Migne Patrologia Latina Tomus 137
Praefatio ad Fridericum III electorem Saxoniae
Praefatio ad Fridericum III electorem Saxoniae (Conradus Celtis), J. P. Migne 137.0970B
Praefatio ad Fridericum III electorem Saxoniae
137.0967A| Difficili et longa peregrinatione, non sine peculii mei et prosperae valetudinis jactura, princeps illustrissime, Germaniae nostrae fines et ejus interiora, quae tu germanusque tuus, Magdeburgensis archiepiscopus et Germaniae primas, longe lateque possidetis, perlustravi, eumque laborem et itinerum pericula libens semper et hilari animo subii, ut antiquos et nondum impressos inquirerem codices, et, si quos in Hercinia silva, Alpibus Obnobiisque montibus, et vastis Germaniae solitudinibus, paludibus etiam, in monasteriis et coenobiis Druidarum, locupletissime a nostris imperatoribus et ducibus fundatis, invenissem, nostrorum saeculorum felicitate, per impressoriam artem, a nostris hominibus inventam, in lucem proferrem. Ad quam rem multae sane et honestae causae me impulerant. 137.0967B| Nec vaniloquentia aliquorum maledicorum et detractorum meorum me ab incepto deterrere potuerat. Qui dum in alio viderint quod impar suis viribus, vel quod illi sua ignavia, et ob insitam ingenii et inertiae hebetudinem et tarditatem, attingere nequeunt, mox alienae virtuti, cui nihil invium et inaccessum est, obloquuntur et obstrepunt, sacrilegiique eos insimulant, qui vetustos codices, et quidquid litterarum sub Constantinis, Carolis et Arnulphis, Fridericis et Conradis, et Oddonibus, clarissimis et religiosissimis imperatoribus, in Germaniam illatum, aut apud nos natum conspexerint, Graecaque et Romana illa, prisco charactere conscripta, legere non potuerint. Quibus ego benigne admodum respondeo, pulcherrimum esse homini Germano et laudi toti Germanicae nationi, si 137.0967C| quis, amore litterarum et patriae, peregrinationes susceperit, et, quaecunque exemplaria vetera Graeca aut Latina, dono, commutatione, vel mutuo, aut numerata pecunia, conquirere possit, illaque impressioni mandare, et, dum illa impressa aut transcripta fuerint, cum usura, et, ut ita dicam, post liminio acceptis induciis, in loca sua et coenobia revertantur. Quocirca, dum vidissem multa praeclara et illustria exemplaria, tanquam egregia et opima quaedam de nobis spolia, ab Italis e Germania in Italiam delata ibique impressa, cogitabam ego, ad me, hominem in media Germania et Hercinia natum, et qui primus inter Germanos litterarum ornamenta et insignia, ac imperialem laurum a Caesare, tuo, Princeps illustrissime, Friderice, ductu et monitu accepissem, successionis et haereditatis 137.0967D| jure spectare debere, ut latentes in obscuro codices velut venator egregius elicerem, Germanisque meis, tanquam opipera quaedam, offerrem, quibus illi veterum 137.0968A| nostrorum patrum et progenitorum, circa litteras et religionem Christianam nostram, diligentiam et juges labores viderent et intelligerent, commiseratione quadam ductus, et priscorum Germanorum laboribus mirum in modum compatiens, ut, quae illi magnis impensis et vigiliis, dum ante annos septingentos Romanas litteras (prius enim Graecis usi fuimus) cum religione Christiana suscepimus, scripsissent, illa jam saeculorum nostrorum ignavia, incuria, et dum speciosa vitia sequimur, a coeli injuria, pulvere, pro litterarum studiis, situ et carie, et, ut cum gemitu dicam, a blaptis etiam, non satis tuta essent. Accessit mira mihi quaedam historiarum Germanicarum vicinarumque nobis nationum cupido, ut, si quos invenissem de regibus et imperatoribus nostris codices, aut illorum 137.0968B| clare gesta aut dicta ab externis vel nostratiis litteris mandata, illos in lucem ederem, aut ad illustratam nostram Germaniam, quae in manibus est, insererem, aut argumenta scribendi acciperem. Cum itaque nuper ejus gratia peregre profectus fuissem, forteque in coenobium ordinis