Migne Patrologia Latina Tomus 89
PRAEFATIO BEDAE.
(0349A) Eo tempore Naitanus rex Pictorum (qui Septentrionales Britanniae plagas inhabitant) admonitus ecclesiasticarum frequenti meditatione Scripturarum, abrenuntiavit errori quo eatenus in observatione paschae cum sua gente tenebatur, et se suosque omnes ad catholicam observantiam dominicae resurrectionis tempus celebrandum perduxit. Quod ut facilius et majori auctoritate perficeret, quaesivit auxilium de gente Anglorum, quos jamdudum ad exemplum sanctae Romanae et apostolicae Ecclesiae suam religionem instituisse cognovit. Siquidem misit legatarios ad virum venerabilem Ceolfridum abbatem monasterii beatorum apostolorum Petri et Pauli, quod est ad ostium Wyri amnis, et juxta amnem Tinam, in loco (0349B)qui vocatur Ingrivum, cui ipse post Benedictum (de quo supra diximus) gloriosissime praefuit, postulans ut exhortatorias sibi litteras mitteret, quibus potentius confutare posset eos qui pascha non suo tempore observare praesumerent, simul et de tonsurae modo vel ratione qua clericos insigniri deceret. Excepto quod etiam ipse in his non parva ex parte esset imbutus. Et architectos sibi mitti petiit, qui juxta morem Romanorum ecclesiam de lapide ingente ipsius facerent, promittens hanc in honorem beati apostolorum principis dedicandam, se quoque ipsum cum suis omnibus morem sanctae Romanae et apostolicae Ecclesiae semper imitaturum, in quantum duntaxat tam longe a Romanorum loquela et natione segregati hunc ediscere possent. Cujus religiosis votis ac precibus (0349C)favens reverendissimus abbas Ceolfridus, misit architectos quos petebat, et litteras scriptas in hunc modum.
EPISTOLA CEOLFRIDI ABBATIS.
Domino excellentissimo et gloriosissimo regi Naitano Ceolfridus abbas in Domino salutem.
Catholicam sancti paschae observantiam, quam a nobis rex Deo devote religioso studio quaesisti, promptissime ac libentissime tuo desiderio, juxta quod ab apostolica sede didicimus, patefacere satagimus. Scimus namque coelitus sanctae Ecclesiae donatum, quoties ipsi rerum Domini discendae, docendae, custodiendae veritati operam impendunt. Nam et vere omnino dixit quidam saecularium scriptorum, quod felicissimo mundi statu ageretur, si vel reges philosopharentur, vel regnarent philosophi. Quod si de philosophia (0349D)hujus mundi, vere intelligere de statu hujus mundi, merito diligere potuit homo hunc mundum; (0350A)quanto magis civibus patriae coelestis in hoc mundo peregrinantibus optandum est, et totis animi viribus supplicandum, ut quo plus in mundo quique valent, eo amplius ejus qui super omnia est judicis mandatis auscultare contendant, atque ad haec observanda secum eos quoque qui sibi commissi sunt et exemplis simul et auctoritate instituant.
