Praeceptiones ecclesiasticae (Dagobertus)

DaIFr.PraEcc2 80 Dagobertus I Francorum Parisiis J. P. Migne 1850 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin I. Diploma Dagoberti I, quo abbatiam S. Mauricii, seu monasterium Thielogiense tradit Trevirensi S. Petri ecclesiae ( ann. 622). In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Amen. Dagobertus, divina ordinante clementia, Francorum rex. Prudenti consideratione agitur, ut dispositionum, vel commutationum sanctarum memoriae litterarum constitutio tradatur, quoniam per repraesentationem scripti oblivionis nebula tollitur, et mala machinantium pravitas destruitur. Quapropter comperiat omnis sanctae Dei Ecclesiae fidelium, praesentium scilicet et futurorum, solertia, quoniam vir apostolicus Pater noster, dominus Modoaldus, archiepiscopus Trevirensis, adiit culmen serenitatis nostrae, supplicans ut quandam abbatiam sancti Mauritii martyris, quae vocatur monasterium Thielogiense, a nobis constructam, ac juxta fluvium Sarrae, in ducatu Austriae Mosellanicae nuncupato constitutam, ad ecclesiam sancti Petri principis apostolorum, quae constructa constat in civitate Treverensi, ubi principalis episcopatus sui sedes esse dignoscitur, ad honorem Dei sanctorumque ejus ibidem quiescentium traderemus; statimque nos congruae ejus suasioni volentes ob reverentiam sui gratanter satisfacere, decrevimus ita fieri. Dedimus quoque eandem abbatiam cum universa integritate sua, ad praefatae sedis ecclesiam, in beatae memoriae Chilperici regis, avi nostri, nec non Clotarii genitoris nostri, paternorumque nostrorum, videlicet Chilperici et Clotarii, Christianissimorum regum, animaeque nostrae perpetuam commemorationem, cum ecclesiis, vineis, campis, hominibus, viis, quaesitis et inquirendis, mobilibus et immobilibus, et cum universis appenditiis et adjacentiis suis. Et praefatis ecclesiis, et Patri fratrum praedictae cellae sancti Mauritii super Sarrae flumen constructae, protectorem, rectorem et advocatum, illustrem dominum dominum Clodulphum, Austriae Mosellanicae ducem, Arnulphi ducis filium, sanguine regio natum, constituimus. Haec itaque universa per hoc praesens nostrae auctoritatis praeceptum, ad saepe memoratam sedem aeternaliter pertinenia donamus, tradimus, ea scilicet ratione, ut praefatus episcopus successoresque illius, similem perpetuis temporibus ex praelibata abbatia habeant potestatem, veluti de caeteris ejusdem episcopatus causis, juxta utilitatem ipsius ecclesiae cuncta, prout illis placuerit, secure disponere, quatenus rectores ejusdem sedis, cum omni clero eorum regimini subacto, tam pro nobis quam pro antedictis praedecessoribus nostris, et protectore constituto, Dei misericordiam semper exorare delectet. Haec donationis nostrae auctoritas, nullo unquam successore nostro irrumpente, solidissimam in Dei nomine per omnia mundi volventis saecula obtineat stabilitatem; quam munimine nostro roboratam, manu nostra, cum duce Clodulpho, subtus eam firmavimus, quod et fecit Cunibertus, archiepiscopus Coloniensis, annulorum nostrorum impressionibus jussimus sigillari. Datum Kal. Maii, anno dominicae Incarnationis DCXXII. Actum Metis, in palatio regali, in Dei nomine faeliciter.

Dagobertus, Francorum rex. Cunibertus, archiepiscopus Coloniensis. Clodulphus, Austriae Mosellanicae dux.

II. Diploma Dagoberti I, quo res ecclesiae B. Petri Trevirensis confirmat; cellam S. Hilarii, seu S. Maximini jubet in hujus ecclesiae jure permanere; et utrique advocatum dat Arnulphum, Austriae Mosellanicae ducem ( ann. 623). [In nomine Domini, amen.] Dagobertus, rex Francorum, illustribus [duci Austriae Mosellanicae Arnulpho, ac caeteris] ducibus, comitibus, domesticis, vel omnibus agentibus tam ultra quam citra Rhenum, Ligerim, Mosellam, tam absentibus quam praesentibus. Illud ad augmentum vel stabilitatem regni nostri sine dubio in Dei nostri nomine credimus permanere, si sacerdotum petitionibus, vel ecclesiarum rectis postulationibus, id quod nostris auribus patefecerunt, perducamus ad effectum. Ideoque, vir apostolicus Pater noster Modoaldus, archiepiscopus Trevirensis, praeceptum praedecessorum nostrorum, anteriorum regum, parentum nostrorum, Sigiberti, Theodeberti, Theodorici, imo bonae memoriae ac recordationis Lotarii, gloriosi regis, genitoris nostri, eorum manibus roboratum, obtulit obtutibus nostris, in quo erat insertum, quod non solum idem genitor noster, verum etiam praefati reges praedecessores ejus, videlicet Francorum reges, quascunque res boni ac sancti viri, pro divinae contemplationis intuitu, ad partem sancti Petri Trevirensis ecclesiae delegaverunt, suorumque auctoritatibus sigillorum confirmaverunt, quatenus eorum regnum superno auxilio tueretur, et postmodum in aethereo regno, cum Christo, fine beato gauderent. Pro rei firmitate idem praefatus praesul Modoaldus deprecatus fuit sublimitatem nostram, ut, paternum ac praedecessorum morem sequentes, hujuscemodi auctoritatis praeceptum, ob amorem Dei et reverentiam sancti Petri, de eisdem rebus fieri juberemus. Cujus petitioni libenter assensum praebuimus, et hoc nostrae auctoritatis praeceptum erga ipsam ecclesiam, pro divini cultus amore et animae nostrae remedio, fieri decrevimus. Per quod praecipimus ac jubemus omneis res, vel facultates ad ecclesiam sancti Petri Trevericae urbis pertinentes, scilicet cellam sancti Hylarii, quae modo appellatur cella sancti Maximini, quae est in praedio sancti Petri constructa, castella, vicos, villas, vineas, sylvas, homines, vel quicquid, largiente clementia divina, deinceps ad eam augmentandam ecclesiam, circa Rhenum, Ligerim, [vel Mosellae] fluvium in regno nostro insistentia, omnia super jure et potestate sancti Petri Treverensis ecclesiae, ejusque pontificis perpetualiter mancipatura permanere. [Pro qua re melius observanda, ac ut praefatarum ecclesiarum res prospere serventur, videlicet beati Petri ac beati Maximini, ne deinceps a grassatoribus quidquam molestiae inferatur, praefatae ecclesiae beati Petri Trevericae urbis, et fratribus antedictae cellae beati Hylarii, quae modo appellatur cella sancti Maximini, quae est in praedio sancti Petri constructa, protectorem, rectorem et advocatum damus illustrem dominum, dominum Arnulphum, sanguine regio natum, parentem nostrum ac instructorem, Austriae Mosellanicae ducem, cui haec omnia fideliter observare praecipimus.] Propterea pari modo statuimus ut nullus ex [ducibus], publicis judicibus, vel aliquis ex judiciaria potestate, in monasterio, circa ecclesias, cellas, vicos, agros, homines, vel loca alia, impedimenta ponat, sed liceat memorato praesuli suisque successoribus omnia praefata in integrum perpetuo tempore, pro remedio animae nostrae seu parentum nostrorum, sicut in praecepto genitoris nostri piissimi continetur, quieto ordine possidere et nostro fideliter parere imperio [ac nostri domini Arnulphi]. Sed ut hoc nostrae auctoritatis praeceptum pleniorem in Dei nomine obtineat vigorem, et a fidelibus sanctae Dei Ecclesiae matris, videlicet praesentibus et futuris temporibus, verius credatur, et diligentius a successoribus nostris conservetur, illud propria manu, [cum principibus nostris,] subterfirmavimus, [et annulorum nostrorum impressionibus] signari jussimus. [Data IV Kal. Augusti, anno ab incarnato Domino DCXXIII.]

Dagobertus, rex Francorum. Cunibertus, archiepiscopus Coloniensis. Atto, episcopus Metensis. Principius, episcopus Spirensis. [Arnulphus, dux Austriae Mosellanicae.] Pipinus, majordomus, [dux Hasbaniae].

III. Diploma Dagoberti I, quo res ecclesiae B. Petri Trevirensis confirmat; cellam B. Eucharii, seu S. Mathiae jubet in hujus ecclesiae jure permanere, et utrique advocatum dat Arnulfum, Austriae Mosellanicae ducem ( ann. 623). In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen. Dagobertus, divina favente et ordinante providentia, rex Francorum. Expedit cuilibet auctoritati personae, tum maxime primatibus, regiis, humilibus ac moderatis, sub religione degentium precibus obtemperare, et eorum quietem et pacem pro facultate fovere, et post munire. Igitur noverit omnium fidelium nostrorum tam praesentium quam futurorum sagacitas, quod vir venerabilis et apostolicus Pater noster dominus Modoaldus, sanctae Trevirens. Ecclesiae archiepiscopus, nostris obtulit obtutibus praeceptum anteriorum regum Francorum, in quo erat insertum, quod praedecessores, reges videlicet Francorum, omnes res quascunque boni et sancti viri, pro divinae contemplationis intuitu, ad partem sancti Petri Treverensis ecclesiae delegaverunt, suorum decretorum auctoritatibus confirmaverunt, et duces probos in protectores et advocatos dederunt, quatenus eorum regnum superno auxilio tueretur, et postmodum, cum Christo rege regum, regnarent in coelis. Pro rei veritate et firmitate praefatus praesul Modoaldus postulavit celsitudinem nostram, ut, paternum ac praedecessorum regum mores sequentes, hujuscemodi auctoritatis praeceptum, ob amorem Dei et reverentiam sancti Petri, de eisdem rebus fieri juberemus, ac eis protectorem, seu advocatum, daremus. Cui petitioni libenter consensum praebuimus, et hoc nostrae auctoritatis et protectionis praeceptum erga ipsam ecclesiam, pro divini cultus amore et animae nostrae remedio fieri decrevimus. Per quod praecipimus atque jubemus omnes facultates vel res ad ecclesiam sancti Petri Trevericae urbis pertinentes, scilicet, cellam sancti Eucharii, quae modo appellatur cella sancti Mathiae apostoli, quae est in territorio sancti Petri, principis apostolorum, constructa, castella, vicos, villas, vineas, sylvas, homines, vel quaeque, largiente clementia divina deinceps ad augmentandam eandem ecclesiam, circa Rhenum, Ligerim, vel Mosellam fluvios in regno nostro insistentia, omnia super jure et potestate sancti Petri Treverensis ecclesiae, ejusque pontificis, perpetualiter mancipatura permanere. Pro qua re melius observanda, ac ut praefatarum ecclesiarum res prospere serventur, videlicet ne beati Petri et beati Eucharii ecclesiis deinceps a grassatoribus quidquam molestiae inferatur, praefatae ecclesiae beati Petri Trevericae urbis, et fratribus antedictae cellae beati Eucharii, quae modo appellatur cella sancti Mathiae apostoli, quae est in praedio sancti Petri constructa, protectorem, rectorem et advocatum damus illustrem dominum dominum Arnulphum, sanguine regio natum, ac instructorem nostrum, Austriae Mosellanicae ducem, cui haec omnia fideliter observare praecipimus. Praeterea pari modo statuimus ut nullus ex ducibus, publicis judicibus, vel aliquis ex judiciaria potestate, in monasterio, circa ecclesias, cellas, vicos, agros, homines, vel loca alia, impedimenta ponat, sed liceat memorato praesuli suisque successoribus, omnia praefata in integrum, tempore perpetuo, pro remedio animae nostrae, seu parentum nostrorum, sicut in praecepto piissimorum antecessorum nostrorum continetur, quieto ordine possidere, et nostro fideliter parere imperio ac domini Arnulphi. Sed, ut hoc itaque nostrae auctoritatis praeceptum pleniorem in Dei nomine obtineat vigorem, et a fidelibus sanctae Dei Ecclesiae, nostris videlicet praesentibus et futuris temporibus verius credatur, et diligentius a successoribus nostris observetur, illud propria manu, cum principibus nostris, subterfirmavimus, et annulorum nostrorum impressionibus signari jussimus. Data III idus Novembris, anno ab incarnato Domino DCXXIII.

Dagobertus, rex Francorum. Cunibertus, archiepiscopus Coloniensis. Atto, episcopus Metensis. Pipinus, episcopus Spirensis. Arnulphus, dux Austriae Mosellanicae. Pipinus, dux Hasbaniae, majordomus.

IV. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo basilicae Wormatiensi tradit res juris sui in pago Laudenburgensi; et ejusdem possessiones confirmat, cum immunitatibus (ann. 627). Dagobertus ( Dagebertus ), rex Francorum. Cunctos nosse volumus, qualiter nos de remedio animae nostrae et de futura retributione cogitantes, omnino proposuimus in animo ( signo ) nostro, ecclesias Dei de allodiis nostris cohaeredes facere, et loca sanctorum augmentare. De hoc tulimus bonum consilium procerum nostrorum, Pippini, qui est majordomus, Arnolfi, Metensis episcopi, Huniberti, Coloniensis archiepiscopi ( episcopi ), et inde misericordiam Domini consequi, et ejus sanctorum suffragia promereri confidimus. Ideo omnes Dei fideles et nostri, praesentes et futuri, recognoscite ( cognoscite ) qualiter omnes ( omnis ) res juris nostri in pago Laudemburgensi ( Lobedungowe ), et quidquid ad nostram urbem ambulare visum est, et omne quod ad fiscum nostrum hactenus pertinebat, excepto stipe et comitatu, ex eo nihil ( nichil ex eo ) dimittentes, tradimus totum ex integro, magnum et parvum, ad basilicam sancti Petri (add. et Pauli ) apostoli, (add. vel caeterorum dominorum ) quae est in Wormacia civitate constructa, cui praeest dominus ( domnus ) vir apostolicus Amandus. Hoc est quod tradimus: civitatem nostram Laudemburg ( Lobedunburg, palatium nostrum (omitt. nostrum ), aedificia, mancipia, vineas, terras cultas et incultas, agros, prata, campos, omne ( omnem ) sylvaticum in sylvis Otenwalt, cum omni utensilitate in omni pago Laudemburgensi ( Lobedungowe ), et undique in intraha ( Jutraha ) in pascuis, materiamina, aquas aquarumve decursus, piscationibus, quaesitis et inquirendis, omne ( omnem ) theloneum, mercatum, et quidquid dici aut nominari potest, sicut prius ad nostrum usum ambulare videbatur, sic inantea ad praescriptam basilicam, pro aeternae mercedis augmento possidendum donavimus, et sub integra communitate ( immunitate ) omnia ad eandem basilicam pertinentia praeceptione nostra a novo confirmamus, sicuti ( sicut ) priori anno communitatis ( immunitatis ) tuitionem dedimus omnes ( et omnes ) villas, facultates seu abbatias, et quidquid ad ipsam civitatem Wormatiam aspicere videtur, ut nullus judex publicus, nec ( nec ad ) causas audiendo, nec freda exigendo, nec homines ipsius ecclesiae, tam ingenuos quam et servientes distringendo, nullum impedimentum audeat ( audeant ) facere, nisi pro parte ( ad partem ) ipsius ecclesiae, vel ipse pontifex Amandus aut successores hoc habent ( habentur ) concessum atque indultum, quieto ordine possidere atque dominari ( dominare ), quod partibus fisci nostri fuit consuetudo reddendi. Et, ut haec authoritas firmior sit, manu nostra subscriptionibus subditis illam decrevimus roborare. Dagobertus ( Dagebertus ), rex Francorum. Godefridus ( Odefridus ) recognovit. Datum (omitt. Datum ) sub die ij ( XI ) Kalend. Octobris, anno regni nostri VI. Actum Moguntiae palatio nostro, feliciter satis.

V. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo confirmat partitionem bonorum inter Ursinum et germanum ejus Beppolenum ( ann. 628). Dagobercthus rex Franc. vir inluster.

