propter glorificationem corporis et anime, quia ibi erit seruus cum domino. Tum propter vitam episcopalem, quam gessit in terris, tum propter exemplum humilitatis, quo alios secum ad gloriam prouocauit.

8 Omnis vero, qui vestem et dignitatem habet episcopalem sed refugit vitam, duplici confusione erit dignus. Quod vero potestas episcopalis non debet vendi, significat, quod episcopus non debet esse scienter symoniacus, nec exercere officium suum propter pecuniam vel hominum fauorem, nec promouere illos propter preces hominum, quos sciuerit esse male vite.

9 Quod vero infula non debet alijs concedi propter amicitiam hominum, significat, quod episcopus non debet dissimulare peccata negligentium, nec dimittere illos impunitos, quos potest et debet corrigere, non silere peccata amicorum propter carnalem amicitiam, nec imponere dorso suo peccata subditorum, quia episcopus est speculator Dei.

10 Quod vero episcopus non debet perdere infulam propter negligentiam significat, quod episcopus non debet illa committere alijs ad faciendum, que ipse personaliter tenetur et potest fructuosius facere, nec propter quietem carnis illa dimittere aliis, que ipse perfectius valeret adimplere, quia officium episcopi non est quietis sed laboris.

11 Nec episcopus ignorare debet vitam et mores eorum, quibus committit officia sua, sed scire et inquirere, quomodo seruant iusticiam, et si prudenter et non cupide gerunt se in agendis.

12 Insuper scire te volo, quod episcopus, quia pastoris vices habet, tenetur habere fasciculum florum sub brachijs suis, quo oues vicine et remote illecte currant gaudenter post odorem eius. Iste vero fasciculus florum significat predicationem diuinam, quam episcopus habere tenetur.

13 Brachia vero duo, quibus fasciculus predicationis diuine innititur, sunt duo opera necessaria episcopo, scilicet bona opera in publico et bona opera in abscondito, ut oues vicine in episcopatu eius videntes caritatem episcopi in operibus et audientes in verbis glorificent Deum in episcopo.

14 Oues vero remote audientes famam episcopi desiderent illum ad sequendum. Nam iste est suauissimus fasciculus non erubescere veritatem et humilitatem Dei, docere bona et eadem, que docet, facere, esse humilem in honore et deuotum in abiectione.

15 Cumque episcopus compleuerit viam istam et peruenerit ad portam, necesse est ei aliquid habere in manu, quod presentet summo regi. Et ideo habeat in manu vas sibi carum et hoc vacuum offerendo illud regi summo.

16 Vas vero istud vacuum offerendum est cor suum, quod, ut vacuum sit ab omni voluptate et appetitu laudis, transitorie laborandum est ei die ac nocte. Cumque introducendus est talis episcopus in regnum glorie occurret ei Ihesus Christus Deus verus et homo cum omnium sanctorum exercitu.

17 Tunc audiet angelos dicentes: 'O, Deus noster, gaudium nostrum et omne bonum ! Iste episcopus mundus fuit in carne, virilis in operatione. Decet ergo nos eum presentare tibi. Desiderauit enim quotidie societatem nostram. Ideo comple desiderium eius et auge ex aduentu eius gaudium nostrum.'

18 Tunc quoque dicturi sunt et ceteri sancti: 'O, Deus, gaudium nostrum est de te et in te nec indigemus alio. Attamen gaudium nostrum excitatur ex gaudio anime huius episcopi, que, dum potuit, desiderauit te.

19 Portauit enim flores suauissimos in ore, quibus augmentauit numerum nostrum. Portauit in opere, quibus habitantes de prope et a longe reficiebat. Ideo da ei gaudere nobiscum et tu similiter gaude de eo, quem moriendo pro eo tantum desiderasti.' Ultimo dicturus est ei rex glorie:

20 'O, amice, venisti presentare michi vas cordis tui vacuum a te et a voluntate propria. Ideo ego implebo te delectatione et gloria mea. Letitia mea erit tua et gloria tua numquam finietur a me'."

Caput 4 Verba matris ad filiam de concupiscentia malorum episcoporum, et quomodo propter bonam voluntatem multi dignitatem obtinent spiritualem, quam inordinati episcopi contemnunt, qui ad eam corporaliter sunt vocati, per latum exemplum inducit.

-

Mater Dei loquitur ad sponsam filij dicens: "Tu ploras, quod caritas Dei ad hominem est maxima et contra caritas hominum est ad Deum modica. Vere sic est. Quis enim est dominus vel episcopus, qui non magis concupiscit dominium ad honorem mundi obtinendum vel diuitias quam ad subueniendum pauperibus suis proprijs manibus.

2 Et ideo, quia domini vel episcopi nolunt venire ad nuptias omnibus preparatas in celo, venient pauperes et infirmi, sicut per exemplum tibi ostendere volo.

3 In ciuitate quadam erat quidam episcopus sapiens et pulcer et diues, qui de pulcritudine et sapientia sua laudatus non regratiabatur Deo, ut debuit, qui dedit ei ipsam sapientiam.

4 Laudabatur quoque et honorabatur de diuitijs suis et ideo dedit multa propter mundi fauorem. Plurima quoque concupiuit, ut largius daret et amplius honoraretur. Iste episcopus habebat quendam clericum litteratum in episcopatu suo, qui taliter secum cogitabat:

5 'Iste', inquiens, 'episcopus diligit Deum minus quam expedit. Vita eius tota tendit ad secularia. Ideo, si placeret Deo, libenter desiderarem episcopatum eius ad faciendum honorem Deo.

6 Non desidero quidem propter mundum, quia honor mundi non est aliud nisi sicut aer non propter diuitias, quia sunt graues tanquam onus grauissimum, non propter quietem carnis mee et commodum proprium, quia non teneor esse in quiete nisi rationabili, sicut corpus stare possit in seruitio Dei, sed propter solum Deum desidero.

7 Et quamuis indignissimus sim honore, tamen ut plures lucrifacerem Deo et pluribus proficerem verbo et exemplo, pluresque sustentarem de bonis ecclesie,

8 libenter susciperem onus episcopale. Nam Deus scit, quod carior esset michi mors dura et dulcius adferendum amarum supplicium quam episcopalis dignitas, quia, licet passibilis sim sicut ceteri, tamen qui episcopatum desiderat bonum opus desiderat.

9 Ideo libenter desidero honorem episcopi cum onere episcopali sed sicut mortem, honorem quidem propter salutem plurimorum, onus vero propter salutem meam et amorem Dei et animarum ad hoc solum, ut bona ecclesie possim distribuere largius pauperibus, animas instruere liberius, errantes instruere fiducialius, vexare carnem meam abundantius, moderare me ipsum sollicitius in exemplum aliorum.'

10 Iste autem canonicus increpauit episcopum suum occulte et prudenter. Episcopus vero egre ferens verba confudit clericum aperte et impudenter iactans se ad omnia sufficientem et moderatum.

11 Canonicus autem plorauit excessus episcopi patienter ferens illata. Sed episcopus deridens caritatem et patientiam canonici obloquebatur ei in tantum, quod canonicus arguebatur et reputabatur fatuus et mendax, episcopus vero iustus et circumspectus.

12 Tandem procedente tempore episcopus et canonicus migrauerunt et vocati sunt ad iudicium Dei. In cuius aspectu et presentia angelorum posita videbatur quedam sedes aurea et ante sedem infula episcopalis et totus eius ornatus.

13 Multi quoque demones sequebantur canonicum cupientes inuenire aliquid mortiferum in eo, quia de episcopo sic erant certi sicut cete, qui inter procellas seruat catulos suos viuos in ventre suo.

14 Propositis vero multis querimonijs contra episcopum: Cur, scilicet, et qua intentione suscepisset episcopatum? Cur superbiuit de bonis animarum, quomodo animas sibi commissas rexisset, quid vero Deo pro facta sibi gratia respondisset?

15 Cumque episcopus nichil iusticie haberet, quid responderet ad proposita, respondit iudex: 'Ponatur', inquiens, 'in capite episcopi fex pro infula, in manibus autem pix pro cyrothecis, lutum in pedibus pro sandalijs, pro camisia et lintheo episcopali pannus meretricalis.

16 Pro honore suscipiat dedecus. Pro lata familia habeat seruientem turbam demoniorum. Deinde addidit iudex: 'Ponatur in capite canonici corona fulgida sicut sol, in manibus eius cyrothece deaurate, calciate pedes eius sotularibus.

17 Insuper induatur habitu episcopali cum omni honore'. Qui statim veste episcopali circumdatus ab omni exercitu celesti presentatus est iudici tamquam episcopus cum honore. Episcopus descendit sicut fur habens in collo funem, a cuius conspectu iudex auertebat oculos misericordie sue et omnes sancti cum eo.

18 Ecce quomodo propter voluntatem bonam multi obtinent dignitatem spiritualiter, quam illi contemnunt, qui ad eam corporaliter sunt vocati. Omnia hec fiebant in uno puncto apud Deum sed propter te verbis prolata sunt, quia mille anni apud Deum sunt quasi una hora.

19 Quotidie quoque contingit, quod ex quo episcopi et domini nolunt tenere officium suum ad quod vocati sunt, Deus eligit sibi pauperes sacerdotes et campanarios, qui viuentes iuxta meliorem conscientiam suam ad honorem Dei libenter proficerent animabus, si possent et faciunt que possunt.

20 Ideo ingrediuntur loca episcopis preparata. Nam Deus similis est illi, qui suspendens auream coronam ante fores domus sue clamat transeuntibus sic: 'Omnis cuiuscumque status fuerit promereri potest coronam istam et quicumque nobilius vestitus fuerit virtutibus obtinebit illam.'

21 Verumtamen scito, quod si episcopi et domini sapientes sunt carnali sapientia, Deus sapientior est illis eciam spiritualiter, qui exaltat humiles et non approbat superbientes. Scito eciam, quod canonicus iste laudatus non curauit personaliter equum suum, cum iret ad predicandum vel ad opus suum.

22 Nec personaliter extruxit focum suum cum commesturus esset, sed habuit familiam et necessaria sua ad sustentationem rationabilem, qui eciam habuit pecuniam sed non ad cupiditatem. Nam eciam, si affluxisset sibi tota mundi substantia, non dedisset unum denarium ad hoc, quod fieret episcopus.

23 Nec pro toto mundo dimisisset episcopatum, si placuisset Deo, sed totam voluntatem suam posuit ad Deum paratus honorari ad honorem Dei et paratus deici pro amore et timore Dei."

Caput 5 Verba Ambrosij ad sponsam de prece bonorum pro populo, et quomodo per gubernatores domini seculares et ecclesie et per procellas superbia, et cetera, et per portum introitus veritatis designantur et de vocatione sponse in spiritum.

-

Scriptum est, quod amici Dei olym clamabant rogantes Deum dirumpere celum et descendere ad liberandum populum suum Israel. Similiter et in istis temporibus amici Dei clamabant dicentes: 'O, benignissime Deus, nos videmus populum innumerabilem in periculosis procellis perire, quoniam gubernatores auidi sunt illis terris iugiter applicare volentes, ubi sibi ipsis maius lucrum existimant prouenire.

2 Illic se et populum ducentes, ubi horribiliores sunt iactus undarum nesciente populo securitatis portum et ob hoc miserabiliter periclitatur populus infinitus nimis paucis venientibus ad bonum portum.

3 Ideo rogamus te, omnis glorie regem, ut portum illuminare digneris, quatinus populus vitare sua pericula valeat et iniquis gubernatoribus non parere, sed ad portum rectum reduci lumine tuo benedicto.'

4 Per istos vero gubernatores intelligo omnes potestatem habentes corporaliter et spiritualiter in mundo. Plerique enim illorum in tantum diligunt voluntatem propriam, quod de animarum utilitate et suorum subditorum non attendunt seuissimis mundi procellis, videlicet superbie, cupiditatis et immundicie, se voluntarie inuoluendo,

5 quorum actus miseria imitatur communitas credens se per illam viam tenere rectam et sic ipsi se una cum subditis perimunt sequendo sue voluntatis quemlibet appetitum.

6 Per portum vero intelligo introitum veritatis, qui nunc coram multis sic obscuratus est, quod dum aliquis dixerit viam ad portum celestis patrie, qui est sacratissimum Christi euangelium, tunc ipsum mentiri dicunt eorum opera magis sequentes, qui peccatis quibuslibet se ingerunt, quam illorum verbis credentes, qui euangelicam predicant veritatem.

7 Per lucem vero, quam amici Dei petebant, intelligo aliquam diuinam reuelationem fieri in mundo ad hoc, ut caritas Dei renouari valeat in cordibus hominum et eius iusticia non obliuisci nec negligi.

8 Et ideo placuit Deo propter misericordiam suam et suorum amicorum petitionem vocare te in spiritum sanctum ad videndum, audiendum et intelligendum spiritualiter ad hoc ut ea, que audieris in spiritu, debeas alijs reuelare secundum Dei voluntatem."

Caput 6 Verba eiusdem Ambrosij ad sponsam quandam similitudinem viri et uxoris et ancille disponentia, et qualiter per adulterum episcopus malus et per uxorem ecclesia et per ancillam mundi amor designantur, et de crudelissima sententia contra adherentes magis mundo quam ecclesie.

-

Ego sum Ambrosius episcopus, qui tibi appareo loquens tecum per similitudinem quandam, quoniam cor tuum non potest capere intelligentiam spiritualium sine similitudine aliqua corporali.

2 Vir quidam erat habens uxorem legittimam venustam valde et prudentem. Cui tamen ancilla plus placebat quam uxor et ex hoc tria contingebant: Primum est quod verba et gestus ancille magis eum letificabant quam uxoris.

3 Secundum est, quod ancillam vestiebat nobilissimis indumentis non curans, quod uxor pannosa esset aut quod communi panno vestiretur. Tercium est, quod nouem horis morari solebat cum ancilla, decima vero solum cum uxore.

4 Nam prima hora erat cum ancilla vigilans, dum eius pulcritudinem aspiciendo iocundabatur. Secunda hora inter ipsius brachia dormiebat. Tercia hora pro ancille commodo corporalem laborem gaudenter sustinebat.

5 Quarta hora quietem corporis cum ipsa habebat post corporis lassitudinem. Quinta hora inquietudinem mentis et curam super eius prouisione habebat. Sexta hora mentis quietem cum ea habebat, quia iam videbat se de sua prouisione ei pleniter complacere.

6 Septima hora intrabat in eum ardor carnalis concupiscentie. Octaua hora complebat cum ea sue voluptatis appetitum. Nona hora aliqua omittebat agere, que tamen ei libebat perficere. Decima hora faciebat aliqua, que tamen non delectabant eum facere.

7 Et sic una hora tantummodo manebat cum uxore. Veniens vero quidam de propinquis uxoris ad adulterum grauiter increpauit eum dicens: 'Ad legittimam tuam mentis tue caritatem conuerte ipsam diligendo et sicut decet vestiendo, nouemque horis cum ipsa manendo et sola decima hora cum ancilla, alioquin scias te mortem pessimam subiturum.'

8 Per istum adulterum intelligo istius ecclesie prouisorem habentem quidem episcopale officium sed vitam adulterinam. Ipse quippe sancte ecclesie spirituali copula ita coniunctus est, quod ipsa eius sponsa carissima esse deberet, qui tamen caritatem suam ab ipsa retraxit multo plus diligens seruilem mundum quam dominam sponsam tam preclaram.

9 Et ideo tria facit: Primum est, quod de mundi fraudulenta adulatione plus gratulatur quam de sancte ecclesie morigerosa dispositione. Secundum est, quod omnem mundi ornatum diligit, de defectu vero ornatus ecclesiastici corporalis vel spiritualis minus curans.

10 Tercium est, quod nouem horas expendit pro mundo et solam decimam pro ecclesia sancta. Nam prima hora cum mundo vigilat hilariter eius pulcritudinem intuens delectabiliter. Secunda hora inter brachia mundi, que sunt altitudo murorum et vigilantia hominum armatorum, dormit suauiter corporis sui securitatem se per hec tenere confidens feliciter.

11 Tercia hora pro mundano commodo corporalem laborem sustinet gaudenter, ut ex hoc mundo letetur corporaliter. Quarta hora post corporalem laborem accipit quietem corporis libenter, quia quidquid ei placet iam habet sufficienter.

12 Quinta hora mentis inquietudinem habet multipliciter, ut mundanis rebus prouidere videatur sapienter. Sexta hora mentis quietem habet iocundaliter, prouisionem suam mundanis hominibus placere videns uniuersaliter.

13 Septima hora audiendo et videndo mundi delectabilia et in voluntatem suam trahit desiderabiliter, ex quibus in corde accenditur impatienter et intolerabiliter. Octaua hora perficit actualiter, que prius desiderabat ardenter.

14 Nona hora aliqua sibi placita propter mundum omittit inutiliter, ne videatur eos offendere, quos diligit carnaliter. Decima hora aliqua bona perficit sed non delectabiliter timens, quod infamis habeatur contemptibiliter et diudicetur miserabiliter, si ea aliqua ex causa omiserit totaliter.

15 Et ista hora decima solummodo cum sancta ecclesia solet commorari, bona, que facit, non ex caritate faciens sed ex timore. Timet enim supplicium ignis infernalis, qui si posset cum sospitate corporis et mundanarum rerum abundantia eternaliter viuere, de carentia superne felicitatis non curaret.

16 Propterea dico certissime iurans per Deum, qui caret principio et erit sine fine, quod nisi se cito ad sanctam ecclesiam conuerterit cum ipsa nouem horas ducendo, cum ancilla vero, idest mundo, decimam, non tamen eum diligendo sed inuitus eius diuitias et honores secundum episcopale officium habendo, omnia ad Dei honorem humiliter et rationabiliter disponendo, ipse in anima sua spiritualem percussionem tam grauem habebit,

17 sicut ille per similitudinem corporalem loquendo habere videretur, qui tam horribiliter percutteretur in vertice, quod planta pedis cum tota corporis carne dissolueretur, vene et nerui rumperentur, ossa confringerentur et medulle miserabiliter undique effluerent.

18 Et sicut amarissime cor illius corporis cruciari videretur, si vertex et viciniora membra percuterentur, dum etiam planta pedis, que remotior est, lederetur, sic et misera anima diuine sententie propinquissima ictui torqueri existimabitur amarissime, dum conscientia se videt ubique intolerabiliter sautiari."

Caput 7 Verba Virginis ad sponsam, qualiter episcopus diligens mundum flabello pleno vento et testudini iacenti in putredine comparatur,et quomodo talis Ambrosio episcopo oppositus iudicatur.

