Migne Patrologia Latina Tomus 99
Regularia statuta
(0737A)In nomine Domini amen. Noverint universi praesens publicum instrumentum, infra scriptorum regularium statutorum et caeremoniarum tempore sancti Simperti episcopi Augustensis ac abbatis monasterii Murbacensis promulgatorum pariter et observatorum transumptum seu transcriptum continens, inspecturi, quod anno a Nativitate Domini Incarnationis millesimo quingentesimo, indictione tertia, die prima mensis Maii, hora ipsius diei octava vel quasi ante meridiem, in loco capitulari monasterii Murbacensis, serenissimo principe et domino domino Maximiliano Romanorum rege feliciter regnante, in mei notarii publici testiumque infra scriptorum, ad hoc specialiter vocatorum et rogatorum, praesentia personaliter constituti reverendi, honorabiles (0737B)ac religiosi viri domini Waltherus de Wiltsperg abbas, Leonhardus de Reichenstain decanus, et capitulum, seu conventus ecclesiae, seu monasterii imperialis sancti Leodegarii in Murbaco, ad Romanam Ecclesiam nullo medio pertinentis, ordinis sancti Benedicti Basiliensis dioecesis, proposuerunt et verum esse asseruerunt, quod anno indictionis, ut supra, die prima mensis Aprilis, propter evidentes et urgentes necessitates dicti monasterii Murbacensis, nec non ob praeceptum regale abbati praefato factum ad dietam sacri imperii principibus in Augusta praefixam, ministerialium ipsius monasterii certa scientia et expressa voluntate accedente ad Augustam (0738A)destinarunt venerabilem et egregium virum fratrem Joannem Naburg sacrae theologiae professorem et decretorum doctorem, monachum praedicti monasterii et praepositum ecclesiae beatae Virginis in Murbaco, qui ob sancti Simperti et abbatis honorificentiam adiit monasterium sancti Udalrici in Augusta ordinis ejusdem, et, ut idem asserebat, quod laeta inibi humilitatis fronte fuerit susceptus. Inter colloquendum abbas sancti Uldalrici et nonnulli alii Patres regulari pollentes institutione sancti Simperti (ut decet) debitum honorificentiae cultum ampliare cupientes, praelibato doctori ac monacho humiliter supplicarunt, quatenus regularia instituta tempore sancti Simperti custodita, et ab eodem promulgata transumi et transferri faceret, et ab abbate Murbacensi fieri impetraret.
(0738B)Unde praedicti reverendi, honorabiles ac religiosi viri domini abbas, decanus et conventus antedicti monasterii Murbacensis piis annuere votis et veritati non deesse, et magnificum vitae ac famae decus sancti Simperti Dei intuitu, qui gloriosus est in sanctis suis, propagare cupientes, statuta, caeremonias sancti Simperti, illibatam vitam piarum aurium aedificationem docentes, in una vetusta rotula seu charta pergamena exarata, certa, sana, integra, illaesa, in nullis characteribus rasa aut caduca, tunc mihi notario subscripto ostenderunt, praesentarunt atque dederunt, meque in praesentia testium subscriptorum (0739A)debita cum instantia requisierunt, quatenus abbati et conventui sancti Udalrici in Augusta, ubi sanctus Simpertus tumulatus esse dignoscitur, eamdem rotulam regularium statutorum et caeremoniarum transcribere et in publicam formam redigere vellem, in finem, ut eisdem copiis authenticis tanquam rotulae originali coram quibuscunque personis cujuscunque status sive [ Cod., status sui] praeeminentiae exstiterint, stetur et credatur.
Quam quidem rotulam sive chartam pergamenam vetusta littera exaratam recepimus, vidi ac de verbo ad verbum transumpsi, transcripsi, et copiari, debita cum collatione per me cum eisdem facta, feci, nihil addito vel mutato quod facti mutet substantiam aut variet intellectum, ipsamque chartam sive rotulam (0739B)regularia statuta sancti Simperti continentem de verbo ad verbum satis alta, clara et intelligibili voce testibus astantibus perlegi, tenorem, qui sequitur continentem.
Regularia decreta a sancta synodo in Francia jussu Caroli Magni patricii et regis Romanorum celebrata, ad memoriam verbo et scripto praesentibus fratribus monasterii Murbacensis patefacta per Simpertum abbatem ejusdem loci et episcopi Augustensis, cui synodo interfuit personaliter.
