omnisque civilis iuris in agro publico patrum; uti nunc quoque
sunt regna summa in agro publico aliorum summorum principum, a quibus in feudum sunt data. Et ita qui agri romani
privatim apud plebeios ex iure optimo patrum singuli minuta
quaedam feuda erant[1], apud universum populum romanum
unum feudum factum est.
[5] Ob id plebs libera, iure summae potestatis liberae, statim coepit condere plebiscita[2]; sed nunquam plebiscito agrariam perferre potuit, semper obsistente senatu, ne ager romanus privatim divideretur, semperque coloniae ex patrum auctoritate deductae a duumviris. Ex hac patrum auctoritate, tum tutelae gestae populo, summi imperii domino, tum dominii in agro[3], in quo populus summum imperium habebat, omnes respublicae antiquorum dicebantur «Ordo et populus», «Senatus populusque» et «Senatus auctoritas, populi imperium».
[6] Sic quoque patres concessere plebi connubii ius privatum, mancipatione eidem communicata, qua porro plebei nuptias per conventionem in manum celebrarent. Non concessere connubii ius publicum, quia non concessere connubii solemnitatem praecipuam, quae erant auspicia maiora seu publica, quae supra diximus[4].
[7] Ex quibus nuptiae patrum erant «omnis iuris humani — quod interpretor «gentium», ut iurisconsultus[5] ius gentium definit «quo humanae gentes utuntur» — omnisque di-
- ↑ Lib. priore, cap. CXXIX.
- ↑ Ibidem, cap. CLXIII [§ 1].
- ↑ De qua utraque tutela sunt libro priore, cap. CLXI et cap. CXXXVIII, § «Optimatium» [a].
- ↑ Hoc libro, parte II, cap. XX, De patria potestate [§ 44], et cap. XXI, § «Atque de hoc iure» [35].
- ↑ Sub titulo Digesti, De iustitia et iure [I, 1, 1, § 4].