Quotienscumque petitionebus fedilium personarum, in quo nostris fuerint patefacti, eas per singola libenter volumus obaudire, et effectui in Dei nomine mancipari. Adque ideo, vir inluster et fedelis, Deo propicio, noster Ursinus clementiae regni nostri petiit, ut de id quod una cum germano suo Beppoleno in divisionis paginam, tam ex successione geneturi suo Chrodoleno, quam germano suo Chaimedes quondam, loca quorum vocabola sunt, Ferrarias, Leubaredo villare et Eudoncovilla, seu reliqua facultatem, vel villas illas quod in Roteneco de alode materna per pactionis titulum ad eodem nuscuntur pervenisse: hoc est, cum terris, aedificiis, mancipiis, viniis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursebus, movilebus et immovilebus, vel reliquis rebus seu adjacentiis ad . . , . [ trium aut quatuor litterarum spatium ] pertenentibus, ut dictum est, ad parte sua pervenisset, et hoc ad praesens ricto ordine essent domenati. Unde et pactione pleniore loca, vel de reliquas res, mano praefato germano suo Beppoleno subscripta, vel bonorum roboracion. . . . [ desunt circiter syllabae quatuor ] se pre manebus habere adfirmat, idemque et vindicionis, quod ab aliquibus homenebus in suprascripta loca porciones alequas visus est con. . . rasse [ Sic in tab. aeri incisa. Mabillonius legit comparasse] prae manebus, habere adfirmat: petiit predictus vir ut nostram ex hoc circa ipsum plinius deberit confirmari praeceptio. Cujus postolacione pro rei tucius firmitatem noluemus denegari, praecepientis enim ut quidquid ei constat aequo ordene. . . [ spatium unius litterae ] in dicta loca vel reliquas res ad parte sua per inspecta pactione econtra supradicto germano suo justi in divisione percipisse, et quod per ipsas vindicionis in praefata loca possedire dinuscetur, ut ad praesens ricto tramete possedire videtur, nostram in Dei nomen generaliter auctoretatem firmatur, et ipsi hoc teneat [ spatium quatuor syllabarum ] . . . ndat et suisque posteris perpetualiter ad possedendum relinquat. Et ut haec auctoretas perpetuis temporebus firma stabeletate debeat perdurare, manus nostre subscriptionebus subter eam decrevimus roborare.

Burgundofaro optol. Dagobercthus rex subs.

VI. Praeceptum Dagoberti I, regis Francorum, quo jubet ut Desiderius episcopatum Caturcensem suscipiat ( ann. 629). Dagobertus, rex Francorum, episcopis et ducibus cunctoque populo Galliarum finibus constituto. Condecet clementiae principatus nostri [ vox nostri deest apud Labb. ], sagaci indagatione prosequere et pervigili cura tractare, ut electio vel dispositio nostra, Dei in omnibus voluntati debeat concordare, et dum nobis regiones et regna in potestate ad regendum, largiente Domino, noscuntur esse conatae, illis committantur privilegia dignitatum, quos vita laudabilis et morum probitas vel generositatis nobilitas attollat. Et quoniam virum illustrem Desiderium, thesaurarium nostrum, cognovimus religionis observantiam ab ipso pueritiae suae tempore in omnibus custodire, et sub habitu saeculari Christi militem gerere, ac mores angelicos et sacerdotalem conversationem habere, ut non solum in contiguis, sed etiam in longinquis regionibus fama bonitatis ejus evulgata crebrescat, ideo credimus eum merito ad sacerdotium provehere, quem, sicut diximus, ornatis moribus, videmus jugiter ad coelestem patriam anhelare; et dum civium abbatumque Cadurcorum consensus hoc omnimodis exposcit ut eum episcopum habeant, et nostra devotio similiter consentit, absque dubio credimus nutu Dei id fieri, ut dum satis nobis est in palatio nostro necessarius, ipsi nobis quodammodo violentiam inferamus, et eum ab aeditibus propriis profectui publico [ Labb., ut eum ab aedibus nostris profectui vestro] procuremus. Sed dum nobis, sicut diximus, eum ab aeditibus nostris auferimus, quibus regiones et regna a Deo sunt commissa, quamvis nobis inferamus dispendium, tales debemus procurare pastores, qui secundum Deum et juxta apostolica dicta plebes sibi ac nobis [ Melius apud Labb., a nobis] commissas debeant regere, unde nobis merces amplior possit adcrescere. Quamobrem, juxta civium petitionem, nostram quoque concordantem in omnibus voluntatem, decernimus ac jubemus, ut, adjuvante Domino, adclamante laudem ipsius clero vel populo, vir illustris et verus Dei cultor Desiderius pontifex in urbe Cadurca debeat consecrari, et nostra civiumque voluntas, quod decrevit in omnibus in Dei nomine perficiatur, et pontificali benedictione sublimetur, dummodo, Christo propitio, vera hac religione profitemur, quod vita et conversatio ejus digna et probata ab universis habetur, in tantum ut pro nobis et pro universis ordinibus Ecclesiae debeat exorare, et acceptabiles Deo hostias studeat offerre, quia ex hoc vitam nobis longiori aevo, auctore Domino, credimus propagandam, si ille in sacerdotio elegitur et sublimatur, qui pro nobis vel pro vobis, sibique commissis, securus ante tribunal Christi preces offerat, et in futuro judicio, ut culpas excuset precator [ Labb., peccatorum] assistat. Qua de re, praesenti auctoritate decernimus ut saepedictus Desiderius episcopatum in Cadurca urbe praesentaliter suscipiat, et, Christo propitio, ejus temporibus teneat. Et ut haec deliberatio nostrae voluntatis firmior habeatur, manus nostrae subscriptione subter eam decrevimus roborare. Chrodobertus obtulit. Dagobertus rex subscripsit. Data sub die VI Idus Aprilis [ Labb. sub die Idus Aprilis], anno octavo Dagoberti regis.

VII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo Mercatum sancti Dionysii instituit ( ann. 629). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster, Leuthone, Vulfione, Raucone comitibus, et omnibus agentibus nostris, vicariis, centenariis et ceteris ministris reipublice nostre. Cognoscat solicitudo et prudentia vestra qualiter voluimus et constituimus in honore domni et gloriosi patroni nostri Dionysii, mercatum construendo ad missa ipsa quae evenit septimo Idus Octobris, semel in anno, de omnes negotiantes in regno nostro consistentes, vel de ultra mare venientes, in illa strada que vadit ad Parisius civitate, in loco qui dicitur Pasellus sancti Martini. Et sciatis nostri missi ex hoc mercato et omnes civitates in regno nostro, maxime ad Rothomo porto et Wicus porto qui veniunt de ultra mare, pro vina et melle, vel garantia emendum; et isto et altero anno, seu ante, sit ipse theloneus indultus usque ad tertium annum. Et inde in postea, de unaquaque quarrada de melle persolvant partibus sancti Dionysii solidos duos; et unaquaque quarrada de garantia similiter solidos duos; et illi Saxones et Vicarii, et Rothomenses, et ceteri pagenses de alias civitates, persolvant de illos navigios, de unaquaque quarrada, denarios duodecim, et vultaticos et passionaticos, per omnes successiones et generationes illorum, secundum antiquam consuetudinem. Jubemus etiam ut ipse mercadus per quatuor septimanas extendatur, ut illi negotiatores de Longobardia, sive Hyspanica, et de Provencia, ac de alias regiones, illuc advenire possent. Et volumus atque expresse precipimus ut nullus negociator in propago Parisiaco audeat negociare, nisi in illo mercado quem in honore sancti Dionysii constituimus vel ordinamus; et si quislibet hoc fecerit, bannum nostrum pro hoc persolvat, ad partem sancti Dionysii. Precipimus denique et expresse vobis mandamus, et omnes agentes seu juniores vel successores vestros presentes et venturos, ut nullo unquam impedimento pars sancti Dionysii de ipso mercado habeat ex parte nostra et vestra, neque intra ipsa civitate Parisius, neque ad foras in ipso pago de ipsos theloneos, vel navigios, portaticos, pontaticos, rivaticos, rotaticos, vultaticos, themonaticos, chespetaticos, pulveraticos, foraticos, mestaticos, laudaticos, saumaticos, salutaticos, omnia et ex omnibus, quicquid ad partem nostram vel fisco publico, de ipso mercado ex ipsa mercimonia exactare potuerit, pars sancti Dionysii vel sui agentes imperpetuo habeant per hanc nostram indulgentiam et auctoritatem. Et ut hec nostra preceptio ad ipso sancto loco nostris et futuris temporibus firmior habeatur, manus nostre subscriptionibus eam subter decrevimus roborare, et de anulo nostro sigillare jussimus. Dagobertus rex subscripsi. Dado obtulit. Datum sub die III Kal. Augusti, anno secundo regni Dagoberti, Compendio, feliciter in Dei nomine. Amen.

VIII. Diploma Dagoberti I, Francorum regis, quo jabet a Sigiberto, patruele suo, Othoni restitui arcem in Alpibus sitam , ( Ann. 630). Anno salutis sexcentesimo trigesimo, Lothario secundo Galliarum rege octavo, genitore nostro, defectionis imperii occidentalis centesimo quinquagesimo nono, Heraclo Orientali imperatore decimo nono, Honorioque Romano pontifice sexagesimo nono, die quarto mensis Maii. Nos Dagobertus magnus, Austrasie Burgudionumque rex, ex precibus matris nostrae Berentrudae, Francorum reginae, visis tamen prius tabulis antiquissimis a Romanis imperatoribus confectis, fidelitate semper conservata, nec non nobilissimi sanguinis patricii Fabia gente orti prospecta origine, restituimus, damus et confirmamus arcem in Alpibus Curiensibus Rhaetiae sitam in Praevalia, quae appellatur Castrum-Altum vici Praevani, cum omnibus censibus et juribus ad eam pertinentibus, etiam cum decimis a Julio monte usque Oscelam oppidum lacus Larii dictae Praevaliae, strenuo equestris ordinis Othoni a praepositis nostro militum profectori contra Ariovaldum, Longobardorum regem decimum sextum. Ita tibi, Sigeberto, dilecto patruele nostro, Alemaniae primo duci, jubemus, mandamus et sic volumus ut restituas supradictam arcem supranominato Othoni nostro a praepositis, cum omnibus rebus quae pertinebant ad ipsam, cum fuerit ei direpta, et eum constitues vasallum omnium rerum ante a majoribus retentarum. In quorum, etc. Datum in arce nostra Isenburg.

IX. Indiculus Dagoberti I, Francorum regis, ut consecratio Desiderii in episcopum Caturcensem, in solemnitate Paschae fiat ( Ann. 630). Domino sancto et apostolico domno meo Patri Sulpitio Papae, Dagobertus rex. Dum et vestrae sanctitati bene credimus esse compertum, qualiter fidelis noster vir illustris ( Labb. vere illustris), Desiderius, thesaurarius noster ( Labb. deest noster), nobis ex adolescentiae suae tempore fideliter deservivit, et nos devotissimam ac monasticam conversationem ejus habemus bene compertam; ideo nos cognoscite taliter decrevisse, ut in civitate Caturca, ubi germanus ejus, domnus Rusticus, episcopus praeivit, in locum ipsius honorem episcopatus in Dei nomine debeat accipere, quia, divina inspirante potentia, talis nostra devotio manet, ut eos quos moribus ornatos et sanctis operibus deditos perspicimus, sicut est iste fidelissimus Dei et noster Desiderius, hos ad episcopale culmen provehere debeamus; quia sic decet regiam celsitudinem ut quos cognoscit in Dei timore conversari, et fidem catholicam integre custodire, vel evangelica praecepta omnimodis observare, ad tale officium studeat promovere. Proinde dum vos arcem metropolitani scimus tenere ( Labb., archimetropolitani scimus tenere locum), praesentes apices, cum debito salutationis officio, almitati vestrae studuimus destinare, petentes ut ad eum benedicendum properare debeatis, et litteras ad comprovinciales fratres vestros dirigatis, ut et illi adesse debeant, ut canonice et juxta apostolicam institutionem, sub nostri praesentia, in sancta paschali solemnitate, pontificali benedictione debeat confirmari ( Labb., debeat esse consecratus). Illud etiam ante omnia supplicamus, ut nos in sanctis ac Deo placitis orationibus vestris Domino commendetis, et ad explendum quod vobis injungimus negotium nullam moram faciatis. Quem indiculum manus nostrae subscriptione, ut mos est, decrevimus roborare. Dagobertus rex subscripsit

X. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, de multis ecclesiis a se in honorem sancti Dionysii constructis, et principali Dionysii ecclesiae subditis ( Ann. 631). Dagobertus, Dei gratia rex Francorum, vir illustris, archiepiscopis, episcopis, actuariis. Non immemores beneficiorum, quae summi regis largitio meritis beatissimi Dionysii specialis patroni et protectoris nostri contulit, prae oculis quoque habentes humanae fragilitatis conditionem, imo corde et mente gerentes praecordialem erga eundem beatum Dionysium amorem, ejusque amoris debitam executionem inter plurima quae contulimus ecclesiae ipsius in qua sepeliri optamus, multas in regno nostro ecclesias construximus, quas in honore et nomine ipsius dedicatas, principali ecclesiae ipsius subjici fecimus. Quarum unam apud castrum Doe in confinio Pictavensi et in diocesi Andegavensi sitam aedificavimus, et nomini ejusdem beatissimi martyris consecratam, praedictae principali ecclesiae ipsius subdidimus, cum aliis duabus ecclesiis infra idem castrum constructis, una in honore sancti Baptistae Joannis, altera vero in veneratione beati Leodegarii, duas quoque villas in eadem diocesi Andegavensi sitas, Sisiacum videlicet et Albiniacum, cum duabus ecclesiis in eisdem villis constructis, et in honore et in memoria praefati martyris praecellentissimi dedicatas. Concessimus quoque beato Dionysio quidquid eisdem quinque ecclesiis adjacet cum omnium reditu cunctarum rerum; unde hoc nostrae altitudinis preceptum fieri et praedicto sancto Dionysio fratribusque ibidem Domino servientibus dari jussimus, quatinus jam dictas ecclesias perpetualiter teneant atque possideant absque ullius contradictione. Et ut omnia immutabiliter per omnia tempora conserventur, manu propria praesentem nostram auctoritatem superfirmavimus, et annulo nostro insigniri jussimus. Dagoberti gloriosissimi regis, Ludovici filii Dagoberti, Arnulphi Mercensis episcopi, Nomomensis episcopi peritissimi Aurifalo. Data per manum Dadonis regiae dignitatis cancellarii. Actum Parisius faeliciter in Dei nomine. Data IV Idus Aprilis, indictione XII, anno IV, regnante Dagoberto rege.

XI. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo jus asyli confert monasterio S. Dionysii ( ann. 632). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster. Omnibus episcopis, abbatebus, comitebus, centenariis, vicariis, et caeteris agentibus nostris. Quicquid de utilitate sanctae Dei Ecclesiae, et honestate in praesente ordenamus, et ad effectum perducemus, hoc nobis valde necessarium esse contra visibiles et invisibiles hostes confidemus. Ideoque nos in Dei nomine palacio nostro Clepiaco in synodo generali resedentes pertractavimus, una cum veneravilibus episcopis, abbatebus, comitebus, et caeteris fidelibus nostris, qualiter honor et laus ecclesiae beatorum marterum, videlicet peculiaris patroni nostri domni Dionysii, sociorum ejus Rustici et Eleutherii, haberetur et observaretur; id est, ut quisquis fugitevorum pro quolibet scelere ad praefatam baselicam beatorum marterum fugiens, Tricenam pontem advenerit, vel ex parte Parisius veniens, Montem-Marterum praeterierit, sive de palacio nostro egrediens publicam viam quae pergit ad Luveram transierit, sicut nos Deus liberavit per ipsos sanctos marteres de manibus inimicorum nostrorum, et furore domini genitoris nostri, ita omnes quicumque ivi confugerint liverentur et salventur. Si autem Deus omnipotens per intercessionem ipsorum sanctorum, brutum animal, videlicet cervum, manifeste inibi in ipso sacro loco liveravit, multo magis dignum est homines rationaviles, quocumque delicto facinoris, sive contra nos vel succedentes reges Francorum, vel contra quemlibet alium fidelem sanctae Dei Ecclesiae aliquod crimen commiserint, relaxentur et liverentur. Contestamur namque et obtestamus omnes successores nostros reges sive principes, per sanctam et individuam Trinitatem, et per adventum justi Judicis ut honor et reverentia sanctae matris ecclesiae, ubi domnus et patronus noster sanctissimus Dionysius requiescit, in omnibus conservetur, sicut Romae ecclesia beatorum apostolorum Petri et Pauli per privilegium Constantini imperatoris obtenere dignoscitur. Si quis vero haec non observaverit, et hic et in futuro anathema sit. Ut autem haec nostra authoritas pleniorem et firmiorem in Dei nomene obteneat vigorem, manu propria nos et sancta synodus nostra, subter eam decrevimus rovorari. Landericus obtulit. Dagobertus rex subscripsit. Laudomerus episc. consensit et subscripsit. Crodobertus episc. consen. et subscripsit. Acterius, episc. peccator, subscr. In Christi nomine Eligius episc. subs. Rannemundus episcopus subscripsit. In Christi nomine Sylvinus episcopus subscr. Dado, episcopus Rothomagensis Ecclesiae, consensit et subscripsit. Lorado episcopus consensit. Mauric. episcopus consensit. Palladius, peccator episcopus, subscripsit. Aegynayvi subscripsit. Clarus in Dei nomine subscripsit. Ermenricus, vir illuster, subscripsit. Hubertus consentiens subscr. Dado peccator consensit. Data sub die septima Kalend. Junias, anno quinto regni. Clipiaco in Dei nomine feliciter. Amen.

