Migne Patrologia Latina Tomus 137
Passio S. Pelagii (Hrothsuita Gandersheimensis), J. P. Migne
cc_id: cps_2.HroGan.PaSPe, cc_idno: 9554
120 ARGUMENTUM. ¶
Abdrahemen, Mauritaniae tyrannus, sectam Saracenorum sequens, in Hispaniam trajecit, omnesque Christianos suppliciis affecit, aut in sectam suam coegit. Cum Cordubam, insignem Hispaniae urbem, cepisset, majores urbis necavit, aut pecuniam pro his accepit. Cumque nobili civi tantam summam pecuniae imposuisset, quam pendere tyranno non posset, et in carcerem duci deberet, filius, pietate patris motus, pro eo vincula subiit. De cujus pulchritudine dum ad tyrannum relatum esset, e carcere adolescens ducitur, tyranno offertur, ut libidini suae pareret. Cumque foedus tyrannus multis precibus instaret, adolescens pugno petentem oscula sua tyrannum caedit. Tyrannus illius abnuentem amplexus funda et balista trans murum in fluvium, qui Cordubam alluit, trajecit, cujus corpus ripis saxeis collisum, a piscatoribus colligitur et a satellitibus tyranni truncatur, tandem religiosissime a civibus sepelitur.
PRAEFATIO HROSVITHAE IN PELAGIUM. 137.1093|
137.1093D| Inclyte Pelagi, martyr fortissime Christi,
Et bone regnantis miles per saecula Regis,
137.1094D| Respice Hrosvitham miti pietate misellam,
Me, tibi subjectam devota mente famellam,
137.1095A| Quae te mente colo, carmen quoque pectore promo,
Et fac, exigui supero de rore rigari
Pectoris obscurum jam mis clementius antrum,
Quo possim laudum condigne mire tuarum,
137.1096A| Famosumque tuum calamo signare triumphum,
Et quem nobiliter mundum cum morte cruentum
Vicisti, nitidam mercatus sanguine palmam.
SEQUITUR HISTORIA.
137.1095|
137.1095A| Partibus occiduis fulsit clarum decus orbis
Urbs Augusta Nova, Martis feritate superba,
Quam satis Hispani cultam tenuere coloni,
121 Corduba, famosa locuples de nomine dicta,
Inclyta deliciis, rebus quoque splendida cunctis,
137.1095B| Maxime septenis sophiae repleta fluentis,
Nec non perpetuis semper praeclara triumphis,
Olim quae Christo fuerat bene subdita justo
Fudit et albatos Domino baptismate natos.
Bellica sed subito virtus, bene condita jura
Mutavit sacrae fidei, spargendo nefandi
Dogmatis errorem, populum laesitque fidelem.
Perfida nam Saracenorum gens indomitorum
Urbis marte petit duros hujusce colonos,
Eripuit regni sortem sibi vim quoque clari,
Exstinxitque bonum regem, baptismate lotum,
Qui pridem merito gessit regalia sceptra,
Et cives justis domuit quot tempora frenis.
Hostili ferro certe quo jam superato,
Ac reliquo victo tanta de caede popello,
137.1095C| Ductor barbaricae gentis, structor quoque pugnae
Vir sat perversus, vita rituque profanus,
Vindicat imperii sortem sibi denique tanti,
Collocat et socios populato rure nefandos,
Implens moerentem non paucis hostibus urbem,
Polluit et veterem purae fidei genitricem
Barbarico ritu, quod nam miserabile dictu,
Paganos justis intermiscendo colonis,
Quo sibi suaderent patrios dissolvere mores
Deque profanato secum sordere sacello.
Agmen sed tenerum, Christo pastore regendum
Jussum perversi respuit mox triste tyranni,
Dicens malle mori, legem quoque morte tueri,
Vivere quam stulte sacris famulando novellis.
Quo rex comperto, non absque sui fore damno
137.1095D| Sensit, si cunctis pariter praedivitis urbis,
Quam crebro validae cepit luctamine pugnae
Civibus, excidium mortis conferret amarum.
Ob quod decretum prius immutando statutum,
122 Sanxit mox legem, vulgato dogmate talem,
Ut quisquis Regi mallet servire perenni,
Et patrum mores olim servare fideles,
Hoc faceret licito, nulla post vindice poena,
Hac solum caute servata conditione,
Ne quis praefatae civis praesumeret urbis
Ultra blasphemare diis auro fabricatis,
Quos princeps coleret sceptrum quicunque teneret,
Seu caput exacto citius subjungere ferro,
Et sententiolam leti perferre supremam.