Tres sunt ergo regulae sacris inditae litteris, quibus paschae celebrandi tempus nobis praefinitum nulla prorsus humana licet auctoritate mutari: e quibus duae in lege Moysi divinitus statutae, tertia in Evangelio per effectum dominicae passionis et resurrectionis adjuncta est. Praecepit enim lex ut pascha primo mense anni, et tertia ejusdem mensis septimana, id est, a quinta decima die usque ad vigesimam primam (0350B)fieri deberet. Additumque est per institutionem apostolicam ex Evangelio, ut in ipsa tertia septimana diem dominicam exspectare, atque, in ea temporis paschalis initium tenere debeamus. Quam videlicet regulam triformem si quis rite custodierit, nunquam in adnotatione festi paschalis errabit. Verum si de his singulis en ucleatius ac latius audire desideras, scriptum est in Exodo, ubi liberandus de Aegypto populus Israel, primum pascha facere jubetur, quia dixerit Dominus ad Moysen et Aaron: Mensis iste, vobis principium mensium, primus erit in mensibus anni. Loquimini ad universum coetum filiorum Israel, et dicite eis: Decima die mensis hujus tollat unusquisque agnum per familias et domos suas (Exod. XII). Et paulo post: Et servabitis eum usque ad quartam decimam (0350C)diem mensis hujus. Immolabitque eum universa multitudo filiorum Israel ad vesperam (Ibid.). Quibus verbis manifestissime constat quod ita in observatione paschali mentio fit diei quartae decimae, ut non tamen ipsa die quarta decima pascha fieri praecipiatur, sed adveniente tandem vespera diei quartae decimae, id est, quinta decima luna, quae initium tertiae septimanae faciat, in coeli faciem prodeunte, agnus immolari jubeatur. Et quod ipsa sit nox quintae decimae lunae, in qua percussis Aegyptiis, Israel est a longa servitute redemptus: Septem, inquit, diebus azyma comedetis (Ibid.). Quibus iterum verbis tota tertia septimana ejusdem primi mensis decernitur solemnis esse debere. Sed ne putaremus easdem septem dies a decima quarta usque ad (0350D)vigesimam esse computandas, continuo subjecit: In die primo non erit fermentum in domibus vestris: (0351A)quicunque comederit fermentatum in domibus vestris, peribit anima illa de Israel, a die primo usque ad diem septimam (Exod. XII), etc., usque dum ait: In eadem enim ipsa die educam exercitum vestrum de terra Aegypti (Ibid.). Primum ergo diem azymorum appellat eum in quo exercitum eorum esset educturus de Aegypto. Constat autem quia non decima quarta die, in cujus vespera agnus est immolatus, et quae proprie pascha sive phase dicitur, sed decima quinta sunt educti ex Aegypto, sicut in libro Numerorum apertissime scribitur: Profecti igitur de Ramesse quinta decima die mensis primi, altera die fecerunt phase filii Israel in manu excelsa (Num. XXXIII). Septem ergo dies azymorum, in quarum prima eductus est populus Domini ex Aegypto, ab initio (ut diximus) tertiae septimanae, (0351B)hoc est, a quinta decima die mensis primi usque ad vigesimam primam ejusdem mensis diem completam computari oportet. Porro dies quartus decimus extra hunc numerum separatum, sub paschae titulo praenotatur, sicut Exodi sequentia patenter edocent. Ubi cum dictum esset: In eadem enim ipsa die educam exercitum vestrum de terra Aegypti, protinus additum est: Et custodietis diem istum in generationes vestras ritu perpetuo. Primo mense quarta decima die mensis comedetis azyma usque ad diem vigesimam primam ejusdem mensis ad vesperam. Septem diebus fermentatum non invenietur in domibus vestris (Exod. XII). Quis enim non videat a quarta decima usque ad vigesimam primam non septem solummodo, sed octo potius esse dies, si et ipsa quarta decima annumeretur? (0351C)Sin autem (ut diligentius explorata Scripturae veritas docet) a vespera diei quartae decimae usque ad vesperam vigesimam primae computaverimus, videbimus profecto quod ita dies quartam decimam vesperam suam festi paschalis initium porrigat, ut non amplius tota sacra solemnitas quam septem tantummodo noctes cum totidem diebus comprehendat. Unde vera esse probatur nostra definitio, qua tempus paschale primo mense anni et tertia ejus hebdomada celebrandum esse diximus. Veraciter enim tertia agitur hebdomada, quod a vespera decimae quartae diei incipit, et in vespera vigesimae primae completur.