XII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo res omnes ad ecclesiam beati Petri Trevirensis pertinentes declarat et confirmat ( ann. 632). Dagobertus, rex Francorum, viris illustribus, ducibus, comitibus, domesticis, et omnibus agentibus tam ultra quam citra Rhenum, vel ultra Ligerim, tam absentibus quam praesentibus. Illud ad augmentum vel stabilitatem regni nostri sine dubio, in Dei nomine, credimus permanere, si sacerdotum vel Ecclesiarum Dei rectis petitionibus annuentes, id quod nostris auribus patefecerint, perducimus ad effectum. Ideoque vir apostolicus Pater noster, domnus Modoaldus, archiepiscopus Ecclesiae Trevericae, praeceptum afferens ad nos, praeceptionibus praedecessorum anteriorum regum parentum nostrorum, Sigeberti, Theodoberti, Theoderici, imo bonae recordationis Hlotharii, gloriosi regis, genitoris nostri, manibus robaratum, in quo erat insertum, quod non solum idem genitor noster, verum etiam praefati praedecessores ejus, reges videlicet Francorum, omnes res quascunque boni sancti viri, pro divinae contemplationis intuitu, ad partem sancti Petri, Trevirensis Ecclesiae, delegaverunt, suorum praeceptorum autoritate confirmarunt, quatenus eorum regnum superno auxilio tueretur, et postmodum ipsi in aetherio regno, cum Christo fine carente, gaudere possent. Itaque, pro rei firmitate, idem praefatus praesul Modoaldus, deprecatus fuit sublimitatem nostram, ut, paternum ac praedecessorum morem sequentes, hujusce modi nostrae auctoritatis praeceptum, ob amorem Dei et reverentiam sancti Petri de eisdem rebus juberemus fieri; cujus petitioni libenter assensum praebuimus, et hoc nostrae auctoritatis praeceptum erga ipsam ecclesiam pro divini cultus amore et animae nostrae remedio, fieri decrevimus; per quod praecipimus atque jubemus ut omnes res vel facultates ad ecclesiam sancti Petri Trevericae urbis pertinentes, scilicet cellam sancti Hilarii, quae nunc appellatur sancti Maximini, quae est in praedio sancti Petri constructa, et cellam sancti Paulini et sancti Eucharii, et monasterium sanctae Mariae, quod idem praefatus pontifex Modoaldus in territorio sancti Petri nuper a fundamento construxit, et vocatur Horrea, basilicam sancti Martini, sitam in pago Maiginensi, et caeteras basilicas, castella, vicos, villas, vineas, sylvas, homines, vel quicquid, largiente divina clementia, deinceps ad eandem augmentandam ecclesiam tribuetur, circa Rhenum et Ligerim fluvium, in regno nostro consistentia, omnia sub jure et potestate sancti Petri, Trevirensis ecclesiae, ejusque pontificis, perpetualiter mancipata permaneant. Praeterea pari modo etiam statuimus ut nullus ex publicis judicibus, vel aliquis ex judiciaria potestate in monasteria, ecclesias, castella, vicos vel agros, loca, seu reliquas possessiones praedictae ecclesiae, tam ultra quam citra Rhenum vel Ligerim fluvium, in pagis vel territoriis quae infra potestatem regni nostri, memorata possidet ecclesia, vel quae deinceps in jure ipsius sancti loci voluerit divina potestas augeri, ad causas audiendas, vel freda aut tributa aut conjectos aliquos exigendos, aut mansiones vel paratas faciendas aut fidejussores tollendos, aut homines ipsius ecclesiae distringendos, vel injustas exactiones inquirendas, vel teloneum exigendum, nostris et futuris temporibus aggredi audeant, vel ea quae supra memorata sunt, nequaquam penitus exigere praesumant; sed liceat memorato praesuli suisque successoribus, omnia praefata monasteria, villas, vicos et castella, cum suis adjacentibus, integre perpetuo tempore, pro remedio animae nostrae seu parentum nostrorum, sicut in praecepto piissimi genitoris nostri continetur, quieto ordine possidere, et nostro fideliter parere imperio. Sed ut hoc nostrae auctoritatis praeceptum pleniorem in Dei nomine obtineat vigorem, et a fidelibus sanctae Dei Ecclesiae, nostris videlicet praesentibus et futuris temporibus, verius credatur, et diligentius a successoribus nostris conservetur, manu id propria cum luidis nostris subterfirmavimus, et annuli nostri impressione signare jussimus. Dagobertus, rex Francorum, . . . Cunnibertus, gratia Dei, Coloniensis archiepiscopus. Abbo, Metensis episcopus. Principius, Spirensis episcopus. Pipinius, major-domus.

XIII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo donat Sigiranno locum Longoretum ad monasterium construendum, et Milepecum ad construendam basilicam ( ann. 632). Cum per universum mundum fides Christiana [Samm., Christianae] religionis ab apostolis sacris eroganda, doctoribus, prodigiis et miraculorum signis praeeuntibus [ Samm., premitibus], Christi praemisso nomine divulgaretur, innumera multitudo populi totius conditionis ad sacramentum baptismi, purificandi noxa veteris culpae confluebant; Clodovicus ergo, Francorum rex, praedicatione sancti Remigii [ Samm., sancti Remigii, Rem. episcopi, divino afflatu spiramine, ab eodem, primus Francorum regum, baptismi] baptismi lavacrum sacrae purificationis suscepit, a quo nempe ego Dagobertus, filius Clotarii regis, filii Chilperici, filii Clotarii, filii Childeberti [ Samm., filius Clotarii regis ab eodem Clodoveo], ab eodem Clodovico, primo nostrorum fide Christi imbuto, quintus, vitam sanguinis trahens, fidei Christi ac individuae Trinitatis verus cultor, cujus nutu nec etiam astra resistunt, vel quidquid coelo subsistit famulatur, coelestis patriae cohabitationem potiorem ducens, sacra loca pignoribus sanctorum praemissa, et a sanctis apostolorum imitatoribus aedificata; a Deo mihi [ Chop., nutu] concessis rebus augmentare, et etiam in quibus non fuerunt locis Christi memoriam non impiger [ Chop., non fuerit locis Christi memoria impiger], fundata extruere cupio. Est etenim locus non longe a confinibus Pictavensis seu Turonensis pagi, uberrimus pascuis pecorum ac jumentorum [ Chop. add. innumeris], irrigaus decursibus aquarum, atque amenus venationi ferarum, quo fuit mihi animus saepius commorari, qui [ Chop., quin] etiam ob frequentiam regum, delectandi gratia, Longoretus a commanentibus vocatur, quem mihi placet dare Sigiranno mihi genere propinquo, qui ab archidiaconatu Turonensium se feliciore vita frui desiderans, removens sub monachali norma, cum jam sibi junctis fratribus existentem vitam transigere mihi profitetur. Itaque ego Dagobertus, Francorum rex, tranquilla pace, divina praeordinante clementia quietus, cum Clodoveo filio meo, quampluribus praesentibus ex meis magnatibus, hunc supradictum locum in decursu Clasiae [ Chop., Clasis] consitum, ac sanctae Dei genitricis et semper virginis Mariae honore praenotatum [ Chop., praenotato], cum omni curia et honoribus ipsius curiae pertinentibus, ecclesias cum decimis, videlicet, et earum exequiis, et omni ecclesiastica redditione [ Chop., jurisdictione], et etiam quidquid vel incultum, vel cultum terrae seu viarum publicarum vectigalibus ac silvarum pascariis, nec non et capite censi ex omnibus [ Chop., censis et omnibus; Samm., censuque ex omnibus] hominibus ad ipsam curiam pertinentibus, omnia nempe quae esse videntur (a decursu Andriae usque transcursum Crosae, circa fines Biturigensis ac Pictavensis confinii, quae omnia meae ditioni ac propriae potestati dominicae [ Chop. et Samm., dominico] consistunt, dono et concedo, ac perpetuo tenore habenda confirmo, regali potentia et dignitate, Sigiranno Sigelaici filio comitis ac Turonum episcopi, quatenus qui saecularibus pompis Biturigensis comitis filius abrenuntians, castitate, custode virtutum, Deo placere gestiens, inibi ex meis propriis rebus ac facultatibus, coenobiale monasterium, ut animo concipit, construere liceat), et cum consortio fratrum, sub regulari monachorum ordine se Deo vivere devoventium [ Chop., se Deo vovere protectione; Samm., se eo vivere devotentium] protectione Dei genitricis quae potior est nostra, devoto [ Chop., devotio] obsequio mysteriorum Dei, pro sua et nostrorum salute invigilare libeat. Hunc ergo locum mihi primordio constructionis [ Samm., construens] praecipuum, parte salutiferi ligni quo Christus passus est, ac parte vestimenti Dei genitricis auro reconditum, seu Joannis Baptistae parte menti, et aliorum sanctorum reliquiis, quas a religiosis viris habemus, cum exorabili obsequio honestissimorum virorum, clericorum videlicet et monachorum laudes Deo decantantium, sacro [sacro deest apud Samm. ] munimine adornamus; quatenus fidelis populus, huc orandi devotus adveniens, sciat suffragia quorum, Deo propitiante, implorare debeat. (Clodoveo etenim filio meo, quem in tranquillitate pacis et quietudinis, regno totius Franciae mihi superstitem statuo, commendo, moneo et praecipio, ut si, crescente numero monachorum in hoc loco consistentium, praeter haec quae damus, aliquid ex nostris rebus seu facultatibus superaddere opus fuerit, paternali amore [ Chop. et Samm., amore mei], Deo sibi remunerante, impendere non recuset. Et si quisquam ex haeredibus nostris aut collateralibus, vel propinquorum vel extraneorum invidioso furore impatiens, vel in maximo, vel in minimo hoc conturbare ac distrahere praesumpserit), cum diabolo gehennali perempturus igne, aut Sigiranno, seu sequacibus monachis in aevum [ Samm., eum] Deo et sanctae ejus matri Mariae deservientibus, contrarius exstiterit, regalis in eo exspectatur vindicta, et insuper dignus irae Dei, cum his quibus in die judicii dicturus est: Ite, maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et ministris ejus; cum duobus filiis Chore, Daton, videlicet et Abiron, hiatu terrae vivus absorbeatur; aut cum Juda traditore coelo et terra perosus, in pulverem redactus, turbinibus ventorum expositus dispereat. Ob firmitatem igitur perpetui tenoris hujus nostri doni, locum quem sibi Sigirannus jam dicit praevidisse [ Chop., providisse] fore aptum ad construendam basilicam in honore sancti Petri, quem etiam Millepecum [ Chop., Mollepecum] vocat, eum omnibus ecclesiis jam constructis, seu construendis, denotari praecipimus, et cum omnibus tam decimis quam pedagiis atque pascariis et vectigalibus, et cunctis exitiis terrarum et silvarum, quidquid inde videlicet, cultui vel incultui esse videtur, ut dictum est, infra metas supradictorum finis, quatenus supervenientes reges se defensores et auctores esse debere recognoscant hujus regalis coenobii, ab omni insectatione persecutorum, si aliquid quispiam, quasi ex nostro dono vel fide [ Chop., fredo, Samm., feodo] vel aliquo fraudulenti ingenio praeripere praesumpserit. Ego nempe Dagobertus et Clodoveus filius meus, regali potentia et dignitate, propriis manibus firmamus, authorizamus et confirmamus hoc donum sanctae [ Samm., donum devotione sanctae] Dei genitricis ac perpetuae virginis Mariae, honore cujus fieri praecipio altare in mea regali domo, ad celebrandum solemne sacrificium, quousque peramplius construatur aedificium. Ann. ab Incarnatione Domini sexcentesimo trigesimo secundo. Vusseodo [ Sammarth., Vulfoldo] episcopali sede Biturigae civitatis residente: indictione VI, epacta XI, luna VII. S. domini Dagoberti. S. Pipini, ducis Regiae domus. S. Ebroini. S. Clodovei, S. Odonis comitis [ Sammarth., S. Ebroini. S. Dodonis comitis; sic et Labb. ] S. Bosonis archiclavis, S. Theodorici praecentoris.

Sigiranno dictante firmatum est.

XIV. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo, inquisitione facta de originibus monasterii S. Maximini (Trevirensis), dona ei privilegia et collata confirmat, et ipse dona nova confert ( ann. 633). In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Omnium Christianorum noverit industria qualiter ego Dagobertus, rex potentissimus, convenienti consitio episcoporum meorum, comitumque, legatos de mea parte ad abbatem Memilianum direxi, mandans ei, ut diligenter inquireret, mihique per seipsum indicaret, quibus auctoribus illud monasterium sancti Maximini constructum, vel cujus imperio a pristinis temporibus esset subjectum. Hanc legationem abbas cum fratribus sollicite percipiens, perlectisque in eodem loco quibusdam vetustissimis chartulis, inventum est ipsum monasterium Constantini imperatoris fuisse regale templum, atque jussu ejus dedicatum fore in honore sancti Joannis evangelistae a sancto Agritio, venerabili episcopo. In quo videlicet templo, ut idem pater monasterii nostrae regalitati certa relatione patefecit, Helena sacra famula petente et favente, supradictus imperator pauperes Christi congregavit, eisque virum Dei Joannem praeposuit, ut in servitio Dei semper vacarent, et pro se orationibus insisterent, et insuper illius loci habitationem aliae personae noluit subdere, nisi suae successorumque imperatorum potestati. His rebus ita esse firmiter intellectis, regio more constituo atque firmissima jussione praecipio, ut nullus unquam proterve illud monasterium, in quo supradictus abbas praeesse videtur, audeat inire, vel ullam inhumanitatem illi violenter inferre. Igitur ut assidue recordatio mei meorumque parentum maneret in praedicto monasterio, ipsorum praebendariorum sancti Maximini victualia sub praememorato imperatore constituta, additis mea ex parte praediis augere curavi, quorum nomina haec sunt: Kannis, Cressiacum, Lunewich, Regiodola, Vallis Poliche, Baudeliacum, Talevant, Loavia. Haec loca ad regiam curtem quae dicitur Decima pertinent: quam curtim, cum omnibus rebus ad eam pertinentibus, hoc est, quidquid praedii visus sum habere a fluvio qui nuncupatur Rubera, usque ad silvam quae dicitur Leder, sancto Maximino praesuli in perpetuam hereditatem contradidi. Insuper, et cum consilio et rogatu meorum principum, catervis inibi Deo deservientibus hanc legem firmiter ac perpetualiter in posterum habendam decrevi, ut centenorum ibidem summa monachorum semper integra maneat et inconvulsa; excepto si imperatorum principumve per saecula succedentium benivolentia praediis augmentetur, vel thesauris. Et si propter paganorum vel infidelium vel Christianorum devastationem, iisdem Christi servitoribus penuria ultra modum ingruerit, et per thesauri effusionem expelli nequiverit, Dei omnipotentis et mei meorumque successorum habeant licentiam allodium cum familia, a fidelibus illis contraditum, dandi et vendendi, antequam Dei destruantur servitia. Et ut istius chartulae confirmatio firma in aevum permaneat, describi eam praecepi, et nostro sigillo eam inde confirmavi. Datum pridie Nonas Aprilis, anno regni nostri XII, Moguntiae feliciter. Amen.

Signum Dagoberti regis. Henricus cancellarius ad vicem Ricolfi archicapellani recognovi.