-

Scriptura dicit: "Qui diligit animam suam in hoc mundo, perdet eam. Iste vero episcopus diligit animam suam iuxta omnem voluptatem suam et spiritualis delectatio non est in corde eius.

2 Ideo bene comparari potest flabello pleno vento iuxta conflatorium. Nam sicut carbonibus consumptis et ere ignito fluente adhuc remanet ventus in flabello, sic ipse quamuis nature sue tribuit omne, quod appetit, consumens tempus suum inutiliter, tamen remanet sibi eadem delectatio sicut ventus in flabello.

3 Nam voluntas eius est ad superbiam et cupiditatem mundi, ex quibus induratis corde dat occasionem et exemplum peccandi, qui consumpti in peccatis defluunt in infernum.

4 Non sic dispositus fuit ille bonus Ambrosius episcopus. Eius denique cor plenum fuit diuina voluntate, eius cibus et somnus rationabilis, qui exsufflans peccati voluptatem. Tempus suum consumpsit utiliter et honeste.

5 Ipse quippe bene vocari potest flabellum virtutum. Sanauit enim vulnera peccati verbis veritatis. Incendit frigidos diuina caritate et bonorum operum suorum exemplo, feruentes quoque voluptate peccati refriguerunt ex eius munda vita. Et sic ipse multos iuuit, ne intrarent mortem inferni, quia diuina delectatio in eo permansit quamdiu vixit.

6 Iste vero episcopus similis est testudini, que iacens in innata putredine trahit caput in terram. Sic iste iacet et delectatur in peccati abhominationem trahens animum ad terrena non ad sempiterna.

7 Tria reduco sibi ad memoriam: Primo, quomodo tenuerit officium sacerdotij. Secundo, quid significat illud verbum euangelij: 'Vestimenta sunt ouium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces!' Tercio, cur ea, que temporalia sunt, tantummodo feruent in corde. Creator vero omnium frigidus est in corde eius."

Caput 8 Verba Virginis ad sponsam de suiipsius perfectione et excellentia et de inordinato magistrorum modernorum appetitu et de eorum falsa responsione ad Virginis gloriose questionem sibi per ipsam factam.

-

Mater loquitur: "Ego sum illa, que ab eterno in caritate Dei fui et ab infantia mea spiritussanctus perfecte erat mecum. Et sicut de nuce exemplum habere poteris, que cum crescit dilatante se testa, que extrinsecus est, dilatatur et crescit eciam nucleus, qui intrinsecus est, ita ut nux semper sit plena et nichil in ea vacuum, quod capax sit alicuius rei exterioris.

2 Similiter et ego ab infantia mea plena eram spiritusancto et iuxta corporis et etatis mee accrescentiam tam affluenter me totam repleuit spiritussanctus, quod nichil in me vacuum reliquit ad peccati alicuius introitum.

3 Et ideo ego illa sum, que numquam peccatum commisi veniale nec mortale. Ego quippe in caritate Dei tam ardens eram, quod nichil michi placuit nisi perfectio voluntatis Dei.

4 Feruebat enim in corde meo ignis diuine caritatis. Deus quoque super omnia benedictus, qui me sua potentia creauit et spiritussancti virtute repleuit, ad me ardentem caritatem habuit.

5 Et ex huius caritatis feruore misit nuncium suum ad me faciens me voluntatem suam intelligere, ut videlicet fierem mater Dei. Quod dum noui esse voluntatis diuine, statim ex igne caritatis, quam in corde ad Deum habui, per os meum exiuit vere obedientie verbum, per quod nuncio respondi:

6 'Fiat', inquiens, 'michi secundum verbum tuum. Et in eodem puncto verbum caro factum est in me et Dei filius factus est filius meus et sic ambo habebamus unum filium, qui utrumque Deus est et homo et ego similiter mater atque virgo.

7 Cumque hic filius meus, qui est vir sapientissimus et Deus verus Ihesus Christus, iaceret in utero meo, tantam ab ipso adepta sum sapientiam, quod non solum magistrorum intelligere valeam sapientiam, verum eciam in cordibus eorum cerno, utrum verba ipsorum ex diuina caritate aut ex solius litterature astutia procedunt.

8 Ergo tu, que verba audis, nuncia magistro illi, quod ego tria ab ipso interrogo: Primum est, utrum maius est sibi desiderium ad habendum fauorem et amicitiam episcopi corporaliter, vel an desiderat plus animam eius presentare Deo spiritualiter.

9 Secundo, utrum ex plurimorum florenorum propria et singulari possessione in animo plus delectatur vel an ex nullorum. Tercio, quid sibi de hijs duobus videtur magis placere, vocari scilicet magister et inter honoratos cum primis pro mundana gloria residere aut simplex frater vocari et inter ultimos residere.

10 Hec tria diligenter perscrutetur. Si enim episcopum corporaliter plus quam spiritualiter diligit, tunc sequitur, quod magis dicit ei illa, que delectant eum audire, quam omnia peccaminosa prohibet, que delectant eum agere.

11 Si vero de plurimorum florenorum proprietate plus gratulatur quam nullorum, tunc diuitias plus paupertate diligit et videtur tunc amicis suis consulere, quod magis teneant quidquid possunt acquirere, quam dimittant quo carere libentius potuissent.

12 Si vero delectatur nomine magistri propter honorem mundi et inter honoratos locari, tunc superbiam plus humilitate diligit et ex hoc similior coram Deo apparet asino quam magistro.

13 Tunc enim vacua stramina masticat, que litterature scientie sine caritate comparantur et deest optimum triticum, quod caritati comparatur, quia caritas diuina in superbo corde firmari numquam potest."

14 Post excusationem autem magistri excusantis se et dicentis, quod maius esset sibi desiderium presentare animam episcopi Deo spiritualiter et quod plus delectatur in nullis florenis,

15 tercio, quod nichil curat de nomine magistri, respondit iterum mater: "Ego sum, que veritatem de ore Gabrielis audiui et indubitanter credidi, unde et veritatis de meo corpore sibi carnem sumpsit et sanguinem et mansit in me.

16 Illam eandem veritatem genui de me, qui utrumque Deus et homo est ex se. Et quia veritas, que Dei filius est ad me venire et in me habitare ex meque nasci voluit, ideo plenissime intelligo, utrum in ore hominum sit veritas an non.

17 Verum ego tria a magistro quesiui, quem michi bene respondisse probarem, si in verbis suis fuisset veritas. Que quia in eis non erat, ideo de alijs tribus ipsum precaueo. Primum est, quod aliqua sunt, que corporaliter diligit et desiderat et illa nullo modo obtinebit.

18 Secundum est, quod illud, quod nunc habet cum mundana leticia citius amittet. Tercium est, quod pusilli intrabunt celum. Magni autem stabunt foris, quoniam porta est angusta."

Caput 9 Verba Virginis ad sponsam, qualiter videntes et audientes et cetera fugiunt pericula virtute solis et cetera, et aduenientia et occurrentia cecis et surdis et cetera.

-

Loquitur mater: "Quamuis cecus non videt, nichilominus tamen ipso cadente in precipicium sol resplendet in sue claritatis splendore et pulcritudine, quam claritatem videntes homines itinerantes clarum visum habentes gratulantur itineris sui pericula fugiendo.

2 Et quamuis surdus non audit, tamen torrens cum strepitu sui impetus super eum ab alto cadit horribiliter, eo qui audire poterit ad loca tutiora fugiente.

3 Et quamuis mortuus gustare non poterit, tamen ipso in vermibus putrescente potus bonus dulcedinem sui saporis retinet quam viuus degustans in corde suo letificatur et audax ad quecumque virilia opera efficietur."

Caput 10 Loquitur Virgo ad filiam securitatem de verbis sibi dictis inducens et de periculo et approximatione ruine ecclesie, et qualiter ut in pluribus attendunt nunc ecclesie prouisores, proch dolor, ad vitam meretricalem et pecunie cupiditatem et bonorum ecclesie pro superbia prodigalitatem et de ira Dei contra tales excitanda.

-

Loquitur mater: "Ne timeas ea, que nunc videbis, a spiritu malo esse existimans. Quemadmodum enim cum solis appropinquatione duo veniunt, lux videlicet, et calor, qui caliginosam umbram non sequuntur

2 sic cum spiritussancti aduentu in corde duo veniunt, ardor scilicet diuine caritatis et fidei sancte perfecta illuminatio. Hec autem duo nunc sentis. Hec quoque duo dyabolum, qui caliginose umbre comparatur non sequuntur.

3 Mitte ergo ad illum, quem tibi nominaui, nuncium meum, quamuis autem ego scio cor et responsionem eius, finem quoque vite eius celerem. Tamen debes mittere ei verba ista sequentia.

4 Ego denique notum illi facio, quod in dextra parte sancte ecclesie fundamentum tam vehementer dilapsum est, quod summa testudo plures rupturas habet dans ex se casus periculosos, ita quod multi de subeuntibus perdunt vitam.

5 Plereque columne, que in altum tendere deberent, usque ad terram se inclinant. Totumque eciam pauimentum tam suffossum est, quod ceci introeuntes cadunt periculose. Et adhuc interdum contingit clare videntes una cum cecis cadere grauiter causa periculosarum fossarum eiusdem pauimenti.

6 Et propter istas causas stat nimis periculose ecclesia Dei et quid sibi sic stanti vicinius est quam ruina? Certissime dico tibi, quod nisi iuuamen reparationis habuerit ipsius ruina, tam grauis erit quod per totam christianitatem audietur.

7 Ego autem illa virgo sum, in cuius uterum filius Dei venire dignatus est exclusa quacumque carnis contagiosa voluptate. Ille vero idem Dei filius de meo clauso utero natus est cum maxima consolatione et sine aliqua pena.

8 Ego iuxta crucem steti, quando cum vera patientia infernum victoriose vincebat et sui cordis sanguine celum aperiebat.

9 Ego eciam eram in monte, quando Dei filius, qui est et meus filius, ad celum ascendit.

10 Ego eciam totam catholicam fidem clarissime noui, quam ipse euangelizando omnes ingredi celum volentes docuit. Ego itaque illa eadem iam sto super mundum continua oratione, sicut archus celi super nubem, qui ad terram inclinari videtur et ambobus suis finibus eam tangere.

11 Per celestem arcum itaque meipsam intelligo, que ad habitatores mundi me inclino tangens bonos et malos oratione mea. Ad bonos namque me inclino, ut in hijs, que sancta ecclesia precipit, stabiles efficiantur, ad malos vero, ne in malicia sua processum habeant, ut fiant deteriores.

12 Notum itaque facio isti, quem tibi nominaui, quod ex una parte tetre et horribiles nubes surgunt contra claritatem arcus. Per quas nubes intelligo illos, qui in carne vitam meretricalem habent et sunt insatiabiles similes voragini maris ad cupiditatem pecunie.

13 Bona quoque irrationabiliter ac prodigaliter, sicut torrens in impetu suo aquam fundens pro superbia largiuntur. Hec itaque tria plerique nunc exercent ecclesie prouisores, quorum peccata in celum ascendunt horribilia ante conspectum Dei contra meam orationem sicut teterrime nubes contra claritatem arcus, sic eciam illi, qui iram Dei mecum placare deberent, contra se iram Dei excitant et tales in ecclesia Dei non deberent exaltari.

14 Quicumque ergo curam apponere voluerit, ut fundamentum ecclesie fiat stabile et vinea illa benedicta, quam Deus fundauit, sanguine suo renouetur, si se insufficientem viderit,

15 ego, regina celorum, cum omnibus angelis ei in adiutorium venire volo sabulosas radices extirpando sterilesque arbores in ignem proijciendo ac in earum locis ramusculos fructuosos inserendo.

16 Per vineam vero intelligo ecclesiam Dei, in qua duo, humilitas scilicet et caritas diuina debent renouari."

17 Filius Dei loquitur de nuncijs pape: "Vos venistis in societatem maiorum et adhuc ad maiora ascendetis. Ideo summe meretur ille, qui laborat ad hoc, ut humilitas exaltetur, quia superbia iam nimis ascenderat. Honorem eciam maximum habebit ille, qui caritatem habet ad animas, quia ambitio et symonia iam in plerisque regnant.

18 Felix eciam erit ille, qui conatur pro posse suo, ut vicia de mundo extirpentur, quia iam plus solito inualescunt. Est eciam utilissimum habere et petere patientiam, quia in diebus multorum, qui nunc viuunt, sol dimidiabitur, stelle confundentur, sapientia infatuabitur, humiles in terra ingemiscent et audaces preualebunt.

19 Hoc sapientium est intelligere et interpretari, qui aspera sciunt, deplanare et futura prouidere."

20 Hec reuelatio precedens facta fuit ad Albanensem cardinalem, qui tunc fuit prior.

Caput 11 Verba fidei sponse ad Christum, et qualiter Iohannes baptista inducit sponse certitudinem Christi sibi alloquentis et de boni diuitis felicitate, et qualiter indiscretus episcopus propter sui fatuitatem et pessimam vitam assimilatur symie.

-

Sponsa loquebatur Christo in oratione humiliter dicens: "O domine, mi Ihesu Christe, sic firmiter credo, tibi, quod eciam si serpens iaceret ante os meum, non intraret nisi te propter bonum meum permittente!"

2 Respondit Iohannes baptista: "Ille, qui apparet tibi, ipse est naturaliter Dei filius, cui pater me audiente perhibuit testimonium dicens: 'Hic est filius meus'.

3 Ipse est a quo spiritussanctus processit, qui me baptizante super eum in columbe specie apparuit. Ipse est secundum carnem verus filius virginis, cuius corpus manibus meis attractaui. Crede ergo ei firmiter et ingredere viam eius. Ipse enim est, qui viam rectam ad celum demonstrauit, per quam pauper et diues ingredi potest celum.

4 Sed querere poteris, quomodo diues debet esse dispositus, qui ingressurus est celum, cum Deus personaliter dixerit, quod facilius est camelum per foramen acus transire quam diuitem ingredi celum? Ad hoc respondeo tibi:

5 'Ille diues, qui sic dispositus est, quod timet aliquid secum male esse acquisitum, qui sollicitus est, ne bona sua inutiliter et contra Deum expendantur, qui inuite possidens possessionem et honorem mundi libenter desiderat separari ab eis,

6 turbaturque de dispendio animarum et inhonoratione Dei et quamuis ex dispensatione diuina cogitur quodammodo habere mundum, tota tamen intentione vigilat circa amorem Dei, hic talis diues fructuosus et felix diues est et carus Deo.'

7 Sed non est sic diues iste episcopus. Ipse quippe similis est symie habenti quatuor condiciones, quarum prima est, quod preparantur ei vestes tendentes ad inferiorem partem et anteriora velantes, sed verecundiora eius apparent tota nuda.

8 Secunda condicio est, quod digitis suis tangens fetentia applicat ori suo. Tercia est, quod faciem quidem habet humanam sed colorem et speciem reliquam beluinam.

9 Quarta est, quod licet habet manus et pedes, attamen cum digitis et manibus calcat lutum. Sic episcopus iste fatuus est quasi symia curiosus in mundi vanitate deformatus a laudabili operatione.

10 Nam habet vestem, idest ordines episcopales, qui sunt valde honorabiles et preciosi apud Deum, sed verecundiora sua apparent nuda, quia leuitas morum suorum et affectus carnalis ostenditur hominibus ad animarum destructionem.

11 Contra que dicit miles ille egregius, quod verecundiora hominis maiorem honestatem habent, notans per hoc, quod motus bestiales clericorum celari debent bonis operibus, ne exemplo eorum infirmi scandalizentur. Symia quoque tangit et odorat fetentia.

12 Quid facit digitus nisi demonstrationem rei vise, sicut ego videns Deum in humanitate demonstraui eum digito. 'Ecce', inquiens, 'agnus Dei'. Quid ergo sunt digiti episcopi nisi mores sui laudabiles, quibus demonstrare deberet iusticiam Dei et eius caritatem?

13 Nunc autem in operibus suis demonstrat, quod est diues et generosus, sapiens mundi et prodigus pecuniarum. Quid autem sunt hec omnia nisi tamquam digitos mittere ad fetentia? Nam gloriari de carne et lata familia, quid aliud est quam gloriari de inflatis saccis?

14 Symia quoque habet faciem humanam sed speciem reliquam beluinam. Sic iste animam quidem habet signaculo Dei insignitam sed per propriam cupiditatem deformatam.

15 Quarto sicut symia tangit et calcat cum pedibus et manibus lutum, sic iste affectu et opere terrenis inhiat auertens vultum suum a celestibus et inclinans ad terrena tamquam animal obliuiosum. Numquid talis mitigat iram Dei? Nequaquam, sed magis prouocat contra se iusticiam Dei."

16 Hec reuelatio facta est de legato cardinali anni iubilei et cetera. Filius Dei loquitur: "O, disputator superbe, ubi pompa tua, ubi apparatus equorum? Noluisti intelligere cum esses in honore. Ideo nunc inhonoratus es. Dic igitur, quamuis omnia scio audiente ista sponsa noua, que quero!"

17 Et statim quasi una persona tremula et nuda apparuit mirabiliter deformata. Cui dixit iudex: "O, anima, tu docuisti spernere mundum et diuitias eius. Cur ergo secutus es ea?"

18 Respondit anima: "Quia dulcius sapuit michi fetor pessimus, quam odor tuus suauissimus". Et statim dicto verbo per Ethiopem unum infusum est anime vas sulphuris et veneni. Item dixit iudex: "O, anima, tu posita fuisti populis in candelabrum lucis, quare non lucebas verbo et exemplo?"

19 Respondit anima: "Quia caritas tua fuit abrasa a corde meo. Ibam sicut homo sine memoria et sicut vir vagus respiciens presentia et non attendens future." Quo dicto anima priuata est lumine oculorum.

20 Et dixit unus Ethiops, qui astare videbatur: "O, iudex, hec anima mea est. Quid facturus sum?" Respondit iudex: "Purga eam et quasi in prelo examina, donec veniat consistorium, in quo allegationes amicorum et inimicorum discutientur."

Caput 12 Loquitur sponsa Christo preces effundendo pro supradicto episcopo et de responsionibus Christi et Virginis et sancte Agnetis sponse factis.

-

O, Domine mi, scio, quod nemo ingreditur celum nisi pater traxerit eum. Ideo, o, pater pijssime, trahe istum infirmum episcopum ad te. Tu vero, fili Dei, adiuua conantem. Tu quoque, sancte spiritus, imple caritate tua episcopum frigidum et exinanitum.

2 Respondit pater: "Si trahens est fortis, res vero, que trahitur, ponderosa nimis citius dissipabitur opus et adnichilatur. Si vero, qui trahitur, ligatus est, non potest adiuuare nec seipsum nec trahentem, et si immundus est, qui trahitur, abhominabilis est ad trahendum et tangendum.