His ita digestis, simulata pace, quievit,
137.1096A| Obruta mille malis toties urbs nempe fidelis.
Sed, si quos ignis Christi succendit amoris
Martyriique, satis suasit corrumpere dictis
Marmora, quae princeps, comptus diademate, supplex
Corpore prostrato veneratur thure Sabaeo,
137.1096B| Hos capitis subito damnavit denique poena.
Sed superos animae petierunt sanguine lotae.
Casibus his plures volvebat Corduba soles,
Subdita per longum paganis regibus aevum,
Donec sub nostris quidam de germine regis
Temporibus, regnum suscepit forte parentum,
Deterior patribus, luxu carnis maculatus,
Abdrahemen dictus, regni splendore superbus,
Qui nam Christicolis faciebat, more parentis,
Librans arbitrium fidei, supra memoratum,
Nec satis injustum, solvit pietate decretum,
Auctor quod sceleris, populator perfidus urbis
Sanxit, dum regem superaret Marte fidelem,
Sed volvens animo, servans quoque corde profundo,
Saepius innocuo madefacit sanguine rura,
137.1096C| Corpora justorum consumens sancta virorum,
Qui Christo laudes ardebant pangere dulces,
Ipsius et stultos verbis reprehendere divos.
Insuper et tanto fastu se jactat in aula
Sacrilegus, meritas cumulans sibi denique poenas,
123 Ut regem regum semet fore crederet ipsum,
Ejus et imperio gentes omnes dare colla,
Ullum nec tanta populum feritate refertum,
Qui tentare suas auderet Marte catervas.
Dum tumuit fastu licito jactantius isto,
Audiit inde locis gentem degere remotis,
Gallicia regione sitam belloque superbam,
Christi cultricem simulacrorumque rebellem,
Quae sua continuo tentaret spernere jura,
Velle negans dominis olim fore subdita pravis.
137.1096D| Quo rex comperto, fervebat daemonis ira,
Corde gerens veterem serpentis denique bilem,
Volvebatque diu flammato dedecus astu,
Quid faceret tantis, animo tractans, inimicis.
Tandem, nempe dolo cunctis jam forte retecto,
Affatur proceres praedivitis urbis heriles,
Talia pestifero latrando verbula rostro:
Non latet, imperio reges succumbere nostro,
Vivere nostrarum nec non moderamine legum,
Omnes Oceanus gentes quas circuit altus.
Sed quae Gallicios retinet fiducia captos
Nescio, gratiolae respuant ut foedera nostrae,
Et tandem veteris sint ingrati pietatis.
Restat ut armatis repetamus quippe lacertis
Gallicios, hostes agitando forte rebelles,
137.1097A| Donec, ex nostris strati, per secula telis,
Inviti nostris submittant colla catenis.
Haec postquam jactat, causamque doli memorabat,
Jussit collectis vulgus concurrere turmis,
Armorum variis instructum denique signis,
Pergeret ut gentem secum delere fidelem,
Ostentatque suum gemmato casside vultum,
Ferrea lascivis imponens tegmina membris,
Talicunque locum peteret pompa memoratum,
Et gentem primo tentaret denique bello,
Extemplo tantum sortitur namque triumphum.
124 Ut jam bis senos, una cum principe captos,
Illaqueat comites, arctis stringitque catenis.
His procerum damnis magna feritate paratis,
Cessit victa suis fidissima gens inimicis,
137.1097B| Subditur atque jugo perversi regis iniquo.
Tunc, restaurato rursus quoque foedere primo,
Loris procedunt vincti comites duodeni,
Cum concaptivo victi rectore popelli.
Qui citius vinclis dissolvuntur resolutis,
Exempti propriae pretio gazae numeroso.
Sed ducis est pretium jussu regis duplicatum,
Ultraque quam propriis possit persolvere gazis.
Cumque sui causa regi deferret avaro,
Quae quidem habere domi sibimet suevit, pretiosi
Causa condicti parvum quid defuit auri.
Quod rex sentiscens, fraudem quoque mente revolvens,
Dixit nolle ducem populo dimittere dulcem,
Ni prius indictum plene solvat sibi censum,
Non sitiens tantum pretii quod defuit aurum,
137.1097C| Quantum rectorem populi gestit dare morti.
Qui fuerat natus praeclari germinis, unus,
Omni praenitida compostis corpore forma,
Nomen Pelagius, formae splendore decorus,
Consilio prudens, tota bonitate refulgens;
Qui, vix transactis jam tunc puerilibus annis,
Attigit aetatis primos flores juvenilis.