XV. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, pro fundatione monasterii Haselacensis ( ann. 633). In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. Dagobertus, divina favente clementia, Francorum rex. Omnibus regni sui primatibus, imo cunctis fidem Christianam profitentibus, tam futuris quam presentibus, gratia vobis, et pax ab eo qui est, qui erat, et qui venturus est, omnipotens. Votum quo Deo et sanctis se quis obligaverit, sine macula reatus irritum fieri non poterit; et quanto major et dignior est is cui vovetur, eo ferietur graviori judicio voventis et non reddentis praesumptio. Debemus igitur et volumus nos quoque reddere quod vovimus Domino Deo terribili, et ei qui aufert spiritus principum, terribili apud omnes reges terre (qui qualiter in brachio suo virtutis nos terruerit, et qualiter percutiens et sanans, rursus nos visitaverit, omnibus ad exemplum correctionis notum fieri dignum duximus, precipue, ut quisquis fidelis, audito nostro periculo, ab ecclesiarum Dei vastatione se contineat, et honorem congruum rebus Deo dicatis exhibeat. Primum ergo de divina super nos habita terribiliter examinatione, postea de voto et voti nostri redditione breviter exponemus. Patre meo Clothario, felicis memorie, defuncto, patris regni curam suscepi. Sed juvenili ductus levitate, dominiique cupiditate distractus, regalis officii debitum neglexi, nihil exhibens commisse sollicitudinis vel diligentie, nihil faciens vel judicans mansuetudinis aut zelo justitie. Inter alios excessus meos, ecclesiarum destructor et dissipator esse ceperam, quarum defensor et sublimator esse debueram, nec divine majestatis oculos, nec hominum veritus acclamationem. Tandem Dei benignitas obstinate mentis superbiam conterens, virga correptionis iniquitates meas visitavit, et castigato mihi veniam non denegavit. Nam raptus in sublime, divineque majestati inter choros sanctorum in habitu judicantis sedenti presentatus, a sanctissimis ecclesiarum patronis, pro rebus ecclesiasticis per rapinam distractis a me et consumptis, graviter et constanter sum accusatus, maxime a sanctissima Dei genitrice Maria, et susceptore animarum sancto Michaele archangelo, atque a beatissimis Petro et Paulo, apostolorum principibus. Cumque, conscientia gravatus, non auderem delicta defendere, ex arbitrio presidentis, pene sum addictus, diuque ceso et penis atrocibus confecto, adest predictus archangelus, flammeo gladio super me extento, ultionem de sibi usurpatis bonis, sanctorumque quos prenominavit, et propter acclamationem inopum et pauperum in me volens exercere, quibus materiali gladio infestus eram, judicia non judicans recta. Succurrit mihi tandem specialis meus patronus martir Dyonisius, pro me satisfaciens sancto Michaeli archangelo, qui precibus suis et instantis pene diligentiam, et penitentie mihi tempus obtinuit. Idem ipse quasi modum statuens penitentie, in hoc mihi spem plene posuit indulgentie, si ad honorem Dei et sanctorum predictorum, quos magis offenderam, domum divinis aptam servitiis construerem. Qua promissione letatus, lubens vovi dimissusque a supernis redii.) Igitur sub certa spe indulgentie et remissionis peccatorum nostrorum, reddentes alacri studio votum quod fecimus, monasterium in honorem sancte Trinitatis ac sancte Marie perpetue virginis, in loco qui Hasela dicitur, in meo regno ac diecesi Argentinensi situm construxi, et honorabili Florentio, Dei amico, ac tunc ibidem in solitudine commorante, divini instinctu Spiritus a nobis impetrante, jam dictum monasterium sublimare, et regali munificentia ditare decrevimus. Donamus ergo predicto monasterio, et in perpetuum datum esse volumus, de rebus fisci nostri illic adjacentibus, quidquid ad nos spectat, tam in villis quam mancipiis, silvis, vineis, campis, pratis, pascuis, aquis, aquarumque decursibus, et omnia hec in usum monasterii antedicti et fratrum ibidem Deo servientium seu famulantium, sub canonicali tamen regula degentium, libera donatione redigimus. Tradimus etiam venerabili Dei cultori Florentio, sueque ecclesie, locum ac vallem terminorum Vosagi, quos scilicet pro solitudine seu eremo, nec non pro requie et exspectatione generalis resurrectionis, sibi suisque sequacibus fideliter elegit. Sed ne servitores divini cultus ibidem, videlicet et loco et ecclesia predictis, penuriam aliquam vel aliquem substantie paterentur defectum, regalem nostram habitationem bene ordinatam seu procuratam Kirckhaim cum suburbiis Marley, vallem Corone Virdenheim, villam Vege, castellum situm in monte juxta stratam Tabernensem, usque ad rivulum Mosellum, cum omnibus adjacentibus hubis, silvis, vineis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, ipsis tradidimus. Locum autem ipsum, quem singulari amplectimur dilectione, nunc et deinceps ab omni servitutis oppressione liberum, sub regali volumus esse tuitione, ita videlicet ut nullus judex publicus, nullus ex judiciaria potestate, quidquam potestatis vel negotii in ipsis presumat, nec homines locorum antedictorum adstringere, vel ad causas audiendas, aut freda vel tributa solvenda, postremo nihil penitus ab eis audeat exigere. Ut autem hec nostra traditio, et juris et concesse dignitatis institutio stabilis et inconvulsa jugiter permaneat, chartam hanc inde conscriptam disposuimus, adjectione sigilli nostri appensioneque corroboratam signavimus. (Datum quod fecimus, cum filiis nostris Clodoveo scilicet atque Sigeberto, in dicto Haselacensi monasterio, fratribus ibidem divino famulatui devote insistentibus. Huic traditioni interfuerunt Nanthildis, regina Francorum, nostra legitima, cum filia nostra Rathilde. Affluerunt etiam archiepiscopi, episcopi, abbates, prepositi, duces, marchiones, palatini, comites, et plerique principes regni nostri. Actum est hoc, anno ab Incarnatione Domini sexingentesimo tredecimo, mense Aprilis, die sexta decima, in loco saepe nominato.)

XVI. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo ecclesiae in Weissemburgo a se conditae dona confert et privilegia impertitur ( ann. 633). Dagobertus, divina favente clementia, Francorum rex, omnibus regni sui primatibus, imo cunctis fidem Christianam profitentibus, tam futuris quam praesentibus. Votum quo Deo vel sanctis ejus se quis obligaverit, sine macula reatus irritum fieri non poterit; et quanto major et dignior est is cui vovetur, eo ferietur graviori judicio voventis et non reddentis praesumptio. Debemus igitur et volumus nos quoque reddere quod vovimus Domino Deo terribili et ei qui aufert spiritus principum, terribili apud omnes reges terrae; qui qualiter in brachio suae virtutis, et nos terruerit, et qualiter percutiens et sanans, rursus nos visitaverit, omnibus, ad exemplum [ M. B., exemplem] correctionis, notum fieri [ M. B. add. dignum] duximus, praecipue ut quisque fidelis, audito nostro periculo, ab ecclesiarum Dei vastatione se contineat, et honorem congruum rebus Deo dicatis exhibeat. Primum ergo de divina super nos habita terribiliter examinatione, postea [ M. B., praeterea] de voto et voti nostri redditione breviter exponemus. Patre meo Lothario [ M. B., Chlotario] felicis memoriae defuncto, patrii regni curam suscepi, sed vivendi ductus levitate, dominandique cupiditate distractus, regalis officii debitum neglexi, nihil exhibens commissis sollicitudinis vel diligentiae, nihil faciens vel judicans mansuetudinis aut zelo justitiae. Inter alios excessus meos, ecclesiarum Dei destructor et dissipator esse coeperam, quarum defensor et sublimator esse debueram, nec divinae majestatis oculos, nec hominum veritus acclamationem. Tandem Dei benignitas obstinatae mentis superbiam conterens, virga correptionis iniquitates meas visitavit, et castigato mihi veniam non negavit. Nam raptus in sublime, divinaeque majestati inter choros sanctorum in habitu judicantis sedenti praesentatus a sanctissimis ecclesiarum patronis, pro rebus ecclesiasticis per rapinam distractis a me et consumptis graviter et constanter sum accusatus, maxime a sanctissima Dei genitrice Maria et beatissimis Petro et Paulo apostolorum principibus. Cumque conscientia gravatus non auderem delicta defendere, ex arbitrio praesidentis, poenae sum addictus, diuque caeso et poenis atrocibus confecto, occurrit [ M. B., succurrit] mihi tandem specialis patronus meus martyr Dionysius; qui precibus suis instantis poenae dilationem mihi et poenitentiae tempus obtinuit. Idem ipse quasi modum statuens poenitentiae, in hoc mihi spem plenae posuit indulgentiae, si ad honorem Dei et sanctorum praedictorum quos magis offenderam, domum divinis aptam servitiis construerem. Qua promissione libens [ M. B. add. laetatus] vovi, dimissusque a superis redii. Igitur sub certa spe remissionis et indulgentiae peccatorum nostrorum, reddentes alacri studio votum quod fecimus, ecclesiam in honorem sanctae Trinitatis et sanctae Mariae perpetuae virginis, et sanctorum apostolorum Petri et Pauli, in loco qui dicitur Weissemburgo construximus, quam sublimare et regali munificentia ditare decrevimus. Donamus ergo ei, et in perpetuum datum esse volumus, de rebus fisci nostri illic adjacentibus, quicquid ad nos spectat, tam in villis quam mancipiis, sylvis, vineis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, et omnia haec in usum fratrum ibidem sub monastica professione Deo servientium, libera traditione redigimus. Et ut hujus nostrae donationis auctoritas in omne tempus perseveret stabilis et firma, terminos et circumjacentium nomina locorum subnotare curavimus. Versus orientalem plagam extenditur marcha quam tradidimus, usque ad Marchenhofen [ M. B., Morchenhevenum] et ad Aldenherden, et inde ad Geboldeswege, et inde subter vadum [ M. B., vatum] Lutrae [ M. B., Lutere], et inde Buozdingeshorste [ M. B., Buezdingershurst], et inde ad limitem qui stat in summitate vallis Invenesdal [ M. B., Invensdal], et inde ducit ad meridianam plagam super Warspach, et inde ad Bodemlosestompha [ M. B., Bodemelosemstamph], et inde ad Sebach, et inde ad Kirchdale [ M. B., Kirchendale], et inde ad Ingoldeshare [ M. B., Ingeldeshoche], et inde ad sylvosos montes usque ad Bedebur; ad occidentalem vero plagam usque ad Lautenbach [ M. B., Lutenbach] et Bernbach [ M. B., Berenbach], et inde ad Belebach [ M. B., Erlibach], et inde ad Gruneburnen [ M. B., Grünenbrunnen], et inde ad Otterichescheyt [ M. B., Otterichschritt]; ad septentrionalem plagam usque ad Eichenberg [ M. B., Eychenberc]. Locum autem ipsum quem singulari dilectione amplectimur, nunc et deinceps ab omni servitutis oppressione liberum sub regali volumus esse tuitione, ita videlicet, quod [ M. B., ut] nullus publicus judex, nullus ex judiciaria potestate, quicquam potestatis vel negotii in ipsa marcha, sine patris monasterii licentia, exercere vel habere praesumat, nec homines ipsius loci constringere, vel ad causas audiendas aut freda aut [ M. B., vel] tributa solvenda, postremo nihil penitus ab eis audeat exigere.

(Illud etiam pari decrevimus auctoritate, ut nullus pontificum Nemetensis civitatis, vel reliquorum episcoporum, aliquam dominandi ibidem vel quaslibet caussas agendi habeant facultatem, sed sub [ M. B. deest sub] nostrae emunitatis defensione omnia illuc pertinentia pater monasterii cum fratribus suis libere et quiete possideant [ M. B., possideat]. Ad haec monetam in se habentem imagines et litteras, expressamque similitudinem Nemetensis monetae, eidem loco concedimus; parique nostrae auctoritatis donatione ratum et firmum esse volumus, ut homines ejusdem ecclesiae per omnes fines regni nostri libere negotiis suis inserviant, ita videlicet ut nullis [ M. B., nulli] debitum telonei persolvant, et nullus judex seu quaelibet cujuscunque ordinis persona in hujus modi causa violentiam eis aliquam inferre presumant [ M. B., praesumat]. Fratribus autem [ M. B., aut] ibidem Deo servientibus, ut eo devotius et tranquillius sacratae [ M. B., sanctae] conversationis ordinem custodiant, liberam inter se eligendi sibi abbatem donamus potestatem. Cui abbati, omnibusque sibi [ M. B., ei] succedentibus hoc speciale concedimus privilegium dignitatis, ut in ordinem et jus possit promovere ministerialium quemcunque de familia tali honore dignum judicaverit. Omnes etiam ministeriales ejusdem ecclesiae ex dono abbatis [ M. B., ex dicto abbate] accipiant heneficium, solique abbati serviant, nec aliquam potestatem super eos advocatus exercere audeat, nisi forte ex aliqua inobedientia quasi ad [ M. B. deest ad] rebelles ipsos [ M. B., illos] ministeriales constringendos abbas advocatum invitet. Reliqua vero familia, legitimo loco et tempore, ter in anno pro justitia facienda, ad placitum advocati debet [ M. B., debent] convenire, et in servitium advocati, si praesens est, singuli singulos denarios solvere, exceptis his qui sunt in emunitate [ M. B., immunitate]. Quod si in [ M. B., ex] his placitis absens fuerit advocatus, nihil ei ex his denariis debetur, nisi in servitio [ M. B., servitiis] regis esse probetur.

Ut autem haec nostra traditio, et juris et concessae dignitatis institutio stabilis et inconvulsa jugiter permaneat, chartam hanc conscriptam, adjectione sigilli nostri roboratam signavimus. Datum quod fecimus in ipso monasterio mense Maii, die undecima, anno regni nostri vicesimo tertio, in Christi nomine feliciter. Amen).

XVII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, de fundatione ecclesiae Crucis Sancti Audoeni ( ann. 633). In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Dagobertus, Clotarii junioris Francorum regis filius, cum post mortem patris gloriosissimae atque excellentissime [ Suppl. memoriae] Francorum, florerem in regno, et omnia circumquaque nostro subjugata silerent dominio, quadam Maii mensis die, una cum optimatibus et primis palatii in Cusiaco silva more . . . . [ Sic in apog. ] solito. Sed dum in capienda omnes unanimiter aestuaremus fera, et in persequendum singuli huc illucque discurrerent per saltus opaca, subito donnus Audoenus, archicapellanus noster, in quamdam gratam sed arctam incedit planitiem, in qua, nive inculpatam terrae crucis dominicae reperit effigiem; erat enim et ab heri et nudius tercius multa fuerat coeli serenitas, et sol effrenis curribus suo etiam claro lumine perlustrabat terras. Vidit, substitit, diriguit, et, retrogradis cursibus, ad nos usque festinans retulit. Properamus, ut dixerat. Nos etiam vidimus, miramur, magnum adeo fore prodigium confitemur. Ergo idem donnus Audoenus, ut erat prudentissimus, sciens eundem locum visitari et a Domino frequentari, nostris effusus genibus, ad edifficandum basilicam sibi dari petiit, quem ab Ysara fluvio econtra Gallis-Villa, cum magna saltus ambitione, et longe lateque circumjacentibus terris, usque ad Bellumvillare, et usque in ejusdem fluvii rippam, contra scilicet ripparii curtem, impetrare promeruit ubi in honore sancte Crucis ecclesiam fabricavit, villulam quoque congregavit; ipsam denique, nostra licentia et voluntate, sancto Medardo condonavit, ob amorem fratrum, cum quibus illic, ab ipsis infancie rudimentis, fuerat educatus et liberalibus studiis non mediocriter sed perfecte eruditus. Quam ipso obnoxius orante, ab omnium dominacione, advocatione, bannis, custumiis liberam fecimus. Et ut firmum permaneat, has in testimonium fieri litteras jussimus, et coram episcopis, comitibus, palatinis, nostro insignitas nomine, anuli nostri impressione firmavimus. Signum incliti regis Francorum Dagoberti. S. Flavii, Remor. archiepiscopi. S. Supplicii, Bituricensis archiepiscopi. S. Ambrosii, Gavalitane episcopi. S. Faronis, Meldensis episcopi. S. Amandi, Trejectensium episcopi. S. Eligii, Noviomensis episcopi. S. Lebunii, Carnotensis episcopi. S. Amalarii episcopi. S. Maurini episcopi. S. Erchenaldi majorisdomus. S. Beroaldi, optimatis palacii. S. Aygulfii comitis. S. Bertini militis. S. Verchemarii militis. S. Autharii militis. S. Radonis militis. Ego Audoenus cancellarius scripsi et subscripsi.

XVIII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo donat monasterio Sandionysiano castellum sancti Dionysii ( ann. 633). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster, Mummolo praefecto, Gondoeno, Werpeno, Dructoaldo, Auclino, Charimundo et Chariulpho comitibus, vel omnibus agentibus praesentibus et futuris. In his nos oportet praecipue invigilare, quae ad gloriam Dei et illius Ecclesiae honorem spectant; eaque ad bonum finem deducere, ut exinde salutem nostram adipisci mereamur. Cum igitur mansionem saepius in castello sancti Dionysii haberemus, ibique velut in nostro proprio residentes palatio, diebus festivis curiam nostram solemnem ageremus, et hoc esset impedimento fratribus monachis ibidem Deo famulantibus, placuit nostrae serenitati, ex consultu fidelium nostrorum, ab illo castello recedere, et deinceps eamdem curiam iisdem festivitatibus transferre, non longe tamen ab eodem castello, in nostro videlicet Clipiaco palatio, ut ecclesia patroni nostri magni Dionysii ab omni inquietudine intrepida permanente, nullus saecularis strepitus fratres impediat, quominus valeant jugiter pro nobis Domini misericordiam attentius deprecari. Sano ergo usi consilio, ex consensu archiepiscoporum, episcoporum, abbatum, et regni nostri magnatum et optimatum, statuimus atque ordinavimus, obtestantes per sanctam et individuam Trinitatem, et per adventum justi Judicis, ut ab hac die et deinceps, ob honorem Dei et reverentiam gloriosi protectoris et patroni nostri domni Dionysii, neque nos, neque successores nostri, in praefatis castello et sancto loco, ubi ipse, inquam, domnus Dionysius in corpore requiescit, et nos sepeliri optamus, mansionem ulterius ullo modo faciemus, nec curiam nostram solemnem celebrabimus aut tenebimus in solemnitatibus dierum Paschae, Pentecostes, Natalis et Theophaniae; sed sicut Constantinus Magnus, imperator semper augustus, ac sanctae Ecclesiae catholicae defensor tutissimus, sub quo viguit illa et mirum in modum excrevit, beato Petro arcem Romani imperii cum omni integritate obtulit, ac sancto Sylvestro contulit per sua legitima documenta, ita et nos nostra regali munificentia Deo atque beato Dionysio, speciali protectori nostro, concedimus imperpetuum et donamus hoc castellum cum omnibus adjacentiis et pertinentiis suis, absque ulla reclamatione; sed quidquid exinde fiscus noster sperare poterat ipso sancto loco, fratribus monachis ibidem Deo deservientibus, hoc decreto firmamus, eos per archiepiscopos et episcopos anathematis vinculo subjiciendos et percutiendos, qui aliquid contra nostram hanc auctoritatem et decretum nostrum attemptare praesumpserint. Quod ut perpetuum robur obtineat, manu nostra illud decrevimus roborare, et annuli nostri impressione subtersignari jussimus. Dagobertus rex subscripsit. Dado referendarius obtulit. Datum Clipiaco palatio, anno undecimo regni nostri, in Dei nomine feliciter. Amen.