3 Sic episcopus iste dispositus est, sicut qui stat in diuersorio deliberans secum, que via sit tenenda."

4 Respondit sponsa: "O, Domine mi, numquid non scriptum est, quod nemo stabiliter stat in hac vita sed aut ad meliora vadit aut ad peiora."

5 Respondit pater: "Utrumque dici potest. Nam stat quasi inter duas vias, gaudij scilicet et doloris. Turbatur de horrore supplicij eterni. Assectat obtinere celeste gaudium sed tamen asperum sibi videtur viam, que tendit ad gaudia perfecte ambulare. Vadit vero, quoniam illa sequitur, ad que feruentiorem habet voluntatem."

6 Item loquitur beata Agnes: "Iste episcopus est dispositus sicut ille, qui staret inter duas vias. Unam earum sciret artam in principio sed in fine gaudiosam; aliam sciret delectabilem ad tempus sed in fine habentem profundum insatiabile et dolorosum.

7 Cumque viator cogitans de istis vijs delectaretur in eundo viam in principio delectabilem timens tamen de insatiabili profundo incidit talis cogitatio: 'Est', inquit, 'compendium quoddam in via ista delectabili. Si inuenero illud, diu ambulare possum securus et cum appropinquauero fini et profundo, si inuenero compendium, nichil michi nocebit.'

8 Et ita ambulans securus in via, cum venisset ad profundum, cecidit miserabiliter, quia compendium ut cogitauit non inuenit. Talium cogitationum viri inueniuntur hodie multi, qui cogitantes taliter secum:

9 'Onerosum est', inquiunt, 'ire viam artam. Durum est relinquere voluntatem propriam et honores'. Propterea ponunt sibi spem falsam et periculosam. 'Longa', inquiunt, 'est vita nostra. Misericordia Dei est maxima. Delectabilis est mundus iste et ad delectationem creatus.

10 Ideo nil obest, si ad tempus utar mundo secundum velle meum, quia in fine vite sequi volo Deum. Est enim compendium quoddam vie huius mundi; idest contritio et confessio. Hanc, si obtinuero, saluus ero.'

11 Talis cogitatio, velle scilicet peccare usque in finem et tunc confiteri, est valde debilis spes, quia nesciunt antequam cadunt. Quibus et in extremis inspiratur quandoque tantus dolor et subitus finis, quod nullomodo fructuosam inuenire poterunt contritionem.

12 Et merito; noluerunt enim preuidere futura mala cum potuerunt sed in arbitrio et limitatione sua posuerunt tempus misericordie Dei. Nec proponebant finem facere peccato, antequam peccatum non poterat eos delectare. Similiter et episcopus iste stetit inter duas istas vias.

13 Nunc autem appropinquat vie delectabiliori carnis et habet ante se quasi tria folia, que perlegit. Primum folium legit dulciter et continue. Secundum quandoque sed non cum delectatione. Tercium folium raro et hoc cum dolore. Primum vero sunt diuitie et honores, quibus delectatur.

14 Secundum est timor Iehenne et futuri iudicij, quo conturbatur. Tercium est amor Dei et timor filialis, qui raro reuoluitur. Si enim attenderet, quid pro eo fecit Deus, quidue ei impendit, numquam amor Dei extingueretur in corde eius".

15 Respondit sponsa: "O, domina, roga pro illo." Et tunc beata Agnes ait: Quid facit iusticia nisi iudicium, quidve misericordia nisi quod alliciat?" Mater Dei loquitur: "Sic dicetur episcopo: Deus, licet omnia potest facere, tamen homo personaliter cooperari debet, ut peccatum fugiatur et caritas diuina obtineatur.

16 Nam tria sunt, que inducunt ad fugiendum peccatum et tria inductiua sunt ad obtinendum caritatem. Tria quibus fugitur peccatum sunt: penitentia perfecta, secundum intentio nolle ea iterato committere, tercium emendare se iuxta consilia illorum, quos videt contempsisse mundum.

17 Tria vero cooperantia ad obtinendam caritatem sunt humilitas, misericordia et labor caritatis. Nam quicumque non legeret nisi unum pater noster pro obtinenda caritate citius appropinquaret illi effectus caritatis.

18 De altero episcopo, de quo tibi prius dixi, tibi concludo nunc, quod fosse videntur ei nimis late ad saltandum, muri nimis alti ad scandendum, sere fortes ad confringendum.

19 Ideo sto ego et expecto eum, sed ipse verterat caput suum ad opera trium turbarum, quas delectabiliter videndo considerat. Prima earum corizat.

20 Huic ipse dicit: 'Placet michi audire vos, expectate me!' Secunda stat ad speculandum. Huic ipse dicit: 'Placet michi videre, que videtis, quia delectant me multum.' Tercia letatur et quiescit et cum hac querit ipse quietem et honorem. Sed quid est corizare in mundo nisi ab una temporali leticia transire in aliam, ab uno appetitu honorum in alium?

21 Quid vero est stare et cogitare nisi a contemplatione diuina subtrahere animum et de congregatione et erogatione temporalium cogitare? Quid vero est quiescere nisi carnis habere quietem?

22 Has itaque tres turbas considerando iam ascendit in montem altum sed de transmissis sibi verbis meis nichil curat, nec de illa clausula verborum curat, scilicet, si tenet ipse promissionem suam, tenebo et ego meam."

23 Respondit sponsa: "O, benignissima mater, noli discedere ab eo! " Cui mater: "Non discedo, donec terra suscipit terram. Imo magis, si confregerit seras, obuiabo ei sicut ancilla et adiuuabo sicut mater?"

24 Et addidit mater: "Tu, filia, cogitas, que fuisset remuneratio canonico illi Aurelianensi, si episcopus suus fuisset conuersus?

25 Respondeo tibi: Sicut tu vides, quod terra profert herbas et flores diuerse speciei et diuersi generis, sic si omnis homo laudabiliter stetisset ab origine mundi in institutione sua, omnes obtinuissent excellentem mercedem, quia omnis, qui in Deo est, transit ab una leticia in aliam, non quod tedium in aliqua fit, sed quia continue augetur delectatio delectabilior et gaudium ineffabile continue innouatur."

26 Hic fuit episcopus Vexionensis qui, cum esset Rome, multum de suo reditu angustiaretur, auditum est in spiritu: "Dic", inquit, "episcopo, quod mora sua utilior est quam acceleratio. Hij quoque, qui de comitiua sua precesserunt, subsequentur eum.

27 Ideo cum ad patriam redierit, verba mea inueniet vera." Sic itaque omnia euenerunt. Nam rediens inuenit regem captum et totum regnum turbatum.

28 Hij quoque qui precesserunt eum de comitiua impediti in via longe subsequebantur eum. Scito eciam, quod domina illa, que est in comitiua episcopi, sana reuertetur sed non in patria morietur et ita euenit. Nam secunda vice iuit Romam et ibi mortua est et sepulta. Item de eodem episcopo

29 Cum domina Birgitta descendisset de Monte Gargano ad ciuitatem Mafredoniam in regno Cecilie, idem episcopus existens in comitiua domine casu accidente in monte cecidit de equo ita grauiter, quod due coste fracte sunt.

30 Qui de mane cum domina profectura esset ad sanctum Nicolaum de Baro vocauit eam ad se dicens: "O, Domina, grauissimum est michi hic sine vestra presentia manere. Et onerosum est eciam vobis moram trahere propter me maxime propter incursantes istos homines."

31 'Rogo', inquit, 'vos per amorem Ihesu Christi, ut rogetis Deum pro me, et tangite latus doloris mei! Spero enim per tactum manus vestre dolorem meum mitigari', que pre compassione resoluta in lacrimas ait: "O, Domine mi, ego reputor, quod non sum.

32 Nam ego sum peccatrix maxima in conspectu Dei. Verumtamen omnes rogemus Deum et ipse respondebit fidei vestre." Facta itaque oratione cum surrexisset tetigit latus episcopi dicens: "Sanet te Dominus Ihesus Christus". Et statim dolor discessit. Et surgens episcopus secutus est dominam per totam viam usque rediret Romam.

Caput 13 Verba matris ad filiam, qualiter verba et opera Christi per thesaurum et deitas per castrum et peccata per seras et virtutes per 'muros et pulcritudo mundi et delectatio amicorum per duas fossas mirabiliter designantur et exponuntur, et qualiter se debeat habere episcopus circa curam animarum.

-

Mater Dei loquitur ad sponsam filij dicens: "Ille episcopus petit me in suam caritatem. Ideo debet hoc facere, quod est michi carissimum. Ego quippe scio thesaurum, quem qui possederit, numquam erit miser.

2 Qui videbit eum, numquam sentiet tribulationem et mortem. Quicumque desiderat illum, habebit quidquid appetit cum exultatione. Iste vero thesaurus clausus est in bono castro quatuor seris, quod castrum habet extra se muros altos et spissos et grossos.

3 Extra vero muros sunt due fosse profunde atque late. Ideo rogo ipsum, ut transiliat ambas fossas uno saltu, ascendat muros uno passu, confringat omnes seras uno ictu et sic presentet michi rem preciosissimam. Nunc autem, quid ista significant, dicam tibi.

4 Hoc vobiscum vocatur thesaurus, quod raro sumitur in usus et raro mouetur. Hic thesaurus sunt verba carissimi filij mei et eius preciosissima opera, que in passione et ante passionem fecit,

5 necnon et illa mirabilia opera, que tunc fecit, quando verbum factum est caro in corpore meo et quod, quando in altari cotidie panis eadem fit caro ad verbum Dei.

6 Hec omnia sunt preciosissimus thesaurus, que ita iam neglecta et oblita sunt, quod paucissimi sunt, qui ea recolunt et eis utantur ad profectum suum. Verumptamen corpus illud gloriosum filij Dei iacet in castro munito; idest in deitatis virtute.

7 Sicut enim castrum defendit contra inimicos, sic filij mei deitatis potentia defendit humanitatis sue corpus, ut nullus ei noceat hostis. Fere vero quatuor peccata sunt quatuor, quibus excluduntur multi a participatione et bonitate virtutis corporis Christi.

8 Primum est superbia et cupiditas ad honores mundi. Secundum est cupiditas ad possessiones mundi. Tercium est voluptas feda ad corporis immoderatam impletionem et fetidissimam eius expletionem.

9 Quartum est ira et inuidia et negligentia proprie salutis. Ista quatuor diligunt et in consuetudine habent nimis multi. Propterea elongantur nimis a Deo. Nam vident corpus Dei et recipiunt, sed anima eorum tam longe est a Deo, sicut fures qui furari desiderant sed appropinquare non valent propter fortes seras.

10 Et ideo dixi, quod confringeret seras cum uno ictu. Ictus vero significat zelum animarum, quo ipse episcopus confringere debet peccatores cum operibus iusticie ex diuina caritate, ut confractis seris viciorum peccator pertingere valeat ad preciosum hunc thesaurum.

11 Et quamuis non possit omnes peccatores percutere faciat, ut tenetur que possit et potissime hijs, qui sunt sub manu sua non parcendo paruo vel magno propinquo vel cognato inimico vel amico.

12 Sic fecit ille sanctus Thomas de Anglia, qui passus est multas tribulationes pro iusticia et in fine occubuit dura morte, quia non pepercit percutere corpora cum iusticia ecclesiastica ad hoc, ut anima minorem penam pateretur.

13 Cuius vitam imitetur iste episcopus, quatinus omnes audientes intelligant, quod odit peccata propria et aliorum. Et tunc talis ictus zeli diuini audietur super omnes celos in conspectu Dei et angelorum et multi conuertentur et meliorabuntur dicentes: 'Non', inquiunt, 'odit nos sed peccata nostra. Resipiscamus ergo et erimus amici Dei atque sui.'

14 Tres vero muri, qui ambiunt castrum, sunt tres virtutes. Prima est dimittere delectabilia carnis et facere voluntatem Dei. Secunda est magis velle pati obprobria et damna pro veritate et iusticia quam habere honores et possessiones mundi dissimulando veritatem.

15 Tercia est, non parcere vite vel bonis pro salute cuiuslibet Christiani. Sed attende, quid nunc facit homo. Denique sibi videtur, quod muri isti predicti ita sunt alti, quod nullo modo possent transcendi.

16 Propterea corda hominum non appropinquant illi gloriosissimo corpori cum permanentia, nec anime eorum, quia longe sunt a Deo. Et ideo precepi amico meo, quod transcenderet muros uno passu.

17 Hoc enim vobiscum vocatur passus, quando pedes longa a se separantur distantia ad transferendum celeriter corpus. Sic etiam est spiritualis passus. Cum enim est corpus in terra et caritas cordis in celestibus,

18 tunc transcenduntur tres predicti muri, quia tunc placet homini ex consideratione celestium dimittere propriam voluntatem, pati repulsam et persecutionem pro iusticia mori eciam libenter pro honore Dei.

19 Due vero fosse extra murum sunt pulcritudo mundi et presentia et delectatio amicorum mundi. In hijs fossis multi libentissime quiescerent et numquam curarent in celis videre Deum.

20 Et ideo fosse iste sunt late et profunde, late, quia talium hominum voluntates longe lateque sunt a Deo. Profunde quoque sunt, quia plurimos detinent in profundo infernali.

21 Propterea fosse iste transcendi debent uno saltu. Quid enim est saltus spiritualis, nisi separare totum cor suum ab hijs, que vana sunt et de terrenis salire in regnum celi?

22 Ecce nunc ostensum est, quomodo confringende sunt sere et transiliendi muri. Nunc ostendam, quomodo presentare debet episcopus iste rem preciosissimam, que umquam fuit. Deitas quippe ab eterno et sine principio fuit et est, quia non est in ea inuenire principium siue finem.

23 Humanitas vero fuit in meo corpore et suscepit de me carnem et sanguinem. Ideo ipsa est res preciosissima, que umquam fuit et est. Ergo, quando anima iusti recipit cum caritate corpus Dei in se et corpus Dei implet animam, tunc ibi est preciosissima res, que umquam fuit.

24 Nam licet deitas est in tribus personis sine principio et sine fine in se, tamen quando pater misit filium suum cum deitate et spiritusancto ad me, tunc sumpsit benedictum corpus suum de me.

25Nunc vero ostendam eidem episcopo, quomodo presentanda est domino preciosissima res illa. Ubicumque amicus Dei inuenerit peccatorem, in cuius verbis est modica caritas ad Deum et magna ad mundum, ibi anima vacua est ad Deum.

26 Propterea amicus Dei habeat caritatem ad Deum dolendo, quod anima redempta sanguine creatoris inimica est Dei, condoleatque misere anime habendo ad eam quasi duas voces; unam, qua roget Deum misereri anime; aliam, qua ostendat anime periculum suum.

27 Si autem ista duo, Deum scilicet et animam, concordare poterit in unum, tunc manibus dilectionis sue presentat Deo preciosissimam rem, quia, quando corpus Dei, quod fuit in me, et anima hominis a Deo creata conueniunt in unam amiciciam, hoc est michi carissimum. Nec mirum.

28 Ego enim presens eram, quando miles ille egregius filius meus exiuit de Iherusalem tenere certamen, quod tam forte fuit et durum, quod omnes nerui in brachijs eius extendebantur. Dorsum erat liuidum et sanguinolentum, pedes perforati clauis, oculi et aures plene sanguine.

29 Collum quoque inclinabatur, quando tradidit spiritum. Cor scindebatur a cuspide lancee et sic cum maximo dolore vicit animas. Qui nunc residens in gloria extendit brachium ad homines sed paucissimi tamen inueniuntur, qui presentant ei sponsam.

30 Ideo amicus Dei non parcat vite et bonis iuuando alios secum, eosque filio meo presentando.

31 Dicito adhuc eidem episcopo, quod, quia ipse petit me in suam caram amicam, ideo volo dare ei fidem meam et ligare me cum eo in unum vinculum. Nam corpus Dei, quod fuit in me, recipiet animam eius in se cum magna caritate, ut sicut pater cum filio fuit in me, qui corpus meum et animam habuit in se et sicut spiritussanctus, qui est in patre et filio fuit ubique mecum, qui et filium meum habuit intra secum, sic et famulus meus ligatus erit cum eodem spiritu.

32 Nam quando ipse diligit passionem Dei et corpus eius habet in corde carissimum, tunc habebit humanitatem, que intra se et extra se habet deitatem et est Deus in eo et ipse in Deo, sicut est in me Deus et ego in eo.

33 Cum vero famulus meus et ego habemus unum Deum, tunc habebimus et unum vinculum caritatis et spiritum sanctum, qui est cum patre et filio unus Deus.

34 Adde adhuc unum verbum. Si iste episcopus tenet promissionem suam mecum, ego iuuabo eum, dum viuit. In fine vero vite volo seruire et astare ei presentando animam eius Deo et dicendo sic: 'O, Deus meus, iste seruiuit tibi et obediuit michi, ideo presento tibi animam eius!'

35 O, filia, quid cogitat homo, qui contemnit animam suam? Numquid Deus pater cum incomprehensibili deitate sua dimisisset innocentem filium suum pati in humanitate tam duram penam, nisi fuisset illa virtuosa delectatio et affectio, quam habet ad animas et illa eterna gloria, quam eis preparauit?"

36 Hec reuelatio facta est de episcopo Lyncopensi, qui postea factus fuit archiepiscopus. Item de eodem vj libro, capitulo xxij, quod incipit ('Ille prelatus').

37 Episcopus, pro quo tu ploras, venit ad leue purgatorium. Ideo pro certo scias, quod, quamuis in mundo multos habuit impeditores, iam ipsi reportauerant iudicium suum et ipse propter fidem et mundiciam suam mecum glorietur.

Caput 14 Verba matris ad filiam sub figura mirabili de quodam episcopo, qualiter scilicet episcopus per papilionem vermem et humilitas et superbia episcopi per duas alas et tres species mala episcopi palliantes, per tres vermis colores, episcopi opera per spissitudinem coloris duplex voluntas per duo cornua papilionis et cupiditas per os, modica caritas per paruum corpus designantur et exponuntur.

-

Mater loquitur ad sponsam filij dicens: "Tu es vas, quod possessor implet et magister euacuat. Attamen unus et idem est, qui implet et vacuat. Nam sicut, qui infunderet vasi simul vinum et lac et aquam, diceretur magister, si unumquodque istorum insimul coagulatorum separaret et reduceret in naturam propriam,

2 sic ego mater et magistra omnium feci et facio tibi. Nam ante annum et mensem dicta sunt tibi plura negocia et omnia quasi coagulantur in anima tua, que, si statim effunderentur, similiter videretur abhominabile, cum ignoraretur eorum finis. Ideo paulatim distinguo ea sicut michi placet.

