 Progymnasma octogesimum tertium |
Progymnasma octogesimum quintum  |
Depositio.
Personae:
Narcissus, Gulielmus.
Narcissus
O Kalendae Kalendae Apriles, nulla unquam dies delebit memoriam vestri ex animo meo. Quam libens huic diei oculos effoderem, tantum gemitus, tantum acerbitatis mihi obtulit. Certum est, notabitur a me atro calculo.
Gulielmus
Cuia vox mihi ad aures advolat? Quem prope me exclamantem audio? Tune eras Narcisse?
Narcissus
Quid hic vult?
Gulielmus
Salveto: quid agis?
Narcissus
Ambulo domum.
Gulielmus
Consistamus hic aliquantisper. Quam ob caussam huic diei tam es iratus, eiusque in sempiternum memorem te futurum asseris?
Narcissus
Quia perpessus sum hac luce horribilia.
Gulielmus
Ain' tandem? Passus es horribilia? Quid fuit? amabo: quanquam praecipere mihi suspicione rem ipsam videor.
Narcissus
Num te clam est, quisnam libellus in propylaeo Academiae fuerit propositus?
Gulielmus
Edictum grave Bedelli significas, quo pro auctoritate Beanis imperabat ille, uti se ad duodecimam pomeridianam, quo loco mos est, sisterent, audituri passurique quaecunque ius aequumque postulasset.
Narcissus
Istanc ipsam promulgationem aio mihi dolores et iniurias multas peperisse.
Gulielmus
Enuntiabo libere quod sentio: nihil praeter caeteros tibi singulare acerbumque contigisse arbitror.
Narcissus
Pro Deum immortalem, si hoc modo accipiantur omnes, satius est, me iudice, mulionem aut bubulcum, quam Studiosum creari. Quin cum meis commilitonibus humanius agebatur.
Gulielmus
Haud credo.
Narcissus
At ego credo, ut qui oculis aspexerim et senserim. Me sicut praestantem feram delegerant, quam aliis prope dimissis persequerentur canibus suis venatores. Erant autem canes illi, ut in captivis ait parasitus, molossici, odiosicique et multum incommodistici.
Gulielmus
O infelicitatem.
Narcissus
Ut primum ingredior, quidam me Archibeanum salutare, alii sannis excipere, nonnulli medium digitum ostendere, omnes denique me circumvolare et vellicare, ut aves noctuam. Ibi tum cor meum in pectus emicare prae terrore, et animus impleri curis anxiis. Cogebar humi extensus immotusque supinus iacere, instar mortui.
Gulielmus
Quid te factum ibi?
Narcissus
Instrumentis fabrilibus, serra, securi, dolabra, bipenni pulchre, et adamussim (nempe ad funem bene crassum) ceu trabs aliqua aedificio constituendo accommodatus sum. Liberalissime pulsata crura, brachia, latera: quid multis moror? Totum corpus. Quamobrem si me graciliorem intueris, quam heri et nudius tertius, nihil mirum: multum materiae in sarmentis de me resectis perdidi.
Gulielmus
In eadem officina ab hinc triennium miserrima vidi, et eorum pars magna fui.
Narcissus
Raserunt boni tonsores barbam meam, cum imberbis adhuc sim penitus, laverunt caput frigida, quam ego ipse e culina, in cuprea et sordida drulla efferre compellabar. E qua protervissimus unus, cum mihi ad latus iret, semper faciem meam sua manu aspergebat, et genu impacto me protrudebat. Posthaec pectebar tam subtili pectine, ut rastrum putarem. Recordabar Polyphemi, quem huiuscemodi pectine usum scribit Ovidius. De linteo quo sum extersus, quid ego memorem? quandoquidem ex lixivio et pectine coniici potest cius levor, et mollitudo.
Gulielmus
Quid vis fieri? patiendum fuit: nam qui ibi se resistendo defendit, nihilo plus agit, quam si aquam tundat in mortario.
Narcissus
Etiam cubitales pueri me subsannabant, carpebantque manibus mentum meum sine intermissione: quae vocantur participia.
Gulielmus
An te iratum simulabas? An rogabas ut miserescerent tui?
Narcissus
Egone ut simularem? Non simulabam, verum medullitus irascebar, et ex animo obsecrabam, ne putarent me pro cibo habere sic verberati: mitius agerent, hominem esse me, non belluam. At illi nequissimi, quo id magis faciebam, eo me insistebant probris vexare cupidius: dicta in me falsa, et scurrilia ingerebant, recentioribusque participiis implebant. Quid credis? Videbar agnus in gregem luporum devenisse.
Gulielmus
Quam vellem affuisse huic comoediae.
Narcissus
Non erat comoedia, erat eculeus, et taurus Phalaridis. Ah, ut dolent omnia: usque adeo raptatus, protrusus et contusus sum. Quin etiam (infandum) pro tantis iniuriis et ignominiis, tanquam bene meritis, nescio quantum argenti solvere necesse habui, gratias agere, et sacramentum conceptis verbis dicere, non me ultorem aliquando fore. Quod nisi dixissem, tenere me vix possem, quin aliquibus in me exagitando diligentioribus mutuam pro beneficiis gratiam referrem. Nunquam aliquid animo meo neque est, neque fuit aegrius.
Gulielmus
Quidquid perpetratum est, non malevolentia et odio, sed levitate et risus commovendi caussa perpetratum est. Ignosce: et puta alios aequalia vel passos hactenus, vel passuros in posterum.