XIX. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo donat monasterio sancti Dionysii villam Vallem et villam Argenterias ( ann. 634). In nomine Domini Dei aeterni et salvatoris nostri Jesu Christi, Dagobertus, rex Francorum, vir illuster. Si locis sanctis et divino cultui mancipatis nostrae liberalitatis munificentiam impendimus, id nobis profecto ad praesentem vitam facilius transiendam, et ad futuram felicius obtinendam prodesse nullo modo dubitamus. Noverit igitur omnium fidelium sanctae Dei Ecclesiae, nostrorumque tam praesentium quam et futurorum solertia, quoniam ob aeternam remunerationem concedimus sancto Dionysio martyrum egregio et fratribus ibidem Deo servientibus, villas quasdam juris nostri, quae sitae sunt in pago Biturico, scilicet villam que vocatur Vallis, quae sita est super fluvium Carum, ac villam quae vocatur Argenterias, sitam super Magneuria fluvium, cum omnibus appenditiis earum; unde hoc nostrae altitudinis praeceptum fieri, et praefato sancto Dionysio et fratribus ibidem Domino deservientibus dari jussimus, quatinus jam dictas villas perpetualiter teneant atque possideant absque ullius contradictione. Et ut hoc per omnia tempora inviolabiliter conservetur, manu propria praesentem nostram auctoritatem superfirmavimus, et annulo nostro insigniri jussimus. S. Dagoberti, gloriosissimi regis. S. Chludouvii, filii Dagoberti. S. Arnulfi, Metensis episcopi. Data per manus Dadonis, regiae dignitatis cancellarii. Hoc actum est Parisius foeliciter in Dei nomine. Amen. Data IV Idus Aprilis, indictione XII, XIII, regnante Dagoberto rege.

XX. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo praedium Wallare in silva Fania confert Landelino, cum plurimis appenditiis, ad exstruendum ibi monasterium ( ann. 634). In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, amen. Regiae majestatis excellentiam latere non convenit, quod unus est, solus et sempiternus rex regum et Dominus dominantium, a quo etiam omnis potestas est et fuit et erit in aevum, cujus et est totum quod sumus et esse possumus, vivimus et movemur, cui pro viribus ab eo nobis praestitis, astare debemus, et unicae sponsae suae sacrosanctae Ecclesiae cultum et decorem speciali devotione, quo magis efferimur quantum in nobis est, munificentia regali semper ampliare. Quare, ego Dagobertus, rex Austrasiorum, pro anima Lotharii piissimi regis, patris mei, qui quadraginta quinque annis regnavit in Francia, persuasione et monitis salutaribus viri venerabilis Authberti, Cameracensis episcopi, inductus, concedo et dono Landelino Mauroso, ex praedone converso, praedium meum in Fania, Wallare dictum, cum villis, terris, sylvis, pratis, aquis aquarumque decursibus subnotatis, et certis limitibus assignatis, ut ibi monasterium construat in honore sanctorum apostolorum Petri et Pauli, et personas instituat in perpetuum Domino Deo servituras: villam Baviam cum omni territorio suo, aquam ipsam et ipsius decursum, sicut defluit per territorium ipsum, incipiens a loco qui vocatur Railhiez, usque dum descendit in aquam Elpram; sylvam quae dicitur Aetimundi totam, cum omni territorio, decima, pasnagio, justitia et banno, a sylva de Baileporis, usque ad aquam praedictam inter Baviam et Wallare; et ab eadem aqua, totam sylvam, quae dicitur Brolium, et Fania, et Mansilium, et Clarus Voionus, et Wiellemanus; sylvam prope Wilheis, a monte Gomundi et Merdoso Voiono, usque in villam de Wilheis; sylvam Ducionis, in dotem ecclesiae in praedicto praedio meo fabricandae Quidquid infra terminos sylvarum praedictarum commodum vel utilitatem importare poterit qualicumque modo, praedicto Landelino munificentia mea dono in perpetuum possidendum, approbantibus palatii mei principibus et senioribus, Arnulpho et Pipino. Ut autem haec nostra concessio regalis firmitatis perpetuae robur obtineat, praedictam paginam manu mea confirmo, et appositione sigilli mei communiri decerno. Signum domini Dagoberti, regis Austrasiorum. S. Arnulphi Metensis. S. Pipini Neustriensis, seniorum palatii. Anso cancellarius, vice Cuniberti archicancellarii, recognovi. Data Cameraci, XVI Kalendas Maii, anno dominicae Incarnationis sexcentesimo quadragesimo, indictione decima tertia.

XXI. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo villam Sarclidas donat pauperibus matriculariis sancti Dionysii ( ann. 635). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster, Wandelberto duci. Quicquid ad alendos pauperes plena devotione conferimus, retributionem mercedis ob hoc in futurum habere confidimus. Igitur cognoscat industria vestra nos villam noncupante Sarclidas [ Editi habent Sarclitas], super fluvium Joina sitam, in pago Stampinse, quam de domno Ferreolo, Augustidunensis urbis episcopo, vel a Deodato abbate, seu clericorum et ecclesia vel basilica domni Symphoriani, ubi deservire noscuntur, contra alia villa, Amica nomine, quae est in territorio Massiliensi, commutavimus, pro mercedis nostrae compendium ipsas Sarclidas cum omni integritate vel merito suo, ad matricularios domni Dionysii martyris, ubi ipse preciosus domnus in corpore requiescit, qui ad ipsa basilica, vel infra ejus atrio ad matriculas residere videntur, unde quod juxta eisdem in reliquo ampliare voluerit ad eorum substantiam, hoc plena devotione concessimus. Praecipientes ergo ut a praesente die suprascripta curte Sarclidas, cum domibus, mancipiis, vineis, silvis, pratis, pascuis, farinariis, gregibus cum pastoribus, adjacentiis, vel omni integritate et termino suo, sicut ab antedicta sancta ecclesia Augustidunensi, vel domni Symphoriani, fuit cum omni soliditate possessum, dum hoc nos, ut diximus, data alia villa, communi convenientia commutavimus, possideant. Ideo quod ex nostra largitate, pro animae nostrae salute, ad ipsos matricularios domni Dionysii, absque introitu judicum, fuit perenniter, Deo propitiante, concessum, nec abba, nec alia quaelibet persona, rem ipsam de donatione ipsorum matriculariorum quoquo tempore non praesumat auferre, sed per manum abbatis eorum, in quo est ipsorum pauperum victus assidualis, exinde in Dei nomine ministretur, et quicquid de freciis, aut de reliquiis, exinde fiscus augmentare potuerat, ad ipsos pauperes proficiat in augmentis, unde ipsis, vel qui eis successerint, delectet pro regni nostri stabilitate, vel animae nostrae salute crebrius exorare. Et ut haec praeceptio inconvulsis temporibus debeat perdurare, propria manu decrevimus roborare. Ursinus obtulit. Dagobertus rex subscripsit. Datum sub die decima quinta Kal. Augustas, anno decimo quarto regni nostri, Clipiaco, feliciter. Amen.

XXII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo villam Aquaputam donat monasterio sancti Dionysii ( ann. 635). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster. Homo semper et incolumis etiam, et ac si aegritudine positus, pro salute animae suae attentius debet vigilare, ut in futurum valeat mercedem conquirere. Igitur nos, pro Dei intuitu vel remedio animae nostrae, donamus ad monasterium sancti Dionysii, ubi ipse preciosus domnus in corpore requiescit, et ubi nos sepeliri cupimus, donatumque in perpetuum esse volumus, villam nostram, quae vocatur Aquaputa, sitam in pago Parisiaco, cum omni jure et soliditate sua. Quapropter per praesentem cessionem decernimus, quod perpetualiter, Domino protegente, mansurum esse volumus, ut ipsa villa cum omni integritate vel adjacentiis suis, per praesentem auctoritatem, jure firmissimo, perveniat ad praedictum monasterium, vel Dodone abbate, qui ibidem rector praeesse videtur, ita ut in postmodum cum terris, domibus, mancipiis, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, gregis cum pastoribus, adjacentiis, appendiciis, vel reliquis quibuscumque beneficiis, sicut usque hactenus a fisco nostro fuit possessa, ita ex nostra indulgentia, pro animae nostrae salute, vel stabilitate filiorum nostrorum, ad ipsum sanctum locum, vel ad ipsos fratres qui ibidem Deo deserviunt, nostris et futuris temporibus, proficiat in augmentis. Et ut haec cessio firmior habeatur, vel diuturnis temporibus cum successoribus nostris illaesa conservetur, nos eam, prout potuimus, subterfirmavimus, vel de annulo nostro sigillari jussimus. Ursinus obtulit, Dagobertus rex subscripsit. Datum sub die Kalend. Augustas, anno decimo quarto regni nostri, Clipiaco, feliciter. Amen.

XXIII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, de fundatione monasterii Resbacensis, et concessis ipsi immunitatibus ( ann. 635). Dagobertus, rex Francorum, vir inluster, apostolicis Patribus nostris domnis episcopis et illustribus viris, ducibus, itemque magnifico Chanulfo comiti, vel omnibus agentibus, tam praesentibus quam et futuris temporibus ubique in Dei nomine in regno nostro constitutis. Oportet clementia principali inter ceteras petitiones, illud quod pro salute adscribitur, vel pro timore divini nominis postulatur, placabili auditu suscipere, et procul dubio ad effectum perducere; ut fiat in mercede commutatio, cum pro quiete servorum Dei congrua impertitur petitio; quia fides perfecta non dubitat ad altissimi gratiam pertinere, si aliquid secundum suum eloquium praecipue domesticis fidei mente devota impenditur, quia scriptum est: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum. Ergo dum illustris vir Dado, referendarius noster, ejusque germani Ado et Rado, monasterium Jerusalem in honore sancti Petri et Pauli et sancti Antonii, quod vulgo appellatur Resbacis, in Meldensi territorio situm, ad monachos vel peregrinos inhabitandum, ac in Dei nomine solitaria vita fruendum, quod ex nostra etiam largitate meruerunt, devoti, Deo juvante, construxerunt, ideo nos juxta eorum petitionem, pro quiete servorum Dei, praeceptionem vigoris nostri placuit propalare, per quam dum super fiscum nostrum, quod pro remedio animae nostrae indulsimus, videtur esse constructum atque ex parte ditatum, sub quiete tranquillitatis, Domino protegente, ipsi monachi juxta religionis normam perpetim valeant residere, eligimus ut haec series debeat. plenius declarare, quia nihil de canonica auctoritate convellitur, si aliquid, ut diximus, domesticis fidei pro tranquillitate pacis conceditur, nec nobis aliquis detrahendo aestimet in id nova decernere, dum ab antiquis, juxta constitutiones pontificum, per regalem sanctionem, monasteria sanctorum Agaunensium, Lirinensium, Luxoviensium, immoque et monachi domni Marcelli, sub libertatis privilegio videntur consistere. Ergo si qua inibi in villis, mancipiis, vel reliquis quibuscumque rebus atque pecoribus, aut regio munere, aut suprascriptorum virorum, vel cujuslibet est delegatum, aut deinceps fuerit additum, dum super nostra est, ut diximus, largitate constructum, nullus episcoporum, nec praesentes, nec qui fuerint successores, aut eorum ordinatores, vel quaelibet persona, possit quoquo ordine de loco ipso auferre, aut aliquam potestatem sibi in ipso monasterio adoptare, vel aliquid quasi per commutationis titulum minuere, aut de mysterii ornamentis, vel de oblatione in altario illata abstollere, nec ad ipsum monasterium vel cellulas ejus nisi pro lucranda oratione, et episcopus, nisi fuerit cum voluntate ipsius abbatis, vel suae congregationis, absque gravi dispendio eorum accedere praesumat, quo facilius liceat monachis ipsius in Dei nomine regulariter consistentibus, rectam delegationem sub quiete per tempora possidere; et cum abbas ille fuerit de saeculo evocatus, quem ex semetipsis ipsa congregatio elegerit sibi, secundum sanctam regulam seniorem instituat per omnia et ex omnibus, secundum delegationis votum vel hujus seriem auctoritatis suffultum, cui absque ulla inquietudine ibidem cuncta proficiant in augmentum. Adjicientes ut nulli penitus judicum, vel cuilibet hominum, licentia sit de rebus praefati monasterii, absque servorum Dei voluntate, aliquid defraudare, aut temerario spiritu quidquam exinde suis usibus (deputare), ne, quod primitus est, divinam incurrat et nostram offensam . . . . . ( Sic in Editis ) a fisco grave damnum sustineat . . . . . ( Sic in Editis ) et etiam nobis pro integra mercede nostra, vel suprascriptorum virorum pensantes merita placuit addendum, ut tam quae ex nostra largitate, quam quae ex delegatione ipsorum Dadonis vel germanorum suorum, seu genitorum eorum vel quorumlibet, ibidem est aut fuerit devoluta possessio quoquo tempore, nulla publica judiciaria potestas, naec praesens nec succidua ad causas audiendum aut aliquid exactandum ibidem non praesumat ingredi; sed sub omni emunitate hoc ipsum monasterium vel congregatio sua sibimet omnes fredos concessos debeat possidere, vel quidquid exinde fiscus forsitan de eorum hominibus aut de ingenuis aut de servientibus aut in eorum agris commanentibus vel undecunque poterat sperare, ex indulgentia nostra in luminaribus ipsius sancti loci vel stipendia servorum Dei, tam nobis in Dei nomine viventibus, quam per tempora succedentibus, pro mercedis compendio debeant cuncta proficere, ut pro aeterna salute vel felicitate perenni, seu regni constantia, delectet ipsis monachis immensam Dei pietatem jugiter implorare. Quod praeceptum decreti nostri, Christo in omnibus suffragante, ut firmius habeatur, subscriptionem manus nostrae infra studuimus perarari. Dagobertus rex subscripsit. Dado obtulit. Datum sub die Kalendarum Octobris, XIV regni ejus.

XXIV. Diploma Dagoberti I, Francorum regis, quo donat monachis Sancti Dionysii villas Tauriacum, Tibernionem, Rubridum, Monarvillam, et Vasconis Vallem ( ann. 635). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster. Obtabile esse oportet, dum in hac caduca vita consistimus, de transituriis rebus pro mercede eterna loca [ Chartul. reg. loco] sanctorum sublevare ad alimoniam et sustentationem servorum Dei, quatenus de caducis rebus mercemur eterna. Igitur nos hoc considerantes, donamus villas juris nostri, id est, Tauryacum, Tybernionem et Rubridum, in pago Aurelianensi sitas, sed et Monarvillam [ deest et Monarvillam in Chartul. regio ], et Wasconisvallem in pago Stampinse, fratribus monachis deservientibus ad basilicam domini Dyonisii, peculiaris patroni nostri ubi praeesse videtur abba Aigulphus, et nos sepeliri optamus, in alimoniam specialiter eorum in perpetuum administrandam. Has praedictas villas, cum omnibus justitiis et dominiis [ hae tres voces des. in Chart. ], terris, domibus, mancipiis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, vel omnibus adjacentiis, praedicto sancto loco et monachis ibidem Deo servientibus nostra munificentia, speciali donatione in alimoniam concedimus, quatinus ipsi de praedictis villis utentes, pro nobis et prole nostra, cotidiana oratione Deum exorent, ut ille sua nos misericordia protegat, pro cujus amore hec eis contulimus. Et ut hec donatio nostre auctoritatis per succedentia tempora inviolabilem obtineat firmitatem, manus nostrae subscriptione, annuli nostri impressione eam subter decrevimus roborare. Dagobertus rex subscripsit. Dado obtulit. Datum in mense Octobri, anno octavo regni nostri, in Dei nomine, Clipiaco palatio, feliciter. Amen.

