Migne Patrologia Latina Tomus 106
Ilduino Sandionysianus
Prolegomeni
Prolegomena (Hilduinus Sandionysianus), JP Migne 106.0024A
IO.106.0013|
Epistola piissimi Augusti domini Ludovici, ad Hilduinum venerabilem abbatem monasterii sanctissimorum martyrum Dionysii sociorumque ejus, de colligendis in corpus unius textus his quae in Graecorum historiis ex pretiosissimi martyris Dionysii notitia passim scripta repererat.
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, Ludovicus, divina repropitiante clementia, imperator Augustus, Hilduino, etc. (Hanc epistolam require inter opera Ludovici Pii hujusce Patrologiae tomo CIV, col. 1326.)
II. 106.0013|
Rescriptum Hilduini abbatis ad serenissimum imperatorem, dominum Ludovicum. Unde et qualiter sumpta sunt ea quae in corpus unius textus, secundum 106.0013C| jussionem ipsius, redegerat ex Graecorum et Latinorum historiis, de notitia excellentissimi martyris Dionysii.
Domino benignitate admirabili et auctoritatis reverentia honorabili, Ludovico Pio semper Augusto, Hilduinus humilis Christi famulus, et domini mei Dionysii pretiosi, ac sociorum ejus matricularius, vestraeque imperiali dominationi in omnibus devotissimus, praesentem in Christo prosperitatem atque aeternae felicitatis benedictionem optat et gloriam.
IO. Exsultavit cor meum in Domino, et exaltatum est cornu meum in Deo meo. Dilatatum est os meum, et gaudebunt labia mea, ut annuntiem praeconia domini mei gloriosissimi martyris Dionysii, ab eximio 106.0013D| imperatore domino meo jussus, quae reticere non poteram, etiamsi a quoquam fuissem forte proibitus, et revera magna mihi est ratio gratulandi, quoniam cumulatius mihi effectum desiderii mei praestare voluit divina dignatio, ut mentis meae conceptum ei placere cognoscerem, cum quod agere spontanee disponebat mea humilitas, in agendo data manu auctoritatis, cooperaretur vestra Deo placens sublimitas. Qua de re bonorum operum et spiritualium 106.0014B| omnium studiorum illum auctorem esse non dubium est, qui quorum incitat mentes, quo sibi placet ingenio adjuvat actiones. Sed et in hoc valde exsultat spiritus meus in Deo salutari meo, quoniam Christianissimus animus vester sic evidentissime erga se divinae bonitatis benefica, et sanctorum cognoscit solatia, et tam promptissime se accensum ostendit circa auctoris et reparatoris sui, seu specialium suffragatorum suorum, venerationem atque obsequium . Non enim sic ab intimis pia anima vestra divina confiteretur vera et justa judicia, nisi se ipsam sancto illuminatam cognosceret spiritu: nec ita devotissime amici Dei bene gesta et dicta, maximae sagacitatis vestrae prudentia perquireret, nisi summum bonum, a quo et per quem omnia sunt buono, 106.0014C| diligente. Cujus amore religiosa devotio vestra accensa esse dignoscitur, ut Christi militum gloriosos triumphos inquireret. Quos cum noverit, per eorum adjutorium robustius contra vitia vitiorumque auctores pugnabit: quatenus martyrum exempla sectando, qui viriliter certavere et fideliter satis vicere, ad palmam, qua illi munerati sunt, et ipse pertingat. Huc accedit ad voti et sollicitudinis vestrae incitamentum, quia Esdras sanctae Scripturae reparator, magnum remunerationis donum exinde apud Deum promeruit, et laudabile sibi nomen apud homines acquisivit.
II. Quocirca et vestrae sedulitatis instantia, cum pro magna antiquitate hujus sanctissimi patris nostri, quantum ad generationem terrenam, et conversionem 106.0014D| seu obitum attinet, mira sanctitate et miraculorum prodigiis, orbi pene cuncto innotuit: notitia ipsius paucis nostrorum cognita, plurimis adhuc manens incognita, cum per vestrum studium patuerit, et meritum, ut melius ipsi scitis, grande vobis conciliabitis, et memoriale perpetuum acquiretis. Faciat autem Dominus, ut et nos idonei cooperatores inveniamur, ad bonae voluntatis vestrae perfezionamento, qui tanto sine aliqua haesitatione vestris jussionibus 106.0015A| obedimus, quanto illa rogatis seduli exactores, quae exhibemus voluntarii exsecutores.
Idcirco quia reperta quaeque, tam in Graecis quam in Latinis codicibus, ex domino et patrono nostro Dionysio, quae hactenus minus cognovimus, vobis ocius in unum collecta mittere poscitis, et incongruum ducimus, auctoritatis vestrae pio desiderio differri, quod ex debito servitutem nostram constat debere largiri, quantum connivet brevitas temporis, quidquid ori suggesserit memoria citae recordationis, favente Domino, velociter scribentium committemus notariorum articulis: deprecantes vestram humiliter sapientiam, ne in his, quae reverentia et amore sanctissimi martyris, et propter jussionis vestrae obedientiam scribenda aggredimur, verborum 106.0015B| pompositatem, aut dictationis leporem, sed purissimae veritatis, sicut ab antiquorum dictis, sumpsimus, quaerere studeatis sinceritatem: nosque reprehendere de casuum, praepositionum atque junctionum virtute, seu litterarum in lateres immutatione, vel punctorum secundum artem grammaticam positione, nolite: quia non id studendum , sed nostrae deservitionis obsequium, ac commendationis vestrae officium, accelerandum suscepimus: maxime cum haec, quae ab aliena lingua expressimus, in tenoris serie, sicut de praelo sunt eliquata, texemus: quae licet in interprete non redoleant supparem sermonis odorem, sapidum tamen referunt veritatis et intellectus sui saporim. Ordinem igitur historiae, sicut vestra jussit dominatio, in 106.0015C| unum congestum, et singulatim postea plenitudinem ejus discretam, cunctis legentibus atque audientibus pandemus. Nam divina erit inspirationis et exsecutionis, id quod desideramus fideli animo propalare, verum atque probabile demonstrare. Ex quo nos laborandum non magnopere aestimamus, quia quid tenendum de hoc sanctissimo martyre Christi sit, quid credendum, notae et probatissimae personae veracibus dictis dichiarante.
III. Genere si quidem eum nobilissimum, et philosophiae magisterio insignem apud Athenas claruisse, et aliarum historiarum, et Actuum apostolorum testimonio, saecula prisca seu instantia cognoverunt: maxime autem ex historia Aristarchi Graechorum cronographi, qui in epistola ad Onesiphorum 106.0015D| primicerium, de Athenae civitatis, et gestis ibidem apostolorum temporibus scribens, ortum prosapiae, et doctrinam ejus, atque conversazioniis ordinem, sive aetatis tempus, nec non et ordinationem ipsius, ac praedicationem, surrogationem etiam episcopi loco suo, et adventum illius Romam, ordinabiliter narrat . Quam epistolam vestrae dominationi dirigimus, et quisque studiosus apud nos praevalet invenire. Curiosus autem ex Graecorum fontibus, unde et nos illam sumpsimus, poterit mutuare. Quod enim ante conversionem suam Heliopolim astrologiae gratia migraverit, ubi et tenebras in crucifixione Salvatoris nostri una cum Apollophanio sodali suo 106.0016A| vidit: et quia tunc viginti et quinque erat annorum, ipse in epistolis, ad Polycarpum Smyrnaeorum episcopum, et ad eumdem Apollophanium missis, ostendit. Quia vero cum omni domo et Damari uxore sua crediderit, lectio Actuum apostolorum docet, et evidentius dialogus Basilii et Joannis, capitulo 5 libri quarti, demonstrat. Sed et beatus Ambrosius in epistola ad Vercellenses, eamdem uxorem ejus ex nomine designans, perspicue manifestat. Beatus denique Pater Augustinus in sermonepulcherrimo, quem de seminatore verbi scripsit: «Apostoli sermone finito, audita illic resurrezione mortuorum, quae praecipue est fides Christianorum, refert dixisse Athenienses, Audiemus te de hoc iterum. Erant enim quidam inter eos irridentes, quidam dubitantes, 106.0016B| quidam credentes, atque in eis nominatur quidam Dionisio Areopagita, id est Atheniensium principalis: et mulier quaedam nobilis, nomine Damaris, et alii plures. » Et in eodem sermone, ubi de scandalo Judaeorum et stultitia gentium scribit, dicens: « Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam: sed ipsis vocatis Judaeis et Graecis, hoc est ipsi Paulo ex Saulo, et Dionysio Areopagita, his talibus et illis, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. »
IV. Caeterum de notitia librorum ejus, quos patrio sermone conscripsit, et quibus petentibus illos composuit, lectio nobis per Dei gratiam et vestram ordinationem, cujus dispensatione interpretatos scrinia nostra petentibus referunt, satisfacit. Authenticos autem eosdem libros Graeca lingua conscriptos, 106.0016C| quando oeconomus ecclesiae Constantinopolitanae, et caeteri missi Michaelis legatione publica ad vestram gloriam Compendio functi sunt, in ipsa vigilia solemnitatis sancti Dionysii pro munere magno suscepimus, quod donum devotioni nostrae ac si coelitus allatum, adeo divina est gratia prosecuta, ut in eadem nocte decem et novem nominatissimae virtutes in aegrotorum sanatione variarum infirmitatum, ex notissimis et vicinitati nostrae personis contiguis, ad laudem et gloriam sui nominis, orationibus et meritis excellentissimi sui martyris, Christus Dominus sit operari dignatus.
v. Quoniam autem beatus Clemens huc eum, videlicet in Gallorum gentem, direxerat, et qualiter per martyrii palmam diversissimis et crudelissimis 106.0016D| afflictus suppliciis, ad Christum pervenerit, et quomodo caput proprium, angelico ductu coelestis militiae in Celebratione exsequiarum honoratus obsequio, ad locum, ubi nunc requiescit, detulerit, et quo ordine a Catulla quadam matrefamilias sit sepultus, libellus antiquissimus passionis ejusdem explanat, praecipue tamen conscriptio Visbii quae in tomo satis superque abdito Parisiis divino nutu inventa, inter alia memoranda, sicut in ea legitis, verba Domini nostri Jesu Christi ad eum prolata, quando sacra mysteria perageret illi cunctis videntibus apparentis, continere dignoscitur. Cui astipulari videntur antiquissimi, et nimia pene vetustate consumpti, 106.0017A| missales libri continentes missae ordinem more Gallico, qui ab initio receptae fidei, usu in hac Occidentali plaga est habitus, usque quo tenorem, quo nunc utitur, Romanum susceperit. In quibus voluminibus habentur duae missae, quae sic inter celebrandum ad provocandam divinae miserationis clementiam, et corda populi ad devotionis studium excitanda, tormenta martyris sociorumque ejus succincte commemorant, sicut et reliquae missae ibidem scriptae, aliorum Apostolorum vel martyrum, quorum passiones habentur notissimae, decantante . Quarum missarum cantus, sensus et verba, adeo passionis eorumdem, quam vobis misimus, seriei concordare videntur, ut nulli sit dubium, a teste illorum martyrii, agones eorum fuisse descriptos, et ex ipsa 106.0017B| veraci historia, memoriam tormentorum suorum in praefatis precibus fuisse mandatam.
VI. Videtur porro nel suo missarum obsecrationibus non contemnenda auctoritas de memorata passione sanctorum, cum exstent apud nos epistolae Innocentii, et post eum Gelasii, nec non et modernius beati papae Gregorii, aliorumque pontificum ad episcopos urbium Galliarum, et antistitum nostrorum ad ipsos, de more Romano in cunctis ecclesiasticae auctoritatis muniis imitando, quibus datur intelligi ab annis pluribus hunc missae tenorem de Gallica consuetudine recessisse, et hanc passionis martyrum istorum memoriam, longo superiori tempore his Occidentalibus partibus per supplantationum [ Forte supplicationum] postulationes inolevisse: quibus 106.0017C| tanto certius fidem accommodamus, quanto in tempore vicino post consummationem eorum, easdem fuisse compositas sine dubitatione concredimus.