Cumque sat immitem patri sciret fore regem,
Tali moerentem blanditur voce parentem:
O mi chare pater, mea suscipe verba libenter,
Et, quae commoneo, sensu bene percipe prompto.
Calleo namque tuam senio decrescere vitam,
Viribus et propriis nervos penitus vacuatos,
Nec te posse quidem levis quid ferre laboris.
Ast ego sed validis dominabor quippe lacertis,
137.1097D| Ad tempusque potens dominis succumbere duris,
Quapropter moneo, precibus blandisque rogabo
125 Ut regi natum me deponas tibi charum,
Donec sufficias pretium persolvere totum,
Ne tua canities vinclis intercidat arctis.
Et senior contra dicebat voce severa:
Desine tanta loqui, dulcissime, desine, fili,
Ne moerore meos ducas in tartara canos.
Nonne salute tua pendet tantum mea vita,
Et sine te spatium valeo pie vivere nullum?
Te decus omne meum, tu gloria magna parentum,
Es quoque subjecti nobis spes sola popelli.
Quapropter patriam praestat me linquere charam,
Nec non Hispaniam vinctum penetrare superbam,
137.1098A| Quam te grandaevae vinclis spem tradere vitae.
Non tulit ergo patrem Pelagius ista sequentem,
Sed mulcet dictis mentem chari genitoris,
Et cogit blandis, quod suasit velle, loquelis.
Consensit precibus tandem genitor venerandus,
Tradidit et natum, semet redimendo, misellum.
Tunc rex Pelagium jussit perducere secum,
Et laetus rediit patriam victorque revisit.
Nullus pro meritis credat factum fore regis
Hoc, quod tam pulchra vincebat denique pompa,
Sed mage judicio secreto Judicis aequi,
Ut populus, tanto correptus rite flagello,
Fleret totius proprii commissa reatus,
Vel, quod Pelagius, Christi pro lege necandus,
Forte locum peteret quo se morti dare posset,
137.1098B| Nec non sanguineum pro Christo fundere rivum,
Impendens animam Domino bene morte piatam.
Postquam rex urbem tetigit saevus locupletem,
Portans praeclarum victa de gente triumphum,
Ilicet egregium Christi praecepit amicum
Carceris in tenebras vinctum submergere nigras,
Deliciisque cibo nutritum pascere parvo.
Corduba namque locum servat sub fornice tetrum,
Oblitum lucis consignatumque tenebris,
126 Maxima qui miseris fertur fore causa doloris.
Illic Pelagius, praepollens pacis alumnus,
Clauditur, imperio regis cogente nefando.
Illic ergo viri venerunt sedulo primi,
Mulcendo mentem juvenis, causa pietatis.
Qui, cum vidissent vultum capti speciosum,
137.1098C| Nec non praedulcis gustassent ipsius oris
Verbula, rhetoricae circumlita melle loquelae,
Optabant speciem vinclis absolvere talem.
Haec et suaserunt regi jam sceptra tenenti.
Ipsum felicis certe summum caput urbis,
Corruptum vitiis, cognoscebant, Sodomitis,
Formosos facie juvenes ardenter amare,
Has et amicitiae propriae conjungere velle.
Hujus namque rei memores, animo miseranti,
Causa Pelagii, suaserunt talia regi:
Non decet ergo tuum, princeps fortissime, sceptrum,
Duriter ut puerum mandes punire decorum,
Obsidis et teneros insontis stringere nervos,
Ejus praenitidam velles si cernere formam,
137.1098D| Et tam mollitam saltem gustare loquelam,
Quam cuperes juvenem tibimet conjungere talem,
Gradu militiae nec non assumere primae,
Corpore candidulo tibi quo serviret in aula.
His rex mollitus dictis, hac voce coactus,
Jussit Pelagium nodis evellere duris,
Omneque lavacro corpus detergere puro,
Laetaque purpureo circumdare tegmine membra,
Collum gemmatis nec non ornare metallis,
Quo bene constructa posset fore miles in aula.
Caesaris imperio tunc haec urgente superbo,
Extemplo nigris martyr producitur antris,
Sistitur atque toga regali comptus in aula.
Cumque palatinis medius foret ille locatus,
Vincebat socios vultus splendore togatos.
137.1099A| In quem conversis omnes mirantur ocellis.
127 Tum faciem juvenis, tum dulcia verbula fantis,
Aspectu primo quoque rex suspensus in illo,
Ardebat formam regalis stirpis amandam.
Tandem Pelagium nimium mandavit amandum
In solio regni secum jam forte locari,
Ignis ut ipsius fieret, sibi sedulo junctus,
Fronteque submissa libaverat oscula charo,
Affectus causa complectens utpote colla.