3 Numquid recolis, quod misi te ad quendam episcopum, quem vocaui seruum meum? Ideo nunc similamus eum papilioni vermi, qui habet alas latas colore albo rubeo et blaueo respersas. Cum vero tangitur color eius spissus remanet in digitis tamquam cinis.

4 Hic vermis modicum habet corpus sed grossum os, duo cornua in fronte et occultum locum in ventre, per quem immunda ventris emittuntur. Ale vero huius vermis, idest episcopi, sunt humilitas eius et superbia.

5 Nam humilis apparet extra in verbis et gestibus, humilis in vestibus et operatione, sed intus est superbia, qua magnus est in conspectu sui, tumidus de honore, ambiciosus de fauore hominum et arrogans alijs sua preferendo et aliena iudicando.

6 Hijs igitur duabus alis volat per humilitatem apparentem coram hominibus, ut singulis placeat et in ore sit omnium, per superbiam vero sibiipsi, qua se existimat multis sanctiorem. Tres vero colores alarum sunt tres species palliantes mala eius.

7 Nam color rubeus significat, quod continue de passione Christi disputat et miraculis sanctorum, ut vocetur sanctus, sed certe longe sunt a corde ipsius, quia minime sapiunt sibi.

8 Color vero blaueus significat, quod exterius videtur non curare de temporalibus sed mortuus esse mundo et totus celestis, sicut blaueum speciem habet celi. Sed certe color iste secundus non maiorem coram Deo stabilitatem et fructum affert quam ille primus.

9 Color vero albus indicat ipsum in vestibus religiosum, in moribus superlaudabilem. Sed tanta dulcedo et perfectio est in colore tercio, qualis in duobus primis.

10 Sicut enim color papilionis spissus est et adheret manibus vel tamen relinquens manibus nisi quasi cinerem, sic opera sua videntur admiranda, quia desiderat esse solus, sed ad utilitatem propriam vacua et infructuosa sunt, quia non sincere querit nec diligit diligendum. Cornua vero duo duplex est voluntas eius.

11 Nam desiderat habere vitam sine incommodis in hoc mundo, post mortem vero vitam eternam, ut et honore magno non fraudetur in terris et in celestibus perfectius coronetur. Iste episcopus simillimus est eciam papilioni, qui cogitat portare celum in cornu uno et terram in altero, qui tamen si posset, non sustentaret minimum quid ad honorem Dei.

12 Sic iste ecclesie Dei se credit et cogitat proficere verbo suo et exemplo tamquam si sine illo non ita cresceret. Terrenosque homines per merita sua germinare spiritualiter suspicatur.

13 Et ideo tamquam miles, qui certauerat, cogitat: 'Cum', inquiens, 'vocor deuotus et humilis, ad quid extendam ad artiora vitam meam? Si pecco in quibusdam delectabilibus sine quibus non delectabiliter viuo, maiora merita et opera mea me excusabunt.

14 Cum enim celum per haustum eciam aque frigide obtineri poterit, quid necesse est ultra mensuram laborare?'

15 Papilio quoque habet latum os sed maiorem habet latitudinem cupiditatis in tantum, quod si omnes muscas vocaret preter unam, adhuc illam solam concupisceret et deuoraret. Sic iste, si unum denarium obtinere posset cum multis tali modo, quod non notaretur et esset occultum, reciperet quidem, sed numquam fames cupiditatis extingueretur.

16 Papilio quoque habet occultum exitum immundicie sue. Sic ipse improbe effundit iram suam et impatientiam, ut et latentia sua alijs ostendantur. Item sicut papilio modicum habet corpus, sic iste modicam caritatem, quia, quod deficit sibi in magnitudine caritatis, totum suppletur in alarum latitudine et extensione."

17 Respondit sponsa: "Si aliquam scintillam caritatis habet semper spes est vite et salutis." Et mater: "Qualem caritatem habuit Iudas cum tradendo Dominum dixit: 'Peccaui prodendo sanguinem iustum'? Voluit quippe videri habere caritatem sed non habebat."

Caput 15 Verba matris ad filiam sub figura de alio episcopo, et qualiter talis episcopus per brucum vermem, verbosa eloquentia per euolatum, due considerationes per duas alas, verba placentia mundi per morsum designantur, et de Virginis admiratione de vita istorum duorum episcoporum et de predicatoribus.

-

Item loquitur mater ad sponsam dicens: "Alium episcopum ostendi tibi, quem vocaui pastorem gregis. Hunc similamus bruco, qui terreum habens colorem cum sonitu magno euolat et, ubicumque resederit, mordet intolerabiliter et cum dolore.

2 Sic iste pastor terreum habet colorem, quia cum ad paupertatem vocatus est, magis desiderat esse diues quam pauper, magis preesse quam subijci, magis habere voluntatem propriam quam aliorum obedientia disciplinari.

3 Euolat quoque cum sonitu magno, quia pro diuinis sermonibus abundat verbosa eloquentia, pro doctrina spirituali disputat de mundi vanitate et pro sancta ordinis sui simplicitate laudat et imitatur mundi vanitatem.

4 Habet insuper duas alas, idest duas considerationes: Prima est, quod omnibus vellet dare verba pulcra et placentia ad hoc, ut ab omnibus honoraretur. Secunda est, quod vellet ut omnes se ei inclinarent et obedirent.

5 Item brucus mordet inconsolabiter. Sic iste mordet damnose ad animam. Nam cum sit animarum medicus, non dicit accedentibus ad se periculum eorum et infirmitatem nec utitur resecationis ferro, sed loquitur eis placentia, ut vocetur mitis et ne ab aliquibus deuitetur.

6 Ecce in istis duobus episcopis mirabile magnum est. Alter enim apparet extra pauper solitarius et humilis, ut vocetur spiritualis. Alius desiderat possidere mundum, ut vocetur misericors et largus. Alius iterum vult videri possidere nichil et tamen concupiscit omnia possidere occulte.

7 Alter vult possidere in aperto plurima, ut tribuat multa et sic honoretur multum. Propterea secundum vulgare prouerbium, quia ipsi seruiunt michi taliter, quod non video, quia non approbo, ideo remunerabo eos taliter, quod non videbunt.

8 Miraris, cur tales laudantur de predicatione sua? Respondeo tibi: Quandoque malus loquitur bonis, quibus infunditur spiritus Dei bonus non propter bonitatem doctoris sed per verba doctoris, in quibus spiritus Dei bonus est propter bonum audientium.

9 Quandoque bonus loquitur malis, qui efficiuntur boni ex auditu et propter spiritum Dei bonum et propter bonitatem docentis.

10 Quandoque eciam frigidus loquitur frigidis, ut frigidi auditores, dum referunt audita ad absentes feruentes, ipsi audientes fiant feruentiores. Propterea noli turbari ad quos mittaris. Deus enim est mirabilis, qui sternit aurum sub pedibus et lutum collocat inter radios solis."

Caput 16 Verba filij ad sponsam, quod Deo non placet animarum damnatio, et de mirabilibus questionibus episcopi iunioris ad senem et de responsionibus senis ad iuniorem.

-

Filius loquitur ad sponsam dicens: "Quid credis, quare isti duo ostenduntur tibi? Numquid, quia vituperium eorum et damnum placet Deo? Absit. Sed ideo fit, ut patientia et honor Dei manifestior fiat et audientes timeant iudicium Dei.

2 Sed veni et audi mirabile! Et ecce quidam iunior episcopus quesiuit seniorem dicens: 'Audi frater et responde michi. Cum ad iugum obedientie fuisti obligatus, cur deseruisti illud?

3 Cum paupertatem et religionem elegisti, cur reliquisti illas? Cum per religionis ingressum ostendisti te mortuum seculo, cur desiderasti episcopatum?' Respondit senior: 'Obedientia, que me subesse docuit, erat michi onerosa.

4 Ideo assectaui libertatem. Iugum, quod Deus dicit suaue, erat michi amarum. Ideo quesiui et elegi corporis quietem. Humilitas erat in me ficta. Ideo concupiui honorem. Et, quia melius est minare quam trahere, ideo desideraui episcopatum.'

5 Quesiuit secundo iunior: 'Cur non honorabas sedem tuam mundi honore? Cur non acquisisti diuitias per mundanam sapientiam? Cur non dispensasti ea, que habebas, secundum honorem mundi? Cur tantum te exterius deiecisti et non magis iuxta mundialem ambitionem processisti?'

6 Respondit senior: 'Ideo non straui sedem meam cum mundi honore, quia sperabam amplius honorari, si apparerem humilis et spiritualis quam si viderer temporalis.

7 Et propterea, ut a mundanis hominibus laudarer, videbar quasi omnia contemnere, ut vero diligerer a spiritualibus, humilis et deuotus apparebam.

8 Ideo vero non acquisiui diuitias cum mundana sapientia, ne spirituales viri notarent me et contemnerent propter temporale. Ideo vero non dedi largiter dona, quia magis placebat michi esse cum paucioribus propter quietem meam quam cum pluribus. Et plus delectabar, si aliquid habebam in arca, quam si tribuissem aliquid manu mea.'

9 Item quesiuit iunior: 'Dic michi, cur dedisti asino dulcem et delectabilem potum de immundo vase? Cur tribuisti episcopo siliquas de ara porcorum? Cur coronam tuam strauisti sub pedibus? Cur expuisti triticum et masticasti zizaniam?

10 Cur soluisti alios de funibus, teipsum vero ligasti compedibus? Cur alienis vulneribus apposuisti sanatiua et tuis proprijs mortifitatiua.' Respondit senior: 'Ideo dedi asino dulcem potum de immundo et despecto vase, quia, cum essem litteratus, placuit michi propter mundi honorem magis tractare sacramenta diuina altaris, quam vacare cure seculari.

11 Et quia occulta mea erant hominibus incognita Deo vero vota assumpsi presumptionem nimiam et auxi michi iudicij terribilis grauiorem equitatem. Ad secundum dico, quod dedi episcopo siliquas de ara porcorum, quia nature mee incentiua effundendo perficiebam nec in cohercendo stabilis permanebam.

12 Ad tercium. Ideo posui coronam episcopalem sub pedibus, quia placuit michi magis facere misericordiam propter fauorem hominum, quam iusticiam pro honore et amore Dei. Ad quartum.

13 Ideo expuens triticum masticabam stramina, quia verba Dei non loquebar ex amore Dei nec delectabat me illa facere, que alijs proponebam. Ad quintum. Ideo alios soluens meipsum ligabam, quia venientes ad me cum contritione absoluebam et illa, que illi penitendo deflebant et deflendo relinquebant, hec me delectabat adimplere.

14 Ad sextum. Ideo alios unxi ungento sanatiuo et meipsum mortifero, quia docendo vite puritatem alios emendaui et meipsum deterioraui. Nam illa, que precepi alijs, hec ipse nolui mouere digito.

15 Et unde alios vidi proficere, inde ipse deficiendo tabescebam, quia me delectabat magis commissis peccatis sarcinam addere quam ea emendando alleuiare.'

16 Post hec audita est vox quedam dicens: "Regratiare Deo, quod non es cum illis venenosis vasis, que cum dissoluentur, vadunt ad ipsum venenum." Et sic statim alter istorum mortuus nunciabatur.

Caput 17 Verba Virginis ad filiam vitam et ordinem sancti Dominici commendantia, et qualiter tempore mortis sue conuersus est ad Virginem, et qualiter modernis temporibus pauci de suis fratribus sequuntur signum passionis Christi per Dominicum eis datum et multi vadunt post signum incisionis per dyabolum eis oblatum.

-

Item loquitur mater Dei ad sponsam dicens: "Dixi tibi heri de duobus, qui erant de regula sancti Dominici. Certe ipse Dominicus filium meum habuit pro suo carissimo domino et me matrem eius dilexit plus quam cor suum.

2 Huic sancto inspirauit filius meus tria esse in mundo, que displicebant eidem filio meo, superbiam scilicet, et cupiditatem et concupiscentiam carnis.

3 Ad quarum trium diminutionem sanctus Dominicus impetrauit maximis suspirijs auxilium et medicamentum. Cuius Deus compassus lacrimis inspirauit ei legem et regulam viuendi, in qua ipse sanctus contra tria mala mundi tria bona constituit.

4 Nam contra vicium concupiscentie instituit nil possidere nisi cum licentia prioris sui. Contra superbiam instituit habere humilem habitum et simplicem. Contra carnis insatiabilem voraginem instituit abstinentiam et tempus debitum ad se regulandum.

5 Priorem quoque constituit fratribus suis ad obseruationem pacis et custodiam unitatis. Deinde volens quoddam spirituale signum dare fratribus suis impressit quasi unam spiritualem crucem et rubeam in sinistro brachio eorum iuxta cor per doctrinam et exempli sui efficaciam, quando docuit et monuit eos continue recordari passionem Dei, predicare feruenter verba Dei non propter mundum sed propter amorem Dei et animarum.

6 Docuit insuper illos magis subijci quam preesse, voluntatem propriam odire contumelias patienter ferre, nichil preter victum et vestitum desiderare,veritatem corde diligere et ore proferre, laudem propriam non querere, sed diuina verba semper in ore habere et docere et illa non propter pudorem dimittere nec propter fauorem humanum recitare.

7 Cumque instaret tempus resolutionis eius, quod filius meus ei in spiritu ostendit,iuit ad me matrem eius cum lacrimis dicens: "O, Maria, regina celi, quam ipse Deus preelegit sibi in coniunctionem deitatis et humanitatis.

8 Tu es illa singularis virgo et singulariter dignissima mater. Tu es illa potentissima, de qua ipsa potestas prodijt. Audi me rogantem te! Quia enim scio te potentissimam, ideo presumo de te. Suscipe fratres meos, quos educaui et foui sub stricto scapulari meo, et defende eos sub lato mantello tuo!

9 Rege eos et refoue, ne hostis antiquus preualeat eis et ne dissipet vineam nouellam, quam plantauit dextera filij mei! Quid vero, domina mea, aliud noto per scapulare strictum, quod palliolum unum habet ante pectus et aliud retro nisi duplicem considerationem, quam ad fratres meos habui?

10 Sollicitabar quippe nocte et die pro eis, quomodo in rationabili et laudabili deseruirent Deo temperantia. Orabam eciam pro eis, ne quid de mundo concupiscerent, quod vel Deum offenderet aut famam humilitatis et pietatis apud proximum denigraret.

11 Nunc igitur quia tempus remunerationis mee instat, assigno tibi membra mea. Doce ergo eos sicut filios, et porta eos sicut mater."

12 Cum hijs enim verbis et alijs vocatus est Dominicus in gloriam Dei. Cui ego per similitudinem loquendo respondi taliter: "O, Dominice, amice dilecte,quia dilexisti me plus quam te, ego sub lato mantello meo defendam et regam filios tuos.

13 Necnon et omnes, qui in regula tua perseuerant, saluabuntur. Mantellus vero meus latus misericordia mea est,quam nulli feliciter petenti denego. Sed omnes, qui querunt, sub misericordie mee sinu proteguntur. Sed quid credis tu, o filia mea, quod regula Dominici sit?

14 Utique humilitas et continentia et contemptus mundi. Nam omnes, qui hec tria assumunt et perseuerando diligunt, numquam damnabuntur, et hij sunt, qui tenent regulam beati Dominici.

15 Sed audi mirabile: Dominicus assignauit filios suos sub mantello meo lato et ecce pauciores sunt nunc sub mantello meo lato, quam tunc erant sub scapulari suo stricto. Nec tamen omnes viuente adhuc ipso Dominico habuerunt ouina vellera et Dominicos mores, sicut melius per exemplum ostendo tibi mores eorum.

16 Si Dominicus descenderet de altitudine celesti, in qua est, et diceret furi, qui prodit de valle et considerat oues ad mactandum et perdendum: "Cur", inquiens, "vocas et abducis oues meas, quas ex signis euidentissimis cognosco esse meas?",

17 respondere potest fur: " Cur, Dominice, approprias tibi illa, que tua non sunt? Nam subreptio violentia est aliena usurpare sibi." Si respondere voluerit Dominicus se enutrisse eas et domuisse et precessisse et docuisse, dicturus est fur: "Si tu enutristi eas et docuisti, tunc ego blandiendo suauiter reduxi eas ad voluntatem propriam.

18 Si tu lenitatem cum austeritate miscebas eis et ego alliciebam eas blandius et ostendebam,quod delectabat eas suauius, et ecce plures currunt ad pastum et vocem meam. Et ideo oues, que sequuntur me, feruentius cognosco esse meas, quia liberum habent arbitrium sequendi allicientem."

19 Si responderit iterum Dominicus,quod oues sue signate sunt signo rubeo in corde, dicturus est fur: Oues mee signate sunt signo meo, scilicet incisionis in dextra aure. Et, quia manifestius et euidentius est signum meum signo tuo, ideo cognosco oues meas.

20 Fur igitur iste dyabolus est, qui de ouibus Dominici plures sibi incorporauit, que incise sunt in dextra aure, quia non audiunt verba vite dicentis. Arta via est in celum, sed sola illa delectabiliter audiendo perficiunt, que eas delectat adimplere. Oues vero Dominici pauce sunt, que signum rubeum habent in corde, qui passionem Dei cum caritate recolunt et verba Dei predicantes feruenter vitam beatam ducunt in omni castitate et paupertate.

21 Nam hec est regula Dominici, sicut vulgo dicitur:"Omnia sua portare in dorso, nichil velle possidere nisi quod permittit regula. Non solum dimittere superflua sed et a licitis et necessarijs, quandoque propter carnis motus temperare se."

Caput 18 Verba matris ad filiam, quod citius fratres nunc audirent et audiunt vocem diaboli quam sui patris Dominici, et quomodo nunc pauci imitantur eius vestigia, et qualiter episcopatus desiderantes propter mundi honorem et sui quietem et libertatem non sunt in regula sancti Dominici, et de terribili sententia contra tales et de experientia damnationis pro tali episcopatu.

-

Loquitur mater ad sponsam dicens:"Dixi tibi, quod omnes qui sunt in regula Dominici,sunt sub mantello meo. Nunc auditura es, quam multi sunt tales.

2 Si Dominicus descenderet de loco deliciarum, in quo feliciter vere est, et clamaret taliter:' O, fratres dilecti, sequimini me, quia vobis reseruantur quatuor bona, honor scilicet pro humilitate, diuitie perpetue pro paupertate,satietas sine fastidio pro continentia, vita eterna pro contemptu mundi', vix audiretur.

3 Sed si econtra statim ascenderet dyabolus de conualle clamaretque alia quatuor dissimilia. 'Vobis Dominicus', inquiens, ' promisit quatuor.Videte me, ego enim vobis, que desideratis, ostendam manu.