Ad memoriam vestram, fratres charissimi, revocare scripto decrevimus ea quae verbis et capitulis, quae ibi digesta sunt, quasi recapitulationem facientes possibilitatis et necessitatis in eis commoda requisivimus, quia quaedam ibi secundum auctoritatem regulae, quaedam vero usu et consuetudine prolata (0739C)sunt, quae consuetudo, si aliquo vitio corrupta non fuerit, pro lege regulari inculpate retineri poterit.
Primo enim capitulo denuntiatum est, ut, cum abbates ad propria loca remeassent, regulam per singula discutientes relegerent et adimplerent, quod a nobis in discussione verborum juxta modulum intelligentiae nostrae actum est. Illa vero adimpletio non in spatio temporis sicut illa interpretatio, sed in cursu totius vitae nostrae ponenda est duobus modis, aut adimplendo, Domino adjuvante, sponsionem nostram; aut si peccatis surripientibus praevaricatores sanctae regulae existimus, emendando regularibus disciplinis.
Secundo, ut, qui possunt, regulam memoriter discerent. (0739D)Ubi jungendum putavimus, ut, cum ex corde recitanda dicitur, a dictatoribus ordinatis distantibus interpretetur. Quosdam vero totam per ordinem memoriae commendare jussimus, qui descripti in nostro catalogo continentur, quorum numerus usque ad triginta sex excrescit. Quibusdam vero capitula decem ex eadem regula denominata discenda injunximus, qui simili modo descripti noscuntur, nisi forte aetatis aut visus impedimentum ad discendum obstiterit: saltim haec clauso codice ex corde possunt proferre. Qui vero nec ex integro nec ex parte ista percurrere nequierint, audiendae sententiae singulorum penetrent et menti reponant, in quo se participes caeteris, si opere audita probaverint, esse non dubitent. Ubi etiam addendum est, ut nullus fratrum (0740A)praetermittatur, qui in aliqua meditatione lectionis divinae tempore ordinato occupatus non sit, verbi gratia, ut scholastici, postquam psalmi, cantica, et hymni memoriae commendata fuerint, regula post regulae textum committi, interim vero historiam divinae auctoritatis et expositores ejus, nec non et collationes Patrum et vitas eorum legendo, magistris eorum audientibus percurrant. Postquam vero in istis probabiliter educati fuerint, ad artem litteraturae et spiritales se transferant flores. Qui vero de habitu saeculari conversi notitia litterarum indigent, post earum cognitionem orationem Dominicam et symbolum, et sic deinceps poenitentium psalmos, post haec reliquos, usque dum vita et virtus suppetit, discere non desinant.
(0740B)Tertio, ut omnes officium sancti Benedicti faciant. Quod capitulum illis observandum convenit, qui hactenus Romanae Ecclesiae officio sub monachico habitu degentes usi sunt. Nos vero, qui ab ipsis pene cunabulis a majoribus nostris eruditi in eadem dispositione viximus, quidquid menti occurrit, quod negligentia praetermisit, emendatio supplere debebit, id est, omnes horae canonicae tam ad nocturnas vigilias, quam ad diurnas horas excepto completorio antiphonis terminentur. Hebdomadarii legentes in refectorio lectiones per singulas horas canonicas unicuique tempori congruentes, in ecclesia recitant, quas per ordinem memoriae commendent. Similiter et eas, quae tempore aestivo ex prophetis ad nocturnas decantandae sunt, pronuntiationes in choro per (0740C)tres horas canonicas, id est, ad nocturnos, matutinis et vespertinis conventibus sine intermissione fiant. Psalmi ordinate absque ulla festinatione divisionibus in versibus custoditis psallantur, orationes quae a sacerdote recitantur, usque ad divisionem versuum ab eodem sacerdote dicantur, ac deinde subsequentia congregatio respondeat. Quinquagesimus sine confusione alicujus praecipitationis choris alternantibus dicatur: Kyrie eleyson in ordine suo simul stando ordinate decantent. Ea vero quae in regulari distributione psalmorum de usu Romanae Ecclesiae addita sunt, et in quibusdam coenobiis in usu non habentur, adhuc nobis retinenda censuimus, donec consultu meliorum aut dimittantur, aut tenendum certiora reddantur.
(0740D)Quarto, ut abbates communes esse debeant ejus monachis in manducando, in bibendo, in dormiendo, seu in caeteris quibuslibet causis. In hoc quippe negotio uti regulari potestate volo, cui non praejudicat alicujus novae constitutionis censura. Sive enim communi victu, seu in abstinentia singulari, quilibet rumore vulgi respergi poterit, quod et exemplo Salvatoris et ejus praecursoris factum dignoscitur. Nos vero sicut in conventu fratrum infirmitates corporis nostri exposuimus, non in tantum obtemperando gulae illecebris, quantum consulendo necessitatibus corporis, sic victum nostrum Domino moderante disponere cupimus, ut et sustineat ad utilia, et non noceat ad adversa.