Postquam vero pascha nostrum immolatus est Christus, diemque nobis dominicam, quae apud antiquos (0351D)una vel prima Sabbati sive Sabbatorum vocatur, gaudio suae resurrectionis fecit esse solemnem, ita hanc nunc apostolica traditio festis paschalibus inseruit, ut nihil omnino tempore paschae legalis praeoccupandum, nihil minuendum esse decerneret, quin potius statuit ut exspectaretur juxta praeceptum legis idem primus anni mensis, exspectaretur quarta decima dies illius, exspectaretur vespera ejusdem. Et cum haec dies in Sabbatum forte incideret, tolleret unusquisque agnum per familias et domos suas, et immolarent eum ad vesperam (Ibid.), id est, praepararent omnes Ecclesiae per orbem, quae unam catholicam faciunt, panem et vinum in mysterium carnis et sanguinis agni immaculati, qui abstulit peccata mundi, et, praecedente congrua lectionum, orationum (0352A)et caeremoniarum paschalium solemnitate, offerrent haec Domino in spem futurae suae redemptionis. Ipsa est enim eadem nox in qua de Aegypto per sanguinem agni Israelitica plebs erepta est, ipsa est in qua per resurrectionem Christi liberatus est a morte aeterna omnis Dei populus. Mane autem illucescente die dominica, primam paschalis festi diem celebrarent. Ipsa est enim dies in qua resurrectionis suae gloriam Dominus multifario piae revelationis gaudio discipulis patefecit. Ipsa prima dies azymorum, de qua multum distincte in Levitico scriptum est: Mense primo, quarta decima die mensis hujus ad vesperam phase Domini est, et quinta decima die mensis hujus solemnitas azymorum Domini est. Septem diebus azyma comedetis, dies primus erit celeberrimus (0352B)sanctusque. Si ergo fieri posset ut semper in diem quintum decimum primi mensis, id est, in lunam quintam decimam, dominica dies incurreret, uno semper eodemque tempore cum antiquo Dei populo, tanquam sacramentorum genere discreto, sicut una eademque fide, pascha celebrare possemus. Quia vero dies septimanae non aequali cum luna tramite procurrit, decrevit apostolica traditio, quae per beatum Petrum Romae praedicata, per Marcum evangelistam et interpretem ipsius Alexandriae confirmata est, ut, adveniente primo mense, adveniente in eo vespera diei quartae decimae, exspectetur etiam dies dominica a quinta decima usque ad vicesimam primam diem ejusdem mensis. In quacunque enim harum inventa fuerit, merito in ea pascha celebrabitur, (0352C)quia nimirum haec ad numerum pertinet illarum septem dierum quibus azyma celebrari jubetur. Itaque fit ut nunquam pascha nostrum a septimana mensis primi tertia in utramvis partem declinet, sed vel totam eam, id est, omnes septem legalium azymorum dies, vel certe aliquos de illis teneat. Nam etsi saltem unum ex eis, hoc est ipsum septimum apprehenderit, quem tam excellenter Scriptura commendat: Dies autem, inquiens, septimus erit celebrior et sanctior, nullumque servile opus fiet in eo (Ibid.), nullus arguere nos poterit quod non recte dominicum paschae diem, quem de Evangelio suscepimus, in ipsa quam lex statuit tertia primi mensis hebdomada celebremus.
(0352D)Cujus observantiae catholica ratione patefacta, patet e contrario error irrationabilis eorum qui praefixos in lege terminos, nulla cogente necessitate, vel anticipare vel transcendere praesumunt. Namque sine ratione necessitatis alicujus anticipant illi tempus in lege praescriptum, qui Dominicum paschae diem a quarta decima mensis primi usque ad vicesimam putant lunam esse servandum. Cum enim a vespera diei tertiae decimae vigilias sanctae noctis celebrare incipiunt, claret quod illum in exordio sui paschae diem statuunt, cujus nullam omnino mentionem in decreto legis inveniunt. Et cum vicesima prima die mensis pascha dominicum celebrare refugiunt, patet profecto quod illam per omnia diem a sua solemnitate secernunt, quam lex majore prae (0353A)caeteris festivitate memorabilem saepenumero commendat. Sicque diem paschae ordine perverso, et aliquando in secunda hebdomada totam compleant, et nunquam in hebdomadae tertiae die septimo ponant.