4 Nam ecce, honorem offero, diuitias habeo in manu, voluptas in promptu est, mundus erit delectabilis ad fruendum. Suscipite igitur, que offero! Utimini hijs, que certa sunt! Viuite cum gaudio ut post obitum simul gaudeatis!'

5 Si iste due voces nunc sonarent in mundo, plures latronis diaboli, quam ad vocem Dominici, amici mei tam preclari. Et quid dicam de fratribus Dominici?

6 Certe pauci sunt in regula eius, et pauciores sunt qui imitando vestigia sequuntur eius. Nam non omnes audiunt unam vocem, quia non sunt omnes de uno genere, non quod non sint omnes a Deo, et non quod omnes saluari non possint, si volunt, sed quia non omnes audiunt vocem filij Dei dicentis: 'Venite ad me, et ego reficiam vos, scilicet dando meipsum!'

7 Sed quid dicam de illis fratribus, qui propter mundum desiderant episcopatus? Numquid sunt in regula Dominici? Nequaquam. Aut qui acceptant episcopatus rationabili de causa, numquid excluduntur a regula Dominici? Non utique.

8 Nam beatus Augustinus regulariter vixit ante episcopatum sed in episcopatu non reliquit regularem vitam,quamuis ascendit ad maiorem honorem.

9 Assumpsit enim honorem inuitus non ad quietem sed certe ad maiorem laborem, quia videns se posse prodesse animabus, libenter propter Deum reliquit voluntatem propriam et quietem carnis, ut plures lucrifaceret Deo suo.

10 Propterea, qui sic desiderant et assumunt episcopatus, ut animabus eo magis proficiant, ipsi sunt in regula Dominici et merces eorum duplicabitur, tum propter regule dulcedinem, a qua abstracti sunt, tum propter onus episcopale ad quod sunt vocati.

11 Propterea iuro super eum Deum, super quem iurabant prophete, qui non iurabant propter impatientiam sed quia receperunt Deum in testimonium verborum suorum. Sic ego dico nunc et iuro super eundem Deum, quod veniet fratribus illis, qui contempserunt regulam Dominici, venator de potestate cum effrenatis canibus, tamquam si seruus diceret domino:

12 'Multe', inquiens,'oues intrauerunt hortum tuum, quarum carnes venenate sunt et vellera sordibus conglobata, quarum lac inutile est et lasciuia nimis insolescens.'

13 'Iube', inquiens, 'eas abscindi, ne pascua pro ouibus utilibus deficiant et ne bone oues ex insolentia malarum perturbentur.' Cui responderet Dominus: 'Claude foramina, ne alique ingrediantur nisi quas michi bene conuenit et expedit educare et pascere et que pacifice sunt et honeste.'

14 Sic ego dico, quod prius claudentur aliqua foramina sed non omnia. Post veniet venator cum canibus, qui non parcet velleribus a sagittis non corporibus a vulneribus ad hoc, ut vita finiatur.

15 Deinde venient custodes, qui diligenter considerabunt et attendent, de quo genere fuerint oues, que ad pastum domini intromittuntur.'

16 Respondens sponsa dixit:" O,domina,ne indigneris, si quero. Cum papa mitigauit eis austeritatem regule, numquid reprehendendi sunt,si comedunt carnes vel cetera, que apponuntur?"

17 Respondit mater: " Papa considerans infirmitatem nature humane simul et defectum quem quidam proposuerunt rationabiliter permisit eos commedere carnes ad hoc ut habiliores et feruentiores essent in predicando et laborando non ut desidiores et dissolutiores apparerent, et ideo excusamus papam de hac permissione."

18 Dixit iterum sponsa: " Dominicus instituit habere vestes non de optimis nec vilissimis pannis sed de medio temperatis. Numquid reprehendendi sunt, si de mollioribus induuntur?"

19 Respondit mater: " Dominicus, qui regulam de spiritu filij mei dictauit, precepit habere vestes non de mollioribus et preciosioribus, ne forte arguerentur et notarentur de pulcro habitu et precioso et sic superbirent.

20 Instituit eciam non habere vestes de vilissimis et durissimis, ne propter duriciam vestis inquietarentur nimium in capiendo somnum post laborem. Sed instituit vestes habere temperatas et necessarias, de quibus non superbirent et in quibus nil vanitatis haberent, sed per eas frigus carnis expellerent et ad virtutum profectum continuum se munirent.

21 Et ideo laudamus Dominicum in institutione sua sed fratres suos reprehendimus, eos videlicet, qui habitum suum ad vanitatem transformant et non ad utilitatem."

22 Dixit iterum sponsa: "Numquid reprehendendi sunt illi fratres, qui filio tuo edificant ecclesias altas et sumptuosas? Aut vituperandi et diiudicandi sunt, si ad tales structuras edificandas plura mendicant?" Respondit mater: "Quando ecclesia in tantum lata est, quod capit ingredientes,

23 quando muri tantum in altum excreuerint, quod non coartant introeuntes, quando murorum spissitudo tam fortis est, quod non a quolibet vento dissoluatur, quando tectura tam firmiter conpacta est, quod non stillat, sufficiat eis edificasse.

24 Nam placet Deo magis cor humile in humili ecclesia, quam alti muri, in quibus corpora sunt intra, sed corda ab extra. Propterea non habent necesse arcas auro et argento implere propter edificia, quia non profuit Salomoni edificasse tam sumptuosa edificia, ex quo neglexit eum diligere propter quem edificabantur."

25 Hijs dictis et auditis statim senior episcopus, qui supra nunciabatur mortuus, clamabat dicens: 'O, o, ablata est mitra, et ecce apparet, quod latebat subtus. Ubi est nunc honorabilis episcopus? Ubi sacerdos venerandus?

26 Ubi pauper frater? Certe abest episcopus, qui unctus fuit oleo in officium apostolicum et in puritatem vite. Remanet vero seruus sterquilinij pinguedine maculatus. Abest eciam sacerdos, qui consecratus fuit verbis sanctis, ut mutaret inanimatum et mortuum panem in viuificantem Deum.

27 Remanet vero proditor fallax, qui vendidit eum propter cupiditatem, qui redemit omnes ex caritate. Abest quoque pauper frater, qui cum iuramento abnegauit mundum, sed nunc pro superbia et ostentatione mea sum iudicatus.

28 Verumtamen nunc compellor dicere veritatem, quod ille iustus iudex qui iudicauit me, magis voluisset liberare me tam amara morte, sicut tunc patiebatur, cum staret in ligno crucis, sed iusticia, cui obuiare non poterat, contradicebat, quam quod taliter fuissem sicut nunc experior iudicatus."

Caput 19 Responsio sponse ad Christum, qualiter diuersis cogitationibus et inutilibus afficitur, et quomodo eas remouere non possit, et responsio Christi ad sponsam, quare istud permittitur a Deo, et de magna utilitate cogitationum cum detestatione et timore cum discretione ad coronam habita, et quod peccatum veniale non debet contemni, ne inducat in mortale.

-

Loquitur filius ad sponsam: "Quid turbaris et sollicita es filia?" Respondit illa: "Quia diuersis cogitationibus et inutilibus afficior, quas remouere non possum et iudicij tui terribilis auditio me conturbat." Respondit filius: "Hec est vera iusticia.

2 Sicut enim prius delectabaris in affectionibus mundi contra velle meum, sic nunc permittitur tibi cogitationes varie contra velle tuum. Verumtamen time cum discretione et confide fortiter in me, Deo tuo, sciens pro certissimo, quod, quando mens non delectatur in cogitationibus peccati sed reluctatur eis detestando eas purgatio sunt anime et corona.

3 Si vero modicum peccatum, quod intelligis esse peccatum, delectat te facere, et facis ex confidentia abstinentie et presumptione gratie, nec assumis penitentiam nec aliam facis emendam, scito illud posse fieri mortale. Propterea, si in mentem venerit aliqua peccati delectatio, qualiscumque fuerit, considera statim ad quid tendit et penitere. Nam postquam natura hominis debilitata est ex infirmitate eius, pluries procedit peccatum.

4 Non enim est homo, qui non peccat saltem venialiter, sed Deus misericors dedit homini remedium dolere, scilicet de omni peccato, necnon et emendata timere, ne forte non bene emendata sint.

5 Nam nichil ita odit Deus, sicut scire peccatum, nec curare aut ex meritis aliquibus presumere quasi Deus ideo toleraret aliquod peccatum tuum quasi sine te non posset honorari aut ideo licite permitteret tibi facere unum malum, quia fecisti plura bona cum magis eciam, si centies fecisses bene pro unoquoque malo adhuc non sufficeres rependere Deo pro caritate et bonitate sua.

6 Propterea time rationabiliter et, si cogitationes prohibere non poteris, saltem fer patienter et conare contra eas voluntate. Non enim damnaberis pro eis, si ingrediuntur, quia non est tuum prohibere nisi in eis delectaberis.

7Time eciam quamuis cogitationibus non consentis, ne forte propter superbiam cadas. Omnis enim qui stat solius Dei virtute stat. Ideo timor introductorium quoddam est in celum.

8 Nam multi ideo lapsi sunt in precipitium et mortem propriam, quia timorem diuinum abiecerunt a se et ibi erubuerunt confiteri coram hominibus, ubi non erubescant peccare coram Deo. Ideo, qui pro modico peccato non curat petere veniam, huic et ego dedignabor relaxare peccatum.

9 Et sic exercitatione auctis peccatis illud, quod ex contritione remissibile et veniale erat ex negligentia et contemptu fiet valde graue, sicut in hac anima iam iudicata perpendere poteris.

10 Postquam enim veniale et remissibile commisit, auxit per consuetudinem confidens de bonis suis aliquibus operibus quasi minora non attendendo, quod iudicarem.

11 Et sic irretita anima per consuetudinem delectationis inordinate non correxit, nec conpescuit voluptatem peccati, donec iudicium erat in foribus et ultimus punctus appropinquabat.

12 Ideo appropinquante fine inuoluebatur subito conscientia eius miserabiliter et doluit, quod cito moreretur timens separari ab illo modico temporali, quod diligebat. Nam Deus ad ultimum punctum suffert hominem et expectat, si forte homo peccator voluntatem suam omnem, quam habet liberam, mouere voluerit ab affectu peccati,

13 sed quia voluntas non corrigitur, ideo anima sine infinito constringitur, quia dyabolus sciens, quod unusquisque secundum conscientiam et voluntatem iudicabitur, laborat maxime in fine, ut anima ludificetur et euertatur ab intentionis rectitudine, quod et fieri permittit Deus, quia anima cum deberet, renuit vigilare.

14 Noli insuper confidere et presumere nimium, si quem dico amicum et seruum, sicut vocaui istum prius, quia eciam Iudas vocatus est amicus et Nabugodonosor seruus.

15 Nam sicut dixi personaliter: 'Vos amici mei estis, si feceritis, que precipio vobis', sic dico nunc: 'Amici sunt, cum me imitantur, inimici sunt cum me et mandata mea contemnendo persequuntur.'

16 Numquid non Dauid postquam dictum est, quod inueni hominem secundum cor meum, excessit per homicidium? Salomon, cui tam mirifica data et promissa sunt, excessit a bonitate et non est completa in eo promissio propter ingratitudinem eius sed in me filio Dei.

17 Propterea, sicut in dictamine tuo ponitur clausula cum finali, sic ego in locutione mea clausulam istam pono et finalem.

18 Si quis fecerit voluntatem meam et dimiserit suam hereditatem, accipiet vitam eternam. Qui vero audierit nec faciendo perseuerauerit, erit sicut seruus inutilis et ingratus.

19 Sed nec debes diffidere, si quem dico inimicum, quia statim ut inimicus mutauerit voluntatem ad bonum, erit amicus Dei. Numquid non Iudas erat cum duodecim unus, quando dixi: 'Vos amici mei estis, qui secuti estis me et sedebitis super sedes duodecim.'

20 Tunc quidem temporis sequebatur me Iudas, nec tamen sedebit cum duodecim. Quomodo ergo completi sunt sermones Dei? Respondeo tibi: Deus, qui videt corda et voluntates hominum, secundum illa iudicat et remunerat, que videt.

21 Homo vero secundum, quod videt in facie, iudicat. Ideo, ne bonus superbiret vel malus diffideret, vocauit Deus ad apostolatum, ita bonos sicut et malos sicut et quotidie vocat ad dignitates bonos et malos, ut omnis qui officium tenet cum vita glorietur in eterna vita.

22 Qui vero honorem habet absque onere glorietur ad tempus in eternum periturus. Ergo, quia Iudas non sequebatur me corde perfecto, non pertinuit ad eum, qui secuti estis me, quia non perseuerauit usque ad remunerationem sed ad eos, qui perseueraturi erant tam presentes tunc temporis quam futuri,

23 quia dominus in cuius conspectu sunt omnia, quandoque loquitur in presenti, que ad futura pertinent et de faciendis tamquam iam sint facta. Quandoque eciam preteritum futurumque permiscet et preterito utitur pro futuro, ut nullus presumat discutere consilium impermutabile trinitatis.

24 Audi adhuc unum verbum: 'Multi sunt vocati, pauci vero electi'. Sic iste vocatus est ad episcopatum sed non electus, quia ingratus gratie Dei. Ideo nomine episcopus sed merito degenerans cum hijs, qui descenduntur et non ascendunt computabitur."

25 Filius Dei loquitur dicens: "Miraris, filia, quare alius episcopus habuit pulcerrimum finem, alius ita horrendum. Nam paries cadens confregit eum totum et modicum superuixit et hoc modicum cum ingenti dolore.

26 Respondeo tibi: Scriptura dicit, imo egoipse dixi, quod iustus qualicumque morte moritur iustus est apud Deum, sed homines mundi hunc iustum reputant, qui pulcrum exitum habebit sine dolore et pudore.

27 Deus vero hunc discernit iustum, qui a diutina abstinentia probatus est vel qui pro iusticia tribulatur, quia amici Dei quasi tribulantur in hoc mundo aut ad minus supplicium in futuro aut ad maiorem coronam in celo.

28 Nam Petrus et Paulus pro iusticia mortui sunt sed Petrus amarius Paulo, quia plus dilexit carnem Paulo et, quia ecclesie mee accepit primatum, debuit et se michi amariori morte conformare.

29 Paulus vero, quia plus dilexit continentiam, quia plus laborauit, tamquam miles egregius gladium obtinuit, quia ego dispono omnia secundum merita et secundum mensuram.

30 Propterea in iudicio Dei non coronat vel damnat finis vel mors contemptibilis sed intentio et voluntatis hominum et causa. Simile est de istis duobus episcopis.

31 Nam alius patiebatur amariorem penam et despectiorem mortem; hoc fuit ei ad minorem penam, quamuis non ad gloriam, quia non patiebatur bona voluntate. Quod vero alius obtinuit gloriosum finem, hoc fuit ex occulta iusticia mea sed non ei ad premium eternum, quia non correxit voluntatem suam, dum viuebat."

Caput 20 Verba matris ad filiam, quomodo per talentum dona spiritussancti designantur, et qualiter sanctus Benedictus sibi donum spiritussancti datum multiplicauit et per que spiritussanctus vel spiritus diabolicus hominis animam ingreditur.

-

Mater loquitur: "Filia, scriptum est, quod qui quinque talenta acceperat, alia quinque lucratus est. Quid enim est talentum nisi donum spiritussancti? Nam alij accipiunt scientiam, alij diuitias, alij apud diuites familiaritatem et tamen omnes duplum reportare debent Domino suo lucrum, scilicet de scientia viuendo utiliter sibi et alios instruendo,

2 de diuitijs et ceteris donis utendo rationabiliter et alijs misericorditer subueniendo. Sic ille bonus abbas Benedictus donum gratie, quod acceperat, multiplicauit, quando omne contempsit, quod transitorium erat, quando carnem suam seruire coegit anime, quando nichil preposuit diuine caritati.

3 Qui insuper timens, ne aures macularentur auditu inani, oculi visione delectabilium fugit in heremum imitans illum, qui nondum natus exultando intra viscera materna cognouit aduentum sui pijssimi redemptoris.

4 Qui quidem Benedictus eciam sine heremo obtinuisset celum, quia mundus erat ei mortuus et cor eius totum plenum Deo. Sed placuit Deo vocare Benedictum in montem, ut cum pluribus innotesceret, plures eius exemplo ad perfectionis vitam incitarentur

5 Huius beati viri corpus erat quasi saccus terre, in quo claudebatur ignis spiritussancti, qui exclusit ab eius corde dyabolicum ignem. Sicut enim ignis corporalis ex duobus accenditur, ex aere scilicet et flatu hominis, sic spiritussanctus ingreditur animam hominis vel per inspirationem personalem aut per aliquam operationem humanam seu locutionem diuinam mentem excitat ad Deum.

6 Similiter spiritus dyabolicus visitat suos, sed differunt incomparabiliter. Nam spiritussanctus calefacit animam ad querendum Deum, sed non comburit carnaliter.

7 Lucet eciam puritate modestie sed non obfuscat mentem malicia. Spiritus vero nequam comburit mentem ad carnalia et amaricat intolerabiliter. Obfuscat quoque animam per inconsiderationem sui et deprimit eam inconsolabiliter ad terrena.

8 Ergo, ut ignis iste bonus, qui erat in Benedicto, igniret plures, vocauit Deus Benedictum in montem, qui conuocatis ad se pluribus scintillis fecit de eis per spiritum Dei maximum rogum et composuit eis regulam de spiritu Dei, per quam multi perfecti facti sunt sicut Benedictus.

9 Nunc autem multe faces proiecte de rogo sancti Benedicti iacent, ubique disperse habentes pro calore frigiditatem, pro luce tenebras, que si in igne iacerent conglobate, darent ubique ex se flammam et calorem."

Caput 21 Verba matris ad filiam sancti Benedicti vite magnificentiam et perfectionem per exemplum ostendentia, et quomodo anima fructificans mundo per lignum infructiferum, et superbia mentis per silicem, et anima frigida per cristallum designatur, et de tribus scintillis valde notandis ab hijs tribus, scilicet cristallo, silice et ligno ortis.

-Loquitur mater: "Dixi tibi prius, quod corpus beati Benedicti erat quasi saccus, qui disciplinabatur et regebatur sed non regebat. Denique eius anima erat quasi angelus, qui dedit ex se calorem magnum et inflammationes, sicut per exemplum ostendo tibi, quasi si essent tres ignes, quorum primus succensus in mirra dedit ex se odorem suauitatis.

2 Secundus erat succensus in arido, qui dedit ex se carbones ardentes et splendorem fulgentem. Tercius succendebatur in oliua, qui dedit ex se flammam, lumen et calorem. In hijs tribus ignibus intelligo tres personas et in tribus personis tres status in mundo.