XXV. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo Molliacum donat monachis sancti Dionysii ( ann. 635). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster. Obtabilem esse oportet dum in hac caduca vita consistimus, de transitoriis rebus pro mercede aeterna loca sanctorum sublevare, ad alimoniam et sustentationem servorum Dei, quatinus de caducis rebus mercemur aeterna. Igitur nos haec considerantes, donamus villam juris nostri que vocatur Malliacus, in pago Bituriaco sitam, a Caro fluvio duobus milibus distans, fratribus monachis deservientibus ad basilicam domni Dionysii martyris, peculiaris patroni nostri, ubi praeesse videtur Aigulphus abba, et nos sepeliri optamus, in alimoniam specialiter eorum in perpetuum administrandam. Igitur praedictam villam cum terris, dominiis, mancipiis, servis et ancillis, sylvis, pratis, pascuis aquis, aquarumve decursibus, vel omnibus adjacentiis, praedicto sancto loco et monachis ibidem servientibus, nostra munificentia, speciali donatione, in alimoniam concedimus; quatinus ipsis bonis de praedicta villa utentes, pro nobis et prole nostra, cotidiana oratione Deum exorent, ut ille sua nos misericordia protegat, pro cujus amore haec eis contulimus. Et ut haec donatio nostrae auctoritatis per succedentia tempora inviolabiliter obtineat firmitatem, manus nostrae subscriptione eam subter decrevimus roborare. Dagobertus rex subscripsit. Dado cancellarius obtulit. Signum Arnulfi, Metensis episcopi. S. Eligii, Noviomensis episcopi. S. Aygulfi, abbatis monasterii domni Dionysii. Datum in mense Octobri, anno quarto decimo regni nostri. Actum, in Dei nomine, Clipiaco palatio, feliciter, amen.

XXVI. Fragmentum testamenti Dagoberti I, regis Francorum ( ann. 635). In nomine Trinitatis Domini Dei omnipotentis. Apostolicis Patribus, pontificibus videlicet ac abbatibus, vel reliquis sacerdotibus in regnum nostrum consistentibus, Dagobertus, rex Francorum. Quantum intellectualis sensus humani potest mente sagaci pensare atque solerti indagatione perpendere, nichil amplius valet in hujus seculi luce ac fugitiva gaudia lucrari, quam quod de rebus transitoriis locis venerabilibus quis studeat in alimonia pauperum impendere; quatinus qui fragilitatem nature generaliter patiuntur, priusquam subitanea transpositio eveniat, pro salute anime invigilent, ut non inveniatur quisquam imparatus, vel sine aliquo respectu discedat e seculo. Quin potius dum proprie libertatis jure subsistit ex caducis substantiis in eterna tabernacula vitam studeat mercare perpetuam, ut inter justorum consortio desiderabilem valeat adipisci locum, etc. [ Itemque post pauca:] Itaque nobis sana mente sanoque consilio placuit, et, ut diximus, devotio divina nos ammonuit, ut pro salute nostra vel pro eterna retributione, conscribendum preciperemus testamentum, et pro immutabili benefitio quatuor uno tenore firmavimus, et quicquid ubique per loca sanctorum contulimus, inibi-simili annotatione contexuimus: ex quibus unum Lugduno Gallie direximus, aliud vero Parisius in archivis ecclesie commendavimus. [ Ut supra dictum est. Deinde subjungitur: ] Donamus igitur ad basilicam domni Vencentii Parisius, ubi sepulturam quandoquidem Deus jusserit, habere disponimus, donatumque in perpetuo esse decernimus, villam cognominatam Cumbis villam, in pago Parisiaco, quem Ursa, filia Alderici, tenuit. Pari modo ad basilicam beati Petri apostoli Parisius, ubi sancta Genovefa requiescit in corpore, villam Dravernum in Brigeio. (Ad basilicam vero domni Dionysii item Parisius, ubi cum sociis suis requiescit, villam Braunate in Brigeio.) Ad basilicam domne Columbe, vel domni Lupi Senonis, villam Grande Campum in Gastinenense, etc. [ Quae ibi plura continentur. Ad ultimum vero intulit:] Vos autem, boni filii, considerantes primum nature religionem, cujus gratia et bestias ligat, manete fratres, nolite exuere quo onerati estis. Deinde reverimini me Patrem vestrum, qui rogare malo, cum possim jubere, ut statuta nostra inconvulsa servetis, sicuti vestra a successoribus vestris servari mavultis, profecto scientes quod si a nobis sancita contemptui habueritis, quod non arbitror, pari modo et vestra a posteris contempnentur decreta.

XXVII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo plurima dona in Lemovicensi et Bituricensi confinio Sancti Dionysii monasterio confert ( ann. 636). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster. Cum certis et cotidianis manifestetur indiciis esse verum quod omnium materies et conditio nascentium tempore momentaneo revertatur in nichilum, nostrarum salus poscit animarum quatinus quisque quem primi hominis negligentia exulem facit et peregrinum, cotidie totius vitae suae discutiat modum, ac deinde sors extrema cum nondum vitalem rapuerit spiritum, pro meritis locum obtinere se illuc exerceat, unde prius ruit, et ubi post transitum ejus anima ductu angelico est reditura. Eapropter, ego Dagobertus, Francorum rex, a Deo coronatus, cui summi regis permissione, praedecessorum necne nostrorum concessione, Francia obsecundat et famulatur, de salute animae nunc tractando, saniori usus concilio, apud me deliberavi quemlibet Christi militum pro mearum quarumdam donatione rerum adjutorem mihi facere et proximum. Est hic inclitus et preciosus videlicet testis Dionysius, qui olim timore nudus, fidei fervore accinctus, Galliam petiit, et ibi, gentilium pululante perfidia, viriliter resistit, fide constans, sanctae legis praedicando ac patefaciendo doctrinam. Hic etenim proprii cruoris effusione, siquidem a dextris Dei cognoscitur sedere, jugiterque impetrare pro quibus voluerit petere, orbis universus eum summo debet venerari obsequio: multum quidem ego qui in declinando patris iram, ipsius sensi michi non abfuisse gratiam. Quapropter, licet ipse praefatus Dionysius nullo indigeat pro gloria qua cum Deo feliciter potitur, tamen ut michi cum uxore propria et liberis apud aequum judicem fiat fidissimus intercessor, culparum quoque nostrarum in die judicii excusator, coenobitis monasterii illius, in quo corpore eum quiescentem cum gemitibus peccatores adeunt et peccata fatentur, et ubi Leobafarius abba praeesse cernitur, res quasdam in Limozino et Bituricensi sitas confinio, regio hactenus adscriptas dominio, per succedentium temporum curricula decernimus quiete obtinendas. Nomina autem earum, ut certa pateant, omnibus subtitulantes sic recitamus, in primis videlicet, castrum nostrum quod dicitur Patriagus, cum ecclesiis, villis etiam ad ipsum castrum pertinentibus, et cum ecclesiis, tum et cuncta quae sub ejus dominatione hactenus fuisse noscuntur, fratribus monasterii ejusdem Christi martyris Dionysii in jus et dominationem ab hac die ac deinceps transfundimus. Deinde curtem nostram quae vocatur Patriacus, sitam super fluvium Jugie, cum capella nostra in honore sancti Salvatoris consecrata, et cum tribus ecclesiis in eadem villa existentibus, et cum omnibus appendiciis suis. Addimus namque alias villas duas, cum ecclesiis quae sitae sunt super fluvium Vulsie, videlicet Petram-Fictam et Patriacum cum prato dominico, et cum omnibus appendiciis suis, et villam nostram quae dicitur Fornolis, cum servis et ancillis, et Nigromontem cum ecclesia, et Campaniacum cum ecclesia. Damus etiam cellam de Larundo et ecclesiam parochialem, cum omnibus ecclesiis ad ipsum castrum pertinentibus, tam intus quam extra. In Bituricensi etiam pago adjungentes, concedimus villam de Casimansi cum ecclesia, villam de Lanatido cum ecclesia, villam de Giuretis cum ecclesia, villam de Archiniaco cum ecclesia, villam de Maniaco cum ecclesia, villam de Stivaliculis cum ecclesia, et quinque mansis ad eandem ecclesiam pertinentibus, villam de Guierlaico cum ecclesia, villam de Vernido cum ecclesia, villam de duabus casis cum ecclesia, villam de Vicopleno cum ecclesia, villam de Perolio cum ecclesia et campo dominico, villam de Vallo cum ecclesia, villam de Argenteria cum ecclesia, villam de Noto cum ecclesia, villam Umreziaco cum ecclesia, villam de Napsiniaco cum ecclesia; et quaeque pertinere videntur ad easdem villas, cum servis et ancillis, terris, pratis, sylvis, farinariis, aquis aquarumve decursibus. Damus nempe insuper omnem terram quae est inter duas aquas, a Cono flumine usque ad fluvium fontis Moer, cum omnibus ecclesiis: ecclesiam videlicet sancti Marcialis de Salviaco, et ecclesiam de Cursiaco, ecclesiam de Mosayco, et etiam omnes res ad easdem ecclesias pertinentes tam intus quam extra, ad eumdem locum ubi hae duae aquae copulantur, extra capellam nostram, in honore beati Martini consecratam, cum duabus villis ad eandem ecclesiam pertinentibus, scilicet Golaoco, et altera quae dicitur Longavilla, quas domnus Godinus, vir apostolicus, Lugdunensis archiepiscopus, a regia tenebat majestate. Ecce qualia beato Dionysio sibique famulantibus offero. Quae si quis forte, quod absit, nobis in regni solio succedentium, vel quaelibet praepotens persona, illi damna inferendo, in suum reduxerit dominium, prout ego, ipso suffragante salvari spero dans ea, ita ipse invasor, ea retinendo, morte damnetur pessima. Hoc autem donum ut posteris non videatur apocryphum, sed stabile, vel haec carta ut firmior sit per tempora, nostrae manus signo roborari et confirmari statuimus. Signum Dagoberti incliti regis. Signum Palladii archiepiscopi. Signum Landerici episcopi. Signum Laudomeri episcopi. Signum Fraudoberti episcopi. Signum Asterii episcopi. Signum Eligii episcopi. Signum Franemundi episcopi. Signum Sylvini episcopi. Signum Lauradi episcopi. S. Maurini episcopi. S. Clari episcopi. S. Gradoni episcopi. S. Johannis episcopi. S. Burgundophari abbatis. S. Leobafarii abbatis sancti Dionysii. S. Mummoli praefecti. S. Gundoeni comitis. S. Chariulfi comitis. S. Audini comitis. S. Dructoaldi comitis. S. Charimundi comitis. Dado archiepiscopus Rotomagensis Ecclesiae, consentiens subscripsit. Data tertio Kal. August. regni nostri anno XV. Actum est Compendio palatio feliciter. Amen.

XXVIII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo villas Noth et Pascellarium donat monachis sancti Dionysii ( ann. 636). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster. Priusquam homo subitanea morte moriatur, oportet pro salute animae suae vigilare, ne forte, morte sine aliquo respectu praesentem lucem auferente, inveniat aliquem imparatum, et sic perpetuis tenebris atque aeternis eum tradat tormentis; unde, dum proprio libertatis jure subsistit, ex caducis substantiis in aeterna tabernacula quaerere debet vitam mercari perpetuam. Idcirco ego, pro remedio animae meae, monachis basilicae domni Dionysii, peculiaris patroni nostri, in qua ipse preciosus martyr cum sociis suis corpore requiescit, et nos sepeliri optamus; ubi etiam abbas Aigulphus praeesse videtur, concedo villam nomine Noth, et alteram quae vocatur Pascellarius, cum adjacentiis suis, sitas in Bituricensi pago, et mancipia utriusque sexus, cum pratis, campis, sylvis, aquis aquarumve decursibus, sicut hactenus a fisco nostro possessae sunt, ita ex nostra indulgentia, propter adquirendam animae nostrae salutem, vel propter filiorum nostrorum stabilitatem, praesenti et futuro tempore in perpetuum proficiant et habeant, nullusque de filiis nostris, aut regibus Francorum successoribus nostris, nec pontifex, nec abbas ipsius monasterii, nec quaelibet praepotens persona, praedictas villas, quas eidem sancto loco concessimus, auferre praesumat, si iram Dei et offensam domni Dionysii non optat incurrere. Et ut haec preceptio firmior habeatur, vel per tempora conservetur, firmioremque habeat vigorem, manus nostrae subter eam decrevimus roborari subscriptionibus. Signum Dagoberti regis. Signum filii ejus Chloudouvei. Signum Eligii aurificis sui. Signum Dadonis cancellarii sui. Signum Geremari abbatis. Signum Aigulphi abbatis. Datum sub die Kal. Novembris anno decimo quinto regni nostri. Actum Clipiaco palatio faeliciter. Amen.

XXIX. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo villam Iticinascoam concedit ecclesiae Sancti Dionysii ( ann. 637). . . . . rcthus rex Francor. Viris inlustribus Vandelberto duci, Raganrico dom. et omnibus agentibus praesentibus et futuris . . . [ Spatium vacat octo syllabarum ] aeterna, ac de caduca substantia erogandum locrarii gaudia sempeterna. Igetur nos reipsa considerantis prout in aeternum vel alequantolum mereamur justorum esse consortis, villas . . . [ Spatium trium syllabarum ] cognomenante Iticinascoam, in pago Parisiaco, qui fuit Landerico et Gan . . . [ Spatium unius litterae ] germanis et addicionebus . . . [ Spatium quatuor syllabarum ] vel meretum ad baseleca domni Diunensi martheris peculiaris patroni nostri ubi ipse preciosus domnus in corpore requiescere videtur . . . dem devoti sumus per tempora, bona propitiante Domino, impartire praesencialiter plena devotione visi fuemus concessisse. Jubentes etenim vol . . . reis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, a die praesenti, qualiter ab ipsis . . . dominetur, vel ad fisco nostro praesente nunc tempore in Dei nomine possedetur, ex indulgentia nostra ad ipsa sancta basileca concessa, quae . . . a dicione percipiant specialius . . . . ti pauperis inibi consistentebus, pro regni stabiletate vel remedium animae nostrae, absque illius in postmodum refragatione temporebus debeat profecere, et ut fiat ut dum nos ad clero vel pauperes ac ipso loco sancto consistente . . . au . . . s . . . a vel in aliquantolum . . . omne . . . incommoda generetur. Et ut . . . [ Spatium quatuor syllabarum. Sic partim supplet Mabill. Et ut . . . tam eu . . . tempora inviolabilem, etc.] inviolabelem capeat firmetatem manus nostrae subscriptionebus infra . . . Dagobercthus rex subs.

Dado optol. [ Locus sigilli. ]. . . . . . . dies quindecim an. decemo regni nostri in Dei . . . Clipiaco fel . . . . .

XXX. Diploma Dagoberti I, Francorum regis, quo concedit Amando episcopo locum inter fluvios Eluonem et Scarpum, opportunum ut ibi Deo militantes ordinarentur ( ann. 637). In nomine Domini Jesu Christi. Dagobertus, divina ordinante clementia, rex. Deum nobis fore propitium credimus, si ad reformandum et confirmandum religionis cultum praecipuam curam impendimus, et religioni deservientibus munificentie ac liberalitatis nostre manum aperimus. Proinde tam praesentium quam futurorum solertiam scire volumus, quod venerabilis vite Amandus episcopus, qui, per gratiam Dei, filium nostrum Sigebertum baptisavit, jam quibusdam ecclesiis seu monasteriis ad augmentum divini cultus constructis ac bene dispositis, excellentiam nostram adierit, et ut non deficiens Dominice vinee cultor, confidens autem de nostre largitatis beneficio, locum situm inter duos fluvios, Scarpum et Elnonem, a nostra liberalitate sibi concedi humiliter petierit: qui locus, licet esset, propter multam silve densitatem, ad extirpandum difficilis, tamen labori suo, immo post laborem suum, quieti et usibus Deo militantium, quos ibi se jam pie meditabatur per Dei gratiam ordinaturum, videbatur opportunus. Nos igitur considerantes dignam reverendi pontificis petitionem, tum propter totius regni nostri ac prolis nostrae stabilitatem et pacem, tum propter animarum nostrarum salutem, locum quem petierat, cum utraque aqua et silva circumquaque succressente, prona animi devotione concessimus, et concessionem rata legum sanctione stabilimus. Precipimus igitur, et ex authoritate regia jubemus, ut nulla secularis vel ecclesiastica persona, de loco supradicto, cum aqua et silva, prefato pontifici a nostra liberalitate concesso, ipsi pontifici seu successoribus ejus ullam inquietudinem aut refragationem, vel prejudicium sive violentiam facere tentet; sed potius hoc regalis munificentie beneficium tam ipse pontifex et quos ibi ordinaverit, quam qui ei successerint sine ulla diminoratione, absque ulla calumpnia et contradictione, secure et perpetualiter habeant et possideant. Quod si divina pietas locum ipsum, per industriam hujus amabilis viri ac successorum ejus, et per devotam largitionem bonorum hominum meliorari et amplificari voluerit; quidquid exinde, sive in causis, sive in fredis, sive in pratis, sive in terrarum divisionibus et redibitionibus, sive aliquo modo jus fisci exigere poterat, in integrum tam prefato Patri quam successoribus ejus concedimus. Ipsum vero locum et res ad eum pertinentes, quidquid etiam largitas principum, vel devotio quorumlibet fidelium, deinceps addiderit, sub tuitionis et immunitatis nostre defensione consistere volumus. Et ut hec regalis authoritas firma atque inconcussa perpetuo perseveret, presens preceptum manu propria subterfirmamus, et annuli nostri impressione signamus. Successores etiam nostros, ut in hoc ipsum morem nostrum imitentur, commonemus. Datum Kalendas Maii, indictione septima, anno undecimo regni domini Dagoberti. Actum Parisius civitate feliciter. Amen.