sancti Benedicti concessissem, reperi vetustissimum, littera ferme Gothica et mulieris manu conscriptum codicem, sub titulo et inscriptione virginis et monialis Germanae, gente Saxonica, quo continebantur ea quae in fronte et indice hujus voluminis continentur. Incredibile dictu, quanto stupore et gaudio correptus fuerim, dum mulierem Germanam post sexcentos annos (tot enim ab Oddone primo in nostram usque aetatem fluxere) Latina oratione et versu loquentem legissem. Mirabar in ea vehementer tria, quae admodum 137.0968C| paucis concessa sunt, ut Joannes Dalburgius, Vormatiensis antistes, omnium decus nostrum, et litterarum et praesulum singulare ornamentum, in disticho suo meminit, quod talia puellari aetate scripserit et feminea, in media barbarie et patria horrida genita. Mirabar insuper antiquas verborum et nominum inflexiones et structuras, ut sois pro sibi, tis pro tibi, mis pro mihi, figuras etiam et dictionum passiones, ut debrius pro ebrius, et id genus plura. Taceo liberales artes mathematicasque disciplinas, in quibus se illa doctam et admirabilem ostendit, ut de tonis et musica in Paphnutio, et de vi, et virtute, et naturis numerorum in fide. Quod si aliquibus orationis compositio in carmine et oratione ejus nasum contraxerit, dent, quaeso, veniam non sibi, sed illis suis temporibus, 137.0968D| quibus nulla alia eloquentia, propter barbarorum diluvium, parens litterarum Italia usa est. Testes Decretales et Clementinae omnes ejus temporis et saeculi 137.0969A| epistolae et rescripta, testis est codex, et qui Magni Gregorii Moralium libri, et aliorum illius saeculi scriptorum, in quibus longe alia quam in Digestis, divo Hieronymo et Augustino, elocutionis compositura est, ubi omnia ad arhythmum et concinnam medii et finis sonoritatem referuntur, quem Cicero colorem similiter cadentem et desinentem nominat. Proinde non me tantum hujus virginis nostrae litterae delectabant, quantum vel illae nostrae Cimbricae mulieris, vel Velada illa aut Aurinia a Romanis scriptoribus, qui singularem in bello virtutem et divinationem illis divinitus inspiratam commemorant. Longum esset, Princeps illustrissime, si Germanarum mulierum virtutes, ab humanis sublatarum, et adhuc viventium, recensere vellem. Nec ego tanti Sappho, Cleliam, vel Hieronymi 137.0969B| Eustochiam et Paulinam, aut apud Hebraeos, Ruth, Judith et Esther, quantum ego in musicis instrumentis omnibus doctissimam Annam Germanam, aut Agnullam Frisiam in carminibus Sapphicis, jure civili et divino, et philosophia admirabilem, aut illam nostram charitatem Vilibaldi Pyrkhamers, hospitis nostri sororem, in Romana lingua et scribendis epistolis facilem et extemporaneam. Nullus sexus et aetas, in omni terrarum loco, ad virtutem et eruditionem imbecillis et indocilis est, si quando ingenium industria, educatio et praeceptio illi adest. Cum itaque, Princeps illustrissime, longa mecum cogitatione volvissem, cuinam opus tantae mulieris dedicare deberem, occurristi tu mox in illis decretoriis et comitialibus Norinbergae diebus, cumque codicem istius nostrae poetae tibi obtulissem, 137.0969C| tu mox, ut imprimeretur, jussisti et curasti, data etiam a Caesareo senatu privilegio, ne quis haec et alia exemplaria impressa in decem annis, post me et sodales meos, in liberis et imperialibus urbibus imprimere auderet, sub certa et debita mulcta. Accipe igitur, Princeps illustrissime, litteraria illius mulieris, gente tua ortae, munera, quae tu, ut aeterniora sunt, majora aestimas, quam si tibi quid fluxum et caducum obtulissemus. Tantus enim amor tuus in aeternas et immortales, ut ita dixerim, litteras et religionem Christianam est, ut facile omnes alios Germaniae principes, multos etiam praesules, ad quos litterarum cura et patrocinium jure spectare deberet, excellas et superes. Sequeris tu recte et inhaeres vestigiis Oddonis 137.0969D| illius