VII. Nec tamen quisquam putabit beatum Dionysium ejusque successores, abstitutione apostolica propter hujus modi missae ordinem, Gallicis consuetudinibus in primordio traditum, discrepasse, si ei constiterit, ipsorum apostolorum et apostolicorum virorum, ipsiusque etiam urbis Romae sensus proprii notam esse. Nec mirari quis poterit cur hymnum sancti Eugenii Toletani de beato Dionysio habemus, et vicinorum sapientium scriptis,exceptis paucis, videamur carere: cum et haec, quae habemus, ut exorata priorum nostrorum venia dicamus, abdita et negligenter relicta reperimus, et alia 106.0017D| necdum prolata, quia non adhuc sunt ad liquidum enucleata, nos possidere laetamur.
VIII. Caeterum super garrulitate levitatis eorum mirando defecimus, qui contendentes hunc Dionysium Areopagiten esse non posse, ad munimentum sui haec, quae sequuntur, inaniter contrahunt. Venerabilem videlicet et sanctum Bedam presbyterum, dixisse in tractatu apostolorum Actuum, Areopagitem Dionysium non Athenarum, sed Corinthiorum fuisse episcopum: addentes, eumdem inibi diem obiisse. Et quoniam libellus passionis istius testetur, hunc a Clemente pontifice Romano episcopum ordinatum, et in has Galliae partes fuisse transmissum, quia etiam passiones diversorum sanctorum martyrum, 106.0018A| sub variis imperatoribus interfectorum, contineant eosdem cum hoc sanctissimo viro has partes adiisse, quod ipse sensatorum manifeste refellit auditus, et quod Gregorius Turonensis, sicut in passione sancti Saturnini legisse se dixerat, sub autumatione memoret, istum ipsum tempore persecutionis Decii sub beato Sixto cum aliis sex episcopis, quorum vitae vel passiones nequaquam ejus dictis in ratione temporum consonant, in has regiones fuisse directum.
IX. Ecce omnis minus scientium, sibi ipsi discordans, auctoritas, cui velut ex superfluo propter satisfactionem insipientium respondemus, cum veram ex hoc sancto pontifice et martyre narrationem veracium historiarum prae manibus habeamus: primo 106.0018B| quidem petentes, ut in hoc jure contentiosi, ab albugine contracta arrogantiae, ex usurpata sapientia, quia videri se scioli volunt, oculos tergant, quo perspicacia perspicaciter, et vera fideliter relegant. Et si non nisi unum oculum aperuerunt, quando legerent, quod per subreptionem venerabilis Bedae presbyteri in praefato opere, secus quam debuit, dixerat, ubi idem se reprehendit, et reprehensorum suorum vocem praeveniens, retractationem scripsit: scrobem, in qua oculus alter esse debuerat, aperiant, et in ecclesiastica historia discant, quia Dionysius Corinthiorum episcopus, de Dionysio Athenarum episcopo in epistola sua ad eosdem Athenienses directa, commemoret, ita enim ibi lib. IV, cap. 23, scriptum est: exstat quoque et alia ejus (Dionysii 106.0018C| Corinthiorum episcopi) ad Athenienses epistola, in qua ad Evangelii credulitatem eos invitat, et concitat segniores, simul et arguit quosdam, velut pene prolapsos a fide, cum episcopus eorum Publius fuisset martyrio consummatus. Sed et Quadrati, qui Publio martyri successerat in sacerdotium, meminit, simul et memorat, quod labore ejus ac industria redivivus quidam in eis calor fidei reparatus sit. Et illud in eadem designat epistola, quod Dionysius Areopagites, qui ab apostolo Paulo instructus, credidit Christo, secundum ea quae apostolorum Actibus designantur, primus apud Athenas ab eodem Apostolo episcopus fuerit ordinatus: cujus epistolae, sed et aliarum epistolarum ipsius Dionysii Corinthiorum episcopi, et ejus utique, quam ad 106.0018D| Soterum episcopum miserat, beato Hieronymus in libro de Viris illustribus facit apertissime mentionem. Unde quisque videns sub quibus imperatoribus quique eorum fuerint, liquido potest colligere quantae absurditati ratio sit ista obnixa, cum inter hos duos Dionysios tam plura discreta sint tempora.
X. Legitur item sic in eadem ecclesiastica historia. berretto. 4, lib. III: Memorantur autem ex comitibus Pauli, Crescens quidem ad Galatas esse profectus, Linus vero et Clemens in urbe Roma Ecclesiae praefuisse, qui comites et adjutores ejus fuisse ab ipso Paulo perhibentur: sed et Dionysium Areopagitem apud Athenas, quem Lucas descripsit, primum Paulo praedicante , credidisse, ac inter socios ejus fuisse, 106.0019A| et Ecclesiae Atheniensium constat sacerdotium suscepisse. De cujus, videlicet Dionysii Areopagitae, obitu, nil Graeci scriptores dixerunt, quia propter longinquitatem terrarum, transitus ipsius penitus eis fuit incognitus. Habemus tamen Graecae auctoritatis Martyrologion de tomo chartiscriniis Constantinopolitanis adeptum, qui tanta vetustate dissolvitur, ut maximam cautelam a se contingentibus exigat: in quo diem natalitii ejus designatam, et quia Atheniensium episcopus fuerit reperimus adnotatum. Quod Martyrologium, ut antiquitas ejus demonstrat, ex eo tempore constare posse non incongrue remur, quo, Constantino jubente, nata occasione martyria Sanctorum Domini de toto orbe collecta, et Caesaream sunt convecta. Sed et usque hodie Graecorum 106.0019B| majores, et Athenae incolae perhibent, historiarum scriptis et successionum traditionibus docti, in eadem civitate Dionysium tum temporis primum fuisse episcopum, quando Timothaeus Pauli aeque discipulus Ephesiorum rexit Ecclesiam: ipsumque, subrogato sibi episcopo, Romam adiisse, et ut compererunt, apud Gallorum gentem, glorioso martyrio consummatum fuisse. Quod et Tharasius patriarcha Constantinopolitanus per legatos suos sollicite inquisivit, et ita se rem habere certus, eamdem Atheniensium civitatem pallio archiepiscopali, quod jam ex ea diuturno tempore, orta quadam contesione, subtractum fuerat, redonavit, et synodali consensu, Metropolis auctoritate, qua ante functa fuerat, honoravit. Nam a praecedentibus annis usque ad illud 106.0019C| tempus, ejusdem civitatis episcopus nec suberat alteri, nisi patriarchae, nec juri ejus debitarum sibi episcopi civitatum subdebantur.
XI. Quod autem dicunt, in passione istius beati Dionysii scriptum haberi, quia eum sanctus Clemens episcopum ordinaverit, Galliasque miserit, procul dubio sciant, quod aut praedictam passionem ex veris et emendatioribus exemplaribus non susceperunt, aut scriptorum vitio depravatam legerunt, quoniam non ibi scribitur, eum episcopum a beato Clemente consecratum, sed apostolum totius Galliae fuisse ordinatum: de qua ordinatione apostolatus, nisi ad alia se intentio nostra dirigeret, et ex Apostolorum actibus et ipsius Domini actione, auctoritatis exemplum sufficienter in his scriptis possemus inferre. 106.0019D| Fieri enim potest, ut diximus, quod textum passionis hujus sancti Dei, ex authenticis scriptum non habeant, et ideo in hoc errent; quia et nos plures codicellos exinde vidimus, qui in quibusdam sensu videbantur concordare, sed litteratura dissonare; in quibusdam autem nec sensu, nec orationis tenore poterant sociari. Quod manifestum est hujus venerabilis et antiquissimi patris vetusta longinquitate, et ignotae atque peregrinae linguae, ubi de ejus notitia maxime scriptum erat, inscitia, seu devotione fidelium accidisse: qui non studuere ad priscas historias pro cognitione ejus recurrere, sed ea quae auditu collegerant, ut Gregorius Turonensis, errore non votivo caduto, videntes insignia magnifica atque 106.0020A| innumerabilia per eum fieri, prout unicuique sensus abundavit, curaverunt scriptis committere. Sic et de sanctorum apostolorum gestis ac passionibus factum legimus, et de aliis quibusque historiis, Ecclesiae necessariis, manifeste comperimus. Fuerunt siquidem, qui de beatorum apostolorum virtutibus vera dixerunt: sed de eorum doctrina, falsa sunt commentati. De ecclesiasticis itidem historiis, atque ortu, vel actu, vel obitu Patrum, quidam, quantum ad rerum gestarum spectat fidem, veracia conscripserunt: quanto vero ad temporum vel locorum attinet veritatem, minus caute confinxerunt. Sic profecto, ut notum est, in scripturis canonicis diversorum interpretum varietas exstitit: in quibus quique [pro quidam] minus dixerunt, alii quaedam 106.0020B| addiderunt, quousque earum per beatum Hieronymum lingua nostra meracam veritatem ab ipso fonte suscepit.
XII. Quocirca nulla historia sic probabilis poterit vel debet haberi, quam ea quae de veredicorum, praecipue orthodoxorum, collatione poterit colligi. Et ideo certius tenenda sunt, quae modo de hoc eximio martyre collecta conscribimus, quam illa, quae de quolibet alio sancto sine auctoris nomine passim scripta relegimus: praesertim cum haec, quae scribimus, de Antiquariorum antiqua scriptura sint, velut ex prato non Parisiaco, sed Paradisiaco. Caeterum parcendum est simplicitati viri religiosi Gregorii Turonensis episcopi, qui multa aliter quam se veritas habeat aestimans, non calliditatis astu, sed benignitatis 106.0020C| ac simplicitatis voto, litteris commendavit. Patenter et quidem noscere possumus, non adeo quaedam solerter eum investigasse, cum ei contemporalis existens vir prudens et scholasticissimus Fortunatus, qui plura frequenter ad eum scripserat, hymnum rhythmicae compositionis pulcherrimum, de isto gloriosissimo martyre composuerit: in quo commemorat eum a beato Clemente destinatum, sicut in Latinorum paginis didicit: de natione autem ejus et ordinatione episcopatus menzionem non facit, quia linguae Graecae penitus expers fuit.
XIII. Tantis igitur et tam manifestis testimoniorum assertionibus de hoc sanctissimo et antiquissimo Patre, ad liquidum elucubratam et propalatam omnibus scire volentibus veritatem, et ita nescire 106.0020D| volentibus ingestam certissimam rationem, ut etiam si velint, quod ex illo verum est, ignorare non possint: cesset, quod idem Areopagites non sit Dionysius, exitiabilis et profana nimis contentio: quia qui famam martyris derogare aliquo modo gestit, veritati sine dubio, cui testimonium perhibens, tanta transfretando maria, in tam longinquam regionem exsulari, et pro ea pati sic acerbissime sustulit, detrahere caeca fronte et imbecilli virtute contendit. Nam ut vere impius et pervicax judicandus erit, qui post tot ratus sententias, opinioni suae hinc aliquid animo perverso tractandum reliquerit: ita quisquis post veritatem repertam quiddam ex hoc ulterius dubitaverit, quoniam ex studio [ pro de industria] 106.0021A| mendacium quaerit, comes et discipulus ejus, qui ab initio mendax et pater mendacii exstitit, non immerito rectorum decreto erit.
XIV. Et quanta sit hebetudo susurronum, pessimi generis hominum, aestimare non valeo, qui cum doctorem egregium et eximium martyrem se habere, si gloriam patriae suae, suamque quaererent, contendere debuissent; potius se, cum habeant, non habere immurmurent.
XV. Quanta quoque sit amentium perversitas, dolere, ut res postulat, nequeo: quae cum votis et laudum praeconiis martyrem gloriosum suis iniquitatibus debuissent conciliare propitium, detractione et famae minoratione laborant, quantum ex ipsis est, sibi habere infestum. Sed isdem in coelis talium nec 106.0021B| laude crescit, nec derogatione decrescit: qui Salvatori junctus, et concivis angelorum effectus, de summa coelorum arce singulorum voluntates intendit, et sequens agnum quocunque ierit, corda omnium, divino lumine plenus, perscrutatur et penetrat. In hoc quin etiam saeculo non indiget gloriae testimonio hujusmodi hominum, si tamen dicendi sunt homines, qui detrahunt etiam in coelis immortaliter regnanti, quem adhuc in mortali corpore veneratae sunt bestiae agonizantem. Sufficiens enim est illi suisque comitibus laus illa in saeculo, quam splendidissima eorum monumenta testantur, et celebri adoratione Christianus orbis fere totus proclamat. Nec mirum, si martyr Domini Jesu istorum sustineat cavillationem, cum idem Deus majestatis, 106.0021C| qui resurgens a mortuis, jam non moritur, et in coelis ad dexteram Patris sedet, subjectis sibi principatibus, et omnium angelorum potestatibus (Rom. VI), per tanta annorum volumina adhuc ab incredulis indebita patiatur praejudicia.