Rursumque qui a sexta decima die mensis saepedicti usque ad vicesimam secundam pascha celebrandum magis autumant, non minore utique errore (tametsi altero latere) a recto veritatis tramite divertunt, et veluti naufragia Scyllae fugientes, in Charybdis voraginem submergendi decidunt. Nam cum a luna decima sexta primi mensis oriente, id est, a vespera diei quintae decimae pascha incipiendum doceant, nimirum constat quod quartam decimam diem mensis ejusdem, quam lex primitus est (0353B)praecipue commendata, a sua prorsus solemnitate secludunt, ita ut quintae decimae, in qua populus Dei ab Aegyptiaca servitute redemptus est, et in qua Dominus suo mundum sanguine a peccatorum tenebris liberavit, in qua etiam sepultus spem nobis post mortem beatae quietis tribuit, vix vesperam tangant. Idemque poenam erroris sui in semetipsos recipientes, cum in vicesima secunda die mensis paschae diem statuunt dominicum, legitimos utique terminos paschae aperta transgressione violant, ut pote qui ab illius diei vespera pascha incipiunt, in qua hoc lex consummari et perfici debere decrevit. Illam in pascha diem assignent primam, cujus in lege mentio nulla usquam reperitur, id est, quartae primam septimanae. Qui utrique non solum in definitione et computo (0353C)lunaris aetatis, sed et in mensis primi nonnunquam inventione falluntur. Quae disputatio major est quam epistola hac vel valeat comprehendi, vel debeat.
Tantum hoc dicam, quod per aequinoctium vernale semper inenarrabiliter posset inveniri qui mensis juxta computum lunae primus anni, qui esse debeat ultimus. Aequinoctium autem juxta sententiam omnium Orientalium, et maxime Aegyptiorum, qui prae caeteris doctoribus calculandi palmam tenent, duodecimo Kalendarum Aprilium die provenire consuevit, et etiam ipsi horologica inspectione probavimus. Quaecunque ergo luna ante aequinoctium plena est, quarta decima videlicet vel quinta decima existens, haec ad praecedentis anni novissimum pertinet mensem, ideoque paschae celebrando habilis (0353D)non est. Quae vero post aequinoctium, vel in ipso aequinoctio suum plenilunium habet, in hac absque ulla dubietate, quia primi mensis est, et antiquos pascha celebrare solitos, et nos, ubi Dominica dies advenerit, celebrare debere noscendum est. Quod ita fieri oportere illa nimirum ratio cogit, quia in Genesi scriptum est quod Deus fecit duo magna luminaria; luminare majus ut praeesset diei, et luminare minus ut praeesset nocti (Genes. I). Vel, sicut alia dicit editio, luminare majus in inchoationem diei; et luminare minus in inchoationem noctis. Sicut ergo prius sol a medio praecedens Orientis aequinoctium vernale suo praefixit exortu, deinde luna sola ad vesperam occidente, et ipsa plena a medio secuta est (0354A)Orientis, ita omnibus annis idem primus lunae mensis eodem necesse est ordine reservari, ut non ante aequinoctium, sed vel ipso aequinoctii die (sicut in principio factum est) vel eo transcenso plenilunium habere debeat. At si uno saltem die plenilunium tempus aequinoctii praecesserit, non hanc primo mense anni incipientis, sed ultimo potius praeteriti, lunam esse ascribendam, et ideo festis paschalibus inhabilem, memorata ratio probat.