primi, cujus omne patrimonium et amplissimum imperium tu et germanus tuus, Ernestus, Magdeburgensis archiepiscopus, haereditario quodam jure, titulo, prope sanguinis propagatione et affinitate, possidetis. Accepisti eam a progenitoribus tuis et principe illustrissimo, Ernesto, institutionem, qui religione, pietate, justitia, et singulari clementia et liberalitate, super omnes sui saeculi principes pollebat et eminebat, felicissimus ille fecunditate illustrissimae conjugis, Bavarorum familia antiquissima et nobilissima ortae, cum qua, ante susceptam etiam religionem, Saxonibus conjugia et affinitates fuere. Multam ille et inclytam, ex ea sua nobilissima et religiosissima femina, genitor tuus suscepit prolem, de qua duo clarissimi adolescentes, sacris 137.0970A| initiati, a ditissimis potentissimisque in tota Germania Ecclesiis, Mogundina et Madburga, in pontifices postulati sunt, te tuoque germano, Joanne, ad patrias terras et rempublicam potentissimi ducatus relicto, in quo tu singulari prudentia, consilio, sapientia et modestia, et amore pacis et concordiae, qui in Germaniae principibus rarus affectus est, eluces et emicas, latrocinii, perjurii, saevissimus hostis et inimicus. Non facile dixerim quantas tu expensas pro principum nostrorum concordia, firmandaque Italiae, Galliae Germaniaeque vestrae pace et unione, feceris, quotque annos ejus rei gratia procul a patria apud Fridericum Caesarem, apud quem nunc imperium Romanum spirat, Maximilianum, invictissimum regem, absumpseris. Nulla tibi de patria terra et amplissimo ducatu 137.0970B| tuo cura, nulla de conjuge ducenda animi sollicitudo. Quidquid opum, virium animi et consilii, in te est, hoc totum reipublicae Christianae et imperio Romano, et pro ejus majestate conservanda impendis, donas, praebes et offers. Animi tui nobilissimi, et corporis tui egregii, illa divina quaedam ex natalibus et sigillatis, ut genethliaci dicunt, stellis dona sunt. Ex decore enim vultus tui, et oculorum tuorum modestia, et quadam singulari gratia, hominum in te favorem trahis et rapis. Admirabilis, inter has virtutes, laborum et vigiliarum patientia et tolerantia. Si quando a republica vacas, aut venationi, relaxandi animi gratia, intendis, mirum tuum in litteras studium est. Nunc poetas, nunc oratores et historiographos, jam medicos et theologos, nunc jurisperitos, audis, legis, 137.0970C| et te illis oblectaris, nunc in mathematicae disciplinis, numeris et mensuris, astrorumque observationibus et naturis et motibus, delectaris, musicam et picturam, et eas, quas Graeci et Latini in admiratione et maximo cultu habuere, earumque artium egregios magistros, tuis donis et muneribus donas et accumulas. Facis tu, ut Sigismundus quondam imperator fecerat, qui supra nobiles illos in sua curia honorabat et locabat, qui ingenii praestantia et singularibus artibus caeteros mortales anteirent. Interrogatus cur id faceret, nobilitatemque et illustri natos genere despiceret? respondisse fertur: Jure ego illos colo et caeteris mortalibus praefero, quos natura parens et Deus singulari donavit ingenio, subjiciens, illos solos naturam et Deum posse creare, in sua autem potestate situm 137.0970D| ut in singulas horas nobiles titulo et praediis faceret. Quapropter, Princeps illustrissime, ob eas egregias animi et corporis tui dotes, omnes qui ingenio aut aliqua singulari arte pollent, te colunt et observant, tibique et illustrissimae tuae familiae observantia et obsequio assurgunt. E quorum numero et ego me tibi tuisque illustrissimis germanis, archipraesuli, et Joanni, totum offero, dedo et commendo. Vale, Princeps illustrissime, nostramque nomini tuo dedicatam poetam Germanicam, si quando a republica vacaveris, lege et revolve. Vale iterum. Ex Norinberga Augusta praetoria, diversorio nostro litterario, aede Vilibaldi Pirckhamer, utriusque linguae et philosophiae studiosissimi.