(0741A)Quinto, ut fratres in coquina, in pistrino, et caeteris officiis artium propriis manibus laborent, et vestimenta sua lavent: in lavatione vestium antiqua consuetudo teneatur, ut, qui per se possunt, faciant; qui vero senio aut infirmitate deficiunt, cura praepositi ab aliis adjuti eorum necessitas expleatur. In calceamentis vero et vestimentis consuendis adhuc ordinatio nostra teneatur, ita ut qui per se hoc facere potuerint, faciant: quibus vero causa impossibilitatis supra descripta obstiterit, cura praepositi et camerarii eorum necessitas sustentetur, ne ab aliis intus forisve solatio eis ad hoc quaerendi necessitas incumbat. Interim vero, quo haec taliter geruntur, instruendi sunt fullones, sartores, sutores non forinsecus sicut hactenus, sed intrinsecus, qui ista fratribus (0741B)necessitatem habentibus faciant, quae induciae usque Kalendas Septembres proximas dandae sunt. In coquinandi vero et pistrinandi arte in commune ab omnibus adjuvetur, tam a septemanariis quam a reliquis omnibus, quibus solatio sint novitii et pulsantes nostri ad hoc deputati, donec in supradicto spatio temporis fratres ad hoc eligantur, qui hoc annuis temporibus excursis vicissim expleant, caeterorum omnium solatio, sicut hactenus, adjuti.
Sexto, de modo vigiliarum observando, sicut in illo capitulare continetur, sufficit nobis, id est, ut opus vigiliarum semper cum die finiatur, nisi forte maturius contingat surgere, ubi necesse est ut imbecillitas corporum somno refocilletur.
Septimo, ut a volatilibus omni tempore ab omnibus (0741C)abstineatur, excepta causa infirmitatis, licet hoc regulae auctoritas non interdicat, sed quasi in arbitrio edendi aut abstinendi derelinquat. Decreverunt in praefata synodo sancti Patres quia optioni nostrae relictum est, religiosioris vitae sumere disciplinam, suoque praecepto firmaverunt, ut a tali edulio monachi abstinentiae freno omni tempore cohiberentur, excepta causa necessitatis suprascripta.
Octavo et nono capitulis, in quibus lavatio pedum in Quadragesima et Coena Domini describitur, facili ordine poterit observari, si abbas praesens fuerit: si non, praepositus, qui in vice ejus est, sicut locum, ita officium compleat.
Decimo: ut abbates frequenter villas non circumeant (0741D)nisi causa necessitatis, nec fratribus illas custodiendas committant: ubi nostrae visitationis raritas utinam noceat. Nam frequentationis circumitio inter villas ideo nunquam fit a nobis, quia aliud impedimentum nostrae occupationis nos fatigat, dum inter curas episcopatus et palatinas ordinationes nulla ad providendas possessiones nostras nobis licentia suppetit. Sed Deus est testis, qui conscius est cordis, quod in terrenis occupationibus non sponte, sed invitus inhaereo, qui quandoque a tributis Caesaris nos absolvat, quibus obnoxii sumus, ut securius, quae Dei sunt, quandoque nobis agere liceat. Fratres vero, qui in diversis ministeriis foris occupati fuerant, medio Augusto, cum mutatio facienda erit, sive de cellis seu de villis ad coenobium redeant, quod ante (0742A)nullatenus fieri potest propter notitiam locorum, in quibus praesunt. Interim vero actores boni providendi sunt, qui praedicta loca in posterum provideant.
Undecimo: ut poma et lactucae, nisi cum alius cibus sumitur, non comedantur, quod statim adimpletum est.
Duodecimo vero capitulo: ut tempus phlebotomiae certum non terminetur: nisi quando necessitas exposcit, concedatur. Ubi jungendum est, ut, qui tantummodo phlebotomantur, quadragesimali cibo recreentur: qui vero potionem pro certis aut denominatis passionibus biberint, esu volatilium reparentur. Et ideo volatilia, quae de curtis nostris venire annuo tempore soliti fuerant, ad hoc reserventur: quae vero ex acto [ Cod., exacte] censu ab hominibus (0742B)nostris venerant, pensandum qualiter in fratrum necessaria utilius vertantur.