XVI. Haec interim, donec plura sumatis de cognitione suffragatoris vestri, Auguste serenissime, sumite, et veraciter innotescite omnibus, quia haec fideliter vestrae dominationi dirigimus, veraciter ex veracibus historiographis et historiarum pagines colligere procuravimus: quoniam veritas, pro qua pretiosum sanguinem hic servus et amicus Domini fuderat, nostro mendacio astipulari non indiget, quae suo sibi testimonio sufficit, quaeque testis veracissimos quos repleverit, testificantes veracia efficit. 106.0021D| Denique quod nos diu multumque anxiantes quaesivimus, aliquis alius forte mirabitur, videlicet cur post omnia tormenta novissime, velut ab initio, hi sancti viri nudi publice virgis caesi, et ex studio hebetatis securibus sint decollati: quod tanto magis potest cogitando mirari, quanto aliis sanctis Dei hoc genus decollationis rarius aut nusquam legitur adhiberi. Qui noverit, uti ex verbis passionis illorum conjicimus, et multa veterum gesta revolventes discimus, antiquitus morem fuisse Romanum, ut quisquis nobilissimorum reus Majestatis, a militia et defensione Reipublicae alio se conferens, contra senatus votum ageret, vel aliter quam se sententia haberet docere quo modo praesumpsisset, securi 106.0022A| ignobiliose, flagellis publice caesus, cum omni dede core interiret. Unde et centesima undecima olym piade Romanorum consul Manlius Torquatus filium suum, licet victorem, quod contra imperium in hostes pugnaverit, virgis caesum, securi percussit. Quapropter ex his vos et quique legentes advertite, quantae nobilitatis hic sanctus Dionysius secundum terrenam regenerationem fuit in saeculo, quantae sublimitatis secundum spiritualem regenerationem in Domino, quanti fervoris et fidei, tanta terrarum spatia pio zelo veritatis perlustrando in christiana religione, quantae aestimationis etiam apud orbis principem, qui ut trucidaretur, huc Roma apparitores suos direxerit, in nobilitate prosapiae et fanatici cultus eversione, quantae fortitudinis in tormentorum 106.0022B| perlatione, quam abjectissimae vilitatis in occisione, quam pretiosissimae sanctitatis coram Deo in morte, quam excellentissimae et incogitabilis gloriae cum Christo in coelo, quam mactae virtutis sit in adjutorio nostrae fragilitatis, adhuc laborantium in agone, quam felix cum proprio et beato recepto corpore gaudebit perpetuo cum sociis suis, et omnibus angelicis choris, cunctisque sanctis Domini et electis in aeterna felicitate, per eumdem Dominum et Salvatorem nostrum Jesum Christum, verum Deum, Deique et hominis filium, qui in unius substantiae ac potestatis trinitate perfecta vivit et regnat Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen.
III. 106.0022C| Epistola Hilduini abbatis indigni, ad cunctos sanctae Catholicae matris Ecclesiae filios et fideles, pandens quomodo invenire quisque scire desiderans valeat in epistola, ad Christianissimum imperatorem dominum Ludovicum exinde directa, unde et qualiter sumpta sint ea quae in corpus unius textus secundum jussionem ipsius redegerat ex Graecorum et Latinorum historiis, de notitia excellentissimi martyris Christi Dionysii.
Hilduinus humilis Christi servus, et domini mei Dionysii pretiosi, sociorumque ejus matricularius, omni catholicae dilectioni, quaquaversum Spiritu sancto diffusae, pacem continuam et gloriam optat aeternam.
IO. Cum nos Scriptura generali definitione admoneat, dicens: Quodcunque potest manus tua, instanter operare (Eccle. IX), et pii Augusti simulque plurimorum 106.0022D| ad hoc desideria cognoscerem anhelare, visum est mihi, etiam in hac parte quiddam sudoris impendere, ut notitiam de ordine conversionis [conversationis] et praedicationis atque adventus Romam, seu triumphalis martyrii beatissimi Dionysii, quae maxime Graecorum continetur historiis, et quasi sepulta, antiquorum scriniis apud Latinos non modica porzioni servabatur obtecta, in lucem Christo juvante reducerem: quatenus devotis exinde erga Dei et excellentissimi martyris sui cultum devotio cumulata succresceret, et debitae servituti nostrae, in do mo Domini, quantum ad exiguitatem nostram et ingenioli nostri attinet, cyatho gustum fidelibus pro pinanti, ejusdem amici Dei, cujus id amore studuimus, 106.0023A| intervento gloriosa divinam misericordiam impetraret. Ut enim et ante nos dictum est, gesta bene viventium, elementa sunt vitam volentium: et exempla martyrum, exhortationes sunt martyriorum. Quapropter sequentia relegens, poculo debriatus praeclaro, fidem pietatis eructet, et non obsequium nostrum nomini temeritatisassignet. Quia vero, ut per quemdam sapientem dicitur, multoties in vili persona despicitur veritas, cui nihil praeferri debuisset, suppliciter omnes, in quorum manus haec venerint, deprecor, ne in his nostrae personae humilitatem et agrestis orationis indisciplinationem attendant, cum personarum acceptatorem in hac duntaxat parte non esse Dominum sciant. In qua scilicet me imperitum sermone, non tamen scientia, 106.0023B| fateor. Quin potius hunc, de quo res agitur, inclytum et verum Christi militem ante oculos ponant, cui humanae vocis dignitate impar omne erit, quidquid in laude ejus aliquis nunc mortalium dixerit, quoniam ab eo solo digne potest laudari, a quo et per quem talis meruit fieri. Vera itaque a veracibus de eo scripta, et simpliciter in unum collecta fideliter relegant, et si nostrae imperitiae fuerint indignati, ad veterum monumenta recurrant: quia nos non nostra, nec nova cudimus, sed antiquorum antiqua dicta, de abditis admodum tomis eruimus, et veritatis sinceritate servata, paginis manifestioribus indimus.
II. Caeterum neminem sani capitis haec minus acceptare 106.0023C| putamus, quia anteriori tempore repetita non fuerant, cum liquido noscat quod is qui creavit omnia simul (Eccli. XVIII), noluit revelari cuncta, vel cunctis simul: multaque manifesta iterum esse tempore occultata. Ad mentem enim debet redire, 106.0024A| quod in litteris divinitus inspiratis legitur (IV Reg. XXII), de legis libro diu latente, et denuo sub admiratione invento. Et cum Daniel dicat: Pertransibunt plurimi, et multiplex erit scientia (Daniele XII): quanto magis nullus abjurare debebit, quod multis comitibus aliorsum intuentibus, segnis quique aut tardus post gradiens, perditionem in via, quam procedentes triverant, invenire non possit. Abjecta denique omni ambiguitate, quod iste ipse Dionysius, cujus hic gesta scribuntur, non sit Areopagites et Athenarum episcopus, quid quisque dixerit, veluti de autumatione Gregorii Turonensis episcopi, et subreptione Bedae sancti presbyteri, atque aliorum quorumque sine auctoritate jactatur: qui curiosius hoc scire voluerit, ut de multis quaedam designemus 106.0024B| ex nomine, Eusebii Caesariensis historiam, et Aristarchi Graecorum chronographi ad Onesiphorum primicerium epistolam, et Visbii conscriptionem perquirat et relegat. Ibique discere poterit quis iste Dionysius fuerit, et qualiter per martyrii palmam ad Christum pervenerit, si hic eis in sui connexione manus dare fidei detrectaverit. De his autem et aliis quibuscunque, unde sumpta sunt omnia, quae prae manibus tenentur collecta, si benignitati legentis commodum ac placitum fuerit, et alibi ea invenire nequiverit, litterarum nostrae parvitatis ex hoc ad serenissimum Augustum affatim illustratione valebit. Nam et si eis credere dignatus non fuerit, illae sibi tamen sine quolibet supercilio 106.0024C| prodent, ubi haec universa, et qualiter et quo ordine dicta manifeste reperiat, ipsorumque librorum plenitudinem, si indiguerit, ab archivo nostrae Ecclesiae mutuare quibit. Valeat fidelis et charus frater omnis in Domino, cum pietate et gratia memor nostri. Ilduino Sandionysianus Prolegomeni Prolegomena (Hilduinus Sandionysianus), JP Migne 106.0024A
IO. 106.0013|
Epistola piissimi Augusti domini Ludovici, ad Hilduinum venerabilem abbatem monasterii sanctissimorum martyrum Dionysii sociorumque ejus, de colligendis in corpus unius textus his quae in Graecorum historiis ex pretiosissimi martyris Dionysii notitia passim scripta repererat.
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, Ludovicus, divina repropitiante clementia, imperator Augustus, Hilduino, etc. (Hanc epistolam require inter opera Ludovici Pii hujusce Patrologiae tomo CIV, col. 1326.)
II. 106.0013|
Rescriptum Hilduini abbatis ad serenissimum imperatorem, dominum Ludovicum. Unde et qualiter sumpta sunt ea quae in corpus unius textus, secundum 106.0013C| jussionem ipsius, redegerat ex Graecorum et Latinorum historiis, de notitia excellentissimi martyris Dionysii.
Domino benignitate admirabili et auctoritatis reverentia honorabili, Ludovico Pio semper Augusto, Hilduinus humilis Christi famulus, et domini mei Dionysii pretiosi, ac sociorum ejus matricularius, vestraeque imperiali dominationi in omnibus devotissimus, praesentem in Christo prosperitatem atque aeternae felicitatis benedictionem optat et gloriam.
IO. Exsultavit cor meum in Domino, et exaltatum est cornu meum in Deo meo. Dilatatum est os meum, et gaudebunt labia mea, ut annuntiem praeconia domini mei gloriosissimi martyris Dionysii, ab eximio 106.0013D| imperatore domino meo jussus, quae reticere non poteram, etiamsi a quoquam fuissem forte proibitus, et revera magna mihi est ratio gratulandi, quoniam cumulatius mihi effectum desiderii mei praestare voluit divina dignatio, ut mentis meae conceptum ei placere cognoscerem, cum quod agere spontanee disponebat mea humilitas, in agendo data manu auctoritatis, cooperaretur vestra Deo placens sublimitas. Qua de re bonorum operum et spiritualium 106.0014B| omnium studiorum illum auctorem esse non dubium est, qui quorum incitat mentes, quo sibi placet ingenio adjuvat actiones. Sed et in hoc valde exsultat spiritus meus in Deo salutari meo, quoniam Christianissimus animus vester sic evidentissime erga se divinae bonitatis benefica, et sanctorum cognoscit solatia, et tam promptissime se accensum ostendit circa auctoris et reparatoris sui, seu specialium suffragatorum suorum, venerationem atque obsequium . Non enim sic ab intimis pia anima vestra divina confiteretur vera et justa judicia, nisi se ipsam sancto illuminatam cognosceret spiritu: nec ita devotissime amici Dei bene gesta et dicta, maximae sagacitatis vestrae prudentia perquireret, nisi summum bonum, a quo et per quem omnia sunt buono, 106.0014C| diligente. Cujus amore religiosa devotio vestra accensa esse dignoscitur, ut Christi militum gloriosos triumphos inquireret. Quos cum noverit, per eorum adjutorium robustius contra vitia vitiorumque auctores pugnabit: quatenus martyrum exempla sectando, qui viriliter certavere et fideliter satis vicere, ad palmam, qua illi munerati sunt, et ipse pertingat. Huc accedit ad voti et sollicitudinis vestrae incitamentum, quia Esdras sanctae Scripturae reparator, magnum remunerationis donum exinde apud Deum promeruit, et laudabile sibi nomen apud homines acquisivit.
II. Quocirca et vestrae sedulitatis instantia, cum pro magna antiquitate hujus sanctissimi patris nostri, quantum ad generationem terrenam, et conversionem 106.0014D| seu obitum attinet, mira sanctitate et miraculorum prodigiis, orbi pene cuncto innotuit: notitia ipsius paucis nostrorum cognita, plurimis adhuc manens incognita, cum per vestrum studium patuerit, et meritum, ut melius ipsi scitis, grande vobis conciliabitis, et memoriale perpetuum acquiretis. Faciat autem Dominus, ut et nos idonei cooperatores inveniamur, ad bonae voluntatis vestrae perfezionamento, qui tanto sine aliqua haesitatione vestris jussionibus 106.0015A| obedimus, quanto illa rogatis seduli exactores, quae exhibemus voluntarii exsecutores.