Quod si mysticam quoque vos in his rationem audire delectat, primo mense anni, qui etiam mensis novorum dictus est, pascha facere jubemur, quia, renovato ad amorem coelestium spiritu mentis nostrae, sacramenta dominicae resurrectionis et ereptionis nostrae celebrare debemus. Tertia ejusdem mensis (0354B)septimana facere praecipimur, quia ante legem et sub lege promissus, tertio tempore saeculi cum gratia venit ipse qui pascha nostrum immolaretur Christus, quia tertia post immolationem suae passionis die resurrectionis a mortuis, hanc Dominicam vocari, et in ea nos annuatim paschalia ejusdem resurrectionis voluit festa celebrare. Quia nos quoque ita solum veraciter ejus solemnia celebramus, si per fidem et charitatem pascha, id est, transitum de hoc mundo, ad Patrem cum illo facere curamus. Post aequinoctium veris plenilunium mensis praecipimur observare paschalis, ut videlicet primo sol longiorem nocte faciat diem, deinde luna plenum suae lucis orbem mundo praesentet, quia primo quidem sol justitiae, in cujus pennis est sanitas, id est, Dominus Jesus, (0354C)per resurrectionis suae triumphum cunctas mortis tenebras superavit, ac sic ascendens in coelos, misso desuper Spiritu, Ecclesiam suam, quae saepe lunae vocabulo designetur, internae gratiae luce replevit. Quem videlicet ordinem nostrae salutis propheta contemplatus aiebat: Elevatus est sol, et luna stetit in ordine suo (Mal. IV). Qui ergo plenitudinem lunae paschalis ante aequinoctium provenire posse contenderit, talis in mysteriorum celebratione maximorum a sanctarum quidem Scripturarum doctrina discordat; concordat autem eis qui sine praeveniente gratia Christi se salvari posse confidunt. Qui, etsi vera lux tenebras mundi moriendo ac resurgendo nunquam vicisset, perfectam se habere posse justitiam dogmatizare praesumunt. Itaque per aequinoctialem (0354D)solis exortum post plenilunium primi mensis hunc ex ordine subsequens, id est, post completam diem ejusdem mensis quartam decimam, quae cuncta ex lege observanda accepimus, exspectamus adhuc, monente Evangelio, in ipsa hebdomada tertia tempus diei Dominicae, et sic demum votiva paschae nostri festa celebramus. Ut indicemus nos non cum antiquis excussum Aegyptiae servitutis jugum venerari, sed redemptionem totius mundi, quae in antiqui Dei populi liberatione praefigurata, in Christi autem resurrectione completa est, devota fide ac dilectione colere, ut de resurrectionis etiam nostrae, quam eadem die Dominica futuram credimus, spe nos certissima gaudere signemus.
(0355A)Hic autem, quem vobis sequendum monstramus, computus paschae decennovennali circulo continetur, qui dudum quidem, hoc est ipsis apostolorum temporibus, jam servari in Ecclesia coepit, maxime Romae et Aegypti, ut supra jam diximus. Sed per industriam Eusebii, qui a beato martyre Pamphilo cognomen habet, distinctius in ordinem compositus est, ut quod eatenus per Alexandriae pontificem singulis annis per omnes Ecclesias mandari consueverat, jam deinde congesta in ordinem serie lunae quartae decimae, facillime posset ab omnibus sciri. Cujus computum paschalis Theophilus Alexandriae praesul in centum annorum tempus Theodosio imperatori composuit. Item successor ejus Cyrillus seriem nonaginta et quinque annorum in quinque (0355B)decennorenalibus circulis comprehendit. Post quem Dionysius Exiguus totidem alios ex ordine pari schemate subnexuit, qui ad nostra usque tempora pertingebant. Quibus termino appropinquantibus tanta hodie calculatorum exuberat copia, ut etiam in nostris per Britanniam Ecclesiis plures sint qui, mandatis memoriae veteribus illis Aegyptiorum argumentis, facillime possint in quotlibet spatia temporum paschales protendere circulos, etiamsi ad quingentos usque et triginta duos voluerint annos. Quibus expletis, omnia quae ad solis et lunae, mensis et septimanae, consequentiam spectant, eodem quo prius ordine recurrunt. Ideo autem circulos eosdem temporum instantium vobis mittere supersedimus, quia de ratione tantum temporis paschalis (0355C)instrui quaerentes, ipsos vobis circulos paschae catholicos abundare probastis.