XXXI. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo immunitatem ab omni potestate concedit monasterio Sancti Dionysii ( ann. 637). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster, Mummolo prefecto, Gondoeno, Werpeno, Dructoaldo, Audino, Charimundo et Chariulfo, comitibus, vel omnibus agentibus, presentibus et futuris. Oportet clementie principali, inter ceteras petitiones, illud quod pro salute ascribitur et pro divino nomine postulatur, placabili auditu suscipere, et procul dubio ad effectum perducem [ Leg. perducere, ut in sequenti instrumento ], quatinus de caducis rebus presentis seculi eterna conquirantur, juxta preceptum Domini dicentis: Facite vos amicos de mammona iniquitatis. Ergo de mammona iniquitatis, juxta ipsius dictum, nos oportet mercari eterna et celestia, ut dum sacerdotibus Christi impertimur congrua beneficia, retributorem Dominum ex hoc habere mereamur in eterna tabernacula. Igitur venerabilis Aigulfus, abba de basilica peculiaris patroni nostri domni Dionysii martiris, ubi ipse pretiosus domnus in corpore requiescit, clementiam regni nostri supplicavit ut, juxta hoc quod ante hos dies in Compendio in nostro generali placito tractavimus, ita nunc per propriam nostram auctoritatem sub immunitatis nominis nostri denuo pro rei firmitate circa ipsum sanctum locum vel homines qui se, cum substantia eorum vel rebus, ad ipsam sanctam basilicam tradere et devovere voluerint, hoc nos in Dei nomine praestare et confirmare circa ipsum sanctum locum dignaremus. Ideo cognoscat magnitudo seu utilitas vestra, quod ita nos pro reverentia ipsorum sanctorum, vel pro quiete monachorum ibidem Deo famulantium, promptissima voluntate denuo concessisse, et in omnibus confirmasse vestra compareat solertia [ In altero diplom., visi sumus]. Quapropter per hoc preceptum quod specialius decernimus, et imperpetuo volumus esse mansurum, jubemus atque constituimus ut neque vos juniores [ In altero diplom. legitur nos et nostri, et deest vox juniores] seu successores vestri imperpetuo, nec quilibet de judiciaria potestate accinctus in curtes praefate basilice domni Dionysii, ubi et ubi in quascumque regiones vel pagos in regno Deo propitio nostro, quod ad die presente pars ipsius monasterii possidere et dominari videtur, vel quod Deum timentibus hominibus per legitima cartarum instrumenta ibidem fuit concessum, aut in antea erit additum vel delegatum, nec ad causas audiendum, nec ad fidejussores tollendos, nec ad freda vel bannos erigendum, et ad mansiones vel paratas faciendum, nec ullas redibitiones requirendum, infra immunitatem sancti Dionysii egredi vel requirere quoquo tempore non [ Deest negatio haec in altero dipl. ] presumatur, nisi [ In altero diplom. legitur sed] quicquid fiscus noster exinde poterat exactare omnia et ex omnibus, pro mercedis nostre augmento, sub integra et firmissima immunitate a die presente concedimus; et si quispiam hanc nostram auctoritatem vel immunitatem et infringere voluerit, et alios ad hoc conduxerit, unusquisque pro semetipso libras triginta ex auro purissimo partibus sancti Dionysii coactus componat, et, ut dictum est, quicquid exinde forsitan fiscus noster ad partem nostram sperare poterat, in luminaribus vel stipendiis monachorum, seu et alimoniis pauperorum [ In altero diplom., eleemosiniis pauperum] ipsius monasterii, perhenniter per nostra oracula ad integrum sit concessum atque indultum, ita ut melius delectet pro stabilitate regni nostri, vel pro quiete, et quibuslibet leudis nostris, Domini misericordiam attentius deprecare. Ut hec auctoritas nostris et futuris temporibus circa ipsum locum sanctum perhenniter firma et inviolata permaneat, per omnia tempora illesa custodiatur atque conservetur et ab omnibus optimatibus nostris et judicibus publicis et privatis melius ac certius credatis, manus nostre subscriptionibus subter eam decrevimus roborare, et de annulo nostro jussimus sigillare. Dagobertus rex subscripsit. Dado obtulit. Datum sub die IIII Kal. Aug. anno secundo regni nostri. Compendio, in Dei nomine feliciter. Amen.

XXXII. Diploma alterum ejusdem argumenti, cum accessionibus ( ann. 637). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster, omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, centenariis et ceteris agentibus nostris presentibus scilicet et futuris. Oportet clementie principali inter ceteras petitiones illud quod pro salute anime ascribitur, et pro divino nomine postulatur, placabili auditu suscipere, et procul dubio ad affectum [ Dub., effectum] perducere, quatenus de caducis rebus presentis seculi eterna vita conquiratur, juxta preceptum Domini dicentis: Facite vobis amicos de mammona iniquitatis. Ergo de mammona iniquitatis, juxta ipsius dictum, nos oportet mercari eterna et celestia, ut dum ecclesie Christi impertimur congrua beneficia, retributorem Dominum ex hoc habere mereamur in eterna tabernacula. Igitur venerabilis Aygulfus aba [ Dub., abbas] de basilica peculiaris patroni nostri domni Dionysii martyris, ubi ipse preciosus domnus in corpore requiescit, clementiam regni nostri supplicavit, ut juxta hoc quod ante hos dies in Compendio in nostro generali placito tractivimus, ita nunc (in universali nostra synodo Parisius congregata) per propriam nostram auctoritatem, sub immunitatis nomine, denuo pro rei firmitate, circa ipsum sanctum locum, vel homines qui se, cum substantia sua vel rebus, ad ipsam sanctam basilicam tradere et devovere voluerunt, hoc nos in Dei nomine prestare et confirmare circa ipsum locum sanctum dignaremur. Ideo cognoscat magnitudo seu utilitas vestra, quod ita nos pro reverentia ipsorum sanctorum, vel pro quiete monachorum ibidem Deo famulantium, promptissima voluntate denuo concessisse, et in omnibus confirmasse visi sumus. Quapropter per hoc preceptum, quod specialius decernimus et in perpetuum volumus esse mansurum, jubemus atque constituimus ut neque nos neque successores nostri [ In priori diplom. vos et vestri], neque quilibet neque archiepiscopus [ Dub., quilibet episcopus vel archiepiscopus], (nec quicumque) de judiciaria potestate accinctus (in ipsam sanctam basilicam vel immanentes in ipsa, nisi per voluntatem abbatis et suorum monachorum, ullam unquam habeat potestatem; sed sit nec sancta mater ecclesia, videlicet peculiaris patroni nostri domni et magni Dionysii, libera et absoluta ab omni invasione vel inquietudine omnium hominum, cujuscumque ordinis vel potestatis esse videantur). In curtes vero prefate basilice domni Dionysii, ubi et ubi, in quascunque regiones vel pagos in regno, Deo propitio, nostro, quod a die presente pars ipsius monasterii possidere et dominari videtur, vel quod Deum timentibus [ Dub., a Deum timentibus] hominibus per legitima cartarum instrumenta ibidem fuit concessum, aut inantea erit additum vel delegatum, nec ad causas audiendum, nec ad fidejussores tollendos, nec ad freda vel bannos exigendum, et ad mansiones vel paratas faciendum, nec ullas redibitiones requirendum, infra immunitatem sancti Dionysii ingredi vel requirere quoquo tempore presumatur; sed quicquid exinde fiscus noster poterat exauctare, omnia et ex omnibus, pro mercedis nostre augmento; sub integra et firmissima immunitate a die presenti concedimus (ad ipsum sanctum locum et in perpetuum confirmamus). Si autem quispiam hanc nostram auctoritatem vel immunitatem infringere voluerit et alios ad hoc conduxerit, unusquisque pro semetipso libras XXX ex auro purissimo partibus sancti Dionysii componat; et, ut dictum est, quicquid exinde fiscus noster ad partem nostram sperare poterat, in luminaribus vel stipendiis monachorum seu et in eleemosinis pauperum ipsius monasterii, perenniter per nostra oracula ad integrum sit concessum atque indultum, ita ut eis melius delectet pro stabilitate regni nostri, vel pro quiete, et quibuslibet leudis nostris, Domini misericordiam attentius deprecari. Et ut haec autoritas nostris et futuris temporibus circa ipsum sanctum locum perenniter firma et inviolata permaneat, vel per omnia tempora illesa custodiatur atque conservetur, et ab omnibus optimatibus nostris et judicibus publicis et privatis melius ac certius credatur, manus nostre subscriptionibus subter eam decrevimus roborare, et de annulo nostro jussimus sigillari. Dagobertus rex s. (Palladius eps. s. Taurinus eps. s. Eligius eps. s. Silvinus eps. s. Orado eps. s. Clarus eps. s. Gondoenus comes s. Dado obtuli. Johannes eps. s. Richoaldus eps. s. Atherius eps. s. Laudomerus eps. s. Landericus eps. subscripsit. Acterius eps. s. Mommolus prefectus s.) Data [ Dub., sub die] IV Kal. Augusti, anno decimo [ Dub., secundo] regni nostri, Parisius [ Dub., Compendio], in Dei nomine, feliciter, amen.

XXXIII. Diploma Dagoberti I, Francorum regis, quo Ruilliacum et plurima alia dona confert monasterio sancti Dionysii ( ann. 637). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster. Cum certis et cotidianis manifestetur indiciis esse verum quod omnium materies et conditio nascentium tempore momentaneo revertatur in nichilum, nostrarum salus poscit animarum, quatinus quisque, quem primi hominis negligentia exulem facit et peregrinum, cotidie totius vite sue discutiat modum, ac deinde sors extrema cum nondum vitalem rapuerit spiritum, pro meritis locum obtinere se illuc exerceat [ Lege exercens] unde prius ruit, et ubi post transitum ejus anima ductu angelico est reditura; nam quis ad quamlibet civitatem tensurus, forte negotiationis causa vel necessitate pulsus, aliqua non premittit bona quibus admodum contentus sufficiat, remota omni inopia? Itaque sic et quia Apostolum dixisse liquet: Dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes; est memorie commendandum cuique videlicet orthodoxorum, qui Christi se plasma fatetur et templum, ut interim dum vivendi spatia mortis debite prestant lex atque jura, sua eroget pro Christo ac largiatur, et taliter in superna Jerusalem thesaurum thesaurizans, liberam ad eam reversurus possidebit mansionem, ejus quoque spiritui fames in evum denegabitur et sitis. A cujus nempe thalamo michi quia non expedit ut excludar ullo modo: Ego Dagobertus, Francorum rex a Deo coronatus, cui summi regis permissione, predecessorum nec ne nostrorum concessione Francia obsecundat et famulatur, de salute anime nunc tractando, saniori usus consilio, apud me deliberavi quemlibet Christi militum, pro mearum quarumdam donatione rerum, adjutorem michi facere et proximum. Est hic inclitus et preciosus videlicet testis Dionysius, qui olim timore nudus, fidei fervore accinctus, Galliam petiit, et ibi, gentilium pullulante perfidia, viriliter resistit fide constans, sanctae legis predicando ac patefaciendo doctrinam. Hic etenim proprii cruoris effusione qui quidem a dextris Dei cognoscitur sedere, jugiterque impetrare pro quibus voluerit petere, universus orbis cum summo debet venerari obsequio, multum quidem ego, qui in declinando patris iram, ipsius sensi michi affuisse [ Dub., non abfuisse] gratiam. Quapropter, licet ipse prefatus Dionysius nullo indigeat pro gloria qua cum Deo feliciter potitur, tamen ut michi, cum uxore propria et liberis, apud equum judicem fiat fidissimus intercessor, culparum quoque nostrarum in die judicii excusator, cenobitis monasterii illius, in quo corpore eum quiescentem cum gemitibus peccatores adeunt, et peccata fatentur, et ubi abbas Leobafarius preesse cernitur, res quasdam in Bituricensi sitas confinio [ Dub., confinio, regio], actenus ascriptas dominio, per succedentium temporum curricula decernimus quiete obtinendas. Nomina autem earum, ut certa pateant omnibus, subtitulantes, sic recitamus: inprimis Ruilliacum; et deinde hos vicos, videlicet: villam Fracillo, Montelliacum [ Dub., Francillo, Montellicum], Avendelliacum, Noziocum, Morilliacum, Talaicum [ Dub., Talliacum], Sarmasiacum, Paredum, Ger, Pay, Masnile, Cassinoilum, Cantalupum [ Dub., Masline, Cassionilum, Cantuplum], Jernacum, Vineolas, terram de Planis, terram de Valle, ad quam respicit Arnolliacus [ Haec desunt ap. Dub. ] terram que dicitur Mons-Beraldi, terram que dicitur Canehuces, cum omnibus appendiciis suis, silvis scilicet et vineis, pratis, aquis, earumdemque decursibus, et servis et ancillis. Preter hec autem curtem [ deest ap. Dub. curtem] dominicam, cum capella ibi fabricata in honore sancti Salvatoris, apostolorumque ejus Petri et Pauli, atque sanctorum martyrum Dionysii, Rustici et Eleutherii, cum incluso vinee, ac septem farinariis, furnis decem, et portum, mercatum, piscarias quoque quas ibi michi institui precepi, habere concedo. Do etiam duas villas, quarum una dicitur Cirsai, et sita est super fluvium Telum, et altera Goyse, quae proxima est fluvio Arnon, cum omnibus appendiciis suis. Ecce qualia beato Dionysio sibique famulantibus offero. Que si quis forte, quod absit, nobis in regni solio succedentium, vel quelibet prepotens persona, illi damna inferendo, in suum reduxerit dominium, prout ego, ipso suffragante, salvari spero dans ea, ita ipse invasor ea retinendo morte damnetur pessima. Hoc autem donum, ut posteris non videatur apocrifum sed stabile, vel hec carta ut firmior sit per tempora, nostre manus signo roborari et confirmari statuimus. Signum Dagoberti gloriosissimi regis: signum Clodovei filii sui; signum Eligii aurificis sui; signum Dadonis cancellarii sui; signum Geremari [ Dub., Geremari abbatis]; signum Leobafarii abbatis. Datum sub die Kal. Septembris, anno XXV regni nostri. Actum civitate Aurelianis feliciter, in Dei nomine. Amen.

XXXIV. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo villas Acuciacum, Cosdunum, et alias plures, matriculariis ecclesiae sancti Dionysii donat ( ann. 637) Dagobertus, rex Francorum, vir illuster. Homo semper et incolumis, ac etiam et ac si in egritudine positus, pro salute anime sue attentius debet invigilare, ut valeat in futurum lucra mercedum conquirere. Igitur nos, pro Dei intuitu vel remedio anime nostre, villas cognominatas Acuciaco et Cosduno, sitas in Belloacinse pago, immoque Magnino villa et Mediano villare [ Dub., Magnovillare, Mediovillare], vel Gellis et Averciaco, ad matricularios domni Dionysii, peculiaris patroni nostri, ubi ipse domnus in corpore requiescit, et nos sepeliri cupimus, ad eorum substantiam [ Dub., concessimus ad substantiam] vel transactionem, villas suprascriptas Acuciaco et Cosduno, Magnino villa, Mediano villare [ Dub., Magnovillare, Mediovillare], vel Gellis et Averciaco, cum omni merito vel termino earum, ipsos matricularios presentialiter perveniant, ita ut in postmodum, cum terris, domibus, mancipiis, vineis, silvis, pratis, pascuis, gregis cum pastoribus, adjacentiis vel reliquis quibuscumque beneficiis, sicut usque hactenus a fisco nostro fuerunt possesse, ita ex nostra indulgentia, pro salute anime nostre acquirenda vel stabilitate filiorum nostrorum, ad ipsos matricularios, qui ad prefatam sanctam basilicam vel infra atrium consistunt, presenti et futuro tempore proficiant in perpetuo, et delegatione, valde jam in egritudine demandavimus fieri, nec de filiis nostris, vel quicumque propter hoc occasionem non habeat, quasi presentem voluntatem nostram adversare aut refragare temptetur, ac etiam nec pontifex, nec abba, hoc ad ipsos fratres auferre non audeat, si iram Dei aut offensam domni Dionysii non optat incurrere. Quod si aliquis hoc convelli conaverit, Domno ipso Deo teste hoc demandavimus [ Dub., quod, Domino ipso Deo teste, demandavimus] fieri, ante tribunal Christi exinde rationem deducat, cum ipsis fratribus, et dum ex xenodochio non occurrimus facere de ipsis villis, vel Saclitas [ Dub., Sarclitas], quod antea ad ipsos fratres fuit a nobis deputatum, juxta quod in reliquo de ratione basilice alimenta recipiunt, si ratio compensatur, valde victus annualis de hoc eis, Deo donante, poterit sufficere, ut semper pro anima nostra et ipsos matricularios et successores eorum nostra pascat eleemosina, quo potius delectet eis pro nobis semper orare; et dum jam nos isto precepto minime subscribere potuimus, quia in manu nostra trepidabat ille calamus, propterea rogavimus ut dulcissimus filius noster Clodoveus rex, per signaculum nominis sui, ipsam cartam affirmaret, et Dado eam offerat, et optimates nostri eam subscriberent. Signum + gloriosi domni Clodovei regis. Dado [ Dubl., Ego Dado], jubente antefato domno Dagoberto rege presente, preceptum firmavi vel obtuli. Signum A. viro illustri, Waldeberto senescalco, quod Ragnegiselus sig. [ Dub., senescallo: signum Ragnegiselli]. Signum A. Frannegiselus. Signum vir illuster Austrapio cubiculario. Datum VII decimo Kal. Octobris, anno XVI regni nostri, Clipiaco, in Dei nomine, feliciter. Amen. [ Dubl. addit.: Ego Ermenulfus scripsi.]