Tertio decimo: ut mandatum post coenam fiat, quod et antea similiter fecimus.
Quarto decimo: Quod de numero vestimentorum seu calceamentorum dictum est, et de datione uncti et sapone, sicut hactenus a nobis observatum est, adhuc inantea teneatur: ut indigentibus vestimenta praebeantur, veteribus in praesenti redditis: quae vero superabundant priori reddantur propter pauperes consolandos. Corium vero confectum fratribus detur ad annum sicut ante, usque dum sutores nutriantur. Tunc calceamenta praebeantur, sicut in synodo definitum est. Radendi vero usus, qui media quadragesima solebat fieri, in sabbatum sancti Paschae (0742C)differatur.
Sexto decimo vero et decimo septimo capitulo nihil addendum est, quia sicut ante a nobis observatum est, sic inantea observabitur.
Decimo octavo capitulo in quo carcer talis fieri jubetur, ut focus in eo fieri possit; iste quem hactenus habuimus sufficiat, usque dum plus necessaria aedificia, quae igne consumpta sunt, restaurentur.
Decimo nono capitulo de Alleluia decantatione sicut in eadem synodo definitum est, Romanae Ecclesiae concorditer ut in Septuagesima dimittatur.
Vicesimo capitulo de susceptione novitiorum, sicut regula docet, ita agatur. Tonsura vero eorum et mutatio vestimentorum postquam promissionem (0742D)suam firmaverint agatur. De sacerdotibus vero vel scholasticis suscipiendis praeceptum synodi non habemus, et ideo susceptio eorum regularis, quantum possibilitas sinit, habeatur, usque dum decretum manifestius inde audiatur.
Vicesimo primo capitulo usus balnei interdictus omnino est, excepto quibus necessitas infirmitatis insistit. Unde nos considerantes infirmorum imbecillitates usque ad initium Quadragesimae scaphas balneum concedimus. Interim vero fiant copae balneariae abundanter praepositi et cellerarii ordinatione factae, in quibus fratres singillatim, et non communiter, cum necessitas exposcit, benedictione ante percepta, lavare possint, invicem sibi solatia praebentibus sine accessu extraneorum. In hac dilatione (0743A)non praevaricatores synodi, quod absit, simus, sed induciis factis, usque dum necessitas procuretur, ut illicitum cautius afferatur.
Vicesimo secundo capitulo, in quo praecipitur ut abbas ad portam cum hospitibus non convivet, quod nos in usu nunquam habuimus. In auditorio vero, ubi abbas legere solet et cum fratribus et cum hospitibus vicissim seu communiter colloquium habere solitus est, comedere cum hospitibus valde raro usi sumus. Quem usum, nisi certius interdicatur, habere volumus. Qui locus in confinio claustri et januae monasterii situs est, ita ut fratres sine impedimento hospitum, et hospites sine fratribus ad colloquium recipere possit.
Vicesimo tertio capitulo: ut hospitibus, quibus (0743B)licentia intrandi est in refectorium, digne administretur: abba vero contentus sit cibo fratrum, quod facile observabitur, ut et abbati digne administretur et hospitibus. Fratres etiam in adventu fratrum aliquatenus congaudeant et abstinentiae frena relaxent.
Vicesimo quarto et quinto capitulis, quae de lectoris cibo et ministrorum refectione descripta sunt, statim observata sunt.
Ultima vero duo capitula, quae de prohibitione osculi feminarum et ut monachi nudi non verberentur, istius modi usus apud nos nunquam fuit, nec Domino adjuvante inantea erit. De compatratione et commatratione omnino caveatur, ne ab ullo monachorum aliqua occasione praesumatur, quia in veritate (0743C)non expedit animabus eorum, et omnino alienum est a proposito eorum. Hactenus explicitis capitulis, quae proxime in sua synodo gesta sunt, et a nobis recapitulatis, supersunt aliqua, quae illa schola monachorum in usu habet juxta quorum exempla nos informandi sumus.
Duas etenim silentii regulas custodiunt, unam nocturnam, alteram diurnam. Illa cum nocturna a collatione vespertinali usque ad versum capituli protrahitur: illa vero diurna a versu capituli usque ad supradictam vespertinam collationem. In illo enim nocturnali silentio penitus loquendi licentia interdicta est: in diurnali vero cum alter alterum appellaverit, sive junior a seniore aliquid requisierit, (0743D)silenter absque ullo strepitu vocis et humilis fit confabulatio, paucis valde et rationabilibus verbis, nullaque eis aut simul standi aut consedendi aut coambulandi sinitur mora, excepto discendi aut cooperandi gratia, sed semper aut in lectione aut in opere manuum omnes horas diurnas consumant.