Verum his de pascha succincte, ut petistis, strictimque commemoratis, tonsuram quoque (de qua pariter vobis litteras fieri voluistis) hortor ut ecclesiasticam et Christianae fidei congruam habere curetis. Et quidem scimus quia neque apostoli omnes uno eodemque sunt modo attonsi, neque nunc Ecclesia catholica, sicut una fide, spe et charitate in Deum consentit, ita et jam una atque indissimili totum per orbem tonsurae sibi forma congruit. Denique ut superiora, id est, patriarcharum tempora respiciamus, Job, exemplar patientiae, ingruente tribulationum articulo, caput totondit; probavit utique quia tempore felicitatis capillos nutrire consueverat. At Joseph et (0355D)ipse castitatis, humilitatis, pietatis, caeterarumque virtutum, exsecutor ac doctor eximius, cum esset servitio absolvendus, attonsus esse legitur; patet profecto quia tempore servitutis intonsis in carcere crinibus manere solebat. Ecce uterque vir Dei diversum ab altero vultus habitum foris praemonstrabat, quorum tamen intus conscientia in parili virtutum sibi gratia concordabat. Verum si profiteri nobis liberum est, quia tonsurae discrimen non noceat quibus pura in Deum fides et charitas in proximum sincera est, maxime cum nunquam patribus catholicis sicut de paschae vel fidei diversitate conflictus, ita etiam de tonsurae differentia legatur aliqua fuisse controversia. inter omnes tamen quas in Ecclesia (0356A)vel in universo hominum genere reperimus tonsuras, nullam magis sequendam nobis amplectendamque jure dixerim ea quam in capite suo gestabat ille cui se confitenti Dominus ait: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam, et tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XXVI). Nullam vero magis abominandam detestandamque merito cunctis fidelibus crediderim ea quam habebat ille cui gratiam sancti Spiritus comparare volenti dicit idem Petrus: Pecunia tua tecum sit in perditionem, quoniam donum Dei existimasti pecunia possideri. Non enim est tibi pars neque sors in sermone hoc (Act. VIII). Neque vero ob id tantum in coronam attondimur, quia Petrus ita attonsus est, sed quia Petrus in memoriam (0356B)dominicae passionis ita attonsus est, idcirco et nos, qui per eamdem passionem salvari desideramus, ipsius passionis signum cum illo in vertice, summa videlicet corporis nostri parte, gestamus. Sicut enim omnis Ecclesia, quae per mortem sui vivificatoris Ecclesia facta est, signum sanctae crucis ejus in fronte portare consuevit, ut crebro vexilli hujus munimine a malignorum spirituum defendatur incursibus, crebra hujus admonitione doceatur, se quoque carnem suam cum vitiis et concupiscentiis crucifigere debere; ita etiam oportet eos qui vel monachi votum, vel gradum clericatus habentes arctioribus se necesse habent pro Domino continentiae frenis astringere.
Formam quoque coronae, quam ipse in passione (0356C)sua spineam portavit in capite, ut spinas ac tribulos peccatorum nostrorum portaret, id est, exportaret et auferret a nobis, suo quemque in capite per tonsuram praeferre, ut se etiam irrisiones et opprobria pro illo libenter ac prompto animo sufferre ipso etiam frontispicio doceant, ut coronam vitae aeternae, quam repromisit Deus diligentibus se, semper exspectare, proque hujus perceptione et adversa se mundi et prospera contemnere designent. Caeterum tonsuram eam quam magnum ferunt habuisse Simonem, quis rogo fidelium non statim cum ipsa magia primo detestetur et merito exsufflet? Quae aspectu in frontis quidem superficie coronae videtur speciem praeferre, sed ubi ad cervicem considerando perveneris, decurtatam eam quam te videre putabas invenies (0356D)coronam. Ut merito talem simoniacis et non Christianis habitum convenire cognoscas, qui in praesenti quidem vita a deceptis hominibus putabantur digni perpetuae gloriae coronae, sed in ea quae hanc sequitur vitam, non solum omni spe coronae privati, sed aeterna insuper sunt poena damnati. Neque vero me haec ita prosecutum aestimes, quasi eos qui hanc tonsuram