Idcirco quia reperta quaeque, tam in Graecis quam in Latinis codicibus, ex domino et patrono nostro Dionysio, quae hactenus minus cognovimus, vobis ocius in unum collecta mittere poscitis, et incongruum ducimus, auctoritatis vestrae pio desiderio differri, quod ex debito servitutem nostram constat debere largiri, quantum connivet brevitas temporis, quidquid ori suggesserit memoria citae recordationis, favente Domino, velociter scribentium committemus notariorum articulis: deprecantes vestram humiliter sapientiam, ne in his, quae reverentia et amore sanctissimi martyris, et propter jussionis vestrae obedientiam scribenda aggredimur, verborum 106.0015B| pompositatem, aut dictationis leporem, sed purissimae veritatis, sicut ab antiquorum dictis, sumpsimus, quaerere studeatis sinceritatem: nosque reprehendere de casuum, praepositionum atque junctionum virtute, seu litterarum in lateres immutatione, vel punctorum secundum artem grammaticam positione, nolite: quia non id studendum , sed nostrae deservitionis obsequium, ac commendationis vestrae officium, accelerandum suscepimus: maxime cum haec, quae ab aliena lingua expressimus, in tenoris serie, sicut de praelo sunt eliquata, texemus: quae licet in interprete non redoleant supparem sermonis odorem, sapidum tamen referunt veritatis et intellectus sui saporim. Ordinem igitur historiae, sicut vestra jussit dominatio, in 106.0015C| unum congestum, et singulatim postea plenitudinem ejus discretam, cunctis legentibus atque audientibus pandemus. Nam divina erit inspirationis et exsecutionis, id quod desideramus fideli animo propalare, verum atque probabile demonstrare. Ex quo nos laborandum non magnopere aestimamus, quia quid tenendum de hoc sanctissimo martyre Christi sit, quid credendum, notae et probatissimae personae veracibus dictis dichiarante.
III. Genere si quidem eum nobilissimum, et philosophiae magisterio insignem apud Athenas claruisse, et aliarum historiarum, et Actuum apostolorum testimonio, saecula prisca seu instantia cognoverunt: maxime autem ex historia Aristarchi Graechorum cronographi, qui in epistola ad Onesiphorum 106.0015D| primicerium, de Athenae civitatis, et gestis ibidem apostolorum temporibus scribens, ortum prosapiae, et doctrinam ejus, atque conversazioniis ordinem, sive aetatis tempus, nec non et ordinationem ipsius, ac praedicationem, surrogationem etiam episcopi loco suo, et adventum illius Romam, ordinabiliter narrat . Quam epistolam vestrae dominationi dirigimus, et quisque studiosus apud nos praevalet invenire. Curiosus autem ex Graecorum fontibus, unde et nos illam sumpsimus, poterit mutuare. Quod enim ante conversionem suam Heliopolim astrologiae gratia migraverit, ubi et tenebras in crucifixione Salvatoris nostri una cum Apollophanio sodali suo 106.0016A| vidit: et quia tunc viginti et quinque erat annorum, ipse in epistolis, ad Polycarpum Smyrnaeorum episcopum, et ad eumdem Apollophanium missis, ostendit. Quia vero cum omni domo et Damari uxore sua crediderit, lectio Actuum apostolorum docet, et evidentius dialogus Basilii et Joannis, capitulo 5 libri quarti, demonstrat. Sed et beatus Ambrosius in epistola ad Vercellenses, eamdem uxorem ejus ex nomine designans, perspicue manifestat. Beatus denique Pater Augustinus in sermonepulcherrimo, quem de seminatore verbi scripsit: «Apostoli sermone finito, audita illic resurrezione mortuorum, quae praecipue est fides Christianorum, refert dixisse Athenienses, Audiemus te de hoc iterum. Erant enim quidam inter eos irridentes, quidam dubitantes, 106.0016B| quidam credentes, atque in eis nominatur quidam Dionisio Areopagita, id est Atheniensium principalis: et mulier quaedam nobilis, nomine Damaris, et alii plures. » Et in eodem sermone, ubi de scandalo Judaeorum et stultitia gentium scribit, dicens: « Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam: sed ipsis vocatis Judaeis et Graecis, hoc est ipsi Paulo ex Saulo, et Dionysio Areopagita, his talibus et illis, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. »
IV. Caeterum de notitia librorum ejus, quos patrio sermone conscripsit, et quibus petentibus illos composuit, lectio nobis per Dei gratiam et vestram ordinationem, cujus dispensatione interpretatos scrinia nostra petentibus referunt, satisfacit. Authenticos autem eosdem libros Graeca lingua conscriptos, 106.0016C| quando oeconomus ecclesiae Constantinopolitanae, et caeteri missi Michaelis legatione publica ad vestram gloriam Compendio functi sunt, in ipsa vigilia solemnitatis sancti Dionysii pro munere magno suscepimus, quod donum devotioni nostrae ac si coelitus allatum, adeo divina est gratia prosecuta, ut in eadem nocte decem et novem nominatissimae virtutes in aegrotorum sanatione variarum infirmitatum, ex notissimis et vicinitati nostrae personis contiguis, ad laudem et gloriam sui nominis, orationibus et meritis excellentissimi sui martyris, Christus Dominus sit operari dignatus.
v. Quoniam autem beatus Clemens huc eum, videlicet in Gallorum gentem, direxerat, et qualiter per martyrii palmam diversissimis et crudelissimis 106.0016D| afflictus suppliciis, ad Christum pervenerit, et quomodo caput proprium, angelico ductu coelestis militiae in Celebratione exsequiarum honoratus obsequio, ad locum, ubi nunc requiescit, detulerit, et quo ordine a Catulla quadam matrefamilias sit sepultus, libellus antiquissimus passionis ejusdem explanat, praecipue tamen conscriptio Visbii quae in tomo satis superque abdito Parisiis divino nutu inventa, inter alia memoranda, sicut in ea legitis, verba Domini nostri Jesu Christi ad eum prolata, quando sacra mysteria perageret illi cunctis videntibus apparentis, continere dignoscitur. Cui astipulari videntur antiquissimi, et nimia pene vetustate consumpti, 106.0017A| missales libri continentes missae ordinem more Gallico, qui ab initio receptae fidei, usu in hac Occidentali plaga est habitus, usque quo tenorem, quo nunc utitur, Romanum susceperit. In quibus voluminibus habentur duae missae, quae sic inter celebrandum ad provocandam divinae miserationis clementiam, et corda populi ad devotionis studium excitanda, tormenta martyris sociorumque ejus succincte commemorant, sicut et reliquae missae ibidem scriptae, aliorum Apostolorum vel martyrum, quorum passiones habentur notissimae, decantante . Quarum missarum cantus, sensus et verba, adeo passionis eorumdem, quam vobis misimus, seriei concordare videntur, ut nulli sit dubium, a teste illorum martyrii, agones eorum fuisse descriptos, et ex ipsa 106.0017B| veraci historia, memoriam tormentorum suorum in praefatis precibus fuisse mandatam.
VI. Videtur porro nel suo missarum obsecrationibus non contemnenda auctoritas de memorata passione sanctorum, cum exstent apud nos epistolae Innocentii, et post eum Gelasii, nec non et modernius beati papae Gregorii, aliorumque pontificum ad episcopos urbium Galliarum, et antistitum nostrorum ad ipsos, de more Romano in cunctis ecclesiasticae auctoritatis muniis imitando, quibus datur intelligi ab annis pluribus hunc missae tenorem de Gallica consuetudine recessisse, et hanc passionis martyrum istorum memoriam, longo superiori tempore his Occidentalibus partibus per supplantationum [ Forte supplicationum] postulationes inolevisse: quibus 106.0017C| tanto certius fidem accommodamus, quanto in tempore vicino post consummationem eorum, easdem fuisse compositas sine dubitatione concredimus.
VII. Nec tamen quisquam putabit beatum Dionysium ejusque successores, abstitutione apostolica propter hujus modi missae ordinem, Gallicis consuetudinibus in primordio traditum, discrepasse, si ei constiterit, ipsorum apostolorum et apostolicorum virorum, ipsiusque etiam urbis Romae sensus proprii notam esse. Nec mirari quis poterit cur hymnum sancti Eugenii Toletani de beato Dionysio habemus, et vicinorum sapientium scriptis,exceptis paucis, videamur carere: cum et haec, quae habemus, ut exorata priorum nostrorum venia dicamus, abdita et negligenter relicta reperimus, et alia 106.0017D| necdum prolata, quia non adhuc sunt ad liquidum enucleata, nos possidere laetamur.
VIII. Caeterum super garrulitate levitatis eorum mirando defecimus, qui contendentes hunc Dionysium Areopagiten esse non posse, ad munimentum sui haec, quae sequuntur, inaniter contrahunt. Venerabilem videlicet et sanctum Bedam presbyterum, dixisse in tractatu apostolorum Actuum, Areopagitem Dionysium non Athenarum, sed Corinthiorum fuisse episcopum: addentes, eumdem inibi diem obiisse. Et quoniam libellus passionis istius testetur, hunc a Clemente pontifice Romano episcopum ordinatum, et in has Galliae partes fuisse transmissum, quia etiam passiones diversorum sanctorum martyrum, 106.0018A| sub variis imperatoribus interfectorum, contineant eosdem cum hoc sanctissimo viro has partes adiisse, quod ipse sensatorum manifeste refellit auditus, et quod Gregorius Turonensis, sicut in passione sancti Saturnini legisse se dixerat, sub autumatione memoret, istum ipsum tempore persecutionis Decii sub beato Sixto cum aliis sex episcopis, quorum vitae vel passiones nequaquam ejus dictis in ratione temporum consonant, in has regiones fuisse directum.
IX. Ecce omnis minus scientium, sibi ipsi discordans, auctoritas, cui velut ex superfluo propter satisfactionem insipientium respondemus, cum veram ex hoc sancto pontifice et martyre narrationem veracium historiarum prae manibus habeamus: primo 106.0018B| quidem petentes, ut in hoc jure contentiosi, ab albugine contracta arrogantiae, ex usurpata sapientia, quia videri se scioli volunt, oculos tergant, quo perspicacia perspicaciter, et vera fideliter relegant. Et si non nisi unum oculum aperuerunt, quando legerent, quod per subreptionem venerabilis Bedae presbyteri in praefato opere, secus quam debuit, dixerat, ubi idem se reprehendit, et reprehensorum suorum vocem praeveniens, retractationem scripsit: scrobem, in qua oculus alter esse debuerat, aperiant, et in ecclesiastica historia discant, quia Dionysius Corinthiorum episcopus, de Dionysio Athenarum episcopo in epistola sua ad eosdem Athenienses directa, commemoret, ita enim ibi lib. IV, cap. 23, scriptum est: exstat quoque et alia ejus (Dionysii 106.0018C| Corinthiorum episcopi) ad Athenienses epistola, in qua ad Evangelii credulitatem eos invitat, et concitat segniores, simul et arguit quosdam, velut pene prolapsos a fide, cum episcopus eorum Publius fuisset martyrio consummatus. Sed et Quadrati, qui Publio martyri successerat in sacerdotium, meminit, simul et memorat, quod labore ejus ac industria redivivus quidam in eis calor fidei reparatus sit. Et illud in eadem designat epistola, quod Dionysius Areopagites, qui ab apostolo Paulo instructus, credidit Christo, secundum ea quae apostolorum Actibus designantur, primus apud Athenas ab eodem Apostolo episcopus fuerit ordinatus: cujus epistolae, sed et aliarum epistolarum ipsius Dionysii Corinthiorum episcopi, et ejus utique, quam ad 106.0018D| Soterum episcopum miserat, beato Hieronymus in libro de Viris illustribus facit apertissime mentionem. Unde quisque videns sub quibus imperatoribus quique eorum fuerint, liquido potest colligere quantae absurditati ratio sit ista obnixa, cum inter hos duos Dionysios tam plura discreta sint tempora.