3 Primus status erat eorum, qui considerata caritate Dei reliquerunt voluntatem propriam in manus aliorum, qui pro vanitate et superbia mundi assumpserunt paupertatem et abiectionem pro intemperantia dilexerunt continentiam et puritatem.

4 Isti habuerunt ignem in mirra, quia sicut mirra est amara sed tamen fugat demonia et extinguit sitim, sic abstinentia eorum amara erat corpori sed tamen extinguebat inordinatam concupiscientiam et omnem potestatem demonum euacuabat.

5 Secundus status eorum erat, qui cogitabant secum taliter: 'Ad quid diligimus honorem mundi, cum sit aliud nisi quasi aer verberans aures? Ad quid diligimus aurum, cum non sit nisi terra rubea? Quis vero finis carnis nisi putredo et fauilla?

6 Ad quid vero nobis prodest concupiscere terrena, cum omnia sint vanitas, propterea ad hoc solum viuere et laborare volumus, ut Deus honoretur in nobis et ut alij ex verbis nostris et exemplis ad Deum igniantur.'

7 Isti tales ignem habuerunt in arido, quia amor mundi fuit eis mortuus et quilibet eorum dabat ex se carbones ardentes iusticie et fulgorem diuine predicationis. Tercius status erat illorum, qui de amore Christi passionis feruentes toto desiderio affectabant mori pro Christo.

8 Isti ignem suum habuerunt in oliua. Sicut enim oliua in se habet pinguedinem et feruentiorem calorem cum incenditur, sic isti totaliter impinguati fuerunt diuina gratia, ex qua dederunt ex se lumen diuine scientie, ardorem feruentioris caritatis, robur honestissime conuersationis.

9 Isti tres ignes longe lateque se dilatauerunt. Quorum primus incensus fuit in heremitis et religiosis, sicut describit Ieronimus, qui vitas eorum inspiratus spiritusancto inuenit mirabiles et merito imitandas.

10 Secundus incensus fuit in confessoribus et doctoribus. Tercius in martiribus, qui carnem suam pro Deo contempserunt et alij contempsissent, si auxilium a Deo obtinuissent. Ad quosdam igitur istorum trium statuum et ignium missus fuit beatus Benedictus, qui conflauit tres ignes in unum in tantum quod qui insipientes erant illuminabantur, qui frigidi inflammabantur;

11 qui feruentes erant, feruentiores efficiebantur. Et sic cum hijs ignibus incepit religio Benedicti, que unumquemque iuxta dispositionem et capacitatem sensus sui dirigebat in viam salutis et eterne felicitatis.

12 Nunc autem sicut de sacco beati Benedicti spirabat dulcedo spiritussancti, per quem multa monasteria innouabantur, sic de sacco multorum fratrum eius discedit spiritussanctus, quia calor cineris extinctus est et faces iacent disperse nec dantes ex se calorem nec splendorem sed fumum impuritatis et cupiditatis.

13 Verumtamen ad solacium multorum dedit michi Deus tres scintillas, in quibus intelligo plures. Prima extracta est de cristallo per solis calorem et splendorem, que se iam in arido fixit, ut fiat ex ea magnus ignis.

14 Secunda extracta est de duro silice; tercia de ligno infructuoso, quod creuit cum radicibus suis et folia sua dilatauit.

15 Per cristallum vero, qui est lapis frigidus et fragilis, significatur anima illa, que licet frigida sit in amore Dei, tamen voluntate et affectu conatur ad perfectionem et rogat Deum sibi in adiutorium.

16 Ideo voluntas ista portat eum ad Deum et meretur, ut accrescant ei temptationes, per quas frigescit a temptatione praua, donec Deus irradians cor, sic figit se in anima a voluptate vacua, ut iam non velit viuere nisi ad honorem Dei.

17 Per silicem vero significatur superbia. Quid enim durius est superbia mentis illius, qui omnium desiderat laudes et tamen concupiscit vocari humilis et videri deuotus?

18 Quid abhominabilius anima illa, que omnibus in cogitationibus se prefert et a nullis patitur obiurgari nec doceri? Verumtamen multi sic superbi petunt humiliter a Deo, ut ab eorum cordibus auferatur superbia et ambitio.

19 Propterea Deus cooperante voluntate bona ammouet a cordibus eorum contraria et, quandoque mollia quibus et a mundialibus retrahuntur et ad celestia incitantur.

20 Per lignum vero infructuosum significatur anima illa, que nutrita in superbia fructificat mundo et desiderat habere mundum et omnem honorem suum. Attamen, quia timet mortem eternam multos stipites peccati extirpat, que aliter, si non timeret, perpetraret.

21 Propterea Deus propter istum timorem appropinquat anime et inspirat gratiam suam, ut lignum inutile fiat fructuosum. Itaque cum talibus scintillis religio beati Benedicti renouari debet, que modo videtur multis desolata et abiecta."

Caput 22 Verba matris ad filiam de monacho habente cor meretricum in pectore, et quomodo per propriam voluntatem et concupiscentiam et subterfugionem ab angelica vita a Deo apostatauit.

-

Item loquitur mater sponse: "Quid vides in isto, qui astat reprehensibile?" Respondit illa: "Quod rarissime dicit missam." Cui mater: "Non est ideo iudicandus. Sunt enim multi, qui factorum suorum memores rationabiliter abstinent et non minus michi sunt accepti, sed que vides in eo alia?"

2 Et illa: "Quod non habet vestes a beato Benedicto institutas." Cui mater: "Contingit multotiens, quod consuetudo quedam inchoatur et omnes qui sciunt eam esse malam et imitantur reprehendendi sunt, qui vero ignorant instituta laudabilia essentque libenter contenti de abiectioribus, si non consuetudo longinqua preualeret, tales non sunt faciliter et improbe iudicandi.

3 Sed audi et indicabo tibi, quod in tribus alijs reprehendendus est: Primo, quod cor eius, in quo Deus quiescere deberet, est in pectore meretricum. Secundo, quod dimisit modicum suum et concupiscit multa aliena; promisit abnegare seipsum et sequitur totam propriam voluntatem.

4 Tercio, quod Deus creauit animam suam pulchram quasi angelum et ob hoc deberet habere angelicam vitam sed modo anima eius habet ymaginem illius angeli, qui per superbiam a Deo apostatauit.

5 Hic apud homines magnus est sed qualis apud Deum nouit Deus. Ipse enim Deus est, sicut ille qui clausum aliquid habens in pugno abscondit illud ab alijs, donec aperuit pugnum, sic Deus infirma eligit et coronas eorum in presenti abscondit, donec unicuique reddet secundum opera sua."

6 Hic fuit abbas nimis secularis nil curans de animabus, qui subito mortuus est sine sacramentis, de quo dixit spiritussanctus. "O anima, dilexisti terram et iam terra recepit te.

7 Mortuus es vita tua et iam non habebis vitam meam nec mecum eris particeps, quia societatem eius dilexisti, que a me per superbiam lapsus est et contempsit humilitatem."

Caput 23 Responsio Dei patris ad precem sponse pro peccatoribus, et quomodo tres sunt qui testimonium dant in terra, sicut tres in celo, et qualiter tota trinitas perhibet sponse testimonium, qualiter sponsa sua sit per fidem et omnes, qui fidem rectam sancte ecclesie imitantur.

"

-O , mi dulcissime Deus, rogo te pro peccatoribus, in quorum consortio ego sum, ut eis misereri digneris." Respondit Deus pater: "Audio et scio voluntatem tuam, ideo perficietur oratio caritatis tue. Propterea, sicut dicit Iohannes in epistula sua hodie, ymo ego per Iohannem:

2 'Tres sunt, qui testimonium perhibent in terra, spiritus, aqua et sanguis et tres in celo, pater et filius et spiritussanctus.' Sic tres dant tibi testimonium. Nam spiritus, qui custodiuit te in visceribus matris, testificatur anime tue, quod Dei es per fidem baptismi, quam profitebantur ex parte tua parentes.

3 Testimonium perhibet tibi ipsa aqua baptismatis, quod humanitatis Christi es filia per renouationem et emendationem prime transgressionis. Testimonium quoque perhibet tibi sanguis Ihesu Christi, quo redempta es, quod deitatis es filia et a potestate dyabolica per sacramenta ecclesie segregata.

4 Nos quoque pater et filius et spiritussanctus, tres in personis sed unum in substantia et potentia, testimonium tibi perhibemus, quod nostra es per fidem, similiter et omnes, qui rectam fidem sancte ecclesie imitantur.

5 Et in testimonium, quod velis facere voluntatem nostram, procede et recipe de manu sacerdotis corpus et sanguinem humanitatis Christi, ut testimonium perhibeat tibi filius, quod eius es, cuius corpus sumis in robur anime.

6 Testimonium perhibeat tibi pater, qui est in filio, quod patris es et filij. Testimonium perhibeat tibi spiritussanctus, qui est in filio et patre et spiritus in utroque, quod trium et unius es per fidem veram et dilectionem."

Caput 24 Responsio Ihesu Christi ad sponse preces pro infidelibus, scilicet quod Deus ex malicia malorum hominum honoratur, licet non ex virtute eorum et voluntate, quod sibi probat per exemplum, in quo ecclesia vel anima per Virginem, et nouem ordines angelorum per nouem fratres Virginis, Christus per regem, tres status hominum per tres filios regis designantur.

"

-O , Domine mi Ihesu Christe, rogo te, ut fides tua dilatetur super infideles, boni accendantur caritate tua amplius, mali vero meliorentur." Respondit filius: "Tu turbaris ex eo, quod Deus minorem habet honorem. Desideras vero toto corde, ut perficiatur honor Dei.

2 Ideo do tibi unum exemplum, quo intelligere poteris, quod Deus eciam ex malicia malorum honoratur, licet non ex virtute et voluntate eorum. Nam virgo quedam erat sapiens et decora, diues et morigerosa, que habebat nouem fratres, quorum quilibet diligebat sororem suam, sicut cor suum et uniuscuiusque cor erat quasi in illa.

3 In regno vero, ubi virgo erat, tale erat statutum, quod, quicumque honoraret, honoraretur, qui depredaret, depredaretur, qui vero violaret, decapitaretur.

4 Rex vero regni habebat tres filios, quorum primus diligebat virginem et presentauit ei calceos deauratos cum cingulo aureo, anulum in manu et coronam super caput. Secundus vero concupiuit possessionem virginis et depredatus est eam. Tercius concupiuit virginitatem virginis laborans, ut eam violaret.

5 Isti vero tres filij regis capti sunt a nouem fratribus virginis et presentati regi. Cui dixerunt fratres: 'Sororem nostram concupierunt filij tui. Primus quidem honorauit eam et dilexit toto corde. Secundus spoliauit eam. Tercius vero libenter dedisset vitam suam, si valuisset violare eam.

6 In illo vero puncto rapti sunt, quo voluntatem completam habuerunt ad ista iam dicta perficienda.' Quibus auditis respondit rex: 'Omnes', inquiens,' filij mei sunt et omnes equaliter diligo. Verumtamen contra iusticiam facere non possum nec volo sed ita de filijs sicut de seruis intendo iudicare.

7 Itaque, tu fili mi, qui honorasti virginem, veni et accipe honorem et coronam cum patre tuo. Tu vero fili, qui concupisti possessionem virginis et rapuisti, intrabis quidem carcerem, donec restituantur ablata.

8 Audiui enim testimonium super te, quod penitens de facto tuo voluisti reddere ablata, sed quia preuentus celeri et inopinato iudicio non perfecisti, ideo manebis incarceratus, donec restituatur quadrans. Tu vero, fili mi, qui ad violandum virginem omnes adhibuisti conatus nec de facto tuo penituisti,

9 ideo quot modos adhibuisti ad dehonestationem virginis, tot modis aggrauabitur pena tua. Responderunt omnes fratres virginis: 'Laus sit tibi iudex pro iusticia tua. Nisi enim virtus fuisset in te et in iusticia tua equitas, in equitate tua vero caritas, numquam taliter iudicasses.'

10 Hec autem virgo significat ecclesiam sanctam, cuius dispositio est excellens in fide, pulcra in septem sacramentis, laudabilis in moribus et virtutibus, amabilis in fructu, quia demonstrat veram viam ad eternitatem.

11 Hec sancta ecclesia quasi tres habet filios, in quibus significantur plures. Primus sunt illi qui diligunt Deum toto corde. Secundus sunt illi, qui temporalia diligunt ad honorem suum. Tercius sunt illi qui preponunt Deo voluntatem suam. Virginitas vero ecclesie anime sunt hominum a sola deitatis potentia create.

12 Primus ergo filius presentat calceos deauratos, quando contritionem suscipit pro commissis negligentijs et peccatis. Presentat vero vestes, quando precepta legis attendit, quando consilia euangelica seruat in quantum potest.

13 Componit cingulum, quando in continentia et castitate firmiter proponit perseuerare. Anulum quoque mittit in manum, quando firmiter credit, que precipit sancta ecclesia catholica, iudicium scilicet futurum et vitam sempiternam.

14 Lapis vero anuli spes est sperans constanter nullum peccatum esse tam abhominabile, quod penitentia et voluntate emendandi non deleatur. Coronam vero imponit capiti, quando caritatem veram habet. Sicut enim diuersi lapides sunt in corona, sic diuerse virtutes sunt in caritate.

15 Caput vero anime siue ecclesie corpus meum est. Hoc quicumque diligit et honorat merito filius Dei appellatur.

16 Ergo quicumque tali modo sanctam ecclesiam et animam suam diligit, hic nouem fratres habet, idest nouem ordines angelorum, quia eorum particeps et socius erit in vita eterna.

17 Ipsi enim angeli sanctam ecclesiam toto amore amplectuntur quasi in corde cuiuslibet eorum esset. Non enim ecclesia sancta saxa et parietes sunt sed anime iustorum et ideo de earum honore et profectu tamquam de proprio angeli gratulantur.

18 Secundus autem frater vel filius signat illos, qui constitutionem sancte ecclesie contemnentes viuunt ad honorem mundi et amorem carnis, qui virtutum pulcritudinem transformantes viuunt secundum voluntatem suam, attamen circa finem penitent et conteruntur de factis suis malis.

19 Istis debetur purgatio, donec operibus et orationibus ecclesie Deo reconcilientur. Tercius filius significat illos qui animam suam scandalizantes non curant, si eternaliter pereant, dummodo perficere possint voluptatem suam.

20 Super tales nouem ordines angelorum petunt iusticiam, quia ad penitentiam conuerti contempserunt. Ergo cum Deus facit iusticiam, laudant eum angeli propter equitatem inflexibilem.

21 Cum vero perficitur honor Dei gaudent de virtute eius, quod eciam malorum malicia utitur ad honorem suum. Ideo, cum videris prauos, compatere eis, gaude vero de honore Dei eterno.

22 Nam Deus, qui nichil mali vult, quia creator omnium et vere ex se solus bonus, permittit tamen multa fieri tamquam iustissimus iudex de quibus in celestibus et in terris propter equitatem suam et occultam bonitatem honoratur."

Caput 25 Verba querimonie matris ad filiam, qualiter agnus innocentissimus Christus Ihesus negligitur modernis temporibus a creatura sua.

-

Loquitur mater dicens: "Conqueror primo, quod agnus ille innocentissimus hodie portabatur, qui optime sciebat ire. Hodie puer ille tacebat, qui optime sciebat loqui.

2 Hodie puer ille innocentissimus circumcisus est, qui numquam peccauit. Et ideo quamuis irasci non possum, tamen videor irata ex eo, quod dominus maximus factus puer modicus obliuiscitur et negligitur a creatura sua."

Caput 26 Verba Christi ad sponsam ineffabilis trinitatis misterium declarantia, et quomodo dyabolici peccatores per contritionem et voluntatem emendandi obtinent Dei misericordiam, et de responsione Christi, qualiter miseretur omnibus, scilicet tam Iudeis et cetera, et de duplici iudicio, damnandorum scilicet et saluandorum.

-

Filius loquitur: "Ego sum creator celi et terre, unus cum patre et spiritusancto, verus Deus, quia Deus est pater, Deus filius, Deus spiritussanctus, non tres Dij sed tres persone et unus Deus.

2 Nunc autem querere poteris, si tres persone, quare non tres Dij? Respondeo tibi, quod non est aliud Deus nisi ipsa potentia, ipsa sapientia, ipsa bonitas, a qua est omnis potestas infra celum et supra omnis sapientia et omnis pietas, que poterit cogitari.

3 Itaque Deus trinus est et unus, trinus in personis, unus in natura. Nam potentia et sapientia est pater, a quo sunt omnia, et qui est ante omnia, potens non aliunde sed a seipso et eternaliter.

4 Potentia et sapientia eciam filius equalis patri non a seipso potens sed a patre potenter et ineffabiliter genitus, principium de principio, et a patre numquam separatum.

5 Potentia et sapientia eciam spiritussanctus a patre et filio procedens, eternus cum patre et filio, et equalis in maiestate et potestate. Unus ergo Deus et tres persone, quia una natura trium, una operatio et voluntas, una gloria et potestas, qui ita est unum in essentia, qui eciam sunt distincti proprietate personarum.

6 Nam totus pater est in filio et spiritu et filius in patre et spiritu et spiritus in utroque in una deitatis natura, non sicut prius et posterius sed ineffabiliter. Ubi nichil est prius aut posterius nichil alio maius aut minus vel alterius sed totum ineffabile et equale. Propterea bene scriptum est, quod Deus est mirabilis et multum laudabilis.

7 Nunc autem conqueri possum, quod laudabilis sum parum et multis ignotus, quia omnes querunt propriam voluntatem sed pauci meam.

8 Tu vero esto stabilis et humilis nec te extollas in cogitatu, cum aliorum ostendo tibi pericula, nec eorum prodas nomina nisi tibi precipiatur. Non enim ad confusionem eorum ostenduntur tibi eorum pericula, sed ut conuertantur et cognoscant iusticiam et misericordiam Dei.

9 Sed nec eos fugere debes tamquam iudicatos, quia eciam si dixero hodie, quod aliquis pessimus est, si inuocauerit me cum contritione cras et cum voluntate emandandi, paratus sum indulgere ei.

10 Et quem heri dixi pessimum, hunc hodie dico amicum carissimum propter contritionem, in tantum quod si contritio fuerit stabilis, dimitto ei non solum peccatum sed et penam peccati, sicut per exemplum cognoscere poteris, quasi si essent duo frusta argenti viui et ambo concurrerent festinando inuicem.