Non patitur talem Christi nam miles amorem
Regis pagani, luxu carnis maculati,
Aurem regali ludens sed contulit ori,
Magno ridiculo divertens ora negata,
Fatus et egregio dicebat talia rostro:
Non decet ergo virum, Christi baptismate lotum
137.1099B| Sobria barbarico complexu subdere colla,
Sed nec Christicolam sacrato chrismate tinctum,
Daemonis oscillum spurci captare famelli.
Ergo corde viros licito complectere stultos,
Qui tecum fatuos placantur cespite divos,
Sintque tibi socii, servi qui sunt simulacri.
Sed rex e contra, nulla commotior ira,
Molliter ephebum dicens mulcebat amandum:
O lascive puer, jactas te posse licenter
Spernere tam mitem nostri juris pietatem,
Audacterque diis toties illudere nostris,
Nec monet aetatis praesens damnum juvenilis,
Et quod moerentes orbabis forte parentes,
Nostri blasphemos, urget, cultus cruciandos,
Subdere vos morti, vestros jugulosque forari,
137.1099C| Ni cedant, et blasphemam respuant rationem.
Hortatu moneo quapropter quippe paterno,
Talibus ut verbis parcas saevae rationis,
Et mecum stabilem comportes mentis amorem,
Nec tentes nostrum post haec offendere jussum,
Magno sed studio serves mea dicta sequenda,
Te quia corde colo, nec non venerarier opto,
128 Tanto praecunctis aulae splendere ministris
Alter ut in regno sis, me praestante, superbo.
Haec ait, et dextra compressit martyris ora,
Astrictum laeva complectens colla sacrata,
Quo sic oscillum saltem configeret unum.
Callida sed testis confudit ludicra regis,
Osque petit subito pugno regale vibrato,
Intulit et tantum pronis obtutibus ictum,
137.1099D| Sanguis ut absque mora, stillans de vulnere facto,
Barbam foedavit, nec non vestes madefecit.
Tunc rex, non modicam tristis conversus in iram,
Jussit Pelagium, coelestis regis alumnum,
Trans muros projici, jactum fundo machinali,
Crebro bellantes saxis quae perfodit hostes,
Nobilis ut testis, fluvii collisus arenis,
Urbem quae vasto propius circumfluit unda,
Membratim creperet raptim fractusque periret.
Talia jactanti parebant forte ministri,
Mox et inauditam struxerunt denique poenam,
Funda Pelagium jacientes martyrizandum
Urbis famosae trans maxima moenia longe.
Sed, licet ingentes, obstantes undique, rupes
137.1100A| Arctarent testis corpus praedulce cadentis,
Attamen illaesus Christi permansit amicus.
Certe regales citius pervenit ad aures,
Martyris allisi corpus non posse secari,
Infigi scopulis ripae quod jussit acutis.
Hic magis offensus, penitus fuerat quia victus,
Mox caput exacto jussit succidere ferro,
Et sententiolam sic exercere supremam.
Denique lictores, regalia jussa trementes,
Mox Christi testem gladio secuere fidelem,
Funus et exstinctum lymphis credunt retinendum.
Nam miles, regis prostrata morte, perennis,
Victor stelligeri volitat per sidera coeli,
Coelitus angelicis deductus suaviter hymnis
129 Judicis et veri, coeli super astra locati
137.1100B| E dextra nitidam suscepit congrue palmam,
Pro nece martyrii, laudando fine peracti.
Sed nec ferventis bravio fraudatur amoris,
Quo semet vinclis pro vita denique patris
Impendit, patriam linquens gentemque subactam.
Tandem nulla piis potis est depromere verbis
Lingula, aureolam, coelesti luce coruscam,
Qua bene servata fulget prae virginitate,
Adjunctus turmis coelesti sede receptus,
Agno cantamen modulando perenniter, Amen.
Postquam lictores, regis decreta sequentes,
Funeris exsuvias exstincti sat generosas
Lympharum gremio credunt in saxaque figunt,
Ut sacri tumulo cineres essent sine digno,
Christus, qui proprios patitur non perdere sanctos
137.1100C| Praedari modicum capitis vel forte capillum,
Non tulit in lympha testem remanere fidelem,
Illi sed dignum providit rite locellum
Qui sancti tumulo servaret membra sacrata.
Nam piscatores, lymphas remis resecantes,
Fluctivagosque greges variis laqueis capientes,
Littoris extrema viderunt corpus in ora,
Inter grandisonas agitari martyris undas.