X. Legitur item sic in eadem ecclesiastica historia. berretto. 4, lib. III: Memorantur autem ex comitibus Pauli, Crescens quidem ad Galatas esse profectus, Linus vero et Clemens in urbe Roma Ecclesiae praefuisse, qui comites et adjutores ejus fuisse ab ipso Paulo perhibentur: sed et Dionysium Areopagitem apud Athenas, quem Lucas descripsit, primum Paulo praedicante , credidisse, ac inter socios ejus fuisse, 106.0019A| et Ecclesiae Atheniensium constat sacerdotium suscepisse. De cujus, videlicet Dionysii Areopagitae, obitu, nil Graeci scriptores dixerunt, quia propter longinquitatem terrarum, transitus ipsius penitus eis fuit incognitus. Habemus tamen Graecae auctoritatis Martyrologion de tomo chartiscriniis Constantinopolitanis adeptum, qui tanta vetustate dissolvitur, ut maximam cautelam a se contingentibus exigat: in quo diem natalitii ejus designatam, et quia Atheniensium episcopus fuerit reperimus adnotatum. Quod Martyrologium, ut antiquitas ejus demonstrat, ex eo tempore constare posse non incongrue remur, quo, Constantino jubente, nata occasione martyria Sanctorum Domini de toto orbe collecta, et Caesaream sunt convecta. Sed et usque hodie Graecorum 106.0019B| majores, et Athenae incolae perhibent, historiarum scriptis et successionum traditionibus docti, in eadem civitate Dionysium tum temporis primum fuisse episcopum, quando Timothaeus Pauli aeque discipulus Ephesiorum rexit Ecclesiam: ipsumque, subrogato sibi episcopo, Romam adiisse, et ut compererunt, apud Gallorum gentem, glorioso martyrio consummatum fuisse. Quod et Tharasius patriarcha Constantinopolitanus per legatos suos sollicite inquisivit, et ita se rem habere certus, eamdem Atheniensium civitatem pallio archiepiscopali, quod jam ex ea diuturno tempore, orta quadam contesione, subtractum fuerat, redonavit, et synodali consensu, Metropolis auctoritate, qua ante functa fuerat, honoravit. Nam a praecedentibus annis usque ad illud 106.0019C| tempus, ejusdem civitatis episcopus nec suberat alteri, nisi patriarchae, nec juri ejus debitarum sibi episcopi civitatum subdebantur.
XI. Quod autem dicunt, in passione istius beati Dionysii scriptum haberi, quia eum sanctus Clemens episcopum ordinaverit, Galliasque miserit, procul dubio sciant, quod aut praedictam passionem ex veris et emendatioribus exemplaribus non susceperunt, aut scriptorum vitio depravatam legerunt, quoniam non ibi scribitur, eum episcopum a beato Clemente consecratum, sed apostolum totius Galliae fuisse ordinatum: de qua ordinatione apostolatus, nisi ad alia se intentio nostra dirigeret, et ex Apostolorum actibus et ipsius Domini actione, auctoritatis exemplum sufficienter in his scriptis possemus inferre. 106.0019D| Fieri enim potest, ut diximus, quod textum passionis hujus sancti Dei, ex authenticis scriptum non habeant, et ideo in hoc errent; quia et nos plures codicellos exinde vidimus, qui in quibusdam sensu videbantur concordare, sed litteratura dissonare; in quibusdam autem nec sensu, nec orationis tenore poterant sociari. Quod manifestum est hujus venerabilis et antiquissimi patris vetusta longinquitate, et ignotae atque peregrinae linguae, ubi de ejus notitia maxime scriptum erat, inscitia, seu devotione fidelium accidisse: qui non studuere ad priscas historias pro cognitione ejus recurrere, sed ea quae auditu collegerant, ut Gregorius Turonensis, errore non votivo caduto, videntes insignia magnifica atque 106.0020A| innumerabilia per eum fieri, prout unicuique sensus abundavit, curaverunt scriptis committere. Sic et de sanctorum apostolorum gestis ac passionibus factum legimus, et de aliis quibusque historiis, Ecclesiae necessariis, manifeste comperimus. Fuerunt siquidem, qui de beatorum apostolorum virtutibus vera dixerunt: sed de eorum doctrina, falsa sunt commentati. De ecclesiasticis itidem historiis, atque ortu, vel actu, vel obitu Patrum, quidam, quantum ad rerum gestarum spectat fidem, veracia conscripserunt: quanto vero ad temporum vel locorum attinet veritatem, minus caute confinxerunt. Sic profecto, ut notum est, in scripturis canonicis diversorum interpretum varietas exstitit: in quibus quique [pro quidam] minus dixerunt, alii quaedam 106.0020B| addiderunt, quousque earum per beatum Hieronymum lingua nostra meracam veritatem ab ipso fonte suscepit.
XII. Quocirca nulla historia sic probabilis poterit vel debet haberi, quam ea quae de veredicorum, praecipue orthodoxorum, collatione poterit colligi. Et ideo certius tenenda sunt, quae modo de hoc eximio martyre collecta conscribimus, quam illa, quae de quolibet alio sancto sine auctoris nomine passim scripta relegimus: praesertim cum haec, quae scribimus, de Antiquariorum antiqua scriptura sint, velut ex prato non Parisiaco, sed Paradisiaco. Caeterum parcendum est simplicitati viri religiosi Gregorii Turonensis episcopi, qui multa aliter quam se veritas habeat aestimans, non calliditatis astu, sed benignitatis 106.0020C| ac simplicitatis voto, litteris commendavit. Patenter et quidem noscere possumus, non adeo quaedam solerter eum investigasse, cum ei contemporalis existens vir prudens et scholasticissimus Fortunatus, qui plura frequenter ad eum scripserat, hymnum rhythmicae compositionis pulcherrimum, de isto gloriosissimo martyre composuerit: in quo commemorat eum a beato Clemente destinatum, sicut in Latinorum paginis didicit: de natione autem ejus et ordinatione episcopatus menzionem non facit, quia linguae Graecae penitus expers fuit.
XIII. Tantis igitur et tam manifestis testimoniorum assertionibus de hoc sanctissimo et antiquissimo Patre, ad liquidum elucubratam et propalatam omnibus scire volentibus veritatem, et ita nescire 106.0020D| volentibus ingestam certissimam rationem, ut etiam si velint, quod ex illo verum est, ignorare non possint: cesset, quod idem Areopagites non sit Dionysius, exitiabilis et profana nimis contentio: quia qui famam martyris derogare aliquo modo gestit, veritati sine dubio, cui testimonium perhibens, tanta transfretando maria, in tam longinquam regionem exsulari, et pro ea pati sic acerbissime sustulit, detrahere caeca fronte et imbecilli virtute contendit. Nam ut vere impius et pervicax judicandus erit, qui post tot ratus sententias, opinioni suae hinc aliquid animo perverso tractandum reliquerit: ita quisquis post veritatem repertam quiddam ex hoc ulterius dubitaverit, quoniam ex studio [ pro de industria] 106.0021A| mendacium quaerit, comes et discipulus ejus, qui ab initio mendax et pater mendacii exstitit, non immerito rectorum decreto erit.
XIV. Et quanta sit hebetudo susurronum, pessimi generis hominum, aestimare non valeo, qui cum doctorem egregium et eximium martyrem se habere, si gloriam patriae suae, suamque quaererent, contendere debuissent; potius se, cum habeant, non habere immurmurent. XV. Quanta quoque sit amentium perversitas, dolere, ut res postulat, nequeo: quae cum votis et laudum praeconiis martyrem gloriosum suis iniquitatibus debuissent conciliare propitium, detractione et famae minoratione laborant, quantum ex ipsis est, sibi habere infestum. Sed isdem in coelis talium nec 106.0021B| laude crescit, nec derogatione decrescit: qui Salvatori junctus, et concivis angelorum effectus, de summa coelorum arce singulorum voluntates intendit, et sequens agnum quocunque ierit, corda omnium, divino lumine plenus, perscrutatur et penetrat. In hoc quin etiam saeculo non indiget gloriae testimonio hujusmodi hominum, si tamen dicendi sunt homines, qui detrahunt etiam in coelis immortaliter regnanti, quem adhuc in mortali corpore veneratae sunt bestiae agonizantem. Sufficiens enim est illi suisque comitibus laus illa in saeculo, quam splendidissima eorum monumenta testantur, et celebri adoratione Christianus orbis fere totus proclamat. Nec mirum, si martyr Domini Jesu istorum sustineat cavillationem, cum idem Deus majestatis, 106.0021C| qui resurgens a mortuis, jam non moritur, et in coelis ad dexteram Patris sedet, subjectis sibi principatibus, et omnium angelorum potestatibus (Rom. VI), per tanta annorum volumina adhuc ab incredulis indebita patiatur praejudicia.
XVI. Haec interim, donec plura sumatis de cognitione suffragatoris vestri, Auguste serenissime, sumite, et veraciter innotescite omnibus, quia haec fideliter vestrae dominationi dirigimus, veraciter ex veracibus historiographis et historiarum pagines colligere procuravimus: quoniam veritas, pro qua pretiosum sanguinem hic servus et amicus Domini fuderat, nostro mendacio astipulari non indiget, quae suo sibi testimonio sufficit, quaeque testis veracissimos quos repleverit, testificantes veracia efficit. 106.0021D| Denique quod nos diu multumque anxiantes quaesivimus, aliquis alius forte mirabitur, videlicet cur post omnia tormenta novissime, velut ab initio, hi sancti viri nudi publice virgis caesi, et ex studio hebetatis securibus sint decollati: quod tanto magis potest cogitando mirari, quanto aliis sanctis Dei hoc genus decollationis rarius aut nusquam legitur adhiberi. Qui noverit, uti ex verbis passionis illorum conjicimus, et multa veterum gesta revolventes discimus, antiquitus morem fuisse Romanum, ut quisquis nobilissimorum reus Majestatis, a militia et defensione Reipublicae alio se conferens, contra senatus votum ageret, vel aliter quam se sententia haberet docere quo modo praesumpsisset, securi 106.0022A| ignobiliose, flagellis publice caesus, cum omni dede core interiret. Unde et centesima undecima olym piade Romanorum consul Manlius Torquatus filium suum, licet victorem, quod contra imperium in hostes pugnaverit, virgis caesum, securi percussit. Quapropter ex his vos et quique legentes advertite, quantae nobilitatis hic sanctus Dionysius secundum terrenam regenerationem fuit in saeculo, quantae sublimitatis secundum spiritualem regenerationem in Domino, quanti fervoris et fidei, tanta terrarum spatia pio zelo veritatis perlustrando in christiana religione, quantae aestimationis etiam apud orbis principem, qui ut trucidaretur, huc Roma apparitores suos direxerit, in nobilitate prosapiae et fanatici cultus eversione, quantae fortitudinis in tormentorum 106.0022B| perlatione, quam abjectissimae vilitatis in occisione, quam pretiosissimae sanctitatis coram Deo in morte, quam excellentissimae et incogitabilis gloriae cum Christo in coelo, quam mactae virtutis sit in adjutorio nostrae fragilitatis, adhuc laborantium in agone, quam felix cum proprio et beato recepto corpore gaudebit perpetuo cum sociis suis, et omnibus angelicis choris, cunctisque sanctis Domini et electis in aeterna felicitate, per eumdem Dominum et Salvatorem nostrum Jesum Christum, verum Deum, Deique et hominis filium, qui in unius substantiae ac potestatis trinitate perfecta vivit et regnat Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen.
III.106.0022C| Epistola Hilduini abbatis indigni, ad cunctos sanctae Catholicae matris Ecclesiae filios et fideles, pandens quomodo invenire quisque scire desiderans valeat in epistola, ad Christianissimum imperatorem dominum Ludovicum exinde directa, unde et qualiter sumpta sint ea quae in corpus unius textus secundum jussionem ipsius redegerat ex Graecorum et Latinorum historiis, de notitia excellentissimi martyris Christi Dionysii.
Hilduinus humilis Christi servus, et domini mei Dionysii pretiosi, sociorumque ejus matricularius, omni catholicae dilectioni, quaquaversum Spiritu sancto diffusae, pacem continuam et gloriam optat aeternam.