11 Si in eorum coniunctione non esset residuum nisi quasi unus athomus, adhuc potens esset Deus facere, ne conuenirent. Sic si aliquis peccator esset ita radicatus in diabolicis operibus, quod staret in ipso puncto perditionis, adhuc obtineret veniam et misericordiam, si Deus inuocaretur cum contritione et voluntate emendandi.

12 Nunc autem cum ita sim misericors querere poteris, cur non misereor gentilibus et Iudeis, quorum aliqui si erudirentur fide recta libenter pro Deo morerentur? Respondeo tibi, quod omnibus facio misericordiam tam gentilibus quam Iudeis, nec relinquitur aliqua creatura sine misericordia mea.

13 Nam quicumque audiunt, quod fides eorum non est vera et desiderant feruenter veram aut quicumque credunt hoc esse optimum quod tenent, quia non est eis aliud umquam predicatum faciuntque toto conamine, que possunt, horum iudicium erit in leuiori misericordia.

14 Nam duplex est, iudicium damnandorum scilicet et saluandorum. Christianorum enim damnandorum erit sine misericordia, quorum pena erit eterna et tenebre et voluntas firmata contra Deum.

15 Saluandorum vero erit visio Dei et gloriatio in Deo et velle Deo bonum. Ab hijs exclusi sunt gentiles et Iudei et mali et falsi Christiani. Qui quamuis non habuerunt fidem rectam, habuerunt tamen iudicem conscientiam suam credentes eundem esse Deum, quem coluerunt et offenderunt.

16 Isti autem quorum voluntas et actio erat et est secundum iusticiam et contra peccatum, habebunt cum minus malis Christianis iudicium misericordie in supplicijs propter dilectionem iusticie et odium peccati, sed non habebunt consolationem in seruitione glorie et visionis Dei,

17 quem non videbunt propter baptismi carentiam, quia aliquod temporale aut occultum iudicium Dei retraxit eos, ne salutem fructuose quererent et obtinerent.

18 Si vero nichil retraxit eos in querendo Deum verum et baptizando non timor aut labor non dispendium bonorum vel honorum sed impedimentum solum humanam fragilitatem superans, istos, ego qui Cornelium et Centurionem nondum baptizatos vidi, altius et perfectius remunerare scio, sicut eorum exigit fides.

19 Quia est alia ignorantia malicie, alia pietatis et difficultatis, similiter et alius est baptismus aque, alius sanguinis, alius perfecte voluntatis. Que omnia nouit pensare Deus, qui omnium nouit corda. Propterea ego, qui sine principio natus sum eternaliter de principio, qui et iterum in fine temporum natus sum temporaliter ab initio noui singulorum remunerare merita et do unicuique iuxta merita sua.

20 Nec minimum bonum, quod fit ad honorem Dei, transiet sine remuneratione. Ideo teneris tu multum regratiari Deo, quia de Christianis nata es et in tempore salutis, quia multi desiderabant hoc obtinere et videre, quod offertur Christianis et non obtinuerunt."

Caput 27 Deprecatio sponse ad dominam pro Roma et de multitudine innumerabili sanctorum martirum Rome quiescentium, et de tribus gradibus perfectionis Christianorum et de quadam visione ipsius sponse, et qualiter Christus ei apparens predictam visionem sibi exposuit et declarauit.

"

-O Maria, licet immitis fueram, tamen te inuoco in adiutorium meum. Et rogo te, ut rogare digneris pro excellentissima et sanctissima illa urbe Roma. Video enim corporaliter, quod quedam ecclesie in quibus ossa sanctorum quiescunt desolate sunt. Quedam vero habitantur sed corda et mores rectorum earum longe sunt a Deo.

2 Impetra ergo eis caritatem, quia audiui ex scripturis, quod Rome quelibet dies in anno septem milia continet martirum. Et ideo quamuis anime non minorem honorem obtinent in celo, licet ossa eorum contemnuntur in terris, tamen rogo te, ut sanctis tuis et sanctorum tuorum reliquiis amplior honor exhibeatur in terris et sic deuotio populi excitetur."

3 Respondit mater: "Si mensurares terram centum pedum in longitudine et totidem in latitudine et seminares eam plenam puris granis tritici, ita compresse, quod non esset distantia inter granum et granum nisi quasi articulus digiti unius,

4 quodlibet vero granum daret fructum centuplum, adhuc essent plures martires et confessores Rome a tempore illo, quo Petrus venit Romam cum humilitate, usquequo Celestinus discessit a sede superbie et reuersus est ad suam solitariam vitam.

5 De illis vero martiribus et confessoribus loquor, qui fidem veram predicabant contra diffidentiam et humilitatem contra superbiam, et qui pro veritate fidei mortui sunt vel voluntate parati erant mori.

6 Nam Petrus et alij plures sic calidi et feruentes erant ad proferendum verba Dei, quod si potuissent mori pro unoque homine, libenter fecissent. Attamen timidi fuerunt, ne a conspectibus illorum, quos verbo consolationis et predicationis fouebant raperentur, quia salutem eorum plus desiderabant quam vitam propriam et honorem.

7 Fuerunt quoque tanti et ideo processerunt occulte in persecutione propter lucrum et collectionem plurimarum animarum. Igitur inter istos duos, Petrum scilicet et Celestinum, non omnes fuerunt boni sicut nec omnes mali.

8 Ecce ponamus tres gradus, sicut tu composuisti hodie, positiuum, comparatiuum et superlatiuum, idest bonos meliores et optimos. In primo gradu fuerunt illi, quorum cogitatio fuit ista:

9 'Nos credimus quidquid sancta precipit ecclesia. Neminem defraudare volumus sed defraudata reddere et Deo seruire desideramus toto corde.' Consimiles eciam fuerunt tempore Romuli, fundatoris Rome, secundum fidem suam, qui cogitabant taliter:

10 'Nos intelligimus et scimus ex creaturis, quod Deus est creator omnium; hunc ergo diligere volumus pre omnibus.' Quamplures vero cogitabant ista: 'Nos audiuimus ex Hebreis, quod Deus verus ostendit se eis per miracula manifesta.

11 Et ideo, si sciremus in quo nos magis fundare deberemus, libenter faceremus.' Isti omnes fuerunt quasi in primo gradu. Tempore vero placito Petrus venit Romam, qui alios eleuauit in positiuum gradum, alios in comparatiuum, alios in superlatiuum. Illi enim, qui fidem receperunt veram, qui in coniugio et alia dispositione laudabili steterunt, isti fuerunt in positiuo gradu.

12 Qui vero sua dimiserunt propter caritatem diuinam, qui alijs exempla bona viuendi ostenderunt verbis et exemplis et operibus, necnon et qui nichil Christo preposuerunt, isti fuerunt in comparatiuo gradu.

13 Qui vero carnem suam dederunt pro amore Dei, isti fuerunt in gradu superlatiuo. Sed queramus in hijs gradibus supradictis, ubi inuenitur caritas Dei feruentior? Queramus in militibus et doctoribus!

14 Queramus in religiosis et mundi contemptoribus, qui tenerentur esse in comparatiuo et superlatiuo gradu et certe nimis pauci inueniuntur. Nam non est vita austerior quam vita militaris, si in sua vera institutione staret. Si enim monacho precipitur habere cucullam militi precipitur grauius, scilicet lorica.

15 Si vero est graue monacho pugnare contra voluptatem carnis, militi est grauius inter armatos hostes procedere. Si vero ordinatur monacho durus lectus, grauius est militi in armis quiescere. Et si monachus turbatur et affligitur abstinentia, durius est militi affligi continuo timore vite.

16 Non enim militia Christianitatis incepta est propter mundi possessionem et cupiditatem, sed ad confortandam veritatem et dilatandum veram fidem. Et ideo gradus militaris et religiositatis in superlatiuo gradu vel comparatiuo esse tenerentur.

17 Sed omnes gradus a sua laudabili dispositione apostatauerunt, quia caritas Dei versa est in cupiditatem mundi. Si enim auferretur unus florenus de tribus, magis tacerent plerique veritatem quam loquendo amitterent illum.

18 Nunc autem loquitur sponsa dicens: "Iterum vidi quasi multos hortos in terra, rosas vero et lilia conspexi inter hortos. In quodam vero loco spacioso terre vidi agrum centum vestigiorum in longitudine et totidem in latitudine.

19 In quolibet autem vestigio erant septem grana tritici seminata et quodlibet granum dabat fructum centuplum. Post hec audiui vocem dicentem: 'O Roma, Roma, muri tui dirupti sunt. Ideo porte tue sunt sine custodia. Vasa tua venduntur.

20 Ideo altaria tua desolata sunt. Viuum sacrificium et incensum matutinum comburitur in atrio. Ideo non egreditur de sancta sanctorum sanctus odor suauissimus."

21 Et statim apparens Dei filius dixit sponse: "Horum intelligentiam, que vidisti, indico tibi. Terra quam vidisti significat omnem locum, ubi nunc est fides Christiana. Horti vero significant loca illa, ubi sancti Dei receperunt coronas suas.

22 Verumtamen in paganismo, scilicet in Iherusalem et in alijs locis, multi fuerunt electorum Dei, quorum tamen loca tibi modo non sunt monstrata. Ager vero centum pedum in longitudine et totidem in latitudine significat Romam.

23 Nam si omnes horti de toto mundo coniuncti essentome, certe Roma essent eque magna de martiribus, in carne loquor, quia locus ille electus est ad amorem Dei.

24 Triticum vero quod inter vestigia vidisti, significat illos qui per carnis macerationem et contritionem et vitam innocentem intrauerunt celum. Rose vero pauce sunt martires rubicundi sanguinis sui effusione in diuersis locis.

25 Lilia vero confessores sunt, qui fidem sanctam verbis et operibus predicauerunt et confirmauerunt. Nunc autem ego possum loqui de Roma, sicut propheta loquebatur de Iehrusalem: 'Olim', inquiens 'habitauit in ea iusticia et principes eius principes pacis. Nunc autem versa est in scoriam et principes eius homicide.

26 O, si cognosceres dies tuos, o Roma, fleres utique et non gauderes. Roma quippe in diebus antiquis erat quasi tela colorata omni colore pulcerrimo et contexta nobilissimo filo. Terra quoque eius erat colorata colore rubeo, idest sanguine martirum et contexta, idest commixta ossibus sanctorum.

27 Nunc autem porte eius desolate sunt, quia defensores et custodes earum inclinati sunt ad cupiditatem. Muri eius depressi sunt et sine custodia, quia iam non curant animarum damna, sed clerus et populus, qui sunt murus Dei, disperguntur ad faciendum utilitatem carnis.

28 Vasa diuina venduntur contemptibiliter, quia sacramenta Dei propter pecuniam et fauorem mundanum dispensantur. Altaria vero desolata sunt, quia qui celebrant cum vasis manus habent a caritate Dei vacuas et oculos ad offertorium, et licet Deum vere habeant inter manus, cor tamen vacuum est a Deo, quia mundanis vanitatibus est repletum.

29 Sanctum vero sanctorum, ubi olim consumebatur summum sacrificium, significat desiderium diuine fruitionis et visionis de quo ascendere deberet caritas ad Deum et proximum et odor totius continentie et virtutis.

30 Nunc autem sacrificium consumitur in atrio, idest in mundo, quia tota diuina caritas versa est ad incontinentiam et mundi vanitatem. Talis est Roma corporaliter, sicut vidisti. Nam altaria plura desolata sunt.

31 Offertorium expenditur in tabernis. Offerentes plus vacant mundo quam Deo. Verum tamen scias, quod a tempore Petri humilis usque dum Bonefacius ascendit sedem superbie, innumerabiles anime ascenderunt in celum.

32 Adhuc tamen Roma non est sine amicis Dei, qui si haberent adiutorium, clamarent domino et ipse misereretur eisdem."

Caput 28 Informatio Virginis ad sponsam de modo sciendi diligere et quatuor ciuitatibus, in quibus quatuor caritates inueniuntur, et que istarum debeat proprie caritas nuncupari perfecta.

-

Mater loquitur ad sponsam dicens: "Numquid, filia, diligis me?" Respondit illa: "Doce me, domina, diligere, quia anima mea fedata est lectione falsa, seducta veneno mortifero, pro quo non valet apprehendere dilectionem veram." Et mater: "Ego", inquiens, "docebo te.

2 Nam quatuor sunt ciuitates, in quibus quatuor inueniuntur caritates, si tamen omnes caritates nuncupari debent, quia non est proprie dicenda caritas, nisi ubi Deus et anima in vera virtutum unitate confederantur.

3 Prima igitur ciuitas est ciuitas probationis, que est mundus in quo ponitur homo, ut probetur si diligat Deum an non, ut experiatur infirmitatem suam, ut acquirat sibi virtutes, quibus redeat ad gloriam, ut purgatus in terra gloriosius in celis coronetur.

4 In hac ciuitate inuenitur dilectio inordinata, cum diligitur caro plus quam anima, cum desideretur temporale feruentius quam spirituale, cum honoratur vicium et despicitur virtus, cum plus dulcessit peregrinatio quam patria, cum plus timetur et honoratur moriturus homunculus, quam in eternum regnaturus Deus.

5 Secunda ciuitas est ciuitas purgationis, in qua abluuntur sordes anime. Placuit enim Deo talia loca ordinare in quibus coronandus purgaretur, qui in libertate negligens insolescebat sed tamen cum timore.

6 In hac ciuitate inuenitur imperfecta dilectio, quia diligitur Deus ex spe soluende captiuitatis sed non ex feruore affectionis propter tedium et amaritudinem satisfaciende culpe.

7 Tercia ciuitas est ciuitas doloris, ubi est infernus. In hac inuenitur dilectio omnis malicie et immundicie, omnis inuidie et obdurationis. In hac quoque ciuitate regnat eciam Deus per ordinatam suam iusticiam, per mensuram suppliciorum debitam, per malicie refrenantiam, per libratam pro meritis omnium equitatem.

8 Nam sicut alij damnandorum peccant plus, alij minus, ita et pene et retributionis condigne constituti sunt termini. Nam et si omnes damnandi includuntur tenebris non tamen omnes uno eodemque modo.

9 Differunt enim tenebre a tenebris, horror ab horrore, ardor ab ardore. Ubique denique disponit Deus in iusticia et misericordia eciam in inferno ut aliter puniantur hij, qui peccauerunt ex industria, aliter qui ex infirmitate, aliter qui ex sola originalis peccati noxa tenebrantur, quorum plaga et si in carentia diuine visionis et lucis electorum consistit,

10 misericordie tamen et gaudio per hoc appropinquant, quod ad horrorem suppliciorum non perueniunt, cum prauorum operum effectum non habebant. Alioquin, nisi Deus omnia disponeret in numero et mensura, diabolus numquam mensuram haberet in puniendo.

11 Quarta ciuitas est ciuitas glorie. In hac est dilectio perfecta et caritas ordinata, qua nichil desideratur nisi Deus et propter Deum. Ut ergo ad istius ciuitatis perfectionem peruenias, quadruplicem oportet te habere caritatem, scilicet ordinatam, mundam, veram et perfectam.

12 Ordinata vero caritas est, qua caro diligitur ad solam sustentationem, mundus ad nullam superfluitatem, proximus propter Deum, amicus propter vite puritatem, inimicus propter remunerationem. Munda vero caritas est, qua vicium non diligitur cum virtute, qua consuetudo praua contemnitur, qua peccatum non leuigatur.

13 Vera autem est dilectio, quando Deus toto affectu et corde diligitur, quando honor et timor Dei precogitatur in omnibus actibus, quando ex fiducia bonorum operum minimum peccatum non committitur, quando sapienter moderat quis seipsum, ne ex nimio feruore deficiat, quando ex pusillanimitate et ignorantia temptationum non declinatur ad peccatum.

14 Perfecta vero est caritas, quando nichil dulcessit homini sicut Deus. Hec in presenti inchoatur sed in celo consumatur. Ergo dilige istam perfectam caritatem et veram, quia omnis qui eam non habuerit purgabitur, si tamen fidelis, si feruens, si paruulus, si renatus fuerit, alioquin transiet ad ciuitatem horroris.

15 Nam sicut unus est Deus, sic una est fides in ecclesia Petri, unum baptisma, una glorie et remunerationis perfectio. Propterea, qui ad unum Deum peruenire desiderat, debet unam voluntatem et unam caritatem cum uno Deo habere.

16 Ideo miseri sunt illi, qui sic dicunt: 'Sufficit, si ero in celo minimus; nolo esse perfectus.' O, insensata cogitatio! Quomodo erit ibi imperfectus, ubi sunt perfecti omnes, alij ex innocentia vite, alij ex innocentia puericie, alij ex purgatione, alij ex fide et bona voluntate?"

Caput 29 Laus sponse ad Virginem continens templi Salomonis similitudinem et deitatis unitatis cum humanitate veritatem inexplicabilem, et qualiter sacerdotum templa sunt vanitate depicta.

-

Benedicta sis tu, Maria, mater Dei, templum Salomonis, cuius parietes fuerunt deaurati, cuius tectum prefulgens, cuius pauimentum preciosissimis stratum lapidibus, cuius compositio tota effulgens, cuius interiora omnia redolentia et delectabilia ad intuendum.

2 Denique per omnem modum similaris tu templo Salomonis, in quo verus Salomon spaciabatur et sedit, in quod induxit arcam glorie et candelabrum ad lucendum.

3 Sic tu, benedicta Virgo, templum es Salomonis illius, qui fecit inter Deum et hominem pacem, qui reconsiliauit reos, qui vitam dedit mortuis et pauperes ab exactore liberauit.

4 Corpus quippe tuum et anima facta sunt deitatis templum, in quibus erat tectum diuine caritatis, sub quo filius Dei egressus a patre ad te gaudenter habitauit tecum.

5 Pauimentum vero templi fuit composita tua vita et exercitatio virtutum assidua. Nulla enim tibi defuit honestas, quia totum in te fuit stabile, totum humile, totum deuotum, totumque perfectum.

6 Parietes vero templi fuerunt quadranguli, quia nullo perturbaris obprobrio, de nullo superbiebas honore, nulla inquietabaris impatientia, nichilque nisi honorem et amorem Dei affectabas.

7 Picture vero templi tui fuerunt inflammatio continua spiritussancti, qua in tantum eleuabatur anima tua, ut nulla esset virtus, que non amplior et perfectior esset in te quam in aliqua alia creatura.

8 Itaque in hoc templo tunc spaciabatur Deus, quando membris tuis infudit sue visitationis dulcedinem. Requieuit vero, quando deitas sociabatur humanitati. Benedicta igitur sis tu, beatissima Virgo, in qua Deus magnus factus est puer paruus, antiquissimus dominus factus est pusillus filius, sempiternus Deus et creator inuisibilis factus est visibilis creatura.