habent condemnandos judicem, si fide et operibus unitati catholicae faverint, imo confidenter profiteor plurimos ex eis sanctos ac Deo dignos exstitisse. Ex quibus est Adamnanus abbas et sacerdos Columbiensium egregius; qui cum, legatus suae gentis ad Alfridum regem missus, nostrum quoque monasterium videre voluisset, miramque (0357A)in moribus ac verbis prudentiam, humilitatem, religionem, ostenderet, dixi illi inter alia colloquens: Obsecro, sancte frater, qui ad coronam te vitae quae terminum nesciat tendere credis, quid contrario tuae fidei habitu terminatam in capite coronae imaginem portas? Et si consortium beati Petri quaeris, cur ejus quem ille anathematizavit tonsurae imaginem imitaris, et non potius ejus cum quo in aeternum beatus vivere cupis, etiam nunc habitum te, quantum potes, diligere monstras? Respondit ille: Scias pro certo, frater mi dilecte, quia etsi Simonis tonsuram ex consuetudine patriae habeam, simoniacam tamen perfidiam tota mente detestor ac respuo, beatissimi autem apostolorum principis, quantum mea parvitas sufficit, vestigia sequi desidero. At (0357B)ego: Credo, inquam, vere quod ita sit, sed tamen indicio sit quod ea quae apostoli sunt Petri in abdito cordis amplectimini, si quae ejus esse nostis etiam in facie tenetis. Namque prudentiam tuam facillime dijudicare reor quod aptius multo sit ejus quem toto corde abominaris, hujusque horrendam faciem videre refugis, habitum vultus a tuo vultu Deo jam dicato separare, et e contra ejus, quem apud Deum patrem habere patronum quaeris, sicut facta vel monita cupis sequi, sic etiam morem habitus te imitari condeceat. Haec tunc Adamnano dixi: qui quidem quantum conspectis Ecclesiarum nostrarum statutis profecisset probavit, cum reversus ad Scotiam multas postea gentis ejusdem turbas ad catholicam temporis paschalis observantiam sua praedicatione correxit, (0357C)tametsi eos qui in Ilii insula morabantur monachos, quibusque speciali rectoris jure praeerat, necdum ad viam statuti melioris reducere valebat. Tonsuram quoque, si tantum sibi auctoritatis subesset, emendare meminisset.
Sed et nunc tuam prudentiam, rex, admoneo, ut ea quae unitati catholicae et apostolicae Ecclesiae concinunt, (0358A)una cum gente, cui te Rex regum et Dominus dominorum praefecit, in omnibus servare contendas. Sic enim fit ut post acceptam temporalis regni potentiam ipse beatissimus apostolorum princeps coelestis quoque regni tibi tuisque cum caeteris electis libens pandat introitum. Gratia te regis aeterni longiori tempore regnantem ad nostram omnium pacem custodiat incolumem, dilectissime in Christo fili.
DECRETUM REGIS NAITANI Pro catholico Pasche, et Romana tonsura. Haec epistola cum presente rege Naitano multisque viris doctioribus esset lecta, ac diligenter ab his qui intelligere poterant in linguam ejus propriam interpretata, multum de ejus exhortatione gavisus (0358B)esse perhibetur, ita ut surgens de medio optimatum suorum consessu genua flecteret in terram, Deo gratias agens, quod tale munusculum de terra Anglorum mereretur accipere. Et quidem et antea novi, inquit, quia haec erat vera paschae celebratio, sed intantum modo rationem hujus temporis observandam cognosco, ut parum mihi omnino videar de his antea intellexisse. Unde palam profiteor, vobisque qui assidetis praesidentibus protestor, quia hoc observare tempus paschae cum universa mea gente perpetuo volo, et hanc accipere debere tonsuram, quam plenam esse rationis audivimus, omnes qui in regno meo sunt clericos decerno. Nec mora, quae dixerat regia auctoritate perfecit. Statim namque jussu publico mittebantur ad transcribendum, discendum, (0358C)observandum per universas Pictorum provincias circuli paschae decennovales, oblitteratis per omnia erroneis octoginta et quatuor annorum circulis. Attondebantur omnes in coronam ministri altaris ac monachi, et quasi novo se discipulatui beatissimi apostolorum principis Petri subditam, ejusque tutandam patrocinio, gens correcta gaudebat.