IO. Cum nos Scriptura generali definitione admoneat, dicens: Quodcunque potest manus tua, instanter operare (Eccle. IX), et pii Augusti simulque plurimorum 106.0022D| ad hoc desideria cognoscerem anhelare, visum est mihi, etiam in hac parte quiddam sudoris impendere, ut notitiam de ordine conversionis [conversationis] et praedicationis atque adventus Romam, seu triumphalis martyrii beatissimi Dionysii, quae maxime Graecorum continetur historiis, et quasi sepulta, antiquorum scriniis apud Latinos non modica porzioni servabatur obtecta, in lucem Christo juvante reducerem: quatenus devotis exinde erga Dei et excellentissimi martyris sui cultum devotio cumulata succresceret, et debitae servituti nostrae, in do mo Domini, quantum ad exiguitatem nostram et ingenioli nostri attinet, cyatho gustum fidelibus pro pinanti, ejusdem amici Dei, cujus id amore studuimus, 106.0023A| intervento gloriosa divinam misericordiam impetraret. Ut enim et ante nos dictum est, gesta bene viventium, elementa sunt vitam volentium: et exempla martyrum, exhortationes sunt martyriorum. Quapropter sequentia relegens, poculo debriatus praeclaro, fidem pietatis eructet, et non obsequium nostrum nomini temeritatisassignet. Quia vero, ut per quemdam sapientem dicitur, multoties in vili persona despicitur veritas, cui nihil praeferri debuisset, suppliciter omnes, in quorum manus haec venerint, deprecor, ne in his nostrae personae humilitatem et agrestis orationis indisciplinationem attendant, cum personarum acceptatorem in hac duntaxat parte non esse Dominum sciant. In qua scilicet me imperitum sermone, non tamen scientia, 106.0023B| fateor. Quin potius hunc, de quo res agitur, inclytum et verum Christi militem ante oculos ponant, cui humanae vocis dignitate impar omne erit, quidquid in laude ejus aliquis nunc mortalium dixerit, quoniam ab eo solo digne potest laudari, a quo et per quem talis meruit fieri. Vera itaque a veracibus de eo scripta, et simpliciter in unum collecta fideliter relegant, et si nostrae imperitiae fuerint indignati, ad veterum monumenta recurrant: quia nos non nostra, nec nova cudimus, sed antiquorum antiqua dicta, de abditis admodum tomis eruimus, et veritatis sinceritate servata, paginis manifestioribus indimus. II. Caeterum neminem sani capitis haec minus acceptare 106.0023C| putamus, quia anteriori tempore repetita non fuerant, cum liquido noscat quod is qui creavit omnia simul (Eccli. XVIII), noluit revelari cuncta, vel cunctis simul: multaque manifesta iterum esse tempore occultata. Ad mentem enim debet redire, 106.0024A| quod in litteris divinitus inspiratis legitur (IV Reg. XXII), de legis libro diu latente, et denuo sub admiratione invento. Et cum Daniel dicat: Pertransibunt plurimi, et multiplex erit scientia (Daniele XII): quanto magis nullus abjurare debebit, quod multis comitibus aliorsum intuentibus, segnis quique aut tardus post gradiens, perditionem in via, quam procedentes triverant, invenire non possit. Abjecta denique omni ambiguitate, quod iste ipse Dionysius, cujus hic gesta scribuntur, non sit Areopagites et Athenarum episcopus, quid quisque dixerit, veluti de autumatione Gregorii Turonensis episcopi, et subreptione Bedae sancti presbyteri, atque aliorum quorumque sine auctoritate jactatur: qui curiosius hoc scire voluerit, ut de multis quaedam designemus 106.0024B| ex nomine, Eusebii Caesariensis historiam, et Aristarchi Graecorum chronographi ad Onesiphorum primicerium epistolam, et Visbii conscriptionem perquirat et relegat. Ibique discere poterit quis iste Dionysius fuerit, et qualiter per martyrii palmam ad Christum pervenerit, si hic eis in sui connexione manus dare fidei detrectaverit. De his autem et aliis quibuscunque, unde sumpta sunt omnia, quae prae manibus tenentur collecta, si benignitati legentis commodum ac placitum fuerit, et alibi ea invenire nequiverit, litterarum nostrae parvitatis ex hoc ad serenissimum Augustum affatim illustratione valebit. Nam et si eis credere dignatus non fuerit, illae sibi tamen sine quolibet supercilio 106.0024C| prodent, ubi haec universa, et qualiter et quo ordine dicta manifeste reperiat, ipsorumque librorum plenitudinem, si indiguerit, ab archivo nostrae Ecclesiae mutuare quibit. Valeat fidelis et charus frater omnis in Domino, cum pietate et gratia memor nostri. Ilduino Sandionysianus Prolegomeni Prolegomena (Hilduinus Sandionysianus), JP Migne 106.0024A IO. 106.0013|
Epistola piissimi Augusti domini Ludovici, ad Hilduinum venerabilem abbatem monasterii sanctissimorum martyrum Dionysii sociorumque ejus, de colligendis in corpus unius textus his quae in Graecorum historiis ex pretiosissimi martyris Dionysii notitia passim scripta repererat.
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, Ludovicus, divina repropitiante clementia, imperator Augustus, Hilduino, etc. (Hanc epistolam require inter opera Ludovici Pii hujusce Patrologiae tomo CIV, col. 1326.)
II. 106.0013|
Rescriptum Hilduini abbatis ad serenissimum imperatorem, dominum Ludovicum. Unde et qualiter sumpta sunt ea quae in corpus unius textus, secundum 106.0013C| jussionem ipsius, redegerat ex Graecorum et Latinorum historiis, de notitia excellentissimi martyris Dionysii.
Domino benignitate admirabili et auctoritatis reverentia honorabili, Ludovico Pio semper Augusto, Hilduinus humilis Christi famulus, et domini mei Dionysii pretiosi, ac sociorum ejus matricularius, vestraeque imperiali dominationi in omnibus devotissimus, praesentem in Christo prosperitatem atque aeternae felicitatis benedictionem optat et gloriam.
IO. Exsultavit cor meum in Domino, et exaltatum est cornu meum in Deo meo. Dilatatum est os meum, et gaudebunt labia mea, ut annuntiem praeconia domini mei gloriosissimi martyris Dionysii, ab eximio 106.0013D| imperatore domino meo jussus, quae reticere non poteram, etiamsi a quoquam fuissem forte proibitus, et revera magna mihi est ratio gratulandi, quoniam cumulatius mihi effectum desiderii mei praestare voluit divina dignatio, ut mentis meae conceptum ei placere cognoscerem, cum quod agere spontanee disponebat mea humilitas, in agendo data manu auctoritatis, cooperaretur vestra Deo placens sublimitas. Qua de re bonorum operum et spiritualium 106.0014B| omnium studiorum illum auctorem esse non dubium est, qui quorum incitat mentes, quo sibi placet ingenio adjuvat actiones. Sed et in hoc valde exsultat spiritus meus in Deo salutari meo, quoniam Christianissimus animus vester sic evidentissime erga se divinae bonitatis benefica, et sanctorum cognoscit solatia, et tam promptissime se accensum ostendit circa auctoris et reparatoris sui, seu specialium suffragatorum suorum, venerationem atque obsequium . Non enim sic ab intimis pia anima vestra divina confiteretur vera et justa judicia, nisi se ipsam sancto illuminatam cognosceret spiritu: nec ita devotissime amici Dei bene gesta et dicta, maximae sagacitatis vestrae prudentia perquireret, nisi summum bonum, a quo et per quem omnia sunt buono, 106.0014C| diligente. Cujus amore religiosa devotio vestra accensa esse dignoscitur, ut Christi militum gloriosos triumphos inquireret. Quos cum noverit, per eorum adjutorium robustius contra vitia vitiorumque auctores pugnabit: quatenus martyrum exempla sectando, qui viriliter certavere et fideliter satis vicere, ad palmam, qua illi munerati sunt, et ipse pertingat. Huc accedit ad voti et sollicitudinis vestrae incitamentum, quia Esdras sanctae Scripturae reparator, magnum remunerationis donum exinde apud Deum promeruit, et laudabile sibi nomen apud homines acquisivit. II. Quocirca et vestrae sedulitatis instantia, cum pro magna antiquitate hujus sanctissimi patris nostri, quantum ad generationem terrenam, et conversionem 106.0014D| seu obitum attinet, mira sanctitate et miraculorum prodigiis, orbi pene cuncto innotuit: notitia ipsius paucis nostrorum cognita, plurimis adhuc manens incognita, cum per vestrum studium patuerit, et meritum, ut melius ipsi scitis, grande vobis conciliabitis, et memoriale perpetuum acquiretis. Faciat autem Dominus, ut et nos idonei cooperatores inveniamur, ad bonae voluntatis vestrae perfezionamento, qui tanto sine aliqua haesitatione vestris jussionibus 106.0015A| obedimus, quanto illa rogatis seduli exactores, quae exhibemus voluntarii exsecutores.
Idcirco quia reperta quaeque, tam in Graecis quam in Latinis codicibus, ex domino et patrono nostro Dionysio, quae hactenus minus cognovimus, vobis ocius in unum collecta mittere poscitis, et incongruum ducimus, auctoritatis vestrae pio desiderio differri, quod ex debito servitutem nostram constat debere largiri, quantum connivet brevitas temporis, quidquid ori suggesserit memoria citae recordationis, favente Domino, velociter scribentium committemus notariorum articulis: deprecantes vestram humiliter sapientiam, ne in his, quae reverentia et amore sanctissimi martyris, et propter jussionis vestrae obedientiam scribenda aggredimur, verborum 106.0015B| pompositatem, aut dictationis leporem, sed purissimae veritatis, sicut ab antiquorum dictis, sumpsimus, quaerere studeatis sinceritatem: nosque reprehendere de casuum, praepositionum atque junctionum virtute, seu litterarum in lateres immutatione, vel punctorum secundum artem grammaticam positione, nolite: quia non id studendum , sed nostrae deservitionis obsequium, ac commendationis vestrae officium, accelerandum suscepimus: maxime cum haec, quae ab aliena lingua expressimus, in tenoris serie, sicut de praelo sunt eliquata, texemus: quae licet in interprete non redoleant supparem sermonis odorem, sapidum tamen referunt veritatis et intellectus sui saporim. Ordinem igitur historiae, sicut vestra jussit dominatio, in 106.0015C| unum congestum, et singulatim postea plenitudinem ejus discretam, cunctis legentibus atque audientibus pandemus. Nam divina erit inspirationis et exsecutionis, id quod desideramus fideli animo propalare, verum atque probabile demonstrare. Ex quo nos laborandum non magnopere aestimamus, quia quid tenendum de hoc sanctissimo martyre Christi sit, quid credendum, notae et probatissimae personae veracibus dictis dichiarante.