Intervallum, quod inter opus Dei et horam refectionis contigerit, aut orando aut legendo transigunt, excepto si ad necessitatem naturae quis ire debeat. Ubicunque gloria sanctae Trinitatis sive in oratorio sive in quolibet loco insonuerit, si stantes sunt, prope usque ad humum prosternuntur usque dum sancta Trinitas perdicatur. Si vero sederint, ab humo surgentes gloriam resurgendo et inclinando deferunt sanctae Trinitati.
(0744A)Obviantes sibi juniores a prioribus usque ad genu deflexionem corpora humiliando petunt benedictionem. Cum in domum quamlibet intraverint, ubi conventus fratrum esse debet, genuflexo et supplice dextera petunt benedictionem postulando. In salutatione hospitum similiter et genuflectunt, et dexteram terratenus dimittunt.
Cum tempus legendi est, nunquam sine lectorivo suo residere audent, sed singuli singulos habentes lectionem suam in eis memores [ Cod., suam meis memoris] commendant, qui quoquomodo a nobis etiam facti fiant, a nobis ordinandum est. Jurandi usus apud eos penitus non habetur, quod evangelicum mandatum eum omnibus Christianis interdicat: quanto magis his qui eum nomine Christiano etiam (0744B)saeculo abrenuntiaverunt.
Usum Latinitatis potius quam rusticitatis, qui inter eos scholastici sunt, sequuntur. In tali etiam confabulatione notitia Scripturarum aliquotiens magis quam lectione penetratur, et dictandi usus discitur, et ad discendum sensus acuitur.
Haec et alia similia his, quae menti non occurrunt, in supradictorum coenobitarum conversationibus comperta habemus, ad quorum exempla informandos per universa regni sui coenobia monachos decrevit imperiali censura, ut uno modo ea, quae ex auctoritate regulae, seu illa, quae ex consuetudinum adinventione aguntur, in usu habeantur. Unde necessarium reor, si vestrae placet dilectioni, ut in his ante praemoniti certamen habeatis, in his omnibus instrui, ut (0744C)bonis et honestis moribus exculti non tantum coram Deo laudabiles, sed etiam coram hominibus . . . possit ad humilitatem et gratiarum actionem caeteros revocare. Interim providendi sunt unus aut duo, qui in unumquodlibet ex his coenobiis mittantur ad speculandam vitam et habitum illorum, qui nos in omnibus, in quibus fortasse titubamus, certiores reddant, qui et illis boni exempli forma sint ad quos intraverint, et nobis sine zizaniis mixtum triticum reponendum in horrea reportant.
Super quibus omnibus et singulis dum reverendi, honorabiles ac religiosi viri domini Waltherus de Wiltsperg abbas, Leonardus de Reichenstain decanus, capitulum seu conventus imperialis monasterii Murbacensis (0744D)sibi a me ut publico notario subscripto unum vel plura publicum seu publica fieri petierunt tot, quot fuerint necessaria, instrumentum vel instrumenta.
Acta sunt haec anno, indictione, die, mense dicti Maximiliani Romanorum regis tempore, loco et hora quibus supra, praesentibus ibidem honorabili domino, et discretis viris Joanne Ortt presbytero capellano Murbacensi, et Richardo Muling atque Joanne de Wertheim ejusdem loci incolis laicis litteratis Basiliensis dioecesis, testibus ad praemissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Wilhelmus de Hohenhem, etc., laicus conjugatus, Constantiensis doctor publicus sacra imperiali auctoritate notarius, quia dictae rotulae pergamineae (0745A)vetustae seu chartae Statutorum ac caeremoniarum regularium tempore sancti Simperti usitatorum, praesentationi, receptioni, requisitioni, transumptioni ac auscultationi omnibusque aliis et singulis praemissis, dum, sicut praemittitur, fierent et agerentur, una cum praenominatis testibus praesens interfui, eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi. Idcirco praesens publicum transumpti instrumentum per me fideliter scriptum exinde confeci, (0746A)subscripsi, publicavi, et in hanc publicam formam redegi, signoque et nomine meis solitis et consuetis signavi rogatus pariter et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum. Attamen ut veritas magis elucescat, et fides plena adhibeatur, reverendus semper ac colendus domnus Waltherus saepe dictus abbas Murbacensis praesens publicum transumpti instrumentum sigilli ipsius appensione communiri fecit ac jussit.