XXXV. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo villam Esterpiniacum donat basilicae sancti Dionysii ( ann. 637). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster, omnibus agentibus [ Dub., agentibus nostris] presentibus et futuris. Optabilem esse oportet de transitoria [ Dub., transitoriis] promerere eterna, vel de caduca substantia erogandum [ Dub., eroganda], lucrari gaudia sempiterna. Igitur nos rem ipsam considerantes, prout in eternum vel in aliquantulum mereamur justorum esse consortes, villam cui nomen est Stirpiniacum [ Dub., Esterpiniacum], sitam in pago Vulcasino, eam cum omni integritate vel meritum [ Dub., merito] ad basilicam domni Dionysii martyris, peculiaris patroni nostri, ubi ipse preciosus domnus in corpore requiescit, et venerabilis vir, Aigulfus abbas, custos preesse videtur, ideo quod ibidem ( Deest. ap. Dub. vox ibidem) devotissimus per tempora bona, propitiante Domino, impertire presentaliter plena devotione visi fuimus concessisse, jubentes etenim [ Dub., jubentesque specialius ordinamus] ut villa antedicta cum omni integritate et soliditate, hoc est, domibus, edificiis, presidiis, mancipiis, colonis, inquilinis, accolabus, libertis, servis tam ibidem oriundis quam aliundis [ Dub., ex aliunde] translatis, rusticis et urbanis, saltis atque subjunctis terris cultis et incultis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, pecoribus, peculiis, mobile et immobile, omneque genus pecudum et in universum [ Dub., universa] merita, appendiciis, adjacentiis, tam intra terminos quam et extra terminos, omnemque rem adexquisitas [ Dub., exquisitam], quicquid dici aut nominare [ Dub., nominari] potest, vel quod ab fisco nostro, presente nunc tempore, in Dei nomine possidetur, ex indulgentia nostra sint ad ipsam sanctam basilicam concessa: specialius ordinamus ut in postmodum ad ipsum sanctum locum vel clerum vel pauperes inibi consistentibus, pro regni stabilitate vel remedium anime nostre, absque ullius in postmodum refragatione, ejus temporibus delectet proficere quo fiat, ut dum nos ad clerum vel pauperes ad ipsum sanctum locum consistentibus substantia, vel in aliquantulum deputamus, pro intercessione antedicti domni Dionysii martyris apud Dominum in futuro mercedem, quod agerentur. Et ut hec concessio auctoritatis nostre, tam per presentium quam succedentium tempora inviolabilem capiat firmitatem, manus nostre subscriptionibus inferam, ut diximus, propria annotatione ista ducimus adumbrare. Vir illuster Dagobertus subscripsit. Data sub die Kal. Octobris, anno V regni, Sauriciagore.

XXXVI. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo donat monasterio sancti Dionysii villam de Giuretis ( ann. 637). Dagobertus, Dei gratia Francorum rex. Antequam nos vite nostre preveniat dissolutio, et quamdiu jure primi parentis nobis hic peregrina conceditur mansio, quia est nostris profiscuum animabus et salubre, oportet ut sanctas Dei ecclesias presentium bonorum amplificemus largitatem [ Dub., largitate], quibus nemo potitur permansum, sed labenti tempore quatinus sic noster immortalis spiritus, mortalem cum exuerit hominem, felicem et immarcessibilem obtinere se gaudeat gloriam [ Dub., tripudiet obtinere se gloriam]. Quapropter ego, cum mihi corporalia defecerint juvamina, ut merear collocari in requie perpetua, filii nec non uxor mea, monachis monasterii patroni nostri sancti Dionysii, in quo corpus ejus requiescit, et nos recondi tumulo cupimus termino depositionis, ubi preesse videtur abbas Astulfus [ Dub., Aygulfus abba], villam Gyuretis [ Dub., de Giurettis] vocitatam, cum adjacentiis suis, jure perpetuo annuimus habendam, que sita est in Bituricensi pago, duobus millibus a Caro fluvio distat. Et si quevis [ Dub., quis] prepotens persona villam depopulando pretioso martyri Dionysio intulerit damna, vel quislibet regum in regni solio nobis succedentium in suum si maluerit revocare dominium, Dei et martyris patiatur iram, cujus donando ditamus ecclesiam. Hoc autem donum, ut multo magis sit firmum, et per futura tempora posteris non videatur apocrifum, cartaque hec firmiorem obtineat vigorem, signo nostre manus roborari atque confirmari decrevimus.

Signum Dagoberti regis. Signum Clodovei [ Dub., Chloudouvii] filii sui. Signum Eligii aurificis sui. Signum Dadonis cancellarii sui. Signum Geremari [ Dub., Geremari abbatis]. Signum Aistulfi [ Dub., Aygulfi] abbatis.

Datum sub die Kal. Decembris [ Dub., Septembris], anno XXX regni nostri. Actum Spinogilo villa, feliciter, in Dei nomine, amen.

XXXVII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo jubet filios mancipiorum aut servorum monasterii sancti Dionysii sub lege mancipiorum ecclesiasticorum in perpetuum cum prole sua mancipio subjici ( ann. 637). Dagobertus, rex Francorum, vir illuster, omnibus episcopis, abbatibus, comitibus, ducibus, vicariis, centenariis, auctoribus [ Dub., actoribus], judicibus, et cunctis in universo Francorum regno principatum agentibus. Si ea que ad reverentiam locorum sanctorum Dei, et testamentum mancipiorum ad ea pertinentium adtinere videntur, regia censura decernimus, juste quidem agere videmur, ac proinde nos habituros eterne remunerationis apud Deum mercedem sine dubio speramus. Quapropter, presentium atque futurorum sagacitas noverit quod, ad petitionem domni Chunaldi, venerabilis abbatis, et fratrum monachorum monasterii sancti ac beatissimi peculiaris patroni nostri domni Dionysii martyris, ubi ipse domnus in corpore requiscit, una cum suis preclaris sociis Rustico et Eleutherio martyribus, de copulationibus mancipiorum, servorum et ancillarum, et eorumdem sanctorum venerabilium martyrum, et aliorum omnium universaliter hominum in toto regno a Deo nobis commisso consistentium, seu etiam nostrorum seu quorumlibet hominum cujuscumque dignitatis, ordinis et potestatis, extiterint, hanc per hoc nostre dignitatis preceptum constituentes, sancimus ut amodo, per omnia seculi presentis futura tempora, quicumque mancipiorum, sive servorum et ancillarum prefatorum martyrum, sive masculus, sive femina, qualicumque pacto, seu legitimo seu furtivo complexu prolem genuerit, ediderit atque propagaverit, ex tunc et semper, absque participe vel divisore quolibet, inrefragabiliter ad supradictorum sanctorum martyrum potestatem cum omni prole sua revocentur atque subdantur lege [ Dub., et lege] mancipiorum ecclesiasticorum, sub prefati abbatis et successorum illius monachorum in jam dicto monasterio Deo servientium ditionem perpetualiter mancipentur. Si quis vero contra hoc mee majestatis decretum presumpserit, et quod amore justitie decernimus infrigerit, et quoquo pacto violaverit, legibus artatus, auri purissimi decem libras, ac argenti probatissimi pondo viginti, ad pensum nostri palatii solvere cogatur, et eorumdem mancipiorum, si liber est, teneatur; si vero servus, idem solvat, et centum quinquaginta ictibus in publico coram judicibus feriatur. Ut vero hoc nostre preceptionis decretum inconcussum permaneat, atque pleniorem vigorem accipiens inviolabiliter per futura tempora conservetur, nostre dignitatis annulo insigniri precepimus. Datum anno X regni domni nostri [nostri deest apud Dub. ] Dagoberti gloriosissimi Francorum regis. Dado, regie dignitatis cancellarius, recognovit, legi et relegi [ Dub., legit et relegit].

XXXVIII. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo confirmatur charta precaria Sigranni, abbatis Anisolensis, et Hadoindi. Cenomanensis episcopi, de monasterio Anisolensi ( ann. 637). Dagobertus, rex Francorum, vir inluster. Si ea quae opportunitatibus ecclesiarum vel sacerdotum pertinent libenter praestamus, vel ad effectum perducimus, retributorem Dominum exinde habere confidimus, et nobis ad mercedem vel stabilitatem regni nostri in Dei nomine pertinere confidimus. Igitur compertum sit omnibus fidelibus nostris praesentibus et futuris, quia miserunt ad nostram clementiam Hadoindus, Cenomannis urbis venerabilis episcopus, et Sigrannus, abbas de monasterio Anisolae, quorum missi nobis innotuerunt, et per epistolas praedictorum virorum adsensum et deprecationem confirmaverunt, dicentes eo quod praedictum monasteriolum Anisolae per titulum precariae supplicasset praedictus Sigrannus abbas, ad suum supra citatum Hadoindum episcopum, in quo etiam monasteriolo domnus Karileffus corpore requiescit, quod et ipse construxit, et in dedicatione ecclesiae domno Innocente, praefatae urbis episcopo, per strumenta cartarum tradidit, quod etiam in beneficium per precariam jam dictus abbas a supradicto Hadoindo adeptum habet. Unde et scriptum precariarum nobis eorum missi ostenderunt, in quibus continebatur qualiter praefatum monasteriolum a memorato episcopo jam dictus abbas petisset, atque ab eo beneficiario jure diebus vitae suae percepisset, et ob rei firmitatem censum ei per singulos annos solvere spopondisset, id est, ad lumen matris ecclesiae IIII lib. de cera, et ad opus fratrum canonicorum in praedicta civitate Deo militantium, in coena Domini, plenum modium de ovis, et plenas buticulas paratas de optimo vino, et ad opus episcopi cambuttam unam et duos subtalares per singulos annos, partibus memorati episcopi, vel rectorum ejus persolvere debuisset. Petentes ergo ad nostram miserunt celsitudinem epistolas ambo et missos, ut super precariam memorati antistitis, gratia firmitatis, fecissemus praeceptum, per quod monasteriolum praedictum memoratus Sigrannus abbas tutum et securum, dum advixerit, tenere et possidere cum omni integritate vel supraposito valeret. Proinde hanc nostram auctoritatem memoratis venerabilibus viris fieri jussimus, per quam praecipimus atque jubemus ut praescriptum monasteriolum, sicut memorato abbati a supra memorato venerabili Hadoindo episcopo sibi beneficiario ordine collatum est, ita deinceps in ejus beneficiaria dominatione permaneat, et suprascriptum censum partibus rectorum ejusdem Cenomannicae sedis, absque ulla dilatione, persolvere studeat; post ejus vero dicessum, ad ejus et potestatem memoratae urbis Cenomannicae matris ecclesiae, a qua in beneficium illud accepisse dinoscitur, absque ullius detentione aut contrarietate revertatur, ut rectores ejusdem sanctae ecclesiae, quidquid de eo jure ecclesiastico disponere voluerint, faciant. Et ut haec auctoritas firmior habeatur, vel per tempora conservetur, manus nostrae subscriptionibus subter eam decrevimus roborare.

XXXIX. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo ecclesiae sancti Dionysii donat ecclesiam de Plumbata, et alias ecclesias plurimas, cum appenditiis; ac eidem privilegia concedit ( ann. 637). Novimus a predecessoribus fuisse decretum patribus, ut quecumque fierent posteriorum memorie profutura scripto commendarentur, ne oblivionis caligine supprimerentur. Quapropter ego Dagobertus, Dei gratia Francorum rex, notum volo fieri omnibus, tam futuris quam presentibus, quod ecclesie beatorum martyrum Dionysii, Rustici et Eleutherii de Francia, damus et concedimus, nostrorum consilio optimatum, et assensu domni Ansoaldi, Pictavorum episcopi, et aliorum tam archiepiscoporum quam episcoporum, ecclesiam de Plumbata, ecclesiam scilicet quam in honore beate Marie semper virginis, et sanctorum angelorum, beati confessores Ursinus, Martialis, Lucianus [Cacianus] et Julianus composuerunt, eandem vero ecclesiam ipsi angeli Deo consecraverunt; ecclesiam dico que est inter duas valles, sita prope aquam que dicitur Vigenna [Vigona], supradictis martyribus libere servitio [liberam et ab omni servitio] absolutam concedimus. Rursum notificamus presentibus et futuris supradictis martyribus, vineas, terras et prata, cum aquis et nemoribus, servis et ancillis, in eodem loco dedisse. Nolo vos preterea latere, quod quicumque, sive liber, sive servus, sive quolibet crimine damnatus, intra metas quo [quas] ego posui in loco qui dicitur Aula, usque ad alium locum qui dicitur Ternant, sicut indicat supradicta aqua, et terra sancti Martini, et beate Radegundis, quicumque, inquam, sive a duello, sive indigena, latro, fur, homicida, refugium quesierint, liber et immunis a quacumque persecutorum infestatione evadat: preterea manifestum sit omnibus eos qui intra predictum locum manserint nulli nisi soli Deo et monachis ecclesie debere obsequi. Dedimus etiam supradictis martyribus ecclesiam sancti Hylarii de intra Annam [Amnem], cum terris et decimis et aquis. Item in eodem loco qui dicitur Cursous [Cursona], ecclesias nostras, scilicet ecclesiam sanctorum martyrum Gervasii et Prothasii, et aliam in honore beati Martini, et a fonte qui dicitur Benedicta usque ad locum qui Claustrum vocatur, totam terram et aquam que Voda vocatur, et molendinum de Cumignech, et terram de Bosnay, cum servis et ancillis et decimis. Item terram de Laingniaco [Lingniaco], et ecclesiam beati Hylarii, cum terris et pratis et decimis. Dedimus ex alia parte Vienne aque sanctis martyribus quarum vicum [aquae Vigennae vicum] nostrum Ingrandisse, cum ecclesiis scilicet apostolorum Petri et Pauli et sancti Apoliti martyris, cum terris et decimis, servis et ancillis. Item super eandem Viennam [Vigennam], ecclesiam sanctorum apostolorum Petri et Pauli de Dangeo, cum terris et decimis et servis. Item nostrum fiscum de Odriaco, et ecclesiam sancti Sulpicii, cum terris et pratis et decimis et servis, cum vicariis. Item terram de Maleredo, cum pratis et vineis et nemoribus, servis et ancillis et vicariis; et alterum Laingniacum [Lingniacum], et ecclesiam beati Remigii. Item in pago Turonensi, Antigniacum et ecclesiam sancti Vincentii super Vigennam, et terram de Selignech, cum terris, decimis et servis. Item in eodem territorio terram de Pleis, cum ecclesia sancti Silvestri, et terram de Buymet. Ut igitur omnis adversariorum calumpnia sopita sileat, et omnis malignorum omnium infestatio damnata abscedat, gratia memorie placuit nobis hoc scriptum sigillo nostro confirmare.

XL. Diploma Dagoberti I, regis Francorum, quo, ad preces Auberti, Cameracensis episcopi, dona multa confert oratorio beatae Mariae ( ann. 637). In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, amen. Ammonente ac dicente Filio Dei: Date eleemosinam, et ecce omnia munda sunt vobis; idcirco ego Dagobertus, Austrasiorum rex, pro anima patris mei karissimi Lotharii, Francorum regis augustissimi, monitis salutaribus viri venerabilis et consanguinei mei Auberti, Kamaracensis episc., inductus, concedo et dono piissimis fratribus oratorii beatae Mariae regales fiscos duos, Oenengium, et Karubium, cum omnibus suis appenditiis, id est utriusque sexus slavis et mancipiis, villis, terris, silvis, pratis, aquis aquarumque decursibus, etc.; item villam Buriacam, villam Haidem, et ex parte villas Halogin, et Gleviam, etc.; idem do et trado eccles. sancti Petri Kamerac., in qua sanctissimus pater Vedastus canonicos constituit, fiscum Tilletum, villas Vinciacum et Harnam, cum appenditiis, etc., has donationes approbantibus palatii mei principibus et senioribus Arnulpho et Pipino. Ut autem haec nostra concessio, etc. Signum D. Dagoberti, regis Austrasiorum S. Arnulphi Metensis. S. Pipini Neustriensis, seniorum palatii. S. Ansonis, cancellarii, vice Cuniberti, archicancellar. recogno . . . . Data Kamaraci, XVII Kal. Maias, an D. I. sexcent. quadrag. ind. XIV.