«Duella», «duellatores» — «Hostis», aequalis — Iustitia interna bellorum — «Hostimentum», «hostire» — «Duellio», «perduellis» — Servus poenae — «Rebellio».
[5] Dum prima bella publica «duella» dicta (uti, diu etiam post, Plautus[1] romanos «duellatores optimos» appellavit, externi amici «hostes», sive aequales, vocati sunt. Deinde «bella» dixere, et belligerantes vocarunt «hostes»: quod vocabulum id naturae ius gentes commonuit, ut potestates civiles tantum bella urgeant quantum par pari referant, quod dixerant «hostimentum» a verbo «hostire» (aequare). Inde externae amicitiae «hospitia» dicta mansere. Et caedes domi facta «duellio» primum, ut «duellio» Horatio dicta apud Livium; deinde «perduellio» vocata, quasi «perduelles» essent plusquam hosterni hostes, et ob id servi poenae fiebant; tandem «perduellio» «rebellionem» significavit.
[6] Namque, ut gentes minores conditae sunt, aliae aliis per iniurias innotuere. Itaque, cum omnes sibi ab aliis metuerent, hostilitas inter eos aeterna erat: quare licebat perpetuo ab hostibus rapere. Unde fluxit in XII Tabulas caput illud: «Adversum hostem aeterna auctoritas esto».
[7] Igitur, antequam iure minorum gentium bellis solennitas indictionis introduceretur, bella fuere «tumultus», qui proprie est «timor multus» ad repentinos et indictos hostium insultus. In cuius vocis definitione stat Marci Antonii caussa, apud Ciceronem, in una Philippicarum[2].
[8] Qui mos hodie afris, Interni maris accolis, permanet, quam orbis plagam fortasse ob hunc ipsum barbarum morem
