26 HISTORIAE ROMANAE
mitata est. Nam et omne Latium bello devicit, et Suessam Pometiam, urbem opulentam, cepit, et maxima auri argentique praeda locupletatus, votum patris aedificatione Capitolii persolvit, et colonias deduxit. Excepit deinde eum lentius spe bellum, quo Gabios, propinquam urbem, nequidquam vi adortus, fraude ac dolo aggressus est. Namque Sextus filius, qui minimus ex tribus erat, transfugit ex composito Gabios, patris in se saevitiam intolerabilem querens. Benigne ab Gabinis excipitur; deinde in consilia publica adhibitus, sensim ad rebellandum primores Gabinorum incitat, et dux ad ultimum belli legitur. Tum e suis unum, sciscitatum Romam ad patrem mittit, quidnam se facere vellet. Huic nuntio nihil voce respondit rex; sed velut deliberabundus in hortum aedium transit, sequente nuntio filii; ibi inambulans tacitus summa papaverum capita dicitur baculo decussisse. Expectando responsum nuntius fessus redit Gabios. Quae dixerit, quaeque viderit refert. Sextus, ubi quid vellet parens, quidve praeciperet ex facto intellexit, primores civitatis alios alio modo interemit. Sic orba consilio auxilioque gabina res regi romano, sine ulla dimicatione, in manum traditur.
Gabiis receptis, Tarquinius pacem cum Aequorum gente fecit; foedus cum Tuscis renovavit, Ardeam obsidione pressit; et victoriis divitiisque exsultans, neque suos mores regere poterat, neque suorum libidines. Itaque quum iunior eius filius Lucretiae, Tricipitini filiae, Collatini uxori, vim attulisset, mulierque pudens et nobilis ob illam iniuriam se se ipsa morte multavisset; tum vir in-