Eminus hoc cautis cernentes nempe pupillis,
Illic vela dabant citius, corpusque levabant.
Nec jam personae noscunt formam venerandae,
Illita purpureo fuerant quia sanguine membra,
Et caput egregium jacuit procul amne revulsum.
Sed tamen hoc sapiunt, prompto quoque pectore credunt,
137.1100D| Quod hic quisquis erat, Christi pro lege cadebat,
Illic hi soli quia damnantur capitali
Poena, qui, sacra tincti baptismatis unda,
Non metuunt crebro regis reprendere sacra.
Cumque caput naciscentes, colloque locantes,
Pelagii faciem cognoverunt rutilantem,
130 Rumpunt in tales miseranti pectore voces:
Heu! jacet exanimis propriae spes unica gentis.
Atque decus patriae tumuli sine sordet honore,
Nonne satis multis scimus nos vendere seclis,
Semper sanctorum corpuscula passa virorum,
Quos capitis caedes monstraverat esse fideles?
Et quis laudabilis dubitet corpus fore testis,
Quod truncus misere capitis jacet absque decore!
137.1101A| Haec ubi dicta dabant, navi pia membra locabant,
Et citius versis remigabant denique velis
Famosae cunctis ad portam gentibus urbis.
Hic quoque subducta jam processere carina,
Et clam coenobium Christo petiere sacratum,
Intra non modicos urbis venerabile muros,
Portantes pretio vendendum denique magno
Exstincti testis funus venerabile terris.
Quod gaudens hymnis suscepit turba fidelis
Suavibus, exsequias celebrans de more sacratas,
Largiter et pretium nautis tribuit superauctum,
Ardescens sancti mercari corpus amandi.
Quo nam mercato, pretii non munere pauco,
Eligitur tellus membris locuples retinendis,
In qua suprema busto pompa reparato,
137.1101B| Glebae sub cumulo conduntur fragmina sacra.
Quae mox stelligerae Regnator maximus aulae,
In tumulo signis jussit fulgere coruscis,
In coelis anima satis; ut, regnante beata,
Aequa gloriola regnarent mortua membra.
Denique collectus cernens ex urbe popellus
Non pauco variis obsessos tempore morbis,
Mundatis illic foedis putredine membris,
Salvari gratis nulla mercede salutis,
Nam rudem meriti sanctum titubat fore tanti,
Illius ut causa fierent miracula tanta.
Tandem coenobii princeps, rectorque popelli;
Optima consilii tractans medicamina sani,
131 Sensit Celsithronum devota mente precandum,
Quo jam dignanter, solita pietate, patenter
137.1101C| Detegeret dubio causae secreta remoto.
Quod mox personae sexus optant utriusque,
Parcius atque tribus sociatae sponte diebus,
Dulcibus instabant hymnis, precibus quoque sacris.
137.1102A| His certe votis devota mente peractis.
Mitem mollitum Regem, sensere polorum
Esse suis preculis, studioso murmure fusis,
Nec non judicio dubiae pronum fore causae
Et cito fornacem cogunt fervere minacem
Ignibus appositis, toto conamine structis.
Cumque focus gremio fureret fornacis in amplo,
Mox caput abscissum Christi sumpsere famelli,
Talia blandiloquis palpantes verbula linguis
Rex pie, sidereae dominator nobilis aulae,
Omnia judicio qui scis discernere justo,
Illius meritum sancti fac igne probari,
Et, si sit tantae fultus bonitatis honore,
Ejus ut ex meritis fierent haec dona salutis,
Frontis pelliculam facito non tangere flammam,
137.1102B| Verticis illaesos omnes quoque redde capillos.
Sin vero meriti constet fortasse minoris,
Manda pro signo, saltim laedi cute summa,
Juxta naturam fragilis carnis perituram.
Talia dicentes, clarum caput igne probandum
Credunt flammivomis saltim surgentibus undis.
Et tandem, plenae spatium post unius horae,
Hoc ipsum rapidis extollunt denique flammis,
Lustrantes oculis damnum ferret ne caloris,
Quod jam splendidius puro radiaverat auro,
Expers odoris penitus, tantique caloris.
Hinc, sursum versis, laudavit turba fidelis,
Vultibus, Altithronum modulanti carmine Christum.
Qui toties tantis fecit splendescere signis
Fragmina constantis, pro sese mortua, testis.
137.1102C| 132 Haec et mauseolo digne condens venerando,
Digno percerte supplex veneratur honore,
Finetenus merito vulgo bene credula noti
Coelitus atque dati semper gavisa patroni.