Narcissus
Rem perdifficilem suades. Audi insuper fallaciam admirabilem. Apponebant atramentarium torno factum, cum calamis et charta: iubebant aliquid literarum facere. Ego vasculum aperire cum vellem, non poteram: epistomium quippe non erat inditum, quod amoveretur: sed erat totum opus solidum, et, ut dicebam, tornatile. Hic prosiliens quidam, digitosque meos bacillo contundens: pro Superi, inquit, beanus iste necdum atramentarium aperire didicit. Omnes cachinnum tollere. ut libenter homini caput commitigassem fuste aliquo, aut saltem os pugno percurrissem: valde profecto mihi manus pruriebant
Gulielmus
Modestissime tractatus hic fuisti: ha ha ha. Non meream mihi vel talentum, ut in te hodie non inciderim. Restatne aliud quidpiam huius notae?
Narcissus
Restat, et superiore vel intolerabilius.
Gulielmus
Expone sis, do tibi operam.
Narcissus
Furcifer quidam me imprudente iniecit in saccum meum, quem vesti interius assutum, et ad femora dependentem gesto, epistolion velut a matre missum, quod coram omnibus extractum recitavit. Deus bone, quam effuso et immodesto cum risu tam suo quam aliorum quotquot aderant?
Gulielmus
Quid eo continebatur?
Narcissus
Mater lamentabatur absentiam meam, et muliebriter, id est, ineptissime blandiebatur, commemorans quantis me cum doloribus peperisset, quam studiose mammam dedisset, quam crebro osculata esset pulcherrimum infantem, quanta me denique cura eduxisset, et quam ardenter me ab ineunte pueritia velut corculum suum dilexisset, qui ipsi fuissem ocellus aureus, hoedillus, agnellus, passerculus, et dulci melle dulcior. Tum adiiciebat, se somnum capere non posse, et vim lachrymarum profundere in dies singulos propter cruciamenta, quibus me inaudisset oportere afflictari in depositione ista. Haec omnia irrisores illi excogitaverant et scripserant. Toto tempore nihil fuit ipsi iucundius. Ut risu paene corruebant! Ut mihi epistolam obtrudebant! Ut pugnos impingebant! Ut magis magisque participiis me cumulabant! Quid quaeris? Propemodum totus effectus sum unum quoddam participium. Certe, plus satis illusum est mihi. Mori me malim, quam ut haec patiar denuo. Larvae, insaniae, et intemperiae misero sin me stimulabant. Si scissem haec futura, abiissem ubi sunt Academiae, in quibus nihil istorum fieri perhibent.
Gulielmus
Do sane, multis in Academiis non fiunt haec: tamen cur introducta sint, et iam inveteraverint, potest afferri ratio verisimilis. Non inficias ierim porro, quaedam omitti, alia modestius committi posse.
Narcissus
Si aliorum initiationi** interfuero, malo meo doctus sum, quo me pacto erga eos vicissim geram. Vale.
Gulielmus
Et tu bene vale Narcisse: atque audin'.
Narcissus
Quid est?
Gulielmus
Quae exprompsisti apud me, sile apud alios.
Narcissus
Memorem mones.
Notae
1 Ad ingenium cuiusque, naturam, voluntatem explorandam, ad fastum reprimendum, ingenerandamque modestiam his mos deponendi excogitatus primum videtur, quod etiam eius caerimoniae quaedam ritusque communes omnium Academiarum (in quibus scilicet tenetur) satis indicant, si eos intelligas. Initium forsitan coeperit ab Atheniensis Gymnasii consuetudine, ubi nouitii captiosis interrogationibus vexari, irrideri, miroque tumultu ac strepitu in balneum per forum deduci solebant. Qua de re multa D. Gregorius Nazianzenus in laudatione D. Basilii Magni, quem cum Byzantio veniret Athenas, propter opinionem probitatis et doctrinae, quam haberet iam tum apud omnes, hac lege solutum fuisse affirmat. Lege cap. 10. lib. 1. Academiarum Midendorpii. In re igitur ludicra mihi ludendum fuit, ex praecepto Isocrat. μηδὲ περὶ τὰ γελοῖα σπουδάζειν, μηδὲ περὶ σπουδαῖα γελοίοις χαίρειν Nec in ridiculis serio, neque in seriis ridicule agendum.
2 ERAT ECULEUS: Eculeus seu equuleus stipes erat, cui velut equo imponebantur, ac varie torquebantur, cruciabantur, et distendebantur: id e Prudentio apparet, cum enim in D. Romani martyrio scripsisset.
iusserat
Euiscerandum corpus eculeo eminus
Pendere, et uncis vinculisque crescere.
subiicit: lubet amoveri noxialem stipitem. Turneb. li. 4. cap. 3. ubi et ungulae, catasta, laminae, quid fuerint declarat. Aliud tamen genus tormenti fuisse equuleum tradit Brod. lib. 2. cap. 9.
3 NON MEREAM MIHI VEL TALENTUM: Nec talentum quidem, ne dum minus aliquod pretium, seu mercedem mihi velim persolvi, ut hodie in te non inciderim. Quod tibi occurri hodie, et abs te ista narratione tam recreatus sum, maius est mihi omni pretio.
4 QUAM CREBRO OSCULATA: Deosculandi generibus vide Donat. in Eunuch. et Torrent. in Aug. Sueton. cap. 49. Iam ut illa, amatio, infinitio, tactio, debitio, abitio, et similia, sic basiatio, osculatio, suaviatio leguntur.
5 OCELLUS AUREUS: Ocellos et oculos vocare consueverunt auctores optimi eas res, quae tantum eiusdem generis rebus, quantum in corpore humano caeteris partibus oculi antecellunt. Sic Catull. villulam suam peninsularum ocellum: sic Cic. ad Att. Cur ocellos Italiae villulas meas non video? Et in 3. denat Deo. Corinthum et Carthaginem oculos orae maritimae vocat. Victor. lib. 9. cap. 9.