III. Genere si quidem eum nobilissimum, et philosophiae magisterio insignem apud Athenas claruisse, et aliarum historiarum, et Actuum apostolorum testimonio, saecula prisca seu instantia cognoverunt: maxime autem ex historia Aristarchi Graechorum cronographi, qui in epistola ad Onesiphorum 106.0015D| primicerium, de Athenae civitatis, et gestis ibidem apostolorum temporibus scribens, ortum prosapiae, et doctrinam ejus, atque conversazioniis ordinem, sive aetatis tempus, nec non et ordinationem ipsius, ac praedicationem, surrogationem etiam episcopi loco suo, et adventum illius Romam, ordinabiliter narrat . Quam epistolam vestrae dominationi dirigimus, et quisque studiosus apud nos praevalet invenire. Curiosus autem ex Graecorum fontibus, unde et nos illam sumpsimus, poterit mutuare. Quod enim ante conversionem suam Heliopolim astrologiae gratia migraverit, ubi et tenebras in crucifixione Salvatoris nostri una cum Apollophanio sodali suo 106.0016A| vidit: et quia tunc viginti et quinque erat annorum, ipse in epistolis, ad Polycarpum Smyrnaeorum episcopum, et ad eumdem Apollophanium missis, ostendit. Quia vero cum omni domo et Damari uxore sua crediderit, lectio Actuum apostolorum docet, et evidentius dialogus Basilii et Joannis, capitulo 5 libri quarti, demonstrat. Sed et beatus Ambrosius in epistola ad Vercellenses, eamdem uxorem ejus ex nomine designans, perspicue manifestat. Beatus denique Pater Augustinus in sermonepulcherrimo, quem de seminatore verbi scripsit: «Apostoli sermone finito, audita illic resurrezione mortuorum, quae praecipue est fides Christianorum, refert dixisse Athenienses, Audiemus te de hoc iterum. Erant enim quidam inter eos irridentes, quidam dubitantes, 106.0016B| quidam credentes, atque in eis nominatur quidam Dionisio Areopagita, id est Atheniensium principalis: et mulier quaedam nobilis, nomine Damaris, et alii plures. » Et in eodem sermone, ubi de scandalo Judaeorum et stultitia gentium scribit, dicens: « Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam: sed ipsis vocatis Judaeis et Graecis, hoc est ipsi Paulo ex Saulo, et Dionysio Areopagita, his talibus et illis, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. » IV. Caeterum de notitia librorum ejus, quos patrio sermone conscripsit, et quibus petentibus illos composuit, lectio nobis per Dei gratiam et vestram ordinationem, cujus dispensatione interpretatos scrinia nostra petentibus referunt, satisfacit. Authenticos autem eosdem libros Graeca lingua conscriptos, 106.0016C| quando oeconomus ecclesiae Constantinopolitanae, et caeteri missi Michaelis legatione publica ad vestram gloriam Compendio functi sunt, in ipsa vigilia solemnitatis sancti Dionysii pro munere magno suscepimus, quod donum devotioni nostrae ac si coelitus allatum, adeo divina est gratia prosecuta, ut in eadem nocte decem et novem nominatissimae virtutes in aegrotorum sanatione variarum infirmitatum, ex notissimis et vicinitati nostrae personis contiguis, ad laudem et gloriam sui nominis, orationibus et meritis excellentissimi sui martyris, Christus Dominus sit operari dignatus. v. Quoniam autem beatus Clemens huc eum, videlicet in Gallorum gentem, direxerat, et qualiter per martyrii palmam diversissimis et crudelissimis 106.0016D| afflictus suppliciis, ad Christum pervenerit, et quomodo caput proprium, angelico ductu coelestis militiae in Celebratione exsequiarum honoratus obsequio, ad locum, ubi nunc requiescit, detulerit, et quo ordine a Catulla quadam matrefamilias sit sepultus, libellus antiquissimus passionis ejusdem explanat, praecipue tamen conscriptio Visbii quae in tomo satis superque abdito Parisiis divino nutu inventa, inter alia memoranda, sicut in ea legitis, verba Domini nostri Jesu Christi ad eum prolata, quando sacra mysteria perageret illi cunctis videntibus apparentis, continere dignoscitur. Cui astipulari videntur antiquissimi, et nimia pene vetustate consumpti, 106.0017A| missales libri continentes missae ordinem more Gallico, qui ab initio receptae fidei, usu in hac Occidentali plaga est habitus, usque quo tenorem, quo nunc utitur, Romanum susceperit. In quibus voluminibus habentur duae missae, quae sic inter celebrandum ad provocandam divinae miserationis clementiam, et corda populi ad devotionis studium excitanda, tormenta martyris sociorumque ejus succincte commemorant, sicut et reliquae missae ibidem scriptae, aliorum Apostolorum vel martyrum, quorum passiones habentur notissimae, decantante . Quarum missarum cantus, sensus et verba, adeo passionis eorumdem, quam vobis misimus, seriei concordare videntur, ut nulli sit dubium, a teste illorum martyrii, agones eorum fuisse descriptos, et ex ipsa 106.0017B| veraci historia, memoriam tormentorum suorum in praefatis precibus fuisse mandatam. VI. Videtur porro nel suo missarum obsecrationibus non contemnenda auctoritas de memorata passione sanctorum, cum exstent apud nos epistolae Innocentii, et post eum Gelasii, nec non et modernius beati papae Gregorii, aliorumque pontificum ad episcopos urbium Galliarum, et antistitum nostrorum ad ipsos, de more Romano in cunctis ecclesiasticae auctoritatis muniis imitando, quibus datur intelligi ab annis pluribus hunc missae tenorem de Gallica consuetudine recessisse, et hanc passionis martyrum istorum memoriam, longo superiori tempore his Occidentalibus partibus per supplantationum [ Forte supplicationum] postulationes inolevisse: quibus 106.0017C| tanto certius fidem accommodamus, quanto in tempore vicino post consummationem eorum, easdem fuisse compositas sine dubitatione concredimus. VII. Nec tamen quisquam putabit beatum Dionysium ejusque successores, abstitutione apostolica propter hujus modi missae ordinem, Gallicis consuetudinibus in primordio traditum, discrepasse, si ei constiterit, ipsorum apostolorum et apostolicorum virorum, ipsiusque etiam urbis Romae sensus proprii notam esse. Nec mirari quis poterit cur hymnum sancti Eugenii Toletani de beato Dionysio habemus, et vicinorum sapientium scriptis,exceptis paucis, videamur carere: cum et haec, quae habemus, ut exorata priorum nostrorum venia dicamus, abdita et negligenter relicta reperimus, et alia 106.0017D| necdum prolata, quia non adhuc sunt ad liquidum enucleata, nos possidere laetamur. VIII. Caeterum super garrulitate levitatis eorum mirando defecimus, qui contendentes hunc Dionysium Areopagiten esse non posse, ad munimentum sui haec, quae sequuntur, inaniter contrahunt. Venerabilem videlicet et sanctum Bedam presbyterum, dixisse in tractatu apostolorum Actuum, Areopagitem Dionysium non Athenarum, sed Corinthiorum fuisse episcopum: addentes, eumdem inibi diem obiisse. Et quoniam libellus passionis istius testetur, hunc a Clemente pontifice Romano episcopum ordinatum, et in has Galliae partes fuisse transmissum, quia etiam passiones diversorum sanctorum martyrum, 106.0018A| sub variis imperatoribus interfectorum, contineant eosdem cum hoc sanctissimo viro has partes adiisse, quod ipse sensatorum manifeste refellit auditus, et quod Gregorius Turonensis, sicut in passione sancti Saturnini legisse se dixerat, sub autumatione memoret, istum ipsum tempore persecutionis Decii sub beato Sixto cum aliis sex episcopis, quorum vitae vel passiones nequaquam ejus dictis in ratione temporum consonant, in has regiones fuisse directum. IX. Ecce omnis minus scientium, sibi ipsi discordans, auctoritas, cui velut ex superfluo propter satisfactionem insipientium respondemus, cum veram ex hoc sancto pontifice et martyre narrationem veracium historiarum prae manibus habeamus: primo 106.0018B| quidem petentes, ut in hoc jure contentiosi, ab albugine contracta arrogantiae, ex usurpata sapientia, quia videri se scioli volunt, oculos tergant, quo perspicacia perspicaciter, et vera fideliter relegant. Et si non nisi unum oculum aperuerunt, quando legerent, quod per subreptionem venerabilis Bedae presbyteri in praefato opere, secus quam debuit, dixerat, ubi idem se reprehendit, et reprehensorum suorum vocem praeveniens, retractationem scripsit: scrobem, in qua oculus alter esse debuerat, aperiant, et in ecclesiastica historia discant, quia Dionysius Corinthiorum episcopus, de Dionysio Athenarum episcopo in epistola sua ad eosdem Athenienses directa, commemoret, ita enim ibi lib. IV, cap. 23, scriptum est: exstat quoque et alia ejus (Dionysii 106.0018C| Corinthiorum episcopi) ad Athenienses epistola, in qua ad Evangelii credulitatem eos invitat, et concitat segniores, simul et arguit quosdam, velut pene prolapsos a fide, cum episcopus eorum Publius fuisset martyrio consummatus. Sed et Quadrati, qui Publio martyri successerat in sacerdotium, meminit, simul et memorat, quod labore ejus ac industria redivivus quidam in eis calor fidei reparatus sit. Et illud in eadem designat epistola, quod Dionysius Areopagites, qui ab apostolo Paulo instructus, credidit Christo, secundum ea quae apostolorum Actibus designantur, primus apud Athenas ab eodem Apostolo episcopus fuerit ordinatus: cujus epistolae, sed et aliarum epistolarum ipsius Dionysii Corinthiorum episcopi, et ejus utique, quam ad 106.0018D| Soterum episcopum miserat, beato Hieronymus in libro de Viris illustribus facit apertissime mentionem. Unde quisque videns sub quibus imperatoribus quique eorum fuerint, liquido potest colligere quantae absurditati ratio sit ista obnixa, cum inter hos duos Dionysios tam plura discreta sint tempora. X. Legitur item sic in eadem ecclesiastica historia. berretto. 4, lib. III: Memorantur autem ex comitibus Pauli, Crescens quidem ad Galatas esse profectus, Linus vero et Clemens in urbe Roma Ecclesiae praefuisse, qui comites et adjutores ejus fuisse ab ipso Paulo perhibentur: sed et Dionysium Areopagitem apud Athenas, quem Lucas descripsit, primum Paulo praedicante , credidisse, ac inter socios ejus fuisse, 106.0019A| et Ecclesiae Atheniensium constat sacerdotium suscepisse. De cujus, videlicet Dionysii Areopagitae, obitu, nil Graeci scriptores dixerunt, quia propter longinquitatem terrarum, transitus ipsius penitus eis fuit incognitus. Habemus tamen Graecae auctoritatis Martyrologion de tomo chartiscriniis Constantinopolitanis adeptum, qui tanta vetustate dissolvitur, ut maximam cautelam a se contingentibus exigat: in quo diem natalitii ejus designatam, et quia Atheniensium episcopus fuerit reperimus adnotatum. Quod Martyrologium, ut antiquitas ejus demonstrat, ex eo tempore constare posse non incongrue remur, quo, Constantino jubente, nata occasione martyria Sanctorum Domini de toto orbe collecta, et Caesaream sunt convecta. Sed et usque hodie Graecorum 106.0019B| majores, et Athenae incolae perhibent, historiarum scriptis et successionum traditionibus docti, in eadem civitate Dionysium tum temporis primum fuisse episcopum, quando Timothaeus Pauli aeque discipulus Ephesiorum rexit Ecclesiam: ipsumque, subrogato sibi episcopo, Romam adiisse, et ut compererunt, apud Gallorum gentem, glorioso martyrio consummatum fuisse. Quod et Tharasius patriarcha Constantinopolitanus per legatos suos sollicite inquisivit, et ita se rem habere certus, eamdem Atheniensium civitatem pallio archiepiscopali, quod jam ex ea diuturno tempore, orta quadam contesione, subtractum fuerat, redonavit, et synodali consensu, Metropolis auctoritate, qua ante functa fuerat, honoravit. Nam a praecedentibus annis usque ad illud 106.0019C| tempus, ejusdem civitatis episcopus nec suberat alteri, nisi patriarchae, nec juri ejus debitarum sibi episcopi civitatum subdebantur. XI. Quod autem dicunt, in passione istius beati Dionysii scriptum haberi, quia eum sanctus Clemens episcopum ordinaverit, Galliasque miserit, procul dubio sciant, quod aut praedictam passionem ex veris et emendatioribus exemplaribus non susceperunt, aut scriptorum vitio depravatam legerunt, quoniam non ibi scribitur, eum episcopum a beato Clemente consecratum, sed apostolum totius Galliae fuisse ordinatum: de qua ordinatione apostolatus, nisi ad alia se intentio nostra dirigeret, et ex Apostolorum actibus et ipsius Domini actione, auctoritatis exemplum sufficienter in his scriptis possemus inferre. 