9 Ideo, quia pijssima et potentissima es domina, rogo te respice in me et miserere mei. Mater enim Salomonis es non illius, qui fuit filius David, sed eius, qui pater est David et dominus Salomonis, qui edificabat templum illud mirificum, quod te veraciter prefigurabat.

10 Filius enim exaudiet matrem et talem ac tantam matrem. Impetra ergo, ut puer Salomon, qui fuit quasi dormiens in te, sit vigilans mecum, ut nullius peccati delectatio me pungat, sed contritio commissorum sit stabilis, amor mundi sit michi mortuus, patientia perseuerans, penitencia fructuosa.

11 Non enim habeo aliquid virtutis pro me nisi verbum unum; hoc est 'miserere Maria', quia templum meum contrarium omnino tuo est. Est enim tenebrosum vicijs lutosum ex luxuria, corruptum ex cupiditatis vermibus, instabile ex superbia, labile ex vanitate mundanorum.

12 Respondit mater: "Benedictus sit Deus, qui cordi tuo hanc inspirauit proferre salutationem, ut intelligeres quanta in Deo sit bonitas, quantaque dulcedo. Sed cur comparas me Salomoni et templo Salomonis, cum mater sim illius, cuius generatio non habet principium nec finem, et illius, qui legitur nec habuisse patrem nec matrem, hoc est Melchisedech?

13 Ipse enim describitur fuisse sacerdos et ad sacerdotes pertinet templum Dei et ideo ego sum mater sacerdotis summi atque virgo. Vere dico tibi, quod utrumque sum mater, scilicet regis Salomonis et mater pacificantis sacerdotis. Nam filius Dei, qui est et filius meus utrumque est sacerdos et rex regum.

14 Denique in templo meo induit se vestibus sacerdotalibus spiritualiter, in quibus obtulit sacrificium pro mundo. In ciuitate vero regali coronabatur corona regali sed aspera. Extra vero tamquam pugil fortissimus campum et pugnam detinebat.

15 Nunc autem conqueri possum, quod oblitus et neglectus est idem filius meus a sacerdotibus et regibus. Reges quippe gloriantur de palacijs suis, de exercitu suo et de processu et honore mundi. Sacerdotes vero superbiunt de bonis et possessionibus temporalibus animarum.

16 Nam sicut dixisti templum depictum auro, sic templa sacerdotum depicta sunt vanitate et curiositate mundi. Regnat enim symonia in capite. Arca testamenti sublata est, lucerne virtutum extincte, mensa deuotionis desolata."

17 Respondit sponsa: "O mater misericordie, miserere eis et roga pro illis." Cui mater: "Ab initio sic Deus dilexit suos, ut non solum in precibus suis exaudiantur ipsi pro se sed et alij propter eos sentiant petitionis effectum.

18 Propterea, ut preces exaudiantur pro alijs, duo sunt necessaria, voluntas scilicet deserendi peccatum et voluntas proficiendi in bono. Omnis enim, qui hec duo habuerit, illi proficient preces mee."

Caput 30 Verba sancte Agnetis ad sponsam de dilectione habenda ab ipso sponso ad Virginem sub floris figura, et qualiter Virgo gloriosa loquens declarat immensam et eternam pietatem, diuinam contra nostram impietatem et ingratitudinem, et quomodo amici Dei non debent inquietari in tribulationibus.

-

Beata Agnes loquitur sponse dicens: "Filia, dilige matrem misericordie. Ipsa enim similis est flori siue cirpo, cuius figura consimilis est gladio. Qui quidem flos habet duas extremitates acutissimas et cuspidem gracilem. Altitudine vero et latitudine super alios flores se extendit.

2 Sic Maria flos et florum flos, qui creuit in valle et super omnes montes se dilatauit. Flos, inquam, qui nutriebatur in Nazareth et in Lybanum se diffundebat. Hic flos super omnia habuit altitudinem, quia benedicta regina celi super omnem creaturam excedit dignitate et potestate.

3 Habuit et ipsa Maria duas acies siue extremitates acutissimas, tribulationem scilicet cordis in passione filij et constantiam certaminis contra incursiones dyaboli, quia numquam peccato consentiebat.

4 Verum enim prophetabat senex ille, qui dicebat: 'Tuam', inquiens, 'animam pertransibit gladius.' Nam quasi tot ictus gladij sustinuit spiritualiter, quot in filio suo vulnera et plagas preuidebat et videbat. Habuit insuper Maria latitudinem excedentem, hoc est misericordiam.

5Nam sic pia et misericors fuit et est, quod maluit omnes tribulationes sufferre quam quod anime non redimerentur. Nunc autem coniuncta filio non obliuiscitur innate bonitatis sue sed ad omnes extendit misericordiam suam eciam ad pessimos, ut sicut sole illuminantur et inflammantur celestia et terrestria, sic ex dulcedine Marie nullus est, qui non per eam, si petitur, sentiat pietatem.

6 Habuit et Maria cuspidem gracilem, hoc est humilitatem. Per hanc enim placuit angelo respondens se esse ancillam, que eligebatur in dominam. Per hanc concepit filium Dei, quia noluit placere superbis.

7 Per hanc ascendit ad summum thronum, quia nichil dilexit nisi ipsum Deum. Procede igitur canalis et saluta matrem misericordie, quia iam venit."

8 Tunc apparens Maria respondit: "Dixisti Agnes substantiuum, adde et adiectiuum." Cui Agnes: "Si dixero 'pulcerrimam' vel 'virtuosissimam', hoc nulli de iure competit nisi tibi, que es mater salutis omnium." Et mater Dei respondit beate Agneti: "Dixisti verum, quia ego sum potentior omnium, ideo addam adiectiuum et substantiuum, canalis scilicet spiritussancti.

9 Sed veni canalis et audi me. Tu doles ex eo, quod prouerbium istud vertitur inter homines: 'Viuamus secundum libitum nostrum, quia Deus faciliter placatur. Utamur mundo et honore eius dum possumus, quia propter hominem factus est mundus.'

10 Vere, filia, talis locutio non procedit de caritate Dei nec tendit aut trahit ad caritatem Dei. Verumtamen Deus propter hoc non adhuc obliuiscitur caritatis sue sed omni hora pro ingratitudine hominum ostendit pietatem suam.

11 Nam ipse similis est fabro fabricanti opus solemne, qui quandoque ignescit ferrum, quandoque infrigidat. Sic Deus faber optimus, qui mundum fecit ex nichilo, ostendit caritatem suam Ade et posteris eius.

12 Sed refriguerunt in tantum homines, quod Deum quasi pro nichilo reputantes enormia plurima commiserunt. Propterea ostensa misericordia et amonitione benigna precedente ostendit Deus iusticiam per diluuium.

13 Post vero diluuium posuit Deus fedus suum cum Abraam et ostendit illi signa dilectionis sue et eduxit progeniem eius in signis et mirabilibus maximis. Dedit populo legem de ore proprio et verba sua et precepta signis euidentissimis confirmauit.

14 Cumque iterum procedente tempore frigesceret populus et in tantam vesaniam prorumperet, quod eciam idola coleret, pius Deus volens iterum ignire frigidos misit mundo filium proprium, qui veram viam ad celum docuit et humilitatem veram imitandam demonstrauit.

15 Nunc autem a multis nimium oblitus et neglectus est sed tamen adhuc ostendit et exhibet verba misericordie sue. Non autem omnia perficientur simul magis nunc quam prius. Nam antequam veniret diluuium, prius ammonebatur et expectabatur populus ad penitentiam.

16 Sic et Israel antequam terram promissionis ingrederetur, prius probatus est et ad tempus protracta est promissio. Bene quippe valuisset Deus eduxisse populum in quadraginta diebus et non protraxisse ad xl annos, sed iusticia Dei exigebat, ut ingratitudo populi ostenderetur et misericordia Dei manifestaretur populusque futurus tanto magis humiliaretur.

17 Nunc autem, si quis cogitare vellet, cur sic Deus affligeret populum suum aut cur pena aliqua debet esse eterna, cum vita ad peccandum non possit esse eterna, magna esset audacia, sicut et ille audax est, qui cogitatione et ratione intelligere et comprehendere nititur, quomodo Deus est eternus.

18 Denique Deus eternus et incomprehensibilis est et in eo eterna iusticia et retributio est misericordiaque inexcogitabilis; alioquin nisi Deus ostendisset iusticiam suam in primis angelis, quo modo sciretur iusticia eius qui omnia iudicat in equitate?

19 Et nisi fecisset iterum misericordiam suam cum homine creando eum et liberando infinitis signis, quomodo tanta bonitas eius sciretur et caritas eius tam immensa et tam perfecta. Igitur quia sempiternus est Deus, sempiterna in eo est iusticia, in qua non est additio nec diminutio,

20 sicut in homine, qui precogitat opus suum facere tali modo et tali die. Deus vero, cum facit iusticiam suam vel misericordiam, perficiendo manifestat eam, quia ab eterno presentia, preterita et futura sunt apud illum.

21 Propterea amici Dei patienter debent stare in amore Dei et non inquietari, quamuis viderint mundiales prosperari, quia Deus est sicut optima lotrix, que pannum immundum ponens inter procellas, ut ex motione aque fiat purior et candidior, diligenter cauet ictus undarum, ne submergatur pannus.

22 Sic Deus ponit in presenti amicos suos inter procellas paupertatis et tribulationis, quibus ad eternam vitam purgentur custodiens eos diligenter, ne vel nimia tristicia vel tribulatione intolerabili demergantur."

Caput 31 Verba Christi ad sponsam optimum exemplum de medico et rege ponentia, et qualiter Christus per talem medicum designatur, et quomodo frequenter saluantur damnandi secundum homines et damnantur saluandi secundum homines vel mundum.

-

Filius Dei loquitur ad sponsam dicens: "Medicus venit in regionem longinquam et ignotam, in qua rex non regebat sed regebatur, quia cor habebat leporinum. Et ideo sedens in throno quasi coronatus asinus apparebat.

2 Populus vero suus vacabat commessationibus et honestatis equitatisque oblitus omnes de futuris bonis consulentes odiebat. Cumque medicus se presentaret regi et de terra voluptatis se esse diceret causaque cognitionis infirmitatum hominum se affirmaret venisse, rex admiratus de homine et de loquela eius respondit:

3 'Ego habeo duos homines in carcere cras decollandos et alter eorum vix respirare potest. Alius vero robustior et corpulentior est nunc quam cum in carcerem ingressus est. Ingredere igitur ad eos et contemplare vultus eorum, quis eorum melioris complexionis sit.'

4 Cumque ingressus fuisset medicus et vidisset eos, dixit regi: 'Homo, quem robustum dicitis, simillimus mortuo est nec viuere poterit. De alio vero spes bona est.' Cui rex: 'Unde', inquit, 'nosti hec?'

5 Et medicus: 'Quia alius', inquit, 'impletus est humoribus et vento nociuo nec curari poterit. Alter vero exinanitus faciliter poterit sanari mediante lenitate aeris.' Et tunc ait rex: 'Conuocabo nobiliores meos et sapientes, ut visa sapientia et industria tua gloriosus appareas in oculis eorum.'

6 Cui respondit medicus: 'Nequaquam', inquit, 'hoc facito. Scis enim populum tuum inuidum esse glorie, et quem non poterit opere persequitur et deprauat verbo. Sed expecta et ostendam tibi soli in conclaui sapientiam meam, sic enim instructus sum et doctus, scilicet sapientiam meam plurimam habere in secreto et modicam in aperto.

7 Nec quero gloriam in tenebris tuis, cum in luce patrie mee glorior. Sed nec tempus sanitatis est adhuc, donec ventus australis afflauerit et sol in meridie apparebit.' Cui rex: 'Quomodo possent fieri ista in terra mea?

8 In ea enim sol rarissime oritur, quia extra climata sumus et ventus aquilonaris semper dominatur nobis. Sed quid michi sapientia tua prodest et tanta mora sanitatis? Video enim te satis verbis abundare.'

9 Respondit medicus: 'Sapientis est non esse subitum sed, ne tibi suspectus aut ingratus appaream, da michi istos duos homines in potestate et ducam eos ad fines regni tui, ubi aer est competentior et tunc videbis, quantum opera, quantumve valebunt verba.'

10 Cui rex: 'Altioribus, inquid, et utilioribus occupati sumus. Quid nos distrahis? Aut quid confert nobis magisterium tuum? In presentibus enim bonis delectamur, que videmus et possidemus, ad futura vero incerta non aspiramus.

11 Verumtamen suscipe homines illos, ut petis, et si ostenderis in eis aliquod magnificum et dignum admiratione, predicabimus te et predicari faciemus gloriosum.'

12 Susceptis igitur a medico hominibus illis et ad temperiem aeris deportatis alius transijt ad mortem; alius vero blandimento aeris refocillatus reuixit.

13 Medicus ille ego sum, qui mederi cupiens hominibus verba mea misi mundo per te. Quamuis autem infirmitates multorum vidi, duos tamen ostendi tibi, in quibus et iusticiam et misericordiam meam poteras admirari.

14 Unum enim ostendi tibi, quem diabolus possedit occulte sed eternaliter puniendum. Cuius vero opera hominibus videbantur et laudabantur tamquam iusta. Alterum vero ostendi, cui aperte dominabatur dyabolus sed sanandum dixi tempore suo, licet non hominibus aperte, ut tu credebas.

15 Nam fuit iusticia diuina ut sicut spiritus malignus paulatiue in eum dominari ceperat, sic eadem dictabat iusticia ut paulatim egrederetur, sicut et egressus est, donec anima carne soluta peruenit cum ea dyabolus ad iudicium. Cui dixit iudex: 'Tu purgasti eam et cribrasti quasi triticum.

16 Nunc autem pertinet ad me pro confessione sua duplici corona coronare eam. Recede igitur ab ea, quam tanto tempore purgasti.' Et ait ad animam: 'Veni, o felix anima, et vide sensibus spiritualibus gloriam meam et iocunditatem meam.'

17 Ad alteram vero animam dixit: 'Quia fides vera non fuit in te et tamen quasi fidelis gloriabaris et laudabaris, et quia opera iustorum perfecta non sunt inuenta in te, propterea merces illa fidelium non erit in te. Tu quoque in vita tua quesiuisti, cur volui mori pro te et humiliari pro te tantum.

18 Ideo respondeo tibi nunc, quod fides ecclesie sancte vera est, que sursum trahit animas. Et passio mea et sanguis meus introducit eas in celum. Ideo infidelitas tua et amor tuus vanus depriment te ad nichilum et nichil eris respectu spiritualium eternorum.

19 Quod vero dyabolus non egrediebatur videntibus cunctis de homine illo, respondeo: Mundus iste est quasi vile tugurium respectu tabernaculi, quod inhabitat Deus populusque Deum exasperans. Ideo paulatiue sicut ingrediebatur, ita egredietur."

Caput 32 Verba Virginis ad sponsam sub figura ponentia, qualiter Deus pater ipsam inter ceteros sanctos elegit in matrem et in portum salutis.

-

Mater loquitur ad sponsam dicens: "Quidam querens lapides repperit magnetem quem eleuans manu propria custodiuit in thesauro suo et per eum deduxit nauem ad portum tutum.

2 Sic filius meus multos querens lapides sanctorum me specialiter elegit in matrem sibi, ut per me homines reducerentur ad portum celi.

3 Ergo sicut magnes attrahit sibi ferrum, sic ego attraho Deo dura corda. Ideo turbari non debes si quandoque cor tuum induratur, quia hoc est ad maiorem coronam."

Caput 33 Verba filij ad sponsam, et quomodo per duorum hominum exemplum ostendit se iudicare secundum interiora et non secundum exteriora.

-

Filius Dei loquitur sponse: "Miraris de duobus: Unus qui erat quasi lapis quadratus, alius peregrinus Iherosolimitanus. Sed neuter peruenit ad id, quod tu sperabas. Primus itaque, ad quem missa fuisti, fuit lapis quadratus firmus in conceptibus suis sed tamen quasi Thomas pie dubitans.

2 Ideo quia nondum erat tempus, quo complete sunt malicie hominum, probauit vinum sed non bibit. De secundo dixi, quod Iherosolimitanus esset comes itineris. Hoc ideo factum est, ut quem fama iustum et sanctum dixerat, sciretis statum suum.

3 Nam ipse est religiosus habitu et professione monachus sed moribus apostata dignitate sacerdos sed seruus peccati, peregrinus fama sed intentione girouagus, Iherosolimitanus opinione sed magis Babilonicus. Insuper et contra obedientiam et apostolica statuta est egressus.

4 Totusque infectus est heresi ita, quod se credit et dicit pontificem futurum, qui restituet omnia, cuius et libri hec testantur.

5 Ideo subito morietur et, nisi cauerit sibi, patri mendacij sociabitur. Ideo non debes turbari, si aliqua obscure dicuntur aut si predicta non fient secundum cogitatum tuum, quia verba Dei diuersimode intelligi possunt. Et quotiens hoc contingit, veritatem eorum indicabo.

6 Nunc autem ego Deus verus Iherosolimitanus sum. Ideo egoipse comes itineris tui esse volo."

7 Spiritus Dei loquitur: "Audisti illum mortuum, de quo dixi tibi, quod erat lapis quadratus et pie dubitans. Ideo scito, quod non erit in numero illorum, qui temptauerunt Deum in deserto nec cum illis, qui petebant signum sicut Ione prophete,

8 nec cum illis, qui persecutionem mouerunt contra me sed cum illis erit, qui zelum habebant et caritatem sed nondum perfectam."

Caput 34 Verba matris ad filiam sub figura in qua anima in anulo, corpus in panno designantur, et qualiter anima per discretionem debet purificari et corpus per abstinentiam debet mundari et non interfici.

-

Mater Dei loquitur: "Si datur alicui anulus qui nimis strictus est digito et queritur ab inimico consilium, quid faciendum sit, respondit: 'Perscindatur digitus et sic anulus ei adaptabitur.' Cui amicus: 'Nequaquam', inquit, 'sed magis anulus cum malleo extendatur.'

2 Si vero aliquis velit potum potentis domini per immundum panniculum trahicere et colare et quereret consilium ab inimico, ille respondet: 'Prescinde de panno omne, quod immundum est, et ubi aliquid mundum inueneris, ibi trahice potum domini tui.'

3 Cui amicus: 'Nullo modo sic fiat sed magis prius mundificandus et laudandus est pannus et postea potus trahiciendus!' Sic est eciam in spiritualibus. In anulo itaque intelligitur anima, in panno vero corpus.

4 Ergo anima, que in digito Dei esse debet, extendi debet malleo discretionis et purificationis. Corpus vero non interfici sed mundari per abstinentiam, ut verba Dei per illud diffundantur."