106.0019D| Fieri enim potest, ut diximus, quod textum passionis hujus sancti Dei, ex authenticis scriptum non habeant, et ideo in hoc errent; quia et nos plures codicellos exinde vidimus, qui in quibusdam sensu videbantur concordare, sed litteratura dissonare; in quibusdam autem nec sensu, nec orationis tenore poterant sociari. Quod manifestum est hujus venerabilis et antiquissimi patris vetusta longinquitate, et ignotae atque peregrinae linguae, ubi de ejus notitia maxime scriptum erat, inscitia, seu devotione fidelium accidisse: qui non studuere ad priscas historias pro cognitione ejus recurrere, sed ea quae auditu collegerant, ut Gregorius Turonensis, errore non votivo caduto, videntes insignia magnifica atque 106.0020A| innumerabilia per eum fieri, prout unicuique sensus abundavit, curaverunt scriptis committere. Sic et de sanctorum apostolorum gestis ac passionibus factum legimus, et de aliis quibusque historiis, Ecclesiae necessariis, manifeste comperimus. Fuerunt siquidem, qui de beatorum apostolorum virtutibus vera dixerunt: sed de eorum doctrina, falsa sunt commentati. De ecclesiasticis itidem historiis, atque ortu, vel actu, vel obitu Patrum, quidam, quantum ad rerum gestarum spectat fidem, veracia conscripserunt: quanto vero ad temporum vel locorum attinet veritatem, minus caute confinxerunt. Sic profecto, ut notum est, in scripturis canonicis diversorum interpretum varietas exstitit: in quibus quique [pro quidam] minus dixerunt, alii quaedam 106.0020B| addiderunt, quousque earum per beatum Hieronymum lingua nostra meracam veritatem ab ipso fonte suscepit. XII. Quocirca nulla historia sic probabilis poterit vel debet haberi, quam ea quae de veredicorum, praecipue orthodoxorum, collatione poterit colligi. Et ideo certius tenenda sunt, quae modo de hoc eximio martyre collecta conscribimus, quam illa, quae de quolibet alio sancto sine auctoris nomine passim scripta relegimus: praesertim cum haec, quae scribimus, de Antiquariorum antiqua scriptura sint, velut ex prato non Parisiaco, sed Paradisiaco. Caeterum parcendum est simplicitati viri religiosi Gregorii Turonensis episcopi, qui multa aliter quam se veritas habeat aestimans, non calliditatis astu, sed benignitatis 106.0020C| ac simplicitatis voto, litteris commendavit. Patenter et quidem noscere possumus, non adeo quaedam solerter eum investigasse, cum ei contemporalis existens vir prudens et scholasticissimus Fortunatus, qui plura frequenter ad eum scripserat, hymnum rhythmicae compositionis pulcherrimum, de isto gloriosissimo martyre composuerit: in quo commemorat eum a beato Clemente destinatum, sicut in Latinorum paginis didicit: de natione autem ejus et ordinatione episcopatus menzionem non facit, quia linguae Graecae penitus expers fuit. XIII. Tantis igitur et tam manifestis testimoniorum assertionibus de hoc sanctissimo et antiquissimo Patre, ad liquidum elucubratam et propalatam omnibus scire volentibus veritatem, et ita nescire 106.0020D| volentibus ingestam certissimam rationem, ut etiam si velint, quod ex illo verum est, ignorare non possint: cesset, quod idem Areopagites non sit Dionysius, exitiabilis et profana nimis contentio: quia qui famam martyris derogare aliquo modo gestit, veritati sine dubio, cui testimonium perhibens, tanta transfretando maria, in tam longinquam regionem exsulari, et pro ea pati sic acerbissime sustulit, detrahere caeca fronte et imbecilli virtute contendit. Nam ut vere impius et pervicax judicandus erit, qui post tot ratus sententias, opinioni suae hinc aliquid animo perverso tractandum reliquerit: ita quisquis post veritatem repertam quiddam ex hoc ulterius dubitaverit, quoniam ex studio [ pro de industria] 106.0021A| mendacium quaerit, comes et discipulus ejus, qui ab initio mendax et pater mendacii exstitit, non immerito rectorum decreto erit. XIV. Et quanta sit hebetudo susurronum, pessimi generis hominum, aestimare non valeo, qui cum doctorem egregium et eximium martyrem se habere, si gloriam patriae suae, suamque quaererent, contendere debuissent; potius se, cum habeant, non habere immurmurent. XV. Quanta quoque sit amentium perversitas, dolere, ut res postulat, nequeo: quae cum votis et laudum praeconiis martyrem gloriosum suis iniquitatibus debuissent conciliare propitium, detractione et famae minoratione laborant, quantum ex ipsis est, sibi habere infestum. Sed isdem in coelis talium nec 106.0021B| laude crescit, nec derogatione decrescit: qui Salvatori junctus, et concivis angelorum effectus, de summa coelorum arce singulorum voluntates intendit, et sequens agnum quocunque ierit, corda omnium, divino lumine plenus, perscrutatur et penetrat. In hoc quin etiam saeculo non indiget gloriae testimonio hujusmodi hominum, si tamen dicendi sunt homines, qui detrahunt etiam in coelis immortaliter regnanti, quem adhuc in mortali corpore veneratae sunt bestiae agonizantem. Sufficiens enim est illi suisque comitibus laus illa in saeculo, quam splendidissima eorum monumenta testantur, et celebri adoratione Christianus orbis fere totus proclamat. Nec mirum, si martyr Domini Jesu istorum sustineat cavillationem, cum idem Deus majestatis, 106.0021C| qui resurgens a mortuis, jam non moritur, et in coelis ad dexteram Patris sedet, subjectis sibi principatibus, et omnium angelorum potestatibus (Rom. VI), per tanta annorum volumina adhuc ab incredulis indebita patiatur praejudicia. XVI. Haec interim, donec plura sumatis de cognitione suffragatoris vestri, Auguste serenissime, sumite, et veraciter innotescite omnibus, quia haec fideliter vestrae dominationi dirigimus, veraciter ex veracibus historiographis et historiarum pagines colligere procuravimus: quoniam veritas, pro qua pretiosum sanguinem hic servus et amicus Domini fuderat, nostro mendacio astipulari non indiget, quae suo sibi testimonio sufficit, quaeque testis veracissimos quos repleverit, testificantes veracia efficit. 106.0021D| Denique quod nos diu multumque anxiantes quaesivimus, aliquis alius forte mirabitur, videlicet cur post omnia tormenta novissime, velut ab initio, hi sancti viri nudi publice virgis caesi, et ex studio hebetatis securibus sint decollati: quod tanto magis potest cogitando mirari, quanto aliis sanctis Dei hoc genus decollationis rarius aut nusquam legitur adhiberi. Qui noverit, uti ex verbis passionis illorum conjicimus, et multa veterum gesta revolventes discimus, antiquitus morem fuisse Romanum, ut quisquis nobilissimorum reus Majestatis, a militia et defensione Reipublicae alio se conferens, contra senatus votum ageret, vel aliter quam se sententia haberet docere quo modo praesumpsisset, securi 106.0022A| ignobiliose, flagellis publice caesus, cum omni dede core interiret. Unde et centesima undecima olym piade Romanorum consul Manlius Torquatus filium suum, licet victorem, quod contra imperium in hostes pugnaverit, virgis caesum, securi percussit. Quapropter ex his vos et quique legentes advertite, quantae nobilitatis hic sanctus Dionysius secundum terrenam regenerationem fuit in saeculo, quantae sublimitatis secundum spiritualem regenerationem in Domino, quanti fervoris et fidei, tanta terrarum spatia pio zelo veritatis perlustrando in christiana religione, quantae aestimationis etiam apud orbis principem, qui ut trucidaretur, huc Roma apparitores suos direxerit, in nobilitate prosapiae et fanatici cultus eversione, quantae fortitudinis in tormentorum 106.0022B| perlatione, quam abjectissimae vilitatis in occisione, quam pretiosissimae sanctitatis coram Deo in morte, quam excellentissimae et incogitabilis gloriae cum Christo in coelo, quam mactae virtutis sit in adjutorio nostrae fragilitatis, adhuc laborantium in agone, quam felix cum proprio et beato recepto corpore gaudebit perpetuo cum sociis suis, et omnibus angelicis choris, cunctisque sanctis Domini et electis in aeterna felicitate, per eumdem Dominum et Salvatorem nostrum Jesum Christum, verum Deum, Deique et hominis filium, qui in unius substantiae ac potestatis trinitate perfecta vivit et regnat Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen. III.
106.0022C| Epistola Hilduini abbatis indigni, ad cunctos sanctae Catholicae matris Ecclesiae filios et fideles, pandens quomodo invenire quisque scire desiderans valeat in epistola, ad Christianissimum imperatorem dominum Ludovicum exinde directa, unde et qualiter sumpta sint ea quae in corpus unius textus secundum jussionem ipsius redegerat ex Graecorum et Latinorum historiis, de notitia excellentissimi martyris Christi Dionysii.
Hilduinus humilis Christi servus, et domini mei Dionysii pretiosi, sociorumque ejus matricularius, omni catholicae dilectioni, quaquaversum Spiritu sancto diffusae, pacem continuam et gloriam optat aeternam.
IO. Cum nos Scriptura generali definitione admoneat, dicens: Quodcunque potest manus tua, instanter operare (Eccle. IX), et pii Augusti simulque plurimorum 106.0022D| ad hoc desideria cognoscerem anhelare, visum est mihi, etiam in hac parte quiddam sudoris impendere, ut notitiam de ordine conversionis [conversationis] et praedicationis atque adventus Romam, seu triumphalis martyrii beatissimi Dionysii, quae maxime Graecorum continetur historiis, et quasi sepulta, antiquorum scriniis apud Latinos non modica porzioni servabatur obtecta, in lucem Christo juvante reducerem: quatenus devotis exinde erga Dei et excellentissimi martyris sui cultum devotio cumulata succresceret, et debitae servituti nostrae, in do mo Domini, quantum ad exiguitatem nostram et ingenioli nostri attinet, cyatho gustum fidelibus pro pinanti, ejusdem amici Dei, cujus id amore studuimus, 106.0023A| intervento gloriosa divinam misericordiam impetraret. Ut enim et ante nos dictum est, gesta bene viventium, elementa sunt vitam volentium: et exempla martyrum, exhortationes sunt martyriorum. Quapropter sequentia relegens, poculo debriatus praeclaro, fidem pietatis eructet, et non obsequium nostrum nomini temeritatisassignet. Quia vero, ut per quemdam sapientem dicitur, multoties in vili persona despicitur veritas, cui nihil praeferri debuisset, suppliciter omnes, in quorum manus haec venerint, deprecor, ne in his nostrae personae humilitatem et agrestis orationis indisciplinationem attendant, cum personarum acceptatorem in hac duntaxat parte non esse Dominum sciant. In qua scilicet me imperitum sermone, non tamen scientia, 106.0023B| fateor. Quin potius hunc, de quo res agitur, inclytum et verum Christi militem ante oculos ponant, cui humanae vocis dignitate impar omne erit, quidquid in laude ejus aliquis nunc mortalium dixerit, quoniam ab eo solo digne potest laudari, a quo et per quem talis meruit fieri. Vera itaque a veracibus de eo scripta, et simpliciter in unum collecta fideliter relegant, et si nostrae imperitiae fuerint indignati, ad veterum monumenta recurrant: quia nos non nostra, nec nova cudimus, sed antiquorum antiqua dicta, de abditis admodum tomis eruimus, et veritatis sinceritate servata, paginis manifestioribus indimus. II. Caeterum neminem sani capitis haec minus acceptare 106.0023C| putamus, quia anteriori tempore repetita non fuerant, cum liquido noscat quod is qui creavit omnia simul (Eccli. XVIII), noluit revelari cuncta, vel cunctis simul: multaque manifesta iterum esse tempore occultata. Ad mentem enim debet redire, 106.0024A| quod in litteris divinitus inspiratis legitur (IV Reg. XXII), de legis libro diu latente, et denuo sub admiratione invento. Et cum Daniel dicat: Pertransibunt plurimi, et multiplex erit scientia (Daniele XII): quanto magis nullus abjurare debebit, quod multis comitibus aliorsum intuentibus, segnis quique aut tardus post gradiens, perditionem in via, quam procedentes triverant, invenire non possit. Abjecta denique omni ambiguitate, quod iste ipse Dionysius, cujus hic gesta scribuntur, non sit Areopagites et Athenarum episcopus, quid quisque dixerit, veluti de autumatione Gregorii Turonensis episcopi, et subreptione Bedae sancti presbyteri, atque aliorum quorumque sine auctoritate jactatur: qui curiosius hoc scire voluerit, ut de multis quaedam designemus 106.0024B| ex nomine, Eusebii Caesariensis historiam, et Aristarchi Graecorum chronographi ad Onesiphorum primicerium epistolam, et Visbii conscriptionem perquirat et relegat. Ibique discere poterit quis iste Dionysius fuerit, et qualiter per martyrii palmam ad Christum pervenerit, si hic eis in sui connexione manus dare fidei detrectaverit. De his autem et aliis quibuscunque, unde sumpta sunt omnia, quae prae manibus tenentur collecta, si benignitati legentis commodum ac placitum fuerit, et alibi ea invenire nequiverit, litterarum nostrae parvitatis ex hoc ad serenissimum Augustum affatim illustratione valebit. Nam et si eis credere dignatus non fuerit, illae sibi tamen sine quolibet supercilio 106.0024C| prodent, ubi haec universa, et qualiter et quo ordine dicta manifeste reperiat, ipsorumque librorum plenitudinem, si indiguerit, ab archivo nostrae Ecclesiae mutuare quibit. Valeat fidelis et charus frater omnis in Domino, cum pietate et gratia memor nostri.